tai-yönetim staj defteri
Post on 30-Jul-2015
874 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
http://emrahuzumer.com/blog
ĠÇĠNDEKĠLER
1.GĠRĠġ ............................................. 2
2.TAI HAKKINDA GENEL
BĠLGĠLER ....................................... 3 2.1. KuruluĢun Adresi ............................................................................................. 3
2.2. Firmanın Tanıtımı ............................................................................................ 4
2.3. Firmanın Tarihçesi ........................................................................................... 5
2.4. KuruluĢun Statüsü ve Ortakları ........................................................................ 8
2.5. ġirket Kültürü................................................................................................... 9
2.6. Personel Bilgileri ............................................................................................. 9
2.7 Organizasyon Yapısı ....................................................................................... 14
2.7.1. Birimlerin Görevleri................................................................................ 14
2.8. Firmada Üretilen Ürünler ............................................................................... 26
2.8.1. TAI‟nin GeliĢtirdiği Projeler ................................................................... 27
2.9. Firmanın Kabiliyetleri .................................................................................... 31
3.ENDÜSTRĠ ANALĠZĠ ............... 32 3.1. Firmanın Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri........................................................ 32
3.2. Ġhracat ve Ġthalat Durumu .............................................................................. 34
4. FABRĠKA YER SEÇĠMĠ.......... 37
5. TAI’DE TEDARĠK ................... 39
6. TAI’de STOKLAMA ................ 41
7. HAMMADDELER .................... 45
9.KALĠTE KONTROL VE BAKIM
FAALĠYETLERĠ ........................... 47 9.1. Kalite Politikası .............................................................................................. 47
9.2. Bakım Faaliyetleri ......................................................................................... 50
10. FĠRMANIN GENEL ÜRETĠM
FAALĠYETLERĠ ........................... 51 10.1. Üretime Katkıda Bulunan Girdiler............................................................... 51
10.2. Firmanın Üretim Sistemi.............................................................................. 51
10.3. Kapasite Planlaması ..................................................................................... 52
10.4. Üretim Miktarları ......................................................................................... 54
10.5. Bir Ürünün Proses ġeması ........................................................................... 54
10.6. Maliyet Analizi ............................................................................................ 55
2
11. BĠLGĠ ĠġLEM
FAALĠYETLERĠ ........................... 61
12. ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ
UYGULAMALARI ....................... 64 12.1. Yöneylem AraĢtırması ................................................................................. 64
12.2. ĠĢ Etüdü ........................................................................................................ 71
12.3. Ergonomi...................................................................................................... 74
13. Ġġ GÜVENLĠĞĠ ....................... 76
14. SONUÇ ..................................... 78
1.GĠRĠġ
YapmıĢ olduğum Endüstri Mühendisliği stajında, iĢletmede genel iĢleyiĢin
kavranması, her birimin iĢlevleri ve birbiriyle koordinasyonunun gözlenmesi,
iĢletmenin üretim faaliyetleri, kapasitesi, maliyet bilgileri gibi bilgilerin yanı sıra
iĢletmede kullanılan Endüstri Mühendisliği tekniklerinin uygulanıĢ Ģekillerini
inceleme ve değerlendirme fırsatını buldum.
3
Yeterli incelemeleri yaptıktan sonra okulda edindiğimiz Endüstri Mühendisliği
bilgilerinin gerçek hayattaki iĢleyiĢini gözlemleyip, bu konuda incelemeler ve
çalıĢmalar yaptım.
Bu çerçevede stajımı Türkiye‟de hava platformlarının tasarımı, geliĢtirilmesi,
imalatı, entegrasyonu, modernizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri alanlarında
teknoloji merkezi konumunda olan TAI - Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ. „ de
tamamlamıĢ bulunuyorum. Bu stajdan edindiğim bilgiler rapor halinde dikkatinize
sunulmuĢtur.
2.TAI HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER
2.1. KuruluĢun Adresi
4
Fabrika
Posta Adresi: P.K. 18 Kavaklıdere, 06692 Ankara
Adres: Fethiye Mahallesi Havacılık Bulvarı
No:17 06980 Kazan/ANKARA
Telefon: 312 811 1800
Faks: 312 811 1425
E-Maıl: marketing@tai.com.tr
Teknokent
Adres: TAI AR-GE Binası, ODTÜ Teknokent, Ankara
Telefon: 312 210 1857-58
Faks: 312 811 1425
E-Maıl: marketing@tai.com.tr
2.2. Firmanın Tanıtımı
TAI tesisleri 160.000 metrekaresi kapalı olmak üzere toplam 5.000.000 metrekarelik
bir alan üzerine kurulmuĢtur. ġirketin Akıncı-Ankara'da bulunan yüksek teknoloji
ürünü makine ve teçhizatla donatılmıĢ modern uçak üretim tesisi, parça imalatından
uçak montajı, uçuĢ testleri ve teslimine kadar son derece geniĢ üretim kabiliyetlerine
sahiptir. TAI kalite sistemi dünyaca kabul görmüĢ NATO AQAP-110, ISO-
9001:2000, AS EN 9100 ile AECMA-EASE standartlarını karĢılamaktadır.
TAI'nin mevcut deneyimi F-16 SavaĢan ġahinler, CN-235 hafif nakliye/deniz
karakol/gözetleme uçakları, SF-260D eğitim uçakları, Cougar AS-532 arama
kurtarma (SAR), silahlı arama kurtarma (CSAR) ve genel maksat helikopterlerinin
5
ortak üretiminin yanı sıra, kendi tasarımı olan insansız hava aracı, hedef uçağı ve
zirai ilaçlama uçağı gibi ürün geliĢtirme programlarını kapsamaktadır.
TAI'nin ana faaliyet alanları arasında Türkiye ve bölgedeki diğer ülkelerin
envanterinde bulunan sabit ve döner kanatlı askeri ve ticari hava platformlarının
modernizasyon, modifikasyon ve sistem entegrasyonu programları ile satıĢ sonrası
hizmetleri de bulunmaktadır. TAI Türk Silahlı Kuvvetleri Bakım Merkezleri'nin
imkan ve kabiliyetlerini kullanarak, müĢterilerine bakım, onarım ve revizyon
hizmetleri de vermektedir.
TAI ayrıca, Milli Sanayi KuruluĢu olarak Airbus Military S.L.'ye ortak olup, Airbus
(Fransa, Almanya, Ġspanya ve Ġngiltere), EADS CASA (Ġspanya) ve FLABEL
(Belçika) havacılık firmalarıyla birlikte A400M uçağının tasarım ve geliĢtirme
faaliyetlerine katılmaktadır.
2.3. Firmanın Tarihçesi
Türkiye'de hava platformlarının tasarımı, geliĢtirilmesi, imalatı, entegrasyonu,
modernizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri alanlarında teknoloji merkezi
konumunda olan TUSAġ Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ. (TAI), 15 Mayıs 1984
tarihinde Türk Ticaret Kanunu ve Yabancı Sermayeyi TeĢvik Kanunu uyarınca
kurulmuĢtur.
12 Ocak 2005 tarihinde TAI tesislerinde imzalanan "Hisse SatıĢ AnlaĢması" ile
TAI'deki Lockheed Martin of Turkey, Inc. (%42) ve General Electric International,
Inc. (%7) Ģirketlerine ait hisseler Türk Uçak Sanayii A.ġ. (TUSAġ) tarafından satın
alınmıĢtır.
Türk Uçak Sanayii A.ġ. (TUSAġ) ve TUSAġ Havacılık ve Uzay Sanayii A.ġ. (TAI)
Ģirketleri 28 Nisan 2005 tarihinde TAI çatısı altında birleĢmiĢ olup, TAI, tasarım
üretim altyapısı ile insan kaynakları yönünden oldukça etkili bir güç oluĢturacak ve
"Havacılık Merkezi" olarak hizmet verecektir.
TAI‟nin GeliĢmesinde Önemli Tarihler:
6
16 Temmuz 1970 Türk Hava Kuvvetlerini güçlendirme vakfı
kurulmuĢtur.
30 Ocak 1976 TusaĢ - Türk Uçak Sanayi A.ġ. faaliyete geçmiĢtir
09 aralık 1983 Türkiye Cumhuriyeti ile ABD arasında 160 uçaklık
Mutabakat AnlaĢması imzalanmıĢtır
15 Mayıs 1984 TAI – Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ.
kurulmuĢtur.
01 Eylül 1984 TAI faaliyete geçmiĢtir.
30 Ekim 1984 temel atma töreni gerçekleĢtirilmiĢtir.
160.000 metrekareyi aĢan kapalı alanda modern bir uçak sanayi tesisi
kurulmuĢtur.
800 lojman, misafirhane, sağlık merkezi, spor salonu, ilköğretim
okulu, kreĢ ve alıĢveriĢ merkezini kapsayan sosyal tesisler inĢa edilmiĢtir.
Günümüzün en ileri ve yüksek teknoloji ürünü uçaklarının
üretilebilmesi için gerekli kabiliyetler yaratılmıĢtır.
02 ġubat 1987 tarihinde Öncel Proje I kapsamında baĢlayan 152 adet
F-16 uçağı üretim çalıĢmalarına baĢlanmıĢ ve üretim 1994 yılında
tamamlanmıĢtır.
20 Mart 1990 40 adet Agusta SF-260 D eğitim uçağı üretim
anlaĢması imzalanmıĢ. Temmuz 1991‟de üretime baĢlanmıĢ ve 1993‟de
üretim tamamlanmıĢtır.
11 Aralık 1990 50 adet CASA CN-235 M Nakliye uçağı üretim
anlaĢması imzalanmıĢtır. Üretim Ağustos 1998 yılında tamamlanmıĢtır.
Mısır Hava Kuvvetleri için üretilen 46 adet F-16 1994-1995
döneminde teslim edilmiĢtir.
Öncel Proje II programı kapsamında 1995 yılında baĢlayan 80 adet F-
16 üretimi 2000 yılı baĢlarında tamamlanmıĢtır.
Kompozit tesisi 1994‟de üretime baĢlamıĢtır.
13 ġubat 1997‟de 30 adet AS-532 Cougar helikopter üretim
anlaĢması imzalanmıĢtır.1 Ekim 1997 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.
F-5 uçağı için muhtelif yapısal parça imalini ve muhtelif malzeme
tedariğini kapsayan ve Ocak 1998‟de imzalanan sözleĢme Aralık 1998‟de
yürürlüğe girmiĢtir.
7
Zirai Mücadele Uçağı, TAI‟nin ilk özgün Türk tasarımı, pilotlu uçak
projesidir.ÇalıĢmalar 16 ġubat 1998‟de tamamlanmıĢtır.
Helikopter Elektronik Harp Sistemi Modernizasyon programı
kapsamında Kızılötesi Bastırıcı (IR Suppressor) imalatı için Haziran
1998‟de Davis Engineering Company ile sözleĢme imzalanmıĢtır.
Özel Kuvvetler Komutanlığı uçaklarına Personel Arama-Kurtarma
Sistemi (PLS) takılmasına yönelik sözleĢme Temmuz 1998‟de imzalanmıĢ
ve proje Mart 2000‟de tamamlanmıĢtır.
CASA firması ile ofset anlaĢması çerçevesinde A320/321/319
uçakları için 18nci bölüm gövde panelleri imalatı sözleĢmesi Eylül
1998‟de imzalanmıĢtır.
Boeing-737 Mürettebat Kabin Paneli imalatı sözleĢmesi 13 Kasım
1998 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.
S-70 stabilatör imalatı için Sikorsky firması ile Aralık 1998‟de
sözleĢme imzalanmıĢtır.
Boeing-737 Kanat Ucu imalatı sözleĢmesi 19 ġubat 1999 tarihinde
yürürlüğe girmiĢtir.
TAI yönetim kurulu Ocak 1998 tarihli kararı ile baĢlatılan proje
kapsamında bir adet S-2E uçağı modernize edilerek Yangın Söndürme
Uçağı haline dönüĢtürülmüĢ ve ilk uçuĢunu Nisan 1999‟da baĢarı ile
gerçekleĢtirmiĢtir.
MD-902 Helikopter Gövdesi imalatı için MDHI firması ile 18
Ağustos 1999 tarihinde sözleĢme imzalanmıĢtır.
S-70A Helikopterlerine tesellüm, hangar ve retrofit iĢlemleri
yapılması için Sikorsky firması ile 28 Mayıs 1999 tarihinde sözleĢme
imzalanmıĢtır.
Deniz Kuvvetleri için 6, Sahil Güvenlik için 3 adet olmak üzere 9
adet CN-235 uçağı üretimi için CASA ile Eylül 1998‟de imzalanan
sözleĢme 23 Temmuz 1999‟da yürürlüğe girmiĢtir.
S-70A helikopteri kuyruk kısmı ve arka rotor dikmesi üretimi için
Aralık 1999‟da sözleĢme imzalanmıĢtır.
Kara ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları için 13 adet AtıĢ Hedef
Uçağı ve 2 adet Takip Hedef uçağı için MSB.lığı ile 28 Aralık 1999
tarihinde sözleĢme imzalanmıĢtır.
8
HEWS projesi kapsamında AS-532 helikopteri Kızılötesi KarĢı
Tedbir sistemi (IRCM) entegrasyon/ enstalasyonu için ġubat 2000‟de
sözleĢme imzalanmıĢtır.
Endonezya Hava Kuvvetlerine ait 10 adet F-16 uçağının yapısal
tadilatını üstlenen Koolhaas firmasına teknik destek hizmeti verilmesi için
Nisan 2000‟de sözleĢme imzalanmıĢtır.
Phenix-I Cougar helikopteri modifikasyon iĢlemleri için Eylül
2000‟de SSM ile sözleĢme imzalanmıĢtır.
YARASA projesi kapsamında Mart 2001‟de Görev Destek
SözleĢmesi imzalanmıĢtır.
“NATO AWACS Mid-Term Upgrade “ programı kapsamında yer
alan ĠĢ Paketi No:7 için Boeing ile fiyat anlaĢmasına varılarak Mart
2001‟de mutabakat metni imzalanmıĢtır.
EADS-Dutschland GmbH firması ile Airbus uçakları için metal levha
ve talaĢlı imalat parçalarının üretimini içeren sözleĢme Mayıs 2001‟de
imzalanmıĢtır.
“NATO AWACS Mid-Term Upgrade “ programı kapsamında yer
alan ĠĢ Paketi No:11 için Boeing ile fiyat anlaĢmasına varılarak Mart
2001‟de mutabakat metni imzalanmıĢtır.
CASA firması ile iki adet kesin ve üç adet opsiyonel CN-235 gövde
imalatı için Aralık 2001‟de sözleĢme imzalanmıĢtır.
Sikorsky firması ile MH-60 helikopteri yatay stabilize, kuyruk kısmı
ve arka rotor dikme imalatı için Aralık 2001‟de fiyat anlaĢması
imzalanmıĢtır.
TAI‟ ninde üyesi ve hissedarı olduğu Airbus Military S.A.S. ile
A400M projesine katılımcı sekiz Avrupa ülkesini temsil eden OCCAR
arasında 18 Aralık 2001 tarihinde ana sözleĢme imzalanmıĢtır
2.4. KuruluĢun Statüsü ve Ortakları
TAI A.ġ bir anonim Ģirketidir.TAI'nin hissedarları TUSAġ, Türk Silahlı
Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV), Savunma Sanayii MüsteĢarlığı (SSM)
ve Türk Hava Kurumu (THK)'dur.
9
2.5. ġirket Kültürü
TAI'nin vizyonu; her tür hava ve uzay aracının tasarım, üretim ve desteğini
sağlayacak kabiliyete ulaĢarak dünya markası olmaktır.
TAI'nin misyonu; Türkiye'nin ve yurtdıĢı müĢterilerin askeri ve sivil havacılık ve
uzay sistem ihtiyaçlarını karĢılayacak tasarım dahil teknoloji ve kabiliyetleri
geliĢtirmek; sürekli iyileĢtirmelerle küresel rekabet ortamında pazar payını artırmak;
ülkesi, müĢterileri, ortakları, tedarikçileri ve çalıĢanları için değer yaratmaktır.
2.6. Personel Bilgileri
TAI A.ġ‟ de toplam 2254 adet personel çalıĢmaktadır. ĠĢletmenin personel
durumuyla ilgili veriler aĢağıdaki grafiksel gösterimlerde belirtilmiĢtir.
PERSONEL STATÜ DAĞILIMI (ANLIK)
PERSONELİN ÇALIŞMA SÜRESİ DAĞILIMI
10
PERSONELİN ÖĞRENİM DURUMU
11
12
PERSONELİN YAŞA GÖRE DAĞILIMI
MÜHENDİSLERİN BRANŞLARINA GÖRE DAĞILIMI
13
BÖLÜMLERĠNE GÖRE
MÜHENDĠS SAYISI DAĞILIMI
Bilgisayar Mühendisliği 47
Çevre Mühendisliği 1
Elektrik-Elektronik Mühendisliği 131
Endüstri Mühendisliği 73
Fizik Mühendisliği 6
Gıda Mühendisliği 3
Havacılık ve Uzay Mühendisliği 149
ĠnĢaat Mühendisliği 4
Jeofizik Mühendisliği 1
Jeoloji Mühendisliği 4
Kimya Mühendisliği 24
Maden Mühendisliği 3
Makine Mühendisliği 326
Matematik Mühendisliği 1
Metalurji ve Malzeme Mühendisliği 49
Mühendislik Bilimleri 3
Nükleer Enerji Mühendisliği 2
Uçak Mühendisliği 42
Uzay Mühendisliği 8
Ziraat Mühendisliği 2
Genel Toplam 879
ÇalıĢma Saatleri:
TAI ĠĢ kanununda belirlendiği Ģekilde normal haftalık çalıĢma süresi 5 gündür.
Mesai 07:45-17:30 saatleri arasındır. Öğle tatili ise 1 saattir. Personel sayısının
fazlalığından dolayı yemekhanede uzun kuyruklar oluĢmasını engellemek için öğle
tatiline üç grup halinde;
14
11:45-12:45
12:00-13:00
12:15-13:15 saatleri arasında çıkılmaktadır.
Günde iki kere olmak üzere de çay molaları verilmektedir. Çay molalarının ilki
sabah 10.00-10.15 arası, diğeri ise öğleden sonra 15.00-15.15 arası olmak üzere 15
dakikadır.
