lýðfræði og breytingar á formgerð fjölskyldna
Post on 01-Jan-2016
48 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
1
Lýðfræði og breytingar á formgerð fjölskyldna
Stefán Hrafn Jónsson21 janúar 2014
2
Efnistök
• Kynning á lýðfræði sem fræðigrein• Nálgun lýðfræðinnar á viðfangsefni dagsins• Er fjölskyldan að hnigna sem stofnun í
samfélaginu?
3
Er fjölskyldan að hnigna sem stofnun í samfélaginu?
• Skipta breytingar á formgerð fjölskyldunnar einhverju máli?
• Hefur hlutverk fjölskyldunnar breyst?• Hefur fjölskyldan misst mikilvægi sitt?• Hefur fjölskyldan sama mikilvægi en sinnir því
síður eða e.t.v. betur?
4
Hvað er fjölskylda?
• Margar skilgreiningar til• Mismunandi skilningur í orðið fjölskylda hefur
mismunandi hagnýtingu• Tengsl og hlutverk
– grunnur að öllum eða flestum skilgreiningum
5
• Tveir eða fleiri einstaklingar sem búa saman og eru tengdir saman með hjónabandi, blóðtengsl eða ættleiðingu.– Er þá sambúð ekki grunnur fjölskyldu?
• Hverjir þeir sem búa saman í íbúð (household)
6
Hlutverk fjölskyldunnar
• Nýliðun• Félagsmótun• Vernd barna• Menntun• Félagslegur stuðningur• Samrekstur heimilis
7
Hjónabandið
• Samningur tveggja persóna• Gagnkvæm hollusta• Siðferðileg ábyrgð• ábyrgð og skyldur í
– Fjármálum– Fjölskyldu– Tilfinningum– Kynlífi
8
Breytingar á hlutverki fjölskyldunnar
9
Popenoe
• Fjölskyldan er veikburðari til að sinna hefðbundu félagslegu hlutverki sínu
• Fjölskyldan sem stofnun er að missa áhrif til annarra stofanana samfélagsins
• Fjölskyldan er veikari sem m.a. sést að hún er minni og óstöðugri, með styttri líftíma, með styttri hluta ævinnar í
• Meðlimir fjölskyldunnar eru meira “deinstitutionalized” þ.e. minna tengdir fjölskyldunni sem stofnun.
10
Popenoe
• Finally family decline is occuring in the sense that familism as a cultural value is weakening in favor of such values as self-fulfillment and egalitarianism.– Familism: a deeply ingrained sense of being rooted in
the family. The term refers to “attitudes, behaviors, and family structures within an extended family system and is believed to be the most important factor influencing the lives of Latinos” (Cooley, 2001, p.130).
– Egalitarianism: The political doctrine that holds that all people in a society should have equal rights from birth
Popenoe, D. (1988). Disturbing the Nest: Family Change and Decline in Modern Societies. New York: De Gruyter.
11
Er þetta rétt?
• Hvernig vitum við hvort þetta sé í raun að gerast?
12
hvað veldur?
13
Samfélagsbreytingar• Atvinnuhættir• Samgöngur og tækni• Skyldur og hlutverk• Lagabreytingar• Hlutverk trúarbragða (kirkjan o.þ.h.)• Breytt gildi
– Social movement• Dagvist barna• Breytt afþreying• Aukin þekking • Breytt samsetning mannfjöldans• o.fl.
14
Áhrifaþættir breyttrar fjölskyldugerðar
• Lagabreytingar• Félagslegar• Hagfræðilegar• Stjórnmálafræðilegir þættir• Breytingar á mannfjölda
15
Sjónarhorn
• Félagsfræðin• Sálfræðin
• Lýðfræðin
16
Af hverju mismunandi sjónarmið?
• Oft erum við að leita skýringa á breytingum sem við sjáum í samfélaginu– Meta þarf kenningar sem settar eru fram því við byggjum starf
okkar oft á ígrunduðum kenningum– Rangar kenningar geta mögulega haft varanleg skaðleg áhrif á fólk
• Stundum getur vani komið í veg fyrir að við finnum svar við aðkallandi spurningum
• Nýtt sjónarmið getur bent okkur á að breyting sem virðist eiga sér orsök í umbreyttu samfélagi á sér einfaldari skýringu.
17
Framlag lýðfræðinnar
• Aukinn skilningur á samfélaginu• Lýðfræðileg nálgun auðveldar oft skilning á
tölum og tíðni• Lýðfræðilegir áhrifaþættir eru stundum
auðveldasta fyrsta skýring– Stundum útilokar aðrar skýringar– Stundum spretta upp nýjar skýringar– Breytir samanburðinum, tekur tilliti til ýmissa þátta
18
Hjúskaparstaðaog breytingar á hjúskaparstöðu
Einhleyp/ur
Ekkill/EkkjaFráskilin/n
Í hjónabandi
19
Byrjum á fæðingum
• Hjónaband foreldra er af mörgum talið besta fyrirkomulag við fæðingu
• Fæðing er eina leiðin í stöðuna “aldrei giftur”
20
21
22
Fjöldi fæðinga19
51
1953
1955
1957
1959
1961
1963
1965
1967
1969
1971
1973
1975
1977
1979
1981
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
Alls
Börn ógiftra mæðra, alls
Foreldrar í óvígðri sambúð
Börn giftra mæðra
Foreldrar ekki í sambúð
23
Fæðingar - Hlutföll
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1961
1965
1969
1973
1977
1981
1985
1989
1993
1997
2001
2005
Hlutfall gift móðir
Foreldrar í sambúð
Samtals, hjónaband eða sambúð
24
Hjúskapur
25
Giftingar eftir hjúskaparstöðu
Brúðgumar BrúðirÓgift Ekklar/EkkjurSkilin að lögumÓgift Ekklar/EkkjurSkilin að lögum
1951-1955 1154 28 71 1166 23 651956-1960 1219 22 87 1232 24 711961-1965 1338 24 96 1352 24 821966-1970 1515 20 115 1515 27 1081971-1975 1537 23 170 1530 28 1721976-1980 1310 16 185 1303 19 1891981-1985 1143 12 188 1138 14 1921986-1990 1002 14 187 1008 12 1831991-1995 1028 12 209 1044 17 1881996-2000 1259 17 263 1269 18 2522001-2005 1276 19 273 1303 15 251
Tölur fyrir 5 ára tímabilin sýna árleg meðaltöl.
Mismunur-110000
-1000
-1
26
Hvað skýrir mikinn fjölda giftinga 1966-1975 ?
15 ára og eldri15-19 ára 20-24 ára 25-29 ára 30-34 ára 35-39 ára 40-44 ára 45-49 ára 50-54 ára 55-59 ára 60 ára og eldri1961-1965 57 10 147 145 82 49 29 18 13 8 31966-1970 59 12 159 145 79 42 23 14 10 6 31971-1975 55 8 143 133 67 34 21 10 9 6 31976-1980 42 5 93 103 59 34 14 12 5 3 11981-1985 33 3 54 81 51 29 17 9 5 2 11986-1990 25 1 28 64 47 26 14 8 6 5 11991-1995 23,6 0,4 17,6 52,4 48,4 36,1 21 14 6,8 5,7 2,51996-2000 26,4 0,3 11,7 49,6 61,8 52,1 30,8 22,4 16,1 9,3 3,32001-2005 24,5 0,3 9,9 42,2 57,6 47 31,2 23,2 13,7 9,9 3,2
Aldursbundin giftingartíðni eftir fyrri hjúskaparstétt 1961-2008karlar:
Tölur fyrir 5 ára tímabil sýna árleg meðaltöl.
27
-
28
Giftingar eftir hjúskaparstöðu
Brúðgumar BrúðirÓgift Ekklar/EkkjurSkilin að lögumÓgift Ekklar/EkkjurSkilin að lögum
1951-1955 1154 28 71 1166 23 651956-1960 1219 22 87 1232 24 711961-1965 1338 24 96 1352 24 821966-1970 1515 20 115 1515 27 1081971-1975 1537 23 170 1530 28 1721976-1980 1310 16 185 1303 19 1891981-1985 1143 12 188 1138 14 1921986-1990 1002 14 187 1008 12 1831991-1995 1028 12 209 1044 17 1881996-2000 1259 17 263 1269 18 2522001-2005 1276 19 273 1303 15 251
Tölur fyrir 5 ára tímabilin sýna árleg meðaltöl.
Mismunur-110000
-1000
-1
29
Af hverju aukinn fjöldi hjónabanda fráskilinna?
