health promotion - elnurse.ssru.ac.th¸šทที่... · health (who) “health is a state of...

Kanit Ngowsiri, Ph.D.

HEALTH PROMOTION CONCEPT THEORY AND

STRATEGY

Oct 21, 2016

แนวคด ทฤษฎ และกลยทธ การสรางเสรมสขภาพ

วตถประสงค

1. บอกความหมายของการสรางเสรมสขภาพได

2. อธบายแนวคด ทฤษฎ เกยวกบการสรางเสรม

สขภาพได

4. บอกกลยทธ และรปแบบของการสรางเสรม

สขภาพได

HEALTH (WHO)

“Health is a state of complete physical,

mental and social well-being, and not merely

the absence of disease"

ภาวะทแสดงใหเหนถงความสมบรณท งรางกาย จตใจ สงคม

ทด และรสกเปนสข ทไมใชหมายถงเพยงแตปราศจากโรคเทาน น

สขภาพ นอกจากหมายถง ภาวะทมความสมบรณท งรางกาย จตใจ

และสงคม แลวยงงรวม ถงตองม “จตวญญาณ” ดดวย (บวร งามศรอดม, 2544)

พฤศจกายน 2529 ประชมนานาชาตเร อง

“การสงเสรมสขภาพ” (Health Promotion)

ณ กรงออตตาวา แคนนาดา

ประกาศ “กฎบตรออตตาวาเพอการสงเสรมสขภาพ”

Ottawa Charter for Health Promotion

“กระบวนการของการเพมสมรรถนะใหคนมความสามารถในการควบคมปจจย ทเปนตวก าหนดสขภาพ และเปนผลใหบคคลมสขภาพด สามารถควบคมพฤตกรรมของตนเองใหเหมาะสม รวมถงการปรบสงแวดลอมใหเออตอการมสขภาพทด

Pender’s Health Promotion Theory ทฤษฎการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร

“Health Promotion” : การสงเสรมสขภาพ

เปนการกระตนใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรม เพอยกระดบ

สขภาพไปสการมสขภาพด มความผาสกสงสดเทาทเปนไปได

มเปาหมายทการมคณภาพชวตทดข น

“Disease Prevention” : การปองกนโรค

เปนการมงใหบคคลปฏบตพฤตกรรมเพอหลกเลยงการเจบปวย

หรอเสยงตอการเปนโรค.....เทาน น

สรางสขภาพ ใชงบประมาณนอยกวา ซอมสขภาพ

Health in the River of Life

ความเชอมโยงและพลวตรทเก ยวกบสขภาพ

ทมา :http://wops.moph.go.th/ops/thp/thp/index.php

พฤตกรรมสขภาพ

http://advisor.anamai.moph.go.th/main.php

การสรางเสรมสขภาพองครวม holistic health promotion

กระบวนการสนบสนนหรอกระตนใหบคคล ครอบครว ชมชน

และสงคม

เพมขดความสามารถและรบผดชอบในการดแลตนเองโดย

การควบคมปจจยทเปนตวก าหนดสขภาพ และจดการสงแวดลอม

เพอปรบปรง แกไข และพฒนาสขภาพใหเกดดลยภาพ

มความสมบรณท งดานรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ

อยางตอเนองตลอดเวลา

ท าใหเกดความผาสก มคณภาพชวตทดข น และสามารถ

ประกอบกจกรรมประจ าวนไดอยางเตมขดความสามารถ

องคประกอบของสขภาพ 5 ดาน (เลว คกแนนและเชอรรฟฟ)

สขภาพกาย (Physical health) เกยวของกบภาวะของรางกาย

สขภาพอารมณ (Emotional health) ความรสกทมตอตนเอง

และตอคนอน ความเขาใจอารมณของตนเองและรจก

วธการเผชญปญหาในชวตประจ าวน

สขภาพสตปญญา (Intellectual health) กระตนใหเกดการ

ตดสนใจทางสขภาพ

สขภาพสงคม (Social health) เปนความสามารถในการกระท า

บทบาทหนาทตางๆ ในชวตอยางมประสทธภาพและนา

พงพอใจ

สขภาพจตวญญาณ (Spiritual health) เปนความรสกวา

พฤตกรรมและคณคาพนฐานสอดคลองกน ความ

เลอมใสศรทธา ความสงบภายในจตใจ ความเจรญ

เตบโตและพฒนาการของชวต

สขภาพสงคม ( Social health) เปนความสามารถทจะมปฏสมพนธท ดกบคนอนและสงแวดลอมได พงพอใจในสมพนธภาพทดกบบคคล

สขภาพจต (Mental health) เปนความสามารถทจะเรยนรและเตบโตอยางมสตปญญา

สขภาพอารมณ (Emotional health) เปนความสามารถทจะควบคมอารมณเพอใหมความรสกทจะแสดงออกไดอยางสบายใจและเหมาะสม

สขภาพจตวญญาณ (Spiritual health) เปนความเชอในพลงแหงการรวมตว (unity force) ซงจะมาจากบคคลสบคคล โดยมแนวคดแหงความศรทธาเปนหลก

องคประกอบของสขภาพ 4 ดาน (กรนเบรกและคณะ)

สรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ( Build Healthy Public Policy)

สรางสงแวดลอมทเอ อตอสขภาพ (Create Supportive Environments)

เสรมสรางกจกรรมชมชนทเขมแขง (Strengthen Community Action)

พฒนาทกษะสวนบคคล (Develop Personal Skills)

ปรบเปลยนบรการสขภาพ (Reorient Health Services)

กลยทธการสรางเสรมสขภาพใน กฎบตรออตตาวา

ด าเนนการไปดวยกน

สรางความรความเขาใจอยางกวางขวาง

เกดการสนบสนน การมสวนรวม จากชมชน และย งยน

Ottawa Charter For Health Promotion

1.