TAI de vardiya Üretim Hattı, Yangın, Güvenlik çalıĢanları için uygulanmaktadır.
Fabrika için de bu iĢçiler üç vardiya halinde çalıĢmaktadırlar. ĠĢçiler çalıĢırken üç
vardiya Ģeklinde çalıĢtıklarından fazla yorgunluk gözlenmemektedir.
2.7 Organizasyon Yapısı
TAI A.ġ‟ ye ait organizasyon Ģeması Ek-1‟ dedir
2.7.1. Birimlerin Görevleri
Genel Müdür :
Üretim Ve Malzeme, Tasarım ve Mühendislik, ĠĢ GeliĢtirme, BiliĢim
Teknolojileri Kalite Teminatı, Programlar Bölüm BaĢkanlığı, Ġnsan
Kaynakları, Finansman ve Muhasebe, Tesis müdürlüğü ve ilerde
kurulabilecek bölümlerin tüm teĢkilat fonksiyonları dahil olmak üzere, TAI
yi yönetim kuruluna sorumlu olarak iĢletmek ve yönetmek.
ġirket adına personel almak, harcama yapmak, iĢ tahsis etmek, ihale
açmak,sözleĢme-alt sözleĢme imzalamak ve Ģirketin iĢletilmesine yönelik
her türlü faaliyeti kabul edilen politikalar ve yönergeler doğrultusunda tam
yetki ve sorumlulukla yönetmek.
Yönetim Kurulu onayına bağlı olarak bölüm baĢkanları ve müdürleri
atamak.
15
Hukuk MüĢaviri :
Kendisine verilen bütün görevleri Yönetim Müdürü‟ne sorumlu
olarak yürütmek
Hukuki ve patentlerle ilgili Ģirket faaliyetlerini yürütmek
Hukuki ve patentlerle ilgili standart ve politikaları saptamak
SözleĢmeleri hukuki açıdan inceleyip, onaylamak
Genel Sekreter :
Kendisine verilen bütün görevleri Yönetim Müdürü‟ne sorumlu
olarak yürütmek.
Silahlı Kuvvetler dahil ilgili resmi makamlarla TAI arasında irtibat
noktası görevini yerine getirmek, birimler arası koordinasyonu sağlamak
Havacılık ve uzay alanındaki müĢteriyle etkin iliĢkiler geliĢtirmek,
TAI ürünlerinin askeri, sivil müĢterilere tanıtılmasını sağlamak için
devletin tedarik plan ve politikaları konusunda bilgi için resmi kuruluĢlarla
temas halinde olmak.
ĠĢ GeliĢtirme Ġcra Direktörü :
Genel Müdür‟e karĢı sorumludur
SözleĢmeler ve Fiyat Belirleme, Finansman ve Muhasebe, ĠĢ
Planlama ve Tahminler, Pazarlama ve SatıĢ iĢlevlerini Yönetim Müdürü‟ne
karĢı sorumlu olarak yürütmek ve Ġcra Komitesi Üyesi olarak görev
yapmak.
DıĢardan TAI‟ye verilen müĢteri bilgi sistemleri projeleriyle ilgili ĠĢ
Süreci GeliĢtirme ve DanıĢmanlık görevini yerine getirmek.
SözleĢmeler Müdürü:
Verilen tüm görevleri ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne
karĢı sorumlu olarak yürütmek.
SözleĢme Yönetimi ve Fiyat Belirleme iĢlevlerini yönetmek.
Pazarlama Müdürü :
ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
16
Pazarlama ve SatıĢ iĢlevlerinin TAI yönetmelikleri, yönergeleri,
çalıĢma talimatları ve TAI stratejik planı uyarınca ve müĢteri için en uygun
performansı sağlayacak Ģekilde yapılmasını sağlamak.
Pazarlama ve satıĢ iĢlevlerinde sözleĢmeler ve fiyat belirleme ve
lojistik planlama ile gereken koordinasyonu sağlamak.
Alt SözleĢme Müdürü :
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
Endüstriyel entegrasyon ve Ana Alt SözleĢme Ekiplerinin
faaliyetlerini yönetir.
Tüm Alt SözleĢme Yönetimi iĢlevlerinin TAI yönetmelikleri,
yönergeleri ve departman talimatları uyarınca ve kalite gereklerini asgari
maliyet ve azami performans ile ve program takvimine uygun bir Ģekilde
yerine getirilmesini sağlamaktır.
ĠĢ Planlama Müdürü :
ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
ĠĢ Planlama (stratejik planlama, CRP ve ĠĢletme planlarının
hazırlanması ve devam ettirilmesi dahil), tahminler( performans ölçümü ve
TAI‟nin yönetim bilgi sistemleri dahil) ve diğer iĢlevleri süreç liderlerinin
baĢkanlığındaki süreç ekipleri vasıtasıyla ve süreç yönetimi yaklaĢımıyla
çalıĢarak yönetmek.
ĠĢ Planlama ve Tahminler ĠĢlevlerinin TAI yönetmelikleri,
yönergeleri, ve ĠĢletme talimatları uyarınca, asgari maliyet ve azami
performans ile ve program takvimine göre yapılmasını sağlamak.
Programlar Ġcra Direktörü:
Genel Müdür‟e karĢı sorumludur,
17
Program faaliyetlerini izlemek, yürütmek, programların zamanında,
istenen kalitede ve bütçe sınırları dahilinde gerçekleĢmesini teminen TAI,
müĢteriler ve ilgili diğer taraflar arasında tüm koordinasyonu sağlamak,
TAI ürünlerinin entegre lojistik desteğini müĢteri ihtiyaçlarını
karĢılayacak Ģekilde planlamak ve yürütmektir.
Program Müdürü:
Program hedeflerine ulaĢmak için ekip faaliyetlerini idare etmek,
Program konularında Program Yönetim Ekibi ve ilgili TAI birimleri
arasında etkin iletiĢimi sağlamak,
Program ile ilgili toplantıları yönetmek,
Programı etkileyebilecek tüm risk kaynaklarının zamanında
belirlenmesini ve çözümünü sağlatmak,
Program ile ilgili plan, rapor, takdim, yazı ve dokümanların
zamanında yayınlanmasını temin etmekten sorumludur.
Entegre Ürün Destek Müdürlüğü:
Desteklenebilirlik Mühendisliği faaliyetleri
Yedek Parça ve Destek Teçhizatı Ġhtiyacının
Belirlenmesi/Üretimi/Tedariği
Bakım Planlaması
UçuĢ ve Bakım Personeli için eğitim
Teknik NeĢriyat hazırlanması
Teknik Destek / Temsilcilik Hizmetleri
Teslimi yapılmıĢ ürünlerin Bakım ve Onarım faaliyetlerinin yönetimi
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörü :
Genel Müdür‟e karĢı sorumludur.
Entegre Ġmalat Süreçleri Yönetimi, Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri,
Takım/Parça Ve Kompozit Ġmalatı, Tesisler Müdürlüğü, Malzeme Üretim
Planlama, Tedarik Müdürlüğü Ve Alt SözleĢme Yönetimi dahil olmak üzere
, kendine tevdi edilen tüm görevleri yürütmek,
18
OnaylanmıĢ stratejik plana paralel olarak, kendine bağlı departmanlara
ve çalıĢmalara uygulanabilecek standart ve politikaları belirlemek ve
çalıĢmaların programlar yönünden kabul edilebilirliğine karar vermek,
Takım, tasarım,parça imalatı,detay parça,elektrik kablo donanımı,
kompozit imalatı, alt montaj, komponent montajı,boya, nihai montaj ve uçuĢ
hattı iĢlemlerini içeren programların gerektirdiği imalat faaliyetlerini
yönetmek,
Personelin iĢ seyahatlerini masraf raporlarını onaylamak,
Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri Müdürü :
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörü‟ne karĢı sorumlu olarak;
sözleĢmeler ile bağlanmıĢ uçak, helikopter veya komponentlerin, tüm
yapısal, elektriksel, hidrolik ve sistem montajı ve boya sızdırmazlık iĢlerini,
sistem ve fonksiyonel testlerini yapmak.
Bu ürünlerin müĢteriye zamanında, istenen kalite ve maliyet ile teslimi
için, Ģirket içi tüm destek bölümleri ile etkili koordinasyon ve iĢbirliğinin
sağlanması.
Tüm projelerin, Kontrat yükümlülükleri, TAI Yönetmelik ve
Direktifleri, Standart Uygulama Yönergeleri doğrultusunda yaklaĢık 40.000
metrekare kapalı montaj alanında üretim disiplini ve yalın üretim gereklerine
uygun yerine getirilmesi.
Malzeme ve Üretim Planlama Müdürü:
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
Tüm Malzeme ve Üretim Planlama ĠĢlevlerini, ekip çalıĢmasıyla
planlama,yönetmek, koordine etmek, Malzeme ve Üretim ve kontrol
süreçlerini Yalın Ġmalat felsefesine dayanarak tesis etmek, geliĢtirmek,
SPC teknikleriyle performans ölçmek, süreçlerin kontrolünü sağlamak,
analizler ve gerekli geliĢtirmelerle tüm malzeme süreç ve usullerinin
devamlı iyileĢmesini sağlamak
Ġthalata iliĢkin yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere uyma.
19
Gümrük usullerini ilgilendiren sözleĢme ve hukuki dökümanları
incelemek, onaylamak ve iĢ yükü çizelgelerini hazırlamak, iĢlere ait
öncelikleri belirlemek ve ikmal çizelgelerini Ana Üretim Çizelgesinde
öngörülen Ģekilde uygulamaya koymak.
Takım-aparat-mastar gereksinimlerini kontrol etmek.
KesinleĢmiĢ iĢlere ait alt sözleĢme durumunu gösteren kayıt ve
sözleĢmeleri tutmak.
Akreditiflerle ilgili her türlü iĢlemi kontrol etmek.
Tedarik Müdürlüğü :
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
Program Üretim Malzemesi, Destek Malzemesi ve Hizmet, Tedarik
iĢlemlerini yönetmek.
Tüm tedarik faaliyetlerini sözleĢme gerekleri uyarınca koordine
etmek ve yönetmek.
Tedariği yapılmakta olan malzeme ve hizmetlerle ilgili olarak, talep
aĢamasından kabul aĢamasına kadar ki tüm faaliyetleri yerine getirmek,
satıcı firmalara yapılacak ödemeleri,; sipariĢ emirlerini, sözleĢmeleri
hazırlamak ve yetki limitlerine uyarak gerekli onayları almak.
Ġmalat Müdürlüğü :
Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.
Takım Parça ve Kompozit Ġmalatı ĠĢlevlerini TAI yönetmelikleri
uyarınca asgari maliyet ve azami performans ile program takvimine göre
yürütmektir.
TalaĢlı Ġmalat, Sac ve Boru, Takım Tasarım ve Ġmalatı, Kompozit ve
Metal YapıĢtırma, Kimyasal ĠĢlemleri Ürün Liderleri vasıtasıyla
yürütmektir.
Entegre Ġmalat Süreçleri Yönetimi Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri,
Takım/Parça ve Kompozit Ġmalatı, Tesisler Müdürlüğü, Malzeme Üretim
20
Planlama, Tedarik Müdürlüğü ve Alt SözleĢme Yönetimi, Ġmalat
Mühendisliği ile koordinasyonu kurmak.
SPC Ġstatiksel Süreç Kontrollerini yönetmek.
Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörü :
Tasarım ve GeliĢtirme, Konfigürasyon Kontrol ve Mühendislik
Hizmetleri, Ġmalat Mühendisliği, UçuĢ ĠĢlemleri ,GeliĢtirme Mühendisliği,
Tasarım Kalite Teminatı, ve EĢzamanlı Mühendislik Müdürlükleri ni
yönetmek,
TAI nin tasarım ve geliĢtirme politikalarını belirlemek yürütmek ve
program harcamalarını kontrol etmek,
Ürünlerin geliĢtirilmesi ve maliyetlerinin azaltılması için çaba
sarfetmek,
Hizmetlerin ve ürünlerin en az maliyetle ve zamanında bitmesini
sağlamak
Tasarım ve GeliĢtirme Müdürlüğü :
Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğüne karĢı sorumludur.
Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğünün “Ġleri konfigürasyon
geliĢtirme, Aerodinamik, Yapısal Tasarım, Malzeme ve Proses
Teknolojileri, Uçak Sistemleri, Aviyonik ve Elektriksel Sistemler, UçuĢa
ElveriĢlilik ve Ġdame Edilebilirlik “iĢlevlerini yürütmek.
Pazarda mevcut ve potansiyel bir ihtiyaca yahut ulusal çıkarlara
dayanan, TAI tarafından onaylanan yerli tasarım çalıĢmalarını önermek,
baĢlatmak.
Mevcut hava araçlarının modifikasyon, tadilat ve sistem entegrasyonu
programlarını önermek ve baĢlatmak.
21
UçuĢ ĠĢlemleri ve Testleri Müdürlüğü :
Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğüne karĢı sorumludur. UçuĢ
hatlarına ait verileri derlemek ve devam ettirmek, uçuĢ sonuçlarının
analizini yapmak ve gerekli düzeltici iĢlemleri önermek.
UçuĢ mürettebatı için kiĢisel uçuĢ teçhizatını ve hayatı idame
teçhizatını temin etmek, bunları devam ettirmek ve kullanılmak üzere
mürettebata vermek.
Ġmalat Mühendisliği Müdürlüğü:
Tüm imalat mühendisliği ve konfigürasyon kontrol iĢlevlerini
Tasarım ve Mühendislik direktörüne karĢı sorumlu olarak yürütmek,
Montaj Ġmalat ve Bağlantı Mühendisliği, Detay Parca Ġmalat
M,ühendisliği, Konfigürasyon Kontrol ve Veri Merkezi birimlerinin
iĢlevlerini yönetmek,
Ġmalat Mühendisliği iĢlevlerinin TAI vizyonu, Yönetmelikleri, TAI
Yönergeleri, Bölüm Talimatı, Konfigürasyon yönetimi Planı
doğrultusunda ve program takvimine uygun Ģekilde, en düĢük maliyet ve
en yüksek performans ile yapılmasını sağlamak,
Program takvimine uygun olarak, TAI‟ nin iç ve dıĢ kullanıcılara
doğru ve eksiksiz bilgi sağlamak amacıyla, sözleĢme gereklerine, müĢteri
ihtiyaçları ve beklentilerine, teknik spesifikasyonlara ve kalite
standartlarına uygun olarak, üretime hazırlık aĢamasında TAI üretim ve
tasaarım projelerine ait mühendislik ve imalat teknik bilgi paketlerini
hazırlamak. Ġmalat ırasında eksik bilgilerin veya sorunların oluĢmasını
önlemek amacıyla, üretimin erken aĢamalarında, gerekli etkin önlemleri
almak. Tüm bu faaliyetlerin kısa bir süre içinde katma değeri olamayan
faaliyetler ve tekrarlar olmadan yapılmasını sağlamak,
Ġmalatı desteklemek ve kolaylaĢtırmak amacıyla sürekli
geliĢtirmelerle, tek kaynaktan, doğru mühendislik ve imalat bilgileri
sağlamaya yönelik, BOM; imalat iĢ talimatı ve görsel yardımcıları
yaratmak içinCAD/CAM/TPDM/TVPS ve APSII/PIOS-BOM sistemlerini
kurmak,
22
Program takvimine uygun, düĢük maliyetli üretim ve ilgili
faaliyetlerin gerçekleĢmesi için imalat ve tasarım birimlerine tam destek
sağlamak, mühendislik ve imalat sorunlarının çözülmesini sağlamak.
Üretilebilirliği sağlamak için, gerektiğinde, eĢzamanlı mühendislik
kapsamında , TAI tasarım ve geliĢtirme faaliyetlerine katılmak,
ġirket yönetimince aksine karar alınmadıkça PDM sistemini
kullanarak taslak ürün ağacı(BOM) yapısı ve imalat palanlamaları
yaratarak ve takım-aparat gereksinimlerini belirleyerek potansiyel projeler
için ön imalat mühendisliği girdilerini gözden geçirmek ve sağlamak.
Teklif hazırlama sürecinde, iĢ paketinin iĢçilik, takım, tezgah, proses ve
malzeme girdilerine baz teĢkil edecek teknik verileri derlemek amacıyla
Teklif Hazırlama Grubunda görev almak üzere temsilci atamak,
Mühendislik çizimleri ve diğer mühendislik dokümanları ile ilgili
olarak ortaya çıkabilecek sual ve sorunlarda odak noktası olarak hareket
etmek. Ürünün, imalat, test faaliyetleri ve kalite teminatı safhalarında
karĢılaĢılan mühendislik problemlerini çözmek üzere gerekli iĢlemleri
yapmak.
Gerektiğinde, mühendislik konularında diğer bölümlere danıĢmaklık
yapmak ve yardımda bulunmak,
Teknik konularda alt yüklenicilerle ve lisans sahipleri ile birlikte
çalıĢmak ve mühendislik problemlerinin çözüme ulaĢtırılması amacıyla
metotlar geliĢtirmek,
TAI içinde mevcut ve geleceğe ait tüm imalat mühendisliği
gereksinimlerinin karĢılanması ve yönetilmesi amacıyla, yeterli sayıda, iyi
yetiĢmiĢ ve motivasyonu yüksek personel istihdamını sağlamak,
Ġmalat Mühendisliği personelinden en yüksek verimi alabilmek
amacıyla gerekli motivasyonu ve liderliği sağlamak. Sosyal aktiviteleri
desteklemek ve bi gibi aktiviteleri katılmak.personel arasında birlik,
bütünlük, saygı ve güven duygularının oluĢmasını sağlamak. Ġmalat
Mühendisliği personelini yeterli seviyede motive edecek bir ortam
sağlamaya yönelik imkan ve faaliyet geliĢtirici programlar geliĢtirilmesi
konusunda Ġnsan Kaynakları ile koordinasyonda bulunmak.
23
Kalite Teminatı Direktörü :
Genel Müdüre karĢı sorumludur.
Denetim, TQM(Toplam Kalite Yönetimi) iĢlevlerini içeren kalite
sistemini kurmak, yönetmek ve sürdürmek.
Kalite politikası ve sözleĢmeleri kalite teminat koĢullarına Ģirket için
de tümüyle uyulmasını sağlamak.
