rozumowanie, argumentacja, dowÓdfilozof.uni.lodz.pl/~aindrzejczak/files/metodologia3.pdf · 2019....

PYTANIAWYJASNIANIE

ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

Andrzej Indrzejczak

Katedra Logiki i Metodologii Nauk U L

Lodz, semestr letni 2008/2009

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Potrzeba analizy pytan:

ogolnie – wazny sk ladnik komunikacji: dyskusja, zdobywanieinformacji itp.

w metodologii: pytanie jako wyraz sytuacji problemowej

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Potrzeba analizy pytan:

ogolnie – wazny sk ladnik komunikacji: dyskusja, zdobywanieinformacji itp.

w metodologii: pytanie jako wyraz sytuacji problemowej

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Potrzeba analizy pytan:

ogolnie – wazny sk ladnik komunikacji: dyskusja, zdobywanieinformacji itp.

w metodologii: pytanie jako wyraz sytuacji problemowej

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Struktura zdan pytajnych:

Partyku la pytajna + datum questionis

Partyku ly – zaimki lub przys lowki, np: czy, kto, co, jak,dlaczego, ...

Datum – zdanie lub funkcja zdaniowa

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Struktura zdan pytajnych:

Partyku la pytajna + datum questionis

Partyku ly – zaimki lub przys lowki, np: czy, kto, co, jak,dlaczego, ...

Datum – zdanie lub funkcja zdaniowa

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Struktura zdan pytajnych:

Partyku la pytajna + datum questionis

Partyku ly – zaimki lub przys lowki, np: czy, kto, co, jak,dlaczego, ...

Datum – zdanie lub funkcja zdaniowa

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Struktura zdan pytajnych:

Partyku la pytajna + datum questionis

Partyku ly – zaimki lub przys lowki, np: czy, kto, co, jak,dlaczego, ...

Datum – zdanie lub funkcja zdaniowa

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznej

pytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Pytanie a zdanie pytajne:

Uwaga, zdanie pytajne to nie to samo co pytanie, gdyz:

Pytanie moze byc wyrazone nie przez zdanie pytajne

Zdanie pytajne nie zawsze wyraza pytanie, np:

zdania pytajne w funkcji fatycznejpytania retoryczne

A pytania w dydaktyce?

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)

2 zamkniete:1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)

2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone

1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite

2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Podzia l pytan wg. Ajdukiewicza:

1 otwarte (Dlaczego Z?, Po co Z?, Jak Z?...)2 zamkniete:

1 rozstrzygniecia (Czy Z?)2 dope lnienia (Kto Z(x)?, Kiedy Z(x)?, ...)

3 z lozone1 jednolite2 niejednolite

Pytania zamkniete wyznaczaja schemat odpowiedzi (w lasciwej).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciweniewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciweniewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciwe

niewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciweniewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciweniewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

1 ca lkowite

wprost = w lasciweniewprost

2 czesciowe

3 wyczerpujace

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

odpowiedz ca lkowita to zdanie, z ktorego wynika pewnaodpowiedz w lasciwa;

odpowiedz czesciowa to zdanie, z ktorego nie wynika zadnaodpowiedz w lasciwa ale ktore wyklucza niektore odpowiedziw lasciwe;

odpowiedz wyczerpujaca to zdanie prawdziwe, z ktoregowynikaja wszystkie odpowiedzi w lasciwe i prawdziwe.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

odpowiedz ca lkowita to zdanie, z ktorego wynika pewnaodpowiedz w lasciwa;

odpowiedz czesciowa to zdanie, z ktorego nie wynika zadnaodpowiedz w lasciwa ale ktore wyklucza niektore odpowiedziw lasciwe;

odpowiedz wyczerpujaca to zdanie prawdziwe, z ktoregowynikaja wszystkie odpowiedzi w lasciwe i prawdziwe.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

odpowiedz ca lkowita to zdanie, z ktorego wynika pewnaodpowiedz w lasciwa;

odpowiedz czesciowa to zdanie, z ktorego nie wynika zadnaodpowiedz w lasciwa ale ktore wyklucza niektore odpowiedziw lasciwe;

odpowiedz wyczerpujaca to zdanie prawdziwe, z ktoregowynikaja wszystkie odpowiedzi w lasciwe i prawdziwe.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ODPOWIEDZI

