kÜltÜrel zeka ve kÜltÜrler arasi duyarlilik

DanışmanProf. Dr. M.Kemal DEMİR DEMİRCİ

Hazırlayan Nuray MERCAN

• Kültürel farklılıkların yönetilmesinde çeşitli örgütsel ve bireysel stratejiler bulunmaktadır. Bu stratejilerin en önemlilerinden birisi de kültürel zekâdır.

• Bu araştırmada, kültürel zeka ve kültürler arası duyarlılık arasındaki ilişki incelenerek, örgüt yönetimine katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

• Tez, üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde çok kültürlü ortamlar ve kültürel zeka olgusu üzerinde durulmuş, ikinci bölümde kültürler arası farklılıklar ve kültürler arası duyarlılık olguları açıklanmıştır.

• Üçüncü bölümde ise kültürel zeka ile kültürler arası duyarlılık arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere konaklama işletmeleri üzerinde yapılan araştırmayla ilgili bulgu ve değerlendirmeler sunulmuştur.

•  

  Günümüzde küreselleşme sadece ticari

bir bütünleşme değil aynı zamanda farklı kültürleri bir araya getiren bir dinamizimdir.

İletişim teknolojilerinin yoğun olarak kullanılması ve sınırların yok olması buna paralel ortak pazarlar çok kültürlü çalışma ortamlarını da artırmış farklı kültürel desenleri geliştirmiştir.

•  

  Çok kültürlü ortamlar birbirine benzemeyen

sosyal ve toplumsal olarak farklı yerlerden gelen insanların bir arada olduğu içinde bir çok farklılığı barındıran bir durumdur.

Dolasıyla çok kültürlülük içinde insanların ve farklı kültürel geçmişlerin ortak çatı altında buluştuğu ve bu kültürel farklılıklardan bir sentez oluşması gerektiği düşüncesini de beraberinde getirmektedir.

  Zekâ en genel anlamıyla bireyin

çevreye uyum yeteneğidir. Çevreden gelen uyaranlara cevap verme hızı ve cevabın kalitesi zekâ olarak ifade edilenebilinir. Zekâ kişiden kişiye değiştiği gibi en önemlisi de kültürel değerlerden de etkilemektedir.

 • Kültürün; insan davranışları, mimikler,

konuşma şekilleri üzerine büyük etkisi olup farklı kültürlerden olan insanlar, olayları anlayıp yorumlamakta farklılaşacaktır.

• Hatta bunun sonucu olarak iletişimde yanlış anlaşılmalar oluşabilecek ve gerekli olan işbirliği bile imkânsız hale gelecektir (Earley ve Mosakowski, 2004:139).

Kültürel zeka, çok kültürlü ortamlarda kültürel farklılıkları yönetmek amacıyla iletişim kurma becerisinin yanı sıra karşısındaki farklı kültürel özellikleri benimseme, algılama, yorumlama ve hissetmektir.

Bu bağlamda farklı kültürleri yönetmeye yönelik bireysel bir strateji, yetenek seti ve uyum sağlama davranışıdır. Kültürel zekâ bilişsel zeka gibi değişmez değil duygusal zeka gibi geliştirilebilinir bir zeka türüdür.

Tablo1.1. Kültürel Zekâ Bileşenleri

Motivasyonel

Zeka

Bilişsel Kültürel

Zeka

Meta-Bilişsel

Kültürel Zeka

Davranışsal

Kültürel Zeka

İçsel Kültürel

Sistemler

Farkındalık Sözlü

Dışsal Kültürel Norm

ve Değerler

Plan Sözsüz

Öz yeterlilik Kontrol Konuşma

Eylemi

Eğitim türü Eğitim metodu Kültürel zekâ uygulaması

Gerçekçi Kitaplar, konferanslar, filmler, toplantılar

Belirli kültürler kültür boyutları ve süreçler hakkındaki bilgiler.

Analitik/Çözümsel Örnek olay analizleri,

tartışmalar, kültür

asimilatörleri (programlı

kültür eğitim kılavuzları).

Farkındalık uygulama fırsatının yanı sıra genel kültür ve belirli kültüre özgü bilgi.

Deneyimsel Simülasyonlar, rol üstlenme,

saha gezileri, kültürlerarası

deneyim (evde ya da

yurtdışında).

Farkındalık ve davranış becerileri uygulama fırsatları ve kültürlerarası etkileşim duygularını deneyimleme.

