tai-yönetim staj defteri

1

http://emrahuzumer.com/blog

ĠÇĠNDEKĠLER

1.GĠRĠġ ............................................. 2

2.TAI HAKKINDA GENEL

BĠLGĠLER ....................................... 3 2.1. KuruluĢun Adresi ............................................................................................. 3

2.2. Firmanın Tanıtımı ............................................................................................ 4

2.3. Firmanın Tarihçesi ........................................................................................... 5

2.4. KuruluĢun Statüsü ve Ortakları ........................................................................ 8

2.5. ġirket Kültürü................................................................................................... 9

2.6. Personel Bilgileri ............................................................................................. 9

2.7 Organizasyon Yapısı ....................................................................................... 14

2.7.1. Birimlerin Görevleri................................................................................ 14

2.8. Firmada Üretilen Ürünler ............................................................................... 26

2.8.1. TAI‟nin GeliĢtirdiği Projeler ................................................................... 27

2.9. Firmanın Kabiliyetleri .................................................................................... 31

3.ENDÜSTRĠ ANALĠZĠ ............... 32 3.1. Firmanın Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri........................................................ 32

3.2. Ġhracat ve Ġthalat Durumu .............................................................................. 34

4. FABRĠKA YER SEÇĠMĠ.......... 37

5. TAI’DE TEDARĠK ................... 39

6. TAI’de STOKLAMA ................ 41

7. HAMMADDELER .................... 45

9.KALĠTE KONTROL VE BAKIM

FAALĠYETLERĠ ........................... 47 9.1. Kalite Politikası .............................................................................................. 47

9.2. Bakım Faaliyetleri ......................................................................................... 50

10. FĠRMANIN GENEL ÜRETĠM

FAALĠYETLERĠ ........................... 51 10.1. Üretime Katkıda Bulunan Girdiler............................................................... 51

10.2. Firmanın Üretim Sistemi.............................................................................. 51

10.3. Kapasite Planlaması ..................................................................................... 52

10.4. Üretim Miktarları ......................................................................................... 54

10.5. Bir Ürünün Proses ġeması ........................................................................... 54

10.6. Maliyet Analizi ............................................................................................ 55

2

11. BĠLGĠ ĠġLEM

FAALĠYETLERĠ ........................... 61

12. ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ

UYGULAMALARI ....................... 64 12.1. Yöneylem AraĢtırması ................................................................................. 64

12.2. ĠĢ Etüdü ........................................................................................................ 71

12.3. Ergonomi...................................................................................................... 74

13. Ġġ GÜVENLĠĞĠ ....................... 76

14. SONUÇ ..................................... 78

1.GĠRĠġ

YapmıĢ olduğum Endüstri Mühendisliği stajında, iĢletmede genel iĢleyiĢin

kavranması, her birimin iĢlevleri ve birbiriyle koordinasyonunun gözlenmesi,

iĢletmenin üretim faaliyetleri, kapasitesi, maliyet bilgileri gibi bilgilerin yanı sıra

iĢletmede kullanılan Endüstri Mühendisliği tekniklerinin uygulanıĢ Ģekillerini

inceleme ve değerlendirme fırsatını buldum.

3

Yeterli incelemeleri yaptıktan sonra okulda edindiğimiz Endüstri Mühendisliği

bilgilerinin gerçek hayattaki iĢleyiĢini gözlemleyip, bu konuda incelemeler ve

çalıĢmalar yaptım.

Bu çerçevede stajımı Türkiye‟de hava platformlarının tasarımı, geliĢtirilmesi,

imalatı, entegrasyonu, modernizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri alanlarında

teknoloji merkezi konumunda olan TAI - Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ. „ de

tamamlamıĢ bulunuyorum. Bu stajdan edindiğim bilgiler rapor halinde dikkatinize

sunulmuĢtur.

2.TAI HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER

2.1. KuruluĢun Adresi

4

Fabrika

Posta Adresi: P.K. 18 Kavaklıdere, 06692 Ankara

Adres: Fethiye Mahallesi Havacılık Bulvarı

No:17 06980 Kazan/ANKARA

Telefon: 312 811 1800

Faks: 312 811 1425

E-Maıl: [email protected]

Teknokent

Adres: TAI AR-GE Binası, ODTÜ Teknokent, Ankara

Telefon: 312 210 1857-58

Faks: 312 811 1425

E-Maıl: [email protected]

2.2. Firmanın Tanıtımı

TAI tesisleri 160.000 metrekaresi kapalı olmak üzere toplam 5.000.000 metrekarelik

bir alan üzerine kurulmuĢtur. ġirketin Akıncı-Ankara'da bulunan yüksek teknoloji

ürünü makine ve teçhizatla donatılmıĢ modern uçak üretim tesisi, parça imalatından

uçak montajı, uçuĢ testleri ve teslimine kadar son derece geniĢ üretim kabiliyetlerine

sahiptir. TAI kalite sistemi dünyaca kabul görmüĢ NATO AQAP-110, ISO-

9001:2000, AS EN 9100 ile AECMA-EASE standartlarını karĢılamaktadır.

TAI'nin mevcut deneyimi F-16 SavaĢan ġahinler, CN-235 hafif nakliye/deniz

karakol/gözetleme uçakları, SF-260D eğitim uçakları, Cougar AS-532 arama

kurtarma (SAR), silahlı arama kurtarma (CSAR) ve genel maksat helikopterlerinin

5

ortak üretiminin yanı sıra, kendi tasarımı olan insansız hava aracı, hedef uçağı ve

zirai ilaçlama uçağı gibi ürün geliĢtirme programlarını kapsamaktadır.

TAI'nin ana faaliyet alanları arasında Türkiye ve bölgedeki diğer ülkelerin

envanterinde bulunan sabit ve döner kanatlı askeri ve ticari hava platformlarının

modernizasyon, modifikasyon ve sistem entegrasyonu programları ile satıĢ sonrası

hizmetleri de bulunmaktadır. TAI Türk Silahlı Kuvvetleri Bakım Merkezleri'nin

imkan ve kabiliyetlerini kullanarak, müĢterilerine bakım, onarım ve revizyon

hizmetleri de vermektedir.

TAI ayrıca, Milli Sanayi KuruluĢu olarak Airbus Military S.L.'ye ortak olup, Airbus

(Fransa, Almanya, Ġspanya ve Ġngiltere), EADS CASA (Ġspanya) ve FLABEL

(Belçika) havacılık firmalarıyla birlikte A400M uçağının tasarım ve geliĢtirme

faaliyetlerine katılmaktadır.

2.3. Firmanın Tarihçesi

Türkiye'de hava platformlarının tasarımı, geliĢtirilmesi, imalatı, entegrasyonu,

modernizasyonu ve satıĢ sonrası hizmetleri alanlarında teknoloji merkezi

konumunda olan TUSAġ Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ. (TAI), 15 Mayıs 1984

tarihinde Türk Ticaret Kanunu ve Yabancı Sermayeyi TeĢvik Kanunu uyarınca

kurulmuĢtur.

12 Ocak 2005 tarihinde TAI tesislerinde imzalanan "Hisse SatıĢ AnlaĢması" ile

TAI'deki Lockheed Martin of Turkey, Inc. (%42) ve General Electric International,

Inc. (%7) Ģirketlerine ait hisseler Türk Uçak Sanayii A.ġ. (TUSAġ) tarafından satın

alınmıĢtır.

Türk Uçak Sanayii A.ġ. (TUSAġ) ve TUSAġ Havacılık ve Uzay Sanayii A.ġ. (TAI)

Ģirketleri 28 Nisan 2005 tarihinde TAI çatısı altında birleĢmiĢ olup, TAI, tasarım

üretim altyapısı ile insan kaynakları yönünden oldukça etkili bir güç oluĢturacak ve

"Havacılık Merkezi" olarak hizmet verecektir.

TAI‟nin GeliĢmesinde Önemli Tarihler:

6

16 Temmuz 1970 Türk Hava Kuvvetlerini güçlendirme vakfı

kurulmuĢtur.

30 Ocak 1976 TusaĢ - Türk Uçak Sanayi A.ġ. faaliyete geçmiĢtir

09 aralık 1983 Türkiye Cumhuriyeti ile ABD arasında 160 uçaklık

Mutabakat AnlaĢması imzalanmıĢtır

15 Mayıs 1984 TAI – Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.ġ.

kurulmuĢtur.

01 Eylül 1984 TAI faaliyete geçmiĢtir.

30 Ekim 1984 temel atma töreni gerçekleĢtirilmiĢtir.

160.000 metrekareyi aĢan kapalı alanda modern bir uçak sanayi tesisi

kurulmuĢtur.

800 lojman, misafirhane, sağlık merkezi, spor salonu, ilköğretim

okulu, kreĢ ve alıĢveriĢ merkezini kapsayan sosyal tesisler inĢa edilmiĢtir.

Günümüzün en ileri ve yüksek teknoloji ürünü uçaklarının

üretilebilmesi için gerekli kabiliyetler yaratılmıĢtır.

02 ġubat 1987 tarihinde Öncel Proje I kapsamında baĢlayan 152 adet

F-16 uçağı üretim çalıĢmalarına baĢlanmıĢ ve üretim 1994 yılında

tamamlanmıĢtır.

20 Mart 1990 40 adet Agusta SF-260 D eğitim uçağı üretim

anlaĢması imzalanmıĢ. Temmuz 1991‟de üretime baĢlanmıĢ ve 1993‟de

üretim tamamlanmıĢtır.

11 Aralık 1990 50 adet CASA CN-235 M Nakliye uçağı üretim

anlaĢması imzalanmıĢtır. Üretim Ağustos 1998 yılında tamamlanmıĢtır.

Mısır Hava Kuvvetleri için üretilen 46 adet F-16 1994-1995

döneminde teslim edilmiĢtir.

Öncel Proje II programı kapsamında 1995 yılında baĢlayan 80 adet F-

16 üretimi 2000 yılı baĢlarında tamamlanmıĢtır.

Kompozit tesisi 1994‟de üretime baĢlamıĢtır.

13 ġubat 1997‟de 30 adet AS-532 Cougar helikopter üretim

anlaĢması imzalanmıĢtır.1 Ekim 1997 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.

F-5 uçağı için muhtelif yapısal parça imalini ve muhtelif malzeme

tedariğini kapsayan ve Ocak 1998‟de imzalanan sözleĢme Aralık 1998‟de

yürürlüğe girmiĢtir.

7

Zirai Mücadele Uçağı, TAI‟nin ilk özgün Türk tasarımı, pilotlu uçak

projesidir.ÇalıĢmalar 16 ġubat 1998‟de tamamlanmıĢtır.

Helikopter Elektronik Harp Sistemi Modernizasyon programı

kapsamında Kızılötesi Bastırıcı (IR Suppressor) imalatı için Haziran

1998‟de Davis Engineering Company ile sözleĢme imzalanmıĢtır.

Özel Kuvvetler Komutanlığı uçaklarına Personel Arama-Kurtarma

Sistemi (PLS) takılmasına yönelik sözleĢme Temmuz 1998‟de imzalanmıĢ

ve proje Mart 2000‟de tamamlanmıĢtır.