Kalite Sistemleri Müdürlüğü :
Kalite Teminatı Direktörüne karĢı sorumludur.
Sicil kayıtlarının izlenebilirliğinin sağlanması, ölçüm ve programa ait
kalite maliyetinin kontrolü.
Konfigürasyon doğrulaması, iĢ gören yeterliliklerinin belgelenmesi,
ölçübilim programlarını yönetmek, uymayan malzemeye ait yönetim
raporları yayımlamak.
Yeni sözleĢmeler ve projeler için sözleĢmeden doğan sorumluluklara
ait kalite teminatı gereksinimlerini koordine etmek.
Kalite Muayene İşlemleri Müdürlüğü :
Kalite Teminatı Direktörüne karĢı sorumludur.
Tüm imalat Kalite Teminatı iĢlevlerinin, takım-aparat-mastar, hassas
iĢleme, tahribatsız deney, parça imalatı, tedarik, tesellüm, sevkiyat gibi
çeĢitli ve değiĢik unsurlar aracılığıyla kontrolleri sürdürerek etkin, entegre
bir kalite teminatı sistemi gerçekleĢtirmek.
Muayene kabiliyetlerini geliĢtirmek,üretim muayene-kontrol, takım-
aparat-mastarların belli aralıklarla muayenesi.
Kimyasal ve metalurjik testlerin onaylanmıĢ usullere göre yapılması,
tehlikeli atık kontrolü, elden çıkarma usullerinin belirlenmesi.
24
BiliĢim Teknolojileri Direktörü :
Genel Müdüre karĢı sorumludur.
Yönetim Sistemlerini, Denetim ve Sistem Uzmanları Grubu
iĢlevlerini yönetmek, TAI nin operasyonel ve kurumsal ihtiyaçları için
ilgili bölümlerce talep edilen biliĢim sistemlerini tasarlamak, geliĢtirmek,
mevcut biliĢim sistemlerinin idamesini sağlamak, sistem ihtiyaçlarına göre
tüm faaliyetleri yönetmek.
Bölüm içi koordinasyonu gerçekleĢtirecek yetenekli bir ekip kurmak
Bilgisayar Destek Müdürlüğü :
BiliĢim Teknolojileri Direktörlüğüne karĢı sorumludur.
Donanım ve yazılım performansının değerlendirilmesi ve rapor
edilmesi için sistemler geliĢtirmek ve idame etmek.
Teçhizatın iĢletilmesi için programlar geliĢtirmek ve idame ettirmek
ve bunlara iliĢkin bilgisayar kaynaklarını sağlamak.
Acil durumlar ve beklenmedik iĢ yükleri ve teçhizat problemleri
karĢısında ayarlamalar yapmaya onay verecek üretim iĢlemlerini
planlamak.
Teçhizat kullanımının programa bağlanması ve bu programın
koĢulları hakkında kullanıcılar ile görüĢmek ve onları bilgilendirmek.
Yönetim Bilgi Sistemleri Müdürü :
BiliĢim Teknolojileri Direktörlüğüne karĢı sorumludur.
ġirket hedeflerine ulaĢılmasına destek olacak ve sistem geliĢtirme
faaliyetleri için bir çerçeve sağlayacak stratejik uygulamaları ve veri
mimarisi planlarını geliĢtirmek üzere çeĢitli bölümlerle yapılan çalıĢmalara
önderlik etmek.
Sistemin kurulmasından sonra sistem gereksinimlerinin ve
performans ölçülerini karĢılamaktaki etkinliğinin değerlendirilmesinde
kullanıcılara yardımcı olmak.
25
BiliĢim Teknolojileri müĢterilerine Karar Destek Sistemlerinin
geliĢtirilmesi yönünden teknik destek sağlamak.
Finansman ve Muhasebe Müdürü :
Genel Müdüre karĢı sorumludur.
Genel muhasebe, Endüstri Muhasebesi, Bütçe ve Finansman
iĢlevlerini yürütmek.
Finansman ve Muhasebe ĠĢlevlerinin TAI yönetmelikleri yönergeleri
ve departman talimatları uyarınca, asgari maliyet ve azami performans ile
ve program takvimine göre yapılmasını sağlamak.
Ġnsan Kaynakları Müdürü :
Genel Müdüre karĢı sorumludur.
Ġnsan kaynakları idaresi, Personel Sağlık Hizmetleri, Sosyal
Hizmetler, Endüstriyel Güvenlik ve Eğitim iĢlevlerini yönetmek.
ĠĢçi sağlığına iĢ Güvenliği Kurulu‟nda baĢkan olarak görev yapmak.
ĠĢ tanımlarını ve değerlendirmelerini gerektikçe hazırlamak veya
gözden geçirmek.
TAI iĢ görenlerinin moralini yükseltmek için sosyal etkinlikler ve
spor etkinlikleri planlamak ve uygulamak.
Tesisler Müdürlüğü :
Genel Müdüre karĢı sorumludur.
Tesisler ve Planlama Mühendisliği, Tesisler ĠĢletme, Tesisler Bakım ve
Ġmalat, Tesis Hizmetleri, ve Çevre Yönetimi iĢlevlerini yönetmek.
Tesisler iĢlevlerini TAI yönetmelik, iĢletme talimatı uyarınca asgari
maliyet, azami performansla program takvimine göre yapılmasını sağlamak,
kalifiye personeli çalıĢtırmak, personelini teĢvik etmek ve yüksek
motivasyonunu sağlamak.
26
Isı santralini, Atık Su Tesislerini, Çelik Konstrüksiyon, ĠnĢaat, Boya
Atölyesini, Marongozhaneyi çalıĢtırmak, çim düzenini sağlamak.
2.8. Firmada Üretilen Ürünler
Uzaktan Kumandalı Hedef Uçaklar
Turna,
Keklik
Taktik Ġnsansız Hava Araçları (ĠHA)
BaykuĢ,
Pelikan
Martı Uçağı
Uydu Projeleri
Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı A400M
Uçak Gövdesi Ve Parça Ġmalatı
AB139 Helikopter Gövdesi Ġmalatı
AIRBUS‟ a Gövde Paneli Ġmalatı
AIRBUS A380 Parça Ġmalatı
EADS-DEUTSCHLAND Ġçin AIRBUS Detay Parça Ġmalatı
BOEING 737 UçuĢ Kabin Panelleri Üretim Programı
BOEING 737 Kanat Ucu Ġmalatı Programı
BOEING-WICHITA ĠĢ Paketleri
BOEING 747 Burun ĠniĢ Takımı Kapakları Ġmalat Programları
BOEING 777 „‟DORSAL FIN‟‟ Ġmalatı Programı
B787 ‟‟DREAMLINER‟‟ ĠĢ Paketleri
FACC BOEING 737 Wıre Harness Assembly Üretim Programı
FACC Ġçin Piano Panel Üretim Programı
NATO AWACS Mid Term Programı
CN235 „‟ Ana ĠniĢ Takımları Kapakları‟‟ ve „‟ Motor
TaĢıyıcı‟‟Ġmalatı
EUROCOPTER Ġçin EC-135 Arka Kapı Ve Motor Kaportası Ġmalatı
F-16 Kimyasal AĢındırma Parçaları Ġmalatı
SIKKORSKY MH-60 stabilize, kuyruk konisi, kuyruk dikmesi
ve„‟center box‟‟ imalatı
27
SIKORSKY NH-60 stabilize „‟PADDLE‟‟ imalatı
SIKORSKY MH-60/S-70 Komponent Kitleri Ġmalata
SIKORSKY MH-60/S-70 „‟Spar Assembly‟‟ Ġmalatı
SIKORSKY MH-60/S-70 Kompozit Fairing Ġmalatı
SIKORSKY MH-60/S-70‟‟FĠTOUT‟‟Ġmalat Ve Montajı
HAI için SIKORSKY „‟Side Panel‟‟ Parçaları Ġmalat Programı
T-38A Yapısal Yenileme Malzeme Üretimi Programı
2.8.1. TAI’nin GeliĢtirdiği Projeler
Tasarım ve Mühendislik faaliyetlerinde TAI, kendi geliĢtirdiği Ġnsansız Hava
Araçları (ĠHA) ailesi “Martı”, “Keklik”, “Turna/S”, “Turna/G”, “Pelikan” ve
“BaykuĢ” projeleri ile, veri iletimi, aviyonik, yazılım, yer sistemleri, kontrol, motor,
pervane, güç grubu ve hareketlendiriciler gibi ĠHA teknoloji alanlarında tecrübe
kazanmıĢ olup, alt sistemlerin platforma entegrasyonuna hakim duruma gelmiĢtir.
Ülkemizde ĠHA uçuĢ test deneyimine sahip tek kuruluĢ olarak TAI, ĠHA gelecek
teknolojilerini yakından takip etmektedir.
Uzaktan Kumandalı Hedef Uçaklar (Turna ve Keklik)
Hassas bölgeleri savunabilmek ve düĢman uçağı, füze gibi tehditleri süratle bertaraf
edebilmek için; hava savunma silah sistemleri ve kullanıcı personelinin, her an savaĢ
durumuna hazır olmaları gerekmektedir. Ansızın beliren hava saldırıları karĢısında
reaksiyon süresi kısıtlı olduğundan, baĢarılı bir savunmaya hazırlık, ancak süreklilik
gerektiren eğitim ve tatbikatlarla sağlanabilmektedir. Bu tür eğitimlerde, insanlı
uçağın çektiği hedefe, gerçek mermiyle yapılan atıĢlar; hem insan hayatı için risk
teĢkil etmekte, hem de büyük bir organizasyonel hazırlık ve yüksek maliyet
getirmektedir. Bu olumsuzlukları ortadan kaldıran pilotsuz uçaklar, hedef
çekebildikleri gibi, kendileri de hedef teĢkil edecek Ģekilde kullanılabilmektedir. Bu
sayede gerçek hava tehditlerini taklit edebilen hedef uçaklar, hava savunma
personeli eğitimi ve yeterlilik değerlendirme faaliyetlerinde sağladıkları büyük
esneklikten ötürü yaygın olarak kullanılmaktadır.
28
Türk Silahlı Kuvvetleri‟nin (T.S.K.) artan hava savunma eğitim ihtiyacından yola
çıkarak, Milli Savunma Bakanlığı ile 1995 yılında ihtiyacın yurtiçi kaynaklardan
karĢılanmasına yönelik bir Ar-Ge programı baĢlatılmıĢtır. Program kapsamında:
tamamen T.S.K. gereksinimlerinden hareketle, takip amaçlı “Keklik” ve atıĢ amaçlı
“Turna” hedef uçak sistemi prototipleri tasarlanarak üretilmiĢ ve Temmuz 1997'de
sistemlerin Ar-Ge kabulü yapılmıĢtır. MSB ile 29 Aralık 1999 tarihinde imzalanan
iç tedarik sözleĢmesi kapsamında; sistemler, gereksinimleri yerine getirecek Ģekilde
geliĢtirilmiĢ, kullanıcı eğitimleri verilmiĢ ve “Keklik” sistemi Ocak 2001‟de,
“Turna” sistemi ise Ekim 2001‟de teslim edilmiĢtir. Sistemler halen, K.K.K. ve
Hv.K.K. envanterlerinde servis vermekte olup, satıĢ sonrası destek faaliyetlerine
devam edilmektedir. GeliĢtirme aĢamasında; hedef uçak sistemleri ile değiĢik
tarihlerde gemi platformlarından ve karadan yönetilen test ve gösteri uçuĢları
yapılmıĢ, çeĢitli silahlarla takip ve muhtelif kalibrelerde mermilerle uçaksavar atıĢ
görevleri yerine getirilmiĢtir.
Ayrıca, TAI‟nin TÜBĠTAK-BĠLTEN ile ortak çalıĢması kapsamında, Turna‟ya
takılan fotografik kamera ile çekimler yapılmaya baĢlanmıĢtır. Standart AtıĢ Hedef
Uçağı Turna/S‟nin; TSK envanterinde de kullanımıyla birlikte, önemli bir uçuĢ
verisi oluĢmuĢtur.
ĠHA sistemleri gelecek yönelimi ve TSK kullanımından gelen geri bildirim; yeni
nesil bir hedef uçak sistemi Turna/G‟nin geliĢtirilmesine öncü olmuĢtur. Bu sistem;
yüksek seviyede otonomluk ve güvenilirliğe, iyileĢtirilmiĢ yanal karlılığa ve
modüler faydalı yük uygulamaları için daha fazla hacme sahiptir. TURNA/G tipinde
ayrıca değiĢen ihtiyaçlara göre adapte olabilmek üzere: motor, pervane, servo gibi
bileĢenlerin alternatifleri de platforma entegre edilmiĢtir.
Standart Turna/S platformu üzerinde gerçekleĢtirilen en önemli geliĢtirme,
Turna/G‟nin GPS seyrüseferi de içeren dijital oto pilotlu ve yedeklemeli tele
komut/telemetri sistemidir.
Turna için belirlenen ve gerçekleĢtirilen görevler:
Radar ya da elle kumandalı namlulu uçaksavar toplarıyla hedef uçağa
ya da 150m‟lik bir kabloyla çektiği manĢa doğrudan atıĢ,
Radar ve optik güdümlü uçaksavar füzeleriyle doğrudan atıĢ,
29
Isı güdümlü füzelerle doğrudan atıĢ,
Uçak üzerine monte edilmiĢ ya da yalnızca Turna‟ya özgü, hedef
manĢa tutturulmuĢ skor kaydedici ile vuruĢ ĢaĢmasını ölçmek ve bunu
telemetre ile yere iletmek.
Keklik için belirlenen ve gerçekleĢtirilen görevler:
Hedef uçağın namlulu uçaksavar toplarıyla izlenmesi,
Hedef uçağın radar güdümlü uçaksavar toplarıyla izlenmesi,
Hedef uçağın ısı güdümlü füzelerle izlenmesi,
Turna Hedef Uçağı pilotlarının eğitilmesi.
Taktik Ġnsansız Hava Araçları (ĠHA) BaykuĢ ve Pelikan
Havacılık sektöründe büyük önem kazanan insansız hava araçları üzerine baĢlatılan
çalıĢmaları ve Taktik Ġnsansız Hava Aracı ihtiyaçlarını dikkate alarak, TAI bir adet
istihbarat amaçlı özgün insansız hava platformu “BaykuĢ” ile aynı uçağın yarım
ölçekli modeli “Pelikan”ı geliĢtirmiĢtir.
Martı Uçağı
ĠHA pilotlarımızın pratik yapması amacıyla kullanılan Martı uçağı 2003 yılından
beri hizmet vermektedir. Çok kararlı bir platform olması sebebiyle TÜBĠTAK ile
ortak yürütülen “Havadan fotografik kamera ile görüntü alımı ve sayısal görüntü
analizi” çalıĢmalarında da kullanılmaktadır.
Uydu Projeleri
Türkiye‟de uzay araĢtırmaları öncelikli alan olarak devlet tarafından tanımlanmıĢ ve
resmi olarak ilan edilmiĢtir. Bu kapsamda hazırlanan uzay programının amaçları
arasında; Uluslararası alanda rekabet edebilen “Türk Uzay Sanayini” geliĢtirmek yer
almaktadır. TÜBĠTAK tarafından Türkiye‟de uzay-uydu teknolojileri altyapısının
geliĢtirilmesi amacıyla baĢlatılan Uzay Ar-Ge çalıĢmaları kapsamında; TAI, ilgili
kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği yaparak uydu alt sistemlerine yönelik çeĢitli proje
önerilerinde bulunmuĢtur.
TAI tarafından Mayıs 2005‟de; uzay ve uydu teknolojileri alanındaki faaliyetleri
yürütmek amacıyla, uluslararası platformda söz sahibi kuruluĢlarda görev almıĢ
30
(NASA vb.) Türk uzmanlar ve akademik bilgi ve tecrübeye sahip mühendisler ile
Uzay / Uydu Teknolojileri Grubu oluĢturulmuĢtur.
Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı A400M
Avrupa hava kuvvetlerinin gelecek nesil taktik, lojistik hava nakliye ihtiyaçlarını
karĢılamak amacıyla aralarında Almanya, Belçika, Fransa, Ġngiltere, Ġspanya,
Lüksemburg ve Türkiye‟nin bulunduğu yedi Avrupa ülkesinin katıldığı A400M
projesinin tasarım ve fizibilite çalıĢmalarına TAI, ülkemizi temsilen “Milli Sanayi
KuruluĢu” olarak katılmaktadır.
Yedi kurucu müĢteri ülkenin iĢtirak ettiği A400M tasarım, geliĢtirme ve imalat
projesi çerçevesinde toplam 180 uçak (Almanya: 60, Belçika: 7, Fransa: 50,
Ġngiltere: 25, Ġspanya: 27, Türkiye: 10) üretilecektir. Program uyarınca ilk test
uçuĢunun 2007‟de, ilk teslimatın ise 2009 yılında yapılması planlanmıĢtır.
Türkiye‟nin satın alacağı 10 A400M uçağına karĢılık Airbus Military S.L. ortağı
olan TAI‟nin sorumlu olduğu %7.15 oranındaki Yapısal ĠĢ Paketi, ön-orta gövde,
eleron ve spoyler, paraĢütçü kapıları, acil çıkıĢ pencereleri, kuyruk konisi ve arka
gövde üst kısmının, %1.26 oranındaki Sistem ĠĢ Paketi ise ıĢıklandırma ve su/atık
sistemlerinin tasarım ve imalatını kapsamaktadır.
A400M, Türk havacılık sanayisinin tasarım, geliĢtirme, üretim ve satıĢ sonrası
destek süreçlerinin tümünde yer alacağı ve tasarım telif haklarına sahip olacağı ilk
küresel ölçekli proje olması nedeniyle büyük önem taĢımaktadır. Proje aynı
zamanda ülkemize ve havacılık sanayimize teknolojik birikim, katma değer,
istihdam ve ihracat potansiyeli bakımlarından büyük katkı sağlayacak ve Türk
savunma sanayisinin dünya çapındaki diğer ortak tasarım ve geliĢtirme projelerinde
yer almasına öncülük edecektir.
