osmanlı devlet yönetimi

OSMANLI DEVLETİOSMANLI DEVLETİ

OSMANLI DEVLET YÖNETİMİ

DİVAN-I HÜMAYUNDİVAN-I HÜMAYUN

DİVAN-I HÜMAYUN’A GENEL BAKIŞDİVAN-I HÜMAYUN’A GENEL BAKIŞ

Osmanlı merkez teşkilatının en Osmanlı merkez teşkilatının en önemli bölümü Divan-ı önemli bölümü Divan-ı hümayun’dur. Osmanlı hümayun’dur. Osmanlı Devleti’nde önemli devlet işlerinin Devleti’nde önemli devlet işlerinin görüşüldüğü ve karara bağlandığı görüşüldüğü ve karara bağlandığı yüksek merci olan Divan-ı yüksek merci olan Divan-ı Hümayun bugünkü Hümayun bugünkü Bakanlar Bakanlar Kurulu’na Kurulu’na benzetilebilir. Divan-ı benzetilebilir. Divan-ı Hümayun teşkilatı Hümayun teşkilatı Orhan Bey Orhan Bey döneminde kurulmuştur. Divan-ı döneminde kurulmuştur. Divan-ı Hümayun’da imparatorluğa ait Hümayun’da imparatorluğa ait siyasi,idari,askeri,örfi,şer’i,adli, siyasi,idari,askeri,örfi,şer’i,adli, mali işler,şikayetler ve davalar mali işler,şikayetler ve davalar görüşülüp ilgililer tarafından görüşülüp ilgililer tarafından tetkik edildikten sonra bir karara tetkik edildikten sonra bir karara bağlanırdı. bağlanırdı.

DİVAN-I HÜMAYUN TOPLANTILARI

1475’e yani Fatih dönemine kadar divana bizzat padişah başkanlık ederdi. Toplantı her gün sabah namazından sonra başlar ve öğleye kadar devam ederdi.

Fatih 1475 yılından itibaren divan toplantılarına başkanlık etmekten vazgeçti. Divana vezir-i azam başkanlık etmeye başladı. Divanın toplandığı salonun üstünde kafes denilen bir pencere vardı ve padişah bu pencerenin arkasından arzu ettiği takdirde divandakilerin haberi olmadan toplantıları takip edebilirdi. Böylece divan üyeleri toplantı esnasında kendilerini daima padişahın kontrolünde hissederlerdi.

Fatih’ten itibaren divan haftada 4 gün toplanmaya başladı ve toplantı Cumartesi,Pazar,Pazartesi ve Salı günleri yapılırdı. Toplantıdan sonra padişahın huzuruna arza girilirdi.

17. yüzyılda divan toplantıları haftada 2 güne düşmüştür. 18. yüzyılda ise divan idari bir kurum olarak işlevini kaybetmeye başlamıştır.

Bu divan toplantılarından başka üç çeşit divan toplantısı daha vardır. Bunlar;İkindi Divanı,Galebe Divanı ve Ayak Divanı’dır.

İKİNDİ DİVANI

Divan toplantılarından sonra Vezir-i azam her gün kendi konağında ikindi vakti divan toplardı ki buna İkindi Divanı adı verilirdi. Burada saraydaki divanda bitmeyen işler görüşülür şikayetler dinlenirdi. Padişaha arza gerek görülmeyen konular İkindi Divanı’nda karara varılırdı. 17. yüzyıldan itibaren İkindi Divanı’nın önemi artmış ve önemli birçok konu tartışılır ve görüşülür hale gelmiştir.

GALEBE DİVANI

Kapıkulu ocaklarına maaş verilmesi ve elçilerin kabulü dolayısıyla toplanan divana Galebe Divanı adı verilir. Galebe Divanı’na Yeniçeri Ağası kalabalık bir yeniçeri mahiyetiyle gelir ve törenle yemek yenilirdi. Yeniçerilerin herhangi bir sebeple yemek yemeyi ret etmeleri herkesi telaşlandırır ve bir isyandan korkulurdu.

AYAK DİVANI

Olağanüstü zamanlarda önemli ve acele işlerin görüşülmesi için toplanan divana Ayak Divanı adı verilirdi. Ayak Divanı sırasında padişahtan başka herkes vezir-i azam ve diğer divan üyeleri ayakta dururlardı. Seferde padişah olmadığı zamanlarda Serdar-ı Ekrem tayin edilen kişinin başkanlığında ordugahta Ayak Divanı toplanırdı.