3.

2.

4.

5.

กฎบตรกรงเทพ เพอการสงเสรมสขภาพโลก

1. ใหชแนะใหการสงเสรมสขภาพอยบนพนฐานสทธมนษยชน

2. ใหก าหนดนโยบาย แนวทางการปฏบต โครงสรางพนฐานท

เก ยวของอยางย งยน ในการจดการปจจยทมผลกระทบตอสขภาพ

3. ใหสรางศกยภาพในการสงเสรมสขภาพท ง 5 ดาน

- พฒนานโยบาย - ภาวะผน า

- การด าเนนงานเพอการสงเสรมสขภาพ - องคความรทางสขภาพและการวจย

- ความรอบรทางดานสขภาพ

4. สรางพนธมตรดานสขภาพท งภาครฐ เอกชน องคกรฯสาธารณะ

5. การใชมาตรการทางกฎหมายเพอคมครองความปลอดภยและ

สงเสรมใหประชาชนทกคนมโอกาสเขาถงการมสขภาพทด”

แนวคดพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ

1. ดานความรบผดชอบตอสขภาพ (health responsibility)

2. ดานการปฏบตกจกรรมทางกายและการออกก าลงกาย

(physical activity and exercise)

3. ดานโภชนาการ (nutrition)

4. ดานความสมพนธระหวางบคคล (interpersonal relations or

interpersonal support)

5. การพฒนาทางจตวญญาณ (self actualization or spiritual

growth)

6. การจดการกบความเครยด (stress management)

การรบรประโยชน ของการปฏบต

การรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรม

การรบรความสามารถของตนเอง

อทธพลระหวางบคคล (ครอบครว เพอน ทมสขภาพ

บรรทดฐาน ตวแบบ )

อทธพลจากสถานการณ

ความรสกทมตอพฤตกรรม

ปจจยสวนบคคล - ชววทยา - จตวทยา - สงคม วฒนธรรม

พฤตกรรมทเก ยวของ

ความมงม นทจะ ปฏบตพฤตกรรม

พฤตกรรม สงเสรมสขภาพ

ความจ าเปนและทางเลอกอนทเกดขน

(Pender, N.J.,Murdaugh, C.L. & Parsons,M.A.,2006:50)

ลกษณะเฉพาะและ ประสบการณของ

บคคล

ความคดและอารมณ ตอพฤตกรรม

พฤตกรรมผลลพธ

Health Promotion Model

ใชประสบการณทประสบความส าเรจ

mastery experiences

โดยการใชตวแบบ

vicarious experience

การใชค าพดชกจง

verbal persuasion

การกระตนทางอารมณ

emotional arousal

ความคาดหวงในความสามารถของตน

Efficacy Expectation

การปฏบต พฤตกรรม

More Powerful

Less Powerful

Self Efficacy Theory (Bandura , 1987)

ทฤษฎความเชอม นในความสามารถของตน

การรบรความ สามารถของ

ตนเอง

ความคาดหวงในผลลพธ

สง ต า

สง มแนวโนม

ทจะท าแนนอน มแนวโนม ทจะไมท า

ต า มแนวโนม ทจะไมท า

มแนวโนม ทจะไมท าแนนอน

ความสมพนธระหวาง การรบรความสามารถของตนเอง + ความคาดหวงในผลลพธ ทม ตอพฤตกรรม และ สภาวะทางอารมณ

Emotional Support : ใหความพอใจ หวงใย ยอมรบนบถอ

Instrumental Support : เครองมอ แรงงาน เงน

Information Support : ขอมลขาวสาร

Appraisal Support : ใหการประเมนผล ขอมลปอนกลบ

บอกใหทราบผลดทผรบไดปฏบตพฤตกรรม

Social Support แรงสนบสนนทางสงคม ( House, 1986 )

**กลมปฐมภม : บคคลในครอบครว ญาตพนอง เพอนบาน

**กลมทตยภม : เพอนรวมงาน แพทย พยาบาล คร พระ อสม.

Stages of Change ข นตอนการปรบเปลยนพฤตกรรม

กอนช งใจ

ช งใจ

เตรยมพรอม

ปฏบต

คงพฤตกรรม

ไมสน ไมรบร

เอะ

เอาละ เร มละนะ

ลองท าด ท าจนเปนนสย

การสงเสรมสขภาพ ตองคดวา

“ อะไรสราง หรอ ท าลายสขภาพ ”

และ

“ การสรางหรอท าลายสขภาพเกดขนทไหน”

ยทธศาสตรการสงเสรมสขภาพ

“ การพฒนาทกษะสวนบคคล ”

สถานท (setting)

: สถานท /บรเวณไหน บาน โรงเรยน โรงงาน โรงพยาบาล วด

กลมประชากร (population) : ประชากรเปาหมายทประสบปญหาสขภาพ เดก หญงต งครรภ

ผใชแรงงาน ผสงอาย

ปญหาสขภาพ (health issue) : ตวการทท าลายสขภาพ โรคเรอรง บหร สรา ยาเสพตด

โรคเอดส อบตเหต

รปแบบการด าเนนการสงเสรมสขภาพ

QUESTION ?