Kültürlerarası duyarlılık, kültürel farklılıkların tanımlanmasında ve değerlendirilmesinde uygun ve etkili davranış geliştirmeyi gerektirmektedir.

Kültürlerarası iletişim açısından pozitif duygu geliştirebilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Böyle bir tanımlama, kültürlerarası duyarlılığın dinamik yapısına işaret etmektedir.

 • Araştırmanın evrenini Edremit Körfezinde

yer alan Turizm İşletme Belgeli oteller, Belediye belgeli otel işletmeleri oluşturmaktadır. Edremit körfezinde toplam 39 adet turizm işletme belgeli otel işletmesi, pansiyon ve özel belgeli tesis (http://www.balikesirkulturturizm.gov.tr/), 339 adet belediye belgeli otel işletmesi (www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr) bulunmaktadır (www.tursab.gov.tr). Bu işletmelerde çalışan 617 personele kolayda örnekleme yöntemi ile ulaşılmış ve anketler yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir.

• Araştırmanın amacı, araştırma yapılan konaklama işletmelerindeki çalışanların kültürel zeka düzeylerinin belirlenmesi ve kültürel zeka ile kültürler arası duyarlılık arasında bir ilişki olup olmadığının incelenmesidir.

• Kültürel zeka ile kültürler arası duyarlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen çeşitli araştırmalar mevcuttur. Özellikle Ang ve Van Dyne, 2008; Earley ve Ang, 2003’ün kültürel zeka üzerine çalışmış ve bu konudaki diğer çalışmalara da temel oluşturmuştur.

• Uygulanan anket, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular yer alırken; anketin ikinci bölümde işgörenlerin kültürel zeka düzeylerini ölçmeye yönelik 20 ifade; ve üçüncü bölümde kültürler arası duyarlılık düzeylerini ölçmeye yönelik olarak 24 ifade yer almıştır.

Araştırmada kullanılan kültürel zekâ ölçeği Ang, S. vd. (2007) tarafından geliştirilen 20 soruluk 4 boyutlu ölçektir. (Ang vd., 2007: 366; Ang vd., 2008: 391) Çalışmada kullanılan ölçeğin geçerliliği Şahin ve arkadaşları tarafından 2011 yılında yapılmıştır.

Kültürlerarası Duyarlılık Ölçeği (KDÖ) Chen ve Staros’ta tarafından geliştirilen ve kültürler arası duyarlı olmak için gerekli beş duygusal boyutu içeren bir ölçektir.

ARAŞTIRMANIN MODELİ

KÜLTÜREL ZEKA ALT BOYUTLARI

BİLİŞSEL BOYUTTA

DAVRANIŞSAL BOYUTTA

BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER

ÜSTBİLİŞSEL (METACOGNİTİVE)

MOTİVASYONEL BOYUT

BAĞIMLI DEĞİŞKENLER

DEMOGRAFİK

DEĞİŞKENLER

KÜLTÜRLER ARASI DUYARLILIK MODELİ

Etkileşimde Sorumluluk Boyutu

Kültürel Farklılıklara Saygı Boyutu

Etkileşimde Kendine Güvenme Boyutu

Etkileşimde Dikkatli Olma Boyutu

Etkileşimden Hoşlanma Boyutu

ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

Araştırmanın hipotezleri şu şekildedir; H1: Ankete katılan çalışanların kültürel

zekanın alt boyutlarına ilişkin görüşleri cinsiyetlerine göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık göstermemektedir.

ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

H2: Ankete katılan çalışanların kültürel zekânın alt boyutlarından bilişsel ve davranışsal boyutlara ilişkin görüşleri yaşlarına göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık göstermektedir.

ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

H3: Ankete katılan çalışanların Kültürel zekanın alt boyutlarına ilişkin görüşleri çalışma süresine göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık göstermektedir.

H4: Ankete katılan çalışanların kültürel zekanın alt boyutlarına ilişkin görüşleri pozisyonlarına göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık göstermektedir.

ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ

H5: Ankete katılan çalışanların kültürel zeka alt boyutlarından bilişsel boyut, davranışsal boyut, üstbilişsel (metacognitive) boyut, motivasyonel boyut ile kültürler arası duyarlılık boyutlarından kültürel etkiletişimde sorumluluk görüşleri arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki vardır.

H6: Ankete katılan çalışanların kültürel zeka alt boyutlarından bilişsel boyut, davranışsal boyut, üstbilişsel (metacognitive) boyut, motivasyonel boyut ile kültürler arası duyarlılık boyutlarından kültürler arası farklılıklara saygı boyutu görüşleri arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki vardır.

