consumer byelaws final 21-3-13 - मुख्य पृष्ठ-सहकार ... ·...

Page 1

आदश पोट नयम

सहकार ाहक सं था मया दत

Page 2

पोट नयम

(सचना ू - या पोट नयमात केले या अ ध नयमाचा व नयमांचा उ लेख हा अन मे महारा सहकार सं था अ ध नयमु , 1960 व याखाल केलेले नयम, 1961 यांचा आहे असे समजाव.े)

1. तावना :-

1.सं थेचे नाव----------------------------------------असे आहे व तचा न दवलेला प ता-------------------------------असा आहे. पोट नयमात न दलेला सं थेचा प ता लेखी लहन मेू .उप/सहा यक नबंधक व भागाचे लेखापर क यांना नयम .31 मधील तदतदू माणे कळ वला जाईल. प यात बदल झा यापासनू तीस दवसाचे आत तो बदल अ ध नयम कलम .37 व नयम मांक 31 मधील तरतद नसारू ू यांना कळ वला जाईल. नयमानसार ूपोट नयमात प याची द ती के या शवाय तो बदल न द वला आहे असे समज यात ुयेणार नाह . 1. अ) सं थेस आप या शाखा स करता येतील व यांचा प ता व यात होणारे ुबदल पोट नयम मांक 1 म ये के या माणे वेळोवेळी कळ वले जातील. ब) सं थेचे वग करण ाहक सं था असे रा हल. क) सं थेचे कामकाज रा य शासन कवा रा य शासना या पवमंजर ने महारा ं ू ूरा याचे मा.सहकार नबंधक वेळोवेळी काढतील अशा धोरण वषयक आदेशानसार ूचालेल. ड)सं थेचे कामकाज, तचे पोट नयम व अ ध नयम व नयम यांचे यो य पालन क न केले जाते कवा कसें , कागदप े आ ण हशेब प तके यो य नम यात ठेवल ु ूआहेत का, सं थेचा कारभार सयो य यापार त वावर चालतोु काय, सं था सहकार त वाचे आ ण अ ध नयमा या तरतद नसार आ ण या अ वये तयार कर यात ू ूआले या नयमानसार रा य सरकारने केले या नदशक त वाचे कवा ू ं

Page 3

आदेशाचे पालन करत आहे याची खा ी क न घे यासाठ मा.न दणी अ धकार यांनी अगर यांनी अ धकत केले या य तीृ ने सं थे या कामकाजाची तपासणी करणे कायदेशीर असेल, सं थेवर देखरेख कर या या कामासाठ मा.न दणी अ धकार यांना पढ ल अ धकार असतीलु . 1)सं थेची कागदप े व हशेब प तके यांची तपासणी कर यासाठ माु .न दणी अ धकार यांना कोण याह वेळी पाहावयास मळतील. 2)कागदप ,े प तके ता यात असणाु -या सं थे या कोण याह अ धका-यास व कमचा-यास आपणापढे ती हजर कर यासाठ बोलावन घेता येईलु ू .

2. उ ेश : - सं थचेे उ ेश खाल ल माणे असतील - 1) सद यांम ये काटकसर, वावलंबन व सहकार यांचा सार हो यास उ तेजन देणे. 2) सं थे या व सद यां या गरजा भाग व याक रता पोट नयम मांक 3 म ये नमद ूकेले या साधनांनी भांडवल जम वणे. 3) सद य व ाहक यांचेसाठ खा योपयोगी व इतर दैनं दन गरजांचा ाहकोपयोगी माल संपादन करणे. मालाचे उ पादन वत: करणे अगर अशाच कारची कामे कर त असले या सं थांशी करार क न व / अगर भा गदार प क न माल उ पादन करणे, यांना वाटन देणे ू ( वकणे) कवा याची अ य कारे सेवा करणें . 4) माल संपादन करणे, मालावर या करणे व तो वाटणे.

5) उ पादन केले या मालात वेळोवेळी सधारणाु करणे व ाहकांम ये चार करणे. 6) माल साठ व यासाठ गोदामे बांधणे, ती खरेद करणे अगर भाडयाने देणे. 7) सरकारकडन अगर था नक अ धकाू -यांकडन सोप वलेले माल वाटपाचे व व चे ू काम करणे. 8) ाहकांना लागणा-या मालाची भाव पातळी वर जाऊ न देणे व यांना चांगला माल यो य कमतीत मळें ल अशी प रणामकारक उपाययोजना करणे.

Page 4

9) वर ल मांक 1 ते 8 यात नमद केले या उ ेशां या पततेसाठ ज र भासणार व ू ूइतर कामे हाती घेणे. अ) इतर पोट नयमात काह ह नमद केलेले असले तरू , सद यांची व यांचे अनषंगाने जनतेची राहणीु , उ योगधंदा व उ पादन प दती यात सधारणा घडवन ु ूआणणेसाठ मे.उप/सहा. नबंधक यांनी मा य केले या नयमानसार व ते वेळोवेळी ूघालतील या अट व मयादानसार इतर कोणतेहू अनषं गकु धंदे सं थेला हाती घेता येतील अगर अशा धं यास भांडवल परवता येईलु .

भांडवल : - 3) खाल ल साधनांनी भांडवल जमा करता येईल. अ) भागा या पाने -1) सद यांकडन ू 2) सरकारकडनू 3) िज हा म यवत सहकार बकेकडनँ ू ब) ठेवी क) कज ड) देणगी व मदत ई) वेश फ वर ल "ब" आ ण "क" या साधनांनी जम व याचे भांडवल हे मे.उप/सहा यक नबंधक यांचे आगाऊ परवानगी शवाय भागाचे वसल झालेले भांडु वल, साठ वलेला राखीव नधी व इमारत नधी यां या बेरजेतन साचलेले तोटे व वजाू जाता रा हले या रकमे या दहा पट हन जा त असणार नाहू .

सं थेचे भांडवल सं थे या यवहारात गंतलेले नसेल ते हा अ ध नयम कलम ुमांक 70 अ वये ते गंत वले जाईलु .

सद य व :-

4) पोट नयम मांक 5 मधील अट ंना अधीन राहन ू ------- ताल यातीलु कोण याह यि तस सं थेचे सद य होता येईल. मा या सं थे या काय े ात एखाद याच कारची सं था अस यास अगर थापन झा यास तचे काय े या सं थे या

काय े ातन वगळले जाईलू . 5) नयम .19 अ वये घातले या व खाल ल अट पण के याखेर ज कोणाह ूय तीस सं थेचे सद य होता येणार नाह . 1) तो पणू 18 वष वयाचा व करार कर यास लायक असला पा हजे.

Page 5

2) याने पोट नयम .4 मधील अट पण केल असलू पा हजे. 3) तो चांग या वतणक चा असला ु पा हजे. 4) याची पत चांगल असल पा हजे व याचेकडे सरकार बाक बगर परवानगीने थकलेल नसल प हजे कवा यांचेवर दवाणी कोटाचा ं हकमनामा नसला प हजेु ू . 5) मे. नबंधक यांनी ठर वले या नम यात याने सद य वाु क रता अज दला असला पा हजे. 6) सं थेचे उ ेश यास समजले असले पा हजेत. 7) याचा सद य हो याब लचा लेखी अज स मतीतील हजर असणा-या एकण ू सद यां या न याहन अ धक बहमताने मंजर केला असला पा हजेू ु ू . 8) याने नदान एक तर भाग वकत घेऊन याची पण र कम भरल ू असल पा हजे. 9) अ ध नयम, नयम व पोट नयम यातील अट याने पण के या अस या ू पा हजेत. वर ल .5 व 7 यामधील अट सं था न दणीसाठ केले या मळ या अजावर ुयां या सहया असतील यांना लाग असणार नाह तू .

5. अ) "सहकार सद य" अगर "नाममा सद य" हणन एखादयाू य तीस याचे लेखी अजाव न अ ध नयम कलम .24 मधील तरतद नसार सद य क न घेता ू ूयेईल. अशा सद यांचे सं थेशी होणारे यवहार व सं थेतील यांचे अ धकार अ ध नयम कलम अन मे मांक ु 24 व 27(8) मधील तरतद ंना अनस न मया दत ू ुव पाचे असतील याहन जा तू असणार नाह त.

ब) मयत सद यांचे भाग अगर हतसंबंध वारस ह काने मळणारे अ ान अगर वेडसर य ती यांना अन मे यांचे कायदेशीर त नधी अगर पालक यांचेमाफत ुनयम व पोट नयम यात सद य क न घे यासंबंधी ठर वले या कायप दतीनसार ूनयम .20 माणे सद य क न घेता येईल आ ण अ ध नयम व नयमानसार ूपोट नयमात नमद केले या ह कांचा व जबाबदाू -यांचा उपभोग यांचेमाफत घेता येईल.

