erlazino funtzinoa

ERLAZINOFUNTZINOA

ESTIMULUAKESTIMULUAK

INTERPRETATZEAERANTZUNAK

LANTZEA

• Gure gorputza hainbat zentzasino ezagutzeko gai da,bai kampotik datozanak bai barrukoak. Sentsazino horreei estimulu deitzen jako.

ESTIMULUAK

KANPOKO ESTIMULUAK

BARRUKOESTIMULUAK

>Kanpoko estimuluek bizi garan inguruaren

baldintzea buruzko informazinoa emoten

deuskue. Kanpoko errezeptoreak dira;

zentzumen organoetan dagoz

>Barruko estimuluak gorputz barrutik datoz, gorputz barruan barraiatuta dagozan barruko errezeptoreak arduratzen dira

Zentzumen horganoak eta barruko errezeptoreak estimuluak jasoteko gai dira, baina ezin dabez interpretatu. Horregaitik, gaso eta gero, entzefalora eroaten dabez nerbioek

Bi zatitan banatzen da eta honeek dira:

ERANTZUNAKLANTZEA

BORONDATEZKOERANTZUNAK

OHARTU BAKOERANTZUNAK

Era konzientean egiten doguz,adibidez: ze hordu dan jakin gura badogu eskumuturra jiratu eta erlojuari begiratzen deutsagunean gertatzen da.

Konturatu barik egiten dozuz, adibidez: platera bero badago lurrera botaten dogu konturatu gabe.

Gizaki guztiok bost zentzumen daukaguz eta honeezek dira:

IKUSMENA

DASTAMENA USAIMENA

ENTZUMENA

IKUMENA

ZENTZUMENAK

Entzumenak entzumen zentzazinoak jasoten dauz.Entzumen horganoari belarria deitzen jako.

Ikumenak hainbat zentzasino jasoten dauz;adibidez,obgetuen gogortasuna,egiturea edo tenperaturea. Ikumenaren horganoa azalada.

• Dastamenak eta usaimenak,hurrenez hurren, zaporeei eta usaimenei buruzko informazinoa emoten deuskuen partikula txikiak ezagutzen dabez.Dastamenaren horganoa mihina da eta usaimenarena sudurra da.

Ikusmenak objektuen koloreari,formeari eta gugandiko distantziari buruzko informazinoaemoten dau.

Ikusmenaren horganoa begia da

Nerbio sistemak zentzumenek ezagututako informazinoa jasoten du, interpretatu egiten dauz eta egoera bakotxari zer erantzun jagokon erabakiten dau.

Bi zatitan banatzen da:

NERBIOSISTEMA

NERBIO SISTEMAZENTRALA

NERBIO SISTEMAPERIFERIKOA

Nerbio sistema zentrala etzefaloz eta bizkarrazur muinaz osatuta dago.

>Entzefaloa garunaz zerebeloaz eta bizkarrazur erraboileaz osotuta dago.

>Zerebeloak oreka eta mogimendua koordinatzen dauz.

>Garunak entzefaloare zatirik handiena artzen dau.Oroimena, emozinoak eta borondatezko ekintzak kotrolatzen dauz.

>Bizkarrazur erraboileak entzefaloa eta bizkarrazur muina lotzen dauz, eta ohartu bako mogimentuak kontrolatzen dauz.

Nerbio sistema periferikoa gorputz osoan zabalduta dagozan nerbioek osotzen dabe, eta bi zatitan banatzen da.

NERBIO SISTEMAPERIFERIKOAK

ZENTZUMENNERBIOAK

NERBIO MOTORRAK

Zentzumen nerbioek bost zentzumenek jasotako informazinoa entzefalora eroaten dabe.

>Nerbio sistema motorrek entzefaloak erabakitako erantzuna muskuluetaraino eroatek dabe.

>Lokomozino aparatua nerbio sistemeak agindutako erantzunak mogimenduen bidez gauzatzeaz arduratzen da. Erantzun horreei erantzun motor deitze jake.

Lokomozino aparatua bi zatitan banatuta dago.

LOKOMOSINO APARATUA

HAZURSISTEMA

MUSKULUSISTEMA

>Hazur sistema edo eskeletoa guregorputzari formea emoteaz eta tente eusteaz arduratzen da.

>Hazurrak organo gogorrak eta zurrunak dira, hiru eratakoak dagoz:luzeak,laburrak eta zapalak.

>Bi motatako artikulazinoak dagoz: finkoak eta mugikorrak.

>Kartilagoak malguak eta gogorrak dira.

>Muskulu sistemea hainbat mogimendu egiten dabezan 600 muskulus edo organo elastikoz osotuta dago.Muskuluak, uzkurtzean, laburtu egiten dira, eta errelazatzean, luzatu egiten dira.

>Zentzumen bakoitzak pila bat gaixotasun daukiez baina gaur gehien gertatzen diranak azalduko dodaz.

ZENTZUMENENGAIXOTASUNAK

IKUSMENEKOAK ENTZUMENEKOAK

>Begiko kristalinoak gardentasuna galtzen dau eta ikusmena murriztu egiten da.

>Miopia eta ipermrtropia begiko kristalinoaren akatsak dira. Miopiak urrun dagozan objetuak ondo fokuratze galarazoten dau eta ipermetropiak urre dagozan gauzak fokuratzea galarazoten dauz.

>Erretinea zulatzea edo urratza da, kolpe edo mogimendu zakarren gaitik gertatu daiteke. Ikusmena galtzea dakar baina gaur egun kirurgiare bidez osatu daiteke

>Belarriko edo erdiko belarriko haditasuna da.

Bakterioek naiz Eustakiore tronpearen handitasunak sortu daiteke eta mina eta entzumena galtzea eragiten dau.

>Tinpanoa zulatzeak gorreria sortzen dau.

Etzumen hodian objetuak sartzeagaitik edo soinua oso ozenen eraginez gertatu daiteke.

Nerbio sistemaren gaixotasunak bi zatitan banatzen dira.

NERBIO SISTEMAREN

GAIXOTASUNAK

KAUSAFISIKOAK

KAUSAPSIKIKOAK

>Gaizotasun honeek garunetako neuronak hiltzen dabez eta mogimenduari eta oroimenari erasotzen deutze.

>Gaixotasun honeek ohitura osasungarrieri esker baztertu daitezke.

>Lokomozino aparatuaren gaixotasunak bi zatitan banatzen dira

LOKOMOSINOAPARATUKO

GAIXOTASUNAK

HAZUR SISTEMANHAUSTURAK

MUSKULU SISTEMANOKELA ETENAK

>Erreumatismoak artikulazinoei eragiten deutsien lesinoak dira.

>Muskulu sisteman okela etenak edo zaintiratuak.Kolpeek edo esfuertsu handiek eragiten dabez.

Muskuluetan, heretziazko gaixotasuak ere izate dira adibidez:muskulu distrofia.