H7: Ankete katılan çalışanların kültürel zeka alt boyutlarından bilişsel boyut, davranışsal boyut, üstbilişsel (metacognitive) boyut, motivasyonel boyut ile kültürler arası duyarlılık boyutlarından etkileşimde kendine güvenme boyutu görüşleri arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki vardır.

CİNSİYET FREKANS%

Kadın251 40,7

Erkek366 59,3

Toplam617 100,0

YAŞ FREKANS %20/25 ARASI 185 30,026/30 ARASI 159 25,831/35 ARASI 99 16,036/40 ARASI 71 11,541/45 ARASI 59 9,6

46 VE UZERI 44 7,1

TOPLAM 617 100,0

EĞİTİM DURUMU FREKANS %

Lise 383 62,1

Üniversite 211 34,2

Master 14 2,3

Doktora 1 ,2

İlköğretim 8 1,3

TOPLAM 617 100,0

KIDEMFREKANS %

1/5 YIL404 65,5

6/10 YIL154 25,0

11/15 YIL37 6,0

16/20 YIL12 1,9

21 YIL VE UZERI10 1,6

TOPLAM617 100,0

POZİSYON FREKANS %KOMI 110 17,8ANKETOR 20 3,2RESEPSIYON ÇALIŞANI 68 11,0SATIS DANISMANI 49 7,9GUVENLIK 40 6,5ASCI 67 10,9SAGLIKÇI 8 1,3HALKLA ILISKILER UZMANI 36 5,8MUDUR/ MUDUR YARD 58 9,4TEMIZLIKCI 69 11MUSTERI TEMSILCISI 24 3,9

ÖN BÜRO ÇALIŞANI 68 11,1

TOPLAM 617 100,0

MEDENİ DURUM FREKAN

S%

EVLI 314 50,9

BEKAR 303 49,1

Total 617 100,0

Yabancı Dil Bilme Durumu FREKANS

%

EVET216 35,0

HAYIR401 65,0

Total617 100,0

Boyutlar Cinsiyet N X ss F p

BİLİŞSEL BOYUT

KADIN 251 3,3938 ,90909,359 ,549ERKEK 366 3,5118 ,87125

DAVRANIŞSAL

BOYUT

KADIN 251 3,7323 ,85437 1,946

,164 ERKEK 366 3,7224 ,76891

ÜSTBİLİŞSEL

(METACOGNİTİVE)

BOYUT

KADIN 251 3,9990 ,79325,192

,662

ERKEK

366 4,0915 ,79175

MOTİVASYONEL

BOYUT

KADIN 251 3,8028 ,85962,171 ,680

ERKEK 366 3,7459 ,84419

Boyutlar YAŞ ARALIĞI

N ARİTMETİK ORT.

F P

BİLİŞSEL BOYUT 20/25 ARASI

185 3,4315 4,467 ,001

26/30 ARASI

159 3,6384

31/35 ARASI

99 3,5168

36/40 ARASI

71 3,3873

41/45 ARASI

59 3,0311

46 VE UZERI

44 3,5530

DAVRANIŞSAL BOYUT

20/25 ARASI

185 3,6951 2,390 ,037

26/30 ARASI

1593,7572

31/35 ARASI

993,7576

36/40 ARASI

71 3,8254

41/45 ARASI

593,4339

46 VE UZERI

44 3,9091

Boyutlar YAŞ ARALIĞI

N ARİTMETİK ORT.