CASA firması ile ofset anlaĢması çerçevesinde A320/321/319

uçakları için 18nci bölüm gövde panelleri imalatı sözleĢmesi Eylül

1998‟de imzalanmıĢtır.

Boeing-737 Mürettebat Kabin Paneli imalatı sözleĢmesi 13 Kasım

1998 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.

S-70 stabilatör imalatı için Sikorsky firması ile Aralık 1998‟de

sözleĢme imzalanmıĢtır.

Boeing-737 Kanat Ucu imalatı sözleĢmesi 19 ġubat 1999 tarihinde

yürürlüğe girmiĢtir.

TAI yönetim kurulu Ocak 1998 tarihli kararı ile baĢlatılan proje

kapsamında bir adet S-2E uçağı modernize edilerek Yangın Söndürme

Uçağı haline dönüĢtürülmüĢ ve ilk uçuĢunu Nisan 1999‟da baĢarı ile

gerçekleĢtirmiĢtir.

MD-902 Helikopter Gövdesi imalatı için MDHI firması ile 18

Ağustos 1999 tarihinde sözleĢme imzalanmıĢtır.

S-70A Helikopterlerine tesellüm, hangar ve retrofit iĢlemleri

yapılması için Sikorsky firması ile 28 Mayıs 1999 tarihinde sözleĢme

imzalanmıĢtır.

Deniz Kuvvetleri için 6, Sahil Güvenlik için 3 adet olmak üzere 9

adet CN-235 uçağı üretimi için CASA ile Eylül 1998‟de imzalanan

sözleĢme 23 Temmuz 1999‟da yürürlüğe girmiĢtir.

S-70A helikopteri kuyruk kısmı ve arka rotor dikmesi üretimi için

Aralık 1999‟da sözleĢme imzalanmıĢtır.

Kara ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları için 13 adet AtıĢ Hedef

Uçağı ve 2 adet Takip Hedef uçağı için MSB.lığı ile 28 Aralık 1999

tarihinde sözleĢme imzalanmıĢtır.

8

HEWS projesi kapsamında AS-532 helikopteri Kızılötesi KarĢı

Tedbir sistemi (IRCM) entegrasyon/ enstalasyonu için ġubat 2000‟de

sözleĢme imzalanmıĢtır.

Endonezya Hava Kuvvetlerine ait 10 adet F-16 uçağının yapısal

tadilatını üstlenen Koolhaas firmasına teknik destek hizmeti verilmesi için

Nisan 2000‟de sözleĢme imzalanmıĢtır.

Phenix-I Cougar helikopteri modifikasyon iĢlemleri için Eylül

2000‟de SSM ile sözleĢme imzalanmıĢtır.

YARASA projesi kapsamında Mart 2001‟de Görev Destek

SözleĢmesi imzalanmıĢtır.

“NATO AWACS Mid-Term Upgrade “ programı kapsamında yer

alan ĠĢ Paketi No:7 için Boeing ile fiyat anlaĢmasına varılarak Mart

2001‟de mutabakat metni imzalanmıĢtır.

EADS-Dutschland GmbH firması ile Airbus uçakları için metal levha

ve talaĢlı imalat parçalarının üretimini içeren sözleĢme Mayıs 2001‟de

imzalanmıĢtır.

“NATO AWACS Mid-Term Upgrade “ programı kapsamında yer

alan ĠĢ Paketi No:11 için Boeing ile fiyat anlaĢmasına varılarak Mart

2001‟de mutabakat metni imzalanmıĢtır.

CASA firması ile iki adet kesin ve üç adet opsiyonel CN-235 gövde

imalatı için Aralık 2001‟de sözleĢme imzalanmıĢtır.

Sikorsky firması ile MH-60 helikopteri yatay stabilize, kuyruk kısmı

ve arka rotor dikme imalatı için Aralık 2001‟de fiyat anlaĢması

imzalanmıĢtır.

TAI‟ ninde üyesi ve hissedarı olduğu Airbus Military S.A.S. ile

A400M projesine katılımcı sekiz Avrupa ülkesini temsil eden OCCAR

arasında 18 Aralık 2001 tarihinde ana sözleĢme imzalanmıĢtır

2.4. KuruluĢun Statüsü ve Ortakları

TAI A.ġ bir anonim Ģirketidir.TAI'nin hissedarları TUSAġ, Türk Silahlı

Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV), Savunma Sanayii MüsteĢarlığı (SSM)

ve Türk Hava Kurumu (THK)'dur.

9

2.5. ġirket Kültürü

TAI'nin vizyonu; her tür hava ve uzay aracının tasarım, üretim ve desteğini

sağlayacak kabiliyete ulaĢarak dünya markası olmaktır.

TAI'nin misyonu; Türkiye'nin ve yurtdıĢı müĢterilerin askeri ve sivil havacılık ve

uzay sistem ihtiyaçlarını karĢılayacak tasarım dahil teknoloji ve kabiliyetleri

geliĢtirmek; sürekli iyileĢtirmelerle küresel rekabet ortamında pazar payını artırmak;

ülkesi, müĢterileri, ortakları, tedarikçileri ve çalıĢanları için değer yaratmaktır.

2.6. Personel Bilgileri

TAI A.ġ‟ de toplam 2254 adet personel çalıĢmaktadır. ĠĢletmenin personel

durumuyla ilgili veriler aĢağıdaki grafiksel gösterimlerde belirtilmiĢtir.

PERSONEL STATÜ DAĞILIMI (ANLIK)

PERSONELİN ÇALIŞMA SÜRESİ DAĞILIMI

10

PERSONELİN ÖĞRENİM DURUMU

12

PERSONELİN YAŞA GÖRE DAĞILIMI

MÜHENDİSLERİN BRANŞLARINA GÖRE DAĞILIMI

13

BÖLÜMLERĠNE GÖRE

MÜHENDĠS SAYISI DAĞILIMI

Bilgisayar Mühendisliği 47

Çevre Mühendisliği 1

Elektrik-Elektronik Mühendisliği 131

Endüstri Mühendisliği 73

Fizik Mühendisliği 6

Gıda Mühendisliği 3

Havacılık ve Uzay Mühendisliği 149

ĠnĢaat Mühendisliği 4

Jeofizik Mühendisliği 1

Jeoloji Mühendisliği 4

Kimya Mühendisliği 24

Maden Mühendisliği 3

Makine Mühendisliği 326

Matematik Mühendisliği 1

Metalurji ve Malzeme Mühendisliği 49

Mühendislik Bilimleri 3

Nükleer Enerji Mühendisliği 2

Uçak Mühendisliği 42

Uzay Mühendisliği 8

Ziraat Mühendisliği 2

Genel Toplam 879

ÇalıĢma Saatleri:

TAI ĠĢ kanununda belirlendiği Ģekilde normal haftalık çalıĢma süresi 5 gündür.

Mesai 07:45-17:30 saatleri arasındır. Öğle tatili ise 1 saattir. Personel sayısının

fazlalığından dolayı yemekhanede uzun kuyruklar oluĢmasını engellemek için öğle

tatiline üç grup halinde;

14

11:45-12:45

12:00-13:00

12:15-13:15 saatleri arasında çıkılmaktadır.

Günde iki kere olmak üzere de çay molaları verilmektedir. Çay molalarının ilki

sabah 10.00-10.15 arası, diğeri ise öğleden sonra 15.00-15.15 arası olmak üzere 15

dakikadır.

TAI de vardiya Üretim Hattı, Yangın, Güvenlik çalıĢanları için uygulanmaktadır.

Fabrika için de bu iĢçiler üç vardiya halinde çalıĢmaktadırlar. ĠĢçiler çalıĢırken üç

vardiya Ģeklinde çalıĢtıklarından fazla yorgunluk gözlenmemektedir.

2.7 Organizasyon Yapısı

TAI A.ġ‟ ye ait organizasyon Ģeması Ek-1‟ dedir

2.7.1. Birimlerin Görevleri

Genel Müdür :

Üretim Ve Malzeme, Tasarım ve Mühendislik, ĠĢ GeliĢtirme, BiliĢim

Teknolojileri Kalite Teminatı, Programlar Bölüm BaĢkanlığı, Ġnsan

Kaynakları, Finansman ve Muhasebe, Tesis müdürlüğü ve ilerde

kurulabilecek bölümlerin tüm teĢkilat fonksiyonları dahil olmak üzere, TAI

yi yönetim kuruluna sorumlu olarak iĢletmek ve yönetmek.

ġirket adına personel almak, harcama yapmak, iĢ tahsis etmek, ihale

açmak,sözleĢme-alt sözleĢme imzalamak ve Ģirketin iĢletilmesine yönelik

her türlü faaliyeti kabul edilen politikalar ve yönergeler doğrultusunda tam

yetki ve sorumlulukla yönetmek.

Yönetim Kurulu onayına bağlı olarak bölüm baĢkanları ve müdürleri

atamak.

15

Hukuk MüĢaviri :

Kendisine verilen bütün görevleri Yönetim Müdürü‟ne sorumlu

olarak yürütmek

Hukuki ve patentlerle ilgili Ģirket faaliyetlerini yürütmek

Hukuki ve patentlerle ilgili standart ve politikaları saptamak

SözleĢmeleri hukuki açıdan inceleyip, onaylamak

Genel Sekreter :

Kendisine verilen bütün görevleri Yönetim Müdürü‟ne sorumlu

olarak yürütmek.

Silahlı Kuvvetler dahil ilgili resmi makamlarla TAI arasında irtibat

noktası görevini yerine getirmek, birimler arası koordinasyonu sağlamak

Havacılık ve uzay alanındaki müĢteriyle etkin iliĢkiler geliĢtirmek,

TAI ürünlerinin askeri, sivil müĢterilere tanıtılmasını sağlamak için

devletin tedarik plan ve politikaları konusunda bilgi için resmi kuruluĢlarla

temas halinde olmak.

ĠĢ GeliĢtirme Ġcra Direktörü :

Genel Müdür‟e karĢı sorumludur

SözleĢmeler ve Fiyat Belirleme, Finansman ve Muhasebe, ĠĢ

Planlama ve Tahminler, Pazarlama ve SatıĢ iĢlevlerini Yönetim Müdürü‟ne

karĢı sorumlu olarak yürütmek ve Ġcra Komitesi Üyesi olarak görev

yapmak.

DıĢardan TAI‟ye verilen müĢteri bilgi sistemleri projeleriyle ilgili ĠĢ

Süreci GeliĢtirme ve DanıĢmanlık görevini yerine getirmek.

SözleĢmeler Müdürü:

Verilen tüm görevleri ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne

karĢı sorumlu olarak yürütmek.

SözleĢme Yönetimi ve Fiyat Belirleme iĢlevlerini yönetmek.

Pazarlama Müdürü :

ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.

16

Pazarlama ve SatıĢ iĢlevlerinin TAI yönetmelikleri, yönergeleri,

çalıĢma talimatları ve TAI stratejik planı uyarınca ve müĢteri için en uygun

performansı sağlayacak Ģekilde yapılmasını sağlamak.

Pazarlama ve satıĢ iĢlevlerinde sözleĢmeler ve fiyat belirleme ve

lojistik planlama ile gereken koordinasyonu sağlamak.