Podzia l odpowiedzi na pytania zamkniete:

odpowiedz ca lkowita to zdanie, z ktorego wynika pewnaodpowiedz w lasciwa;

odpowiedz czesciowa to zdanie, z ktorego nie wynika zadnaodpowiedz w lasciwa ale ktore wyklucza niektore odpowiedziw lasciwe;

odpowiedz wyczerpujaca to zdanie prawdziwe, z ktoregowynikaja wszystkie odpowiedzi w lasciwe i prawdziwe.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Czy kazde pytanie ma sens?

Pytanie jest w lasciwie postawione gdy:

ma prawdziwe datum questionis gdy jest p. otwartym

spe lnione jest zarowno za lozenie pozytywne jak i negatywnepytania gdy jest p. dope lnienia

spe lniona jest presupozycja pytania gdy jest p. rozstrzygniecia

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Czy kazde pytanie ma sens?

Pytanie jest w lasciwie postawione gdy:

ma prawdziwe datum questionis gdy jest p. otwartym

spe lnione jest zarowno za lozenie pozytywne jak i negatywnepytania gdy jest p. dope lnienia

spe lniona jest presupozycja pytania gdy jest p. rozstrzygniecia

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Czy kazde pytanie ma sens?

Pytanie jest w lasciwie postawione gdy:

ma prawdziwe datum questionis gdy jest p. otwartym

spe lnione jest zarowno za lozenie pozytywne jak i negatywnepytania gdy jest p. dope lnienia

spe lniona jest presupozycja pytania gdy jest p. rozstrzygniecia

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Czy kazde pytanie ma sens?

Pytanie jest w lasciwie postawione gdy:

ma prawdziwe datum questionis gdy jest p. otwartym

spe lnione jest zarowno za lozenie pozytywne jak i negatywnepytania gdy jest p. dope lnienia

spe lniona jest presupozycja pytania gdy jest p. rozstrzygniecia

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Czy kazde pytanie ma sens?

Pytanie jest w lasciwie postawione gdy:

ma prawdziwe datum questionis gdy jest p. otwartym

spe lnione jest zarowno za lozenie pozytywne jak i negatywnepytania gdy jest p. dope lnienia

spe lniona jest presupozycja pytania gdy jest p. rozstrzygniecia

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Szczegolne funkcje pytan:

dostarczanie informacji – pytania sugestywne(naprowadzajace)

sprawdzanie wiarygodnosci – pytania podchwytliwe

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Szczegolne funkcje pytan:

dostarczanie informacji – pytania sugestywne(naprowadzajace)

sprawdzanie wiarygodnosci – pytania podchwytliwe

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

PYTANIA

Szczegolne funkcje pytan:

dostarczanie informacji – pytania sugestywne(naprowadzajace)

sprawdzanie wiarygodnosci – pytania podchwytliwe

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

ARYSTOTELES

Opis i wyjasnianie (przyczynowe) jako zasadnicze funkcje nauki.

Rodzaje wyjasnien:

