controlevragen in vragenlijsten in marktonderzoek
Post on 06-Nov-2021
4 Views
Preview:
TRANSCRIPT
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2009 – 2010
Controlevragen in vragenlijsten in marktonderzoek
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Hannelies Slabbynck
onder leiding van
Prof. dr. P. Van Kenhove
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2009 – 2010
Controlevragen in vragenlijsten in marktonderzoek
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Hannelies Slabbynck
onder leiding van
Prof. dr. P. Van Kenhove
Vertrouwlijkheidsclausule PERMISSION
Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Hannelies Slabbynck
I
Woord vooraf
Het schrijven van een masterproef is geen sinecure. Ik kon dan ook rekenen op de steun van
verschillende mensen die ik hier graag zou willen bedanken.
Eerst en vooral zou ik graag mijn promotor Prof. dr. Patrick Van Kenhove willen bedanken
voor de vele hulp gedurende het volledige traject met de grootste geduldigheid en zijn
motiverend enthousiasme.
Daarnaast wil ik graag ook mijn ouders en mijn zus bedanken voor het helpen met het
creatieve denkwerk en het vele naleeswerk.
Tot slot bedank ik graag ook mijn vriendinnen Kim De Vits en Delphine Rosseneu voor het
afnemen van de schriftelijke enquête.
II
Inhoudstafel Algemene inleiding ............................................................................................. 1
I. Literatuurstudie ........................................................................................... 3
1. Inleiding .......................................................................................................................3
2. ‘Satisficing behaviour’ ..................................................................................................4
2.1. Omschrijving ....................................................................................................................4
2.2. Soorten ‘satisficing behaviour’ .........................................................................................5
2.3. Beïnvloedende factoren ...................................................................................................5
2.3.1. Factoren volgens Krosnick ........................................................................................5
2.3.2. ‘Elaboration likelihood model of persuasion’ ............................................................6
2.3.3. Gemanipuleerde variabelen .....................................................................................7
2.4. Controlevragen ................................................................................................................8
2.5. ‘Instructional manipulation check’ ................................................................................. 10
2.6. Gaten in de literatuur .................................................................................................... 11
3. Gemanipuleerde variabelen .......................................................................................12
3.1. Betrokkenheid bij het onderwerp .................................................................................. 12
3.1.1. Omschrijving .......................................................................................................... 12
3.1.2. Operationalisering ................................................................................................. 13
3.2. Neiging tot nadenken .................................................................................................... 13
3.2.1. Omschrijving .......................................................................................................... 13
3.2.2. Operationalisering ................................................................................................. 14
3.2.3. Gaten in de literatuur ............................................................................................. 15
3.3. Verantwoordelijkheidsgevoel ........................................................................................ 15
3.3.1. Omschrijving .......................................................................................................... 15
3.3.2. Operationalisering ................................................................................................. 17
3.3.3. Gaten in de literatuur ............................................................................................. 18
III
3.4. Sociale wenselijkheid ..................................................................................................... 18
3.4.1. Omschrijving .......................................................................................................... 18
3.4.2. Operationalisering ................................................................................................. 20
3.5. Beloning ........................................................................................................................ 20
3.5.1. Omschrijving .......................................................................................................... 20
3.5.2. Gaten in de literatuur ............................................................................................. 21
3.6. Antwoordkwaliteit ......................................................................................................... 22
3.6.1. Omschrijving .......................................................................................................... 22
3.6.2. Operationalisering ................................................................................................. 23
4. Samenvatting van de hypothesen ..............................................................................23
II. Empirische studie ....................................................................................... 24
1. Inleiding .....................................................................................................................24
2. Methodologie van het onderzoek ..............................................................................25
2.1. Ontwikkeling van de vragenlijst ..................................................................................... 25
2.1.1. Pretest interesse .................................................................................................... 25
a) Proces en steekproef .................................................................................... 25
b) Resultaten .................................................................................................... 25
2.1.2. Pretest vertaling..................................................................................................... 26
a) Proces en steekproef .................................................................................... 26
b) Resultaten .................................................................................................... 26
2.1.3. Mondelinge vragenlijst ........................................................................................... 27
2.1.4. Schriftelijke vragenlijst ........................................................................................... 27
2.2. Definitief onderzoek ...................................................................................................... 28
2.2.1. Proces en steekproef.............................................................................................. 28
2.2.2. Methode gegevensverzameling .............................................................................. 29
3. Gegevensanalyse en resultaten..................................................................................31
3.1. Hypothese 1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC ................................................................. 34
3.2. Hypothese 2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de IMC ................................................................................................................................ 34
3.3. Hypothese 3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er minder gefaald op de IMC .......................................................................................................... 35
IV
3.4. Hypothese 4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen......................................... 37
3.5. Hypothese 5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder gefaald op de IMC ........................................................................................................................... 37
3.6. Hypothese 6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC. Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg.................................... 38
3.7. Hypothese 7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de IMC ......... 38
3.8. Additionele verbanden .................................................................................................. 39
III. Conclusies, beperkingen en aanbevelingen ................................................ 41
1. Conclusies ..................................................................................................................41
2. Beperkingen en aanbevelingen ..................................................................................47
Bibliografie
Bijlagen
V
Gebruikte afkortingen
ELM: ‘elaboration likelihood model of persuasion’
IMC: ‘instructional manipulation check’
IMC1: de eerste ‘instructional manipulation check’ in het experiment
IMC2: de tweede ‘instructional manipulation check’ in het experiment
NFC: ‘need for cognition’
VI
Lijst van tabellen
Tabel 1: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's 31
Tabel 2: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's voor de respondenten die zowel aan de mondelinge als schriftelijke enquête deelgenomen hebben 32
Tabel 3:Overzicht gegevensanalyse voor alle gemanipuleerde variabelen uitgezonderd beloning en geslacht 33
Tabel 4: Verschillen in verantwoordelijkheid tussen mannen en vrouwen 39
Tabel 5: Vergelijking antwoordpatronen geslaagden en niet-geslaagden op vragen 11 en 12 42
Tabel 6: Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op de IMC1 over 3 groepen binnen interesse 43
Tabel 7:Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op IMC2 over 3 groepen binnen interesse 44
Lijst van figuren
Figuur 1: De vier componenten van verantwoordelijkheid volgens Mergler, Spencer en Patton (2007). 16
Figuur 2: Onderverdeling sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984). 19
Figuur 3: Schematisch overzicht van de te onderzoeken verbanden 32
Figuur 4: Percentage van de respondenten die slaagde binnen elk van de verschillende interessegroepen voor zowel de IMC1 als de IMC2 45
VII
Lijst van bijlagen Bijlage 1: Overzicht van de resultaten van de 16 geteste onderwerpen van de eerste
pretest
Bijlage 2: Vertaling van de originele items van de verantwoordelijkheidsschaal naar het Nederlands
Bijlage 3: Factoranalyse originele verantwoordelijkheidsschaal
Bijlage 4: Vergelijking van de originele en uiteindelijk overgehouden items voor het meten van de verantwoordelijkheid
Bijlage 5: De mondelinge vragenlijst
Bijlage 6: De schriftelijke vragenlijst (versie lage beloning)
Bijlage 7: Correlaties tussen de gemanipuleerde variabelen
Bijlage 8: Factoranalyse verantwoordelijkheid
Bijlage 9: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) volgens geslacht
Bijlage 10: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) over de kleine (code 0) en grote (code 1) beloning
Bijlage 11: Toevoeging covariaten aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen
Bijlage 12: Toevoeging ‘need for cognition’ als covariaat aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen
Bijlage 13: T-test IMC2 vragen 11 en 12
Bijlage 14: Gemiddelden en standaardafwijkingen op vragen 11 en 12 voor de geslaagden (code 1) en niet-geslaagden (code 0) op de IMC2
Bijlage 15: Verschil in resultaten van de IMC1 en IMC2 (niet geslaagd ‘code 0’, geslaagd ‘code 1’) voor de ‘need for cognition’ (van lage NFC ‘1’ tot hoge NFC ‘3’)
1
Algemene inleiding
In marktonderzoek moet men zich veelal richten tot respondenten voor het verzamelen van
de nodige gegevens. Het probleem is echter dat de deelnemers aan het onderzoek niet altijd
de antwoorden geven die hun eigenlijke gedachten of meningen weerspiegelen. De validiteit
van het onderzoek kan hierdoor aangetast worden.
Het is bekend dat factoren zoals ‘satisficing behaviour’ of sociale wenselijkheid dit
antwoordgedrag kunnen beïnvloeden. In deze masterproef ‘controlevragen in vragenlijsten
in marktonderzoek’ zal dieper ingegaan worden op ‘satisficing behaviour’ en meer in het
bijzonder een heel zware vorm hiervan: het ongeïnteresseerd tot zelfs volledig willekeurig
invullen van de vragenlijst door de respondent.
In dit werk zal specifiek gebruik gemaakt worden van de ‘Instructional Manipulation Check’
(IMC) om dit afwijkend invulgedrag te meten (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009).
Deze controletechniek onderscheidt zich van de klassieke controlevragen door aan de
respondent te vragen iets te doen of net niet te doen. Het al dan niet opvolgen van de
instructie geeft aan of de respondent wel leest wat van hem gevraagd wordt. De techniek is
echter wel heel recent, waardoor het reeds gevoerde onderzoek en de ervaringen
hieromtrent uitermate beperkt zijn.
Het doel van deze scriptie is de invloed van bepaalde parameters op dit ongeïnteresseerd
antwoorden na te gaan om hier in de toekomst beter en meer op te kunnen anticiperen.
Concreet wordt nagegaan wanneer en bij wie dit ‘satisficing’ gedrag optreedt. Onderzocht
wordt of de variabelen betrokkenheid bij het onderwerp van de vragenlijst en beloning
enerzijds, en geslacht, neiging tot nadenken, verantwoordelijkheidszin en sociale
wenselijkheid anderzijds, een invloed hebben op het al dan niet slagen op de IMC. Tot slot
wordt gecontroleerd op verschillen in de kwaliteit van de antwoorden naargelang de
respondent al dan niet ‘satisficing behaviour’ vertoont.
In dit onderwerp komen zowel marketing (marktonderzoek in het bijzonder) als psychologie
aan bod. Deze combinatie, gezien mijn grote interesse voor beide, is mijn grootste motivatie
geweest bij de keuze voor dit onderwerp.
2
Deze scriptie is opgebouwd uit drie delen: een literatuurstudie, een empirische studie en de
conclusies, beperkingen en aanbevelingen.
In het eerste deel, de literatuurstudie, wordt aan de hand van secundaire bronnen meer
duidelijkheid gebracht rond ‘satisficing behaviour’, de ‘instructional manipulation check’ en
de variabelen waarvan het effect op de IMC nagegaan wordt in het experiment. Vanuit deze
literatuurstudie worden verwachtingen opgebouwd en de verschillende hypothesen
opgesteld.
In het tweede deel, de empirische studie, worden de vooropgestelde hypothesen getoetst.
Om een zo realiteitsgetrouw mogelijk beeld te krijgen van de invloeden van de
gemanipuleerde variabelen op de IMC, is het essentieel het onderzoek op te splitsen in twee
secties. Dit is immers een grote beperking geweest in voorgaande studies, waar deze
onderverdeling niet werd gemaakt. Een eerste bevraging gebeurt mondeling en dient om de
nodige informatie van de respondenten te weten te komen. Een tweede deel betreft een
schriftelijke enquête waarin de respondenten gecontroleerd worden aan de hand van een
IMC. Beide onderdelen worden achteraf aan elkaar gelinkt om de respondentkenmerken te
kunnen linken aan het slagen of niet slagen op de controlevraag. De empirische studie wordt
afgerond met de analyses die gevoerd worden op de uiteindelijk verzamelde data en een
toelichting van de eruit volgende resultaten.
In een laatste deel worden de vaststellingen besproken, de tekortkomingen aan deze studie
uiteengezet en aanbevelingen voor verder onderzoek gegeven.
3
I. Literatuurstudie
1. Inleiding
In een eerste deel van de literatuurstudie wordt meer duidelijkheid gebracht rond enkele
theorieën en definities. Er wordt gestart met een toelichting van de notie ‘satisficing
behaviour’. Hierbij komen zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) met hun
‘elaboration likelihood model of persuasion’ (ELM) aan bod. Beiden waren immers een
inspiratie bij de keuze van de te manipuleren variabelen. Krosnick (1991) omdat hij een lijst
opstelde met testbare factoren die een invloed zouden hebben op ‘satisficing behaviour’.
Enkele daarvan worden in deze scriptie ook onderzocht. Daarnaast het ELM van Petty en
Cacioppo (1986) omdat ze er de variabelen die een invloed hebben op de al dan niet
grondige verwerking van informatie behandelen. Aangezien een goede verwerking van
informatie het falen op de ‘instructional manipulation check’ uitsluit, worden in dit
onderzoek ook enkele van deze variabelen gecontroleerd op het al dan niet doorstaan van
de IMC.
Het eerste deel van de literatuurstudie wordt afgesloten met een vermelding van de
tekorten in de literatuur en een uitleg over wat de ‘instructional manipulation check’
eigenlijk inhoudt. Deze specifieke techniek van controlevragen verdient immers extra
aandacht aangezien hiermee gewerkt wordt in de empirische studie. Zoals in de algemene
inleiding reeds vermeld, is de IMC een zeer recent ontwikkelde controlemethode waardoor
de ervaringen en toepassingen ervan beperkt zijn. Deze literatuurstudie is dan ook
voornamelijk gericht op de invloedsfactoren op willekeurig antwoorden die we in de
empirische studie aan de hand van de IMC willen nagaan.
In het tweede deel wordt elk van de gemanipuleerde variabelen apart onder de loep
genomen. Die gemanipuleerde variabelen zijn de selectie aan variabelen die tijdens het
experiment geëvalueerd worden op hun invloed op de IMC. Voor elke variabele wordt
uitgelegd wat het precies inhoudt en welke relevante zaken er al over gezegd en bewezen
zijn. Daarnaast worden telkens ook hypothesen opgesteld die tijdens het verder onderzoek
proefondervindelijk nagegaan worden.
4
Afhankelijk van de variabele worden ten slotte ook de schaal waarmee die in de
methodologie van dit werk gemeten wordt en eventuele gaten in de literatuur met
betrekking tot de variabele, behandeld.
2. ‘Satisficing behaviour’
2.1. Omschrijving
Het woord ‘satisficing’ werd voor het eerst gebruikt door Herbert Simon (1957). De
samenstellende woorden ‘satisfy’ en ‘suffice’ geven de betekenis aan. De term wordt
gebruikt ter aanduiding van het idee dat mensen door de beperking van hun cognitieve
mogelijkheden of de beperking van hun cognitieve inspanningen nalaten voor de optimale
oplossing te gaan en genoegen nemen met een aanvaardbare oplossing. ‘Satisficing’ is
anders gezegd een beslissingsstrategie waarbij men geneigd is een redelijke, en dus niet
meer een optimale keuze te maken. (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009; Krosnick,
1991; Krosnick, Narayan, Smith, 1996).
Het nemen van aanvaardbare beslissingen komt vaak voor in de manier waarop
respondenten vragenlijsten invullen. Idealiter doorloopt een respondent vier verschillende
cognitieve stappen vooraleer een vraag te beantwoorden (Sudman, Bradburn, Schwarz,
1996; Krosnick, Narayan, Smith, 1996; Krosnick, 1991):
de betekenis van de vraag volledig correct interpreteren,
op zoek gaan in zijn geheugen naar alle relevante informatie,
deze informatie zorgvuldig vertalen in beknopte uitspraken, en ten slotte
antwoorden op een dergelijke manier dat de betekenis van deze uitspraken zo
duidelijk en precies mogelijk is.
Aangezien de mens echter slechts een beperkt cognitief vermogen heeft, zal de respondent
een of meerdere van deze stappen minder grondig uitvoeren of zelfs volledig laten vallen.
Hierdoor vervalt men in ‘satisficing behaviour’ (Krosnick, 1991).