Alt SözleĢme Müdürü :

Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.

Endüstriyel entegrasyon ve Ana Alt SözleĢme Ekiplerinin

faaliyetlerini yönetir.

Tüm Alt SözleĢme Yönetimi iĢlevlerinin TAI yönetmelikleri,

yönergeleri ve departman talimatları uyarınca ve kalite gereklerini asgari

maliyet ve azami performans ile ve program takvimine uygun bir Ģekilde

yerine getirilmesini sağlamaktır.

ĠĢ Planlama Müdürü :

ĠĢ GeliĢtirme ve Yönetim Ġcra Direktörüne karĢı sorumludur.

ĠĢ Planlama (stratejik planlama, CRP ve ĠĢletme planlarının

hazırlanması ve devam ettirilmesi dahil), tahminler( performans ölçümü ve

TAI‟nin yönetim bilgi sistemleri dahil) ve diğer iĢlevleri süreç liderlerinin

baĢkanlığındaki süreç ekipleri vasıtasıyla ve süreç yönetimi yaklaĢımıyla

çalıĢarak yönetmek.

ĠĢ Planlama ve Tahminler ĠĢlevlerinin TAI yönetmelikleri,

yönergeleri, ve ĠĢletme talimatları uyarınca, asgari maliyet ve azami

performans ile ve program takvimine göre yapılmasını sağlamak.

Programlar Ġcra Direktörü:

Genel Müdür‟e karĢı sorumludur,

17

Program faaliyetlerini izlemek, yürütmek, programların zamanında,

istenen kalitede ve bütçe sınırları dahilinde gerçekleĢmesini teminen TAI,

müĢteriler ve ilgili diğer taraflar arasında tüm koordinasyonu sağlamak,

TAI ürünlerinin entegre lojistik desteğini müĢteri ihtiyaçlarını

karĢılayacak Ģekilde planlamak ve yürütmektir.

Program Müdürü:

Program hedeflerine ulaĢmak için ekip faaliyetlerini idare etmek,

Program konularında Program Yönetim Ekibi ve ilgili TAI birimleri

arasında etkin iletiĢimi sağlamak,

Program ile ilgili toplantıları yönetmek,

Programı etkileyebilecek tüm risk kaynaklarının zamanında

belirlenmesini ve çözümünü sağlatmak,

Program ile ilgili plan, rapor, takdim, yazı ve dokümanların

zamanında yayınlanmasını temin etmekten sorumludur.

Entegre Ürün Destek Müdürlüğü:

Desteklenebilirlik Mühendisliği faaliyetleri

Yedek Parça ve Destek Teçhizatı Ġhtiyacının

Belirlenmesi/Üretimi/Tedariği

Bakım Planlaması

UçuĢ ve Bakım Personeli için eğitim

Teknik NeĢriyat hazırlanması

Teknik Destek / Temsilcilik Hizmetleri

Teslimi yapılmıĢ ürünlerin Bakım ve Onarım faaliyetlerinin yönetimi

Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörü :

Genel Müdür‟e karĢı sorumludur.

Entegre Ġmalat Süreçleri Yönetimi, Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri,

Takım/Parça Ve Kompozit Ġmalatı, Tesisler Müdürlüğü, Malzeme Üretim

Planlama, Tedarik Müdürlüğü Ve Alt SözleĢme Yönetimi dahil olmak üzere

, kendine tevdi edilen tüm görevleri yürütmek,

18

OnaylanmıĢ stratejik plana paralel olarak, kendine bağlı departmanlara

ve çalıĢmalara uygulanabilecek standart ve politikaları belirlemek ve

çalıĢmaların programlar yönünden kabul edilebilirliğine karar vermek,

Takım, tasarım,parça imalatı,detay parça,elektrik kablo donanımı,

kompozit imalatı, alt montaj, komponent montajı,boya, nihai montaj ve uçuĢ

hattı iĢlemlerini içeren programların gerektirdiği imalat faaliyetlerini

yönetmek,

Personelin iĢ seyahatlerini masraf raporlarını onaylamak,

Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri Müdürü :

Üretim ve Malzeme Ġcra Direktörü‟ne karĢı sorumlu olarak;

sözleĢmeler ile bağlanmıĢ uçak, helikopter veya komponentlerin, tüm

yapısal, elektriksel, hidrolik ve sistem montajı ve boya sızdırmazlık iĢlerini,

sistem ve fonksiyonel testlerini yapmak.

Bu ürünlerin müĢteriye zamanında, istenen kalite ve maliyet ile teslimi

için, Ģirket içi tüm destek bölümleri ile etkili koordinasyon ve iĢbirliğinin

sağlanması.

Tüm projelerin, Kontrat yükümlülükleri, TAI Yönetmelik ve

Direktifleri, Standart Uygulama Yönergeleri doğrultusunda yaklaĢık 40.000

metrekare kapalı montaj alanında üretim disiplini ve yalın üretim gereklerine

uygun yerine getirilmesi.

Malzeme ve Üretim Planlama Müdürü:


Tüm Malzeme ve Üretim Planlama ĠĢlevlerini, ekip çalıĢmasıyla

planlama,yönetmek, koordine etmek, Malzeme ve Üretim ve kontrol

süreçlerini Yalın Ġmalat felsefesine dayanarak tesis etmek, geliĢtirmek,

SPC teknikleriyle performans ölçmek, süreçlerin kontrolünü sağlamak,

analizler ve gerekli geliĢtirmelerle tüm malzeme süreç ve usullerinin

devamlı iyileĢmesini sağlamak

Ġthalata iliĢkin yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere uyma.

19

Gümrük usullerini ilgilendiren sözleĢme ve hukuki dökümanları

incelemek, onaylamak ve iĢ yükü çizelgelerini hazırlamak, iĢlere ait

öncelikleri belirlemek ve ikmal çizelgelerini Ana Üretim Çizelgesinde

öngörülen Ģekilde uygulamaya koymak.

Takım-aparat-mastar gereksinimlerini kontrol etmek.

KesinleĢmiĢ iĢlere ait alt sözleĢme durumunu gösteren kayıt ve

sözleĢmeleri tutmak.

Akreditiflerle ilgili her türlü iĢlemi kontrol etmek.

Tedarik Müdürlüğü :


Program Üretim Malzemesi, Destek Malzemesi ve Hizmet, Tedarik

iĢlemlerini yönetmek.

Tüm tedarik faaliyetlerini sözleĢme gerekleri uyarınca koordine

etmek ve yönetmek.

Tedariği yapılmakta olan malzeme ve hizmetlerle ilgili olarak, talep

aĢamasından kabul aĢamasına kadar ki tüm faaliyetleri yerine getirmek,

satıcı firmalara yapılacak ödemeleri,; sipariĢ emirlerini, sözleĢmeleri

hazırlamak ve yetki limitlerine uyarak gerekli onayları almak.

Ġmalat Müdürlüğü :


Takım Parça ve Kompozit Ġmalatı ĠĢlevlerini TAI yönetmelikleri

uyarınca asgari maliyet ve azami performans ile program takvimine göre

yürütmektir.

TalaĢlı Ġmalat, Sac ve Boru, Takım Tasarım ve Ġmalatı, Kompozit ve

Metal YapıĢtırma, Kimyasal ĠĢlemleri Ürün Liderleri vasıtasıyla

yürütmektir.

Entegre Ġmalat Süreçleri Yönetimi Montaj ve UçuĢ Hattı ĠĢlemleri,

Takım/Parça ve Kompozit Ġmalatı, Tesisler Müdürlüğü, Malzeme Üretim

20

Planlama, Tedarik Müdürlüğü ve Alt SözleĢme Yönetimi, Ġmalat

Mühendisliği ile koordinasyonu kurmak.

SPC Ġstatiksel Süreç Kontrollerini yönetmek.

Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörü :

Tasarım ve GeliĢtirme, Konfigürasyon Kontrol ve Mühendislik

Hizmetleri, Ġmalat Mühendisliği, UçuĢ ĠĢlemleri ,GeliĢtirme Mühendisliği,

Tasarım Kalite Teminatı, ve EĢzamanlı Mühendislik Müdürlükleri ni

yönetmek,

TAI nin tasarım ve geliĢtirme politikalarını belirlemek yürütmek ve

program harcamalarını kontrol etmek,

Ürünlerin geliĢtirilmesi ve maliyetlerinin azaltılması için çaba

sarfetmek,

Hizmetlerin ve ürünlerin en az maliyetle ve zamanında bitmesini

sağlamak

Tasarım ve GeliĢtirme Müdürlüğü :

Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğüne karĢı sorumludur.

Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğünün “Ġleri konfigürasyon

geliĢtirme, Aerodinamik, Yapısal Tasarım, Malzeme ve Proses

Teknolojileri, Uçak Sistemleri, Aviyonik ve Elektriksel Sistemler, UçuĢa

ElveriĢlilik ve Ġdame Edilebilirlik “iĢlevlerini yürütmek.

Pazarda mevcut ve potansiyel bir ihtiyaca yahut ulusal çıkarlara

dayanan, TAI tarafından onaylanan yerli tasarım çalıĢmalarını önermek,

baĢlatmak.

Mevcut hava araçlarının modifikasyon, tadilat ve sistem entegrasyonu

programlarını önermek ve baĢlatmak.

21

UçuĢ ĠĢlemleri ve Testleri Müdürlüğü :

Tasarım ve Mühendislik Ġcra Direktörlüğüne karĢı sorumludur. UçuĢ

hatlarına ait verileri derlemek ve devam ettirmek, uçuĢ sonuçlarının

analizini yapmak ve gerekli düzeltici iĢlemleri önermek.

UçuĢ mürettebatı için kiĢisel uçuĢ teçhizatını ve hayatı idame

teçhizatını temin etmek, bunları devam ettirmek ve kullanılmak üzere

mürettebata vermek.

Ġmalat Mühendisliği Müdürlüğü:

Tüm imalat mühendisliği ve konfigürasyon kontrol iĢlevlerini

Tasarım ve Mühendislik direktörüne karĢı sorumlu olarak yürütmek,

Montaj Ġmalat ve Bağlantı Mühendisliği, Detay Parca Ġmalat

M,ühendisliği, Konfigürasyon Kontrol ve Veri Merkezi birimlerinin

iĢlevlerini yönetmek,

Ġmalat Mühendisliği iĢlevlerinin TAI vizyonu, Yönetmelikleri, TAI

Yönergeleri, Bölüm Talimatı, Konfigürasyon yönetimi Planı

doğrultusunda ve program takvimine uygun Ģekilde, en düĢük maliyet ve

en yüksek performans ile yapılmasını sağlamak,

Program takvimine uygun olarak, TAI‟ nin iç ve dıĢ kullanıcılara

doğru ve eksiksiz bilgi sağlamak amacıyla, sözleĢme gereklerine, müĢteri

ihtiyaçları ve beklentilerine, teknik spesifikasyonlara ve kalite

standartlarına uygun olarak, üretime hazırlık aĢamasında TAI üretim ve

tasaarım projelerine ait mühendislik ve imalat teknik bilgi paketlerini

hazırlamak. Ġmalat ırasında eksik bilgilerin veya sorunların oluĢmasını

önlemek amacıyla, üretimin erken aĢamalarında, gerekli etkin önlemleri

almak. Tüm bu faaliyetlerin kısa bir süre içinde katma değeri olamayan

faaliyetler ve tekrarlar olmadan yapılmasını sağlamak,

Ġmalatı desteklemek ve kolaylaĢtırmak amacıyla sürekli

geliĢtirmelerle, tek kaynaktan, doğru mühendislik ve imalat bilgileri

sağlamaya yönelik, BOM; imalat iĢ talimatı ve görsel yardımcıları

yaratmak içinCAD/CAM/TPDM/TVPS ve APSII/PIOS-BOM sistemlerini

kurmak,

22

Program takvimine uygun, düĢük maliyetli üretim ve ilgili

faaliyetlerin gerçekleĢmesi için imalat ve tasarım birimlerine tam destek

sağlamak, mühendislik ve imalat sorunlarının çözülmesini sağlamak.