Szerokie rozumienie pojecia przyczyny:

materialna

formalna

sprawcza

celowa

Najwazniejsza przyczyna celowa, stad nacisk na wyjasnianieteleologiczne (gr. telos – cel)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Zwiazek podzia lu Arystotelesa z typami wyjasnien wyroznianychobecnie:

przyczyna sprawcza =⇒ wyjasnianie przyczynowe(n. przyrodnicze) i genetyczne (historia)

przyczyna formalna =⇒ wyjasnianie funkcjonalne(n. spo leczne i przyrodnicze)

przyczyna celowa =⇒ wyjasnianie intencjonalne (n. spo leczne)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Zwiazek podzia lu Arystotelesa z typami wyjasnien wyroznianychobecnie:

przyczyna sprawcza =⇒ wyjasnianie przyczynowe(n. przyrodnicze) i genetyczne (historia)

przyczyna formalna =⇒ wyjasnianie funkcjonalne(n. spo leczne i przyrodnicze)

przyczyna celowa =⇒ wyjasnianie intencjonalne (n. spo leczne)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Zwiazek podzia lu Arystotelesa z typami wyjasnien wyroznianychobecnie:

przyczyna sprawcza =⇒ wyjasnianie przyczynowe(n. przyrodnicze) i genetyczne (historia)

przyczyna formalna =⇒ wyjasnianie funkcjonalne(n. spo leczne i przyrodnicze)

przyczyna celowa =⇒ wyjasnianie intencjonalne (n. spo leczne)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Zwiazek podzia lu Arystotelesa z typami wyjasnien wyroznianychobecnie:

przyczyna sprawcza =⇒ wyjasnianie przyczynowe(n. przyrodnicze) i genetyczne (historia)

przyczyna formalna =⇒ wyjasnianie funkcjonalne(n. spo leczne i przyrodnicze)

przyczyna celowa =⇒ wyjasnianie intencjonalne (n. spo leczne)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).

Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.

Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Struktura wyjasniania:

Wyjasnianiem danego zjawiska, w sensie czynnosci, jestposzukiwanie racji uzasadniajacych (t lumaczacych) jego pojawieniesie (szukanie odpowiedzi na pytanie otwarte ”Dlaczego Z?” ”Jakdosz lo do Z?” itp.).Racja jest zespo lem zdan, ktore stanowia podstawe do uznania Z.Wyjasnienie, w sensie rezultatu, sk lada sie z:

eksplanandum (ewentualnie eksplikatum) – zdanie opisujacewyjasniane zjawisko

eksplanans (ewentualnie eksplikans) – racja

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkowe

teoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanie

niededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawa

hipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE

Ogolny podzia l wyjasnien (przyczynowych):

ze wzgledu na rodzaj eksplanandum:

uogolnajace – zd. jednostkoweteoretyczne – zd. ogolne

ze wzgledu na rodzaj zwiazku miedzy eksplanandum ieksplanansem:

dedukcyjne – wynikanieniededukcyjne – np. probabilistyczne

ze wzgledu na rodzaj eksplanansa:

nomologiczne – uznane prawahipotetyczne

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)

uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawisk

domniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Rozne znaczenia s lowa hipoteza:

dowolne zdanie syntetyczne

zdanie syntetyczne niedostatecznie sprawdzone

zdanie syntetyczne niefenomenalistyczne

odnoszace sie do zjawisk nieobserwowalnych (np. mikroswiat,umys l)uogolnienia empiryczne odnoszace sie do klas zjawiskdomniemania o nieopisanych faktach

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Warunki, ktore powinny spe lniac hipotezy:

zgodnosc z teoria, ktora uzupe lniaja

wysokie prawdopodobienstwo

falsyfikowalnosc

prostota – brzytwa Ockhama

ogolnosc

duza moc predykcyjna

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Testowanie hipotez:

weryfikacja/konfirmacja – model pozytywistyczny(probabilizm)

falsyfikacja/refutacja – model Poppera (hipotetyzm,falsyfikacjonizm)

dyskonfirmacja – model Duhema/Quine’a (holizm)

Uwaga: Problem experimentum crucis.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Testowanie hipotez:

weryfikacja/konfirmacja – model pozytywistyczny(probabilizm)

falsyfikacja/refutacja – model Poppera (hipotetyzm,falsyfikacjonizm)

dyskonfirmacja – model Duhema/Quine’a (holizm)

