İskelet ve kas sİstemİ (bir makroergonomi uygulaması) · 2017-12-08 · termal konfor vücudun...

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TERMAL KONFOR

Kadir KADİROĞULLARI

İSG Uzman Yardımcısı - Fizikçi

Kasım, 2016

İÇERİK

• Termal Konfor

• Mevzuat

• Ölçüm Metotları

• Validasyon ve Ölçüm Belirsizliği Raporları

• Sonuçların Raporlanması

TERMAL KONFOR

TERMAL KONFOR

Vücudun etrafını saran havanın sıcaklığı,

Termometre ile 0𝐶 olarak ölçülür,

Hissedilen sıcaklık 34 0𝐶′nin altına düştüğünde veya

37 0𝐶’nin üstüne çıktığında vücut tepki göstermeye

başlar.

Değişik sebeplerle atmosferde havanın yer

değiştirmesi.

Anemometre ile Τ𝑚 𝑠 olarak ölçülür.

TERMAL KONFOR

Havada bulununan su buharıdır.

Bağıl nem havadaki nem miktarının o havanın

alabileceği maksimum neme olan oranıdır. Birimi %

olarak kullanılır.

Higrometre ile ölçülebilir.

Ortamdaki sıcak veya soğuk yüzeylerden yayılan

ısının vucut ile temasında oluşan sıcaklıktır.

Küre sıcaklık sensörü ile ile 0𝐶 olarak ölçülür,

TERMAL KONFOR

Kıyafetin ısı transferine karşı direnci Clo birimi ile

ifade edilir.

Bazal metabolizma ve yapılan iş sonucu ortaya çıkan

ısı enerjisinin birim yüzeye oranı.

Birimi met yada W/𝑚2 olarak ifade edilir.

MEVZUAT

İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK

ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK

MADDE 5 – (1) İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için;

e) İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartlarını sağlar.

İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI

Ek-1

Ortam sıcaklığı

19 - İşyerlerinde termal konfor şartlarının çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz

etkilemeyecek şekilde olması esastır. Çalışılan ortamın sıcaklığının çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olması sağlanır.

Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amaçlarına göre yeterli

sıcaklıkta bulundurulur. Isıtma ve soğutma amacıyla kullanılan araçlar, çalışanı rahatsız etmeyecek ve kaza riski oluşturmayacak şekilde

yerleştirilir, bakımve kontrolleri yapılır. İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesinde TS EN 27243 standardından

yararlanılabilir.

20 - Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu

olunan hallerde, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır.

21 - İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde

olması sağlanır.

MEVZUAT

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİYAPAN LABORATUVARLAR

HAKKINDA YÖNETMELİK

LABORATUVARIN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZ HİZMETLERİ KAPSAMINDA AKREDİTASYON BELGESİ ALMASI

ZORUNLULUĞU OLAN PARAMETRE LİSTESİ

Ek-1

Ölçüm Metotları

Ölçüm Cihazları

• Çap : 150 mm

• Ortalama emisyon katsayısı : 0,95 (mat siyah küre)

• Kalınlık : Olabildiğince ince

• Ölçüm aralığı : 20 °C - 120 °C arası

• Ölçüm doğruluğu :

- 20 °C - 50 °C arası alan : ± 0,5°C

- 50 °C - 120 °C arası alan : ± 1°C

• Sensörün hassas kısmının şekli : silindirik

• Sensörün hassas kısmının dış çapı : 6 mm ± 1 mm

• Sensörün uzunluğu : 30 mm ± 5 mm

• Ölçüm aralığı : 5 °C - 40 °C arası

• Ölçüm doğruluğu : ± 0,5 °C

• Sensörün hassas kısmının tamamı, yüksek derecede su emici malzemeli beyaz bir

fitille kaplanmalıdır (örneğin, pamuk)

• Fitilin alt kısmı, içinde damıtık su olan bir hazneye batırılmalıdır. Fitilin havadaki serbest

uzunluğu, 20 mm - 30 mm arasında olmalıdır.

