sİndİrİm sİstem - ege fizyolojifizyoloji.ege.edu.tr/images/dosyalar/07_sndrmfzyljs.pdf · 2019....

SİNDİRİM SİSTEMİ

Sindirim Sistemi Organları#

GASTROİNTESTİNAL KANALIN YAPISI

GASTROİNTESTİNAL KANALIN YAPISI

Sindirim Sisteminin Görevleri

• Sindirim sistemi, alınan besin maddelerini mekanik ve kimyasal yolla parçalayarak kan dolaşımına geçmesini (absorbsiyon) sağlar.#– Sindirim#–Motilite#– Sekresyon#– Absorbsiyon#

• Sonuç olarak vücuda sürekli olarak su, elektrolit ve besin sağlar

Sindirim Sisteminin Görevleri– Besinlerin parçalanması ve gastrointestinal kanal boyunca ilerlemesi#– Sindirim salgılarının salınması#– Sindirilmiş besinlerle su ve elektrolitlerin emilimi#

#• Gastrointesinal sistem ağızdan başlayıp anüste biten bir

süreklilik gösterir ve dış ortamın devamı olma niteliğindedir.##• Vücutta metabolizma sonucu oluşan son ürünler genellikle

akciğer ve böbrekler yolu ile atılır. Az miktarda metabolik artık safra yolu ile sindirim sisteminden atılır. Feçesin içeriği genellikle sadece bakteri ve sindirilemeyen ya da absorbe edilemeyen ürünlerden oluşur.#

#

SİNDİRİMİN AŞAMALARI

Organ Salgı FonksiyonAğız Çiğneme ve yutma refleksinin başlatılması* Tükrük bezleri Su ve tuz Gıdanın ıslatılması

Mukus KayganlıkAmilaz Polisakkarid sindirimi

Farinks YutmaÖzofagus Peristaltik dalga ile besinin mideye ilerletilmesi

Mukus KayganlıkMide Depolama, karıştırma, ayrıştırma ve kimyasal

sindirimin başlaması, besinin duodenuma geçişinin düzenlenmesi

HCl Besin parçacıklarının eritilmesi, mikropların öldürülmesi

Pepsin (pepsinojen)

Protein sindirimi

Mukus Kayganlık ve mide mukozasının korunması

* Pankreas Enzim ve bikarbonat sekresyonu, sindirim dışı fonksiyonlar

Enzimler Karbonhidrat, yağ, protein ve nükleik asitlerin sindirimi

Bikarbonat Mideden gelen HCl’nin nötralize edilmesi* Karaciğer Safra sekresyonu, sindirim dışı fonksiyonlar

Safra tuzları Suda çözünmeyen yağların çözünmesiBikarbonat Mideden gelen HCl’nin nötralize edilmesiOrganik atık maddeler ve bazı metaller

Feçes ile atılım

* Safra kesesi Öğünler arasında safranın toplanıp konsantre edilmesi

İnce barsak Bir çok maddenin sindirim ve absorbsiyonu, barsak içeriğinin karıştırılarak ilerletilmesi

Enzimler Besinlerin sindirimiSu ve tuz Barsak içeriğinin akışkanlığını sağlamaMukus Kayganlık

Kalın barsak Sindirilmemiş besinlerin depolanma ve konsantre edilmesi, su ve tuzun geri emilimi, barsak içeriğinin karıştırılarak ilerletilmesi

Mukus KayganlıkRektum Defekasyon

AĞIZDA SİNDİRİM

• Çiğneme"– Gıdaların çiğneme ile küçük parçalara bölünmesi

sindirimin ilk adımıdır. Çiğneme istemli olarak başlatılırsa da diş etleri ve dile basınç oluşması refleks olarak çiğnemeyi başlatabilir.#

#• Tükrük (salya) salgısı"– Tükrük, mukus ve amilaz içerir. Mukus nemlendirme ve

kayganlaştırmayı sağlar, amilaz polisakkaridlerin sindirimini başlatır. Tükrük salgısı üç salgı bezinden yapılır; Sublingual bez, Submandibular bez, Parotis bezi. Tükrük salgısı otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir.#

FARİNKS VE ÖZOFAGUS

• Yutma#• Farinks duvarlarındaki reseptörler uyarıldığı zaman başlayan karmaşık bir refleks

mekanizmadır. Yutma merkezi beyin sapındaki medulla oblongatadadır. Yutmanın aşamaları:#