A400M, Türk havacılık sanayisinin tasarım, geliĢtirme, üretim ve satıĢ sonrası
destek süreçlerinin tümünde yer alacağı ve tasarım telif haklarına sahip olacağı ilk
küresel ölçekli proje olması nedeniyle büyük önem taĢımaktadır. Proje aynı
zamanda ülkemize ve havacılık sanayimize teknolojik birikim, katma değer,
istihdam ve ihracat potansiyeli bakımlarından büyük katkı sağlayacak ve Türk
31
savunma sanayisinin dünya çapındaki diğer ortak tasarım ve geliĢtirme projelerinde
yer almasına öncülük edecektir.
TAI A400M Projesi ile “Resimden-Üretime” mantığından “Tasarımdan-Üretime”
mantığına geçmektedir. Böylece TAI, Airbus Military S.L.‟in altında Tasarım
Organizasyonu Onayı‟na (JAR-21 PART JA) sahip olacaktır. Bu sayede TAI
uluslararası alanda gereksinimlerden baĢlayarak, tasarım, test, sertifikasyon ve
teslimata kadar tüm süreçlerde hakim bir firma konumuna gelecektir.
2.9. Firmanın Kabiliyetleri
TAĠ Ana Faaliyet Alanları
Sabit ve döner kanatlı hava platformlarının üretimi
Ürün geliĢtirme faaliyetleri
Uçak gövdesi ve parça imalatı
Modernizasyon, modifikasyon, sistem entegrasyonu ve satıĢ sonrası
hizmetleri
Yönetim bilgi sistemleri ve yazılım geliĢtirilmesi
Bilgisayar ve kalite danıĢmanlığı
Yerli sanayii ile iĢbirliği
Eğitim hizmetleri
TAĠ‟nin kabiliyetlerini iki ana alt baĢlıkta incelemek mümkündür.
Teknik kabiliyetler
Mühendislik kabiliyetleri
Teknik kabiliyet gerek tip,gerekse bir çok tip uçağın montajı sırasında kullanılan
parçaları imal etme ve son ürüne dönüĢtürme aĢamalarında kullanılan her türlü
tezgahı , aleti,cihazı, muayene cihazlarını ve benzeri sistemleri içerir. Kısaca uçak
imalatı için fabrikada kullanılan her tür donanımdır.
Mühendislik kabiliyeti ise bir fabrikada uçağın gerek tasarım gerekse imalat
aĢamalarında kullanılan daha çok eğitimli insana dayalı önemli bir unsurdur.
32
Günümüzde yeni bir uçak tasarımı kadar mevcut uçakların servis ömürlerinin
arttırılması ve ileri teknoloji ürünlerinin bu uçaklara entegrasyonunda mühendislik
hizmetlerinin önemli bir rolü vardır.
TAI‟nin teknik kabiliyetleri ise Ģöyle sıralanabilir:
IBM 9021/500 Süer Bilgisayarı ile donatılmıĢ bilgisayar merkezi,
Kompozit ve metal yapıĢtırma tesisi,
Kimyasal ve metalurjik iĢlemler tesisi,
3,4,5 eksenli tezgahlarda donatılmıĢ numerik kontrollü iĢleme
merkezleri,
Köprü tipli 5 eksenli nümerik kontrollü profil iĢleme tezgahı,
TalaĢlı imalat, ön kesim ve taĢlama atölyeleri,
GeniĢ bir takım aparat mastar imalat atölyesi,
Uçak için her türlü metal-sac imalatı,
Boru bükme ve kaynak atölyeleri,
Kablo donanımı, levha kaplama, anotlaĢtırma, pirinç kaynağı,
Isıl iĢlem, astarlama ve boyama atölyeleri,
Uçağın elektrik, elektronik ve hidrolik teçhizatını takma kabiliyeti,
UçuĢ öncesi ve uçuĢ denemeleri tam olarak uygulama yetenek ve
becerisi ile uçağın teslimiyle ilgili tüm iĢlemler,
Kalibrasyon ve iĢlem kontrolü laboratuarları,
Uçak üretimi, tamir ve modifikasyonu konularında teorik, laboratuar,
iĢ baĢı eğitimi veren bir eğitim merkezi.
3.ENDÜSTRĠ ANALĠZĠ
3.1. Firmanın Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri
Savunma sanayiini diğer sektörlerden ayıran önemli farklılıklar ;
Yüksek teknolojiye dayanan hassas üretim teknikleri
Ürünlerinin büyük bölümünün alıcısının devlet olması
33
Tek alıcıya ve sınırlı ihtiyaca dayalı üretim,
Üretimde sürekliliğin sağlanması için dıĢ pazara açılım,
Ürünlerinin emniyetli güvenilir ve özelliklerinin gizli olmasının
gerekliliği
Savunma sanayi alanında faaliyet gösteren Ģirketlerin büyük, güçlü
ve güvenilir olmasının istenmesi
DıĢa bağımlılığın az olmasının istenmesi Ģeklinde sıralanabilir.
TAI Savunma Sanayinde uçak alt sektöründe yer almaktadır. TAI Türkiye‟deki uçak
üreten tek fabrika olduğundan ülkedeki tüm uçak pazarına sahiptir ve havacılık
sanayimizdeki dıĢ harcamaların bir kısmının ülkemizde kalması için atılmıĢ önemli
bir adımdır. TAI Ģu anki durumu itibari ile dıĢ pazarda büyük firmaların alt
yüklenicisi konumundadır. TAI, 22 yıllık faaliyetleri süresince, uçak gövdesi
üretiminde kazandığı kabiliyet ve deneyimleri ile dünyanın önde gelen havacılık
Ģirketleri ile rekabet edebilir hale gelmiĢtir. TAI , yapılan bir araĢtırmaya göre
dünyadaki en büyük 100 savunma Ģirketi arasında yer almıĢtır. TAI yurt içinde
savunma sanayinde faaliyet gösteren Aselsan, Havelsan, FNSS, Roketsan, TEI gibi
firmalarla yakın iliĢki içindedir. Birbirlerine rakip değildirler, çünkü savunma
sanayinin farklı dallarında hizmet vermektedirler ve farklı ürünler üretmektedirler,
müĢterileri farklıdır. Ayrıca yakın bir zaman içerisinde bu savunma sanayi
Ģirketlerinin ortak bir holding altında birleĢtirileceği de bu sıralar gündemdedir. TAI
„nin içinde bulunduğu sektör savunma sanayisi olduğu için , klasik pazarda büyüme
stratejileri baĢarılı olamaz. Savunma sanayindeki iĢ alımları , büyümeler genelde
ülkelerin stratejik kararları ölçüsünde belirlenir. Örneğin, A400M savaĢ nakliye
uçağı projesine dahil olmanın Ģartı ülke ordusunun bu projenin ürünü A400M
uçaklarından satın almasıdır. Yani önce müĢteriler belirlenir sonra her müĢterinin
ülkesindeki firmalar tarafından proje paylaĢılır ve üretime geçilir.
Devlete sağlanan katma değer verilerinin , TAI A.ġ „nin gizlilik politikasından
dolayı verilmesi uygun bulunmamıĢtır.
34
3.2. Ġhracat ve Ġthalat Durumu
Firma uçak üretiminde kullanılan ara ürünleri ve hammaddelerin %90‟ını
yurtdıĢından ithal etmektedir. Ġthalatın yapıldığı ülkeler proje bazında değiĢmekte
olup genellikle ABD ve Avrupa ülkelerinden ithalat söz konusudur. Bunun sebebi
ise, TAI‟nin ana yüklenicisi firmaların getirdiği Ģartnameler ve kalite politikalarıdır.
Örneğin, ana yüklenici tarafından belirli standartlara uymayan firmalarla çalıĢılması
durumunda sorumluluk kabul edilmeyeceği gibi bir madde getirildiği zaman, yerli
firmalarda bulunmayan sertifikalardan dolayı mecburen ihtiyaçlar ihtal
edilmektedir.Bu sertifikaların alınmasıda kobiler için maliyetlidir çünkü bu
sertifikasyon süreci sonunda tek müĢterisi TAI olacaktır. Bu bakımdan bu maliyeti
çıkarması zordur.
TAI hem iç Pazar için hem de dıĢ Pazar için üretim yapmaktadır. TAI‟ nin üretim
yaptığı ülkeler ve firmalar Ģu Ģekildedir;
ABD:
BAE Systems Controls, Inc.
Boeing
LMAC
LMMFC
Marsh Aviation
MDHI
Northrop Grumman
Sikorsky
Almanya :
EADS-Deutschland GmbH
Avusturya:
FACC
35
Belçika:
Sonaca
Fransa :
Airbus Military S.L.
Thales
Fransa-Almanya :
EADS-Eurocopter
Hollanda :
Koolhas Alphen
Ġspanya :
Airbus-Ġspanya
EADS-CASA
Ġtalya :
Agusta
Kanada :
Davis Engineering
Kore Cumhuriyeti :
KAI
Mısır :
Mısır Hava Kuvvetleri
36
Pakistan :
Pakistan Hava Kuvvetleri
Türkiye :
Milli Savunma Bakanlığı
Kara Kuvvetleri Komutanlığı
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı
Hava Kuvvetleri Komutanlığı
Sahil Güvenlik Komutanlığı
Maliye Bakanlığı
Çevre Bakanlığı
Savunma Sanayi MüsteĢarlığı
Emniyet Genel Müdürlüğü
Türk Hava Yolları
Sosyal Sigortalar Kurumu
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü
T.C. Devlet Demiryolları
Kredi Yurtlar Kurumu
Aselsan
Alp Havacılık
Arçelik
Aydın Yazılım
Erdemir
FNSS
Havelsan
Havelsan Teknoloji Radar
Hema DiĢli
MSB-ANT (Akaryakıt Nakil Tesisleri)
Mercedes-Benz Türk
NetaĢ
Nurol Makine
Park Holding
Roketsan
37
TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)
TASĠġ
TEI
TÜBĠTAK/BĠLTEN
Yunanistan:
HAI
Ġthalat ve ihracat tutarları bilgileri gizli olduğu için raporda eklenememiĢtir
4. FABRĠKA YER SEÇĠMĠ
Bilindiği gibi iĢletmeler kurulurken kuruluĢ yeri etmenleri son derece önem
taĢımaktadırlar. TaĢıma, hammadde, pazar alanı, iĢ gücü, su, iklim koĢulları, sosyal
ve kültürel koĢullar, vergi, resim harçlar ve teĢvik önlemleri; enerji, askeri tehlike
bunlardan baĢlıcalarıdır. Fabrikanın yerleĢiminde Ģu faktörler göz önünde
tutulmuĢtur;
TaĢıma, hammadde : TAI ileri teknoloji gerektiren ve ülkemiz için
bir ilk olan bir sanayiide üretim yapmaktadır. Ġmalat süreçlerinde bu
sanayiinin yan sanayilerii ülkemizde olmadığı ve yaptığı uluslararası
sözleĢmelerde çoğu önemli ham malzemesinin tedarikçisinin ortaklarınca
belirlenmiĢ,onaylanmıĢ kaynaklar olmasından ötürü hammadde tedariğinin
büyük kısmı yurtdıĢından ithalat Ģeklinde gerçekleĢmektedir. Ġthalatının
büyük kısmını Amerika, Fransa, Ġspanya ve diğer Avrupa ülkelerinden
gerçekleĢtiren Türkiye nakliyeyi hava, kara yada deniz yoluyla
gerçekleĢtirmektedir. Ġthal mallar Esenboğa, Ġstanbul ve Ġzmir‟e
gelmektedirler. TAI çevre yolu üzerinde yer almakta böylece yurt içi yada
yurt dıĢında gümrükten gelenler için kolay bir adres niteliğini taĢımaktadır.
Pazar alanı : TAI bir mal üreterek piyasaya çıkıp müĢteri
aramamakta, sipariĢ usulü genellikle de Türk Ordu‟sunun belirlenmiĢ
ihtiyaçlarını karĢılamak üzere yapılandırıldığından herhangi bir pazara
ihtiyaç duymamaktadır. Fakat TAI‟nin, Genelkurmay BaĢkanlığı, Milli
38
Savunma Bakanlığı, Savunma Sanayii MüsteĢarlığı, Kara Kuvvetleri
Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı gibi kurumlarla aynı Ģehirde
bulunması bu kurumlarla olan irtibatını ve iletiĢimini kolaylaĢtırır.
Uçakların test alanı: TAI‟ nin kuruluĢ amacı F-16 üretmek olduğu
için kuruluĢ yerinin yakınında bulunan 4. Ana Jet Üs Komutanlığına yakın
olması uçakların test edilmesi açısından çok avantajlıdır.
ĠĢgücü: Ankara‟da okuma oranının yüksek olması, Ankara‟daki
üniversitelerde havacılık ve diğer mühendislik dallarının yer alması TAI‟ye
kalifiye personel bulmada kolaylık sağlamaktadır.TAI‟de gerek imalattaki
iĢçi gerekse teknik personel titizlikle seçilmekte, iĢe alınınca ve belirli
periyodlarla eğitimler düzenlenerek çalıĢanların yeterliliği, performansı
artırılmakta ve hızla geliĢen bu teknolojiye ayak uydurması sağlanmaktadır.
Zira uçak imalatı hataya meydan verilmemesi gereken bir imalattır, imalatın
her aĢamasında en ufak bir hatada insan hayatı söz konusudur.
Güvenlik: Savunma Sanayine hizmet ederek, uçak üreten bir firma
olarak TAI‟nin kurulduğu yer güvenlik açısından çok önem taĢımaktadır.
Ankara, Türkiye‟nin iç bölgesinde olduğu için dıĢarıdan gelebilecek
saldırılara karĢı güvenilir bir Ģehirdir.
Su : TAI kendi suyunu kendi üretmektedir. Atık sular arıtılarak
tekrar kullanıma sunulmakta, yeĢil alan sulamalarında ve diğer su gereken
yerlerde ihtiyaca karĢılık vermektedir.
Ġklim koĢulları : Uçak Sanayiinde iklim koĢulları büyük önem
taĢımaktadır. Ankara‟nın kara iklimine sahip olması, rutubet ,nem gibi
sorunların üretimi etkilemesini engeller.Bu açıdan Ankara doğru bir seçim
yeridir.
Sosyal ve Kültürel KoĢullar : TAI Ģehirden çok uzak olmasına
rağmen tesislerinin hemen yanında bulunan lojman, kreĢ, tenis kortları,
spor, kondisyon salonu, kafeterya gibi çalıĢanlarının barınma ihtiyacına ve
spor aktivitelerine yanıt vermesi açısından olumlu ve teĢvik edici,
motivasyonu artırıcı koĢullara sahiptir. Ayrıca TAI tüm çalıĢanlarının
ulaĢımı için Ankara‟nın birçok yerine servis imkanı sağlanmaktadır.
Vergi, teĢvik önlemleri : TAI baĢta tamamen devlet desteğiyle
kurulmuĢ bir iĢletme olmasının yanı sıra hala devletten önemli destekler
39
almakta zira devletin ordusunun ihtiyaçlarını tedarik edebilmek için devletin
gerçekleĢtirdiği ihaleler ve anlaĢmalar doğrultusunda üretim yapmaktadır.
Ġthalatlarda vergiden muaf tutulmaktadır.
Enerji : TAI elektrik enerjisini Sincan ilçesinde TedaĢ‟ın verdiği ana
hattan karĢılamaktadır. Bunların yanı sıra elektrik gitmesinin yada montaj
dalgalanmalarının büyük mali kayıplara neden olacağı yerlerde UPS hatları,
jenaratörler bulunmaktadır.
Isınma : Isınmayı TAI yine kendisi dev galerilerinde düĢük linyit ve
fuel-oil kullanarak kendisi sağlamaktadır.
Havalandırma : TAI de havalandırma sistemi gerek çalıĢanların
ortamını iyileĢtirmek, gerekse kalibrasyon labaratuarları gibi hassas
yerlerdeki havayı kontrol etmek için etkin bir Ģekilde kullanılmaktadır.
5. TAI’DE TEDARĠK
Firma uçak üretiminde kullanılan ara ürünleri ve hammaddelerin %90‟ını
yurtdıĢından ithal etmektedir. Ġthalatın yapıldığı ülkeler proje bazında değiĢmekte
olup genellikle ABD ve Avrupa ülkelerinden ithalat söz konusudur.
TAI‟ de üretimin yapılmasında kullanılan hammadde, müĢterinin sözleĢmede
belirttiği firmadan temin edilmek zorundadır. Yurt içinde TAI‟ den baĢka uçak
sanayi olmadığı için bu yönde bir yatırım yapılmamakta ve TAI‟ ye hammadde
açısından tedarikçi olabilecek standartlara sahip bir firma bulunmamaktadır.
Ġthalat tutarları bilgileri gizli olduğu için raporda eklenememiĢtir fakat tedarik
fiyatının oluĢumu ve malzeme maliyetinin son ürün fiyatına etkisini Ģu Ģekildedir;
Tedarik fiyatının oluĢumunu ;
Miktar,
Ġhtiyaç tarihi,
Kalite gerekleri,
Ödeme Ģekli,
40
http://emrahuzumer.com/blog
Alternatif malzeme,
Ġhtiyacın tanımı etkilemektedir.
Malzeme maliyetinin son ürün fiyatına etkisi;
Malzeme Maliyeti = Malzeme Fiyatı + Ġlave Masraflar
Nakliye,Sigorta,Banka..
Malzeme Fiyatı=Birim Fiyat x Miktar
Son Ürün Maliyeti = Malzeme Maliyeti + ĠĢçilik + Diğer
Havacılık sektöründe bitmiĢ ürün maliyetinde öngörülen malzeme payı %60‟lar
düzeyindedir. Kalanını iĢçilik ve diğer harcamalar oluĢturmaktadır.Bu kapsamda
toplam malzeme maliyetinde yapılabilecek her iyileĢtirme bitmiĢ ürün fiyatını
doğrudan etkileyecek ve %30‟lara varan oranlarda tasarruf imkanı sağlayabilecektir.
Bu amaçla firmanın Tedarik Müdürlüğü bölümü çalıĢanlarının benimsemiĢ olduğu
“Rekabet tedarikte baĢlar.” ve “ Bir maldan satılırken değil, alınırken kazanılır.”
politikaları uygulanmaktadır Bu sayede iyileĢtirme ve tasarruf konusunda baĢarılı
sonuçlar elde edilmektedir.