• Su haznesi, ortamdan gelen radyasyonun, içerideki suyun sıcaklığını artırmayacağı şekilde

tasarlanmalıdır.

*Belirtilen ölçüm aralıklarına ayarlandıktan sonra aynı doğrulta sonuçlar veren herhangi bir alet de, doğal yaş-hazne sıcaklığı veya küre

sıcaklığının ölçümünde kullanılabilir.

Ölçüm Cihazları

Hava sıcaklığı için ölçüm, 10 °C - 60 °C arasındadır ve

ölçüm doğruluğu ± 1 °C dur.

Hava akım probu ile eş zamanlı ölçüm alınmalıdır.

Ta

°C Hata(°C)

10-20 °C 0.5

20-30 °C 0.5

30-40 °C 0.5

Va

m/sn Hata(%)

0,05-0,2 55

0,2-0,5 30

0,5-1 15

1-5 10

Tnw

°C Hata(°C)

10-20 °C 0.5

20-30 °C 0.5

30-40 °C 0.5

Tg

°C Hata(°C)

20-35 0,5

35-50 0,5

50-60 1

60-80 1

80-120 1

Kalibrasyon

*TS EN ISO7730,TS EN 27243 ve TS EN ISO 7726 Standartları baz alınarak hazırlanmıştır.

TS EN ISO 7730

Orta Dereceli Termal Ortamlar- Pmv Ve Ppd İndislerinin Tayini Termal Rahatlık

İçin Şartların Belirlenmesi

PMV geniş bir insan grubunun insan vücudunun

ısı dengesine dayalı 7 noktalı termal his

skalasına göre oylarının ortalamasını tahmin

eden bir indekstir. PMV indeksi; hava sıcaklığı,

radyal ısı, nem, hava akım hızı, giysi ve

aktivite değişkenleri dikkate alınarak

hesaplanan ve bireyin ortamın termal

koşullarından etkilenme düzeyini belirleyen bir

indekstir. 3 ile +3 arasında değer alabilen PMV

indeksi, termal koşulların uygun olduğu yerlerde

-0,5 ile +0,5 arasında değerler alır.

PMV Evaluation Anlam

+3 Hot Sıcak

+2 Warm Ilık

+1 Slightly warm Hafif ılık

0 Neutral Nötr

-1 Slightly cool Hafif serin

-2 Cool Serin

-3 Cold Soğuk

PMV (Predicted Mean Vote) (Tahmin Edilen Ortalama Oy)

M metabolik oran (W/m2) 𝑡𝑟 : ortalama radyan sıcaklık (°C)

W etkin mekanik güç (W/m2) pa su buharı kısmi basıncı (Pa)

Icl kıyafet yalıtımı (m2⋅K/W) hc konvektif ısı transfer katsayısı [W/(m2⋅K)]

Fcl kıyafet yüzey alan faktörü tcl giysi yüzeyi sıcaklığı (°C)

ta sıcaklık (°C) 1 metabolik birim = 1 met = 58,2 W/m2

var göreli hava hızı (m/s) 1 kıyafet birimi = 1 clo = 0,155 m2⋅°C/W

TS EN ISO 7730

PMV aşağıdaki formüle göre hesaplanır;

İndeks sadece -2 ve +2 PMV değerleri arasında ve altı ana parametre aşağıdaki aralıkları

sağladığında kullanılabilir.

Metabolik Oran

M

46 W/m2 ile 232 W/m2 (0,8 met - 4 met)

Kıyafet

Katsayısı

Icl

0 m2.K/W ile 0,310 m2.K/W (0 clo - 2 clo)

Kuru Sıcaklık ta 10° C ile 30° C

Radyan Sıcaklık tr 10° C ile 40° C

Hava Akım Hızı var 0 m/s ile 1 m/s

Hava Basıncı pa 0 Pa - 2 700 Pa

TS EN ISO 7730

PPD (Predicted Percentage Dissatisfied) (Tahmin Edilen Yüzde Memnuniyetsizlik)

• PPD değeri, PMV’de türetilen ve bir ortamda bulunan termal açıdan

memnuniyetsiz kişilerin sayısal yüzdesini veren bir indekstir.