FARİNKS VE ÖZOFAGUS

• Yutma#• * Yumuşak damak uvula ile birlikte yükselerek burun boşluğunu

alttan kapatır.#• * Solunum inhibe olur, larinks yukarı doğru yükselerek glottis

kapanır.#• * Besin dil tarafından arkaya itilip ilerledikçe epiglottis glottis üzerine

kapanır.#•  #• Yutma işlemi besinin özofagusda peristaltik dalga ile ilerletilmesi ile

sürdürülür ve besinin mideye ulaşması ile sona erer. Özofagusa besin giriş ve çıkışını alt ve üst özofagus sfinkterleri kontrol eder.#

MİDEDE SİNDİRİM

• Mide; fundus, gövde ve antrum olarak adlandırılan üç bölümden meydana gelir. Fundus ve gövde; mukus, hidroklorik asit ve pepsinojen salgılarken antrumda bulunan endokrin hücreler gastrin salgılar. Midenin tüm salgıları değişik hücreler tarafından salgılanmaktadır.#

Mukus (goblet) hücreleri → Mukus salgısı#Paryetal (oksintik) hücreler → HCl ve intrensek faktör salgısı (Vit B12)#Esas (peptik) hücreler → pepsinojen salgısı#G hücreleri → Gastrin#

MİDEDE SİNDİRİM

• * Gastrin paryetal hücreleri uyararak HCl salgısını arttırır.#• * HCl başlıca besinleri parçalar ve protein ve polisakkaridlerin

ortaya çıkmasını sağlar. Aynı zamanda bakterileri öldürücü etkisi vardır.#

• * HCl aynı zamanda pepsinojenin pepsine dönüşmesini sağlar. Pepsin proteinlerin sindiriminde görev alır.#

• * Midedeki sindirim; alınan besinlerin protein ve polisakkarid parçacıkları ile yağ damlacıklarından oluşan bir karışıma (kimus) dönüşmesine yol açar. Kimus bu haliyle mideden emilemez. Bu nedenle absorbsiyonun sadece çok küçük bir bölümü midede gerçekleşir.#

• * Midenin duodenuma boşalması pilor sfinkteri tarafından kontrol edilir. İnce barsakta yağların, asiditenin ve hipertonik solüsyonların artması mide boşalması üzerine inhibe edici etki yapar.#

PANKREAS SEKRESYONLARI

• Hem endokrin hem de ekzokrin fonksiyonları olan bir bezdir. #• * Protein, yağ, polisakkaridler ve nükleik asitlerin sindirimi#• * Pankreas sekresyonları kolesistokinin (enzimler) ve sekretin (bikarbonat)

tarafından kontrol edilir.#

• Pankreas ve Karaciğer salgılarını ortak bir kanalla ince barsağa boşaltırlar.#

Pankreas Enzimlerinin Etkileri

Enzim Madde EtkiTripsin Kemotripsin Elastaz

Proteinler Proteinlerin peptid bağlarını parçalayarak peptid parçacıkları oluşmasına yol açar

Karboksipeptidaz Proteinler Proteinin karboksi ucunu parçalarLipaz Yağlar Trigliseridlerden iki yağ asidi açığa

çıkararak serbest yağ asitleri ve monogliserdilerin oluşmasına yol açar

Amilaz Polisakkaridler Polisakkaridleri glikoz ve maltoza parçalar

Ribonükleaz Deoksiribonükleaz

Nükleik asitler Nükleik asitleri mononükleotidlere parçalar

* Bikarbonat

KARACİĞER FONKSİYONLARI - SİNDİRİM

• Safra salgısı safra kanalları ile taşınır ve duedonuma salgılanır. Gerekmediği durumlarda safra keseinde depolanır ve konsantre edilir. Safra içindeki safra tuzları ve lesitin yağların sindiriminde görev alır. Ayrıca bikarbonat da safra içinde salgılanır. Bunun dışında metabolik artıklar sindirim yolu ile atılmak üzere duodenuma salgılanır.#

 #– * Safra salgısını uyaran hormon: kolesistokinin (CCK)#– * Safra tuzları: enterohepatik sirkülasyon#– * Safra pigmentleri; bilirübin#

İNCE BARSAKTA SİNDİRİM ve EMİLİM

• Besinlerin sindiriminin gerçekleştiği son bölümdür.#• Absorpsiyonun en büyük kısmı burada gerçekleşir.#• İnce barsak üç kısımdan oluşur: #– Duodenum#– Jejunum#– İleum#