F P

ÜST

BİLİŞSEL

BOYUT

1/5 YIL 404 4,1182 3,959 ,004

6/10 YIL154 3,9351

11/15 YIL

37 4,0541

16/20 YIL

12 3,3542

21 YIL VE UZERI

10 4,1250

Boyutlar POZİSYON ARALIĞI N ARİTMETİK ORT. F P

BİLİŞSEL BOYUTKOMI 110 3,4727 3,891 ,000

ANKETOR 20 3,9583RESEPSIYON ÇALIŞANI

683,4828

SATIS DANISMANI 49 3,4014GUVENLIK 40 3,5667ASCI 67 3,4801SAGLIKÇI 8 3,5417HALKLA ILISKILER UZMANI

363,5370

MUDUR/ MUDUR YARD

583,8736

TEMIZLIKCI 69 3,1484

MUSTERI TEMSILCISI

243,5417

ÖN BÜRO ÇALIŞANI

684,1684

ÜSTBİLİŞSEL (METACOGNİTİVE) BOYUT

TEMIZLIKCI 69 3,9033 2,629 ,004RESEPSIYON 68 3,9265HALKLA ILISKILER

36 3,9444

ASCI 67 4,0000KOMI 110 4,0591MUSTERI TEMSILCISI

24 4,0625

GUVENLIK 40 4,0750SATIS DANISMANI 49 4,1684ANKETOR 20 4,2875MUDUR MUDUR YARD

58 4,4181

SAGLIK 8 4,5313ÖN BÜRO ÇALIŞANI 68

4,6313

MOTİVASYONEL BOYUT MUSTERI TEMSILCISI24 3,4792 3,621 ,000

TEMIZLIKCI 69 3,5347

KOMI 110 3,6955

GUVENLIK 40 3,7188

SAGLIK 8 3,7500

ASCI 67 3,7537

RESEPSIYON 68 3,8162

HALKLA ILISKILER 36 3,9167

MUDUR MUDUR YARD 58 4,0690

R2= ,327 AYARLANMIŞ R

2=,322 F=74,289 P DEĞERİ=,000

BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER KATSAYISI

t DEĞERİ P DEĞERİ

BİLİŞSEL BOYUT ,096 2,522 ,012

DAVRANIŞSAL BOYUT ,251 6,375 ,000

ÜSTBİLİŞSEL (METACOGNİTİVE) BOYUT ,214 5,484 ,000

MOTİVASYONEL BOYUT ,202 5,267 ,000

R2= ,154 AYARLANMIŞ R

2=,148 F=27,814 P DEĞERİ=,000

BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER KATSAYISI

t DEĞERİ P DEĞERİ

BİLİŞSEL BOYUT ,171 4,001 ,000DAVRANIŞSAL BOYUT

,127 2,872 ,004

ÜSTBİLİŞSEL (METACOGNİTİVE) BOYUT ,141 3,231 ,001

MOTİVASYONEL BOYUT,090 2,080 ,038

R2= ,293 AYARLANMIŞ R

2=,289 F=63,489 P DEĞERİ=,000

BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER KATSAYISI t DEĞERİ P DEĞERİ

BİLİŞSEL BOYUT,315 8,043 ,000

DAVRANIŞSAL BOYUT,113 2,814 ,005

ÜSTBİLİŞSEL (METACOGNİTİVE) BOYUT

,140 3,497 ,001

MOTİVASYONEL BOYUT,152 3,870 ,000

Anket formunun ikinci bölümü ise kültürel zekâ, kültürler arası duyarlılık olmak üzere iki ana başlık altında toplanmıştır.

Konaklama işletmeleri gibi çok kültürlü ortamlarda farklı kültürleri anlamaya ve onlarla iletişime geçmeye yardımcı olacak bir faktör olan kültürel zekâ düzeyleri çalışanların 5 tam puan üzerinden ortalama 3,8 düzeyindedir.

Yapılan araştırmada kültürler arası duyarlılık düzeyleri de 3,4 düzeyinde çıkmıştır. Elde edilen verilerin analizi istatistiksel yöntemlerle yapılmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre, konaklama işletmerinde çalışanların kültürel zekânın alt boyutlarından bilişsel ve davranışsal boyutlarına ilişkin görüşleri yaşlarına, çalışma sürelerine ve pozisyonlarına göre istatistikî olarak anlamlı bir farklılık göstermektedir.

Bu çalışma, kültürel zekâ olgusunun özelikle turizm, iletişim sosyoloji, antropoloji, işletme araştırmacılarına çalışılabilecek çok sayıda araştırma konusu sunabileceğini göstermektedir.

Gelecekte yapılacak olan çalışmalarda, kültürel zekâ ve kişilik, performans, özyeterlilik alanlarından birinde tez yazılabilinir.

Bunun yanında konaklama işletmeleri gibi kültürel farklılıkların yoğun olduğu ortamlarda işletmelerde kültürel zekânın insan kaynakları yönetim sistemlerine dahil edilmesi ve ölçülmesi gerekmektedir.

Bunun yanında küresel işletmelerde kültürel zekânın insan kaynakları yönetim stratejilerinin bir unsuru haline getirilmesi ve şirket kültürü altında geliştirilmesi gerekmektedir.

Araştırmanın kısıtlamaları sadece Edremit yöresindeki konaklama işletmelerinde yapılmasıdır.

Araştırmanın Antalya, İstanbul gibi çok kültürlü ortamlarda da yapılması daha genel ve güvenilir sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır.