saø lik polú7ú kalari ve hemûú relúk hanım... · prof. dr. aytolan y ... .Örsal alanda...

SA LIK POL KALARIVE

HEM REL K

Prof. Dr. Aytolan Y ld mstanbul Üniversitesi Hem irelik Fakültesi .Ü Hastaneleri Hem irelik

DirektörüTHD stanbul ubesi Ba kan

**ASG taraf ndan 12 May s 2011 Hem irelik Haftas Etkinlikleri Kapsam nda DüzenlenenKonferansta sunulmu tur.

MESLEK VE S STEM

YÖNET MM

ARA TIRMA ÖRGÜTLENME

EKONOM KÇEVRE

YASALÇEV

RE

HU

KU

KSA

L

ÇEVRE

TEKN

OLO

JK

ÇEVRE

TOPLUMSALÇEVRE

ULU

SLAR

AR

ASI

KA

RA

RLA

R

UYGULAMA

SA LI I TANILAMA BOYUTU

SA LIKSTEM

YÖNETSEL

BOYUT

POL K BOYUT

LM

SEL

BO

YUT

Politika 1 (Kamu) Politika 2 (Piyasa)Toplumsal bir olguTemel insan hakkDevletinsorumlulu undaHizmetlerdenyararlanmada e itli iSosyal dayan man nürünü

Bireysel bir olgudurPiyasan n arz vetalep Kurallar nagöre.

rsatlar oran ndayaralanmaTicari (kar) arac

olarak ele al r.

Politika Çe itleri

Sa k PolitikalarKoruyucu anlay Tedavi edici anlay

Sa geli tirmehastal klar önlemeUcuz ve kolaylgi:Sa lam bireye

Hizmet: Ekip a rl klYer: k rsal alan /evziyaretleriHem ire ve ebelerinotonom görev alan

Hasta olduktan sonratedavi etmePahal ve güçlgi; Hasta bireyin hasta

organHizmet: Hekim a rl klKentsel alan/ hastane vesa k kurulu larHem irelerin beceri yedayal ba ml alan

SA LI A YÖN VEREN ULUSLAR ARASIKARARLAR

Alma-Ata 19781. Uluslararas Sa Geli tirmeKonferans , Ottawa Konferans 1986Avrupa Hem irelik Konferans Viyana1988Münih Deklerasyonu 2000Sa n Sosyal Belirleyicileri Komisyonu(DSÖ) 2008

Ottawa Konferans (1. UluslararasSa Geli tirme Konferans , 1986)

Bar , Bar nma, Gelir, G daitim

Hakkaniyet ( equity )Sosyal adalet( social justice )Süreklili i olan kaynaklarStabil bir ekosistem

7. Küresel Sa Geli tirme KonferansNairobi 2009

Toplumun güçlendirilmesi,Sa k okur-yazarl ve sageli tirme,Sa geli tiren sa k sistemleri,Sa kta hakkaniyet için hareketegeçme,Sa geli tirme için kapasiteolu turma konular na vurgu yap lm r.

HEM REL KLE LGULUSLAR ARASI KARARLAR

Avrupa Hem irelik Konferans(1988)

nsanlar n sa k düzeylerindesüregelen e itsizlikler;Politik, sosyal, ekonomik ve meslekiolarak kabul edilemez ve bu konu bütünhem ireleri ilgilendirir.Bu durumda ülkeler hem irelik rollerini,

itim ve uygulamalar gözdengeçirmelidir.

Sa k hizmetlerinin tüm boyutlar ndaplanlama ve yönetiminde karar vermesürecine kat lmal ,Birey aile ve toplumu kendi sa klar ngeli iminde sorumluluk almak üzereyetkilendirilmesinde daha fazla roloynamal ,Sa k hizmeti ile ilgili davran lar nistenen ve istenmeyen sonuçlar nde erleri ve maliyetleri konusunda aç kve do ru bilgi sa layacak rollerigeli tirmeli,

Münih Deklerasyonu15-17 Haziran 2000

Her düzeyde sa k politikalar ngeli tirilmesi ve uygulanmas ile ilgilikarar mekanizmalar na hem irelik veebelik meslek üyelerinin katksa lamak,Cinsiyet statü ve t bbi hakimiyetle ilgiliengeller ve sorunlara çözüm bulunmal ,Mesleki ilerlemeler için olanaksa lanmal ,Temel ve sürekli itim iyile tirilmeli,yükseltilmeli,

Lisans ve lisans üstü düzeydehem ireler ve ebelere hekimlerle birarada e itim görme olana sa lanmal ,

Mesleki bilgi taban geli tirmek içinara rmalar desteklenmeli,

Aile sa hem ireli i birimleriolu turulmal ve toplum sahizmetlerinde hem ire ve ebelerinrolleri artt lmal .

Belirlenen stratejiler

Görev tan mlar ve rollerinnetle tirilmesiGerekli hukuksal düzenlemelerinyap lmas ,Hem ire ve ebelerin ba ms z vebirbirine ba rolleri kapsam içindefaaliyetlerinin etkili bir ekildesürdürmelerinin sa lanmasMeslek liderlerinin sorumluluklarüstlenmeleri.

Uluslar aras Hem irelik Konseyi2011 Hem irelik Temas

“Sa kta aradaki mesafelerinkapat lmas nda ve eri imdeki

itsizli in giderilmesindehem ireler etkin görev almal ”

(DSÖ) “Sa n Sosyal BelirleyicileriKomisyonu

“Aç Bir Ku akta Kapatmak”Raporunda üç eylem ilkesi

ÖZETLE

Gündelik ya am artlar iyile tirin,

2. Gücün, paran n ve kaynaklar n e itsizda önleyin,

3. Sorunu anlay p boyutlarbelirledikten sonra çözüm için yap langiri imlerin etkisini ara n, ölçün.

nsanlar n do du u, büyüdü ü, ya ad ,çal ve ya land ortamlarda gündelikya am ko ullar iyile tirin.Gücün, paran n ve kaynaklar n e itsizda n üstesinden gelin. Küresel,ulusal ve yerel ölçekte bu ko ullar ngündelik ya am aç ndan yap salyönlendiricileri ile ba edin.Sorunu ölçün, eylemleri de erlendirin,bilgi temelini geni letin, sa n sosyalbelirleyicileri konusunda itilmi bir igücü olu turun ve sa n sosyalbelirleyicilerine ili kin toplumsal(kamusal)duyarl k olu turun.

Di er önerileriErken çocukluk döneminde ya amartlar n düzeltilmesi,Annelerin e itim düzeylerininyükseltilmesi, herkese yeterli bar nmaimkan ,temiz su, tuvalet-banyo ve elektriksa lanmas ,

ehir planlamas na azami gösterilmesi,temel (birinci basamak)sa k hizmetleriniesas alan e itlikçi ve ücretsiz bir sa ksisteminin olu turulmas

TÜRK YE’DE SA LIK POL KALARIVE HEM REL K

Türkiye’de Sa k Politikalar

224 Say Sa k HizmetlerininSosyalle tirilmesi Kanunu (1961 )

Sa k Reformu çal malar (1990)

Sa kta Dönü üm (2002)

1987

1993

2004

Sa kHizmetleriTemelKanunu 1

989

DPTSa kSektörüMasterPlan

1992

I. II. UlusalSa kKongreleri

1994

Sa kreformu yasataslaklar nhaz rlanmas

1995

1999

Erken genelseçimlernedeniyle sürecinaksamas

2002

2005

Sa ktaDönü ümProgram

Aile hekimli iyasas n kabulü

GSS tasar nMeclisegönderilmesi

1994

2004

1998

1991

II. Sa kProjesi

I. Sa kProjesi

Ki isel sa ksigortas nmeclisesunulmas

SSK ve KamuhastanelerininSB’na devri

Bakar C, Akgün S (2005) Türkiye'de Sa k Reformlar ; Sonu gelmeyen hikaye

26

Türkiye de reform1982 anayasasSa k hizmetinin özel kurumlardanal nabilece i1987 Sa k Hizmetleri Temel Kanunu

• SB göreviplanlama,standart geli tirme,denetleme

27

Temel Reform AlanlarHizmet sunumunda reform–Birincibasamakta aile hekimli i–Sa k i letmeleriHizmet finansman nda reform

28

SA LIKTADÖNÜ ÜM

LE HEK ML

SÖZLE

MEL

STATÜ PERFO

RM

ANS

GSS

KAMU HASTANERL KLER

ZMET SA

TIN A

LMA

Hizmet sunumunda reform:Birincibasamak

rsal alanda sa k evi ve ocaklar ,kentlerde aile hekimleriHerkes bir aile hekimine kay tl olacakAile hekimlerine listelerindeki hastasay na göre ödeme yap lacak

kinci ve üçüncü basamak sa khizmetleri aile hekiminin sevkinden sonrakullan lacak

30

Hizmet sunumunda reform:Sa kletmeleri

Gelirleri ile giderlerini kar layabilenVerimlilik ve etkililik ilkelerine göreyönetilenPersonelini sözle meli olarak istihdamedenFiyatlar pazarl kla belirleyip hizmet vekalite yar na giren

dari ve mali aç dan özerkKamu tüzel ki ili ine sahip i letmeler

31

Sa kta dönü üm program n sonucunda

Hastaneler i letmeye ,sa k ticarete dönü ecek,Prim, katk pay , temel teminat paketi gibiuygulamalarla sa k hizmetinden yararlanan nüfusgiderek azalacakDesteksiz kalan kamu hastaneleri birer birerkapanacakSa k çal anlar ucuz i gücüne dönü ecek

Sa k “al veri ine” dönü ecek!itici-e itilen ili kisini patron-emekçi ili kisine,

32

Hem ire aç ndan

Güvensiz istihdamDü ük ücretFazla çal ma

sizlikYetersiz otonomiRol kayb ve karma asMesleki erozyon

HEM REL KLE LGYASAL DÜZENLEMELER

2007 Y ndan itibaren..

6283 Say Hem irelik Kanunu(24.02.1954) 5635 Say Hem irelikKanunu ( De iklik Ta.25.04.2007)Hem irelik Yönetmeli i (10.Mart.2010)Hem irelik Yönetmeli i (19. Nisan.2011)stanbul Üniversitesi Hem irelik

Fakültesi ( 28. Nisan.2011 )Sertifika Yönetmeli i

Hem irelik Kanunu (2007)

Meslek TanMeslek Üyesi tan (E itim, Cinsiyet,Ya )Meslek Alan Tan (Görev,yetki,sorumluluk)Meslek Alan Yönetimi( lisansl &y.lisanslrüçhan hakk )

Hem irelik Yönetmeli i(8.Mart.2010)

Mesle in KapsamHem ire, Uzman Hem ire, Yetki Belgeli

Hem ire GörevleriSorumlu Hem ire, Ba hem ire görev

tan mlar

19. Nisan.2011 Hem irelikYönetmeli i ( Ekler)

Uzman Hem irenin görevlerine ekmaddelerBirimlere Özgü Görev Yetki veSorumluluklarHem irelik Giri imleri Listesi

TÜRK YE’DEHEM REL N GÜNDEM

Aile Sa ElemanAile hekimi ile birlikte ekip anlay içindeki iye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabiliteedici sa k hizmetlerini sunargörevinin gerektirdi i hizmetler ile ilgili

sa k kay t ve istatistiklerini tutmakKi ilerin ya amsal bulgular ölçer vekaydederAile hekiminin gözetiminde, talimat verilenilaçlar uygular,Yara bak m hizmetlerini yürütür,

bbi alet, malzeme ve cihazlar n hizmetehaz r bulundurulmas sa lar,

Poliklinik hizmetlerine yard mc olur, t bbisekreter bulunmad hallerde sevk edilenhastalar n sevk edildi i kurumlakoordinasyonunu sa lar,

Gereken tetkikler için numune al r, e itiminiald basit laboratuvar tetkiklerini yapar veyaald numunelerin ilgili laboratuvar taraf ndanteslim al nmas sa lar,

Gezici ve yerinde sa k hizmetleri, sageli tirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuksa ve aile planlamas hizmetlerini verir,evde bak m hizmetlerinin verilmesinde aile

hekimine yard mc olur,Bakanl kça belirlenen hizmet içi e itimlerekat r,Sa k hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgiliolarak görev, yetki ve sorumluluklarkapsam nda aile hekiminin verdi i di ergörevleri yerine getirir.

Yönetmelik: Evde Bak m hem iresiEv ortam hastan n gereksinimlerineuygunluk yönünden de erlendirir ( , k,havaland rma, hijyen, tekstil, zemin, duvarlarvb.).

Gürültü, k, nma, havaland rma gibiçevresel uyaranlar kontrol alt na alarakhastan n uyku ve dinlenmesini sa lar.

Bireyin günlük ya am aktivitelerininkar lanmas , çevre düzenlemesi ve sosyalgereksinimlerin kar lanmas na yönelik görevalan bak m destek elemanlar n denetiminiyapar, gerekti inde ilgililere bildirimdebulunur.

Birey ve ailenin e itim ve dan manl kihtiyac n belirlenmesini ve yerinegetirilmesini sa lar. Bireyin öneri, istek veikâyetlerini dinler ve de erlendirir ve ilgili

birimlere yönlendir

Ana Çocuk Sa Hem iresiSorumlu oldu u bölgedeki toplumun sa k

düzeyi ölçütleri, ana-çocuk sa durumu,sosyal, kültürel, ekonomik durumu, ula mdurumu gibi özelliklerine ili kin veri toplar vede erlendirir.Sorumlu oldu u ailelere ev ziyaretleri

yaparak kapsaml de erlendirme yapar.Birey ve ailelerin ana-çocuk sa ile ilgiligereksinimleri ve sorunlar , öncelikleribelirler.

Birey ve ailelere ili kin tüm kay tlar do ru,eksiksiz ve zaman nda tutar.

Ailedeki hasta ana-çocuklar n konsültasyoniçin gereksinimlerini belirler ve AÇS-APmerkezi hekimine sevk eder.

Hizmetlerin süreklili i ve koordinasyonunusa lamak için di er sa k ekibi üyeleri ile vekurum içi, kurum d di er hizmet birimleri ileileti im kurar ve geli tirir.

Ana ve çocuk ya gruplar ilgilendiren kronikhastal klar n takibini yapar, hekim taraf ndanreçete edilmi i ilaç ve tedavileri uygular.Merkez bölgesinde ana-çocuk sa

hizmetleri ile ilgili yap lacak ara rmalarakat r.Hizmet içi e itim programlar na, meslekiseminer, konferans, gibi etkinliklere kat r.Hem irelik bak nda gerekli olan asepsi,

sterilizasyon, dezenfeksiyon gibi tekniklereuyar ve uyulmas sa lar.

Aile planlamas hizmetlerini yürütür

Do um öncesi izlem, evde do um ve do umsonras anne ve bebe in izlem hizmetleriniyürütür.

Kad n sa na yönelik tarama (Pap Smear,KKMM ve benzeri) programlar na kat r.

Çocuk izlem hizmetlerini yürütür.

Ba klama hizmetlerini yürütür.

• Önemli çocukluk hastal klar n (ishal, akutsolunum yolu enfeksiyonlar , ile önlenebilirhastal klar, beslenme bozukluklar na bahastal klar, paraziter hastal klar ve çocuklukdönemi bula hastal klar , vb) muayene vetakibini yapar, hekim isteminde yer alan ilaçve tedavileri uygular.

Ana ve çocuk ya gruplar ilgilendiren kronikhastal klar n tedavisinde hekim taraf ndanreçete edilmi ilaç ve tedavileri uygular.

Merkez sorumlu hem iresinin gözetimindehalka, sa n geli tirilmesi, hastal klar nönlenmesi, hastal klar n bak m, tedavi verehabilitasyonu amac yla bireysel ve grupsa k e itimini planlar, e itim ortamhaz rlar, uygular ve de erlendirir.

Cinsel yolla bula an hastal klar n önlenmesindeve AIDS ile mücadelede e itim ve dan manl kyapar.

Sorumlu üreme ve cinsel dan manl k vesorumlu ebeveynlik için e itim ve dan manl kyapar.

Kad n ya am evrelerine göre cinselsa k/üreme sa sorunlar belirler,

itim ve dan manl k hizmetlerini yürütür.

TÜRK YE’DE HEM REL NGÜNDEM

Ücret ( Maa ,ek ödemeler,performans)Kamu Hastane Birlikleri YasasAile Sa ElemanUzman Hem ire Kadrolar n hdasTa eron Üstünden Hem ire Çal rmaLisans Tamamlama E itimi

Çal ma Ko ullar NöbetlerMeslek Alan na sahip ç kma

NASIL ÇÖZEB R ???

Toplumla bulu ma,Meslek alan na sahip ç kmaYasal haklar kullanmaYeni f rsatlar yaratma,Tehditleri f rsatlara dönü türme,ÖRGÜTLENME..ÖRGÜTLENME

,

Te ekkürler..

aytolany@mynet.comaytolany@istanbul.edu.tr