Üretilebilirliği sağlamak için, gerektiğinde, eĢzamanlı mühendislik

kapsamında , TAI tasarım ve geliĢtirme faaliyetlerine katılmak,

ġirket yönetimince aksine karar alınmadıkça PDM sistemini

kullanarak taslak ürün ağacı(BOM) yapısı ve imalat palanlamaları

yaratarak ve takım-aparat gereksinimlerini belirleyerek potansiyel projeler

için ön imalat mühendisliği girdilerini gözden geçirmek ve sağlamak.

Teklif hazırlama sürecinde, iĢ paketinin iĢçilik, takım, tezgah, proses ve

malzeme girdilerine baz teĢkil edecek teknik verileri derlemek amacıyla

Teklif Hazırlama Grubunda görev almak üzere temsilci atamak,

Mühendislik çizimleri ve diğer mühendislik dokümanları ile ilgili

olarak ortaya çıkabilecek sual ve sorunlarda odak noktası olarak hareket

etmek. Ürünün, imalat, test faaliyetleri ve kalite teminatı safhalarında

karĢılaĢılan mühendislik problemlerini çözmek üzere gerekli iĢlemleri

yapmak.

Gerektiğinde, mühendislik konularında diğer bölümlere danıĢmaklık

yapmak ve yardımda bulunmak,

Teknik konularda alt yüklenicilerle ve lisans sahipleri ile birlikte

çalıĢmak ve mühendislik problemlerinin çözüme ulaĢtırılması amacıyla

metotlar geliĢtirmek,

TAI içinde mevcut ve geleceğe ait tüm imalat mühendisliği

gereksinimlerinin karĢılanması ve yönetilmesi amacıyla, yeterli sayıda, iyi

yetiĢmiĢ ve motivasyonu yüksek personel istihdamını sağlamak,

Ġmalat Mühendisliği personelinden en yüksek verimi alabilmek

amacıyla gerekli motivasyonu ve liderliği sağlamak. Sosyal aktiviteleri

desteklemek ve bi gibi aktiviteleri katılmak.personel arasında birlik,

bütünlük, saygı ve güven duygularının oluĢmasını sağlamak. Ġmalat

Mühendisliği personelini yeterli seviyede motive edecek bir ortam

sağlamaya yönelik imkan ve faaliyet geliĢtirici programlar geliĢtirilmesi

konusunda Ġnsan Kaynakları ile koordinasyonda bulunmak.

23

Kalite Teminatı Direktörü :

Genel Müdüre karĢı sorumludur.

Denetim, TQM(Toplam Kalite Yönetimi) iĢlevlerini içeren kalite

sistemini kurmak, yönetmek ve sürdürmek.

Kalite politikası ve sözleĢmeleri kalite teminat koĢullarına Ģirket için

de tümüyle uyulmasını sağlamak.

Kalite Sistemleri Müdürlüğü :

Kalite Teminatı Direktörüne karĢı sorumludur.

Sicil kayıtlarının izlenebilirliğinin sağlanması, ölçüm ve programa ait

kalite maliyetinin kontrolü.

Konfigürasyon doğrulaması, iĢ gören yeterliliklerinin belgelenmesi,

ölçübilim programlarını yönetmek, uymayan malzemeye ait yönetim

raporları yayımlamak.

Yeni sözleĢmeler ve projeler için sözleĢmeden doğan sorumluluklara

ait kalite teminatı gereksinimlerini koordine etmek.

Kalite Muayene İşlemleri Müdürlüğü :

Kalite Teminatı Direktörüne karĢı sorumludur.

Tüm imalat Kalite Teminatı iĢlevlerinin, takım-aparat-mastar, hassas

iĢleme, tahribatsız deney, parça imalatı, tedarik, tesellüm, sevkiyat gibi

çeĢitli ve değiĢik unsurlar aracılığıyla kontrolleri sürdürerek etkin, entegre

bir kalite teminatı sistemi gerçekleĢtirmek.

Muayene kabiliyetlerini geliĢtirmek,üretim muayene-kontrol, takım-

aparat-mastarların belli aralıklarla muayenesi.

Kimyasal ve metalurjik testlerin onaylanmıĢ usullere göre yapılması,

tehlikeli atık kontrolü, elden çıkarma usullerinin belirlenmesi.

24

BiliĢim Teknolojileri Direktörü :


Yönetim Sistemlerini, Denetim ve Sistem Uzmanları Grubu

iĢlevlerini yönetmek, TAI nin operasyonel ve kurumsal ihtiyaçları için

ilgili bölümlerce talep edilen biliĢim sistemlerini tasarlamak, geliĢtirmek,

mevcut biliĢim sistemlerinin idamesini sağlamak, sistem ihtiyaçlarına göre

tüm faaliyetleri yönetmek.

Bölüm içi koordinasyonu gerçekleĢtirecek yetenekli bir ekip kurmak

Bilgisayar Destek Müdürlüğü :

BiliĢim Teknolojileri Direktörlüğüne karĢı sorumludur.

Donanım ve yazılım performansının değerlendirilmesi ve rapor

edilmesi için sistemler geliĢtirmek ve idame etmek.

Teçhizatın iĢletilmesi için programlar geliĢtirmek ve idame ettirmek

ve bunlara iliĢkin bilgisayar kaynaklarını sağlamak.

Acil durumlar ve beklenmedik iĢ yükleri ve teçhizat problemleri

karĢısında ayarlamalar yapmaya onay verecek üretim iĢlemlerini

planlamak.

Teçhizat kullanımının programa bağlanması ve bu programın

koĢulları hakkında kullanıcılar ile görüĢmek ve onları bilgilendirmek.

Yönetim Bilgi Sistemleri Müdürü :

BiliĢim Teknolojileri Direktörlüğüne karĢı sorumludur.

ġirket hedeflerine ulaĢılmasına destek olacak ve sistem geliĢtirme

faaliyetleri için bir çerçeve sağlayacak stratejik uygulamaları ve veri

mimarisi planlarını geliĢtirmek üzere çeĢitli bölümlerle yapılan çalıĢmalara

önderlik etmek.

Sistemin kurulmasından sonra sistem gereksinimlerinin ve

performans ölçülerini karĢılamaktaki etkinliğinin değerlendirilmesinde

kullanıcılara yardımcı olmak.

25

BiliĢim Teknolojileri müĢterilerine Karar Destek Sistemlerinin

geliĢtirilmesi yönünden teknik destek sağlamak.

Finansman ve Muhasebe Müdürü :


Genel muhasebe, Endüstri Muhasebesi, Bütçe ve Finansman

iĢlevlerini yürütmek.

Finansman ve Muhasebe ĠĢlevlerinin TAI yönetmelikleri yönergeleri

ve departman talimatları uyarınca, asgari maliyet ve azami performans ile

ve program takvimine göre yapılmasını sağlamak.

Ġnsan Kaynakları Müdürü :


Ġnsan kaynakları idaresi, Personel Sağlık Hizmetleri, Sosyal

Hizmetler, Endüstriyel Güvenlik ve Eğitim iĢlevlerini yönetmek.

ĠĢçi sağlığına iĢ Güvenliği Kurulu‟nda baĢkan olarak görev yapmak.

ĠĢ tanımlarını ve değerlendirmelerini gerektikçe hazırlamak veya

gözden geçirmek.

TAI iĢ görenlerinin moralini yükseltmek için sosyal etkinlikler ve

spor etkinlikleri planlamak ve uygulamak.

Tesisler Müdürlüğü :


Tesisler ve Planlama Mühendisliği, Tesisler ĠĢletme, Tesisler Bakım ve

Ġmalat, Tesis Hizmetleri, ve Çevre Yönetimi iĢlevlerini yönetmek.

Tesisler iĢlevlerini TAI yönetmelik, iĢletme talimatı uyarınca asgari

maliyet, azami performansla program takvimine göre yapılmasını sağlamak,

kalifiye personeli çalıĢtırmak, personelini teĢvik etmek ve yüksek

motivasyonunu sağlamak.

26

Isı santralini, Atık Su Tesislerini, Çelik Konstrüksiyon, ĠnĢaat, Boya

Atölyesini, Marongozhaneyi çalıĢtırmak, çim düzenini sağlamak.

2.8. Firmada Üretilen Ürünler

Uzaktan Kumandalı Hedef Uçaklar

Turna,

Keklik

Taktik Ġnsansız Hava Araçları (ĠHA)

BaykuĢ,

Pelikan

Martı Uçağı

Uydu Projeleri

Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı A400M

Uçak Gövdesi Ve Parça Ġmalatı

AB139 Helikopter Gövdesi Ġmalatı

AIRBUS‟ a Gövde Paneli Ġmalatı

AIRBUS A380 Parça Ġmalatı

EADS-DEUTSCHLAND Ġçin AIRBUS Detay Parça Ġmalatı

BOEING 737 UçuĢ Kabin Panelleri Üretim Programı

BOEING 737 Kanat Ucu Ġmalatı Programı

BOEING-WICHITA ĠĢ Paketleri

BOEING 747 Burun ĠniĢ Takımı Kapakları Ġmalat Programları

BOEING 777 „‟DORSAL FIN‟‟ Ġmalatı Programı

B787 ‟‟DREAMLINER‟‟ ĠĢ Paketleri

FACC BOEING 737 Wıre Harness Assembly Üretim Programı

FACC Ġçin Piano Panel Üretim Programı

NATO AWACS Mid Term Programı

CN235 „‟ Ana ĠniĢ Takımları Kapakları‟‟ ve „‟ Motor

TaĢıyıcı‟‟Ġmalatı

EUROCOPTER Ġçin EC-135 Arka Kapı Ve Motor Kaportası Ġmalatı

F-16 Kimyasal AĢındırma Parçaları Ġmalatı

SIKKORSKY MH-60 stabilize, kuyruk konisi, kuyruk dikmesi

ve„‟center box‟‟ imalatı

27

SIKORSKY NH-60 stabilize „‟PADDLE‟‟ imalatı

SIKORSKY MH-60/S-70 Komponent Kitleri Ġmalata

SIKORSKY MH-60/S-70 „‟Spar Assembly‟‟ Ġmalatı

SIKORSKY MH-60/S-70 Kompozit Fairing Ġmalatı

SIKORSKY MH-60/S-70‟‟FĠTOUT‟‟Ġmalat Ve Montajı

HAI için SIKORSKY „‟Side Panel‟‟ Parçaları Ġmalat Programı

T-38A Yapısal Yenileme Malzeme Üretimi Programı

2.8.1. TAI’nin GeliĢtirdiği Projeler

Tasarım ve Mühendislik faaliyetlerinde TAI, kendi geliĢtirdiği Ġnsansız Hava

Araçları (ĠHA) ailesi “Martı”, “Keklik”, “Turna/S”, “Turna/G”, “Pelikan” ve

“BaykuĢ” projeleri ile, veri iletimi, aviyonik, yazılım, yer sistemleri, kontrol, motor,

pervane, güç grubu ve hareketlendiriciler gibi ĠHA teknoloji alanlarında tecrübe

kazanmıĢ olup, alt sistemlerin platforma entegrasyonuna hakim duruma gelmiĢtir.