5
2.2. Soorten ‘satisficing behaviour’
‘Satisficing behaviour’ is niet onder één enkele noemer te brengen. Zowel zwakke als sterke
vormen kunnen onderscheiden worden.
Bij zwak ‘satisficing behaviour’ worden de vier hoger besproken cognitieve stappen nog
steeds allemaal doorlopen (Krosnick et al., 1996). Dit gebeurt echter wel op een minder
diepgaande manier dan dat er nodig zou zijn voor een optimale verwerking van informatie.
Krosnick (1991) ziet zowel het aanduiden van het eerst aanvaardbare alternatief als het
akkoord gaan met om het even welke bewering, als zwakke vormen van ‘satisficing’.
Erger zijn vormen waarbij stappen van het antwoordproces simpelweg niet meer uitgevoerd
worden. De vragen worden slechts zeer oppervlakkig behandeld; men antwoordt zonder
verband met de eigen interesse, noch in relatie tot de eigen overtuiging. Het akkoord gaan
met de bestaande en vertrouwde status quo, het voortdurend geven van dezelfde rang aan
verschillende items in een batterij van vragen, het aanduiden van de antwoordmogelijkheid
‘ik weet het niet’ en volledig at random invullen, worden door Krosnick (1991) allemaal
geclassificeerd onder sterke vormen van ‘satisficing behaviour’.
In dit werk wordt de nadruk gelegd op één van de zwaarste vormen van ‘satisficing’,
namelijk het volledig willekeurig invullen van de vragenlijst. Deze antwoordmethode is
problematisch aangezien ze de validiteit van de resultaten grondig kan aantasten (Baer,
Ballenger, Berry, Wetter, 1997; Greene, 1991). Er worden antwoorden gegeven die volledig
los staan van de inhoud van de vraag (Graham, 1993).
2.3. Beïnvloedende factoren
2.3.1. Factoren volgens Krosnick
Volgens Krosnick (1991) zijn er drie hoofdfactoren die dit ‘satisficing’ gedrag kunnen
beïnvloeden. Een eerste is de moeilijkheidsgraad van de vragen. Het gebruik van lange,
dubbelzinnige, of moeilijk interpreteerbare vragen, niet veel voorkomende woorden… leidt
er toe dat mensen veeleer overgaan tot ‘satisficing behaviour’.
6
Daarnaast zouden volgens hem ook de mogelijkheden en het vermogen van de respondent
zelf een rol spelen. Ten eerste hebben zij die het gewoon zijn geconfronteerd te worden met
het uitvoeren van complexe mentale operaties, een grotere kans hun antwoorden te
optimaliseren. Krosnick zijn motief hiervoor is dat zij, gezien hun ‘training’, het immers
gemakkelijker hebben om tijdens het invullen van de vragenlijst in hun geheugen te graven
en hun gedachten verbaal neer te schrijven of om te zetten in een van de
antwoordmogelijkheden. Ook respondenten die vertrouwd zijn met, of reeds een mening
over het onderwerp van de vragenlijst hebben, zouden minder snel geneigd zijn tot
‘satisficing behaviour’.
De motivatie van de respondent is de derde bepalende factor. Deze wordt gevormd door de
graad van neiging tot nadenken (of de ‘need for cognition’ (NFC) zoals verder toegelicht
onder 3.2), de mate waarin het onderwerp (of ‘topic involvement’, uitgewerkt onder 3.1) en
het onderzoek zelf belangrijk geacht worden, het gedrag van de interviewer, de lengte van
het onderzoek en ten slotte ook de ‘accountability’ (i.e. de mate waarin respondenten
voelen dat ze verantwoording moeten afleggen voor hun antwoorden) (Lerner & Tetlock,
1999).
2.3.2. ‘Elaboration likelihood model of persuasion’
Petty en Cacioppo (1986) ontwikkelden het ‘elaboration likelihood model of persuasion’
(ELM) met de bedoeling de onderliggende processen van overtuiging te achterhalen. Door
overtuiging doen zich immers vaak wijzigingen in de attitudes voor, waardoor ook
beslissingen en gedragingen beïnvloed worden.
Hoewel deze theorie geen rechtstreeks verband heeft met ‘satisficing behaviour’, is ze er
toch op van toepassing. Met ‘elaboration’ wijst men immers op de mate waarin nagedacht
wordt over de relevante argumenten in een overtuigende communicatie. Het model
beschrijft dus eigenlijk hoe mensen informatie zullen verwerken. Volgens Petty en Cacioppo
(1986) kunnen twee mogelijke routes gevolgd worden bij het omgaan van informatie. Een
eerste is de centrale route. Hierbij worden de voorgelegde argumenten nauwgezet
onderzocht, en de verkregen informatie wordt zorgvuldig doorgenomen. Toegepast op de
IMC die nagaat of alles wel gelezen wordt tijdens het invullen van vragenlijsten (zie 2.5), sluit
7
een verwerking van informatie via de centrale route de mogelijkheid op falen op de IMC uit.
Bij een tweede route, de perifere route, is dit niet het geval. Hier kan men zelfs nauwelijks
over een verwerking van informatie spreken, bewust nadenken komt er niet aan te pas. Op
te merken is dat men de informatie noch uitsluitend via de centrale, noch enkel via de
perifere route verwerkt. Het ‘elaboration' continuüm reikt immers van een lage naar een
hoge ‘elaboration likelihood’.
De motivatie enerzijds, en het vermogen of de mogelijkheden van de persoon anderzijds,
zijn voorwaarden voor een uitgebreide verwerking van de informatie of voor het volgen van
de centrale route. Beide factoren stemmen overeen met deze van Krosnick. De
onderverdeling ervan wordt echter anders gezien. De belangrijkste variabelen die een
invloed uitoefenen op de mogelijkheden van de respondent zijn volgens Petty en Cacioppo
afleiding en herhaling. Voor de motivatie zijn dat persoonlijke belangrijkheid of relevantie
(‘topic involvement’), verantwoordelijkheid en ‘need for cognition’. Het ELM biedt dus, naast
de beïnvloedende factoren volgens Krosnick, ook afleiding en verantwoordelijkheid aan als
alternatieve variabelen die een effect kunnen hebben op het verwerkingsproces van
informatie.
2.3.3. Gemanipuleerde variabelen
De twee bovenstaande modellen vormden de basis bij de selectieprocedure van de
variabelen waarvan de invloed op ‘satisficing behaviour’ nagegaan wordt in het experiment.
Van zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) worden de variabelen ‘need for
cognition’ en interesse in het onderwerp of persoonlijke belangrijkheid ontleend. De mate
van verantwoordelijkheid, een derde variabele die gemanipuleerd wordt in de empirische
studie, komt van het ELM model.
Daarnaast worden ook de variabelen sociale wenselijkheid, beloning en antwoordkwaliteit
gemanipuleerd. Deze komen in geen van beide modellen voor, maar de overtuiging heerst,
zoals later ook vermeld in de tekortkomingen van de literatuur onder 2.6, dat de bepalende
factoren volgens beide theorieën niet exhaustief zijn.
Elk van deze gemanipuleerde variabelen wordt onder 3 individueel behandeld.
8
2.4. Controlevragen
‘Satisficing behaviour’ in vragenlijsten kan zowel de validiteit als de betrouwbaarheid van
een onderzoek aantasten. Daarom is het belangrijk ze op te sporen. Dit kan aan de hand van
controlevragen. In dit werk wordt met de term controlevragen verwezen naar het geheel
van de controlemethodes die gevoerd worden met als doel na te gaan of de respondent de
vragenlijst wel met voldoende aandacht invult.
De meest gebruikte techniek om dergelijk gemakzuchtige respondenten op te sporen, is de
consistentie van de antwoorden na te gaan door herhaling van een reeds eerder gestelde
vraag in een al dan niet gewijzigde vorm (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002; Van Meurs,
Van Ossenbruggen, Nekkers, 2009). Hierbij moet aandacht geschonken worden aan het feit
dat de vragen enkel in bewoording verschillen en niet in betekenis. De beide varianten van
de vraag moeten onderling dus hoog correleren (Litwin, 1995). Deze techniek is een
inhoudelijke controle op de antwoorden van de respondenten. Ze is echter minder geschikt
voor het onderzoek van deze scriptie. De doelstelling is immers te typeren welke
invloedsfactoren er zijn op het willekeurig invullen van vragenlijsten. Bij deze methode van
controle wordt echter niet zuiver dit at random antwoorden gemeten omdat niet
consistente antwoorden ook andere oorzaken kunnen hebben. Opgespoorde inconsistente
antwoorden kunnen immers ook te wijten zijn aan het opzettelijk liegen in vragenlijsten door
respondenten (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002). Dit is veelal het geval wanneer het
onderwerp van de vragenlijst gevoelig ligt bij de respondent (Tourangeau, 2000). Daarnaast
kan het ook wijzen op interviewerfraude (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002). Een tweede
nadeel is dat het gevaar bestaat dat zij die de vragenlijst wel goed invullen, hun gedrag
zullen aanpassen. Zij zullen immers opmerken dat ze gecontroleerd worden, waardoor de
kans bestaat dat ze per se consistent willen antwoorden. Dit zorgt ervoor dat ze hun
spontaniteit verliezen en rationeler beginnen antwoorden. Dit is natuurlijk absoluut te
vermijden.
Een andere vorm van controle is het inbouwen van een timer die meet hoeveel tijd men
nodig heeft voor het invullen van de vragenlijst. Dergelijke vormelijke controle kan een
onderscheid maken tussen respondenten die de vragenlijst au sérieux nemen en zij die
ongeïnteresseerd antwoorden aangezien deze laatste groep veel minder tijd nodig heeft om
9
de vragenlijst in te vullen (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009). Voor het lezen en
beantwoorden van vragen is immers een minimale tijd vereist. Vanaf het moment dat onder
deze tijd gegaan wordt, kunnen twijfels ontstaan over de manier waarop de vragen
beantwoord werden (Van Meurs et al. 2009). Ook Bassili en Fletcher (1991) zagen dat de
mate waarin over vragen nagedacht moet worden en de antwoordtijd met elkaar in verband
staan. Het nadeel bij deze techniek lijkt echter dat ‘randgevallen’ moeilijk te classificeren
zijn. Het is niet eenvoudig een bepaalde grens vast te stellen vanaf wanneer men ‘satisficing
behaviour’ vertoont.
Naast deze eerste twee technieken hebben Van Meurs et al. (2009) frauduleuze antwoorden
ook willen opsporen aan de hand van ‘straight lining’, kenmerken van antwoorden op open
vragen zoals lengte en inhoud, het aanduiden van ‘ik weet het niet’ en screeningvragen. De
eerste, ‘straight lining’ of het telkens opnieuw kiezen van hetzelfde antwoord, zou
bijvoorbeeld een manier van respondenten kunnen zijn om snel door de vragenlijst te gaan.
Bij de techniek ‘open vragen’ wordt gekeken naar de manier waarop open vragen
beantwoord worden. Volgens Van Meurs et al. (2009) gebeurt deze controle idealiter op vlak
van inhoud. Daarnaast wordt ook gedacht dat respondenten die in ‘satisficing’ vervallen, uit
gemakzucht vaker de antwoordmogelijkheid ‘ik weet het niet’ aanduiden. Ten slotte gaan ze
ervan uit dat frauduleuze respondenten een ander antwoordpatroon zouden hebben op de
screeningvragen. Verwacht wordt dat door hen in het begin meer ‘ja’ aangeduid wordt om
te vermijden uit te screening te vallen, op het einde zou meer ‘nee’ aangeduid worden om
bijkomende vragen te ontlopen.
Maar ook deze controletechnieken gebruikt door Van Meurs et al. (2009) zijn echter minder
geschikt voor ons onderzoek. Bij deze vier methodes kunnen de antwoorden die zogezegd
kenmerkend zijn voor fraudeurs, ook gegeven worden door respondenten die de vragenlijst
wel correct invullen. Ze meten immers veeleer de antwoordkwaliteit en lijken geen echte
controlevragen te zijn. Hun resultaten gaven dit zelf eigenlijk ook al aan: er werd namelijk
geen parallelliteit gevonden tussen de verschillende indicatoren. Het was dus niet omdat
bijvoorbeeld de ‘straight lining’ bij een bepaalde respondent hoog was, dat diezelfde
respondent ook vaak ‘ik weet het niet’ aanduidde. Het is dus bedenkelijk of hiermee wel
echt het frauderen gemeten wordt.
10
Een heel recente techniek ten slotte, is zoals eerder aangekondigd de ‘instructional
manipulation check’. Het is eveneens een vormelijke controle en wordt in het onderzoek van
dit werk gebruikt. Hieronder wordt ze verder toegelicht.
2.5. ‘Instructional manipulation check’
De ‘instructional manipulation check’ (IMC) is een techniek ontwikkeld door Oppenheimer et
al. (2009), gericht op het controleren van respondenten. Meer specifiek kan men uit deze
test afleiden of respondenten wel effectief lezen wat in de vragenlijst staat. Een heel sterke
vorm van ‘satisficing’ kan hiermee dus ontdekt worden. Dit gebeurt aan de hand van
bepaalde ‘instructies’ die men moet opvolgen. Het al dan niet opvolgen van de richtlijnen
geeft aan of men vervalt in het volledig at random antwoorden of niet. Enkele voorbeelden
kunnen meer duidelijkheid bieden:
Middenin een batterij van vragen kan bijvoorbeeld de volgende instructie
staan: ‘Gelieve hier antwoordmogelijkheid B aan te duiden’. Zij die deze
richtlijn niet gelezen hebben en hierdoor bijvoorbeeld willekeurig antwoord
C aanduiden, hebben de vragen duidelijk niet met voldoende aandacht
gelezen en vertonen een zware vorm van ‘satisficing behaviour’.
De IMC kan zich ook in de instructies boven de vraag zelf bevinden. Zo
vroegen Oppenheimer et al. (2009) in een van hun onderzoeken aan het
einde van de instructies of men de antwoordmogelijkheden eronder wou
negeren en ‘Ik heb de instructies gelezen’ wou neerschrijven.
Verschillende mogelijkheden en varianten zijn dus denkbaar. De essentie komt echter altijd
op hetzelfde neer: aan de respondent wordt een instructie gegeven iets te doen of net niet
te doen, waardoor achteraf nagegaan kan worden of de respondent wel leest wat van hem
gevraagd wordt.
Tot dusver hebben enkel Oppenheimer et al. (2009) specifiek hierop gebaseerd onderzoek
gevoerd. In totaal hebben ze twee studies uitgevoerd. Een eerste had als doel vast te stellen
in welke mate het falen of slagen voorkwam bij verschillende populaties: gemotiveerde
studenten, ongemotiveerde studenten, ongemotiveerde studenten onder controle en
11
niet-universiteit respondenten. De ‘instructional manipulation check’ bevond zich, zoals
hierboven al vermeld in het tweede voorbeeld, net na een lange vraaginstructie. In totaal
waren maar liefst 19,9% van de respondenten niet in staat de instructies van de IMC op te
volgen. Dit wijst er op dat bijna 1 op de 5 respondenten zelfs niet las wat precies gevraagd
werd. Bij de niet-gemotiveerde groep is dit cijfer zelf significant hoger tegenover zowel de
gemotiveerde als de gecontroleerde groep met 28,7% die faalt op de IMC. Wanneer men dus
gemotiveerd is of gecontroleerd wordt, is falen op de IMC minder waarschijnlijk.
In een tweede studie is nagegaan of het opsporen en elimineren van de antwoorden van
respondenten die ‘satisficing’ gedrag vertonen, het experiment ook effectief kracht kunnen
bijzetten. Bovendien zijn ook eventuele verschillen nagegaan tussen de respondenten die
falen en slagen op de IMC op vlak van demografische informatie, ‘need for cognition’,
invultijd en zelfgerapporteerde motivatie. De IMC hield deze keer in om niets op de
Likertschaal aan te duiden, maar enkel en alleen op een blauw en subtiel aangebracht
bolletje onder de vraag te klikken. Een opmerkelijk hoog percentage van de respondenten,
46%, slaagde hier niet in.