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİDİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ

VEZİR-İ AZAMVEZİR-İ AZAM VEZİRLER(KUBBE ALTI VEZİRLERİ)VEZİRLER(KUBBE ALTI VEZİRLERİ) KAZASKER(KADIASKER)KAZASKER(KADIASKER) DEFTERDAR DEFTERDAR NİŞANCINİŞANCI KAPTAN-I DERYAKAPTAN-I DERYA ŞEYHÜLİSLAMŞEYHÜLİSLAM YENİÇERİ AĞASIYENİÇERİ AĞASI

VEZİR-İ AZAMVEZİR-İ AZAM

Devlet işlerinde padişahın mutlak vekili vezir-i azamdır. Padişahın mührünü taşır ve mührün geri alınması vekaletin sona erdiğini gösterir. Padişahın en büyük yardımcısı olan vezir-i azamın sözü padişahın buyruğu kabul edilirdi. Devletin iç ve dış siyasetini yürütmek ve bununla ilgili politikanın belirlenmesi vezir-i azamın yetkisi altındadır.

Padişah sefere gitmediği zaman vezir-i azam “Serdar-ı Ekrem” unvanını alırdı ve sefere komutanlık ederdi.

VEZİRLER(KUBBEALTI VEZİRLERİ)

İlk Osmanlı Divanı’nda tek bir vezir vardı. Daha sonra 1. Murat döneminde vezir sayısı artınca 1. vezire vezir-i azam denmiştir. Yıldırım Bayezıd döneminde vezir sayısı 3’e Kanuni döneminde ise vezir sayısı 7’ye yükselmiştir.

Vezirler divan üyesi olarak devlet işlerinde vezir-i azama yardımcı olurlardı. Vezirler yargılama yetkisine sahiptiler ve idam cezası dahil olmak üzere bazı kararlar verebilirlerdi. Ayrıca halkın şikayetlerini dinleyip hüküm verme yetkileri de vardı.

KAZASKER(KADIASKER)KAZASKER(KADIASKER) Divanda askeri sınıfa ait Divanda askeri sınıfa ait

şer’i ve hukuki işlere şer’i ve hukuki işlere bakardı. İlk kazaskerlik bakardı. İlk kazaskerlik 1362 yılında 1362 yılında 1. Murat1. Murat dönemindedöneminde kurulmuştur. kurulmuştur.

Kazaskerin Kazaskerin görevi ;müderrislerin ve görevi ;müderrislerin ve kadıların kadıların atanması,adalet,eğitim ve atanması,adalet,eğitim ve kültür işlerine bakmaktı. kültür işlerine bakmaktı. Rumeli ve Anadolu Rumeli ve Anadolu Kazaskeri olmak üzere ikiye Kazaskeri olmak üzere ikiye ayrılırdı. Rumeli Kazaskeri ayrılırdı. Rumeli Kazaskeri baş kazaskerdi. Bu makama baş kazaskerdi. Bu makama gelebilmek için devletin en gelebilmek için devletin en büyük kazası olan büyük kazası olan İstanbul’un kadılığını İstanbul’un kadılığını yapmak gerekirdi. yapmak gerekirdi.

DEFTERDARDEFTERDAR• Osmanlı Devleti’nin mali

işlerinden sorumlu olan kişidir. Devletin gelir ve giderlerini tespit eder ve bütçeyi hazırlayıp padişaha sunardı. İlk zamanlarda defterdar sayısı bir iken sonraları mali işlerin artmasından dolayı sayısı ikiye yükselmiştir. Bunlar Anadolu ve Rumeli Defterdarı idi. Rumeli Defterdarı Baş defterdar olup aynı zamanda bütün mali işlerden sorumluydu.

NİŞANCI Divandaki

yazışmalar,tahrir işleri ve tuğra çekme işi nişancıya aittir. Divan üyesi olmasına rağmen vezir rütbesinde olmadıkça arz günlerinde padişahın huzuruna giremezdi.

KAPTAN-I DERYAKAPTAN-I DERYA

16. yüzyıldan itibaren 16. yüzyıldan itibaren ve vezir rütbesi ve vezir rütbesi aldıktan sonra aldıktan sonra İstanbul’da bulunduğu İstanbul’da bulunduğu zamanlarda divan zamanlarda divan üyesi olarak üyesi olarak toplantılara katılırdı. toplantılara katılırdı. Donanmanın Donanmanın başkomutanı olarak başkomutanı olarak deniz işlerinden deniz işlerinden sorumluydu. sorumluydu.

ŞEYHÜLİSLAMŞEYHÜLİSLAM Divan toplantılarının

daimi üyesi olmakla beraber gerektiğinde alınan kararların İslam uygun olup olmadığı konusunda görüşü alınmak üzere divan toplantılarına katılırdı ve verdiği kararlara fetva denirdi.

YENİÇERİ AĞASI

Divan toplantılarına katılmaz ancak divanda alınan kararları yeniçerilere bildirirdi. Divan toplantısı olduğu günlerde de yeniçeriler hakkında divana bilgi verirdi.