Uwaga: Problem experimentum crucis.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Testowanie hipotez:

weryfikacja/konfirmacja – model pozytywistyczny(probabilizm)

falsyfikacja/refutacja – model Poppera (hipotetyzm,falsyfikacjonizm)

dyskonfirmacja – model Duhema/Quine’a (holizm)

Uwaga: Problem experimentum crucis.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Testowanie hipotez:

weryfikacja/konfirmacja – model pozytywistyczny(probabilizm)

falsyfikacja/refutacja – model Poppera (hipotetyzm,falsyfikacjonizm)

dyskonfirmacja – model Duhema/Quine’a (holizm)

Uwaga: Problem experimentum crucis.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Testowanie hipotez:

weryfikacja/konfirmacja – model pozytywistyczny(probabilizm)

falsyfikacja/refutacja – model Poppera (hipotetyzm,falsyfikacjonizm)

dyskonfirmacja – model Duhema/Quine’a (holizm)

Uwaga: Problem experimentum crucis.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)

Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Weryfikacja/konfirmacja:

H |= Z1, ...,Zn; Z1, ...,Zn sa prawdziwe, zatem uznajemy H(z duzym prawdopodobienstwem)Nawet pojecie konfirmacji rodzi problemy – np. paradoks kruka(Hempel):

1 Kazda obserwacja czarnego kruka zwieksza stopienpotwierdzenia hipotezy ogolnej ∀x(Kx → Cx)

2 ∀x(Kx → Cx) ↔ ∀x(¬Kx ∨ Cx) ↔ ∀x(¬Cx → ¬Kx)

3 Zatem, np. kazda obserwacja niekruka lub dowolnegoczarnego obiektu tez ja potwierdza.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.

Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

HIPOTEZY

Falsyfikacja/dyskonfirmacja::

Prosty model logiczny:

H |= Z ;¬Z zatem ¬H

Model holistyczny (doswiadczenie konfrontowane z ca losciawiedzy):

W ,T ,H |= Z ;¬Z zatem odrzucamy {H} ∪ T ∪W ,

gdzie W to wiedza towarzyszace, T to teoria.Stad mozliwe rozne sposoby modyfikowania wiedzy.

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Rodzaje wyjasnien:

genetyczne

funkcjonalne i strukturalne – wyraz holizmu (E. Durkheim, B.Malinowski, C. Levi-Strauss)

intencjonalne – wyraz indywidualizmu (J.S. Mill, R.Collingwood, K. Popper)

interpretacja humanistyczna (J. Kmita)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Rodzaje wyjasnien:

genetyczne

funkcjonalne i strukturalne – wyraz holizmu (E. Durkheim, B.Malinowski, C. Levi-Strauss)

intencjonalne – wyraz indywidualizmu (J.S. Mill, R.Collingwood, K. Popper)

interpretacja humanistyczna (J. Kmita)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Rodzaje wyjasnien:

genetyczne

funkcjonalne i strukturalne – wyraz holizmu (E. Durkheim, B.Malinowski, C. Levi-Strauss)

intencjonalne – wyraz indywidualizmu (J.S. Mill, R.Collingwood, K. Popper)

interpretacja humanistyczna (J. Kmita)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Rodzaje wyjasnien:

genetyczne

funkcjonalne i strukturalne – wyraz holizmu (E. Durkheim, B.Malinowski, C. Levi-Strauss)

intencjonalne – wyraz indywidualizmu (J.S. Mill, R.Collingwood, K. Popper)

interpretacja humanistyczna (J. Kmita)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Rodzaje wyjasnien:

genetyczne

funkcjonalne i strukturalne – wyraz holizmu (E. Durkheim, B.Malinowski, C. Levi-Strauss)

intencjonalne – wyraz indywidualizmu (J.S. Mill, R.Collingwood, K. Popper)

interpretacja humanistyczna (J. Kmita)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.

Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Zwiazek ze sporem determinizmu z indeterminizmem.Holizm to wyraz determinizmu (dzia lania jednostki zalezne odczynnikow zewnetrznych). Moze przybierac rozmaite formy, m.in.

funkcjonalizm – wp lyw instytucji spo lcznych, wzorow kulturyitp. (determinizm spo leczny)

historyzm – nacisk na wp lyw warunkow geograficznych,spo lecznych itp. na rozwoj zdarzen.

historycyzm – wzmocnienie historyzmu (np. marksizm),uznajace istnienie sta lego nastepstwa stadiow rozwojuspo lecznego (wiara w prawa historyczne i prognozowanie).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Indywidualizm to wyraz indeterminizmu (nacisk na wolna wole).Fakty spo leczne to wypadkowa dzia lan jednostek a niekonsekwencja dzia lan instytucji (funkcjonalizm), warunkowzewnetrznych (historyzm) czy praw rozwoju cywilizacji(historycyzm).

Uwaga: problem wp lywu jednostki na dzieje nie jest konieczniezwiazany z indywidualizmem, jezeli nie uzalezniamy zmian odkonkretnej jednostki, ale przyjmujemy, ze w danych okolicznosciachinna tez mog laby do takich zmian doprowadzic =⇒ fatalizm,finalizm (opatrznosc, duch dziejow itp.).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Indywidualizm to wyraz indeterminizmu (nacisk na wolna wole).

Fakty spo leczne to wypadkowa dzia lan jednostek a niekonsekwencja dzia lan instytucji (funkcjonalizm), warunkowzewnetrznych (historyzm) czy praw rozwoju cywilizacji(historycyzm).

Uwaga: problem wp lywu jednostki na dzieje nie jest konieczniezwiazany z indywidualizmem, jezeli nie uzalezniamy zmian odkonkretnej jednostki, ale przyjmujemy, ze w danych okolicznosciachinna tez mog laby do takich zmian doprowadzic =⇒ fatalizm,finalizm (opatrznosc, duch dziejow itp.).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Indywidualizm to wyraz indeterminizmu (nacisk na wolna wole).Fakty spo leczne to wypadkowa dzia lan jednostek a niekonsekwencja dzia lan instytucji (funkcjonalizm), warunkowzewnetrznych (historyzm) czy praw rozwoju cywilizacji(historycyzm).

Uwaga: problem wp lywu jednostki na dzieje nie jest konieczniezwiazany z indywidualizmem, jezeli nie uzalezniamy zmian odkonkretnej jednostki, ale przyjmujemy, ze w danych okolicznosciachinna tez mog laby do takich zmian doprowadzic =⇒ fatalizm,finalizm (opatrznosc, duch dziejow itp.).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Holizm a Indywidualizm:

Indywidualizm to wyraz indeterminizmu (nacisk na wolna wole).Fakty spo leczne to wypadkowa dzia lan jednostek a niekonsekwencja dzia lan instytucji (funkcjonalizm), warunkowzewnetrznych (historyzm) czy praw rozwoju cywilizacji(historycyzm).

Uwaga: problem wp lywu jednostki na dzieje nie jest konieczniezwiazany z indywidualizmem, jezeli nie uzalezniamy zmian odkonkretnej jednostki, ale przyjmujemy, ze w danych okolicznosciachinna tez mog laby do takich zmian doprowadzic =⇒ fatalizm,finalizm (opatrznosc, duch dziejow itp.).

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).

Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD

PYTANIAWYJASNIANIE

WYJASNIANIE W HUMANISTYCE

Interpretacja humanistyczna:

Naturalistyczna (opozycyjna do hermeneutyki) proba ujeciaswoistego dla humanistyki sposobu wyjasniania zarowno czynnosci(dzia lan jednostek) jak i ich wytworow (np. dzie l sztuki).Eksplanans zawiera:

1 za lozenie o racjonalnosci podmiotu

2 rekonstrukcje wiedzy podmiotu

3 charakterystyke celu (wartosci maksymalnie preferowanej)

Andrzej Indrzejczak ROZUMOWANIE, ARGUMENTACJA, DOWOD