Dit tweede onderzoek bevestigde dat de antwoorden van zij die de IMC niet doorstaan
ervoor zorgen dat het onderzoek aan validiteit moet inboeten; de resultaten zijn meer valide
wanneer de frauduleuze respondenten uit de populatie verwijderd worden. Van leeftijd,
geslacht, aard van de beloning (geld of credit) of zelfgerapporteerde motivatie ging geen
invloed uit op de IMC. Het effect van de NFC was wel significant; een hogere graad van
neiging tot nadenken leidt tot een beter invullen van de vragenlijst. Bovendien was ook de
tijd nodig om de vragenlijst in te vullen, significant verschillend in beide groepen: zij die de
IMC niet correct opvolgden, hadden minder tijd nodig dan de andere.
2.6. Gaten in de literatuur
Zoals hierboven besproken schreef Krosnick (1991) ‘satisficing behaviour’ toe aan
welbepaalde factoren. Geen enkele van deze factoren werden door hem echter getest.
Krosnick stelde dus enkel hypothesen en heeft nog niets aangetoond. Bovendien kan niet
uitgesloten worden dat er geen andere variabelen een invloed hebben op het
ongeïnteresseerd antwoorden. Zijn lijst mag dus niet als eindig beschouwd worden.
12
Het ELM biedt andere mogelijke variabelen aan die een invloed hebben op de manier
waarop informatie verwerkt wordt. Daarmee is wel nog niet met zekerheid gezegd dat deze
variabelen ook een invloed hebben op ‘satisficing behaviour’, en al helemaal niet op het al
dan niet doorstaan van de ‘instructional manipulation check’. Bovendien kan hier opnieuw
niet uitgesloten worden dat ook andere variabelen zouden meespelen.
Een laatste beperking betreft de diverse technieken om de antwoorden van respondenten te
controleren. Elk hebben ze hun toepassingsgebied: herhaling van vragen voor de
consistentie van de antwoorden, tijdsmeting voor waardecontrole, en de vier
controltechnieken toegepast door Van Meurs et al. (2009) voor de antwoordkwaliteit. Ze zijn
a priori wel minder geschikt om te typeren welke invloedsfactoren er zijn op het willekeurig
invullen van vragenlijsten.
De IMC techniek is wel aangewezen, maar zoals al aangegeven, zijn hiermee nog maar
weinig specifieke onderzoeken gebeurd.
3. Gemanipuleerde variabelen
3.1. Betrokkenheid bij het onderwerp
3.1.1. Omschrijving
Met deze variabele wordt gewezen op de mate waarbij de respondent zich betrokken voelt
bij het onderwerp van de vragenlijst, de mate waarin men er interesse voor heeft. Het wordt
ook aangeduid met de term ‘topic involvement’. Mensen met een hoge ‘topic involvement’
voor een bepaald subject, achten dit subject dus persoonlijk belangrijk of zijn er in
geïnteresseerd.
Door verschillende onderzoekers is reeds een verband aangetoond tussen de graad van
betrokkenheid bij het onderwerp en de mate waarin of de manier waarop informatie
verwerkt wordt (Van Kenhove, Wijnen, De Wulf, 2002). De persoonlijke relevantie van het
onderwerp wordt dan ook vaak gezien als de belangrijkste variabele die een effect heeft op
de factor motivatie van het ELM (Petty & Cacioppo, 1986). Bij een hogere betrokkenheid is
13
men sneller geneigd informatie via de centrale route te verwerken gezien de grotere
motivatie. De vragenlijst wordt beter of nauwkeuriger ingevuld. Bij een lage betrokkenheid
zal de informatieverwerking veelal via de perifere route gebeuren (Petty, Cacioppo,
Goldman, 1981). Bovendien komt de interesse ook bij Krosnick (1991) terug als een
bepalende factor voor de motivatie. ‘Satisficing’ zou volgens hem minder vaak optreden bij
een hoge betrokkenheid.
Daarbij komt dat respondenten met een grote motivatie de vragenlijst beter lezen en
beantwoorden dan ongemotiveerde deelnemers (Oppenheimer et al., 2009; Krosnick,
Narayan, Smith, 1996; Krosnick, 1991).
Uit dit alles volgt de verwachting dat naargelang de mate van interesse groter is, de IMC
sneller doorstaan wordt. Dit is meteen de eerste hypothese.
3.1.2. Operationalisering
Meerdere schalen zijn gericht op het meten van de mate van betrokkenheid. In het
onderzoek van deze scriptie wordt gebruik gemaakt van de schaal van Mittal (1995). Het is
een opvolger van de ‘personal involvement inventory’ (PII) van Zaichokowsky die dateert van
1985. Mittal zijn schaal is een 7-punt semantische differentiaal en telt 20 items. Aan de hand
van deze schaal kan gemeten worden in welke mate een object relevant geacht wordt door
een persoon.
3.2. Neiging tot nadenken
3.2.1. Omschrijving
Cacioppo & Petty (1982) hebben heel wat onderzoek verricht naar de ‘neiging tot nadenken’
of ‘need for cognition’ (NFC). Ze definieerden het als de neiging om graag na te denken, om
te genieten van cognitieve inspanningen. Kenmerkend voor mensen met een hoge graad van
NFC is dat zij de informatie waaraan ze blootgesteld worden, veel grondiger evalueren en er
veel meer over nadenken dan zij met een lage NFC. Hierdoor zouden deze twee groepen
andere attitudes en oordelen hebben en vormen.
14
Zij met een hoge NFC vertonen een sterke motivatie bij het zich toeleggen op cognitieve
inspanningen (Cacioppo, Petty, Feinstein, Jarvis, 1996). ‘Need for cognition’ kan dan ook als
een operationalisering van de factor motivatie in het ‘elaboration likelihood model of
persuasion’ gezien worden (Petty & Cacioppo, 1986), en wordt weer ook door Krosnick
(1991) verondersteld een effect te hebben op ‘satisficing behaviour’ vanuit de factor
motivatie.
Cacioppo et al. (1996) wijzen er duidelijk op dat NFC niet gezien mag worden als een maat
van algemene intelligentie, er is hoogstens een lichte correlatie tussen ‘need for cognition’
en verbale intelligentie. Tussen de NFC en het opleidingsniveau bestaat wel een positief
verband (Spotts, 1994). Daarnaast is de variabele geslachtsneutraal (Cacioppo et al., 1996).
Het invullen van een vragenlijst eist van de respondenten dat zij hun cognitief vermogen
gebruiken (Sudman et al., 1996; Krosnick, 1991). Hierboven werd reeds gesteld dat zij met
een hoog NFC-niveau gemotiveerder zijn om na te denken over de vragen dan zij die hun
mentale mogelijkheden niet of minder graag op de proef stellen. Daarbij genomen dat het
bij gemotiveerde respondenten minder waarschijnlijk is dat zij falen op de IMC
(Oppenheimer et al., 2009; Krosnick et al., 1996; Krosnick 1991), kan een tweede hypothese
afgeleid worden.
Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de ‘instructional
manipulation check’.
3.2.2. Operationalisering
De originele schaal bevat 34 items en werd ontwikkeld door Cacioppo en Petty (1982).
Daarna werd ze herzien en gereduceerd tot een 18-item-schaal (Cacioppo, Petty, Kao, 1984).
Pieters, Verplanken en Modde (1987) ontwikkelden hier ook een verkorte Nederlandstalige
versie van. In deze vijf-punt Likertschaal gaan de numerieke ankerpunten samen met verbale
ankerpunten die gaan van ‘dit is helemaal niet kenmerkend voor mij’ tot ‘dit is zeer
kenmerkend voor mij’. Ze bestaat uit 15 items en wordt gebruikt in de methodologie van
deze scriptie.
15
3.2.3. Gaten in de literatuur
In vorige onderzoeken is het verband tussen de ‘need for cognition’ en ‘satisficing behaviour’
al nagegaan. Krosnick et al. (1996) vonden dat zij met een hoge graad voor NFC significant
consistenter antwoorden dan zij met een lage ‘need for cognition’. Nog specifieker vonden
Oppenheimer et al. (2009) zelf een significant verschil in het al dan niet slagen op de
‘instructional manipulation check’ tussen hoge en lage niveaus van NFC.
De manier waarop beide experimenten gebeurden, lijken echter niet waterdicht. In beide
gevallen werden de schalen voor het testen van de ‘need for cognition’ in de vragenlijst met
de controlevraag verwerkt. Het probleem dat zich hierbij stelt, is dat wanneer respondenten
de vragenlijst ongeïnteresseerd invullen en de controlevraag niet doorstaan, hun gedrag
hoogstwaarschijnlijk niet zullen aanpassen bij het beantwoorden van de NFC-schaal. Zo is
het onmogelijk te weten of de aangegeven graad van ‘need for cognition’, wel een
weerspiegeling is van de werkelijke. Dit werd ook al door Oppenheimer et al. (2009) zelf als
tekortkoming aangegeven.
3.3. Verantwoordelijkheidsgevoel
3.3.1. Omschrijving
Verantwoordelijkheid werd lange tijd gezien en omschreven als ‘accountability’, het
verantwoordelijk zijn voor de eigen acties tegenover zowel zichzelf als anderen. Ruyter
(2002) zag een verantwoordelijk persoon als iemand die de noden en het welzijn van
anderen opmerkt en ze tegemoet probeert te komen. Zijn definitie verschilt van de vorige in
die zin dat verantwoordelijkheid ook inhoudt iets te doen en iets te willen bereiken. Het
duidt niet meer enkel op het opnemen van verantwoordelijkheid voor iets dat men al
gedaan heeft of had moeten doen. Mergler, Spencer en Patton (2007,p.7) omschreven
persoonlijke verantwoordelijkheid als volgt:
“The ability to regulate one’s own thoughts, feelings and behaviour, along with a willingness
to hold oneself accountable for the choices made and social and personal outcomes
generated”.
16
Volgens hen kon het begrip dus opgesplitst worden in vier verschillende componenten,
weergegeven in Figuur 1 hieronder.
Figuur 1: De vier componenten van verantwoordelijkheid volgens Mergler, Spencer en Patton (2007).
Ook de verantwoordelijkheid heeft een effect op de factor motivatie van het ELM en kan de
motivatie voor het verwerken van informatie opdrijven (Petty & Cacioppo, 1986). Ingham,
Levinger, Graves, en Peckham (1974) tonen dit aan met behulp van het Ringelmann-effect,
gevolgen die ontstaan wanneer men in groep moet werken. Een eerste gevolg is ‘social
loafing’, mensen spannen zich minder in wanneer ze in groep moeten presteren dan
wanneer ze er alleen voor staan. Daarnaast doet zich ook een verlies in coördinatie voor
tegenover een individuele taak. Dit Ringelmann effect schreven ze toe aan een daling van de
motivatie die optreedt wanneer men in groep, of bij een lager niveau van
verantwoordelijkheid, taken moet verrichten.
Daarbij genomen dat een grotere motivatie leidt tot een beter lezen en invullen van
vragenlijsten, wordt tot een derde hypothese gekomen (Oppenheimer et al., 2009; Krosnick
et al., 1996; Krosnick, 1991):
Naarmate de verantwoordelijkheid groter is, wordt er minder gefaald op de ‘instructional
manipulation check’.
Verantwoordelijkheid
1. Een bewustzijn van, en een controle over de eigen gedachten en
gevoelens.
2. Een bewustzijn van, en een controle over de
keuzes gemaakt omtrent het eigen gedrag.
3. Een bereidheid om zichzelf verantwoordelijk te stellen voor het eigen
gedrag en de resulterende uitkomst.
4. Een bewustzijn en het aangaan van de impact van het eigen gedrag op
anderen.
17
Bovendien doet zich hier een verschil voor bij mannen en vrouwen. Het gevoel van zorg en
verantwoordelijkheid zou bij vrouwen veel uitgesprokener zijn (Chung & Monroe, 2003). Ze
vallen immers meer terug op deontologische normen en waarden. Vrouwen zouden ook veel
meer moeite hebben dan mannen om hun eigen belangen eerst te stellen en zijn veel
bezorgder om het welzijn van anderen (Boeije & Van Doorne-Huiskes, 2003; Chung &
Monroe, 2003). Van Meurs et al. (2009) vonden dan ook een licht verschil in ‘satisficing’
gedrag tussen mannen en vrouwen. De mannen zouden hun controlevragen iets minder
goed doorstaan hebben. Oppenheimer et al. (2009) hebben het verband tussen het falen op
de IMC en geslacht nagegaan, maar vonden geen relatie. Desondanks verwachten we toch
dat er een effect uitgaat van het geslacht op de IMC. Daarom wordt het opnieuw getest in
het experiment.
De vierde hypothese is dat vrouwen minder snel falen op de IMC dan mannen.
3.3.2. Operationalisering
Volgens Mergler et al. (2007) werd in het verleden te weinig aandacht geschonken aan de
variabele verantwoordelijkheid. Daarom vonden zij het ook nodig om, naast het formuleren
van een duidelijke definitie, een schaal te ontwikkelen die de verantwoordelijkheid meet. In
deze scriptie wordt ze als basis gebruikt voor het meten van de verantwoordelijkheidszin.
De schaal is een vier-punt Likertschaal en bestaat uit twee deelconstructen, namelijk ‘self
control of emotion and thoughts’ en ‘self control of behaviour’. De eerste factor
weerspiegelt componenten één en vier van Figuur 1, en bevat items die gericht zijn op het
bewustzijn van de eigen gedachten en gevoelens waardoor proactieve keuzes gemaakt
worden. ‘Self control of behaviour’ stelt componenten twee en drie voor, en meet de mate
waarin men het eigen gedrag bepaalt en de bereidheid zichzelf verantwoordelijk te stellen
voor dat gekozen gedrag.
18
3.3.3. Gaten in de literatuur
De verantwoordelijkheidszin is reeds onder uiteenlopende noemers geclassificeerd. Mergler
et al. (2007) hebben hierin al meer duidelijkheid willen brengen door het definiëren van een
eenduidige definitie. Daarnaast hebben ze ook een schaal ontwikkeld die dat
verantwoordelijkheidsgevoel meet. De validiteit van deze schaal werd door de ontwikkelaars
reeds getest, maar slechts bij één populatie. De validiteit van hun schaal is dus geen
onbetwistbare zekerheid.
Bovendien werd nog in geen enkele studie onderzoek gedaan naar een verband tussen het
gevoel voor verantwoordelijkheid en ‘satisficing behaviour’.
3.4. Sociale wenselijkheid
3.4.1. Omschrijving
‘Sociale wenselijkheid’ of ‘social desirability’ is een maat voor de behoefte aan sociale
goedkeuring en aanvaarding. Men heeft de neiging om zichzelf overdreven positief voor te
stellen (Paulhus, 2002). In vragenlijsten vertaalt zich dat in het sociaal wenselijk antwoorden
op de vragen, of anders geformuleerd, om te antwoorden volgens algemene normen en
waarden (Verstraete, 2008).
Volgens Paulhus (1984) bestaat de sociale wenselijkheid uit twee dimensies (zie Figuur 2).
Een eerste is ‘self-deception’ of ‘zelf-misleiding’. Hier gelooft de respondent zijn eigen
overdreven positieve voorstelling van zichzelf. De persoon in kwestie creëert te hoge
verwachtingen van toekomstig succes en minimaliseert de kans op mislukking (Zerbe,
Paulhus, 1987).
Een tweede dimensie is ‘impression management’, waarbij men bij anderen in een positief
daglicht wil staan (Paulhus, 1984). Men heeft de neiging om het eigen sociaal onwenselijk
gedrag te reduceren of zelfs te ontkennen en sociaal wenselijk gedrag te overdrijven (Zerbe,
Paulhus, 1987).
19
Figuur 2: Onderverdeling sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984).