Page 6

क) पोट नयम .5 म ये काह ह नमद केलेले असले तर रा य व क य सरकार व ूकज पर वणाु -या िज हा व रा य सहकार बकेस या सं थेचे सद यँ होता येईल. ड) सं थेत सभासद झालेल य ती, कोणताह पेशा, धंदा कर त आहे कवा चालवत ंआहे कवा काय अगर ती सं थे या काय े ात राहते कवा काय असा कोणताह ं ंवाद त न कलम 22 माणे नमाण झा यास याचा नणय अ ध नयम .11 अ वये नबंधक देतील व अशा सभासदां व द तो नकाल लाग यास या सभासदाला आप या आदेशा दारे सं थेतन कमी क शकतील आ ण तो सभासद ूअसा आदेश मळा या या दनांकापासन एक म ह याू या कालावधी संप यानंतर सभासद वातन कमी झाला असे समज यात येईलू . इ) याशील सभासद - सं थे या खाल ल बाबी पण करत असलेले सभासद हे ू

याशील सभासद असतील. 1. सं थे या मागील सलग पाच वषा या कालावधीम ये कमान एक वेळा वा षक सवसाधारण सभेला उपि थत राहाणे आव यक आहे. आ ण मागील सलग पाच वषा या कालावधीम ये कमान एकण ू .10,000/- ची खरेद करणारा सभासद. अशा याशील सभासदांची न द सं थेने सहकार आय तु व नबंधक, सहकार सं था यांनी स चत केले या व हत नम यात ठेवावयाची आहेू ू . मतदानाचा अ धकार -

केवळ याशील सभासदासच सं थे या संचालक मंडळ नवडणक म ये ुमतदानाचा अ धकार रा हल.(कलम 27) तसेच याशील सभासदच सं थेचा संचालक हणन नवडन ये यास पा रा हलु ू . उपरो त माणे याशील सभासद वा या अट

पण न करणारे सभासदाचे नावे अ याशील सभासद नोदंवह त राह लू .सं थेने सभासदांचे अ याशील सभासद असे वग करण के यास यास आ थक वष संप याचे दनांकापासन ू 30 दवसात कळ वले पा हजे. तथा प याशील व अ याशील सभासदांचे वग करणा बाबत वाद उदभव यास असे वग करण के याचे दनांकापासन ू 60 दवसाचे आत नबंधकाकडे अ पल करता येईल.

थकबाक दार सभासदास मतदानाचा अ धकार राहाणार नाह .

Page 7

6) सद य हणन दाखल क न ु घे यासाठ एखादया पा य तीकडन आलेला अज ूकवा अशा य तीने वेश फ व भागाची भरलेल र कम ि वकार यास सं थेने ंनकार दला असेल याबाबतीत व हत कर यात आले या नम यात अशी य ती ुज र तर वेश फ व शेअर या रकमेसह मा.न दणी अ धकार यांचेकडे अज करेल आ ण न दणी अ धकार तो अज आ ण ती भरलेल र कम अस यास ती र कम असा अज व र कम मळा या या दनांकापासन ू 30 दवसां या आत तो अशा सं थेकडे पाठवतील आ ण सं थेकडे असा अज व र कम मळा या या तारखेपासन ू60 दवसा या आत सं थेने या अजदाराला कोणताह नणय कळ वला नाह तर तो अजदार या सं थेचा सद य झाला अस याचे मान यात येईल. 7) सद याची जबाबदार अ ध नयम मांक 33 व 105 मधील तरतद स अ धन ूराहनू , याने घेतले या भागा या रकमेपैक न भरले या रकमेइतक रा हल व सदर रकमेस तो व याची िजंदगी जबाबदार रा हल. 8) येक सद याने सं था व कर त असलेला माल सं थेकडन रोखीने घेतला ूपा हजे. सद य व बगर सद य ाहकांना सं थेकडे आगाऊ रकमा (अड हा सेस) ठेवता येतील व या रकमांचे मयादेपयत उधार ने माल घेता येईल. आगाऊ रकमांवर याज दले जाणार नाह . 9) कमीत कमी एक वष सद य व धारण के यानंतर चटणीसास तीन म ह यांची लेखी नोट स देऊन कोणाह सद यास आपले नाव सं थेतन राजीनामा देऊन काढन ू ूघेता येईल. मा तसे कर यापव या याू कडे येणी असले या रकमांची पणू फेड झाल असल पा हजे. नयम मांक 21 मधील व पोट नयमातील तरतद राजीनामा मंजर ू ूकरताना वचारात घेत या जातील. 10) सवसाधारण सभेस हजर असणा-या व मताचा अ धकार असणा-या सद यां या सं थे या तीन चतथाश सद यां या मताने कोण याह सद यास खाल ल पैक ुकोण याह कारणाक रता सं थेतन काढन टाकता येईलू ू . अ) जर तो आपल बाक सतत थक वणार असेल

ब) जर स मती या मते सं थे या हता व द काह क य क रत असेल अगर ृ सं था यवि थतशीर चाल व यात अडथळे आ णत असेल.

Page 8

क) जर स मती या मते याने सं थेला बदनाम केले असेल. ड) जर सं थेशी होणा-या या या यवहारा या बाबींसंबंधी उप वधीचे तो उ लंघन कर त असेल. ई) जर याने भागांची र कम भरल नसेल. फ) जर याचे दवाळे नघाले असेल अगर तो कायदयाने नालायक ठरला असेल. ग) कोण याह चल त कायदया वये याला फौजदार ग हयांब लु 1 वष वा अ धकची त ं गवासाची ु श ा झाल असेल. श ा होऊन पाच वष संप यानंतर ह अपा ता राहाणार नाह . कोण याह सद यास काढन टाकताना अ ध नयम कलम मांक ू 35 व नयम मांक 28 व 29 मधील तरतद वचारात घेत या जातील व यात नमद ू ूकेले या कायप दतींचा अवलंब केला जाईल. सद यास काढन टाकताना यांचे ूखा यात जमा असले या भागाची र कम दंडादाखल ज त केल जा यास पा होईल. काढन टाकले या सद यास याच कलम व नयमातील तरतद नसार प हा सद य ू ू ू ुकरता येईल. 11) खाल ल कोण याह कारणाने एखादयाचे सद य व बंद होईल. अ) याने सद य वाचा दलेला राजीनामा मंजर झा यासू . ब) याचे नावावर ल सव भाग अगर हतसंबंध दसु-याचे नावावर वग झा यास. क) तो मयत झाला अस यास. ड) यास सं थेतन काढन टाकले अस यासू ू . 12) नयम व पोट नयम यात ठर वलेल र कम भर या शवाय अगर ठर वलेला हतसंबंध सं थेत मळ व या शवाय, कोण याह य तीस सद याचे ह क बजावता येणार नाह त.

Page 9

भाग :- 13. येक भागाची दशनी कमत ं . 100 रा हल. एकण भागभांडवलाची कमाल ूमयादा .-------------रा हल. तसेच एकण भागाची सं या ू ------- रा हल. येक भागाची र कम सद याने भाग मंजर होताच एकदम भरल पा हजेू . भागाची पण ूर कम जमा झा यावरच भाग दला जाईल. ठर या माणे भागाचे ह ते भरले न गे यास भागाक रता भरलेल र कम ज त हो यास पा होईल. 14. सं थे या एकण भागा या एक पंचू मांश भागापे ा अगर वीस हजार पयांपे ा जा त कमतीचे भाग कोणाह सद यास धारण करता येणार नाह त अगर यावर ंह क सांगता येणार नाह , मा या मयादा पोट नयम .5(क) माणे होणा-या सद याचे बाबतीत लाग असणार नाहू . 15. भागाक रता अज लेखी असले पा हजेत. स मतीने अशा अजाचा नकाल केला पा हजे. 16. एका तारखेस वकत घेतले या येक भागाब ल नराळा मांक असलेला भागाचा दाखला दला जाईल. अथवा एकापे ा जा त भाग घेतले अस यास या सव भागांचेब ल नर नराळे मांक देऊन भागाचा एक त दाखला दला जाईल. 17. भागाचे ह तांतरण अ ध नयम कलम मांक 29,30 व नयम .24 ते 26 मधील तरतद नसार केले जाईलू ू . 18. कोणाह सद यास सं थेम ये कमीतकमी एक वषभर भाग धारण के या शवाय तो ह तांत रत करता येणार नाह . स मती या मंजर ने दसू ु -या सद यास अगर यांचा सद य वाचा अज स मतीने मंजर केला असेल अशा य तीचे नावेू तो भाग

ह तांत रत करता येईल. येक भाग ह तांत रत कर याक रता एक पया फ आकारल जाईल. याचे नावेभाग ह तांत रत केला याचे नाव भागा या ह तांतरण न दणी प तकात दाखल के याखेर ज व ह तांतर करणाु -याने आपल सं थेची देणी भाग व याखेर ज भागाचे ह तांतरण पण होणार नाहू . सरकारने िज हा म यवत बकेमाफत खरेद केलेले भाग ह तांत रत करताना हे नबध लाग असणार नाहँ ू . अगर अ ध नयम मांक 23 अ वये मा.न दणी अ धकार यांनी सभासद क न