• PMV ±0.5, olduğu ortamda bulunan memnuniyetsiz kişilerin oranının % 10’u

geçmez.

TS EN ISO 7730

TS EN ISO 7730

PPD-PMV

Ön inceleme*

• Organizasyon şeması

• Çalışan sayısı/vardiya grupları /vardiya gruplarının; çalışma, dinlenme, yemek süreleri,

• Çalışanların görevleri/alt görevleri ve bu görevlerdeki çalışma süreleri,

• Bölümlerde kullanılan alet/makina/tezgâh ile ilgili bilgiler,

• Bölümlerde kullanılan iklimlendirici/ısıtıcı-soğutucu bilgileri.

*Deney personeli müşteriyle görüşerek işyerinin normal çalışma seyrinde olacağı bir günü ön inceleme tarihi olarak kararlaştırır.

Saha Kayıt Formu

• Ölçüm Yapılan Yer

• Çalışan bilgileri: Ad Soyad,T.C. Kimlik Numarası, ortam ısısına alıştırılıp alıştırılmadığı

• Dış Atmosferik Şartlar: Sıcaklık,Basınç,Nem,

• Ölçüm zamanı: Başlangıç ve Bitiş Saatleri

• Çalışanın Görev Tanımı: Met Karşılığı ile Beraber,

• Çalışanın Kıyafetleri:Clo Değerleri ile Beraber,

Ölçüm

• Cihaz ölçüm yapılacak çalışanın normal çalışma alanına yerleştirilir,

• Eğer bu mümkün değilse ortamdan yaklaşık olarak aynı etkilenmeye maruz kalacağı

yere yerleştirilir,

• Metabolik oran ve kıyafet katsayısı değerleri cihaza girilir,

• Sensörlerin uyum sağlaması için cihaz açık şekilde 20 dakika beklenir,

• Cihaz dakikada bir ölçüm almak üzere ayarlanmalıdır,

• Ölçümler;

o Ayakta çalışan için zeminden 1,1 m yükseklikte yapılır,

o Oturan çalışan için zeminden 0,6 m yükseklikte yapılır.

• Ölçüm süresi en az 1 saat olmalıdır.

TS EN 27243

Sıcak Ortamlar-WBGT(Yaş-hazne Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan

Üzerindeki Baskısının Tahmini

Bu standart, Wet Bulb Globe Temperature (WBGT - Islak Hazne Küre Sıcaklığı) indeksine

göre ısının çalışan üzerindeki baskısının tahmini için kullanılır ve sıcak termal şartların

değerlendirilmesinde kullanılan deneysel bir indekstir.

WBGT İndeksi Hesaplanırken;

• Islak Termometre Sıcaklığı (Tnw),

• Radyal(küre) Sıcaklığı (Tg)

• Kuru Termometre Sıcaklığı (Ta) Kullanılır.

• Wbgt İndeksi;

o Güneş yükü alan dış ortamlar:

WBGT = 0,7Tnw + 0,2Tg + 0,1Ta

o Güneş yükü almayan iç ve dış ortamlar:

WBGT = 0,7Tnw + 0,3Tg

TS EN 27243

Ortam Homojenliği;

• Çalışanın etrafını çevreleyen alanda birtakım parametrelerin sabit bir değere sahip olmaması durumunda,

WBGT indeksinin baş, karın ve ayak bileğinin yere göre yüksekliğine karşılık gelen 3 pozisyonda belirlenmesi

gereklidir.

• Çalışan ayaktaysa ölçümler zeminden 0,1 m, 1,1 m ve 1,7 m

• Çalışan oturuyorsa ölçümler zeminden 0,1 m, 0,6 m ve 1,1 m yukarıda yapılmalıdır.