Een onderscheid tussen beide subdelen werd vroeger vaak gemaakt op basis van bewustzijn
(Steenkamp, de Jong, Baumgarter, 2010): ‘self-deception’ werd verondersteld onbewust te
gebeuren, ‘impression management’ opzettelijk. Recent maakt men de onderverdeling
veelal anders (Steenkamp et al., 2010). ‘Self-deception’ zou ‘egoistic response tendencies’
weerspiegelen waardoor ze verbonden zou zijn met eigenschappen zoals dominantie,
assertiviteit, autonomie, macht, status, onafhankelijkheid… ‘Impression management’ wordt
gelinkt met ‘moralistic response tendencies’; wat dan weer zou samengaan met liefde,
verbondenheid, erbij horen, goedkeuring…
Hoewel zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) niets vermelden over de ‘social
desirability’, wordt in deze scriptie toch verondersteld dat hiervan een invloed uitgaat op het
falen of slagen op de IMC.
Een vijfde hypothese is dat mensen met een hoge graad van sociale wenselijkheid minder
snel geneigd zijn over te gaan tot ‘satisficing behaviour’.
De mening van anderen is voor hen immers belangrijk. Aangezien algemeen verwacht wordt
dat de vragenlijst aandachtig gelezen en beantwoord wordt, heerst de veronderstelling dat
zij geneigd zijn dit ook te doen.
Ook hier doet zich een geslachtsverschil voor. Er is immers aangetoond dat sociale
wenselijkheid veel frequenter voorkomt bij vrouwen dan bij mannen (Bernardi, Guptill,
2008; Chung, Monroe, 2003; Verstraete, 2008). Van hieruit vallen we weer terug op
hypothese 4 die zegt dat vrouwen minder snel ‘satisficing behaviour’ vertonen.
Sociale wenselijkheid
Self-deception
Imression management
20
3.4.2. Operationalisering
Een veel gebruikte schaal voor het meten van de sociale wenselijkheid - de schaal van
Marlowe en Crowne die reeds dateert van 1960 - is ondertussen een verouderde schaal en
dus niet meer zo representatief. Veel representatiever is de ‘Balanced inventory of desirable
responding’ van Paulhus (1984, 1988). Bovendien wordt in deze schaal, in tegenstelling tot
de Marlowe en Crowne schaal, een onderscheid gemaakt tussen de items die de factoren
‘self-deception’ en ‘impression management’ meten (Steenkamp et al, 2010). Elk van beide
factoren wordt gemeten aan de hand van 20 items. Het is een vijf-punt Likert schaal waarvan
de verbale ankerpunten gaan van ‘helemaal niet akkoord’ tot ‘volledig akkoord’ en die ook
vertaald werd naar het Nederlands.
3.5. Beloning
3.5.1. Omschrijving
Vaak wordt aan de respondent een beloning gegeven of beloofd voor het invullen van de
vragenlijst. Over het algemeen wordt immers beweerd dat de beloning een positief effect
heeft op de prestatie en de mate van motivatie (Luman, Oosterlaan, Sergeant, 2005).
Meerdere malen is aangetoond dat beloningen positieve effecten met zich meebrengen
voor de respons (Dillman, 2000; Church, 1993; Yu, Cooper, 1983). Dillman (2000) legde dit
uit aan de hand van de ‘social exchange theorie’: mensen zouden gemotiveerder zijn om
inspanningen te leveren wanneer ze een beloning in ruil krijgen.
Aan de andere kant is aangetoond dat beloningen een negatief effect hebben op de kwaliteit
van de antwoorden (Hansen, 1980). Het zou leiden tot minder en kortere antwoorden op
open vragen en een algemeen lagere kwaliteit van de antwoorden. Het is te verklaren vanuit
de ‘self-perception theorie’ die zegt dat mensen naar hun eigen gedrag kijken om zo hun
attitudes hieraan aan te passen (Bem, 1972). Gelijklopend met deze theorie zouden
respondenten minder toewijding tot de taak voelen en hierdoor een lagere kwaliteit van
antwoorden leveren wanneer een beloning verbonden is aan het invullen van de vragenlijst.
Ze zouden de beloning immers zien als de reden waarom men aan het experiment
deelneemt, en niet hun motivatie. Deutskens, Wetzels, Oosterveld (2004) zagen dan weer
geen invloed uitgaan van de beloning op de antwoordkwaliteit.
21
Gezien deze tegenstrijdige literatuur omtrent beloningen is de zesde hypothese niet zo
vanzelfsprekend. Na het lezen, vergelijken en samenleggen van vele papers heerst de
veronderstelling dat in het onderzoek van dit werk geen effect uitgaat van de beloning. Zoals
verder in de methodologie onder 3.2.2 ook wordt aangegeven, zitten alle
respondentstudenten in het experiment in een gedwongen situatie waarin ze dus min of
meer verplicht zijn de vragenlijst in te vullen. Het positieve effect van de beloning op de
motivatie, dat vaak gelinkt wordt aan de responsgraad, wordt hierdoor dus verondersteld
weg te vallen. Daarnaast valt door dezelfde reden ook het negatieve effect weg. Niet-
gemotiveerde studenten zullen immers niet overhaald worden toch mee te doen aan het
experiment als gevolg van de beloning. Er wordt verwacht dat de beloning een effect heeft
op het al dan niet meedoen aan het experiment; maar dat eens men aan het onderzoek
meedoet, de beloning geen effect meer heeft.
De zesde hypothese veronderstelt dus dat bij gedwongen experimenten geen invloed uitgaat
van de beloning op ‘satisficing behaviour’ of de kwaliteit van de antwoorden.
3.5.2. Gaten in de literatuur
Vele onderzoeken werden reeds opgezet om het verband tussen beloning en de motivatie
van de respondenten na te gaan. Het onderscheid tussen de motivatie om deel te nemen
aan een experiment en de motivatie om het experiment tot een goed einde te brengen,
wordt echter niet gemaakt of wordt niet genoeg naar voor gebracht. Vaak wordt uiteindelijk
enkel gefocust op het effect op de responsgraad en wordt ‘satisficing’ volledig buiten
beschouwing gelaten.
22
3.6. Antwoordkwaliteit
3.6.1. Omschrijving
De kwaliteit van de antwoorden kan via verschillende wegen opgespoord worden. Het op
korte tijd antwoorden of het niet beantwoorden van bepaalde vragen, het geven van korte
antwoorden op open vragen, het vaak aanduiden van ‘ik weet het niet’, een hoge
variabiliteit in de antwoorden… zijn allemaal indicatoren voor een lage antwoordkwaliteit
(Galesic & Bosnjak, 2009; Deutskens et al., 2004).
Er is reeds aangetoond dat naarmate de vragen zich meer op het einde van de vragenlijst
bevinden, de kwaliteit van de antwoorden daalt (Galesic & Bosnjak, 2009). Te verwachten is
dat de stijgende vermoeidheid en dalende motivatie naar het einde van de vragenlijst toe,
hierin meespelen. De motivatie speelt dus ook bij de kwaliteit van de antwoorden een grote
rol. Bovendien is aangetoond dat ook het aantal at random antwoorden stijgt naarmate men
het einde van de vragenlijst nadert (Berry, Wetter, Baer, Widiger, Sumpter, Reynolds,
Hallam, 1991). Hierdoor wordt een positieve relatie verwacht tussen de antwoordkwaliteit
en deze sterke vorm van ‘satisficing’.
Daarnaast beweerden Van Meurs et al. (2009) dat een slechte antwoordkwaliteit niet enkel
aan de respondenten te wijten kan zijn, maar dat de oorzaak ook bij de vragenlijst zelf kan
liggen. Deutskens et al. (2004) toonden ten eerste aan dat naarmate de vragenlijst langer is,
vaker de keuzemogelijkheid ‘ik weet het niet’ aangeduid wordt en meer afgehaakt wordt
middenin de vragenlijst. Daarnaast beïnvloedt de mate van visualiteit volgens hen ook het
aantal keren aanduiden van ‘ik weet het niet’. Van de beloning ging geen effect uit op de
antwoordkwaliteit, in tegenstelling tot wat Hansen (1980) beweerde.
De laatste hypothese is dat de antwoordkwaliteit van de enquêtes waarin men gefaald heeft
op de IMC lager is dan bij de andere vragenlijsten.
23
3.6.2. Operationalisering
In de methodologie wordt de antwoordkwaliteit gemeten aan de hand van:
- het aantal keer dat ‘geen mening’ aangeduid wordt, - de lengte van het antwoord op de open vraag, - het aantal vragen dat niet ingevuld wordt en dat men gewoon openlaat, en - het aantal keer een eigen inbreng gedaan wordt bij de antwoordmogelijkheid
‘andere:………’.
4. Samenvatting van de hypothesen
De reeds hierboven aangehaalde hypothesen die in de empirische studie worden nagegaan,
zijn hier in een kort overzicht terug te vinden:
H1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.
H2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.
H3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.
H4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen.
H5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder gefaald op de IMC.
H6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC. Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg.
H7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de IMC.
24
II. Empirische studie
1. Inleiding
Het hoofddoel van deze studie is onderzoeken of het al dan niet slagen op de IMC toe te
schrijven is aan bepaalde factoren. Na de literatuurstudie is een selectie gemaakt aan
variabelen waarvan de invloed wordt nagegaan. Ze worden gegroepeerd in type respondent,
motivatie van de respondenten, en antwoordkwaliteit.
Ten eerste gaan we na wie of welk type respondenten faalt op de IMC. Meer specifiek wordt
de invloed onderzocht van geslacht, ‘need for cognition’, sociale wenselijkheid en
verantwoordelijkheidsgevoel.
Ten tweede wordt onderzocht of de mate waarin de respondenten gemotiveerd zijn een
invloed heeft op het doorstaan van de IMC. Dit resulteert in volgende twee specifieke
onderzoeksvragen:
- Is er een verschil bij hoge of lage interesse in het onderwerp van de vragenlijst?
- Heeft de grootte van de beloning een effect?
Ten derde wordt nagegaan of de kwaliteit van de antwoorden verschilt naargelang de
respondenten de ‘instructional manipulation check’ doorstaan of niet doorstaan.
Om het onderzoek te laten slagen, is veel aandacht besteed aan de opmaak van de
vragenlijsten. We starten de empirische studie dan ook met een toelichting over hoe de
verschillende vragenlijsten tot stand zijn gekomen. De vragenlijsten dienen de te
manipuleren variabelen zo precies mogelijk te meten en de ‘instructional manipulation
check’ te integreren. Om de variabelen meetbaar te maken, is het noodzakelijk om
verschillende beproefde meetschalen op te nemen in de vragenlijsten en hieraan de nodige
aanpassingen te doen en voorbereidende testen op uit te voeren.
Dit wordt gevolgd door de opzet van het definitieve onderzoek die, zoals in de algemene
inleiding al aangegeven, bestaat uit 2 delen: een mondelinge en een schriftelijke enquête.
Voor beide onderdelen wordt de methode voor het verzamelen van de gegevens ook dieper
uitgewerkt.
25
Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een analyse van de verzamelde data aan de hand van de
geformuleerde hypothesen. De resultaten worden telkens ook kort besproken.
2. Methodologie van het onderzoek
2.1. Ontwikkeling van de vragenlijst
2.1.1. Pretest interesse
a) Proces en steekproef
In totaal worden twee pretesten uitgevoerd. Een eerste pretest dient om een gepast
interessedomein te vinden. In het definitieve onderzoek wordt namelijk ook nagegaan of de
mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst een invloed heeft op het al dan niet
ongeïnteresseerd antwoorden. Aan de hand van deze pretest worden onderwerpen gezocht
waarvan de mate van interesse of betrokkenheid een normale verdeling en een grote
spreiding heeft en bovendien geslachtsonafhankelijk is. 16 uiteenlopende onderwerpen
worden getest (bijlage 1).
Deze eerste pretest wordt afgenomen bij 55 personen: 21 mannen en 34 vrouwen.
Aangezien de steekproef in het eigenlijke onderzoek uit derde bachelor studenten economie
en bedrijfskunde bestaat, kan de pretest niet bij om het even wie afgenomen worden.
Verondersteld wordt dat economiestudenten een ander interessedomein hebben dan een
willekeurige andere populatie. Hierdoor wordt de pretest enkel afgenomen bij studenten in
een hogere studie economie, met uitzondering weliswaar van de derde bachelor studenten
om herkenning te vermijden in het eigenlijke onderzoek.
b) Resultaten
Het merendeel van de 16 interessedomeinen, hoewel gekozen met het oog op het hebben
van een grote spreiding en bovendien ook geslachtsneutraal te zijn, voldoet niet aan beide
condities (bijlage 1). ‘Sport als vak in het hoger onderwijs (in een niet op sport gerichte
opleiding)’ beantwoordt wel aan de vooropgestelde voorwaarden. Het is het onderwerp met
de grootste standaardafwijking (1,30), een min of meer normale verdeling en is niet
geslachtsgebonden. Dit onderwerp wordt dan ook geselecteerd voor het experiment van het
eigenlijke onderzoek.
26
2.1.2. Pretest vertaling
a) Proces en steekproef
In het uiteindelijk experiment wordt de impact van de verantwoordelijkheidszin op de IMC
nagegaan. Omdat we de verantwoordelijkheid zullen meten aan de hand van de schaal van
Mergler et al. (2007), is een tweede pretest nodig om de validiteit van de vertaling van de
Engelse versie te controleren. Elk van de Engelstalige items wordt hiervoor vertaald naar het
Nederlands en in een vragenlijst gegoten die wordt voorgelegd aan 38 respondenten (bijlage
2). De keuze van de respondenten gebeurt deze keer willekeurig aangezien het type
respondent hier geen invloed heeft op de antwoorden.
b) Resultaten
In de originele schaal van de verantwoordelijkheidszin worden twee verschillende
deelfactoren onderscheiden: ‘self control of emotion and thoughts’ en ‘self control of
behaviour’. Een factoranalyse wijst echter uit dat de vertaalde items niet de twee factoren
meten zoals Mergler et al. (2007) dit voorschreven (bijlage 3). Sommige items laden op geen
van beide factoren hoog. Hierdoor zouden deze items geen enkele van de twee aspecten van
verantwoordelijkheid meten. Andere hebben net een hoge score op beide factoren
waardoor geen onderscheid gemaakt kan worden tussen ‘self control of emotion and
thoughts’ en ‘self control of behaviour’. Ten slotte zijn er ook items die net de andere factor
meten dan volgens Mergler et al.
Om die reden worden enkele van de items aangepast of zelfs volledig weggelaten en
vervangen (bijlage 4). Ook de twee subfactoren ‘self control of emotion and thoughts’ en
‘self control of behaviour’ blijken niet stand te houden waardoor besloten wordt deze
opsplitsing niet te maken. Zoals verder ook uitgewerkt onder 3.3, maken we voor de analyse
van de gegevens wel een nieuwe onderverdeling in subfactoren binnen
verantwoordelijkheidszin.
27
2.1.3. Mondelinge vragenlijst
De vragenlijst voor het interview wordt opgesteld aan de hand van de schalen aangegeven in
de literatuurstudie (bijlage 5). Elk van deze schalen wordt wel ingekort en/of aangepast in
vergelijking met de originele versie. De 15 items van de NFC-schaal van Pieters, Verplanken
en Modde (1987) worden gereduceerd tot 9 items, de sociale wenselijkheidschaal van 40 tot
11 items. Bij de verantwoordelijkheidsschaal worden, zoals reeds vermeld onder pretest
vertaling 2.1.2, sommige items zelfs aangepast en wordt bovendien in plaats van met een 4-
punt Likertschaal, met een 5-punt Likertschaal gewerkt. Daarnaast wordt ook gepolst naar
de interesse van de respondenten in ‘sport als een keuzevak in het hoger onderwijs’. Uit de
eerste pretest bleek dit onderwerp immers het meest geschikt te zijn. Voor het meten
hiervan worden slechts 3 items van de schaal van Mittal gebruikt.
De schalen zijn voorzien van zowel positief als negatief gerichte items. De negatieve items
dienen dus omgedraaid te worden voor het uitvoeren van de analyse.
2.1.4. Schriftelijke vragenlijst
De inhoud van de vragen van de schriftelijke enquête zijn eigenlijk van ondergeschikt belang
(de volledige vragenlijst is terug te vinden in bijlage 6). Wat echt over de respondenten
geweten wil worden, wordt immers in het mondelinge gedeelte gevraagd (3.2.1 voor meer
details). Wel wordt de vragenlijst zodanig opgesteld dat het achteraf mogelijk is de
antwoordkwaliteit na te gaan.
Daarnaast handelt ze over ‘sport als vak in het hoger onderwijs’. Hiervoor geven de
respondenten immers ook hun interesse voor weer in het mondelinge deel. Door de
verbinding van de twee delen is geweten wie van de geslaagden en niet-geslaagden
geïnteresseerd is in het onderwerp van de vragenlijst. Zo kan het effect van ‘topic
involvement’ nagegaan worden.
Tot slot is het ook belangrijk dat de respondenten tijdens het invullen van deze vragenlijst
aan een ‘instructional manipulation check’ worden onderworpen. In dit experiment worden
hun zelfs twee controles voorgelegd. Omdat bij de latere evaluatie van de resultaten blijkt
dat de aard van de IMC belangrijk is, wordt hier uitgewijd over de eigenschappen van de
28
gebruikte IMC’s. Een eerste controle (IMC1) bevindt zich op het einde van een lange
vraaginstructie (zie bijlage 6 vraag 9). De respondenten krijgen de instructie de vraag niet te
beantwoorden en enkel een kruisje voor de vraag te plaatsen. Een tweede check (IMC2) is
opvallender geplaatst en staat in een batterij van vragen. In een van de items wordt na een
korte stelling de instructie gegeven een kruisje voor de vraag zelf te zetten en niets te
beoordelen op de Likert-schaal (zie bijlage 6 vraag 12, 3e laatste item). (Beide IMC’s worden
in de bijlage nog eens extra aangeduid met een pijl).
Merk op dat in dit onderzoek belang gehecht wordt aan het feit dat de respondenten iets
specifieks moeten doen; iets wat ze in een andere situatie sowieso niet zouden doen. Zo
wordt bijvoorbeeld de instructie om een welbepaalde antwoordmogelijkheid aan te duiden,
uitgesloten. De willekeurig invullende respondenten kunnen deze antwoordmogelijkheid
immers ook toevallig aanduiden. Hetzelfde geldt wanneer gevraagd wordt de vraag over te
slaan zonder bijkomende instructie. De respondenten die regelmatig vragen oningevuld
laten, worden dan gezien als geslaagden op de IMC terwijl dit niet het geval is.
2.2. Definitief onderzoek
2.2.1. Proces en steekproef
In het eigenlijke onderzoek wordt het effect van verschillende variabelen op het al dan niet
falen op de ‘instructional manipulation check’ nagegaan. Geslacht, interesse, ‘need for
cognition’, mate van verantwoordelijkheidsgevoel, sociale wenselijkheid, beloning en
antwoordkwaliteit worden gemanipuleerd. Hiervoor wordt een experimenteel onderzoek
opgezet.
Om de invloed van al deze factoren op de IMC te kunnen achterhalen, wordt beslist het
experiment op te splitsen in twee delen. In een eerste mondelinge deel wordt geprobeerd
meer te weten te komen over de studenten zelf: geslacht, mate van
verantwoordelijkheidsgevoel, ‘need for cognition’, graad van sociale wenselijkheid en
interesse in ‘sport als vak in het hoger onderwijs’. Het tweede deel is een enquête die de
‘instructional manipulation check’ bevat en waarin ook het effect van de beloning en de
invloed op de antwoordkwaliteit worden gecontroleerd.
29
De opsplitsing van het onderzoek in twee fasen is uitermate belangrijk. De schalen die de
kenmerken van de respondenten meten enerzijds, en de controlevraag anderzijds, mogen
immers niet in dezelfde vragenlijst worden opgenomen. Wordt dit toch gedaan, dan kan
geen onderscheid meer gemaakt worden tussen correcte en at random antwoorden op de
schalen. Zij die de IMC niet doorstaan, hebben namelijk ook een grote kans om willekeurige
antwoorden te geven op deze schalen. Hierdoor zouden eventueel gevonden verbanden
tussen de variabelen en de IMC noch valide, noch betrouwbaar zijn. Krosnick (1996) en
Oppenheimer et al. (2009) hadden dit niet in rekening gebracht in hun onderzoek naar het
verband tussen ‘need for cognition’ en ‘satisficing behaviour’. Dit tast de waarde van hun
resultaten ongetwijfeld aan. In deze studie willen we dit voorkomen.
Beide onderdelen worden afgenomen bij derde bachelor studenten economie en
bedrijfskunde aan de universiteit Gent om een grote overeenstemming te hebben in de
steekproeven van beide ondervragingen. De twee onderdelen worden immers, zonder het
medeweten van de studenten zelf, aan elkaar gelinkt aan de hand van hun stamnummers
die ze in beide onderdelen moeten invullen om in aanmerking te komen voor de beloning.
Door het linken van deze twee onderdelen kunnen de effecten van de manipulatievariabelen
achterhaald worden.
2.2.2. Methode gegevensverzameling
Zoals reeds gesteld, is het in het eerste deel uitermate belangrijk dat zo weinig mogelijk
‘satisficing behaviour’ optreedt zodat de werkelijke graad van verantwoordelijkheid, ‘need
for cognition’, sociale wenselijkheid en interesse in het onderwerp van de respondenten
achterhaald wordt. Daarom is het in dit onderdeel een vereiste dat ook zij met een sterke
neiging tot ‘satisficing’, de vragen correct beantwoorden.
Om dit te bereiken, is expliciet geopteerd om de studenten voor dit eerste deel mondeling te
enquêteren. Uit een onderzoek van Green, Krosnick en Holbrook (2001) is immers gebleken
dat men in ‘face-to-face’ interviews veel minder willekeurig antwoordt dan bij telefonische
of schriftelijke vragenlijsten. Enkel naar de sociale wenselijkheid wordt niet rechtstreeks
gevraagd. De vragen over deze variabele moeten de respondenten schriftelijk invullen onder
30
toezicht en daarna deponeren. Mondelinge ondervragingen zijn immers gevoelig voor het
optreden van sociale wenselijkheid (Green et al., 2001).
Dit interview gaat door in het consumentenlabo bij 141 studenten. Door hun deelname aan
het experiment kunnen ze een credit verdienen. Dit beloningssysteem zorgt ervoor dat ook
de minder gemotiveerde studenten, die een grotere waarschijnlijkheid hebben om de IMC
niet te doorstaan, bereid zijn tot in het labo te komen.
Het tweede deel bestaat uit een schriftelijke enquête (bijlage 6). Hier is het, in tegenstelling
tot het eerste gedeelte, belangrijk dat een situatie gecreëerd wordt waarbij de kans op
‘satisficing’ groot is; zodanig dat in de analyse ook een voldoende grote groep studenten
vertegenwoordigd is die faalt op de IMC. Door dit onderdeel schriftelijk af te nemen in grote
groep, namelijk in het auditorium, is de controle op de respondenten beperkt. Hierdoor zou
de neiging tot het minimaliseren van de inspanning groter zijn (Lerner & Tetlock, 1999).
De manipulatie van de variabele beloning gebeurt ook in dit gedeelte. De ondervraagde
groep wordt in twee gedeeld. De linkerkant van het auditorium (77 studenten) krijgt de
‘kleine beloning’, i.e. het kans maken op één cinematicket dat verdeeld worden onder de
deelnemers van het experiment. De rechterkant van de aula (142 studenten) krijgt de
vragenlijst waar een ‘grote’ beloning aan verbonden is. Men maakt hierbij kans op 1 van de 5
duotickets voor de cinema.
Tot slot wordt ook nagegaan of de respondenten die falen op de IMC en zij die hem
doorstaan, verschillen vertonen qua antwoordkwaliteit. Dit wordt gecontroleerd aan de
hand van het aantal keren aanduiden van ‘geen mening’, het niet invullen van bepaalde
vragen, de lengte van de antwoorden op de open vraag en de frequentie waarmee men zelf
een inbreng doet bij de antwoordmogelijkheid ‘andere:…………..’.
Op te merken is dat dit gedeelte door een andere interviewer wordt afgenomen dan degene
die het mondelinge gedeelte afneemt. De respondenten mogen immers niet weten dat het
om hetzelfde onderzoek gaat; dit zou argwaan kunnen opwekken.
31
3. Gegevensanalyse en resultaten
Van de 219 studenten die de schriftelijke enquête invulden, faalden op de eerste
‘instructional manipulation check’ maar liefst 106 studenten (48,4%) tegenover 113
geslaagden. Voor de tweede controle ligt het aantal frauduleuze respondenten opvallend
veel lager: 28 respondenten (12,8%) slaagden er niet in de instructies op te volgen.
Opmerkelijk is dat wanneer men op de tweede ‘instructional manipulation check’ faalde,
men meestal eveneens niet in staat was de instructies van de eerste op te volgen. Een
overzicht is hieronder in Tabel 1 terug te vinden.
IMC2
Niet geslaagd Geslaagd
TOTAAL
IMC1 Niet geslaagd
Geslaagd
26 80
2 111
106
113
TOTAAL 28 191 219
Tabel 1: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's
De resultaten van deze 219 respondenten worden gebruikt in de analyses van hypothesen 6
en 7 betreffende de beloning en de antwoordkwaliteit.
Mondeling werden 141 enquêtes afgenomen. In totaal is er een overlap van de mondeling
en schriftelijk ondervraagden van 90 respondenten. Enkel van deze studenten zijn dus de
gegevens van beide onderdelen gekend. Hun verdeling van het slagen of niet slagen op de
twee testen wordt hieronder weergegeven in Tabel 2.
32
TEST NIET GESLAAGD GESLAAGD TOTAAL
IMC1
IMC2
39
20
51
70
90
90
Tabel 2: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's voor de respondenten die zowel aan de mondelinge als schriftelijke enquête deelgenomen hebben
Voor het nagaan van de effecten van type respondent en mate van betrokkenheid bij het
onderwerp van de vragenlijst op het al dan niet slagen, kan enkel gebruik gemaakt worden
van de antwoorden gegeven door deze 90 respondenten.
Hieronder zullen de verschillende uitgevoerde analyses (schematische weergave Figuur 3) op
de verzamelde data en de resultaten hiervan (zie Tabel 3 voor kort overzicht), besproken
worden in volgorde van de geformuleerde hypothesen.
Figuur 3: Schematisch overzicht van de te onderzoeken verbanden
33
Tabel 3: Overzicht gegevensanalyse voor alle gemanipuleerde variabelen uitgezonderd beloning en geslacht
34
3.1. Hypothese 1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de
vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC
De drie items van Mittal die de interesse in het keuzevak sport meten, worden met een
Cronbach α van 0,95 samengenomen in één gemiddelde interesse per respondent.
Aangezien de afhankelijke variabele, hier de IMC, dichotoom is, wordt een logistische
regressie-analyse uitgevoerd om het effect van de interesse op de IMC na te gaan. Uit deze
toets blijkt dat zowel voor de eerste controle als de tweede, het verschil in betrokkenheid
tussen diegenen die slagen en zij die falen niet significant is (pIMC1= 0,40; pIMC2= 0,43)
(Tabel 3). Hierdoor kan de nulhypothese niet verworpen worden.
De eerste hypothese kan niet bevestigd worden.
3.2. Hypothese 2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder
gefaald op de IMC
De items die de neiging tot nadenken meten, hebben een Cronbach α-waarde van 0,77. Het
gemiddelde van deze items vormt een algemene score voor ‘need for cognition’. Vooraleer
de test die het verband tussen de NFC en IMC nagaat uit te voeren, wordt een aanpassing
gedaan aan de variabele ‘need for cognition’. Ze correleert immers met de sociale
wenselijkheid (r= 0,24; p< 0,01) (bijlage 7). Een hoge sociale wenselijkheid gaat samen met
een hoge ‘need for cognition’. Blijkbaar wilden de respondenten die gevoelig zijn voor
sociale wenselijkheid zichzelf tijdens het mondelinge interview dus positiever voorstellen en
gaven ze een hogere graad van ‘need for cognition’ dan de werkelijke aan.
De vertekening door sociale wenselijkheid wordt uit de ‘need for cognition’ gezuiverd via
een regressie-analyse waarbij een ‘unstandardized residual’ aangemaakt wordt die de
zuivere NFC, vrij van de invloeden van sociale wenselijkheid, weergeeft. Met deze
‘unstandardized residual’ wordt in de verdere analyse gewerkt.
35
Ook het effect van de ‘need for cognition’ op het al dan niet slagen op de IMC wordt
nagegaan aan de hand van een logistische regressie. De nulhypothese kan niet verworpen
worden en er blijkt dus wederom geen invloed uit te gaan op het slagen op de IMC
(pIMC1= 0,20; pIMC2= 0,19) (Tabel 3).
Ook de tweede hypothese kan niet aangetoond worden.
3.3. Hypothese 3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er
minder gefaald op de IMC
Ook het effect van de verantwoordelijkheidszin kan niet zonder enige aanpassingen
nagegaan worden. De Cronbach alpha van alle items die de verantwoordelijkheid meten is
0,69. Die waarde kan verhoogd worden door de variabele op te splitsen in verschillende
deelconstructen. Via een factoranalyse worden 4 verschillende onderverdelingen gemaakt
binnen de verantwoordelijkheid (bijlage 8). Een eerste (Cronbach α= 0,75) wordt gevormd
door het samenbrengen van volgende items die te maken hebben met de
verantwoordelijkheid of het plichtsbewustzijn van de respondent:
- In een team neem ik steeds mijn verantwoordelijkheid zo goed mogelijk op om de
taak succesvol tot een goed einde te brengen
- Ik heb een grote verantwoordelijkheidszin
- Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik deze steeds zo goed mogelijk te
volbrengen
- Ik geloof erin dat je hard moet werken om je doelen te bereiken
Een tweede subgroep (Cronbach α= 0,80) wordt gevormd door de items die verband houden
met het controle hebben over de eigen gedragingen:
- Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren
- Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren
- Ik heb er controle over hoe ik mij gedraag
36
De andere twee factoren worden buiten beschouwing gelaten gezien het geringe aantal
items per factor (bijlage 8). Het meten van de verantwoordelijkheid wordt dus beperkt
gehouden tot de twee genoemde factoren. Onderling correleren ze niet waardoor duidelijk
een onderscheid kan gemaakt worden tussen de twee verantwoordelijkheden (r= 0,08;
p= 0,37) (bijlage 7).
Bovendien wordt ook hier de sociale wenselijkheid weggefilterd via een regressie-analyse.
Respondenten met een hoge sociale wenselijkheid rapporteerden een hogere
verantwoordelijkheidszin op de eerste verantwoordelijkheidsfactor die het plichtbewustzijn
van de respondent meet (r= 0,32; p= 0,00) (bijlage 7). Net zoals bij de NFC, werden omtrent
de verantwoordelijkheidszin dus sociaal wenselijke antwoorden gegeven; men wil zich
blijkbaar verantwoordelijker voordoen dan men eigenlijk is.
Opnieuw wordt een logistische regressie gebruikt voor het nagaan van het verband tussen
de IMC en het verantwoordelijkheidsgevoel. Voor de eerste controle verschilt de mate van
verantwoordelijkheid niet significant tussen de geslaagden en niet-geslaagden
(pplichtsbewust= 0,53; pcontrole= 0,23) (Tabel 3).
Echter, wanneer dezelfde test uitgevoerd wordt voor de tweede ‘instructional manipulation
check’, valt voor de eerste component van de verantwoordelijkheidszin een significant
verschil op te merken (p< 0,01). Zij die slagen op de IMC hebben een groter
plichtsbewustzijn dan zij die de vraaginstructies niet gelezen hebben (gemiddeldefalen= -0,13;
gemiddeldeslagen= 0,09) (Tabel 3). Het effect van de tweede factor, die verband houdt met
het controle hebben over de eigen gedragingen, is net niet significant (p = 0,08) (Tabel 3).