TAI Tedarik Müdürlüğü ERP, MRP II , PMS (Satınalma Yönetim Sistemi), Internet,
MS Ofis yazılımlarının entegre kullanımı ve eğitimli personeli ile Ģirket cirosunu
%40‟a varan oranlarda kullanarak Ģuan 30 farklı projeye tedarik hizmeti
sunmaktadır. Firmada tüm tedarik iĢlemleri elektronik ortamda yapılarak bilgi
paylaĢımının azami seviyeye ulaĢtırılması hedeflenmektedir. E-tedarik ortamında
müĢteri memnuniyetini tam olarak sağlamayı amaçlayan TAI Tedarik Müdürlüğü,
Tesellüm muayenede %99.9 kabul oranına ulaĢan satınalma faaliyetlerine sahiptir.
Tedarik Müdürlüğü bölümünün görev kapsamı kısaca Ģu Ģekildedir;
Üretim malzemesi tedariği,
41
Destek malzeme tedariği,
Yatırım kalemleri,
Lojistik destek malzeme ve servisi,
Hizmet (danıĢmanlık, eğitim vb.)
Diğer kuruluĢlar adına hizmet/malzeme tedariği.
6. TAI’de STOKLAMA
TAI uçak fabrikası sipariĢe göre üretim yapmasına rağmen fazla miktarda stok
yapmaktadır. Çoğu hammadde yurt dıĢından geldiği için TAI‟nin taĢıma maliyeti
yüksektir. TAI‟nin burada iki seçimi vardır :
1. Sadece malzemeye ihtiyacı olduğu zaman yurt dıĢından sipariĢ
yoluyla getirtmek;
2. TaĢıma maliyetini azaltmak için gerekli malzeme miktarından fazla
getirerek stoklamak.
Bu iki seçimden TAI ikincisini daha uygun görmüĢtür. Çünkü yurt dıĢında malzeme
getirmek hem çok pahalı,hem de çok zahmetli bir iĢtir. Yurt dıĢından gelen
malzemeler genelde uçak yoluyla gelmektedir ve istediğin her zaman uçak bulup
malzeme getirme Ģansın yoktur. Bu uçaklar belli zamanlarda Türkiye‟ye malzeme
getirmektedir. Bu stok yapılmasını büyük ölçüde etkilemektedir. Aynı Ģekilde gemi
ile gelmesi gereken malzemeler için de yolun uzun olması büyük sorun
içermektedir. Çünkü çoğu hammadde Amerika‟dan gelmektedir.
Stok yapılmaya gidilmesinin bir baĢka sebebi de gerekli malzemeden daha fazla
alarak maliyeti düĢürme isteğidir. Gerekli maliyet hesapları yapılmıĢ ve stok
yaparak maliyetin daha az olacağı belirlenmiĢtir.
Stok yapmak daha uygun gibi görülse de onun da dezavantajları olduğu yadsınamaz.
En büyük dezavantajı ise ömrü sınırlı olan kimyasal veya kompozit yapmak için
kullanılan malzemelerin kullanılamadan atılmasıdır. Çünkü bu malzemeler yurt
dıĢından belli bir sayının altında satılmamaktadır. Örneğin bir kimyasaldan sizin 50
42
kutu ihtiyacınız var. Siz o kimyasaldan istediğiniz kadar alamıyorsunuz. En az 200
tane alırsanız size satıyorlar. Ve sözleĢme gereği siz onu o üreticiden almak
zorundasınız.
Uçak malzemelerinin bazılarının çok pahalı olması yüzünden bunların çok iyi
saklanması gerekmektedir. Kimyasalların çoğu da sıcaklığı sabitlenmiĢ odalarda
saklanmaktadır. Örneğin kompozit yapımında kullanılan malzemeler -22 C
dereceye kadar soğutulmuĢ odalarda saklanmaktadır. Bu gibi malzemeleri saklama
Ģekli de stok maliyetini artırmaktadır.
TAI‟de malzemeler stoklanırken her birine bir numara verilir. Bu numara ile o
malzeme bilgisayara iĢlenir ve herhangi bir istek karĢısında o malzemeye çok çabuk
ulaĢılabilir. Ayrıca bu numara ile bilgisayardan bu malzeme hakkındaki herĢeyi
öğrenebilirsiniz.(ne kadar malzeme olduğu,hangi rafta olduğu vb...) Bu malzemelere
ulaĢmak için sipariĢ kartı doldurup,ne kadar ve hangi malzemeden nereye
getirilmesini istediğinizi bildirmeniz gerekmektedir. TAI‟de malzemeler
maliyetlerine göre üçe ayrılarak stoklanır:
1. A Sınıf Materyaller
Bu malzemelerin fiyatları çok yüksektir. Malzemelerin hiçbir Ģekilde kaybolması
yada bozulması söz konusu değildir. Malzemeler yılda dört kez sayılır ve hiçbir
Ģekilde tolerans gösterilmez. Bu malzemelere örnek olarak adaptör, sigorta, fairlead,
panel, anten, kablolar, kontrol ünitesi, indikatör, pompa, monitör, transmitter, valf,
tank, Ģaft, vb. gösterilebilir. Bu malzemelerin fiyatları açısından bir fikir sahibi
olmak için birkaç örnek verelim:
16Y260-1 egzoz borusu (exhaust) 631 $
16W1131-17P kanat ana kiriĢi (spar assembly) 548 $
16VP030-2 düğme (switch) 375 $
16VP018 kontrol yakıt valfı (control yakıt valf) 2428 $
16VP013 pompa(pump) 3710 $
2. B Sınıf Materyaller
43
Bu malzemeler A sınıf materyallere göre daha ucuzdur. Yılda iki kez sayımları
yapılır. Ve kaybolma toleransları % 2‟dir. Bu malzemeler; castings, forgings
,kimyasallar, bazı hammaddeler (çubuk,tüp,levha vb..) , yarı iĢlenmiĢ hammaddeler
( kablo gibi) vb‟dir. Bu malzemeler için de birkaç örnek verelim :
43285765 çelik levha (steel bar) 47.25 $ / ft
41752570 alüminyum ekstrusyon(aliminium extrusion) 5.27 $ / ft
42050345 alüminyum levha (aliminium sheet) 310.38 $/ft
45094227 bileĢikler (compounds) 263.06 /kit
16M216-7 dökümler(castings) 8.74 $/adet
3. C Sınıf Materyaller
Bu malzemeler çok sayıda olan ve aĢırı pahalı olmayan malzemelerdir.Yılda bir kez
sayılır ve kaybolma toleransı %5‟tir.Bu malzemeler ; çivi, vida, pul, somun, mil,
perçin vb‟dir.
AN924-10J somun (nut) 1.10 $ / pc
AN960-616 pul ( washer) 0.32 $ / pc
MS20392-3C17 pin 1.75 $ / pc
MS21103D10 köĢebent (clump) 0.05 $ / pc
NAS1080AG06 mesnet (collar ) 0,05 $ / pc
TAI Tarafından Satın Alınıp Stoklanması Gereken Ticari Malzemelerin
Stoklanma Süreçleri :
1. Kullanıcı bölüm talebini iç yazıĢma ile malzeme kontrole bildirir. Bu hiç
alınmamıĢ bir malzeme ise, yani TAI MAT‟L no.su yoksa satın alma planlamadan
malzeme no.su istenir. Onlar PO/PR sisteminde bu malzemeyi tanımlar ve malzeme
üretim planlamaya bildirirler.
2. TAI MAT‟L no almıĢ olan malzeme grubu tarafından MRP de yaratılır ve
planlaması yapılır. Yani ihtiyaç miktarı, tekrar sipariĢ edilme noktası emniyet stok
miktarı belirlenerek planlama kodu girilir.
44
3. Bu planlamaya göre sistem ertesi gün “MDCN” NO denen kendi oluĢturduğu bir
no ile sipariĢ sinyali verir.
4. Malzeme “PR” (SATIN ALMA ) talebi formu doldurularak,
“LEADTĠME”(SATIN ALMA SÜRELERĠ) VE E.Q.O (ekonomik sipariĢ
miktarları) gözetilerek istenen miktar ve zaman satın alma planlamaya yollanır. Bu
arada sipariĢ edilen miktar MRP‟ye girerek de onaylanır.
5. Malzeme TAI‟ye gelip tesellüm iĢlemi yapıldıktan sonra tesellüm raporu ile
malzemenin geldiği malzeme ve üretim bölümüne bildirilir.Eğer malzemenin teslim
alınmasında bir aksaklık yoksa (ki olduğu takdirde tesellüm iĢlemi sırasında
QAR‟lanır veya kullanıcıyla ve depoyla irtibat kurularak çözüme ulaĢıncaya kadar
bekletilir), malzeme depoya alınır. Alınma iĢlemi yapılırken MRP‟de tesellüm
kayıtları ve malzemenin fiyatı da girilir.
6. Malzemenin TAI tesellümü yapıldıktan sonra depo tesellümü yapılır ve burada
malzeme için yer tanımlanır.
7. Malzeme depoda belirli bir düzenle göre kurulmuĢ raflardaki yerini alır, aynı
zamanda kartına iĢlenir.
8. Talep sahibi o malzemeye ihtiyaç duyduğu zaman (MSR) malzeme istek
formunu doldurarak depoya iletir.
9. Bu MSR formunun üzerindeki malzeme no.su, istek miktarı, eldeki malzemeye
göre doğrulanarak çıkıĢ miktarı onaylanır ve MRP‟de talep yaratılarak, istek yapan
bölüm için yayınlanır ve de yayınlanan bu liste düĢülerek iĢlem tamamlanır.
10. Malzeme yüklenerek kullanıcıya gönderilir.
11. Malzeme çıkıĢları planlama ekranında daha önce belirlenmiĢ olan tekrar sipariĢ
noktasına düĢtüğü zaman sistem otomatik olarak sinyal verir ve aynı iĢlemler
yapılır.
45
Montaj malzemelerinin geneli büyük parçalardan oluĢur ve depoda geniĢ yer
tutarlar. Malzemelerin depolanması için geniĢ raflar kurulmuĢtur. Bu raflarda
düzenli bir Ģekilde üzerlerinde parça numaraları ve raf numaraları yazılı olarak
depolanır, ufak parçalarda yine üzerlerinde parça ve raf numaraları olarak küçük
torbalarda muhafaza edilmektedirler.
Bu malzemelerin planlanması “sabit periyod ihtiyacı” politikası ile yapılır.
Kullanılan malzemelerin, TAI ye herhangi bir envanter tutma maliyeti
olmadığından taĢıma maliyetini düĢürmek, için 6 aylık malzeme ihtiyacını
karĢılayacak büyük miktarlarda sipariĢ yapılır. Bu yöntemle malzeme getirtme
süresinin uzunluğundan kaynaklanabilecek problemler de nispeten giderilmiĢtir.
Sistem malzemenin eldeki ve yoldaki miktarını toplayıp, bu toplamdan iki aylık
emniyet stoğunu düĢer ve net ihtiyacını saptar ve 6 aylık ihtiyacı için 4 ay önce
sinyal verir.
2 aylık emniyet stoğu, malzemenin temininde olabilecek gecikmelerin ve planlanan
malzeme ihtiyaçlarındaki olası değiĢikliklerden kaynaklanabilecek ekstra
ihtiyaçların hesaplanması sonucu belirlenmiĢ. Bazı stoklar ise belli periyodlarda
değil ortaklarla yapılan anlaĢma gereğince ya da toplu halde alımların nakliye
ücretini düĢüreceği için 5 yıllık ham malzeme ihtiyaçları bir arada alınarak stokta
tutulurlar.
7. HAMMADDELER
TAI‟nin uçak üretimi için bir çok malzemeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bu
malzemelerin çoğu yurt dıĢından karĢılanmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise yurt
dıĢındaki firmalarla yapılan sözleĢmelerde genelde alınacak hammaddelerin onların
istedikleri fabrikadan alınma zorunluluğunun konulmasıdır. TAI eğer ihaleyi almak
istiyorsa bu maddeye göz yummak zorunda kalıyor. Çoğu iĢletme kendi
ülkelerindeki fabrikalardan hammaddelerin alınmasını istemektedir.
46
Ayrıca TAI almak istediği hammaddeden fazlasını almak zorunda bırakılıyor.
Mesela 100 adet almak istediği bir kimyasaldan fabrikanın koyduğu tavırla 200 tane
almak zorunda kalıyor. Ve TAI o fabrikadan hammaddeler almaya mecburdur.
Almazsa sözleĢme fesh edilebilir.
Bunun yanından bazı parçalar ve malzemeler yurtiçinden alınmaktadır. Hem
Havacılık sanayiinin geliĢmesine destek olmak ve dünya çapında rekabet fırsatı
yaratmak , hem de yan sanayii firmalarını yüksek kalite seviyesine çıkarmak ve
uluslararası sivil/askeri standartlarda hizmet verebilmelerine destek olmak için
‘’Alt SözleĢme Yönetimi Müdürlüğünün’’ çalıĢmaları yoğunlaĢmıĢtır. Örneğin
CASA uçaklarının dıĢ kanatları Kayseri‟de üretilmektedir.
TAI‟nin aldığı hammaddelerin dağılımı Ģöyledir :
Alüminyum 78.3%
Graphite-Epoxy 2.7%
Çelik 10.5%
Titanyum 1.6%
Diğer 6.9%
TAI‟nin gizlilik politikası nedeniyle alınan malzemelerin fiyatları bizlere
verilmemiĢtir.
8.YATIRIM KARARLARI
TAI‟ de yatırımlar iki esasa göre yapılmaktadır.
1. Yenileme amaçlı yatırımlar (tezgâhların ve benzeri araçların çok eskimesi
durumunda değiĢtirilmesi)
2. Ġlave yatırımlar (Yeni bir iĢ alınacağı zaman ilave bir tesise ihtiyaç olursa bunun
için yapılacak yatırımlar)
47
Yatırımlar Mühendislik Planlama ve Yatırımlar ġefliği tarafından gerçekleĢtirilir.
TAI‟de yatırımlar beĢ yıllık planlar dahilinde yapılır. Alınan bir proje için kontrat
imzalanmadan yatırım yapılmaz dolayısıyla müĢteriye teslim süresi içine yapılacak
yatırımların süresi de dahildir. Yatırımların yapılmasında dikkat edilen faktörler
bütçe ve müĢterinin talebidir. Yatırımların bütçe sınırları içinde olması gerekir. Aksi
taktirde yatırım ile elde edilmesi planlanan kar zarara sebep verebilir.) Yatırımı
etkileyen bir diğer faktör de müĢterinin talebidir. (Yapılacak olan yatırım müĢteri
istekleri ile ters düĢtüğü taktirde boĢa yapılmıĢ sayılır. Bu da Ģirket için büyük bir
mali kayıptır.) Uçak üretiminde müĢteri sayısı sınırlı ve az olduğu için yatırım
kararlarında müĢterinin istekleri değerlendirilmeye çalıĢılır.
Yatırımların yapılması genellikle müĢterinin talebine bağlıdır. Örneğin geçmiĢ
yıllarda CASA uçağını yapılması için kompozit binasına ihtiyaç duyulmuĢtur ve
bina yapılmıĢtır. Kompozit binası geliĢmiĢ teknikleri ile halen faaliyetlerini
sürdürmektedir.
Firma, yatırım tekliflerini değerlendirirken, teknik özellikler ve fiyat konusunda
uygunluğun yanı sıra; yatırımın beraberinde getireceği birtakım diğer getirileri de
göz önünde bulundurmak durumundadır. Firmanın zararına da olsa yapacağı bir
yatırım gelecekte ona büyük artılar sağlayabilir.(sektördeki konumu ve dünyadaki
yeri açısından önemli olabilir.)
9.KALĠTE KONTROL VE BAKIM FAALĠYETLERĠ
9.1. Kalite Politikası
TAI, yüksek kaliteli ürünleri zamanında ve en uygun fiyatla üretirken, eksiksiz
müĢteri memnuniyetini, hissedarların mutlak güvenini ve iĢ görenlerin mutluluğunu
sağlamayı taahhüt eder.
48
TAI bu amaçla, tasarım, imalat ve satıĢ sonrası desteği de kapsayan devamlı bir
iyileĢtirme felsefesi uygular ve çevre ile toplumun hayatiyetinin bilincinde olarak,
satıcı firmalardan oluĢan mükemmel bir ortaklık gerçekleĢtirmek için çalıĢır.
TAI de her program için bir kalite planlaması yapılmaktadır. Kalite kontrol için
MPP denilen temel bir program kullanılır. MPP (Ana Program Planı), programın
zamanında, belirlenen kalite ve maliyet sınırları içinde kalacak Ģekilde ve
sözleĢmesine uygun, baĢarıyla yerine getirilebilmesi için yapılması gereken tüm
belli baĢlı çalıĢmaların takvimlendirilmiĢ toplamıdır.
Her bir sözleĢme son ürün çizelgesi, ilgili olduğu son ürününün planlanan
gerçekleĢme tarihini ve teslim miktarlarını gösterir. Bu çizelgeye MPS (Ana Üretim
Çizelgesi) adı verilmektedir. MPS tüm „sözleĢme son ürünü çizelgelerinin‟
toplamıdır.
Bir MPP en azından aĢağıdaki bilgileri içermek zorundadır:
Teklif geliĢtirme çalıĢmaları/ sözleĢme geliĢtirme çalıĢmaları
SözleĢmenin imzalanması
SözleĢmenin yürürlüğe girmesi / programa baĢlama tarihi / sözleĢme
öncesi baĢlama yetkisi / devam etme yetkisi
Veri / belge akıĢı
Teslimat
MPS
Kalite iĢlevleri
ĠĢe baĢlama hazırlık çalıĢmaları
Tasarım ve geliĢtirme çalıĢmaları
ÖzgünleĢtirme
Mühendislik ürün ağacı(EBOM) çalıĢmaları
Ürün ağacı (MBOM) çalıĢmaları
Takım tasarımı
Takım imalatı
Malzeme çalıĢmaları(planlama ve tedarik)
Yap / satın al analizi
Ġmalat çalıĢmaları(parça imalat, altmontaj, montaj, vb..)
49
Ġlk parça imalatı / muayene
Ambalajlama /sevkiyat/ ulaĢtırma
Kabul
Entegre lojistik destek
MPP‟nin hazırlanmasında programlar, üretim ve malzeme, tasarım ve mühendislik,
kalite teminatı ve biliĢim teknolojileri bölümleri kalite kontrol birimine gerekli
desteği vermekle yükümlüdürler.