Ülkemizde ĠHA uçuĢ test deneyimine sahip tek kuruluĢ olarak TAI, ĠHA gelecek

teknolojilerini yakından takip etmektedir.

Uzaktan Kumandalı Hedef Uçaklar (Turna ve Keklik)

Hassas bölgeleri savunabilmek ve düĢman uçağı, füze gibi tehditleri süratle bertaraf

edebilmek için; hava savunma silah sistemleri ve kullanıcı personelinin, her an savaĢ

durumuna hazır olmaları gerekmektedir. Ansızın beliren hava saldırıları karĢısında

reaksiyon süresi kısıtlı olduğundan, baĢarılı bir savunmaya hazırlık, ancak süreklilik

gerektiren eğitim ve tatbikatlarla sağlanabilmektedir. Bu tür eğitimlerde, insanlı

uçağın çektiği hedefe, gerçek mermiyle yapılan atıĢlar; hem insan hayatı için risk

teĢkil etmekte, hem de büyük bir organizasyonel hazırlık ve yüksek maliyet

getirmektedir. Bu olumsuzlukları ortadan kaldıran pilotsuz uçaklar, hedef

çekebildikleri gibi, kendileri de hedef teĢkil edecek Ģekilde kullanılabilmektedir. Bu

sayede gerçek hava tehditlerini taklit edebilen hedef uçaklar, hava savunma

personeli eğitimi ve yeterlilik değerlendirme faaliyetlerinde sağladıkları büyük

esneklikten ötürü yaygın olarak kullanılmaktadır.

28

Türk Silahlı Kuvvetleri‟nin (T.S.K.) artan hava savunma eğitim ihtiyacından yola

çıkarak, Milli Savunma Bakanlığı ile 1995 yılında ihtiyacın yurtiçi kaynaklardan

karĢılanmasına yönelik bir Ar-Ge programı baĢlatılmıĢtır. Program kapsamında:

tamamen T.S.K. gereksinimlerinden hareketle, takip amaçlı “Keklik” ve atıĢ amaçlı

“Turna” hedef uçak sistemi prototipleri tasarlanarak üretilmiĢ ve Temmuz 1997'de

sistemlerin Ar-Ge kabulü yapılmıĢtır. MSB ile 29 Aralık 1999 tarihinde imzalanan

iç tedarik sözleĢmesi kapsamında; sistemler, gereksinimleri yerine getirecek Ģekilde

geliĢtirilmiĢ, kullanıcı eğitimleri verilmiĢ ve “Keklik” sistemi Ocak 2001‟de,

“Turna” sistemi ise Ekim 2001‟de teslim edilmiĢtir. Sistemler halen, K.K.K. ve

Hv.K.K. envanterlerinde servis vermekte olup, satıĢ sonrası destek faaliyetlerine

devam edilmektedir. GeliĢtirme aĢamasında; hedef uçak sistemleri ile değiĢik

tarihlerde gemi platformlarından ve karadan yönetilen test ve gösteri uçuĢları

yapılmıĢ, çeĢitli silahlarla takip ve muhtelif kalibrelerde mermilerle uçaksavar atıĢ

görevleri yerine getirilmiĢtir.

Ayrıca, TAI‟nin TÜBĠTAK-BĠLTEN ile ortak çalıĢması kapsamında, Turna‟ya

takılan fotografik kamera ile çekimler yapılmaya baĢlanmıĢtır. Standart AtıĢ Hedef

Uçağı Turna/S‟nin; TSK envanterinde de kullanımıyla birlikte, önemli bir uçuĢ

verisi oluĢmuĢtur.

ĠHA sistemleri gelecek yönelimi ve TSK kullanımından gelen geri bildirim; yeni

nesil bir hedef uçak sistemi Turna/G‟nin geliĢtirilmesine öncü olmuĢtur. Bu sistem;

yüksek seviyede otonomluk ve güvenilirliğe, iyileĢtirilmiĢ yanal karlılığa ve

modüler faydalı yük uygulamaları için daha fazla hacme sahiptir. TURNA/G tipinde

ayrıca değiĢen ihtiyaçlara göre adapte olabilmek üzere: motor, pervane, servo gibi

bileĢenlerin alternatifleri de platforma entegre edilmiĢtir.

Standart Turna/S platformu üzerinde gerçekleĢtirilen en önemli geliĢtirme,

Turna/G‟nin GPS seyrüseferi de içeren dijital oto pilotlu ve yedeklemeli tele

komut/telemetri sistemidir.

Turna için belirlenen ve gerçekleĢtirilen görevler:

Radar ya da elle kumandalı namlulu uçaksavar toplarıyla hedef uçağa

ya da 150m‟lik bir kabloyla çektiği manĢa doğrudan atıĢ,

Radar ve optik güdümlü uçaksavar füzeleriyle doğrudan atıĢ,

29

Isı güdümlü füzelerle doğrudan atıĢ,

Uçak üzerine monte edilmiĢ ya da yalnızca Turna‟ya özgü, hedef

manĢa tutturulmuĢ skor kaydedici ile vuruĢ ĢaĢmasını ölçmek ve bunu

telemetre ile yere iletmek.

Keklik için belirlenen ve gerçekleĢtirilen görevler:

Hedef uçağın namlulu uçaksavar toplarıyla izlenmesi,

Hedef uçağın radar güdümlü uçaksavar toplarıyla izlenmesi,

Hedef uçağın ısı güdümlü füzelerle izlenmesi,

Turna Hedef Uçağı pilotlarının eğitilmesi.

Taktik Ġnsansız Hava Araçları (ĠHA) BaykuĢ ve Pelikan

Havacılık sektöründe büyük önem kazanan insansız hava araçları üzerine baĢlatılan

çalıĢmaları ve Taktik Ġnsansız Hava Aracı ihtiyaçlarını dikkate alarak, TAI bir adet

istihbarat amaçlı özgün insansız hava platformu “BaykuĢ” ile aynı uçağın yarım

ölçekli modeli “Pelikan”ı geliĢtirmiĢtir.

Martı Uçağı

ĠHA pilotlarımızın pratik yapması amacıyla kullanılan Martı uçağı 2003 yılından

beri hizmet vermektedir. Çok kararlı bir platform olması sebebiyle TÜBĠTAK ile

ortak yürütülen “Havadan fotografik kamera ile görüntü alımı ve sayısal görüntü

analizi” çalıĢmalarında da kullanılmaktadır.

Uydu Projeleri

Türkiye‟de uzay araĢtırmaları öncelikli alan olarak devlet tarafından tanımlanmıĢ ve

resmi olarak ilan edilmiĢtir. Bu kapsamda hazırlanan uzay programının amaçları

arasında; Uluslararası alanda rekabet edebilen “Türk Uzay Sanayini” geliĢtirmek yer

almaktadır. TÜBĠTAK tarafından Türkiye‟de uzay-uydu teknolojileri altyapısının

geliĢtirilmesi amacıyla baĢlatılan Uzay Ar-Ge çalıĢmaları kapsamında; TAI, ilgili

kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği yaparak uydu alt sistemlerine yönelik çeĢitli proje

önerilerinde bulunmuĢtur.

TAI tarafından Mayıs 2005‟de; uzay ve uydu teknolojileri alanındaki faaliyetleri

yürütmek amacıyla, uluslararası platformda söz sahibi kuruluĢlarda görev almıĢ

30

(NASA vb.) Türk uzmanlar ve akademik bilgi ve tecrübeye sahip mühendisler ile

Uzay / Uydu Teknolojileri Grubu oluĢturulmuĢtur.

Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı A400M

Avrupa hava kuvvetlerinin gelecek nesil taktik, lojistik hava nakliye ihtiyaçlarını

karĢılamak amacıyla aralarında Almanya, Belçika, Fransa, Ġngiltere, Ġspanya,

Lüksemburg ve Türkiye‟nin bulunduğu yedi Avrupa ülkesinin katıldığı A400M

projesinin tasarım ve fizibilite çalıĢmalarına TAI, ülkemizi temsilen “Milli Sanayi

KuruluĢu” olarak katılmaktadır.

Yedi kurucu müĢteri ülkenin iĢtirak ettiği A400M tasarım, geliĢtirme ve imalat

projesi çerçevesinde toplam 180 uçak (Almanya: 60, Belçika: 7, Fransa: 50,

Ġngiltere: 25, Ġspanya: 27, Türkiye: 10) üretilecektir. Program uyarınca ilk test

uçuĢunun 2007‟de, ilk teslimatın ise 2009 yılında yapılması planlanmıĢtır.

Türkiye‟nin satın alacağı 10 A400M uçağına karĢılık Airbus Military S.L. ortağı

olan TAI‟nin sorumlu olduğu %7.15 oranındaki Yapısal ĠĢ Paketi, ön-orta gövde,

eleron ve spoyler, paraĢütçü kapıları, acil çıkıĢ pencereleri, kuyruk konisi ve arka

gövde üst kısmının, %1.26 oranındaki Sistem ĠĢ Paketi ise ıĢıklandırma ve su/atık

sistemlerinin tasarım ve imalatını kapsamaktadır.

A400M, Türk havacılık sanayisinin tasarım, geliĢtirme, üretim ve satıĢ sonrası

destek süreçlerinin tümünde yer alacağı ve tasarım telif haklarına sahip olacağı ilk

küresel ölçekli proje olması nedeniyle büyük önem taĢımaktadır. Proje aynı

zamanda ülkemize ve havacılık sanayimize teknolojik birikim, katma değer,

istihdam ve ihracat potansiyeli bakımlarından büyük katkı sağlayacak ve Türk

savunma sanayisinin dünya çapındaki diğer ortak tasarım ve geliĢtirme projelerinde

yer almasına öncülük edecektir.

A400M, Türk havacılık sanayisinin tasarım, geliĢtirme, üretim ve satıĢ sonrası

destek süreçlerinin tümünde yer alacağı ve tasarım telif haklarına sahip olacağı ilk

küresel ölçekli proje olması nedeniyle büyük önem taĢımaktadır. Proje aynı

zamanda ülkemize ve havacılık sanayimize teknolojik birikim, katma değer,

istihdam ve ihracat potansiyeli bakımlarından büyük katkı sağlayacak ve Türk

31

savunma sanayisinin dünya çapındaki diğer ortak tasarım ve geliĢtirme projelerinde

yer almasına öncülük edecektir.