TS EN 27243

İncelenen nokta veya ona yakın noktalardaki ısı baskısından önce yapılan analiz, ortamın hemen hemen homojen olduğunu (heterojenlik %5)

gösteriyorsa, sadece karın seviyesindeki WBGT indeksinin kullanılmasıyla elde edilen basitleştirilmiş bir prosedür kabul edilebilir. Şartlar ne

olursa olsun, analizin yorumunda bir tartışmanın olması durumunda, normal prosedüre göre belirlenmiş WBGT indeksi (3 ölçüm), referans değeri

olarak dikkate alınmalıdır.

Saha Kayıt Formu

TS EN ISO7730’a ek olarak;

• Ölçüm Yapılan Yer: homojen/heterojen

TS EN 27243

Ölçüm

• TS EN ISO7730’a ek olarak;

• İlk olarak ortam homojenliğine karar verilir.

VALİDASYON

Tekrarlanabilirlik:

Ölçüm süresi en az 1 saat

Her personel için en az 5’er PMV ölçüm sonucu

İstatistiksel test ile doğrulama

Tekrarüretilebilirlik:

Ölçüm süresi 1 saat

En az 2 farklı gün

Her personel için için 3’er ölçüm sonucu

TS EN 7730

Personel

1

Personel

2

Personel

3

Personel

4

gg.a

a.y

y

PMV PMV PMV PMV

PMV PMV PMV PMV

PMV PMV PMV PMV

PMV PMV PMV PMV

PMV PMV PMV PMV

Tarih

Personel

Tekrarlanabilirlik

VALİDASYON

WBGTin ve WBGTout için ayrı validasyon çalışması

Tekrarlanabilirlik:

Ölçüm süresi en az 1 saat

Her personel için en az 5’er PMV ölçüm sonucu

İstatistiksel test ile doğrulama

Tekrarüretilebilirlik:

Ölçüm süresi 1 saat

En az 2 farklı gün

Her personel için 3’er ölçüm sonucu

TS EN 27243

Personel

1

Personel

2

Personel

3

Personel

4

gg

.aa.y

y

1.

Gü

n

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

gg

.aa.y

y

2.