Kalite kontrolün ana Ģeması su Ģekildedir:
Kalite Sistemleri:
1. Ürün Uygunluğu Kontrol
2. Ölçüm Kontrol
3. Proses Kontrol
4. Kalite Mühendisliği Ve Tedarik Kontrol
Kalite Muayene ĠĢlemleri:
1. takım ve talaĢlı imalat muayene
2. metal imalat ve boya muayene
3. kompozit imalat ve tahribatsız muayene
4. montaj muayene(1)
5. montaj muayene(2)
Kalite teminatı grup
müdürlüğü
Ġç denetim ve
ĠPK
Kalite
sistemleri
Kalite muayene
sistemleri
50
6. montaj muayene(3)
7. montaj muayene(4)
8. montaj muayene(5)
kalite kontrol bu proseslerin yanı sıra ;
ekipman sertifikasyonu
kiĢilerin sertifikasyonu
kalibrasyon
proseslerin sertifikası
gibi sertifikasyon iĢlemleriyle de ilgilenir.
9.2. Bakım Faaliyetleri
Arıza olduktan sonra müdahalenin veya tamirin yapılması diyebileceğimiz, tepkisel
bir özellik taĢımaktadır. Burada kullanılan makineler ve üretim hattı tamir bitinceye
kadar durur. Tamir bakım ekipleri ve bakım atölyesi sıkı bir iĢbirliği eĢliğinde
üretimin kısa bir süre içinde yeniden baĢlaması için çaba sarf ederler.
Koruyucu Bakım:
Ġster makine teçhizat olsun isterse bina ve tesisler arıza ortaya çıkmadan muntazam
periyotlarda sistemin muayenesi ve varsa-gerekiyorsa makine ayarlama, temizleme,
parça yenileme, boyama ve diğer ufak tefek tadilatın yenilenmesi gibi , sistem arıza
yapmadan korumak gibi tedbirsel bir özellik taĢımaktadır.
Kestirimci bakım :
Pahalı bir bakım uygulaması olan bu yöntemin kullanım alanı çok düĢüktür. Bu tip
bakımda bakım zamanları değiĢkendir bu zamanları belirlemek için makine
parçalarının titreĢim frekansları kontrol edilir ve bunlar kaydedilir belirli bir
değerden sonra makinenin bakım zamanı gelmis demektir.Bu yöntem sayesinde az
kullanılan makineye gereksiz erken bakım, çok kullanılan makineyede geç bakım
yapılması önlenmiĢ oluyor.
51
TAI‟de tezgahların türüne göre yıllık, 6 aylık, 3 aylık mekanik ve elektronik
bakımları planlı olarak yapılmakta ve bunların dokümanları tutulmaktadır. TAI 2000
yılından beri her yıl 2 hafta tatile girerek bu süre içinde tesislerinde Yıllık Bakım
Faaliyetlerini gerçekleĢtirmektedir
Tesisler Müdürlüğü‟ne bağlı Bakım ve Ġmalat Ģefliği tarafından bakım faaliyetleri
yürütülür. Fabrikanın her bölümünde kendine ait yetiĢmiĢ bakım elemanları vardır.
10. FĠRMANIN GENEL ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ
10.1. Üretime Katkıda Bulunan Girdiler
Firmada üretimin gerçekleĢmesine katkıda bulunan girdiler firma üretim tesisleri,
makineleri, tüm iĢ ekipmanları ve iĢ gücü ile birleĢen malzemelerdir. Bu
malzemelere örnekler;
Alüminyum Hammaddeler,
Dökme ve Dövme Metal Hammaddeler,
Kompozit Hammaddeler,
Hükümet Tarafından Sağlanan Malzemeler,
Donanımlar,
Kablo ve Teller,
Özel Bağlayıcılar ,
Elektronik Parça ve Ekipmanlar,
Kimyasal Maddeler,
ÇeĢitli Ticari Ürünler,
Özel Tasarım Parçalar.
10.2. Firmanın Üretim Sistemi
TAI‟de tek çeĢit üretim sistemi bulunmamaktadır. Gözlemlediğim kadarıyla toplam
3 tip üretim sistemi mevcuttur. Bunlar:
52
Proje tipi üretim: Uçak montajı, gemi inĢası, füze tesisi gibi çıktısı tek bir ürün
üretmek için kurulur. Ana parça sabit bir yerde konumlandırılır, sürecin iĢlemesine
göre diğer parçalar ana parça üzerine monte edilerek ürün oluĢturulur.
Atölye tipi üretim: Talebi düĢük çok sayıda ürün tipinin üretildiği imalat firmaları
için uygundur. En yaygın olan yerleĢim tipidir. Aynı veya benzer iĢleve sahip
makineler aynı yerdedir. Ürün çeĢitliliği fazladır ve ürünler partiler halinde üretilir.
Her ürünün fabrika içinde rotaları (uğradıkları makineler) birbirinden farklıdır.
Ürünlerin fabrika içinde gittikleri mesafeler uzun ve toplam üretim süreleri
yüksektir.
Montaj hattı Üretim Sistemi: Ürüne olan talebin yüksek olduğu, hatta üretilen
ürünlerin benzer olduğu, akıĢın birbirine bağlı hatlarla sağlandığı, esnekliğin düĢük
olduğu, büyük hacimlerde üretime ihtiyaç olması gibi durumlarda assembly line
üretim sistemi uygulanır. Assembly line üretim sistemi oldukça verimlidir bunun
baĢlıca sebepleri:
ĠĢçiliğin uzmanlaĢması
DeğiĢtirilebilir parçalar
ĠĢ prensibi
Hat yerleĢimi
10.3. Kapasite Planlaması
TAI‟de kapasite belirlemesi için Kapasite Ġhtiyaç Planlaması(CRP) adı verilen bir
yöntem kullanılmaktadır. MRP tarafından talep edilen çizelgelenmiĢ iĢ yükü
ihtiyacının karĢılanabilmesi için gereken insan ve makine kaynaklarının tespiti
iĢlemine kapasite ihtiyaç planlaması adı verilir. Bu yöntemin amacı müĢteri
ihtiyaçlarını karĢılamak için , zaman içinde çıkan kapasite problemlerini tanımlamak
ve çözmek, planlanan ve gerekli kapasiteyi dengelemektir. CRP aĢağıdaki faktörleri
dikkate alarak kapasite belirler:
Kapasite Planlamasının Yapılma Amacı :
53
MüĢteri ihtiyaçlarını karĢılamak için zaman içinde çıkan kapasite problemlerini
tanımlamak ve çözmek ayrıca planlanan ve gerekli fabrika kapasitesini üretim
planlarına bağlı kalarak dengelemektir.
TAI‟de kullanılan terminoloji ile kapasite çeĢitleri ve tanımları ise aĢağıdaki gibidir.
Gerekli Kapasite
Bir iĢ merkezi için bir hafta boyunca çizelgelenen ürünlerin üretilmesi içim gereken
standart saatlerin toplamıdır.
Planlanan Kapasite
Bir iĢ merkezi için operatör, vardiya sayısını, günlük çalıĢma saatini, haftalık
çalıĢma gününü ve yükleme faktörünü baz alarak, haftalık olarak belirlenen
tamamlayabileceği standart saatlerin toplamıdır.
Mevcut Kapasite
Bir iĢ merkezinin herhangi bir hafta için kullanılan operatör, vardiya sayısı, günlük
çalıĢma saati ve haftalık çalıĢma gününü baz alarak belirlenen adam saat miktarıdır.
GerçekleĢen Kapasite
Bir iĢ merkezi için geçmiĢ dört haftalık dönemde tamamlanan standart saatlerin
ortalama değeridir.
Maksimum Kapasite
Bir iĢ merkezi için ekstra makine/ takım veya çalıĢma alanı talep etmeden elde
edilebilecek maksimum çalıĢma saatidir.
Yükleme Faktörü
GerçekleĢen kapasitenin mevcut kapasiteye oranıdır.
Planlanan iĢ gücü ve üretim miktarları aylık periyotlarda incelenip üretim
planlarında sapma olup olmadığı araĢtırılır. Bu tarz bir incelemede, incelemenin
yapıldığı ay ile ilgili üretim sayısının planlanan çalıĢan sayısı ile elde edilip
edilmediği incelenmektedir. Yapılan incelemeler sonucunda elde edilen bilgiler
gelecek ayların planlaması yapılırken planlanan üretim miktarı için gerekli olan
çalıĢan sayısının belirlenmesi için yol gösterecektir.
TAI‟ deki her tezgah, her departman her an sabit kapasite ile çalıĢmaz. Tezgahların,
departmanların yoğunlukları ve doluluk yüzdeleri projelere göre hatta projenin
54
farklı aĢamalarında değiĢiklikler gösterirler. Her projede her departmanın
sorumluluğu
farklı miktarlarda, her tezgahın yükleme oranı, yapacağı iĢ miktarı değiĢiklikler
göstermektedir. Fabrikanın tam kapasite ile çalıĢması söz konusu değildir, bunun
nedeni TAI A.ġ‟de neredeyse her makinanın yedeği bulunmaktadır (önemli
projelerin aksamalarını engellemek için). Bu durumda mevcut tezgah ve makinaların
hepsinin kullanımı gerçekleĢmemektedir.
10.4. Üretim Miktarları
bu veriler 2005 yılı sonuna kadardır. TAI sabit bir ürün üretmediği için yıllara göre
üretim miktarları değiĢim göstermektedir. Bunun sebepleri, ürün yelpazesinin geniĢ
oluĢu ve proje bazlı çalıĢmasıdır. Yıllık bazda üretim miktarları ve satıĢ tutarları
firmanın gizlilik politikasından verilmemiĢtir.
10.5. Bir Ürünün Proses ġeması
55
Ürün proses Ģeması EK-3 te verilmiĢtir.
10.6. Maliyet Analizi
ĠĢletmede kullanılan ürün maliyetlendirme sistemi ĠĢ Emri Sistemidir. Ürün
maliyetlendireme de kullanılan iĢ emirleri sisteminde 8 basamaklı alfanümerik
kodlama kullanılmaktadır. ĠĢ emirleri proje performans analizi ve gelecekteki
düzeltici faaliyetler için gereksinimleri ve faturalanmıĢ son ürünü belirler. ĠĢ
emirleri ĠĢ Planlama ve Tahminler Bölümü ile SözleĢme ve Fiyat Belirleme Bölümü
aracılığıyla Finansman ve Muhasebe Bölümü tarafından belirlenmektedir.
ĠĢ Emri Yapısı:
XXX XX X XX
1 2 3 4
1: SözleĢme Kodu
2: Proje Kodu
3: ĠĢlev kodu
4: ĠĢ Kodu‟dur.
Maliyet Elemanları:
Dolaysız Maliyetler
Dolaylı Maliyetler
Dolaysız Maliyetler
Hammadde
i) Parça baĢına hammadde maliyeti.
ii) Parça baĢına fire maliyeti
Hammadde birden fazla olabileceği için tüm aĢamalardaki hammaddeler ve fireler
birbirleriyle toplanırlar.
(Parça BaĢına Hammadde ) + (P.B.Fire)
56
Direkt ĠĢçilik
Her iĢlem için harcanan süre ile bu sürenin maliyeti (saat ücreti) çarpılır ve birbirine
eklenir.
Özel Maliyetler
i) Takım Maliyeti
Her iĢlem için ayrı ayrı olmak üzere takım fiyatı o takımla iĢlene bilecek parça
sayısına bölünerek takım maliyeti bulunur, daha sonra bunlar toplanarak toplam
takım maaliyeti elde edilir.
(Takım fiyatı)/(ĠĢlenecek parça sayısı)
ii) Amortisman
Makinenin fiyatı toplam ömrü boyunca çalıĢabileceği saat sayısına bölünür ve
makinanın bir saatlik yıpranma maliyeti ortaya çıkar. Bu değeri parça için çalıĢacağı
süre ile çarparsak ve bunu imalatın her aĢamasındaki makine için yapıp toplarsak
parçanın amortisman maliyetini bulur
Makine fiyatı x (Direkt iĢçilik saati)
Toplam çalıĢabileceği süre
iii) Elektrik Masrafı
Burada sözü edilen elektrik, imalat sırasında makineler tarafından harcanan
elektriktir.
(Makine gücü)x(Direkt iĢçilik saati)x(elektrik ücreti)
iv) Diğer Masraflar
Yukarıdaki kısımlara girmeyen direkt masrafların parça baĢına toplamıdır.
Dolaylı Maliyetler
57
Kira Masrafı
Departmanın toplam kiradan aldığı pay yüzölçümleri oranlayarak hesaplanır, bu
değer departmanda toplam çalıĢılan direkt iĢçilik saatine bölünerek saat baĢına
departman kirası bulunur ve parça için kaç saat çalıĢacaksa bu değerle çarpılarak
parçanın kiradan aldığı pay bulunur.
Isıtma
Hesap tarzı kiradakine çok benzer ancak yüz ölçümü yerine hacim kullanılır.
Aydınlatma
Departmanın aydınlatma masrafı departmanda çalıĢan toplam direkt iĢçilik saatine
bölünür ve parça için ne kadar süre çalıĢıldığı ile çarpılarak parçanın aydınlatmadan
aldığı pay hesaplanır.
( Departman Aydınlatma Masrafı) x ( Direkt iĢçilik saati)
20x9xMakine sayısı
Dolaylı ĠĢçilik
Yardımcı departmanlarda gerçekleĢtirilen iĢçilik maliyetleri asıl departmanlarda
çalıĢılan toplam direkt iĢçilik saatine bölünür ve parçanın imal edildiği departmanın
toplam direkt iĢçilik saati ile çarpılır. Bu bize parçanın imal edildiği departmanın
yardımcı departmanlardan aldığı dolaylı iĢçilik payını verir, bu değere departman
içinde yapılacak olan dolaylı iĢçilik maliyetlerini de ekleyerek departmanın toplam
dolaylı iĢçilik maliyetini buluruz. Bu değeri departmanda çalıĢacak olan direkt
iĢçilik saatine bölüp parça için harcanacak direkt iĢçilik saati ile çarparsak parça
baĢına harcanan dolaylı iĢçilik maliyetini hesaplamıĢ oluruz.
Dolaylı Hammadde
58
Tüm yardımcı departmanlarda kullanılan hammaddeler direkt iĢçilik saati esasına
göre asıl imalat departmanlarına dağıtılır. Her departmanın kendi yardımcı
hammadde harcamaları bu tutarlara eklenir ve bu değer departmanda üretilen toplam
parça sayısına bölünerek parça baĢına dolaylı hammadde harcaması bulunur.
Diğer Maliyetler
Parça baĢına diğer dolaylı maliyetlerin toplamıdır.ġimdi üç parça için maliyet
analizi yapmaya çalıĢalım. Fakat TAI‟nin gizlilik derecesinden dolayı bu rakamlar
gerçeği yansıtmamaktadır ve hiçbir para birimine ait değildir.
Dolaysız (Direkt) Maliyetler Hesabı
Hammadde Maliyeti
Parça baĢına hammadde maliyeti Parça baĢına fire maliyeti
1. Parça 5000 120
2. Parça 2960 460
3: Parça 2040 420
Formülden
Hammadde maliyeti= Par. BaĢ. Ham. Mal. + Par. BaĢ. Fire. Mal
=10000+1000=11000
ĠĢçilik Maliyeti
Direkt iĢçilik saati Direkt iĢçilik saat ücreti
1. Parça 4 1300
2. Parça 3 600
3: Parça 2 1500
59
Formülden
ĠĢçilik Maliyeti= Direkt iĢçilik saati+ Direkt saat ücreti
5200+1800+3000=10000
Özel Maliyetler
Takım Maliyeti
Takım fiyatı ĠĢlenebilecek parça adedi
1.Parça 2000 400
2.Parça 8000 20
3.Parça 3000 10
Formulden
Takım Maliyeti=takımfiyatı/iĢlenebilecek parça adedi
=5+400+300=705
Amortisman
Makine fiyatı Direkt iĢçilik saati Toplam çalıĢacağı süre
1.Parça 8000000 4 400000
2.Parça 15000000 3 200000
3.Parça 12000000 2 100000
Formülden
Amortisman=(makine fiy./top. Çal. Süre)*D.Ġ.S
=545
Elektrik Masrafı
Makine gücü D.Ġ.S Elektrik ücreti
1. Parça 32 4 8
60
Elektrik masrafı=(32*4*8)+(15*3*5)+(4*2*2)
=1265
Dolaylı Maliyetler Hesabı
Kira Masrafı
Formülden
Kira Masrafı=5333+10000+1111 =16444
Toplam Isıtma Maliyeti
Isıtma
gideri
Dept.
Hacmı
Top. Hacim Mak. say D.Ġ.S
1. Parça 3000000 1500000 10000000 5 4
2. Parça 3000000 1800000 10000000 10 3
3. Parça 3000000 900000 10000000 40 2
Formülden
2. Parça 15 3 5
3. Parça 4 2 2
Toplam
kira
Dept. Yüz
ölç.
Top. Yüz.
Ölç.
Mak. Say. D.Ġ.S
1. Parça 12000000 30000 300000 5 4
2. Parça 12000000 18000 36000 10 3
3. Parça 12000000 15000 45000 40 2
61
T.S.M.=[ ( Isıtma gid.)*(Dept. Hac.)*(D.Ġ.S)] / [(20*9*Mak. Say.)*(topl.
Hacim)]
=30000000
Aydınlatma
Dept. Aydın. Mas. D.Ġ.S Mak. Say
1. 180000 4 5
2. 210000 3 10
3. 18000 2 40
Formülden
Aydınlatma=[ (Dept. Ay. Mas.)*(D.Ġ.S)] / 20*9*Mak. Say.
=800+350+5=1155
Dolaylı ĠĢçilik Ve Dolaylı Hammadde
Dolaylı iĢçilik = 27000
Dolaylı hammadde=183
11. BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ
BiliĢim Teknolojileri Departmanı kuruluĢundan bu yana TAI'nin bilgisayarla ilgili
tüm hizmetlerini yürütmektedir. Departmanda, yoğunlukla IBM 9672-R16 modeli
kurumsal sunucu kullanılmaktadır. Bu sistemin yanısıra, çeĢitli amaçlara yönelik
olarak 22 sunucu, 4 IBM RISC/6000 ve 80 Silicon Graphics ĠĢ Ġstasyonu
bulunmaktadır. Kullanılan kurumsal sunucuya, terminaller, yazıcılar, PC'ler, veri
toplama terminalleri ile radyo kontrollü terminaller bağlı bulunmaktadır.