• Aukin fjöldi skilnaða á árunum áður
30
Hjúskaparstaðaog breytingar á hjúskaparstöðu
Einhleyp/ur
Ekkill/EkkjaFráskilin/n
Í hjónabandi
Aldursbundin skilnaðartíðni Eiginmenn
Aldursbundin skilnaðartíðniEiginkonur
34
Fjöldi Íslendinga eftir fjölskyldugerð
Einstaklingar
Alls í fjölskyld
um
Hjónaband án
barna
Hjónaband með
börnum
Óvígð sambúð án barna
Óvígð sambúð
með börnum
Karl með börn
Kona með börn
1998 78.931 193.450 48.308 84.629 6.452 32.619 1.297 20.1451999 81.109 194.603 49.300 84.228 6.442 32.298 1.297 21.0382000 78.346 200.703 48.046 88.982 6.302 32.808 1.617 22.9482001 76.061 207.300 47.040 94.367 5.920 33.088 1.903 24.9822002 78.435 208.140 48.014 93.470 5.754 32.717 1.910 26.2752003 79.138 209.333 48.767 93.114 6.020 32.603 2.006 26.8232004 79.563 211.007 49.351 93.112 6.306 32.358 2.033 27.8472005 81.041 212.536 49.964 93.102 6.376 32.794 2.080 28.2202006 85.327 214.564 50.882 93.209 6.306 33.600 2.191 28.3762007 91.107 216.565 52.269 93.159 6.504 34.064 2.244 28.3252008 95.793 219.666 53.552 94.470 6.530 34.603 2.435 28.0762009 96.995 222.373 55.086 94.652 6.446 35.108 2.483 28.598
35
Sem prósentur
Úr 1297 í 2483 einstaklinga. Aukning um 91%
Hjónaband án barna
Hjónaband með börnum
Óvígð sambúð án barna
Óvígð sambúð með börnum
Karl með börn
Kona með börn
1998 25,0% 43,7% 3,3% 16,9% 0,7% 10,4%1999 25,3% 43,3% 3,3% 16,6% 0,7% 10,8%2000 23,9% 44,3% 3,1% 16,3% 0,8% 11,4%2001 22,7% 45,5% 2,9% 16,0% 0,9% 12,1%2002 23,1% 44,9% 2,8% 15,7% 0,9% 12,6%2003 23,3% 44,5% 2,9% 15,6% 1,0% 12,8%2004 23,4% 44,1% 3,0% 15,3% 1,0% 13,2%2005 23,5% 43,8% 3,0% 15,4% 1,0% 13,3%2006 23,7% 43,4% 2,9% 15,7% 1,0% 13,2%2007 24,1% 43,0% 3,0% 15,7% 1,0% 13,1%2008 24,4% 43,0% 3,0% 15,8% 1,1% 12,8%2009 24,8% 42,6% 2,9% 15,8% 1,1% 12,9%
36
Óvígð sambúð
37
Uppeldi
38
Börn í leiksskóla
39
40
Börn í leikskólum eftir aldri
41
Leiksskóli
42
ÖryggiUngbarnadauði
1951-1955 21,51956-1960 16,41961-1965 17,21966-1970 13,21971-1975 11,61976-1980 8,31981-1985 6,21986-1990 61991-1995 4,81996-2000 3,52001-2005 2,5
Tölur fyrir 5 ára tímabilin sýna árleg meðaltöl. Ungbarnadauði:Ungbarnadauði er dánartíðni á fyrsta aldursári reiknuð af 1.000 lifandi fæddum.
43
Dauðsföll barna 1981-2008
19
12
13
14
13
11
15
9
13
17
9 9
7
10
23
10
8
9
6
7 7
9
5
8
2
6
4
1
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Ytri orsakir áverka og eitrana
44
Eignast konur í BNA svona mörg börn?
Fjöldi fæðingaBNA 4,263,000
2007 Ísland 4,560Nígería 676,200Kúba 112,000
Hvernig getum við gert tölurnar samanburðarhæfar?
45
Stöðlun
• Stöðlun (standardizatio) lýðfræðilegra mælinga/talna er það að nota útreikningar sem fjarlægja tiltekin áhrif úr mælingu til að unnt sé að bera saman tölur án þessara áhrifa
• “Miðað við höfðatölu” er dæmi um einfalda stöðlun
• Deila með mannfjölda
46
Staðla með því að deilda með mannfjölda
Fjöldi fæðinga MannfjöldiFæðingar hverja
1000 íbúaBNA 4,263,000 304,500,000 14Ísland 4,560 300,000 15Nígería 676,200 14,700,000 46Kúba 112,000 11,200,000 10
Fjöldi fæðinga á hverja 1000 íbúa er stundum kölluð fæðingartala (e. birth rate).
47
Aðeins hluti af mannfjöldanum eignast börn
• Oft miðað við konur 15-44 ára • Eða konur 15-49 ára• Getum við staðlað fjölda fæðingar betur?
48
top related