Deze p-waarde kan echter wel als significant beschouwd worden. Ze leunt immers heel sterk
aan bij het 5% significantieniveau en door een lichte multicollineariteit met de eerste
verantwoordelijkheidsfactor, trekt deze laatste een deel van het effect naar zich toe. Wordt
enkel een logistische regressie uitgevoerd met de tweede IMC als afhankelijke variabele en
de tweede factor van verantwoordelijkheid als onafhankelijke, wordt het effect meteen wel
significant (p = 0,02; gemiddeldefalen= -0,35; gemiddeldeslagen= 0,09).
Hiermee wordt de derde hypothese bevestigd voor de tweede IMC. Respondenten met een
grotere verantwoordelijkheid doorstaan de IMC beter.
37
3.4. Hypothese 4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen
Het effect van geslacht op de IMC wordt onderzocht aan de hand van een χ²- test. Zowel
voor de IMC1 als de IMC2 kan de nulhypothese niet verworpen worden (pIMC1= 0,42;
pIMC2= 0,84) (bijlage 9 voor de precieze verdeling).
De vierde hypothese wordt niet bevestigd.
3.5. Hypothese 5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder
gefaald op de IMC
De items van de sociale wenselijkheid halen slechts een heel lage betrouwbaarheid
(Cronbach α= 0,43). Om deze waarde te proberen verbeteren, worden items volgens de
laagste correlatie stapsgewijs uit de analyse gehaald. Uiteindelijk wordt de α-waarde zo nog
tot 0,57 gebracht. Dit blijft echter wel nog altijd vrij laag.
Volgende items worden overgehouden:
- Ik weet niet altijd waarom ik iets doe
- Ik ben niet altijd eerlijk met mezelf
- Ik verdoezel nooit mijn fouten
- Ik houd mij altijd aan de wet, ook al is de kans klein dat ik gepakt word
- Ik vertel wel eens een leugen als het nodig is
- Ik heb dingen gedaan, die ik niet vertel aan anderen
Met de twee deelconstructen binnen sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984), ‘self-
deception’ en ‘impression management’, wordt uiteindelijk dus niet gewerkt.
Het effect op de ‘instructional manipulation check’ wordt ook hier via een logistische
regressie nagegaan. Zowel voor de IMC1 als de IMC2 was dit effect niet significant
(pIMC1= 0,12; pIMC2= 0,74) (Tabel 3).
De vijfde hypothese kan niet aangetoond worden. Er gaat geen significante invloed uit van
de sociale wenselijkheid op het slagen op de IMC.
38
3.6. Hypothese 6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC.
Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg
Om hypothese 6 na te gaan, wordt gebruik gemaakt van een χ²-test. Voor zowel de IMC1 als
de IMC2 gaat er geen significant effect uit van de beloning (pIMC1= 0,20; pIMC2= 0,67)
(bijlage 10 voor de precieze verdeling).
De zesde hypothese wordt bevestigd. De grootte van de beloning maakt hier geen verschil in
het feit of men slaagt op de ‘instructional manipulation check’ of niet.
3.7. Hypothese 7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de
IMC
In dit geval wordt het verband tussen het al dan niet slagen op de IMC en elk van de
gecontroleerde aspecten van de antwoordkwaliteit nagegaan aan de hand van een t-test.
Voor de eerste IMC is enkel voor het open laten van vragen een significant verschil tussen
geslaagden en niet-geslaagden (t= 2,83; p< 0,01). Opmerkelijk is dat zelfs geen enkele van de
respondenten die de test doorstaan heeft, vragen open liet (gemiddelde= 0,00;
standaardafwijking= 0,00) (Tabel 3).
Om het effect van de variabelen geslacht, beloning, sociale wenselijkheid, interesse, ‘need
for cognition’ en verantwoordelijkheidszin op de IMC weg te zuiveren vooraleer het effect
van de IMC op de antwoordkwaliteit na te gaan, worden deze variabelen als covariaten aan
de analyse toegevoegd. In dit geval wordt nog steeds een p-waarde van 0,08 gehaald
(bijlage 11). Hier speelt vooral de ‘need for cognition’ in (p= 0,08). Nemen we enkel deze
laatste mee als covariaat, blijft het effect van het open laten van vragen standhouden
(p= 0,02) (bijlage 12).
39
Voor de tweede IMC is geen enkel van de aspecten van de antwoordkwaliteit significant,
hoewel het aanduiden van ‘geen mening’ en het open laten van vragen toch niet ver van het
5% significantieniveau af liggen (pgeen mening= 0,06; pvragen open= 0,09) (Tabel 3). Zij die de
instructie niet opvolgen, duiden vaker ‘geen mening’ aan en laten meer vragen open
(gemiddeldegeen mening,falen=1,86; gemiddeldegeen mening,slagen= 0,59; gemiddeldevragen open,falen=
1,25; gemiddeldevragen open,slagen= 0,14) (Tabel 3).
De zevende en laatste hypothese kan dus bevestigd worden op niveau van het niet invullen
van bepaalde vragen. Niet-slagende respondenten laten significant meer vragen open dan zij
die slagen.
3.8. Additionele verbanden
Een t-test wijst uit dat geslacht en verantwoordelijkheidszin met elkaar in verband staan;
voor de factor ‘plichtbewustzijn’ was het verschil tussen mannen en vrouwen significant,
voor ‘controle’ net niet (tplichtsbewust=-2,61; pplichtsbewust= 0,01; tcontrole= 1,95; pcontrole= 0,05).
Opmerkelijk hier is dat bij de eerste factor de vrouwen een hogere verantwoordelijkheid
hebben, bij de tweede factor zijn dit echter de mannen (zie Tabel 4).
VERANTWOORDELIJKHEID GESLACHT GEMIDDELDE
Factor 1: plichtsbewustzijn
Factor 2: controle
Man Vrouw
Man Vrouw
-0,09 < 1,10
0,10 > -0,12
Tabel 4: Verschillen in verantwoordelijkheid tussen mannen en vrouwen
Omwille van dit verband wordt een logistische regressie uitgevoerd met geslacht en de
verantwoordelijkheidsfactoren als onafhankelijke variabelen, en de tweede IMC als
afhankelijke variabele. Zo kan nagegaan worden of het significante effect van de
verantwoordelijkheid op de IMC2 niet te wijten is aan het feit dat ze in verband staat met
geslacht. In de eerste stap, op het moment dat interacties tussen geslacht en elk van de
twee factoren van verantwoordelijkheid nog niet aan het model toegevoegd zijn, is het
40
model significant (p< 0,01). Na toevoeging van de interacties wint het model niet aan
significantie (p=0,87). Het effect van de verantwoordelijkheid op de tweede ‘instructional
manipulation check’ gaat dus zuiver uit van de twee verantwoordelijkheidsfactoren; geslacht
speelt hier niet in mee.
41
III. Conclusies, beperkingen en aanbevelingen
1. Conclusies
Het doel van deze scriptie was eerst en vooral achterhalen of een bepaald type respondent
sneller geneigd is de instructies van de IMC te negeren. Op basis van de literatuur waren er
indicaties dat het profiel om te falen op de IMC er als volgt zou uit zien: man, lage graad van
neiging tot nadenken, kleine verantwoordelijkheidszin en een lage sociale wenselijkheid. Aan
de hand van het gevoerde onderzoek kon enkel een verband gelegd worden tussen de
verantwoordelijkheidsgraad en het wel of niet slagen: mensen met een groot
verantwoordelijkheidsgevoel doorstaan de IMC significant beter dan zij die het minder nauw
nemen met hun verantwoordelijkheden.
Een tweede objectief van deze scriptie was het nagaan van het effect van de motivatie op
vlak van beloning en interesse in het onderwerp van de vragenlijst. Geen van beide bleek na
onderzoek een invloed te hebben op het al dan niet opvolgen van de ‘instructional
manipulation check’.
Tot slot werd ook getest of het falen op de IMC weerspiegeld wordt in de kwaliteit van de
antwoorden. De lengte van het antwoord op de open vraag, de frequentie van het
aanduiden van ‘geen mening’, het open laten van vragen en het al dan niet zelf toevoegen
van antwoorden bij de antwoordmogelijkheid ‘andere:……..’ werden als indicatoren voor de
kwaliteit gebruikt. Hier was het opmerkelijk dat zelfs geen enkele respondent die beide
checks doorstond, vragen open liet. Het effect van het niet invullen van bepaalde vragen was
dan ook significant: frauduleuze respondenten laten vaker vragen open dan respondenten
die slagen. De andere aspecten van de antwoordkwaliteit waren niet significant.
Bij veel van de hypothesen bleef het verwachte resultaat dus uit. Zelfs de meest
waarschijnlijke verbanden, zoals het effect van de interesse of de NFC op de IMC, bleken niet
tot uiting te komen.
42
Daarom worden de antwoordpatronen van de respondenten die op de eerste IMC faalden
en zij die slaagden, vergeleken via een t-test voor de vragen 11 en 12 van de schriftelijke
enquête (bijlage 6). Op één item na zijn geen significante verschillen in de antwoorden van
beide groepen (Tabel 5). Hetzelfde wordt gedaan voor de tweede controle (bijlage 13). Hier
verschillen de antwoorden zelfs op geen enkel van de vragen. Wordt bovendien naar de
gemiddelden gekeken, dan is het duidelijk dat de antwoordpatronen ook parallel zijn (Tabel
5 voor IMC1, bijlage 14 voor IMC2). Wanneer zij die de instructies opvolgen een lage of hoge
gemiddelde score hebben, scoren de niet-geslaagden voor hetzelfde item ook respectievelijk
laag of hoog. Dit toont aan dat deze laatste groep de vragenlijst niet zomaar willekeurig
ingevuld heeft zoals eerst gedacht werd, en dat ze dus geen echte fraudeurs zouden zijn.
Hierdoor wordt de IMC als methode om frauduleuze respondenten op te sporen, in vraag
gesteld.
VRAAG GEMIDDELDE
Niet-geslaagden
GEMIDDELDE
Geslaagden
STDEV
Niet-geslaagden
STDEV
Geslaagden
SIGNIFICANTIE
Vraag 11.1
Vraag 11.2
Vraag 11.3
Vraag 11.4
Vraag 12.1
Vraag 12.2
Vraag 12.3
Vraag 12.4
Vraag 12.5
Vraag 12.6
Vraag 12.7
Vraag 12.8
Vraag 12.9
Vraag 12.10
Vraag 12.11
4,58
5,39
3,65
2,74
5,90
4,58
5,14
4,94
5,88
2,27
3,19
6,00
4,96
4,92
5,27
4,42
5,22
3,62
2,99
5,93
4,50
5,24
4,41
5,91
2,10
2,93
5,97
4,89
4,74
4,97
1,73
1,58
2,01
1,69
1,55
1,67
1,58
1,75
1,47
1,58
1,95
1,33
1,86
2,16
1,68
1,66
1,53
1,87
1,73
1,21
1,74
1,28
1,92
1,14
1,33
1,90
1,10
1,77
1,88
1,87
0,494
0,425
0,930
0,290
0,908
0,744
0,626
0,036
0,858
0,407
0,317
0,869
0,772
0,514
0,228
Tabel 5: Vergelijking antwoordpatronen geslaagden en niet-geslaagden op vragen 11 en 12
43
Wat wel opvalt, is dat de standaardafwijking bij de niet-geslaagde groep vaak iets hoger ligt
dan bij de andere (Tabel 5 voor IMC1, bijlage 14 voor IMC2). De oorzaak hiervan is dat de
fraudeurs in deze groep zitten. Echter, zoals al vermeld, bestaat ze waarschijnlijk wel niet
zuiver uit valsspelende respondenten, maar maken ook eerlijk invullende respondenten hier
deel van uit.
De ‘instructional manipulation check’ lijkt dus geen perfect onderscheid te maken tussen
eerlijke en tricherende respondenten. Eerder wordt verwacht dat deze test puur nagaat of
alles gelezen wordt; wat niet per se inhoudt dat ze, zoals Oppenheimer et al. (2009)
beweren, frauduleuze respondenten die de validiteit van het onderzoek aantasten, kan
traceren. Naast willekeurig antwoorden, moeten er dus ook andere redenen bestaan
waarom respondenten falen op de IMC.
Zo kon bijvoorbeeld vanuit de literatuur duidelijk de hypothese gesteld worden dat een
grote interesse de kans op willekeurig antwoorden, en dus de kans op falen op de IMC, zou
verkleinen. Hoewel niet significant, blijkt na onderzoek met de IMC1 eerder het omgekeerde
(Tabel 6). De totale percentages van de geslaagden en niet-geslaagden bedragen
respectievelijk 63,6% en 36,4%. De percentages veranderen naar 58,6% en 41,4% voor de
groep respondenten met de hoogste interesse of een totaal gemiddelde interessescore
tussen 5 en 7. De laagste interessegroep bestaat voor 66,7% uit geslaagden en 33,3% uit
niet-geslaagden. Dit houdt in dat de niet-geslaagden beter vertegenwoordigd zijn in de
hoogste interessegroep en omgekeerd.
IMC1 Lage interesse
(scores 1-3)
Gemiddelde interesse
(scores 3,0001-5)
Hoge interesse
(scores 5,0001-7)
Totaal
Niet-geslaagd
Aantal
Procent binnen interesse
Geslaagd
Aantal
Procent binnen interesse
6
33,3%
12
66,7%
10
33,3%
20
66,7%
12
41,4%
17
58,6%
28
36,4%
49
63,6%
Tabel 6: Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op de IMC1 over 3 groepen binnen interesse
44
Dit onverwachte patroon zou te wijten kunnen zijn aan het feit dat respondenten met een
grote interesse en betrokkenheid, meer vertrouwd zijn met het onderwerp, en hierdoor
sneller door de vragenlijst kunnen gaan. Vanaf het moment dat ze weten wat van hen
gevraagd wordt en wat ze moeten doen, antwoorden ze zonder de instructie nog volledig
verder te lezen. Bovendien was in dit experiment de vraag ervoor gelijkaardig, waardoor de
indruk werd gewekt dat de uitleg bij de daaropvolgende vraag ook geen extra informatie zou
bevatten. Hierdoor ging men waarschijnlijk sneller door de instructie. Dit zou een mogelijke
en andere verklaring kunnen zijn waarom de respondenten faalden op de IMC.
Opmerkelijk is dat de resultaten voor de interesse omdraaien bij de IMC2 (Tabel 7). Nu zijn
de geslaagden vooral terug te vinden in de groepen met een hoge betrokkenheid. Zij die de
instructie niet opvolgden, bevinden zich vooral in de laagste interessegroep.
IMC2 Lage
interesse
(scores 1-3)
Gemiddelde
interesse
(scores 3,0001-5)
Hoge
interesse
(scores 5,0001-7)
Totaal
Niet-geslaagd
Aantal
Procent binnen interesse
Geslaagd
Aantal
Procent binnen interesse
2
11,1%
16
88,9%
3
10,0%
27
90,0%
3
10,3%
26
89,7%
8
10,4%
49 89,6%
Tabel 7:Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op IMC2 over 3 groepen binnen interesse
De resultaten verschillen dus sterk naargelang de samenstelling van de ‘instructional
manipulation check’. Dit kan ook grafisch vastgesteld worden (Figuur 4): bij de IMC1 is het
patroon volledig onlogisch, voor de IMC2 bevinden de verschillende interessegroepen zich
op zijn minst rond eenzelfde niveau van aantal geslaagden.
45
Figuur 4: Percentage van de respondenten die slaagde binnen elk van de verschillende interessegroepen voor zowel de IMC1 als de IMC2
Zoals reeds gesteld, waren de niet-geslaagden op de IMC2 meestal ook niet in staat de IMC1
correct op te volgen (Tabel 1). We veronderstellen dat de groep die niet slaagde op de IMC1
maar wel op de IMC2, enkel respondenten bevat die niet valsspelen maar gewoon snel door
de vragenlijst gaan. De IMC2 was immers veel minder verborgen dan de IMC1 (supra 2.1.4),
waardoor de kans bij de IMC2 kleiner was dat de respondent de vraag wel las en wist wat
hij/zij moest doen, maar de ‘instructional manipulation check’ toch niet had opgemerkt
doordat de vraag niet volledig gelezen werd. Hierdoor werd op de IMC1 meer gefaald door
eerlijk invullende respondenten, en ontbreekt het patroon van deze controlevraag bijgevolg
aan logica.
Ook bij de NFC kunnen dergelijk verschillende patronen teruggevonden worden voor de
IMC1 en IMC2 (bijlage 15). Het volledig willekeurig patroon bij de IMC1 krijgt orde bij de
IMC2. De verwachte resultaten zijn nog steeds niet significant, maar nemen wel al de goede
richting aan. Een belangrijke conclusie is dus dat de karakteristieken van de IMC-vragen heel
duidelijk een impact hebben op de resultaten. Er is bijgevolg veel zorg vereist om
kwaliteitsvolle IMC-vragen op te stellen.
Op te merken is dat de IMC2 wel nog steeds vooraf gegaan werd door een vraag, waardoor
ook hier nog eerlijk invullende respondenten konden falen. Dit zou een verklaring kunnen
bieden waarom de meeste van de hoog verwachte effecten toch niet significant waren. Dat
50,00%
55,00%
60,00%
65,00%
70,00%
75,00%
80,00%
85,00%
90,00%
95,00%
Interesse1 Interesse 2 Interesse 3
Perc
enta
ge re
spon
dent
en d
ie s
laag
de
IMC 2
IMC1
46
toch een significant verschil gevonden werd tussen geslaagden en niet-geslaagden op vlak
van de verantwoordelijkheidszin, kan te maken hebben met het preciezer en nauwkeuriger
te werk gaan van respondenten met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, waardoor zij de
instructies wel volledig en nauwgezet lezen. Het effect van het open laten van vragen is
logischerwijs een gevolg van sneller door de vragenlijst te gaan.
Samengevat stellen we dat de ‘instructional manipulation check’ gebruikt kan worden als
een methode om valsspelende respondenten op te sporen mits er op zijn minst bijkomende
voorwaarden aan de techniek gesteld worden. De controlevraag kan immers niet om het
even welke vorm aannemen gezien de grote verschillen in de resultaten. Aan te raden is de
‘instructional manipulation check’ apart als vraag te stellen en de IMC dus niet na een
instructie of korte vraag te plaatsen. Zo kunnen de respondenten onmogelijk de IMC niet
gelezen hebben en tezelfdertijd toch weten wat hen gevraagd wordt. In dit geval zal het
hoogstwaarschijnlijk wel zo zijn dat zij die dan nog falen, de echte valsspelers zijn. De
verwachting is dus dat hoe letterlijker de IMC is, bijvoorbeeld in het geval wanneer de vraag
enkel en alleen uit een IMC bestaat, hoe groter de kans dat de niet-geslaagden ook echt
frauduleuze respondenten zijn.
Bovendien wordt de instructie best ook zodanig opgesteld dat geen enkele andere
beweegreden tot het gewenste antwoord kan leiden. Het is dus af te raden om in een IMC
bijvoorbeeld te vragen een specifiek meerkeuze antwoord aan te duiden.
Om een goede werking van de IMC te verzekeren, is het ten slotte ook belangrijk te
vermijden dat de respondenten onderling contact kunnen hebben tijdens het invullen van de
vragenlijst. Het bijzondere van de IMC trekt immers heel snel de aandacht en kan makkelijk
aan andere respondenten worden geseind (zie ook hieronder bij de beperkingen van dit
onderzoek onder 2).
De overtuiging heerst dus dat bij een juist gebruik van een zuivere en zeer specifieke IMC
vraag, deze controlevraag techniek toelaat te stellen dat de niet-geslaagden ook echt
frauduleuze respondenten zijn.
47
2. Beperkingen en aanbevelingen
Het hoofddoel van dit werk was meer te weten te komen over wanneer of in welke situatie
en door wie gefaald wordt op de IMC. Naar nieuwe en andere methodes die het volledig
willekeurig invullen van vragenlijsten kunnen opsporen, werd geen onderzoek gedaan. Ook
op de manieren waarop at random antwoorden tegengegaan kan worden, werd niet dieper
ingegaan. Beiden bieden wel mogelijkheden voor toekomstig onderzoek.
Dat het onderzoek beperkt was tot de populatie derde bachelor studenten economie en
bedrijfskunde van de Universiteit Gent, kan een bepalende factor zijn voor de bekomen
resultaten. Normaal gezien zou deze populatie, gezien haar hoger educatieniveau, minder
snel geneigd zijn tot ‘satisficing’ dan het gemiddelde. We mogen dus niet zonder meer
veronderstellen dat wat geldt voor deze populatie, ook algemeen toepasbaar is. Hierdoor
zou verder onderzoek zich ook tot andere populaties kunnen richten om eventuele
verschillen op vlak van bijvoorbeeld scholingsgraad en geografie na te gaan.
Daarnaast werd voor het onderzoek een selectie gemaakt van mogelijke invloedsvariabelen
op de IMC. Andere potentiële invloedsfactoren werden buiten beschouwing gelaten. Ook
hier kan verder onderzoek ook nog andere effecten nagaan om zoveel mogelijk te weten te
komen over wat er allemaal speelt om te falen of slagen op de IMC.
In het tweede deel van het onderzoek, de schriftelijke enquête, werden de respondenten in
grote groep ondervraagd om het gevoel gecontroleerd te worden zoveel mogelijk te
beperken. Dit zorgt immers voor een frequenter optreden van ‘satisficing behaviour’, wat
hier net bereikt wilde worden. Een nadeel is wel dat de respondenten door die beperkte
controle met elkaar konden communiceren, ze konden elkaar waarschuwen voor de vragen
waarin iets specifieks gedaan moest worden. Hierdoor was het mogelijk dat respondenten
die de vragenlijst willekeurig invulden, toch slaagden op de IMC. Een aanbeveling naar de
toekomst toe is dergelijke situatie dus te vermijden.
Zoals reeds vermeld in de conclusie hierboven, wordt verondersteld dat de IMC optimaal
werkt voor het opsporen van frauderende respondenten wanneer de controle zelf, zonder
meer, als vraag wordt gesteld. Het belang van de gepaste karakteristieken van de IMC-
vraagstellling is echter pas door het onderzoek van deze studie vastgesteld. Hierdoor werden
48
beide ‘instructional manipulation check’s’ in het experiment nog vooraf gegaan door een
vraag. Achteraf is vastgesteld dat het met de gekozen IMC’s niet mogelijk is enkel de
willekeurig invullende respondenten te selecteren.
Om de IMC als onbetwistbare methode te kunnen gebruiken bij het opsporen van
frauduleuze respondenten, is het aangewezen de voorwaarden voor een goede IMC verder
uit te diepen of door verdere voorbeelden te bevestigen dat met de in dit werk
vooropgestelde voorwaarden de IMC inderdaad zeer betrouwbaar is.
I
Bibliografie
Baer, R.A., Ballenger, J., Berry, D.T.R., & Wetter, M.W. (1997). Detection of random
responding on the MMPI-A. Journal of Personality Assessment, 68 (1), 139-151.
Bassili, J.N., & Fletcher, J.F. (1991). Response-time measurement in survey research: a
method for CATI and a new look at nonattitudes. Public Opinion Quarterly, 55 (3), 331-346.
Bearden, W.O., Netemeyer, R.G., & Mobley M.F. (1993). Handbook of marketing scales.
Multi-item measures for marketing and consumer behavior research. Thousand Oaks: Sage
Publications.
Bem, D.J. (1972). Self-perception theory. In L. Berkowitz (eds), Advances in experimental
social psychology. 6. New York: Academic Press.
Bernardi, R.A, & Guptill, S.T. (2008). Social desirability response bias, gender, and factors
influencing organizational commitment: an international study. Journal of Business Ethics, 81
(4), 797-809.
Berry, D.T.R., Wetter, M.W., Baer, R.A., Widiger, T.A., Sumpter, J., Reynolds, S., & Hallam, R.
(1991). Detection of random responding on the MMPI-2: Utility of F. Back F. and VRIN scales.
Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 3, 418-423.
Boeije, H.R., & Van Doorne-Huiskes, A. (2003). Fulfilling a sense of duty: how men and
women giving care to spouses with multiple sclerosis interpret this role. Community, Work &
Family, 6 (3), 223-244.
Braverman, M.T. (1996). Sources of survey error: implications for evaluation studies.
Advances in Survey Research, 17-28.
Cacioppo, J.T., & Petty, R. E. (1982). The need for cognition. Journal of Personality & Social
Psychology, 42 (1), 116-131.
II
Cacioppo, J.T., Petty, R.E, Feinstein, J.A., & Jarvis, W.B.G. (1996). Dispositional differences in
cognitive motivation: the life and times of individuals varying in need for cognition.
Psychological Bulletin, 119 (2), 197-253.
Cacioppo, J.T., Petty, R.E., & Kao, C.F. (1984). The efficient assessment of Need for Cognition.
Journal of Personality Assessment, 48 (3), 306-307.
Chung, J., & Monroe, G.S. (2003). Exploring social desirability bias. Journal of Business Ethics,
44 (4), 291-302.
Church, A.H. (1993). Estimating the effect of incentives on mail survey response rates: a
meta-analysis. Public Opinion Quarterly, 57 (1), 62-79.
Churchill, G.A.Jr., & Iacobucci, D. (2005). Marketing Research. Methodological foundations.
Ohio: South-Western.
De Pelsmacker, P., & Van Kenhove, P. (2002). Marktonderzoek: methoden en toepassingen.
Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Deutskens, E., Wetzels, M., & Oosterveld, P. (2004). Response rate and response quality of
internet-based surveys: an experimental study. Marketing Letters, 15 (1), 21-36.
Dillman, D. A. (2000). Mail and Internet surveys. The tailored design method. New York: John
Wiley & Sons.
Galesic, M., & Bosnjak, M. (2009). Effects of questionnaire length on participation and
indicators of resonse quality in a web survey. Public Opinion Quarterly, 73 (2), 349-360.
Green, M.C., Krosnick, J.A., & Holbrook, A.L. (2001). The survey response process in
telephone and face-to-face surveys: differences in respondent satisficing and social
desirability response bias. Niet gepubliceerd.
Greene, R.L. (1991). MMPI/MMPI-2: an interpretive manual. Boston: Allyn & Bacon
III
Hansen, R.A. (1980). A self-perception interpretation of the effect of monetary and
nonmonetary incentives on mail survey respondent behavior. Journal of Marketing
Research, 17 (1), 77-83.
Herbert, A.S. (1957). Models of Man: Social and Rational. New York: John Wiley and Sons.
Ingham, A.G., Levinger, G., Graves, J., & Peckham, V. (1974). The Ringelmann effect: Studies
of group size and group performance. Journal of Experimental Social Psychology, 10 (4), 371-
384.
Krosnick, J.A. (1991). Response strategies for coping with the cognitive demands of attitude
measures in surveys. Applied Cognitive Psychology, 5 (3), 213-236.
Krosnick, J.A., Narayan, S., & Smith, W.R. (1996). Satisficing in surveys: initial evidence.
Advances in Survey Research, 70, 29-44.
Lerner, J.S., & Tetlock, P.E. (1999). Accounting for the effects of accountability. Psychological
Bulletin, 125 (2), 255-275.
Litwin, M.S. (1995). How to measure survey reliability and validity. Thousand Oaks: Sage
Publications.
Luman, M., Oosterlaan, J., & Sergeant, J.A. (2005). The impact of reinforcement
contingencies on AD/HD: a review and theoretical appraisal. Clinical Psychology Review, 25
(2), 183-213.
Mergler, A.G., Spencer, F.H., & Patton, W.A. (2007). Development of a measure of personal
responsibility for adolescents. Niet gepubliceerd.
Mittal, B. (1995). A comparative analysis of four scales of consumer involvement. Psychology
& Marketing, 12, 179-191.
Oppenheimer, D.M., Meyvis, T., & Davidenko, N. (2009). Instructional manipulation checks:
detecting satisficing to increase statistical power in survey studies. Journal of Experimental
Social Psychology, 45 (4), 867-872.
IV
Parry, H.J., & Crossley, H.M. (1950). Validity of responses to survey questions. Public Opinion
Quarterly, 14, 61-80.
Paulhus, D.L. (1984). Two-component models of socially desirable responding. Journal of
Personality and Social Psychology, 46 (3), 598-609.
Paulhus, D.L. (2002). Socially desirable responding: the evolution of a construct. In H.I.
Braun, D.N. Jackson, & D.E. Wiley (Eds.), The role of constructs in psychological and
educational measurement. New Jersey: Erlbaum.
Petty, R.E., & Cacioppo, J.T. (1981). Personal involvement as a determinant of argument-
based persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 41 (5), 847-855.
Petty, R.E., & Cacioppo, J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion.
Advances in Experimental Social Psychology, 19, 123-205.
Spotts H., (1994). Evidence of a relationship between need for cognition and chronological
age: Implications for persuasion in consumer research. Advances in Consumer Research, 21
(1), 238-243.
Steenkamp, J.B.E.M., de Jong, M.G., & Baumgartner, H. (2010). Socially desirable response
tendencies in survey research. Journal of Marketing Research, 47, Aankomend.
Sudman, S., Bradburn, N.M., & Schwarz, N. (1996). Thinking about answers: the application
of cognitive processes to survey methodology. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Tourengeau, R., Rips, L.J., & Rasinsky, K. (2000). The psychology of survey response.
Cambridge: University Press.
Van Kenhove, P., Wijnen K., & De Wulf, K. (2002). The influence of topic involvement on
mail-survey response behavior. Psychology & Marketing, 19 (3), 293-302.
Van Meurs, L., & Van Ossenbruggen, R. (2009). Rotte appels? Controle op kwaliteit van
antwoordgedrag in het Intomart GfK online panel. In A.E. Bronner, P. Dekker, E. De Leeuw,
V
L.J. Paas, K. De Ruyter, A. Smidts, & J.E. Wieringa (eds), Ontwikkelingen in het
marktonderzoek: jaarboek marktonderzoekassociatie. Haarlem: Spaar en Hout
Verstraete, B. (2008). Het sociaal wenselijk antwoorden bij adolescentenenquêtes.
Manamaproef.
Wijnen, K., Janssens, W., De Pelsmacker, P. & Van Kenhove, P. (2002). Marktonderzoek met
SPSS: statistische verwerking en interpretatie. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Yu, J., & Cooper, H. (1983). A quantitative review of research design effects on response
rates to questionnaires. Journal of Marketing Research, 20 (1), 36-44.
Zerbe, W.J., & Paulhus, D.L. (1987). Socially desirable responding in organizational
behaviour: A reconception. Academy of Management Review, 12 (2), 250-264.
1-1
Bijlagen
Bijlage1: Overzicht van de resultaten van de 16 geteste onderwerpen van de eerste pretest
ONDERWERP # helemaal
niet interessant
# niet interessant
# noch interessant, noch oninteressant
# interessant
# heel interessant
STDEV
Jeugdbeweging
Erasmus
Skivakantie
Theatervoorstelling
Fitness
De krant
Koken
Sport als vak in het hoger onderwijs (in een niet op sport gerichte opleiding)
Pretparken
Kunst
Op de beurs spelen
De nieuwe high-tech snufjes
Tennis
Comuterspelletjes, Playstation, Wii
Vrije tijd boeken
Huisdieren
4
2
1
3
3
0
0
6
4
3
6
3
4
10
3
6
12
4
10
9
8
0
4
13
13
15
5
7
4
13
10
14
10
7
8
14
8
4
7
8
13
17
22
22
14
20
18
14
18
22
15
25
32
37
30
18
21
18
19
19
26
10
20
15
10
20
21
4
4
14
13
10
4
3
3
4
8
2
4
6
3,33
3,98
3,82
3,33
3,47
4,18
3,96
3,24
3,15
3,09
3,15
3,30
3,58
2,65
3,22
3,02
1,23
1,06
1,19
1,02
1,02
0,55
0,82
1,30
1,10
0,99
1,04
0,92
1,01
1,08
1,01
1,19
2-1
Bijlage2: Vertaling van de originele items van de verantwoordelijkheidsschaal naar het Nederlands
Origineel item Engels Factor 1 Vertaald item Nederlands Factor 1
It’s important to think before you act Denken voor je iets doet is belangrijk
I can choose how I behave Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag
I treat others with respect because
that’s how I would like to be treated
Ik behandel anderen met respect omdat ik
zelf ook zo behandeld wil worden
I have set goals and believe in working
hard to meet them
Ik stel doelen voorop en werk hard om
deze te volbrengen
To succeed at school, I believe you have
to work hard
Ik geloof dat je hard moet werken om te
slagen op school
I really care about how my actions might
affect others
Ik hecht veel belang aan hoe mijn gedrag
anderen beïnvloedt
Origineel item Engels Factor 2 Vertaald item Nederlands Factor 2
I cannot control my behavior Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren
Sometimes people make me so mad that
I can’t control my behavior
Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik
mijn gedrag niet kan controleren
I don’t owe the world anything Ik ben de wereld niets verschuldigd
I believe it is usually best to cover up my
mistakes
Ik geloof erin dat het best is mijn fouten
weg te steken
I sometimes pick on people I don’t like Soms breek ik mensen af die ik niet graag
heb
It is not my fault if I do not bring my
equipment to school
Het is niet mijn schuld als ik mijn gerief
voor school niet mee heb
3-1
Bijlage3: Factoranalyse originele verantwoordelijkheidsschaal
Rotated Component Matrixa
Component 1 2
Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren
,748 ,092
Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren
,732 -,201
Denken voor je iets doet is belangrijk
-,642 ,382
Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag
-,531 -,252
Ik behandel anderen met respect omdat ik zelf ook zo behandeld wil worden
-,506 -,263
Ik stel doelen voorop en werk hard om deze te volbrengen
-,392 -,335
Ik ben de wereld niets verschuldigd
,098 ,802
Ik geloof erin dat het best is mijn fouten weg te steken
,359 ,742
Ik geloof dat je hard moet werken om te slagen op school
,018 -,660
Soms breek ik mensen af die ik niet graag heb
,078 ,293
Het is niet mijn schuld als ik mijn gerief voor school niet mee heb
,253 ,265
Ik hecht veel belang aan hoe mijn gedrag anderen beïnvloedt
,068 -,185
Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.
a. Rotation converged in 3 iterations.
4-1
Bijlage4: Vergelijking van de originele en uiteindelijk overgehouden items voor het meten van de verantwoordelijkheid
Origineel item Aangepast/ vervangen item
Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag Ik heb er controle over hoe ik mij
gedraag
Ik behandel anderen met respect
omdat ik zelf ook zo behandeld wil
worden
Ik heb een grote
verantwoordelijkheidszin
Ik stel doelen voorop en werk hard
om deze te volbrengen
Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik
deze steeds zo goed mogelijk te
volbrengen
Ik geloof dat je hard moet werken om
te slagen op school
Ik geloof erin dat je hard moet werken
om je doelen te bereiken
Soms breek ik mensen af die ik niet
graag heb
Ik voel me niet schuldig als ik mijn deel in
een groepstaak niet 100% vervul
Het is niet mijn schuld als ik mijn
gerief voor school niet mee heb
Het is niet mijn verantwoordelijkheid als
ik niet slaag
Ik hecht veel belang aan hoe mijn
gedrag anderen beïnvloedt
Ik heb er controle over hoe ik mij
gedraag
5-3
De sociale wenselijkheidschaal, de welke niet mondeling, maar schriftelijk onder begeleiding
ingevuld diende te worden:
6-1
Bijlage6: De schriftelijke vragenlijst (versie lage beloning). (De IMC’s zijn ter verduidelijking telkens met een pijl aangeduid)
Beste,
Wij zijn een groepje studenten aan de universiteit van Gent en zouden graag de mogelijkheid krijgen om sport als keuzevak te nemen, ook binnen een niet op sport gerichte opleiding. Door het invullen van de vragenlijst hieronder hopen wij ook jouw mening te kennen hierover. Je maakt bovendien een cinematicket die we weggeven onder de deelnemers.
Wij willen benadrukken dat anonimiteit bij het invullen van de vragenlijst verzekerd is.
Alvast bedankt voor je medewerking!
1. Beoefen je sport in je vrije tijd? Met sport bedoelen we een fysieke inspanning van minstens een half uur per week. (Te voet/met de fiets verplaatsingen maken bijvoorbeeld wordt niet gezien als sport).
Ja, ik ben lid van een sportclub/sportvereniging
Ja, op individuele basis
Nee (Ga dan onmiddellijk door naar vraag 3)
2. Welke sport(en)? (Zowel in clubverband als op individuele basis). Meerdere antwoorden
mogelijk.
Voetbal
Basket
Tennis
Volleybal
Zwemmen
Atletiek
Andere:...................................
3. Hoeveel uur per week doe je aan sport?
0 uur per week
Enkel tijdens vakanties (ski, surf…)
Minder dan 1 tot 1 uur per week
Minder dan 2 tot 2 uur per week
Minder dan 3 tot 3 uur per week
Meer dan 3 uur per week
6-2
4. Als je sport, met wie doe je dan aan sport? Meerdere antwoorden mogelijk.
Alleen
Met 1 of 2 vrienden/vriendinnen
Met een groepje vrienden
Met een familielid
Ik doe een teamsport dus met het volledige team
Ik sport nooit
Andere:...................................................
5. Als je sport, waar doe je liefst aan sport? Gelieve dit ook aan te duiden wanneer je normaal
niet sport. Meerdere antwoorden mogelijk.
Buiten in de open lucht, waar niemand anders te bespeuren is
Buiten in de open lucht, waar ook veel anderen sporten
Binnen in een sportzaal, sportcentrum
Bij mij thuis
Andere:........................................................
6. Zou jij graag sport als een vak op de universiteit hebben?
Ja
Nee
Geen mening
Geef ook je reden(en) hiervoor. (Waarom wel/ waarom niet).
6-3
7. Wat vind jij een gepaste hoeveelheid en opdeling van tijd voor het keuzevak sport? Het zou
een ander theoretisch keuzevak van 4uur per week vervangen.
8. Sport wordt beoefend om de meest uiteenlopende redenen. De één ziet er ontspanning in,
de ander ziet het dan weer als een opdracht. Kijk naar jezelf en beoordeel hieronder wat op jou van toepassing is. Als jij een sport beoefent (of beoefende), welke beweegredenen heb (of had) je hier dan voor. In welke mate ga je met volgende stellingen akkoord?
6-4
9. Een gezond lichaam is een voorwaarde om aan sport te kunnen doen. Daarom zou aan het
keuzevak 'sport' ook een cursus over het menselijk lichaam verbonden worden. Deze zou
meer kennis moeten bijbrengen over de basis van een goede gezondheid en de anatomie.
Zowel puur de sport als het theoretische vak dat eraan gekoppeld wordt, zouden
ondervraagd en beoordeeld worden. Geef jouw mening hierover. Gelieve deze vraag niet
te beantwoorden en enkel een kruisje naast het nummer negen van deze vraag te plaatsen.
In welke mate ga je met volgende stellingen akkoord?
10. Stel dat sport een verplicht vak zou worden binnen elke opleiding. Voor welke sport of
voor welke sporten zou jij jou dan opgeven? Stel dat alle sporten mogelijk zijn. Meerdere antwoorden mogelijk.
Atletiek
Zwemmen
Voetbal
Basket
Volleybal
Andere:................................
6-5
11. Stel opnieuw dat het vak sport verplicht zou worden. Hoe zou jij het dan liefst zien
verlopen? Duid telkens aan in welke mate je akkoord gaat met volgende systemen.
6-6
12. In welke mate ga jij akkoord met volgende stellingen:
13. Geslacht
Man
Vrouw Wedstrijdvraag: Hoeveel % van de respondenten zal voor een vak sport zijn? ……………… Gelieve je studentennummer in te vullen om in aanmerking te komen voor de prijs. Ken je deze niet vanbuiten en heb je deze niet bij, kun je ook je naam invullen.
8-1
Bijlage8: Factoranalyse verantwoordelijkheid
Rotated Component Matrixa
Component 1 2 3 4
Verantwoordelijkheidszin-In een team neem ik steeds mijn verantwoordelijkheid zo goed mogelijk op om de taak succesvol tot een goed einde te brengen
,797 ,046 -,201 ,068
Verantwoordelijkheidszin-Denken voor je iets doet is belangrijk
,331 ,127 ,008 ,605
Verantwoordelijkheidszin-Ik ben de wereld niets verschuldigd
,445 ,064 ,132 -,688
Verantwoordelijkheidszin-Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren
-,055 ,880 -,118 -,042
Verantwoordelijkheidszin-Ik heb een grote verantwoordelijkheidszin
,724 ,052 -,114 ,091
Verantwoordelijkheidszin-Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik deze steeds zo goed mogelijk te volbrengen
,662 -,037 ,255 ,072
Verantwoordelijkheidszin-Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren
,084 ,884 ,078 -,041
Verantwoordelijkheidszin-Het is niet mijn verantwoordelijkheid als ik niet slaag
,014 ,128 ,921 -,047
Verantwoordelijkheidszin-Ik voel me niet schuldig als ik mijn deel in een groepstaak niet 100% vervul
,700 ,105 ,158 -,174
Verantwoordelijkheidszin-Ik geloof erin dat je hard moet werken om je doelen te bereiken
,547 -,035 ,305 ,442
Verantwoordelijkheidszin-Ik heb er controle over hoe ik mij gedraag
,109 ,790 ,268 ,195
Extraction Method: Principal Component Analysis.
Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.
a. Rotation converged in 6 iterations.
9-1
Bijlage9: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) volgens geslacht
IMC1 * Geslacht Crosstabulation
Geslacht
Man Vrouw Total
IMC1 0 Count 51 54 105
% within Geslacht 51,5% 45,4% 48,2%
1 Count 48 65 113
% within Geslacht 48,5% 54,6% 51,8%
Total Count 99 119 218
% within Geslacht 100,0% 100,0% 100,0%
IMC2 * Geslacht Crosstabulation
Geslacht
Man Vrouw Total
IMC2 0 Count 13 14 27
% within Geslacht 13,1% 11,8% 12,4%
1 Count 86 105 191
% within Geslacht 86,9% 88,2% 87,6%
Total Count 99 119 218
% within Geslacht 100,0% 100,0% 100,0%
10-1
Bijlage10: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) over de kleine (code 0) en grote (code 1) beloning
IMC1 * Beloning Crosstabulation
Beloning
0 1 Total
IMC1 0 Count 32 73 105
% within Beloning 42,1% 51,4% 48,2%
1 Count 44 69 113
% within Beloning 57,9% 48,6% 51,8%
Total Count 76 142 218
% within Beloning 100,0% 100,0% 100,0%
IMC2 * Beloning Crosstabulation
Beloning
0 1 Total
IMC2 0 Count 11 17 28
% within Beloning 14,5% 12,0% 12,8%
1 Count 65 125 190
% within Beloning 85,5% 88,0% 87,2%
Total Count 76 142 218
% within Beloning 100,0% 100,0% 100,0%
11-1
Bijlage11: Toevoeging covariaten aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen
Tests of Between-Subjects Effects
Dependent Variable:vraag_open
Source
Type III Sum of
Squares df Mean Square F Sig.
Corrected Model 8,668a 8 1,083 1,669 ,122
Intercept ,011 1 ,011 ,017 ,897
Geslacht ,016 1 ,016 ,025 ,875
Beloning ,559 1 ,559 ,861 ,357
Sociale_wenselijkheid ,216 1 ,216 ,332 ,566
Interesse ,794 1 ,794 1,223 ,273
NFC_socwens 2,075 1 2,075 3,197 ,078
VERANTW1_socwens ,992 1 ,992 1,528 ,221
VERANTW2_socwens ,454 1 ,454 ,700 ,406
IMC1 2,074 1 2,074 3,196 ,078
Error 44,138 68 ,649
Total 55,000 77
Corrected Total 52,805 76
a. R Squared = ,164 (Adjusted R Squared = ,066)
12-1
Bijlage12: Toevoeging ‘need for cognition’ als covariaat aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen
Tests of Between-Subjects Effects
Dependent Variable:vraag_open
Source
Type III Sum of
Squares df Mean Square F Sig.
Corrected Model 10,008a 2 5,004 4,778 ,011
Intercept 7,716 1 7,716 7,367 ,008
NFC_socwens 2,322 1 2,322 2,217 ,140
IMC1 6,438 1 6,438 6,148 ,015
Error 91,114 87 1,047
Total 107,000 90
Corrected Total 101,122 89
a. R Squared = ,099 (Adjusted R Squared = ,078)
14-1
Bijlage14: Gemiddelden en standaardafwijkingen op vragen 11 en 12 voor de geslaagden (code 1) en gefaalden (code 0) op de IMC2
Group Statistics
IMC2 N Mean Std. Deviation Std. Error Mean
Q11_sport_indiv 0 28 4,29 2,016 ,381
1 186 4,53 1,644 ,121 Q11_onder_begeleiding 0 28 4,89 1,873 ,354
1 186 5,37 1,498 ,110 Q11_competitie_extra_punten
0 28 4,07 2,292 ,433 1 186 3,57 1,919 ,141
Q11_2sporten 0 28 2,61 1,771 ,335 1 186 2,91 1,701 ,125
Q12_graag_sport 0 28 5,93 1,654 ,313 1 186 5,91 1,341 ,098
Q12_groepssport 0 28 4,46 1,895 ,358 1 186 4,55 1,680 ,123
Q12_vrienden 0 28 5,32 1,744 ,330 1 186 5,17 1,380 ,101
Q12_verschillende 0 28 4,61 1,853 ,350 1 186 4,68 1,857 ,136
Q12_voldoening 0 28 5,75 1,756 ,332 1 186 5,91 1,232 ,090
Q12_blessure 0 28 2,14 1,380 ,261 1 186 2,19 1,471 ,108
Q12_verplicht 0 28 3,04 2,027 ,383 1 186 3,06 1,912 ,140
Q12_ontspanning 0 28 6,04 1,427 ,270 1 186 5,98 1,185 ,087
Q12_onvoldoende_tijd 0 28 5,00 2,055 ,388 1 186 4,91 1,775 ,130
Q12_competitie 0 28 4,93 2,142 ,405 1 186 4,82 2,008 ,147
Q12_aangemoedigd 0 28 5,04 1,875 ,354 1 186 5,13 1,772 ,130
15-1
Bijlage15: Verschil in resultaten van de IMC1 en IMC2 (niet geslaagd ‘code 0’, geslaagd ‘code 1’) voor de ‘need for cognition’ (van lage NFC ‘1’ tot hoge NFC ‘3’)
IMC1 * NCF_in_groepen Crosstabulation
NCF_in_groepen
1,00 2,00 3,00 Total
IMC1 0 Count 12 14 13 39
% within NCF_in_groepen 63,2% 32,6% 46,4% 43,3%
1 Count 7 29 15 51
% within NCF_in_groepen 36,8% 67,4% 53,6% 56,7%
Total Count 19 43 28 90
% within NCF_in_groepen 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
IMC2 * NCF_in_groepen Crosstabulation
NCF_in_groepen
1,00 2,00 3,00 Total
IMC2 0 Count 6 9 5 20
% within NCF_in_groepen 31,6% 20,9% 17,9% 22,2%
1 Count 13 34 23 70
% within NCF_in_groepen 68,4% 79,1% 82,1% 77,8%
Total Count 19 43 28 90
% within NCF_in_groepen 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
top related