GeliĢtirilmiĢ çeĢitli yazılımlar, ofis otomasyonu, CAD/CAM/CAE/CAI
uygulamaları, internet/intranet kullanımı, elektronik haberleĢme vasıtasıyla,
fabrikanın ihtiyacı olan her türlü bilgi akıĢı sağlanabilmektedir. 24 saat açık olan
sistemler, gündüz kullanıcıların hizmetinde olup, gece de bir sonraki güne
62
hazırlanabilmelerini sağlayan toplu iĢlerin geçirilebilmesi için kullanıma
kapatılmaktadır.
TAI'de yazılım geliĢtirme faaliyetleri kullanıcılardan gelen istekler doğrultusunda
yürütülmekte ve gerekli tasarım, programlama ve test evreleri tamamlandıktan sonra
kullanıcılara sunulmaktadır. Bu hizmetler için geleneksel sistemlerin yanında
istemci/sunucu ortamında geliĢtirilen grafik ara yüzlü nesne tabanlı sistemler de
kullanılmaktadır.
TAI Bilgisayar Hizmetleri transfer ettiği teknoloji ve uygulamalara yakınlığı ile elde
ettiği deneyimi, diğer kuruluĢlara hizmet vererek değerlendirmektedir. Teknik
destek hizmetleri kapsamında ilk olarak; Yönetim Bilgi Sistemleri Tasarım ve
GeliĢtirilmesi konusunda ERDEMĠR-Ereğli Demir ve Çelik ĠĢletmeleri A.ġ. ile
1993 yılında baĢlatılan Temel Mali Sistemler (TMS) Projesi tamamlanmıĢtır.
TMS Projesi, Türkiye'nin en büyük yerli sermayeli fabrika projesidir. Proje belirli
standart ve kurallar çerçevesinde geliĢtirilmiĢ olup, kullanıcıdan toplanan bilgiler
fonksiyonel ve teknik açıdan değerlendirilmiĢ ve ortaya çıkan gereksinimler
doğrultusunda programlar hazırlanmıĢtır.
Sistem Destek, Bilgisayar Merkezi Yönetimi, DanıĢmanlık, Eğitim, Ağ Tasarım ve
Uygulamaları, Veri Tabanı Yapıları Tasarımı, Standartlar, Uygulama Yazılımları
GeliĢtirilmesi konularındaki hizmetlerin en geniĢ kullanıldığı ve TAI'nin
sorumluluğunun en ağırlıklı olduğu proje ise SSK Projesidir. SSK gibi geniĢ
organizasyonlu, çeĢitli faaliyet alanları olan bir kuruluĢun karmaĢık bilgi iĢlem
uygulamaları, TAI'de SSK için oluĢturulan bir grup tarafından yürütülmektedir.
Halihazırda Emekli Ödemeleri ile Genel Muhasebe sistemleri Türkiye çapında
iĢleme girmiĢ bulunmaktadır.
TAI'nin mevcut lojistik kabiliyetlerine katkısı ve CALS uygulamasının iyi bir örneği
olan TSK Entegre Lojistik Sistemi'nin tasarımı tamamlanmıĢtır. Projenin devamı da
TAI'ye verilmiĢ olup, proje kapsamında; malzeme kodlamasından yayımların
hazırlanmasına kadar geniĢ bir yelpazede çalıĢmalar devam etmektedir.
Kamu sektörü ile olan illiĢkilerin daha da geliĢtirilmesi amacı ile baĢlatılan Devlet
Demir Yolları'nda (TCDD) "Personel Yönetimi Bilgi Sistemi" oluĢturulmasına
63
yönelik çalıĢmalar tamamlanmıĢtır. Yine aynı amaçla danıĢmanlık ve kontrolluk
hizmeti verilen Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü VEDOP Projesi
kapsamında Türkiye çapında 153 vergi dairesinin otomasyon ihtiyaçları tespit
edilmiĢ, ihale Ģartnamesi hazırlanmıĢ, ihalenin değerlendirilmesi ve kontrolluğu
gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu projeye paralel olarak, aynı kamu kuruluĢunun bilgi iĢlem
birimlerinin yapılanmasına yönelik organizasyon ve bu amaç için kullanılacak yeni
binaya yerleĢimi konularında danıĢmanlık hizmeti devam etmektedir.
TAI, sunduğu hizmetlerin yeni teknolojiler içermesine özen göstermektedir. Bu
kapsamda Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin (GIS) kuruluĢu ve bunların kurulacak diğer
sistemler ile entegrasyonu ile Ulusal Çevre Veritabanı'nın oluĢuturulmasını içeren
Çevre Bakanlığı projesi baĢlatılmıĢtır. Birinci fazı biten projenin ikinci fazı devam
etmektedir.
Ayrıca, gerçekleĢmesi olası yeni projeler için görüĢmeler devam etmektedir. Bu
faaliyetler TAI Bilgisayar Destek, Yönetim Bilgi Sistemleri Müdürlükleri ile ĠĢ
Süreçleri GeliĢtirme ve DanıĢmanlık Grubu tarafından koordineli olarak
yürütülmektedir.
CAD/CAM/CAE/CAI alanında kullanılan programlar ve hangi bölümlerde
kullanıldıkları hakkında bilgi aĢağıdaki tabloda bulunmaktadır.
YAZILIMIN
ADI
YAZILIMIN TÜRÜ
LĠSANS SAYISI
KULLANILAN MÜDÜRLÜKLER
Unigarphics CAD 19 Tasarım ve GeliĢtirme Md.
2 Takım ve Parça Ġmalat Md.
6 Üretim Planlama ve Kontrol Md.
1
Ġleri Teknoloji Malzeme ve
ĠĢlemler Md.
2
Konfigürasyon Kontrol ve Müh.
Hizm. Md.
PRO/E CAD 1 Takım ve Parça Ġmalat Md.
CATIA CAD 3 Tasarım ve GeliĢtirme Md.
2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.
CADDS5 CAD 2 Tasarım ve GeliĢtirme Md.
64
API-AC CAM Mainframe Üretim Planlama ve Kontrol Md.
CATIA CAM 2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.
Unigraphics CAM 6 Üretim Planlama ve Kontrol Md.
VALYSIS Kontrol 1 Kalite Kontrol Md.
VERICUT CAM 2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.
NASTRAN CAE 2 Tasarım ve GeliĢtirme Md.
12. ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ UYGULAMALARI
12.1. Yöneylem AraĢtırması
Örnek Uygulama
BOEING WICHITA MONTAJ ALANI Ġġ DAĞILIM PROGRAMI ÜRETĠM PLANLAMA MODELĠ
Tanım:
Paket Boeing Wichita Lot Time Montaj Programında 325 assembly parça
yapılmaktadır.
Parçalar, eleman deneyimi ve montaj iĢlemleri temelinde 20 ayrı hücreye
bölünmüĢtür.
Hangi hücrede kaç parça bulunduğu, ve kaç teknisyen olduğu belirlenmiĢtir.
Her bir parçanın aylık talepleri değiĢmektedir.
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
Problem:
Montaj Alanı; her hücrede, günlük çalıĢabilir normal mesai/fazla mesai saati,
teslimatların zamanında ve gerektiği kadar üretimle yetiĢtirilebiliyor olması gibi
kısıtlar doğrultusunda oluĢturulan bir plan dahilinde üretim yapmak ve bunun çıktısı
65
olarak her gün yapılması gereken montaj adedini, parça bazında görmek
istemektedir.
ġartlar:
-Teslimatta gecikme olmayacak(Üretim Planlama Modelinde KISIT 3 ve KISIT 4
ile matematiksel olarak ifade dilmiĢtir.)
-Üretilen parçanın üretim hücresi olarak sadece 1 alternatifi vardır.
-Her bir hücrede 1 kiĢi, günde 7,5 saat çalıĢmakta ve günde 2,5 saat fazla mesai
yapabilmektedir.(Üretim Planlama Modelinde KISIT 1 ve KISIT 2 ile matematiksel
olarak gösterilmiĢtir.)
-Bir üretim döneminde yapılacak parçalar için gerekli olan toplan süre sevk tarihini
aĢmayacaktır.(Üretim Planlama Modelinde KISIT 5 ile matematiksel olarak
gösterilmiĢtir.)
-Aylık sevkıyat durumunda , 15 günlük sevk miktarı karĢılanmak zorundadır.
-Üretim planının çalıĢtırılması sonucu çıkan sonuçlar montaj iĢinin bölünebilir
olduğu varsayılarak ondalıklı olarak verilebilmektedir. Bu miktarlar iĢ emri miktarı
olarak düĢünülebilir.
-Parça baĢına saatlerin içerisinde bir iĢ emri ile ilgili yapılan tüm hazırlık faaliyetleri
dahil edilmiĢtir.
Varsayımlar:
Hücre bazında boĢ zaman en aza indirmek hedeflenmiĢtir.
Üretim maliyeti olarak normal mesai için 1 birim/saat, fazla mesai için 1,5
birim/saat alınmıĢtır.
Üretim saati olarak parçanın gerçekleĢen minimum saati kullanılmıĢtır.
Alternatif hücrede üretim saatleri %20 oranında artacaktır.
Modelde stoklu çalıĢmaya , ya da teslimatları yetiĢtirilmesi hedefin ön planında
olması nedeniyle parçaların önden üretilmesine izin verilmiĢtir.
Stokta tutma maliyeti 1 birim/saat olacak Ģekilde , üretim maliyetleri ile aynı
varsayılarak deneme çözümü yapılmıĢtır.
Çözümler Microsoft Excel‟ de standart olarak bulunan “SOLVER”programı ile
yapılmaktadır. Bu çok kısıtlı bir versiyon olup mevcut parça , hücre ve teslimat
sayıları ile çözüm üretilmesi açısından son derece yetersizdir. Deneme çözümleri
ancak bir hücrede 6 parça ve teslimat dönemi için yapılabilmektedir.
66
ĠĢ emrinde yapılacak iĢlerin bölünüyor olmasında , kısıtlı çözüm ortamının tam sayı
sonuçların bulunmasını engellemesinin de etkisi vardır.
Notasyon:
Hedef ve koĢulların matematiksel olarak ifade edilmesi için aĢağıdaki notasyon
kullanılmıĢtır;
Ġ : parça i=1,2,3,...,n
J : hücre j=1,2
t : dönem(gün) t=1,2,....,t
Xijt : i parçasının j hücresinde t günde , normal mesaide üretilen miktarı
Yijt : i parçasının j hücresinde t günde , fazla mesaide üretilen miktarı
aij : i ürününün j hücresinde üretimi, birim saat
Iit : i ürününden t dönemde elde kalan miktar
IiO : i ürünü baĢlangıç stoku
hit : i ürününü 1 dönem boyunca (t dönemi) stokta bulundurmanın maliyeti
Dit : t döneminde i ürününe olan talep(teslimat)
Njt : t döneminde j hücresi toplam normal mesai saati (çalıĢan sayısı*7,5 saat)
Fjt : t döneminde j hücresi toplam fazla mesai saati (çalıĢan sayısı*2,5 saat)
K : teslimat yapılacak her K. gün ( k=1,2,....)
Cij : i ürününü j hücresinde normal mesaide üretmenin maliyeti
Eij : i ürününü j hücresinde fazla mesaide üretmenin maliyeti
Model:
Amaç Fonksiyonu: Amaç fonksiyonu , üretimin tanımlanmıĢ birim maliyetler
doğrultusunda normal mesai ve fazla mesaide minimum üretim ve minimum stok
maliyetiyle yapılması ifadesinin matematiksel gösterimi olup aĢağıdaki gibidir;
MinZi
n
j t
T
ij ijt ij ijt it itC X E Y h I
1 1
2
1
( * * * )
(Normal mesai ve fazla mesaide üretilen parçaların maliyetlerinin minimum olması)
Kısıtlar:
67
BelirlenmiĢ amacı gerçekleĢtirmekte karĢılaĢılan kaynaklar (iĢgücü miktarı, tezgah
kapasitesi, günlük çalıĢılabilir saat vb.) olduğu gibi yapılacak üretim ile talebi
karĢılayabilir olmak gibi üretim açısından sağlanması gereken koĢulları içermekte
olup, matematiksel gösterimi aĢağıdaki gibidir ;
Kısıt 1:
Normal Mesai Kısıtı
i
n
jij ijta x N
jt
j
1 1
2 2
1
( * )
(t döneminde normal mesaide üretilen parça miktarı * parça saatleri, günlük çalıĢma
saatinden fazla olamaz.)
Kısıt 2 :
Fazla Mesai Kısıtı
i
n
jij ijta Y F
itj
1 1
2
1
2
( * )
(t döneminde fazla mesaide üretilen parça miktarı * parça saatleri, günlük fazla
mesai saatinden fazla olamaz.)
Kısıt 3 :
Toplam Talebin KarĢılanması Kısıtı
i
n
j t
T
ijt ijt itt
T
x Y D
1 1
2
1 1
( )
(Bütün parçalara ait toplam üretim toplam talebe eĢit olmalıdır.)
Kısıt 4 :
Teslimat Talebinin KarĢılanması Kısıtı
i
n
j t
K
ijt ijt itt
K
x Y D
1 1
2
1 1
( )
(Planlama dönemi boyunca her k. gün yapılacak teslimatlar, o güne kadar yapılacak
toplam üretime eĢit olmalıdır. Bu kısıt modelde teslimat sayısı kadar yer alacaktır.)
68
Kısıt 5 :
Teslimat Talebinin KarĢılanması Kısıtı
i
n
j t
K
ij ijt ij ijtt
K
ja x a Y N Fjt jt
1 1
2
1 1 1
2
( * )*
(Birbirinin alternatifi olarak tanımlanmıĢ her iki hücre için , k. güne kadar olan
toplam çalıĢılabilir saat , teslimatı yapmak üzere üretilmesi gereken parça miktarı x
birim parça saati toplamından büyük olmalıdır.)
(gerekli iĢçilik saati < kalan gün * çalıĢılabilir saat/gün)
Kısıt 6:
i ij
ij ij iI I x Y D1 01
2
1 1 1
( )
(Bu kısıt 1. dönem elde kalan parça = önceki dönemden elde kalan +1. dönemde
yapılan üretim – varsa 1. dönemde teslimat (talep) Ģeklinde ifade edilebilir.)
t. dönemde elde kalan parça :
it itj
ijt ijt itI I x Y D
11
2
( )
(Bu kısıt t. Dönem elde kalan parça =t-1 . dönemde elde kalan + t. dönemde yapılan
üretim – varsa t. dönemde teslimat(talep) Ģeklinde ifade edilir.)
SONUÇLAR:
Stok Maliyeti ÖngörülmemiĢ Üretim Planlama Modeli
Modelin Microsoft Excel için üretilmiĢ optimizasyon paketi olan “SOLVER” ile
çalıĢtırılmasıyla elde edilen üretim/montaj planı içerisinde , üretimi yapılacak
Boeing Wichita montaj parçalarının hangi dönemde ne kadar üretileceği ortaya
konmuĢ olur. Montajı yapılacak parçaların teslimatlara yetiĢtirilebilmesi için belli
miktara önden çalıĢılması gerekebilir. Bu model , önceden parça üretilerek stoğa
koyma ile ilgili olarak herhangi bir maliyetin olmadığı durumda , optimize edilmiĢ
üretim planını ortaya koymaktadır. Çıkan sonuçlar aĢağıdaki tablolarda görülebilir.
VERĠLER
Birim Parça Saatleri ve Öngörülen Maliyetler
Parça 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre
69
Saatleri(aij)
1 141A1310-5 0,5 0,6
1 141A3504-68 1,1 1,32
1 141A3504-69 0,25 0,3
2 141A3504-70 1,26 1,05
2 141A3504-80 0,23 0,19
2 141A3504-84 0,51 0,43
Cij Eij
Normal Mesai Fazla Mesai
Birim Maliyetler 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre
1 141A1310-5 0,5 0,6 0,75 0,9
1 141A3504-68 1,1 1,32 1,65 1,98
1 141A3504-69 0,25 0,3 0,38 0,45
2 141A3504-70 1,26 1,05 1,89 1,58
2 141A3504-80 0,23 0,19 0,34 0,28
2 141A3504-84 0,51 0,43 0,77 0,64
ELDE EDĠLEN ÇIKTILAR
Üretim Planı
Normal Mesaide Üretim
(Xijt) Dönem (gün)
Parçanın Üretildiği
hücre ASSY NO 1 2 3 4 5 TOPLAM
1 141A1310-5 8 1 9
1 141A3504-68 1 1 4 9
70
1 141A3504-69 7 2 3 9
1 141A3504-70
1 141A3504-80 1 6 7
1 141A3504-84 1 1 1 3
2 141A1310-5
2 141A3504-68 0
2 141A3504-69
2 141A3504-70 4 4 7 7 22
2 141A3504-80 4 4 7 15
2 141A3504-84 6 6 7 19
Mesai Planı
Hücre
1
2
GerçekleĢtirilen Normal Mesai 7,4 2,3 6,8 3,3
GerçekleĢtirilen Normal Mesai 7,5 7,5 7,4 7,4 4,3
Normal Mesai Kısıtı (saat) 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5
Hücre
1
2
GerçekleĢtirilen Fazla Mesai
GerçekleĢtirilen Fazla Mesai
Fazla Mesai Kısıtı(saat) 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5
SONUÇLAR
141A3504-70, -80 ve –84 parçaları 2. hücrede üretilen parçalardır. Teslimat
planında 1 no.‟lu teslimatdaki parça miktarları 7 adet olup bu hücrede çalıĢan
operatörün teslimatları yetiĢtirmesi mümkün değildir. Dolayısıyla 2 no.‟lu hücreye 1
no.‟lu hücredeki operatör –80 ve –84 parçalarından üretim yaparak destek vermiĢtir.
Parçaların belirli bir dönem önceden yapılmasının maliyeti olmadığı için tüm
planlama ufku boyunca bir-iki dönem önceden parça üretimleri üretim planında
görülebilir.
71
Fazla mesaide üretimi gerektirecek bir teslimat yoğunluğu yoktur.