#

• Mukozada yüzeyi artırmaya yönelik (villus, mikrovillus) yapılar bulunur. Mikrovillus üzerinde sindirim enzimleri bulunur.#

İNCE BARSAKTA SİNDİRİM ve EMİLİM

• * Monosakkaridler ve amino asitler taşıyıcı protein aracılığı ile barsak epitel hücresine alınır.#

• * Yağ asitleri ise difüzyonla bu hücrelere girer.#

• * Çoğu mineral iyonlar yine taşıyıcı aracılığı ile taşınırlar.#

## Su#• Hem barsak hücrelerinden

lümene salgılanır hem de ise ozmotik gradyan ile geri alınır. Diyare !#

KALIN BARSAK (Kolon)• Başlıca bölümleri;#• Çekum (Appendiks), Asending kolon, Transvers kolon,

Desending kolon, Sigmoid kolon, Rektum

• Sindirim ürünleri ileoçekal sfinkterden geçerek kalın barsağa girer.#

• Kalın barsakta emilim için gerekli mukoza fazla gelişmemiştir. # #• Başlıca görevi gelen kimusun su ve elektrolitlerini absorbe

ederek, sindirim artıkları-sindirilemeyen materyal-bakterileri depolamak ve konsantre etmektir.#

 #• Defekasyon: Sigmoid kolondan rektuma giren materyal

yarattığı genişlemeye bağlı olarak bir refleks başlatır ancak, defekasyon gerçekte istemli gerçekleşen bir olaydır. Rektumda bulunan feçes anüsün iç ve dış sfinkterlerinin açılması ile atılır.#

KALIN BARSAK (Kolon)

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Sefalik Faz: Besinlerin tadı, görüntüsü, kokusu ve emosyonel faktörler (çiğneme, salya salgılnması, yutma)#

#• Gastrik Faz: Midede bulunan besinler (lokal

refleksler)##• İntestinal Faz: Barsaklar kimus varlığı (pankreas

ve safra sekresyonları, ince barsak sekresyonu ve hareketleri, kolon hareketleri, defekasyon)#

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

##Sinirsel (Nöral) ve Hormonal mekanizmalar ile kontrol vardır.#

NÖRAL KONTROL# #

Görüntü, koku, tad# #↓# #

N. VAGUS UYARILMASI#↓#

Kanalın gerilmesi#Osmolar ya da kimyasal uyarma#

Sindirim ürünlerinin artmış konsantrasyonu#

 #↓#

REFLEKS#

HORMONAL KONTROL# #

Gastrin#Kolesistokinin#

Sekretin # #

Diğer hormonlar#

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Nöral kontrol iki yolla yapılır;# #

– 1) İntrensek innervasyon (lokal sinir sistemi)#– 2) Ekstrensek innervasyon (otonom sinir sistemi)#

 #• Lokal sinir sistemi iki sinir ağından (pleksus) oluşur: #

– Myenterik pleksus (Auerbach), kas aktivitesinden sorumludur.#– Submukozal pleksus (Meisner), sekresyondan sorumludur.#

 #• Otonom sistemin etkisi:#

– Parasempatik sistem genel olarak aktiviteyi artırır.#– Sempatik sistem genel olarak aktiviteyi azaltır.#

#• GİS de temel olarak motilite ve sekresyon intrensek sistemin kontrolü

altındadır. Ekstrensek sistem bu etkiyi azaltır veya artırır. #

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Hormonal düzenleme hem kas aktivitesi, hem de salgılama üzerine etklidir.#

 #– Gastrin hormunu; midedeki G hücrelerinden salgılanır. Mukoza gelişimini

uyarır, mide asidi ve pepsin salgılanmasını uyarır, mide motilitesini artırır.# #– Kolesistokinin hormonu; endokrin hücreler, üst GİS, distal ileum ve

kolondan salgılanır. Safra kesesinin kasılmasını artırır ve pankreasın enzim salgısını uyarır. Mide boşalmasını geciktirir, barsak motilitesini artırır.#

 #– Sekretin hormonu; İnce barsak S hücrelerinden salgılanır. Pankreas ve

safra kesesinde bikarbonat sekresyonunu uyarır. Mide asidi salgısını azaltır.##– Gastrik inhibitör peptid (GIP), Vazoaktif İntestinal polipeptid (VIP), Motilin de

etkili hormonlardandır. #