Page 10

घे याचे अ पल मंजर केलेल य ती अगर कलम ू .23(1अ) माणे तो सभासद आहे असे समज यात आलेल य ती यांचे नावे तो भाग ह तांत रत कर यात येईल. 19. कोण याह सद यास आप या सह चा लेख सं थेजवळ ठेवन अगर या ूकामासाठ ठेवले या कोण याह प तकात नवेदन नमद क नु ू , सं थेचा पगार अ धकार य तीखेर ज क न इतर कोण याह य तीची नयम मांक 25 मधील तरतद नसारू ू , मरणानंतर सं थेत असणा-या आप या भागाचे इतर हतसंबंधाचे वारसदार हणन नेमणक करता येईलु ू . अगर ती केलेल नेमणक परत घेता येईल ूअगर त यात बदल करता येईल. अशा प ह या नेमणक क रता फ आकारल जाणार ूनाह पण या नेमणक त कोणताहू फेरफार कर याब ल अगर तशी नेमणक र ूकर याब ल येकवेळी एक पया फ दयावी लागेल. 20. एखादा सद य मयत झा यास याचे भाग अगर हतसंबंध याने नेमले या वारसदाराचे नावे वग केले जातील. असा वारसदार नेमला नसेल तर याचे भाग अगर हतसंबंध अ ध नयम कलम .30 व नयम .25 मधील तरतद नसार याचे ू ूवारसाचे अगर कायदेशीर त नधीचे नावे ह तांत रत केले जातील मा ह तांतर कर यापव या नेमले या वारसास अगर कायदेशीर त नधीस सं थेचे सद य क न ूघेतले जाईल याक रता सं थेने ठर वले या नम यात याने अु ज केला पा हजे. सद य वाक रता याला प हा भाग वकत घे याची ज र नाहु . मयताचे वारसास सद य क न घेणे व याचे नावावर भाग ह तांत रत करणे या दो ह बाबी एकामागन एक लगेच के या पा हजेतू . 21. एखादा सद य मयत झा यावर याचे खा यात असले या भागा या कवां हतसंबंधा या रकमेतन ू सं थेच े याचेकडन जे येणे असेल ते वजा क न रा हलेल ूर कम, याने नेमन दले या वारसदारास अथवा वारसदार नेमला नसेल तर ूस मती या मते मयता जो कोणी यो य वारसदार अगर कायदेशीर त नधी असेल यांचेकडन यो य या माणात नकसान भरपाू ु ई रोखा (a deed of indemnity) लहन ूघेऊन याने मागणी के यापासन सहा म ह याचे आत अ ध नयम कलम ू .29(3) व

Page 11

नयम .21 मधील तरतद माणे दल जाईलू , मा मयत सद याची मदतीची ठेव ुअस यास ती मदत संप यापव या माणे परत करता येणार नाहु ू .

22. अ) सद यातून कमी झाले या य तीस तो कमी झा या या तारखेपासन एक ूवषाचे आत याचे भागाची र कम याला दल जाईल मा याचे येणे असले या रकमा या भागा या रकमातन काढन घेत या जातीलू ू .तसेच कोण याह सालात परत करावयाचे भाग भांडवल हे यापव या ू 31 माच रोजी सं थे या असले या एकण ूभरणा झाले या भाग भांडवला या 10 ट केपे ा जा त असता कामा नये. ब) सं थेने जर सरकार अगर पैसा पर वणाु -या सहकार बकेचे कज घेतले ँअसेल तर अन मे मेु .न दणी अ धकार अगर अशी बक यां या आगाऊ संमती शवाय ँसं थेस कोण याह भागाची र कम परत करता येणार नाह

ट प - पोट नयम मांक 21 व 22 चे कारणासाठ भागांची र कम परत करताना भागाची कमतं , नयम मांक 23 मधील तरतद ंना अनस न केल जाईल ू ुव भागाची र कम परत देताना तीच वचारात घेतल जाईल. सवसाधारण सभा :- 23. सं थे या सद यां या सवसाधारण सभेकडे सं थेची अखेरची स ता रा हल. पण ती स ता अ ध नयम, नयम व पोट नयम यातील तरतद ंना अ धन रा हलू . 24. सं थेची प हल सवसाधारणसभा नयम मांक 59 तरतद नसार भर वल जाईल ू ूव त यात याच तरतद नसार कामे केल जातीलू ू . 25. सं थेची वा षक सवसाधारण सभा दरसाल महारा सहकार अ ध नयम 1960 चे कलम 75 व नयम मांक 60 मधील तरतद नसार आ थक वष संप यापासन ू ू ूसहा म ह याचे आत हणजे द.30 स टबर पयत घेणे बंधनकारक रा हल. व यातील तरतद नसार या वषाचीू ू , नयम मांक 62 अ वये "न" नम यात तयारु केलेल नफा-तोटा व ताळेबंद प के तसेच स मतीचे वा षक तव त व हशेब ृतपासनीसाचे तव त सवसाधारणसभेपढे मंजर क रता ठेवले जाईलृ ु ू . अ) कलम 75 म ये काह ह अंतभत असले तर जर सं थे या संचालक ूमंडळाने ताळेबंद, नफा-तोटा प क, लेखापर ेचे ापन व स मतीचा अहवाल ि वकत ृ

Page 12

केला नाह तर स मती नबंधकाला ताळेबंद, नफा-तोटा प क, लेखापर ेचे ापन व स मतीचा अहवाल सादर कर ल आ ण नबंधक याला आव यक वाटेल अशा सधारणांसह कवा सधारणां शवाय मा यता देईल आ ण नबंधकाने अशी मा यता ु ुंद यानंतर संचालक मंडळाने यांना रतसर मा यता दलेल आहे असे समज यात येईल. 26. सवसाधारणसभेने करावया या कामात खाल ल कामांचा समावेश होतो. 1. सं थे या मागील साला या कामाचे अ ध नयम कलम मांक 75 मधील तरतद नसार तयार केलेले तव त व नयम मांक ू ू ृ 61 व 62 मधील तरतद नसार ू ूतयार केलेल या सालाची जमा व खच, नफा व तोटा आ ण िजंदगी व कज दाख वणार प के स मतीकडन घेणे व ती नफयाचीू वभागणीसह मंजर करणे अगर ूयात ज र वाटतील या द या क न मंजर करणेु ू . 2. पोट नयम .3 मधील मयादेस अधीन राहन पढ ल वषाक रता उभारावया या ू ुबाहेर ल कजा या मयादा ठर वण. 3.वैधा नक हशेब तपासनीस यां या सं थे या मागील आ थक वषा या वैधा नक लेखापर ण अहवालाची न द घेणे तसेच मागील / यापव या लेखापर णा या ूदोषद ती अहवालाची न द घेणेु . याच माणे चाल आ थक वषा या ूलेखापर णासाठ सहकार कायदयातील तरतद नसार वैधा नक लेखापर काची ू ूनय ती करणेु .

4. सं थांमाफत घरगती अगर इतर उपयोगाक रता कोण या कारचा माल ुपरवावयाचा ते ठर वणे व अशा परवठया ब ल कती क मशन व इतर खच ु ुयावयाचा ते ठर वणे.

5. सं थेची लेखापर ा याद , नयम मांक 73 मधील तरतद नसार स मतीने ू ूत यावर केलेले दोष द ती तव त ु ृ ( रपोट), सहकार खा याकडन व िज हा ूम यवत सहकार बकेकडन आलेला प यवहार यांचा वचार करणेँ ू . 6. पोट नयम मांक 10 माणे सद यांना सं थेतन काढन टाक याचे कामी ू ूकरावया या कारवाईचा वचार करणे.

Page 13

7. नवीन पोट नयम ि वकारणे, अंमलात असले या पोट नयमात बदल करणे कवा ंकाह पोट नयम अिजबात गाळन टाकणेू , सं थेचे अ धकार व सेवक यां या नेमणका ूवगैरेसंबंधी स मतीने केलेले नयम ि वकारणे. 8. चटणीसाची नेमणक करणे व याचे वेतन ठर वू णे. 9. स मती या एका अगर अ धक सद यांना यां या कामा या मदतीत सवसाधारण ुसभेत हजर असणा-या व मतदान करणा-या दोन त तयांश सद यां या मतांनी ृस मतीतन कमी करणेू . 10. नयं ण स मतीचा वचार करणे. 11. यो य रतीने सभेपढे आले या इतर कामांचा नकाल करणेु . 12.सं थेमधील अंतगत वाद, त ार सोड व यासाठ सं था तरावर त ार नवारण स मतीची नेमणक करणे व त या कामकाजाचा आढावा घेणेू . 27. अ ध नयम कलम .76 मधील तरतद नसार सं थेलाू ू , वशेष सवसाधारण सभा बोलावता येईल. व याच तरतद नसार ती बोला वल जाईलू ू . खाल ल प रि थतीत ती एक म ह यात बोला वल च पा हजे. 1. सं थे या एकण सद यां याू एक पंचमांश सद यांनी लेखी मागणी के यास. 2. मे.उप/सहा यक नबंधक व नयं ण स मती यांनी तशा सचना के यासू . 3. संघीय सं थे या स मतीने तशी सचना के यासू . 28. सवसाधारण सभांची काय रती नयम .60 मधील तरतद नसार असेलू ू . 29. वा षक सवसाधारण सभेची 14 दवसांची व वशेष सवसाधारण सभेची 7 दवसांची लेखी नोट स व काय म प का अशा सभेपव काढन सं थे या चटणीसाने ू ूती सभा बोला वल पा हजे. अशा सभेची सचना मेू .न दणी अ धकार यांना दल पा हजे. सभेची नोट स व काय म प का सं थे या कचेर या नोट स बोडावर व काय े ात असले या गावांतील मख ठकाणी डकवन स द ु ू केल पा हजे. नोट सीत सभेची तार ख, न क वेळ, सभेचे ठकाणी व तीत केल जाणारे कामे ह नमद केल पा हजेतू . सं थे या सभापती व याचे गैरहजेर त स मतीच एक सद य व चटणीस यांनी नोट शीवर सहया के या पा हजेत.