TAI A400M Projesi ile “Resimden-Üretime” mantığından “Tasarımdan-Üretime”

mantığına geçmektedir. Böylece TAI, Airbus Military S.L.‟in altında Tasarım

Organizasyonu Onayı‟na (JAR-21 PART JA) sahip olacaktır. Bu sayede TAI

uluslararası alanda gereksinimlerden baĢlayarak, tasarım, test, sertifikasyon ve

teslimata kadar tüm süreçlerde hakim bir firma konumuna gelecektir.

2.9. Firmanın Kabiliyetleri

TAĠ Ana Faaliyet Alanları

Sabit ve döner kanatlı hava platformlarının üretimi

Ürün geliĢtirme faaliyetleri

Uçak gövdesi ve parça imalatı

Modernizasyon, modifikasyon, sistem entegrasyonu ve satıĢ sonrası

hizmetleri

Yönetim bilgi sistemleri ve yazılım geliĢtirilmesi

Bilgisayar ve kalite danıĢmanlığı

Yerli sanayii ile iĢbirliği

Eğitim hizmetleri

TAĠ‟nin kabiliyetlerini iki ana alt baĢlıkta incelemek mümkündür.

Teknik kabiliyetler

Mühendislik kabiliyetleri

Teknik kabiliyet gerek tip,gerekse bir çok tip uçağın montajı sırasında kullanılan

parçaları imal etme ve son ürüne dönüĢtürme aĢamalarında kullanılan her türlü

tezgahı , aleti,cihazı, muayene cihazlarını ve benzeri sistemleri içerir. Kısaca uçak

imalatı için fabrikada kullanılan her tür donanımdır.

Mühendislik kabiliyeti ise bir fabrikada uçağın gerek tasarım gerekse imalat

aĢamalarında kullanılan daha çok eğitimli insana dayalı önemli bir unsurdur.

32

Günümüzde yeni bir uçak tasarımı kadar mevcut uçakların servis ömürlerinin

arttırılması ve ileri teknoloji ürünlerinin bu uçaklara entegrasyonunda mühendislik

hizmetlerinin önemli bir rolü vardır.

TAI‟nin teknik kabiliyetleri ise Ģöyle sıralanabilir:

IBM 9021/500 Süer Bilgisayarı ile donatılmıĢ bilgisayar merkezi,

Kompozit ve metal yapıĢtırma tesisi,

Kimyasal ve metalurjik iĢlemler tesisi,

3,4,5 eksenli tezgahlarda donatılmıĢ numerik kontrollü iĢleme

merkezleri,

Köprü tipli 5 eksenli nümerik kontrollü profil iĢleme tezgahı,

TalaĢlı imalat, ön kesim ve taĢlama atölyeleri,

GeniĢ bir takım aparat mastar imalat atölyesi,

Uçak için her türlü metal-sac imalatı,

Boru bükme ve kaynak atölyeleri,

Kablo donanımı, levha kaplama, anotlaĢtırma, pirinç kaynağı,

Isıl iĢlem, astarlama ve boyama atölyeleri,

Uçağın elektrik, elektronik ve hidrolik teçhizatını takma kabiliyeti,

UçuĢ öncesi ve uçuĢ denemeleri tam olarak uygulama yetenek ve

becerisi ile uçağın teslimiyle ilgili tüm iĢlemler,

Kalibrasyon ve iĢlem kontrolü laboratuarları,

Uçak üretimi, tamir ve modifikasyonu konularında teorik, laboratuar,

iĢ baĢı eğitimi veren bir eğitim merkezi.

3.ENDÜSTRĠ ANALĠZĠ

3.1. Firmanın Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri

Savunma sanayiini diğer sektörlerden ayıran önemli farklılıklar ;

Yüksek teknolojiye dayanan hassas üretim teknikleri

Ürünlerinin büyük bölümünün alıcısının devlet olması

33

Tek alıcıya ve sınırlı ihtiyaca dayalı üretim,

Üretimde sürekliliğin sağlanması için dıĢ pazara açılım,

Ürünlerinin emniyetli güvenilir ve özelliklerinin gizli olmasının

gerekliliği

Savunma sanayi alanında faaliyet gösteren Ģirketlerin büyük, güçlü

ve güvenilir olmasının istenmesi

DıĢa bağımlılığın az olmasının istenmesi Ģeklinde sıralanabilir.

TAI Savunma Sanayinde uçak alt sektöründe yer almaktadır. TAI Türkiye‟deki uçak

üreten tek fabrika olduğundan ülkedeki tüm uçak pazarına sahiptir ve havacılık

sanayimizdeki dıĢ harcamaların bir kısmının ülkemizde kalması için atılmıĢ önemli

bir adımdır. TAI Ģu anki durumu itibari ile dıĢ pazarda büyük firmaların alt

yüklenicisi konumundadır. TAI, 22 yıllık faaliyetleri süresince, uçak gövdesi

üretiminde kazandığı kabiliyet ve deneyimleri ile dünyanın önde gelen havacılık

Ģirketleri ile rekabet edebilir hale gelmiĢtir. TAI , yapılan bir araĢtırmaya göre

dünyadaki en büyük 100 savunma Ģirketi arasında yer almıĢtır. TAI yurt içinde

savunma sanayinde faaliyet gösteren Aselsan, Havelsan, FNSS, Roketsan, TEI gibi

firmalarla yakın iliĢki içindedir. Birbirlerine rakip değildirler, çünkü savunma

sanayinin farklı dallarında hizmet vermektedirler ve farklı ürünler üretmektedirler,

müĢterileri farklıdır. Ayrıca yakın bir zaman içerisinde bu savunma sanayi

Ģirketlerinin ortak bir holding altında birleĢtirileceği de bu sıralar gündemdedir. TAI

„nin içinde bulunduğu sektör savunma sanayisi olduğu için , klasik pazarda büyüme

stratejileri baĢarılı olamaz. Savunma sanayindeki iĢ alımları , büyümeler genelde

ülkelerin stratejik kararları ölçüsünde belirlenir. Örneğin, A400M savaĢ nakliye

uçağı projesine dahil olmanın Ģartı ülke ordusunun bu projenin ürünü A400M

uçaklarından satın almasıdır. Yani önce müĢteriler belirlenir sonra her müĢterinin

ülkesindeki firmalar tarafından proje paylaĢılır ve üretime geçilir.

Devlete sağlanan katma değer verilerinin , TAI A.ġ „nin gizlilik politikasından

dolayı verilmesi uygun bulunmamıĢtır.

34

3.2. Ġhracat ve Ġthalat Durumu

Firma uçak üretiminde kullanılan ara ürünleri ve hammaddelerin %90‟ını

yurtdıĢından ithal etmektedir. Ġthalatın yapıldığı ülkeler proje bazında değiĢmekte

olup genellikle ABD ve Avrupa ülkelerinden ithalat söz konusudur. Bunun sebebi

ise, TAI‟nin ana yüklenicisi firmaların getirdiği Ģartnameler ve kalite politikalarıdır.

Örneğin, ana yüklenici tarafından belirli standartlara uymayan firmalarla çalıĢılması

durumunda sorumluluk kabul edilmeyeceği gibi bir madde getirildiği zaman, yerli

firmalarda bulunmayan sertifikalardan dolayı mecburen ihtiyaçlar ihtal

edilmektedir.Bu sertifikaların alınmasıda kobiler için maliyetlidir çünkü bu

sertifikasyon süreci sonunda tek müĢterisi TAI olacaktır. Bu bakımdan bu maliyeti

çıkarması zordur.

TAI hem iç Pazar için hem de dıĢ Pazar için üretim yapmaktadır. TAI‟ nin üretim

yaptığı ülkeler ve firmalar Ģu Ģekildedir;

ABD:

BAE Systems Controls, Inc.

Boeing

LMAC

LMMFC

Marsh Aviation

MDHI

Northrop Grumman

Sikorsky

Almanya :

EADS-Deutschland GmbH

Avusturya:

FACC

35

Belçika:

Sonaca

Fransa :

Airbus Military S.L.

Thales

Fransa-Almanya :

EADS-Eurocopter

Hollanda :

Koolhas Alphen

Ġspanya :

Airbus-Ġspanya

EADS-CASA

Ġtalya :

Agusta

Kanada :

Davis Engineering

Kore Cumhuriyeti :

KAI

Mısır :

Mısır Hava Kuvvetleri

36

Pakistan :

Pakistan Hava Kuvvetleri

Türkiye :

Milli Savunma Bakanlığı

Kara Kuvvetleri Komutanlığı

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı

Hava Kuvvetleri Komutanlığı

Sahil Güvenlik Komutanlığı

Maliye Bakanlığı

Çevre Bakanlığı

Savunma Sanayi MüsteĢarlığı

Emniyet Genel Müdürlüğü

Türk Hava Yolları

Sosyal Sigortalar Kurumu

Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü

T.C. Devlet Demiryolları

Kredi Yurtlar Kurumu

Aselsan

Alp Havacılık

Arçelik

Aydın Yazılım

Erdemir

FNSS

Havelsan

Havelsan Teknoloji Radar

Hema DiĢli

MSB-ANT (Akaryakıt Nakil Tesisleri)

Mercedes-Benz Türk

NetaĢ

Nurol Makine

Park Holding

Roketsan

37

TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)

TASĠġ

TEI

TÜBĠTAK/BĠLTEN

Yunanistan:

HAI

Ġthalat ve ihracat tutarları bilgileri gizli olduğu için raporda eklenememiĢtir

4. FABRĠKA YER SEÇĠMĠ

Bilindiği gibi iĢletmeler kurulurken kuruluĢ yeri etmenleri son derece önem

taĢımaktadırlar. TaĢıma, hammadde, pazar alanı, iĢ gücü, su, iklim koĢulları, sosyal

ve kültürel koĢullar, vergi, resim harçlar ve teĢvik önlemleri; enerji, askeri tehlike

bunlardan baĢlıcalarıdır. Fabrikanın yerleĢiminde Ģu faktörler göz önünde

tutulmuĢtur;

TaĢıma, hammadde : TAI ileri teknoloji gerektiren ve ülkemiz için

bir ilk olan bir sanayiide üretim yapmaktadır. Ġmalat süreçlerinde bu

sanayiinin yan sanayilerii ülkemizde olmadığı ve yaptığı uluslararası

sözleĢmelerde çoğu önemli ham malzemesinin tedarikçisinin ortaklarınca

belirlenmiĢ,onaylanmıĢ kaynaklar olmasından ötürü hammadde tedariğinin

büyük kısmı yurtdıĢından ithalat Ģeklinde gerçekleĢmektedir. Ġthalatının

büyük kısmını Amerika, Fransa, Ġspanya ve diğer Avrupa ülkelerinden

gerçekleĢtiren Türkiye nakliyeyi hava, kara yada deniz yoluyla

gerçekleĢtirmektedir. Ġthal mallar Esenboğa, Ġstanbul ve Ġzmir‟e

gelmektedirler. TAI çevre yolu üzerinde yer almakta böylece yurt içi yada

yurt dıĢında gümrükten gelenler için kolay bir adres niteliğini taĢımaktadır.