Gü

n

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

WBGTin WBGTin WBGTin WBGTin

Personel

Tarih

Tekrarüretilebilirlik

ÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİ

TS EN ISO 7730

Tarih

PersonelTekrarlanabilirlik (yapılabiliyorsa) belirsizliği U1

Tekrarüretilebilirlik belirsizliği U2

Kalibrasyon sertifikasından(Hava akış hızı) gelen belirsizlik U3

Kalibrasyon sertifikasından(Küre) gelen belirsizlik U4

Kalibrasyon sertifikasından(Kuru sıcaklık) gelen belirsizlik U5

Ekran çözünürlüğünden gelen belirsizlik U6

Toplam Belirsizlik : 𝑢 = 𝑈12 + 𝑈2

2 + 𝑈32 + 𝑈4

2 + 𝑈52 + 𝑈6

2

Genişletilmiş Belirsizlik : U = u * 2

ÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİ

TS EN 27243

Tarih

Personel

Tekrarlanabilirlik (yapılabiliyorsa) belirsizliği U1

Tekrarüretilebilirlik belirsizliği U2

Kalibrasyon sertifikasından (yaş hazne) gelen belirsizlik U3

Kalibrasyon sertifikasından (küre) gelen belirsizlik U4

Ekran çözünürlüğünden gelen belirsizlik U5

Toplam Belirsizlik : 𝑢 = 𝑈12 + 𝑈2

2 + 𝑈32 + 𝑈4

2 + 𝑈52

Genişletilmiş Belirsizlik : U = u * 2

WBGTin

U3 = 0,7 * Usertifika

U4 = 0,3 * Usertifika

ÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİ

TS EN 27243

Tarih

Personel

Tekrarlanabilirlik (yapılabiliyorsa) belirsizliği U1

Tekrarüretilebilirlik belirsizliği U2

Kalibrasyon sertifikasından (yaş hazne) gelen belirsizlik U3

Kalibrasyon sertifikasından(küre) gelen belirsizlik U4

Kalibrasyon sertifikasından(kuru Sıcaklık) gelen belirsizlik U5

Ekran çözünürlüğünden gelen belirsizlik U6

Toplam Belirsizlik : 𝑢 = 𝑈12 + 𝑈2

2 + 𝑈32 + 𝑈4

2 + 𝑈52 + 𝑈6

2

Genişletilmiş Belirsizlik : U = u * 2

WBGTout

U3 = 0,7 * Usertifika

U4 = 0,2 * Usertifika

U5 = 0,2 * Usertifika

RAPORLAMA

• Kullanılan ölçüm aletleri (üretici adı, model no., seri no.),

• Ölçümlerin amacı,

• Ölçüm prosedürü (kullanılan metot),

• Ölçüm yapılan yer/yerler,

• Ölçüm yapılan çalışan bilgileri

• Ölçüm tarihi ve saati,

• Ölçüm yapılan bölümdeki çevre şartları (sıcaklık, nem, basınç, hava akım hızı),

• Ölçüm sonuçları (küre sıcaklığı, doğal yaş hazne sıcaklığı, hava sıcaklığı, bağıl nem, PMV-PPD

ve WBGT değerleri),

• Müşteri istediği takdirde ölçüm belirsizliği değerleri.

No

Çalışan İsmi

Ölçüm Yeri Çalışanın

Görevi

Yaş Hazne

Sıcaklığı

(℃)

Hava Sıcaklığı

(℃)

Radyan Sıcaklık

(℃)

Hava Akım Hızı

(m/s)

Bağıl Nem (%)

Kıyafet (clo)

Metabolik Oran (met)

PMV PPD (%)

WBGT (℃)

1

2

3

RAPORLAMA

Örnek Ölçüm Sonucu Tablosu

RAPORLAMA

Referans değerler TS EN ISO 7730

RAPORLAMA

Referans değerler TS EN 27243

Günlük

mesainin iş

başında

geçen kısmı

(%)

REL (˚C)

İş yoğunluğu (metabolizma hızına göre iş türleri)

Hafif işOrta ağırlıkta

işAğır iş Çok ağır iş

100 31 28 27 25.5

75 31.5 29 27.5 26.5

50 32 30.5 29.5 28

25 32.5 32 31.5 31

0 39 37 36 34

Not: İş türleri çalışanın metabolizma hızlarına göre belirlenmiştir. Her bir iş türü

için metabolizma hızı şu şekildedir; hafif iş – 70-130 W/m2, orta ağırlıkta iş – 130-

200 W/m2, ağır iş – 200-260 W/m2, çok ağır iş – 260+ W/m2.

WBGT indisi REL (Recommended Exposure Limit) değerleri (NIOSH)

RAPORLAMA

Referans değerler

TLV (˚C) Hareket limiti (˚C)

Günlük

mesainin

iş başında

geçen

kısmı (%)

İş yoğunluğu(metabolizma hızına göre iş türleri)

Hafif

iş

Orta

ağırlıkta

iş

Ağır işÇok

ağır işHafif iş

Orta

ağırlıkt

a iş

Ağır işÇok

ağır iş

75-100 31.0 28.0 - - 28.0 25.0 - -

-50-75 31.0 29.0 27.5 - 28.5 26.0 24.0 -

25-50 32.0 30.0 29.0 28.0 29.5 27.0 25.5 24.5

0-25 32.5 31.5 30.5 30.0 30.0 29.0 28.0 27.0

Not: İş türleri çalışanın metabolizma hızlarına göre belirlenmiştir. Her bir iş türü için

metabolizma hızı şu şekildedir; hafif iş – 70-130 W/m2, orta ağırlıkta iş – 130-200

W/m2, ağır iş – 200-260 W/m2, çok ağır iş – 260+ W/m2.

WBGT indisi TLV (Threshold Limit Value) ve haraket limit değerleri (ACGIH)

RAPORLAMA

Referans değerler

TEŞEKKÜRLER

kadir.kadirogullari@csgb.gov.tr

Kadir KADİROĞULLARI