Page 14

30. सवसाधारण सभेत हजर असले या सद यांपैक दोन ततृीयांश या परवानगीने काय मप केत दाखल केल नसलेल कामे कोणाह सद यास सभेपढे मांडता येतीलु . 31. कोण याह सवसाधारण सभेत एकण सद यां या सं येने दोन पंचमांश अगर ू25 (यापैक कमी सं या असेल ततके) सद य हजर असले हणजे गणपत ू (कोरम) झाल असे समजले जाईल. सभेस गणपत झाल नसेल तर ती सभा ू अ या तासापयत पढेु ढकलल जाईल. अगर या सभे या मळ या नोट शीत जा हरु केले या याच दवशीच यानंतर या वेळी ती सभा भरेल व अशा पढे ढकलले या ुसभेत मळ सभे या काय म प ीकेतील कामे केल जातीलू . मग अशा सभेस गणपत असो वा नसो सभेत काह कामे झा यावर काय म प केतील सव कामे ूया दवशी पण करणे श य नसेल तर या सू भेत हजर असणा-या सद यांनी नयम मांक 60 मधील तरतद नसार ठर वले या पण या भरले या सभे या तारखेपासन ू ु ू

30 दवसांनपे ा नाह अशा दसु-या एखादया तारखेपयत ती सभा पढे ढकलता येईलु . अशा पढे ढकलले या सभेत काय म प केतील राह लेले वषय वचाराकर ता घेतु ले जातील. 32. पोट नयम .30 व 31 म ये काह ह तरतद केल असल तर सं थे या ूसद यास काढन टाकणे अगर त या सद याला स मतीमधन कमी करणे अगर ू ुती या पोट नयमात बदल करणे व संबं धताचे अ ध नयम, नयम अगर सं थेचे पोट नयम यातील तरतद नसार व नयम ु ु . 60 माणे ठरावाची नोट स द या शवाय कोण याह सवसाधारण सभेपढे आणता येणार नाह तु . 33. सवसाधारण सभा आपला अ य नवडेल. पढ ल वा षक सभेत फेर नवडणक ु ुहोईपयत वेळोवेळी होणा-या सवसाधारण सभांचा तो अ य रा हल.

34. अ ध नयम कलम .27 नयम मांक 60 मधील तरतद नसार सवसाधारण ू ूसभेत मतदान केले जाईल. सभेत असणा-या सद यास एकापे ा जा त मत दे याचा अ धकार असणार नाह . यां यावर वत: या कजाब ल झालेला नवाडा बजावणीस पाठ वला असेल अशा सद यास स मती या व इतर नवडणकां या नावर मतदान ुकरता येणार नाह . अ य ास इतर सद यां माणे एकमत असेल. एखादया ठरावावर मतदान सारखेच वभागले गे यास अ य ास एक नणायक मत असेल. एखादया

Page 15

ठरावावर (मतै य न झा याने) सद य वभागले गेलेले असतील ते हा मतदान करणा-या कोणाह सद याला मतमोजणी (पोल) कर याची मागणी करता येईल. यानंतर अ य ांनी मतमोजणी केल पा हजे. ग त मतदानप दती या ुनवडणक संबंधी पोट नयम अंमलात असतील ते हा या नवडणक शवाय इतर ु ुयेक ठरावाचा नकाल हात वर उभा न केले या मतदानाव न केला जाईल.

मतदान करणा-या याशील सद यां या बहमताने येक ठराव मंु जर केला जाईलू . 35. सवसाधारणपणे सभेत पास झाले या कोण याह ठरावात बदल कर यासंबंधीचा ठराव सवसाधारणपणे सभेत पास झाले या मळ ठरावाचे तारखेपासनु ू सहा म ह याचे आत मे.उप/सहा यक नबंधक यां या पवपरवानगी शवाय कोण याह सवसाधारणू सभेत आणता येणार नाह . 36. सं थेने खाल दले या सं थांना संल न होऊन यांचे सद य झाले पा हजे. 1. िज हा म यवत सहकार बकँ

2. िज हा सहकार खरेद व सं था 3. िज हा सहकार मंडळ ( डि ट कोऑप बोड) 4. महारा रा य सहकार ाहक महासंघ

सं था या सं थांची सद य झाल असेल अशा सं थां या सवसाधारण सभांना सं थेतफ त या त नधीने हजर राहा याब ल व तीत मत दे याब ल अ ध नयम कलम .27 चे तरतद ंना अ धन राहन स मतीू ू वेळोवेळी ठराव करेल. 36.A सवसाधारण सभा त ार नवारण स मती ची नेमणक करेलू .(त ार नवारण स मतीची रचना उप वधी मांक 65 म ये स व तर दे यात आलेल आहे.) 37. सवसाधारण सभांचा वतांत प तकात यव थापकानेृ ु सभे या दनांकापासन ू 15 दवसां या आत लहन ठेवला पा हजेू .

नवडणकू ò:-

38.सं थेची नवडणकू ह संचालक मंडळाची मदत संप यापव घे याु ू त यावी जेणे क न संचालक मंडळ यांचे कामकाज प ह या संचालक मंडळाची मदत संपताच लगेच ि वका शकेलु .

Page 16

39. सं थे या मतदार यादया, नवडणक काय म आ द सव बाबींचे ूयव थापन, नयं ण व काया वयन या बाबी रा य शासनाने नय त केले या ुा धका-याकडे कंवा रा य सहकार नवडणक ा धकरणाकडे रा हलु .

संचालक मंडळ :- 40. सं थेचा यवहार व कामकाज यांची यव था खाली नमूद के या माणे 21 पे ा जा त सद य नाहीत अशा संचालक मंडळा या हाती राहील ( सं थेचे काय े व सं थेची सभासद सं या यांचा िवचार क न संचालक सद यांची सं या िन चत करावी ) 41. संचालक मंडळा या िनवडणुकी ब ल या सं थे या पोटिनयमात इतर काहीही

असले तरी संचालक मंडळावर खालील कार या सभासदांसाठी जागा राखीव राहतील . या जागा-

1. मिहला ितिनधी - 2

2. अनुसुिचत जाती कवा जमातीतील सद य -1 3. इतर मागासवग य सद य - 1

4. वम त जातीु , भट या जमाती कवा वशेष मागासवगातीलं सद य- 1

जर वर नमद केले या या या वगातील सभासद सं थेत ू नसतील तर या वगासाठ जागा आर त ठेव याची गरज नसेल 42. त संचालक : एकण ू 2 त संचालक हणजे या य तीस व त, यव थापनामधील अनभव ुकवा ं ाहक सं थे या उ ेश आ ण उप माशी नगडीत बाबींम ये वशेष ान असलेल य ती होय. 1. नय ती ु -संचालक मंडळ यांना ि वकत करेलृ .

Page 17

2. मतदानाचा अ धकार - संचालक मंडळा या नवडणक या अनषंगाने ु ुमतदान कर याचा अ धकार नाह . मा सं थे या यवसाया या अनषंगाने ुकामकाजात ठराव व नणय याम ये याचे मत ाहय धरले जाईल .

3. गणपत ु :- संचालक मंडळ सभे या गणपत साठु यांची उपि थती ाहय धरल जाणार नाह .

43) कायल ी संचालक - (Functional Director ) :- 1 कवा ं 2

सं थेने नय त केलेले म य कायकार अ धकार ु ु / यव थापक हे महारा सहकार सं था अ ध नयम 1960 चे कलम 74 (3) नसार ुसंचालक मंडळाचे पद स द सद य असतील. सदर म य कायकार ुअ धकार / यव थापक हे कायल ी संचालक हणन काम पहातीलु . संचालक मंडळाची सं या 17 अस यास कायल ी संचालक 1 आ ण 18 ते 21 अस यास कायल ी संचालक 2 असतील. सं थे या एखादया व र ठ पातळीवर ल अ धका-याची / खाते मुखाची सं थेचा दसरा ुकायल ी संचालक हणन संचालक मंडळ नय तीु ु करेल.

1) नय ती ु - संचालक मंडळ 2) मतदानाचा अ धकार - नाह 3) गणपत ु - गणपत साठ उपि थती ाहय धरल जाणार नाहु . 44. संचालक मंडळाचा कायकाल पाच वषाचा असेल. तो कालावधी संचालक

मंडळा या नवडी या तारखेपासन मोज यात येईलु संचालक मंडळा या मदतीत कोण याह कारणाने संचालक सद या या र त होणाु -या जागा अ ध नयमातील तरतद नसार भर या जातीलु ु . तसेच पदािधका-यांचा कायकाल पाच वष चा राहील आिण तो संचालक मंडळा या मुदतीबरोबरच संपेल .

45. संचालक मंडळा या सभेस नवडन आले या एकण संचालका याू ू 51% पे ा कमी नसेल इतका कोरम ( गणसं या ) असेल.