Model tamsayı sonuçlar üretmek üzere çözüm yapmayı hedeflemektedir. Fakat
tamsayı sonuçların ortaya çıkmadığı “optimuma yakın “ ya da “yaklaĢık en iyi
“sonuçlar açığa çıkabilir. Bu durumda ondalıklı kısımlar iĢ emrinin tamamlanmayan
kısmı olup , takip eden günde/vardiyada tamamlanacak anlamındadır.
Plan iki montaj hücresi için yapılmakta olup , teslimatların hücre kapasitesine göre
çok düĢük olduğu durumlarda bol “IDLE” saat çıkabilir. Bu durum montaj alanında
operatörlerin ürettiği parçaların çeĢitlendirilmesi ile baĢka hücrelere destek verme
durumlarının da, üretim planına dahil edilmesi ile optimize edilebilir.
Tüm montaj alanının üreteceği parçaların “tüm hücreler birbirinin alternatifi
olabilir” mantığı ile planlanması temeli üzerine alternatif bir model kurulabilir.
Stokta Bulundurma Maliyeti Yok:
Toplam Minimum Maliyet (saat): 53,74
1.Hücre 2.Hücre
Toplam Normal Mesai Üretim Maliyeti 19,76 33,99
Toplam Fazla Mesai Üretim Maliyeti
12.2. ĠĢ Etüdü
Zaman Etüdü :
Standart Zaman :
TAI‟de standart zaman hesaplamaları 4 Ģekilde yapılmaktadır.
- Ölçüm (REFA veya MTM)
-GeçmiĢteki gerçekleĢme süreleri tespit edilerek
-ĠĢ merkezi ortalamalarına, istasyon bazında iĢlem parçalarının tezgahta kalma
süreleri ve iĢlenme sürelerine bakılarak.
-Tahmin yöntemiyle
Hesaplanan bu standart zamanların kullanım alanları ;
Bu bilgiler ıĢığında tüm üretim prosesini gösteren iĢ emirleri ile üretim akıĢı
gerçekleĢmektedir.
Firmada standart zaman verileri sipariĢler alınırken; üretim zamanının
,maliyetlerinin, müĢterilere ürünlerin ne zaman teslim edileceğinin belirlenmesinde
72
kullanılmaktadır. MüĢteriler ile yapılan sözleĢmelerde bu standart zamanlara göre
imza atılmaktadır.
Daha önceden belirlenmiĢ olan standart zamanlar sayesinde iĢçilik saatlerinin ve
birim fiyatın tespiti gerçekleĢtirilir.
TAI‟ nin bir bölümünde yalın üretim çalıĢması yapılmıĢ ve bu çalıĢma sayesinde
büyük oranda zaman ve alandan tasarruf sağlanmıĢtır. Bu çalıĢma yapılırken
özellikle iĢin hazırlık süreleri tutulmuĢ. Tutulan bu sürelerin adımları(akıĢ dilimleri)
tek tek incelenmiĢ ve yapılabilecek kısaltmalar yapıldıktan sonra her iĢ için standart
bir süre belirlenmiĢtir. 2 ürün‟ün geçirdiği iĢlemlerin standart zamanları EK-4‟te
verilmistir.
Seçtiğimiz bir istasyonda yaptığımız zaman etüdü çalıĢmasıda EK-5‟te yer
almaktadır.
ĠĢ Değerlendirme :
TAI de ĠĢ değerlendirme çalıĢmaları Ġnsan Kaynakları ve “MAY” danıĢmanlık
Ģirketince yürütülmektedir. Bu Ģirketle ortak olarak yapılan anketler sonucunda TAI
de çalıĢan personelin eğitimleri, ilgileri, kabiliyetleri, ne iĢ yaptıkları, aldıkları ücret,
çalıĢma performansları ve çalıĢma ortamlarından beklentileri araĢtırılarak,
değerlendirilmiĢtir.
Bu çalıĢmalar sonucunda çalıĢanların; eğitimleri, yetenekleri, ilgileri,
performansları ve beklentileri doğrultusunda yapısal organizasyonda değiĢiklikler
yapılması; uygun iĢe uygun insan atanması, sorumluluk ve ücretin bu kriterler göz
önüne alınarak belirlenmesi bir anda olmasa da zamanla gerçekleĢecek
uygulamalardır.
Firmada personelin iĢe alınmasından, ödüllendirme sistemine kadar bir iĢ
değerlendirme çalıĢması mevcuttur.
ĠĢ değerlendirme çalıĢmalarını adım adım incelersek ;
73
Adım 1: Ġlk olarak iĢ analizi çalıĢması gerçekleĢtirilmektedir. ĠĢ analizi çalıĢması
sırasında iĢ tanımları, iĢ gerekleri ve elde edilmesi beklenen sonuç gibi faktörler
dikkate alınmaktadır.
Adım 2: Daha sonra geçilen asıl iĢ değerlendirme sürecinde ise, zihinsel ve
bedensel çaba, iĢin gerektirdiği sorumluluk ve iĢin meydana getirebileceği
tehlikeler gibi faktörler göz önünde bulundurularak, puanlama yöntemi ile iĢlere ait
puan dağılımı elde edilir. (Elde edilen bu puanlar iĢlere ödenecek ücretlerin
miktarını belirlemede de kullanılır.)
TAI‟ de ki iĢ değerlendirme çalıĢmaları iĢçilerle ilgili herhangi bir değerlendirmeyi
kapsamamaktadır. Performans değerlendirme çalıĢmaları yılda bir kez çalıĢanların
“ilk amirleri” tarafından değerlendirilmesi ile yapılmaktadır. Burada kiĢinin bir yıl
boyunca iĢteki yeterliliği ölçülmektedir ve aldığı puana göre ek bir ücret almaktadır.
Performansında düĢme olursa bir sonraki yıl aynı ücreti alamamaktadır. Yani iĢ
değerlendirme sonucu alınan ücret sabit, performans değerlendirme sonucu alınan
ücret değiĢken olmaktadır. Performansın değerlendirilmesinde kullanılan kriterler Ģu
Ģekildedir;
1.Genel Ortak Yeterlilikler
Güvenilirlik
Ekip çalıĢması
Kendini geliĢtirme isteği
Toplam kalite odaklılık
Kurallara uymak
Kontrollü ve soğukkanlı olmak
2.ĠĢe ĠliĢkin Yeterlilikler
Planlama, organize etme
Problem çözme
Karar verme
Sonuç odaklılık
DeğiĢime uyum, esneklik
3.Yönetim Yeterlilikleri
74
Liderlik
Stratejik düĢünce
Yaratıcılık
Performansı izleme ve geliĢtirme
Bu performans değerlendirmesini çalıĢanın bir üst derecedeki amiri yapmaktadır.
Bu, amir tarafından gizlice değil, çalıĢanla amirin bir araya gelip olumlu veya
olumsuz durumları, karĢılıklı beklentileri konuĢarak olmaktadır. ÇalıĢanın
yetersizliği varsa, çalıĢan gelecekte bunu geliĢtirici önlemlerin alınması ve takibine
yönlendirilmektedir.
Özendirme ÇalıĢmaları :
TAI personeline her ay belli miktarda maaĢ , 3 ayda bir ikramiye vermektedir. (belli
dönemlerde erzak yada kira gibi ekstra yardımlar da yapılmaktadır.)
Bu tüm personeline sağladığı olanakların dıĢında her bölümün Ģefi alt personeline
performanslarına göre her yıl belli bir puan vermektedir. Bu puanları değerlendiren
Ġnsan Kaynakları puanların ölçüsüne göre 0 ile 300.000.000 TL arasında bir sonraki
yıl personele her ay sabit bir ödeme yapmaktadır. Bu ödünleme iĢçinin verililiğini
arttırmıĢtır.
Fabrika içinde bazı alanlarda iĢçi yaptığı iĢten kendisi sorumludur. ĠĢçiye verilen bu
sorumluluk duygusu onun iĢe olan bağlılığını arttırmıĢ ve sahiplenme duygusu
vermiĢtir.
TAI ‟ nin Sesi adlı belli dönemlerde yayınlanan dergide performansı yüksek olan
personelin anlatılması tüm çalıĢanları bu konuda özendirmiĢtir.
12.3. Ergonomi
Gürültü :
75
Gürültüyü kısaca istenmeyen ses olarak tanımlayabiliriz. Düzey , titreĢim frekansı
ve devam süresi gürültüyü, iĢitme ile ilgili fizyolojik iĢlevleri açısından nitelendiren
faktörlerdir. Gürültünün insan sağlığına etkisi öncelikle ruhsal niteliktedir.
Gürültünün en önemli etkisi ise kiĢide oluĢturduğu iĢitme kaybıdır. Bu geçici yada
kalıcı olabilir. ÇalıĢanların gürültüden etkilenmemeleri için iĢyerinde oluĢan
gürültünün belirtilen standartlara çekilmesi gereklidir. Eğer bu yapılamıyorsa
çalıĢanların kulak tıkacı kullanmaları gerekmektedir.
TAI‟ de gürültü düzeyinin yüksek olduğu çalıĢma alanlarındaki personele kulak
tıkaçları dağıtılmıĢtır. Personel bunları nasıl kullanması gerektiği ve bu konunun
önemi konusunda eğitim bölümü tarafından eğitime tabi tutulmuĢtur.
Aydınlatma :
Ġnsanın görme duyusu değiĢik ıĢık koĢullarına uyum sağlayarak iĢlevini en etkin
biçimde yapabilme yeteneğine sahiptir. Ancak, üzerinde çalıĢılan maddelerin
büyüklüğüne ve aydınlatma koĢullarına bağlı olarak, görme yanılgıları, yeterince
görememe ve Ģiddetli göz yorgunluklarına varan durumlar ortaya çıkmaktadır. Pek
çok iĢyerinde verimliliği ve kaliteyi büyük ölçüde etkileyen aydınlatma faktörü,
genellikle pek önemsenmemektedir.
TAI‟ de aydınlatma biçim ve düzeyleri, yapılan iĢe bağlı olarak büyük farklılıklar
göstermektedir. Aydınlatmada kullanılan ıĢık kaynağının türü de üzerinde çalıĢılan
veya üretilen malzemenin fiziksel ve kimyasal niteliklerine bağlı olarak
seçilmektedir. ĠĢçinin baktığı çalıĢma noktasında parıldamaya, göz kamaĢmasına
neden olabilecek yansımaların oluĢmasına meydan verilmeyecek biçimde, ıĢığın
gelme yönünün çok iyi düzenlenmesi gerekir.
TAI‟ de aydınlatma problemi olmaması için, iĢyeri, atölye veya fabrikanın
kurulmadan önceki tasarım planlama aĢamasında iĢin, ortamın ve çalıĢanların
nitelikleri göz önüne alınarak endüstri hijyeni ve ergonomi standartlarına uygun bir
76
aydınlatma sistemi saptanmıĢtır. Aydınlatma problemi olan bölümlerde gerekli
araĢtırmalar ve ölçümler yapılarak iyileĢtirme programları yapılmaktadır.
Isıtma:
Ġnsanın tüm yaĢam etkinliklerinin sağlıklı bir biçimde yürüyebilmesi ancak 36.5-37
0C beden sıcaklığında gerçekleĢmektedir. Bu sıcaklık aralığından sıcak yada soğuk
yöne sapmalar, organizmanın iĢlevlerini gereği gibi yerine getirememesi sonucu,
hafif Ģekillerinde rahatsızlık duyusu biçiminde, fakat aĢırı durumlarda kiĢiyi ölüme
kadar götüren belirtilerle ortaya çıkar. Termal konfor koĢullarının olumsuz
etkilerinden korunulmasında temel ilke, iĢyerinin planlanması aĢamasında, çalıĢma
alanının fiziksel niteliklerine uygun havalandırma, ısıtma, soğutma ve ekranlama
gibi önlem düzenlerinin saptanarak, inĢaat sürecinde bu sistemlerin montajının
gerçekleĢtirilmesidir.
çalıĢan ısıtma sistemi bulunmaktadır. Uçak üretimin de kullanılan bazı parçaların
ısıya karĢı fazla hassas olması bazı bölümlerdeki sıcaklığın sabitleĢtirilmesini
gerektirmiĢtir. ÇalıĢanlara çalıĢma ortamlarının sıcaklığına uygun olarak tulum
verilmektedir. Bu nedenle fabrika içindeki herhangi bir bölümde sıkıntı
çekilmemektedir.
Havalandırma :
Fabrika içinde bazı bölümlerde uzun süreli olarak kapılar açık tutulmaktadır. (rüzgar
, yağmur ,... gibi hava koĢulları dıĢında)
13. Ġġ GÜVENLĠĞĠ
TAI‟de bu konu üzerinde “Hijyen ve ĠĢ Güvenliği” bölümü çalıĢmaktadır. Bölümün
yaptığı iĢler Ģu Ģekildedir;
Rutin iĢyeri denetimi,
KiĢisel koruyucu seçimi,
ĠĢbaĢı eğitimleri,
Planlı eğitimler,
ĠĢ güvenliği ve iĢçi sağlığı konusunda kurul oluĢturmak,
77
SPI-ĠĢ Güvenliği Talimatlarını tüm çalıĢanlara öğretmek ve
uygulamalarını sağlamak,
ĠĢ yeri düzenlemesi,
ÇalıĢanlarla üst yönetim arasında koordinasyonu sağlamak
TAI‟ye genel çerçevede bakıldığında iĢ güvenliği için yapılabilecek herĢeyin büyük
titizlikle gerçekleĢtirildiğini görüyoruz.Firmada kullanılan kiĢisel koruyuculara
örnek vermek gerekirse;
Koruyucu gözlük
Yüz siperi (kimyasal maddelerden korunmak için)
Koruyucu eldiven (yağlı iĢlerde çalıĢanları dermatolojik sorunlardan
korunması için)
Koruyucu kulaklık
Koruyucu krem (çözücü türü kimyasallarla , paslı iĢlerde çalıĢanların
ellerini üstündeki yağ tabakasını korumak için kullandıkları krem)
Toz maskesi
Kimyasal kartuĢlu maddeler
Hava hatlı koruyucu maskeler
BaĢ kasketi
Çelik burunlu koruyucu ayakkabı (bu ayakkabılarda da kompozit
malzeme kullanıldığı için daha hafiftir.)
Önlükler
TAI‟de bu kiĢisel koruyucuları “ĠĢveren temin etmek, iĢgören kullanmak
zorundadır.” felsefesi ile çalıĢılmaktadır. KiĢisel koruyucuların çalıĢanlar tarafından
kullanılma oranlarına bakılırsa TAI bu konuda %90 baĢarıyı yakalamıĢ
bulunmaktadır. Örneğin gözlük takılmasını üç kere ihlal eden bir kiĢinin iĢine
tazminatsız son verilir.
Firmada Ģimdiye kadar hiç ölümlü ve uzun kayıplı kaza gerçekleĢmemiĢtir, ufak
tefek “doku kaybı” diye adlandırılan kazalar olmaktadır. Firmada yıllar bazında iĢ
kazaları ile ilgili veriler ve bu kazaların sebep olduğu kayıp iĢ günleri hakkında
bilgiler EK-6‟da sunulmuĢtur.
78
14. SONUÇ
2007 yazında TAI A.ġ.nin ĠĢ Planlama Bölümü‟nde, 25 iĢ günü boyunca yapmıĢ
olduğum stajda okulda teorik olarak öğrendiğimiz pek çok bilginin gerçek hayattaki
uygulamalarını görme fırsatım oldu. NC (Nümerik Kontrol) bölümünde NC
tezgahlarda iĢlenen malzemelerin hazırlık zamanlarını minimize etmeyi amaçlayan
bir projede çalıĢma fırsatı yakaladım. ĠĢ Planlama Bölümü‟nde staj yapan diğer
stajyer arkadaĢlarımla NC tezgahları inceleme, hazırlık faaliyetlerini izleme ve
detaylarını öğrenme, yapılan iĢlerin özelliklerini görme Ģansını yakalamıĢ olduk.
Hazırlık faaliyetleri yapılırken zaman tutarak bu faaliyetleri daha kısa zamanda nasıl
yaparız sorusuna çözüm aradık.
ĠĢ Planlama Bölümü‟ne bağlı olarak yaptığımız diğer bir çalıĢma ise, kompozit
atölyesinde spoiler üretilen bölümde yapılan zaman etüdü çalıĢmasıdır. Kompozit
atölyesinde her sipariĢ için 5 adet sağ ve 5 adet sol olmak üzere toplam 10 adet
spoiler üretilmektedir. Ancak burada yapılan iĢler bir standarda bağlanmamıĢtır.
Böyle olunca da standart zamanları hesaplamak, buna bağlı olarak da iĢçilik
saatlerini hesaplamak güçleĢmektedir. Yapılan iĢlemler uzun sürmekte ve her spoiler
için farklı iĢlemler uygulanmakta olsa da standart zamanların hesaplanması
79
konusunda yaptığımız çalıĢmanın ĠĢ Planlama Bölümü‟ne yarar sağlayacağını ve
yapılacak diğer çalıĢmalar için örnek teĢkil edeceğini düĢünmekteyim.
ĠĢ Planlama Bölümü dıĢında Programlar Müdürlüğü ve Üretim Planlama
Bölümü‟nde de bulunma Ģansı yakaladım. Programlar Müdürlüğü‟nde okulda
öğrendiğimiz Proje Yönetimi dersinin uygulanıĢını görme fırsatım oldu. Proje
Yönetimi nedir, bir Proje Yöneticisi nasıl çalıĢır, ne gibi sorumlulukları vardır ve
kimlere karĢı sorumludur gibi bir çok sorunun cevabını gördüm.
Üretim Planlama Bölümü‟nde ise üretim planlama dersinde öğrendiğimiz MRP
uygulamalarını görmek, teoride yaptığımız ürün ağacı patlatmanın gerçek
uygulamalarını izlemek bilgilerimi sağlamlaĢtırdı. Ayrıca bu bölümde üretim alanını
gezme ve iĢ akıĢını takip etme fırsatını da yakaladım. ĠĢ Emri inceleme ve iĢ
emirlerini takip etme, malzemelerin hangi istasyonlara uğradığını görme, hangi
iĢlemlere tabi tutulduğunu izleme ve inceleme olanağı buldum.
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
http://emrahuzumer.com/blog
top related