sta je efekat staklene baste bulatović, nedić, marjanović

EFELAT STAKLENE BASTE

Efekat staklene bašte je izraz za zagrevanje planete Zemlje nastalo poremećajem energetske ravnoteže izmeĎu količine zračenja koje od Sunca prima i u svemir saljeZemljina površina.

Ovaj efekat predstavlja rezultat povećanja količine zračenja koje ne može od površine Zemlje da bude emitovano u svemir, već ga atmosfera upije i postaje toplija.

Atmosfera Zemlje odbija deo (37-39%) energije koju Sunce direktno emituje (pojam pod nazivom albedo), dok ostatak (zračenje manjih talasnih dužina) pada na tlo i zagreva ga, a tlo potom emituje infracrvene zrake (manjih talasnih dužina) koji, u normalnim okolnostima, uglavnom odlaze u svemir.

Atmosfera, slično staklu, uglavnom propušta Sunčevo zračenje, ali je slabo propusna za zračenje Zemljine površine, pa deo energije koji uĎe u sistem Zemlja-atmosfera, kao i u staklenik, ostaje u njemu.

Sunce emituje energiju raznih talasnih dužina, dobar deo toga stigne do Zemljine površine, doprinosi stvaranju i održavanju svog života na Zemlji, a deo tog zračenja potom biva emitovan u svemir i priroda je u ravnoteži. Ako nešto zadrži deo tog zračenja, ravnoteža se kvari i nastaju problemi.

Gasovi staklene baste:

Vodena para (H2O)

Ugljen dioksid (CO2)

Metan (CH4)

CFC · HCF · PHC (takoĎe i F gasovi, fluorisani ugljovodonici)

Azotsuboksid (N2O)

Sumpor heksafluorid (SF6)

Koncentracija ovih gasova u atmosferi (osim vodene pare) raste usled čovekovog delovanja.

Za poslednjih 100 godina količina ugljen dioksida u atmosferi povećala se za oko 25%. Ugljen dioksid propušta kratkotalasno Sunčevo zračenje, a apsorbuje dugotalasno zračenje Zemlje, pa je zbog njegovog prisustva temperatura u nižim slojevima atmosfere viša nego kad ga ne bi bilo

Količina ovih gasova u atmosferi sada je najviša u proteklih 420 hiljada godina. Kako se ovi gasovi nakupljaju u atmosferi, zadržavaju sve više i više toplote pri Zemljinoj površini, uzrokujući povecanje Zemljine klime koje za posledicu ima:

1.Topljenje lednika

2.Povecanje nivoa mora(za poslednjih oko 100 godina nivo svetskih mora povećao se za oko 10 do 15 cm.)

3.Povecanje temperature(očekuje se da će tokom sledećih 50 ili 100 godina doći do znatnog povećanja srednje temperature na Zemlji, možda čak i za 3 - 4 stepena.)

4. Povećanje isparavanja mora i usto i povećanje oblačnosti

Mehanizam delovanja efekta staklene bašte

Efekat staklene bašte je rezultat interakcije Sunčevog zračenja i sloja Zemljine atmosfere koji se proteže do 100km iznad Zemljine površine.

Kada Sunčevo zračenje dospe do atmosfere, 25% energije koju nosi biva odbijeno od oblaka i drugih atmosferskih komponenata nazad u meĎuplanetarni prostor. Oko 20% upije atmosfera

Oko 50% Sunčeve energije, većinom u obliku vidljive svetlosti, prolazi, kao kratkotalasno zračenje, kroz atmosferu i dospeva do Zemljine površine.

Zemljište, biljke i vodene površine (pre svega okeani) upijaju oko 85% ove toplotne energije,

dok ostatak biva reflektovan u atmosferu, najviše od strane izrazito reflektivnih ovršina

kao što su sneg, led i peščane pustinje

Neki gasovi, poput vodene pare, ugljen-dioksida, metana i azot-suboksida, apsorbuju deo ovog infracrvenog zračenja, privremeno sprečavajući njegovo otpuštanje u svemir. Pošto se ovi gasovi zagrevaju, oni emituju infracrveno zračenje u svim smerovima.

Pomenuti gasovi, toplotna energija apsorbovana i odbijena od Zemljine površine lako bi se vratila nazad u svemir, pa bi prosečna temperatura na Zemljinoj površini bila oko -19°C, zarazliku od sadašnjih 15°C.

Gasovi staklene bašteZemljina atmosfera se sastoji, uglavnom, od azota (78%) i kiseonika (21%). Ova dva najzastupljenija atmosferska gasa imaju hemijske strukture koje ograničavaju apsorbciju infracrvenog zračenja, što ne važi za gasove staklene bašte.

Ovi gasovi se stvaraju prirodnim putem ili veštački (antropogeno). Najzastupljeniji prirodno nastali gas staklene bašte jeste vodena para, zatim je slede ugljen-dioksid, metan i azot-suboksid. Supstance nastale čovekovom aktivnošću koje se ponašaju kao gasovi staklene bašte uključuju hlorofluorokarbonate, hidrohlorofluorokarbonate i hidrofluorokarbonate.

Od 1700-ih, aktivnosti čoveka su se znatno povećale, pri tom značajno povećavajući koncentraciju gasova staklene bašte u atmosferi. Naučnici predviĎaju da će očekivano povećanje količine gasova staklene bašte u atmosferi snažno povećati količinu infracrvenog zračenja zadržanog u atmosferi, što će dovesti do dodatnog, veštačkog, zagrevanja Zemljine površine.

Vodena para

Vodena para se nalazi u najvećoj količini u atmosferi, uporeĎujući je sa ostalim gasovima staklene bašte. Ona najjače upija dugotalasno zračenje, učestvujući sa 60 do 70% u stvaranju efekta staklene bašte.

Čovek nema nekog većeg direktnog uticaja na količinu vodene pare u atmosferi. Ipak, kako

čovekova aktivnost sve više uzima maha i utiče na povećanje koncentracije ostalih gasova staklene bašte, isparavanje okeana, jezera i reka, kao i

transpiracija biljaka postaju intenzivniji i povećavaju količinu vodene pare u atmosferi.

Autori:

Luka BulatovicMarko Marjanovic Marincic

Marko Nedic Vlll-4