46. सं थे या मंडळावर ल संचालका या जागे या नवडणक स उभे ु रहा यास खाल ल पा ता आव यक राह ल. नवडन येणाू -या संचालका या जागेसाठ उमेदवार करणार य ती :-

Page 18

1. पोट नयम मांक 5 इ मधील तरतद नसार ु ु याशील सभासद असावा व तो सभासद अ ध नयमाचे कलम 27(3) आ ण 27(3A) ची पतता करणारा असावाू . 2. ती य ती महारा सहकार सं था अ ध नयम 1960 व नयम 1961 मधील तरतद नसार अपा असता कामा नयेु ु . 47. नयम .58 मधील तरतद माू णे स मतीचा एखादा सद य स मतीवर राहा यास अपा ठरला अस यास अगर स मतीवर असताना यास अनै तक व पां या फौजदार ग हयाब ल श ा झा यास यास स मतीवर सद य हणन ु ू

राहाता येणार नाह . श ा होऊन पाच वष झा यानंतर ह अपा ता राहाणार नाह . अ) जर सं थे या सभासदाला अ ध नयम कलम 79 कवा ं 88 अ वये कवा ंकलम 85 अ वये कोणताह सं थेचा झालेला चौकशीचा खच दे यास जबाबदार धर यात आले असेल तर तो सद य हणन नय तू ु , नाम न द ट हो यास, नवडन ूये यास ि वकत ृ (को-ऑ ट) केला जा यास कवा स मती सद य हणं ून चाल ूराहा यास अपा ठरेल व याची स मतीवर ल जागा मोकळी झाल असे समजले जाईल. 48. यो य कारण दाख व यावाचन स मती या लागोपाठ चार सभांना एखादा सद य ूगैरहजर रा ह यास यास स मतीमधन कमी कर यात येईलू . तथा प कमी कर यापव यास आपले हणणे मांड याची संू धी दल जाईल.

अ) सं थे या स मती या नवडणक साठ सभासदांचे आलेले नाम नदशन प ु(उमेदवार अज) नामंजर झा याचे सं थेचे नामंजर चे प ू ू मळा या या तारखेपासन ूतीन दवसां या आत या नाराज झाले या सभासदाला मा.न दणी अ धकार यांचेकडे अ पल करता येईल. असे अ पल मळा या या तारखेपासन दहा दवसां या आत ते ूनकालात काढतील. अ पलात दलेला नणय अं तम (अखेरचा) असेल तर अ पलात दले या नणयावर आणखी अ पल कवा पनर ण ं ु ( रि हजन) करता येणार नाह . कायदेशीर नाम नद शत कर यात आले या उमेदवाराची याद अ पलावर ल नणया या अ धन असेल. उमेदवार अजा या छाननीची तार ख व उमेदवार मागे घे याची शेवटची तार ख यामधील कालावधी पंधरा दवसांपे कमी असणार नाह .

Page 19

ब) नवडणक ने नवडन येणाु ु -या सं थे या पदा धका-या व द यावेळी स मतीचा कोण याह सभेस हजर राहा यास व मतदान कर यास पा असले या स मती या एकण सद यांपैक दोन त तयांश सद यांनी सभेत बहमताने अ व वासाचा ठू ृ ु राव पास के यास तो असा कोणताह पदा धकार हणन चाल राहा याचे बंद होईल आ ण ु ूयाचे पद मोकळे झा याचे समज यात येईल.

या कोण याह स मती या वशेष सभेत अ व वासाचा ठराव मांडावयाचा असेल या सभेस हजर राहा यास व मतदान कर यास पा असणा-या एकण ूसद यां या कमीत कमी एक त तयांश सद यांनी या ठरावा या सभे या ृमागणीप ावर सहया के या पा हजेत आ ण ते मागणीप नयमांनी ठर वले या नम यात व ठर वले या प दू तीने मा.न दणी अ धकार यांचकडे पाठ वले पा हजे. परंत यां या वरोधी अ व वास ठराव मांडावयाचा यापैक एखादयाची ुअ धकारपदावर आ याची मदत सहा म ह यांपे ा कमी असेल ु तर अशा वशेष सभेचे मागणीप देता येणार नाह . वशेष सभेचे मागणीप मळा या या तारखेपासन सात दवसांचे आत ूमा.न दणी अ धकार स मतीची वशेष सभा बोलावतील अशी सभा नोट स काढ या या तारखेपासन पंधरा दवसांचे आत घे यात येईलू . सदर सभेचा अ य मा. न दणी अ धकार यांनी अ धकत केलेला सहा यक नबंधक यांचे दजापे ा कमी ृदजा नसलेला अ धकार असेल, अशा सभेत अ य पद असताना स मती या सभेत अ य थानी असणा-या अ य ास कवा सभापतीस हे अ धकार असतात तेच ंअ धकार असतील. परंत यास मतदान कर याचा अ धकार असणार नाहु . बोल व यात आलेल ह सभा कोण याह कारणाव न तहकब करता येणार नाहू . अ व वास ठरावा या बाजने व ू वरोधी मतदान करणा-या स मती सद यांची नावे सभेत वाचन दाख व यात येतील आ ण स मती या सभे या ठरावबकात याची न द ू ुकेल जाईल. अ व वासाचा ठराव फेटाळ यात आ या या तारखेपासन सहा ूम ह यां या आत स मतीपढे कोणताह अ व वासाचा ठराव फेटाळ यात आ या याु तारखेपासन सहा म ह यां या आतू स मतीपढे कोणताह अ व वासाचा कोणताह ठराव ुप हा आणता येणार नाहु .

Page 20

क) या सभासदाने सं थेकडन ू -

1. अनामत अगर अड हा स (अ ीम) र म घेतल असेल अगर

2)कोणताह माल कवा व े य व त उधार वर खरेद के या असतीलं ु , अगर

3.आप या वत:साठ कोण याह सेवा ( यासाठ सेवेची बले भरावी लागतात अशा) घेत या असतील. अशा अनामत अगर अड हा स रकमा अगर माल खरेद या अगर सेवे या रकमा भर याबाबत सं थेने लेखी व पात पाठ वलेल नोट स याला बजाव यात आ या या तारखेपासन तीन म ह याचे आत रू कम अगर सेवा घेत यापासन तीस ू(30) दवसां या आत यापैक जी मदत असेल या दवसापासन तो स मती सभासद ु ूकमी झाला व याची जागा मोकळी झाल आहे असे समज यात येईल. ड) अ ध नयम कलम .71(ए) मधील तरतद व द सं थेची र कम एखादया ूपदा धका-याने अ ध नयम कलम .78, 78अ कवा ं 96 अ वये सं थे या कोण याह पदा धका-या व द वैयि तक ना याने दाखल केले या कवा कर यात आले या ंकोण याह कायवाह चा खच सं थे या नधीतन खच के यास सदर र कम सं थेचे ून दणी अ धकार एक म ह यात सं थेला परत करा असा या पदा धका-यास आदेश देतील पण या आदेशामधील संबधीत पदा धका-यांने ह र कम मदतीत परत केल ुनाह तर न दणी अ धकार ह र कम वसल साठ माणप देतील व यानंतर ुदले या माणप ा वये ती र कम ज मन महसला या थकबाक माणे वसल केल ू ुजाईल. या य ती व द ह कारवाई कर यात आल असेल ती य ती कोण याह सहकार सं थेचा पदा धकार हणन राहा यास अपा रा हल तसेच कोण याह ुआगामी नवडणक यावेळी आ ण या कालावधीत र कम भर यास सदर य तीने ुकसर केल तो एक म ह याचा कालावधी संप यानंतर लगेच घेत या जाणाू -या कोण याह पोट नवडणक या वेळी ु कोण याह सं थेचा पदा धकार हो यास अपा ठरेल.

Page 21

ई) जर एखादा सभासद अ ध नयमा वये कवां याखाल केले या नयमा वये कोण याह कारे अपा ठरला अस यास तो स मती सभासद हणन नय त ु ुहो यास, नाम न द ट हो यास, ि वकत ृ (को-ऑ ट) केला जा यास कवा स मती ंसद य हणन चाल राहा यास अपा ठरेल व याची जागा मोकळी झाल असे ु ूसमजले जाईल. फ) अ ध नयम कलम .73 (सीए), सहकार नयम 58 माणे कोण याह मदतीचा ुह ता थक वणारा थकबाक दार व याचा जा मनदार कोण याह सं थे या स मतीवर सभासद हणन नेमणक नेु ु , ि वकतीनेृ अगर नाम न द ट होऊन ये यास तसेच तो स मतीवर सभासद हणन राहा यास अपा ठरतीलु . 49. स मती सद यांचा य तीश: हतसंबंध असणा-या बाबींचा वचार चाल असता ूयाला स मती या सभेत हजर राहाता येणार नाह कवा मत देता येणार नाहं . 50. अ ध नयम, नयम व सं थेचे पोट नयम यातील तरतद व सवसाधारण सभांनी ूवेळोवेळी केलेले ठराव यानसार सं थेचे काम चाल व यास स मतीस पण अ धकार ू ूरा हल. 51. स मती या सभेची लेखी सचना व सभेचा काय म सभे या पव नदान पाच ू ूदवस अगोदर चटणीसाने स मती सद यांकडे पाठ वला पा हजे. अशा सभा, सभापती या लेखी सचनांनसार व संमतीने चटणीसाने बोल व या पा हजेतू ू .मागणी क नह अशा सभा बोल व यात सभापतीकडन टाळाटाळ होत असेल तर सभा ूबोल व यासंबंधी स मती या बहमताने दलेला लेखी आदेश चटणीसावर बंधनकारक ुरा हल. 52. पंचवा षक नवडणक नंतर ु पंधरा दवसात रा यसहकार नवडणक ा धकरण ूपदा धका-यांची नवडणक घेईल सदर नवडणक वारे स मती आप या पैक एक ू ू सद यास सभापती हणन नवडले पा हजे व या सभांचा सभापती हणन काम केले ु ुपा हजे. सभापती गैरहजर असेल ते हा सभेस हजर असले या सद यांनी आप यापैक एका सद यास या सभेक रता सभापती हणन नवडले पा हजेु . सभापतीस सद य या ना याने असले या मताखेर ज समान मत संगी एक जादा मत दे याचा अ धकार असेल.