Pazar alanı : TAI bir mal üreterek piyasaya çıkıp müĢteri

aramamakta, sipariĢ usulü genellikle de Türk Ordu‟sunun belirlenmiĢ

ihtiyaçlarını karĢılamak üzere yapılandırıldığından herhangi bir pazara

ihtiyaç duymamaktadır. Fakat TAI‟nin, Genelkurmay BaĢkanlığı, Milli

38

Savunma Bakanlığı, Savunma Sanayii MüsteĢarlığı, Kara Kuvvetleri

Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı gibi kurumlarla aynı Ģehirde

bulunması bu kurumlarla olan irtibatını ve iletiĢimini kolaylaĢtırır.

Uçakların test alanı: TAI‟ nin kuruluĢ amacı F-16 üretmek olduğu

için kuruluĢ yerinin yakınında bulunan 4. Ana Jet Üs Komutanlığına yakın

olması uçakların test edilmesi açısından çok avantajlıdır.

ĠĢgücü: Ankara‟da okuma oranının yüksek olması, Ankara‟daki

üniversitelerde havacılık ve diğer mühendislik dallarının yer alması TAI‟ye

kalifiye personel bulmada kolaylık sağlamaktadır.TAI‟de gerek imalattaki

iĢçi gerekse teknik personel titizlikle seçilmekte, iĢe alınınca ve belirli

periyodlarla eğitimler düzenlenerek çalıĢanların yeterliliği, performansı

artırılmakta ve hızla geliĢen bu teknolojiye ayak uydurması sağlanmaktadır.

Zira uçak imalatı hataya meydan verilmemesi gereken bir imalattır, imalatın

her aĢamasında en ufak bir hatada insan hayatı söz konusudur.

Güvenlik: Savunma Sanayine hizmet ederek, uçak üreten bir firma

olarak TAI‟nin kurulduğu yer güvenlik açısından çok önem taĢımaktadır.

Ankara, Türkiye‟nin iç bölgesinde olduğu için dıĢarıdan gelebilecek

saldırılara karĢı güvenilir bir Ģehirdir.

Su : TAI kendi suyunu kendi üretmektedir. Atık sular arıtılarak

tekrar kullanıma sunulmakta, yeĢil alan sulamalarında ve diğer su gereken

yerlerde ihtiyaca karĢılık vermektedir.

Ġklim koĢulları : Uçak Sanayiinde iklim koĢulları büyük önem

taĢımaktadır. Ankara‟nın kara iklimine sahip olması, rutubet ,nem gibi

sorunların üretimi etkilemesini engeller.Bu açıdan Ankara doğru bir seçim

yeridir.

Sosyal ve Kültürel KoĢullar : TAI Ģehirden çok uzak olmasına

rağmen tesislerinin hemen yanında bulunan lojman, kreĢ, tenis kortları,

spor, kondisyon salonu, kafeterya gibi çalıĢanlarının barınma ihtiyacına ve

spor aktivitelerine yanıt vermesi açısından olumlu ve teĢvik edici,

motivasyonu artırıcı koĢullara sahiptir. Ayrıca TAI tüm çalıĢanlarının

ulaĢımı için Ankara‟nın birçok yerine servis imkanı sağlanmaktadır.

Vergi, teĢvik önlemleri : TAI baĢta tamamen devlet desteğiyle

kurulmuĢ bir iĢletme olmasının yanı sıra hala devletten önemli destekler

39

almakta zira devletin ordusunun ihtiyaçlarını tedarik edebilmek için devletin

gerçekleĢtirdiği ihaleler ve anlaĢmalar doğrultusunda üretim yapmaktadır.

Ġthalatlarda vergiden muaf tutulmaktadır.

Enerji : TAI elektrik enerjisini Sincan ilçesinde TedaĢ‟ın verdiği ana

hattan karĢılamaktadır. Bunların yanı sıra elektrik gitmesinin yada montaj

dalgalanmalarının büyük mali kayıplara neden olacağı yerlerde UPS hatları,

jenaratörler bulunmaktadır.

Isınma : Isınmayı TAI yine kendisi dev galerilerinde düĢük linyit ve

fuel-oil kullanarak kendisi sağlamaktadır.

Havalandırma : TAI de havalandırma sistemi gerek çalıĢanların

ortamını iyileĢtirmek, gerekse kalibrasyon labaratuarları gibi hassas

yerlerdeki havayı kontrol etmek için etkin bir Ģekilde kullanılmaktadır.

5. TAI’DE TEDARĠK

Firma uçak üretiminde kullanılan ara ürünleri ve hammaddelerin %90‟ını

yurtdıĢından ithal etmektedir. Ġthalatın yapıldığı ülkeler proje bazında değiĢmekte

olup genellikle ABD ve Avrupa ülkelerinden ithalat söz konusudur.

TAI‟ de üretimin yapılmasında kullanılan hammadde, müĢterinin sözleĢmede

belirttiği firmadan temin edilmek zorundadır. Yurt içinde TAI‟ den baĢka uçak

sanayi olmadığı için bu yönde bir yatırım yapılmamakta ve TAI‟ ye hammadde

açısından tedarikçi olabilecek standartlara sahip bir firma bulunmamaktadır.

Ġthalat tutarları bilgileri gizli olduğu için raporda eklenememiĢtir fakat tedarik

fiyatının oluĢumu ve malzeme maliyetinin son ürün fiyatına etkisini Ģu Ģekildedir;

Tedarik fiyatının oluĢumunu ;

Miktar,

Ġhtiyaç tarihi,

Kalite gerekleri,

Ödeme Ģekli,

40


Alternatif malzeme,

Ġhtiyacın tanımı etkilemektedir.

Malzeme maliyetinin son ürün fiyatına etkisi;

Malzeme Maliyeti = Malzeme Fiyatı + Ġlave Masraflar

Nakliye,Sigorta,Banka..

Malzeme Fiyatı=Birim Fiyat x Miktar

Son Ürün Maliyeti = Malzeme Maliyeti + ĠĢçilik + Diğer

Havacılık sektöründe bitmiĢ ürün maliyetinde öngörülen malzeme payı %60‟lar

düzeyindedir. Kalanını iĢçilik ve diğer harcamalar oluĢturmaktadır.Bu kapsamda

toplam malzeme maliyetinde yapılabilecek her iyileĢtirme bitmiĢ ürün fiyatını

doğrudan etkileyecek ve %30‟lara varan oranlarda tasarruf imkanı sağlayabilecektir.

Bu amaçla firmanın Tedarik Müdürlüğü bölümü çalıĢanlarının benimsemiĢ olduğu

“Rekabet tedarikte baĢlar.” ve “ Bir maldan satılırken değil, alınırken kazanılır.”

politikaları uygulanmaktadır Bu sayede iyileĢtirme ve tasarruf konusunda baĢarılı

sonuçlar elde edilmektedir.

TAI Tedarik Müdürlüğü ERP, MRP II , PMS (Satınalma Yönetim Sistemi), Internet,

MS Ofis yazılımlarının entegre kullanımı ve eğitimli personeli ile Ģirket cirosunu

%40‟a varan oranlarda kullanarak Ģuan 30 farklı projeye tedarik hizmeti

sunmaktadır. Firmada tüm tedarik iĢlemleri elektronik ortamda yapılarak bilgi

paylaĢımının azami seviyeye ulaĢtırılması hedeflenmektedir. E-tedarik ortamında

müĢteri memnuniyetini tam olarak sağlamayı amaçlayan TAI Tedarik Müdürlüğü,

Tesellüm muayenede %99.9 kabul oranına ulaĢan satınalma faaliyetlerine sahiptir.

Tedarik Müdürlüğü bölümünün görev kapsamı kısaca Ģu Ģekildedir;

Üretim malzemesi tedariği,

41

Destek malzeme tedariği,

Yatırım kalemleri,

Lojistik destek malzeme ve servisi,

Hizmet (danıĢmanlık, eğitim vb.)

Diğer kuruluĢlar adına hizmet/malzeme tedariği.

6. TAI’de STOKLAMA

TAI uçak fabrikası sipariĢe göre üretim yapmasına rağmen fazla miktarda stok

yapmaktadır. Çoğu hammadde yurt dıĢından geldiği için TAI‟nin taĢıma maliyeti

yüksektir. TAI‟nin burada iki seçimi vardır :

1. Sadece malzemeye ihtiyacı olduğu zaman yurt dıĢından sipariĢ

yoluyla getirtmek;

2. TaĢıma maliyetini azaltmak için gerekli malzeme miktarından fazla

getirerek stoklamak.

Bu iki seçimden TAI ikincisini daha uygun görmüĢtür. Çünkü yurt dıĢında malzeme

getirmek hem çok pahalı,hem de çok zahmetli bir iĢtir. Yurt dıĢından gelen

malzemeler genelde uçak yoluyla gelmektedir ve istediğin her zaman uçak bulup

malzeme getirme Ģansın yoktur. Bu uçaklar belli zamanlarda Türkiye‟ye malzeme

getirmektedir. Bu stok yapılmasını büyük ölçüde etkilemektedir. Aynı Ģekilde gemi

ile gelmesi gereken malzemeler için de yolun uzun olması büyük sorun

içermektedir. Çünkü çoğu hammadde Amerika‟dan gelmektedir.

Stok yapılmaya gidilmesinin bir baĢka sebebi de gerekli malzemeden daha fazla

alarak maliyeti düĢürme isteğidir. Gerekli maliyet hesapları yapılmıĢ ve stok

yaparak maliyetin daha az olacağı belirlenmiĢtir.

Stok yapmak daha uygun gibi görülse de onun da dezavantajları olduğu yadsınamaz.

En büyük dezavantajı ise ömrü sınırlı olan kimyasal veya kompozit yapmak için

kullanılan malzemelerin kullanılamadan atılmasıdır. Çünkü bu malzemeler yurt

dıĢından belli bir sayının altında satılmamaktadır. Örneğin bir kimyasaldan sizin 50

42

kutu ihtiyacınız var. Siz o kimyasaldan istediğiniz kadar alamıyorsunuz. En az 200

tane alırsanız size satıyorlar. Ve sözleĢme gereği siz onu o üreticiden almak

zorundasınız.

Uçak malzemelerinin bazılarının çok pahalı olması yüzünden bunların çok iyi

saklanması gerekmektedir. Kimyasalların çoğu da sıcaklığı sabitlenmiĢ odalarda

saklanmaktadır. Örneğin kompozit yapımında kullanılan malzemeler -22 C

dereceye kadar soğutulmuĢ odalarda saklanmaktadır. Bu gibi malzemeleri saklama

Ģekli de stok maliyetini artırmaktadır.