Page 22

53. सं थे या कामाक रता स मती या आव यक तत या सभा भर व या जातील. परंत दरमहा नदान एक तरु सभा भरल च पा हजे. सभांचा वतांत प तकात ृ ुचटणीसाने लहन ठेवला पा हजेू . स मतीस यो य वाटेल अशा अगद ज र या संगी स मती या सद यांम ये याद फरवन एखादया नावर याचा नकाल क न ू

घेता येईल व यानंतर सं थे या स मती या सभेत तो नकाल कायम करता येईल. याद तील नावर मतभेद झा यास या नाचा नकाल स मती या सभेत घेतला जाईल. 54. स मतीची कामे खाल ल माणे असतील - 1. सद य हो यासाठ व भागासाठ आले या अजाचा नकाल करणे. 2. कज काढणे, ठेवी ि वकारणे व यां या अट ठर वणे. 3. भागांचा व इतर रकमांचा वसल घेणेू . 4. वव त े ापर या अगर या कामाक रता उपस म या नेमणेु . 5.पोट नयमांचे उ लंघन के याब ल सद यावर कशा रतीने व कोणती कारवाई करावयाची ते ठर वणे. 6. सं थे या कामासंबंधी होणारा खच मंजर करणेू . 7. हशोब वेळ यावेळी लहन घेणेू , वेळोवेळी सं थेची कद, माल व व मालसाठा प तके व इतर हशोबांची प तके व रोकड श लक तपासणेु ु . 8. अ ध नयम कलम .75 व नयम .61 मधील तरतद नसार वा षक ू ूअहवाल, ताळेबंदप के वष संप यावर 45 दवसात तयार करणे व ते तयार के यापासन ू 15 दवसांत नबंधकांकडे पाठ वणे. 9. चटणीसास ता परते कमी करणेु , याला कायमचे कामाव न कमी कर याब ल सवसाधारणसभेपढे शफारस करणेु , चटणीसावर ल व इतर पगार अ धका-यांना व सेवकांना नेमणे, अन मे यां या पगाराची व भ याची ेणी ु( केल) व र म ठर वणे अगर यात बदल करणे यांना दंड करणे अगर ता परते ुकामाव न दर करणे अगर या सवबाबत व नयम तयार क न ते सवसाधारण ूसभेपढे मंजर स ठेवणेु ू .

Page 23

10. कायदेशीर कामे चाल वणे, या कामासंबंधात तप चाल वणे कवा ंएखादया बाबतीत संघीय सं थे या संमतीने तडजोड करणे. सं थेतफ कायदेशीर कामे चाल व याक रता त या पदा धका-यास अगर अ धका-यास अ धकार देणे. 11. आप या सद यां या गरजा आजमावन चांग या मालाची यो य भावात ूवेळोवेळी खरेद कर याची तजवीज करणे, मालाचे यो य वजन करणे, व या कमती ठर वणें , ज र माणे भाव कमी जा त करणे, मालावर ल कमती ंदाख व याची यव था करणे, माल खराब झाला अस यास वशेष नकसान न येता ुयाची व करणे, माला या घट-तट स मंजर देणेु ू , माल खराब न होईल अशा रतीने याची साठवणक करणेू . 12. पोट नयम .2 (अ) माणे कामे हाती घेणे व याक रता भांडवल पर वु याची यव था करणे. 13. सं था वापर त असलेले काटे, वजनमापे तपासणे. 14. सं थे या कचेर साठ व माल साठ व यासाठ जागा संपादन करणे अगर भाडयाने घेणे. 15. सं थे या माल साठ व याची जागा व सं थेचा माल याचे आगीपासन ूनकसान होऊ नये हणन यो य दराने ु ु वमा उतर वणे. 16. चटणीस व या इतर कमचा-यां या रोकडीशी, मालाशी, मह वाचे कागदप ाशी अगर रो यांशी संबंध येत असेल यांचेकडन ू फायडे लट बाँड घे याची यव था करणे.

17. लेखापर ा याद वचारात घेणे. अ ध नयम कलम .82 व नयम 73 मधील तरतद नसार लेखापर ाू ू दोष द तीचे तव त नयमा या ु ृ "ओ" नम यात ुमे.उप/सहायक नबंधक यांचेकडे पाठ वणे आ ण लेखापर ा याद व दोष द ती ुतव त पढ ल सवसाधारण ृ ु सभेपढे ठेवणेु .

18.भाग (शेअस) सरकार व इतर रोखे यांचेवर सं थे या वतीने शेरा ल हणे ते वकणे अगर ते वग करणे अथवा न करणे आ ण याक रता स मती या दोन अथवा अ धक सद यांना ज र ते अ धकार देणे.

Page 24

19. सं थेचे उ ेश पार पाड या या ट ने सवसाधारणपणे सं थेचा यवहार चाल वणे. 20.सं थे या सभासदां या श ण व श णासाठ आ ण सभासदांचा सं थं या यव थापनात सहभाग वाढ व यासाठ आ ण सं थे या कामकाजात पारदशकता आण यासाठ आव यक उपाययोजना करणे. 55. स मती कवा स मतीचा सद य यां या नेमणक चे वेळीं ु काह दोष अस याचे मागाहन आढळनू ू आले अगर स मतीवर ल काह जागा रका या रा ह या तर स मतीने अगर स मतीचा सद य या ना याने सदभावनेने केलेल कामे ह जण काय ूती स मती अगर तो सद य यांची नेमणक यो य झाल अगर या स मतीवर तचे ूसव सद य होते असे समजन अ ध नयम कलम कू . 77 मधील तरतद माणे ूकायदेशीर समजल जातील. 56. अ ध नयम व नयम यातील तरतद ंना अ धन राहन स मती याू ू नकालावर सवसाधारण सभेकडे या नकालाची समज द या या तारखेपासन दोन म ह यांचे ूआत अपील करता येईल. या मदतीनंतर केलेले अपील सवसाधारण सभा नामंजर ु ूकर ल. नयं ण स मती :- 57. नयं ण स मती खाल ल सद यांची रा हल

स मतीचा सभापती, स मती सद यांनी आप यामधन नवडलेला एक सद य व ूपैसा पर वणाु -या िज हा म यवत सहकार बकेचा एक त नधी ँ (बकेचे कज ँअस यास) यांची मळन नयं ण स मती होईलू . ती सं थे या सव हशोबाची पाहाणी कर ल. व नदान तमाह तन एकदा तपासणी कर लू . ह स मती सं थेची सांपि तक ि थती व काय यासंबंधाने वषअखेर स तव त तयार कर लृ . स मतीची सभा दर म ह यातन एकदा तर भरेलू . 58 अ) नयं ण स मतीला सं थेची सव कागदप े तपास याचा व सं थे या मालाची न द करताना कवा माल मोजताना हजर राहा याचा अ धकार आहें . याच माणे सदरह स मतीस सं थेू या स मतीला सचना कर याचा तसेच वशेष ू

Page 25

सवसाधारण सभा बोलावन स मतीस अथवा त या मधील एक अथवा अ धक ूसद यास काढन टाक यासंबंधी शफारस कर याचाह नयं ण स मतीला अ धकार ूआहे. चटणीस / कायकार संचालक / यव थापक

59. चटणीसाची नेमणक ू / बडतफ सवसाधारण सभेत केल जाईल . तसेच यांचेकडन सं थेचा दैनं दन यवहार पाहन यानसार जामीन रोखा घेतला ू ूूपा हजे. याचेसंबंधी काह त ार अस यास ती स मतीमाफत नयं ण स मतीकडे / त ार नवारण स मतीकड ेकरता येईल. 60. नयम ं .57 मधील तरतद माणे सं थे या एखा याु करारात, यवहारात,केले या अगर वकले या मळकतीत चटणीसाला कसलाह भाग अगर हतसंबंध ठेवता येणार नाह . 61. चटणीसाची कामे खाल ल माणे असतील :-

1.सं थे या सवसाधारण सभा तसेच स मती या सभा बोलवणे व यांना हजर राहणे. 2.अशा सभेत होणा-या कामाची न द व तांृ त प तकात करणेु . 3.स मती या हकमानेु ू पैसे खच करणे, येतील या रकमा घेणे. 4. नयम ं .65 व पोट नयम ं . 63 म ये नमद केलेल व ु सं थेची ज र ती प तके व हशोबु वेळचेवेळी लहन ठेवणेू . 5.जमा पाव या, खचा या पाव या ( हौचस) व सं थेचे काम चाल याक रता लागणार इतर सव कागदप े तयार करणे. 6. नयम ं .61 व 62 माणे वा षक ताळेबंद प के ठरले या मदतीचे ुआत तयार क न स मतीपढे ठेवणे व ती ु सवसाधारण सभेने नेमले या भागा या लेखा पर काकडे मदतीत पाठ व याची यव था करणेु . 7.सं थेचा प यवहार चाल वणे व सद यांना लागणार सं थेची ज र ती मा हती पर वणेु . 8.लेखा पर ा याद आ यानंतर ताबडतोब ती स मती या वचाराकरता त यापढे ठेवणे व त यात दाख वलेला दोष व चका द त कर याबाबत ज र ु ु ु

Page 26

तज वज करणे व नयम ं .73 माणे दोष द ती तवतु ृ ठरले या मदती या ुआत स मतीपढे ठेवन ते पढे पाठ व याची यव था करणेु ू ु . 9.सं थे या पगार कमचा-यांना कामा या दशा दाख वणे, यां यावर देखरेख ठेवणे व यांचे नयं ण करणे. 10.सद यांनी सं थेशी केले या यवहाराची पासबके वेळ यावेळी भ न ुयांना देणे व बगर सद यांना व ठे वदारांना सं थेशी झाले या यां या यवहारा या वषअखेर या बा या कळ वणे व याबरोबर अस याची यांची कबल प े मागु वन घेऊन ठेवणे व पढ ल लेखापर ण तपासणी वेळेस ती ू ुमा.लेखा पर क यांना दाख वणे. 11.सं थेतफ द या जाणा-या जमे या पाव यावर चटणीसांनी सहया के या पा हजेत. भागांची भागप ,े द तऐवज व इतर मह वाची कागदप ेयावर चटणीस व स मतीचा एक सद य यांनी सहया क न द या पा हजेत. 12. चटणीसा या गैरहजेर त ता पुरती कामे कर यास स मतीला दसू-या एखादया य तीस अ धकार देता येईल. 13. अ ध नयमातील तरतद नसार व हत ववरणप े नबंधकाकडे मदतीत ू ू ुसादर केल पा हजेत.

62.सं था आप या कमचा-यांसाठ भ व य नवाह नधी ( ॉि हडंट फंड) थापन कर ल व तो नधी सि थतीत ठेव यासंबंधीचे व याचा उपयोग ु

कर यासंबंधीचे नयम मे.न दणीअ धकार यांचे पवसमतीने सं थेने तयार केलेले ूअसतील.या नधीची थापना व याची यव था अ ध नयम कलम ं .71 नयम ं .56 मधील तरतद माण केल जाईलु . 63. चटणीस/ यव थापकाने वर ल कामे पार पाडावया या कामी हयगय के यास यामळे होणाु -या सं थे या नकसानीु ब ल याला वैयि तक रतीने जबाबदार धरले जाईल.

Page 27

त ार नवारण स मती :- 64. सं थेचे सभासदांमधील तसेच सभासद व सं थेमधील वाद, त ार सोड व यासाठ सं था तरावर वा षक सवसाधारण सभेम ये त ार नवारण स मतीची नेमणक कर यात येईलू . रचना -

अ) सदर स मती सद यीय रा हल ( याशील सभासदांमधनू ) यातील एक य ती ह अ य व अ य दोन य ती स मतीचे सद य हणन काम करतीलु . स मतीचे अ य हे सं थेचे वर ट सभासद व सं थे या कामकाजाचे ान असलेले असावे तसेच स मतीचे उवर त दोन सद य हे सं थे या

कामकाजाबाबत अनभवी सभासद असावेतु . ब) सं थेचा वर ट अ धकार , स मतीचा स चव हणन काम पा हल व ुस मती या कामकाजाची न द ठेव याचे काम तो करेल. स मतीचा कालावधी एक वषाचा रा हल. क) काय या ती :- सदर स मती सं थे या सभासदांमधील कवा सभासद व सं थेमधीलं यवसाया संदभात व यव थापन संदभातील वाद कवा त ार यांचे नवारणं करेल. ा त झाले या त ार या अनषंगाने संबं धतास सनावणी देऊन व ु ु

हणणे ऐकन ू 3 म ह या या आत त ार चे नराकरण करणे आव यक राह ल. सदर स मतीची कत ये हणजे यां या समोर आले या वादाम ये सं थेस यो य तो स ला दे याबरोबरच कायदा / नयम, सं थेचे उप वधी व सहकार खा याचे आदेश व मागदशक त वे यांचा वचार क न सभासद व सं था यांचे म ये तडजोड घडवन आणणे ू .सदर स मतीचे इ तव तास संचालक मंडळ सभेत ृ मा यता देणे आव यक राह ल.

Page 28

सहकार श ण :- 65. सं थे या सभासद ,संचालक ,अ धकार ,कमचार यांना सहकार वषयक आ ण सं थेचा यवहार वषयक श ण देणे आव यक आहे. यानसारु

येक वष सं था अशा श णासाठ आराखडा तयार करेल याम ये सं थेचे संचालक, सभासद, अ धकार , कमचार यां या श णाचा समावेश असेल. सदर या श णापोट होणा-या खचाची तरतद सं था यां या अथसंक पाम ये ू दरवष करेल. सदरचे श ण हे संघीय सं था/नाबाड /यशदा /वैकंठ मेहता ु इि टटयट ऑफ कोु . ऑप.मनेजम ट या सं था या मा यमातॅ ून घेता येईल. न याची वाटणी 66. येक वषअखेरचे हशेब तयार झा यावर सं थे या ठोकळ न यातन ूअ ध नयम कलम ं .65 व नयम ं .51 मधील तरतद नसार नर नराळया ु ूखचा या वगैरे रकमा अ ध नयम ं .71 माणे सेवक नधीसाठ सं थेने दलेल अंशदाने व तोटया या रकमा वजा क न, सं थे या न वळ न याचा आकडा काढला जाईल व नफा लगत या पढ ल वा षक सव साधारण सभेत जाह र केला ुजाईल. अ) सं था आपल संबंधीत व तीय (आ थक) ववरण प (प के) तयार कर ल व सहकर नयमातील तरतद माणे न वळ नफा अगर तोटा याचा ुहशोव काढ ल . 67. अ ध नयम कलम ं . 64 ते 69 व नयम ं . 50 ते 53 व 55 मधील तरतद ना अधीन राहन न वळ न याची वभागणी खाल ल बाबीवर केल जाईलु ू .

1.कमीत कमी 25 ट के - गंगाजळीकर ता 2.जा तीत जा त 12 ट के दराने लाभांश वाट याक रता. 3. नयम ं .53 अ वये यावया या श ण नधीक रता.

Page 29

4.भाग भांडवला या दोन ट के इतका नयम .52 माणे उभारावया या लाभांश स मकरण न धकर ता.

5.भाग भांडवला या दोन ट के इतका नयम .52 माणे उभारावया या अ धलाभांश स मकरण न धकर ता. 6.नफया या 1 ट के - तारण कमंत चढ उतार नधीकर ता. 7.नफया या 1 ट केपयत - अ ध नयम कलम कं.69 माणे सावज नक, धमादाय अशा कार या कामाक रता. लाभांश व अ धलाभांश समीकरण न धचा उपयोग अन मे लाभांश व अ धलाभांश वाट याकडे केला ु जाईल. वर ल बाबीवर वभागन श लक रा हलेला नफा खाु ल ल बाबीवर वभागता येईल - 1. श लक नफया या 20 ट केपयत - वनावेतन काम करणा-यांना मानधन दे यातक रता. 2. श लक नफया या ट केपयत - सं थे या पगार कमचा-यांना जा तीत जा त दोन म ह या या पगार इतका अ धलाभांश वाट याक रता. 3. श लक नफया या 5 ट केपयत - सं थे या सद यांचे श ण, यांचे ससं कतताु ृ , ग रबांचे श ण व यानां मदत, वै य कय मदत ई याद सावज नक उपय त बाबींचा सार यांचा समावेश असले या ुकोण याह सहकार अगर धमादाय बाबींक रता. 4. श लक नफया या 5 ट केपयत - इमारत नधीक रता

5. श लक नफया या 5 ट केपयत - वशेष अडचणी या राखील गंगाजळीक रता ( पेशल इमज शी रझ ह फंडाक रता)

6. श लक नफया या 40 ट केपयत - सं थेतन माल घेणाू -या सद य व बगर सद य यांना अ धलाभांश वाट याक रता (वा षक माल खरेद वर सद यांना जा तीत जा त 1 ट का व बगर सद यांना 1/2 ट का अ धलाभांश वाटता येईल)

Page 30

7. श लक नफया या 10 ट के - मळेल तो माल घेऊन आप या गरजाम ये बदल घडवन आण याचा चार कामाक रताू , वभागन ू श लक रा हलेला नफा पढ ल वषा या न यात मळ व याक रता पढे ु ु ओढला जाईल. अ) सं था व तची वा षक हशोबप के मंजर कर यात आ या या ूतारखेपासन ू 3 म ह या या आत रा य सरकार अ धस चत कर ल अशा रा य ूसंधीय सं थे या श ण नधीसाठ नयमांनी ठर वले या दराने दरवष वगणी भर ल. जर मदतीत वगणी भरल नाह तर वगणीची र कम जमीन महसला या ु ूथकबाक माणे वसल करता येईल व र कम भर यास सं थेने कसर केल ू ूअस याचे रा य संघीय सं थेने या सं थेने या सं थे या मा. न दणी अ धका-याला कळ व यावर तो अ धकार यो य ती चौकशी क न वगणीची र कम वसल कर यासाठ माणप ू (स ट फकेट) देईल. 68. सरकार नयं त व तं या वाटप यवहारात झाले या न वळ न याची ुवभागणी खाल ल माणे केल जाईल. 1. 25 ट के - वाटप यवहार गंगाजळीकर ता. 2. 35 ट के - वशेष वकास नधीक रता. 3. 40 ट के - सं थे या न वळ न यात वग कर याक रता. वर ल मांक 2 मधील नधीची र कम मा. संय त ु (जॉ ट) िज हा उप नबंधक यांची आगाऊ मंजर घेऊन खच करताू येईल पण ती 2 वषात खच न के यास ती वाटप यवहार गंगाजळीत सा मल केल जाईल. 69. नयम मांक 53 मधील तरतद नसार सं थेने रा यसरकारने जा हर ू ूकर ल अशा संधीय सं थे या श ण नधीक रता अंशदानाची (वगणीची) र कम भर या शवाय तला लाभांश वाटता येणार नाह . 70. या सद यांनी भागाची र कम पण भरल नसेल यांना लाभांश व ूअ धलाभांशाची र कम रोकड न देता यां या भागाची र कम पण होईपयत ूजमा केल जाईल.

Page 31

गंगाजाळी :-

71. पोट नयम .57 या पोट नयम )1 ( म ये नमद केलेल र कमए सव ूवेश फ , व श ठ कामाकर ता दे या शवाय क न इतर देण यां या रकमा

दंडाचे याज व ज त केले या भागा या रकमा गंगाजळीची गंतवणक अगर ु ूठेवणक केल जाईलू . 72. गंगाजळी य तर त इतर नधींची गंतवणक अगर ठेवणक अ ध नयम ु ू ूकलम .70 व नयम .55 मधील तरतद ंना अनस न केल जाईलु ु . श लक :- 73. स मतीचा ठराव क न चटणीसाकडे सं थेची जा तीत जा त 500 पये पयतची श लक ठेवता येईल . यापे ा जा त श लक जमल अस यास तीन दवासाचे आत )सावजनीक सटयांचे दवस वगळनु ू (ती िज हा म यवत बकेत ँअगर जवळ या त या शाखेत भरल पा हजे व ती भर याची जबाबदार चटणीसावर रा हल.

हशोब व कागदप :- 74. सं थेचे रोखे , त या हशेबाची प तके व इतर कागदप चटणीसा या ुता यात राहतील व ती संभळ याची जबाबदार यांचेवर रा हल . 75. नयम .65 म ये नमद केलेल मेु . नबंधक यांनी ठरवलेल स मतीस आव यक वाटतील अशी हशेबाची प तके व कागदप े सं थेने टेवल पा हजेतु .

1 . माल मागणी त ता ,2 . मालाची पर ा स मतीचे प तकु ,3 . वजन प तकु ,4 . माल साफसफ रिज टरु ,5 . टाकऊ मालाचे रिज टर ,6 . भावाचे रिज टर ,7 .

खरेद माल रिज टर ,8 . कश मेमोॅ ,9 . रोख व रिज टर ,10 . मालाची सवसाधारण खतावणी ,11 . माल खरेद व खतावणी ,12 . यापार खतावणी ,

13 . माल वाढ ,घट ,तटू ,रिज टर ,14 . माल खेरद अड हा स खाते ,15 .अ धलाभांश )बोनस ( , खतावणी ,16 . व माल कमत यादं ,17 . डेड टॉक रिज टर या प तकावर व इतर कागदप ाव न ज र तेथे व क द वर ुदररोज या यवहाराचे शेवट सभापतीने व चटणीसाने सहया के या पा हजेत .

Page 32

क द वर यांनी सहया न के यास सं थेला यांचे व द ज र ती कारवाह करता येईल व क द त लह ले या पण सहया न केले या यवहारांची तला कसन चौकशी करता येईलू .सभापती व चटणीस यांनी सं थे या कागदप ां या मा णत नकलांवर सहया के या पा हजेत .या य तर त दसु-या पदा धका-याने

कागदप ावर सहया करावया या अस यास यांना या कर यास सं थेस अ धकार देता येईल . . 76. पोट नयम .2 (अ वये के या जाणा-या यवहारांचे वतं हशेब ठेवले पा हजेत व याचे जमाखच यापार नफा ,तोटा व ताळेबंद प के वतं तयार केल पा हजेत . 77. सं थे या कोण याह सद यास अ ध नयम कलम .32 मधील तरतद नसार व यात नतद केलेल सं थेची प तके पाहता येतील अगर नयम ु ु ु ु

.27 मधील तरतद नसार यां या नकला यास देता येतीलु ु . लेखापर ण :- 78. सं थांनी यांनी ल हलेले लेखा वषयक द तऐवजांचे वषातन कमान ूएकदा लेखापर ण क न यावे लागेल. महारा शासनाने जाह र केले या पनेलमधील लेखापर काची नेमणक कर याचे अ धकार वा षक सवसाधारण ॅ ूसभेला राहातील. सं थेस आ थक वष संप यानंतर सहा म ह या या आत लेखापर ण क न यावे लागेल.

रटन फाईल :- 79. सं था वि तय वष संप यानंतर 6 म ह या या आत हणजे 30

सं टेबर या आत मागील आ थक वषातील यवहारांची ववरण प के नबंधकांकडे सादर कर ल. या रटन फाईलम ये पढ ल बाबींचा समावेश असेलु . अ) कामकाजाचा वा षक अहवाल. ब) लेखापर ण झालेल हशोबप के

क) अ त र त जमा अगर नधीचा व नयोगासंदभात वा षक सभेने मंजर ूदले या ठरावाची त.

Page 33

ड)न याने केले या उप वधी द तीची तु . इ) वा षक सभा कधी घेतल याची तार ख व नवडणका कधी होणार याबाबत ूड लरेशन सादर करणे. ई) न दणी अ धकार मागणी करेल या माणे अ य मा हती सादर करणे. द याु :-

80. सं थे या पोट नयमात बदल करणे ,एखादा पोट नयम रदद करणे , कवा ंनवीन करणे अस यास अ ध नयम कलम .13 व नयम .12 मधील तरतद अनसर या पा हजेतु ु . याकर ता भरले या सवसाधारण सभेत हजर असणा-या मत देणा-या सद यां या नदान दोन ततीयांश सं येने या ृबदलासंबं धचा ठराव पास केला पा हजे . या सभेची नोट स सभे या तारखेपव ुनदान 10 दवस आगोदर सव सद यांना दल पा हजे .कोणता पोट नयम कसा बदलावयाचा ,कोणता नवीन करावयाचा अगर रदद करावयाचा हे या नोट शीत प ट लह ले पा हजे .मे .न दणी अ धकार यांचेकडन द तीची मंजर व न द ू ु ु

होईपयत द त केले या पोट नयम अमलात आणता येणार नाहु .

पोट नयमा या सधारणा नोदणीसाठ आलेला अज माु .न दणी अ धका-याने दोन म ह या या मदतीत नकालातु काढला नाह तर ते या मदती या समा ती या तारखेपासन ु ू 15 दवसा या आत तो पोट नयम सधारणा ुअज व सधारणाु , नकट व र ठांकडे पाठवतील आ ण नकट व र ठ अ धकार तो अज दोन म ह या या आत नकालात काढतील .परंत जर तो अज या ुमदतीत नकालात काढला नाह तर या सं थेु चा तो पोट नयम सधारणा नयम ुअज व यातील सधारणा यांची न दणी कर यात आ याचे समज यात येईलु . 81. सं थेचा यवहार यो य रतीने चालावा हणन अ ध नयमू , नयम पोट नयम यांना अनस न द यम नयु ु म कर याचा स मतीस अ धकार आहे .अशा नयमांची न द स मती या व तांृ त प तकात केल पा हजे व सवसाधारण ुसभेत मा य के याचा व मे .न दणी अ धकार यांनी मंजर द यावरच ते ुनयम अंमलात येतील .

Page 34

नोट शीची बजावणी:- 82. सद यास नोट स दल पा हजे असे पोट नयमात जेथे नमद केले असेल ुतेथे सद यां या नेहमी या राह या घर नोट स दल हणजे या नोट शीची यो य बजावणी झाल असे समजले जाईल . 83. हे पोट नयम मंजर होऊन आ यानंतर पव चे अंमलात असतील तर ते ू ुसव पोट नयम रदद झालेत असे समजले जाईल. दनांक / / 20

वतकाची नावे यां या सहया अगर डा या हाताचा अंगठा