TAI‟de malzemeler stoklanırken her birine bir numara verilir. Bu numara ile o

malzeme bilgisayara iĢlenir ve herhangi bir istek karĢısında o malzemeye çok çabuk

ulaĢılabilir. Ayrıca bu numara ile bilgisayardan bu malzeme hakkındaki herĢeyi

öğrenebilirsiniz.(ne kadar malzeme olduğu,hangi rafta olduğu vb...) Bu malzemelere

ulaĢmak için sipariĢ kartı doldurup,ne kadar ve hangi malzemeden nereye

getirilmesini istediğinizi bildirmeniz gerekmektedir. TAI‟de malzemeler

maliyetlerine göre üçe ayrılarak stoklanır:

1. A Sınıf Materyaller

Bu malzemelerin fiyatları çok yüksektir. Malzemelerin hiçbir Ģekilde kaybolması

yada bozulması söz konusu değildir. Malzemeler yılda dört kez sayılır ve hiçbir

Ģekilde tolerans gösterilmez. Bu malzemelere örnek olarak adaptör, sigorta, fairlead,

panel, anten, kablolar, kontrol ünitesi, indikatör, pompa, monitör, transmitter, valf,

tank, Ģaft, vb. gösterilebilir. Bu malzemelerin fiyatları açısından bir fikir sahibi

olmak için birkaç örnek verelim:

16Y260-1 egzoz borusu (exhaust) 631 $

16W1131-17P kanat ana kiriĢi (spar assembly) 548 $

16VP030-2 düğme (switch) 375 $

16VP018 kontrol yakıt valfı (control yakıt valf) 2428 $

16VP013 pompa(pump) 3710 $

2. B Sınıf Materyaller

43

Bu malzemeler A sınıf materyallere göre daha ucuzdur. Yılda iki kez sayımları

yapılır. Ve kaybolma toleransları % 2‟dir. Bu malzemeler; castings, forgings

,kimyasallar, bazı hammaddeler (çubuk,tüp,levha vb..) , yarı iĢlenmiĢ hammaddeler

( kablo gibi) vb‟dir. Bu malzemeler için de birkaç örnek verelim :

43285765 çelik levha (steel bar) 47.25 $ / ft

41752570 alüminyum ekstrusyon(aliminium extrusion) 5.27 $ / ft

42050345 alüminyum levha (aliminium sheet) 310.38 $/ft

45094227 bileĢikler (compounds) 263.06 /kit

16M216-7 dökümler(castings) 8.74 $/adet

3. C Sınıf Materyaller

Bu malzemeler çok sayıda olan ve aĢırı pahalı olmayan malzemelerdir.Yılda bir kez

sayılır ve kaybolma toleransı %5‟tir.Bu malzemeler ; çivi, vida, pul, somun, mil,

perçin vb‟dir.

AN924-10J somun (nut) 1.10 $ / pc

AN960-616 pul ( washer) 0.32 $ / pc

MS20392-3C17 pin 1.75 $ / pc

MS21103D10 köĢebent (clump) 0.05 $ / pc

NAS1080AG06 mesnet (collar ) 0,05 $ / pc

TAI Tarafından Satın Alınıp Stoklanması Gereken Ticari Malzemelerin

Stoklanma Süreçleri :

1. Kullanıcı bölüm talebini iç yazıĢma ile malzeme kontrole bildirir. Bu hiç

alınmamıĢ bir malzeme ise, yani TAI MAT‟L no.su yoksa satın alma planlamadan

malzeme no.su istenir. Onlar PO/PR sisteminde bu malzemeyi tanımlar ve malzeme

üretim planlamaya bildirirler.

2. TAI MAT‟L no almıĢ olan malzeme grubu tarafından MRP de yaratılır ve

planlaması yapılır. Yani ihtiyaç miktarı, tekrar sipariĢ edilme noktası emniyet stok

miktarı belirlenerek planlama kodu girilir.

44

3. Bu planlamaya göre sistem ertesi gün “MDCN” NO denen kendi oluĢturduğu bir

no ile sipariĢ sinyali verir.

4. Malzeme “PR” (SATIN ALMA ) talebi formu doldurularak,

“LEADTĠME”(SATIN ALMA SÜRELERĠ) VE E.Q.O (ekonomik sipariĢ

miktarları) gözetilerek istenen miktar ve zaman satın alma planlamaya yollanır. Bu

arada sipariĢ edilen miktar MRP‟ye girerek de onaylanır.

5. Malzeme TAI‟ye gelip tesellüm iĢlemi yapıldıktan sonra tesellüm raporu ile

malzemenin geldiği malzeme ve üretim bölümüne bildirilir.Eğer malzemenin teslim

alınmasında bir aksaklık yoksa (ki olduğu takdirde tesellüm iĢlemi sırasında

QAR‟lanır veya kullanıcıyla ve depoyla irtibat kurularak çözüme ulaĢıncaya kadar

bekletilir), malzeme depoya alınır. Alınma iĢlemi yapılırken MRP‟de tesellüm

kayıtları ve malzemenin fiyatı da girilir.

6. Malzemenin TAI tesellümü yapıldıktan sonra depo tesellümü yapılır ve burada

malzeme için yer tanımlanır.

7. Malzeme depoda belirli bir düzenle göre kurulmuĢ raflardaki yerini alır, aynı

zamanda kartına iĢlenir.

8. Talep sahibi o malzemeye ihtiyaç duyduğu zaman (MSR) malzeme istek

formunu doldurarak depoya iletir.

9. Bu MSR formunun üzerindeki malzeme no.su, istek miktarı, eldeki malzemeye

göre doğrulanarak çıkıĢ miktarı onaylanır ve MRP‟de talep yaratılarak, istek yapan

bölüm için yayınlanır ve de yayınlanan bu liste düĢülerek iĢlem tamamlanır.

10. Malzeme yüklenerek kullanıcıya gönderilir.

11. Malzeme çıkıĢları planlama ekranında daha önce belirlenmiĢ olan tekrar sipariĢ

noktasına düĢtüğü zaman sistem otomatik olarak sinyal verir ve aynı iĢlemler

yapılır.

45

Montaj malzemelerinin geneli büyük parçalardan oluĢur ve depoda geniĢ yer

tutarlar. Malzemelerin depolanması için geniĢ raflar kurulmuĢtur. Bu raflarda

düzenli bir Ģekilde üzerlerinde parça numaraları ve raf numaraları yazılı olarak

depolanır, ufak parçalarda yine üzerlerinde parça ve raf numaraları olarak küçük

torbalarda muhafaza edilmektedirler.

Bu malzemelerin planlanması “sabit periyod ihtiyacı” politikası ile yapılır.

Kullanılan malzemelerin, TAI ye herhangi bir envanter tutma maliyeti

olmadığından taĢıma maliyetini düĢürmek, için 6 aylık malzeme ihtiyacını

karĢılayacak büyük miktarlarda sipariĢ yapılır. Bu yöntemle malzeme getirtme

süresinin uzunluğundan kaynaklanabilecek problemler de nispeten giderilmiĢtir.

Sistem malzemenin eldeki ve yoldaki miktarını toplayıp, bu toplamdan iki aylık

emniyet stoğunu düĢer ve net ihtiyacını saptar ve 6 aylık ihtiyacı için 4 ay önce

sinyal verir.

2 aylık emniyet stoğu, malzemenin temininde olabilecek gecikmelerin ve planlanan

malzeme ihtiyaçlarındaki olası değiĢikliklerden kaynaklanabilecek ekstra

ihtiyaçların hesaplanması sonucu belirlenmiĢ. Bazı stoklar ise belli periyodlarda

değil ortaklarla yapılan anlaĢma gereğince ya da toplu halde alımların nakliye

ücretini düĢüreceği için 5 yıllık ham malzeme ihtiyaçları bir arada alınarak stokta

tutulurlar.

7. HAMMADDELER

TAI‟nin uçak üretimi için bir çok malzemeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bu

malzemelerin çoğu yurt dıĢından karĢılanmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise yurt

dıĢındaki firmalarla yapılan sözleĢmelerde genelde alınacak hammaddelerin onların

istedikleri fabrikadan alınma zorunluluğunun konulmasıdır. TAI eğer ihaleyi almak

istiyorsa bu maddeye göz yummak zorunda kalıyor. Çoğu iĢletme kendi

ülkelerindeki fabrikalardan hammaddelerin alınmasını istemektedir.

46

Ayrıca TAI almak istediği hammaddeden fazlasını almak zorunda bırakılıyor.

Mesela 100 adet almak istediği bir kimyasaldan fabrikanın koyduğu tavırla 200 tane

almak zorunda kalıyor. Ve TAI o fabrikadan hammaddeler almaya mecburdur.

Almazsa sözleĢme fesh edilebilir.

Bunun yanından bazı parçalar ve malzemeler yurtiçinden alınmaktadır. Hem

Havacılık sanayiinin geliĢmesine destek olmak ve dünya çapında rekabet fırsatı

yaratmak , hem de yan sanayii firmalarını yüksek kalite seviyesine çıkarmak ve

uluslararası sivil/askeri standartlarda hizmet verebilmelerine destek olmak için

‘’Alt SözleĢme Yönetimi Müdürlüğünün’’ çalıĢmaları yoğunlaĢmıĢtır. Örneğin

CASA uçaklarının dıĢ kanatları Kayseri‟de üretilmektedir.

TAI‟nin aldığı hammaddelerin dağılımı Ģöyledir :

Alüminyum 78.3%

Graphite-Epoxy 2.7%

Çelik 10.5%

Titanyum 1.6%

Diğer 6.9%

TAI‟nin gizlilik politikası nedeniyle alınan malzemelerin fiyatları bizlere

verilmemiĢtir.

8.YATIRIM KARARLARI

TAI‟ de yatırımlar iki esasa göre yapılmaktadır.

1. Yenileme amaçlı yatırımlar (tezgâhların ve benzeri araçların çok eskimesi

durumunda değiĢtirilmesi)

2. Ġlave yatırımlar (Yeni bir iĢ alınacağı zaman ilave bir tesise ihtiyaç olursa bunun

için yapılacak yatırımlar)

47

Yatırımlar Mühendislik Planlama ve Yatırımlar ġefliği tarafından gerçekleĢtirilir.

TAI‟de yatırımlar beĢ yıllık planlar dahilinde yapılır. Alınan bir proje için kontrat

imzalanmadan yatırım yapılmaz dolayısıyla müĢteriye teslim süresi içine yapılacak

yatırımların süresi de dahildir. Yatırımların yapılmasında dikkat edilen faktörler

bütçe ve müĢterinin talebidir. Yatırımların bütçe sınırları içinde olması gerekir. Aksi

taktirde yatırım ile elde edilmesi planlanan kar zarara sebep verebilir.) Yatırımı

etkileyen bir diğer faktör de müĢterinin talebidir. (Yapılacak olan yatırım müĢteri

istekleri ile ters düĢtüğü taktirde boĢa yapılmıĢ sayılır. Bu da Ģirket için büyük bir

mali kayıptır.) Uçak üretiminde müĢteri sayısı sınırlı ve az olduğu için yatırım

kararlarında müĢterinin istekleri değerlendirilmeye çalıĢılır.

Yatırımların yapılması genellikle müĢterinin talebine bağlıdır. Örneğin geçmiĢ

yıllarda CASA uçağını yapılması için kompozit binasına ihtiyaç duyulmuĢtur ve

bina yapılmıĢtır. Kompozit binası geliĢmiĢ teknikleri ile halen faaliyetlerini

sürdürmektedir.

Firma, yatırım tekliflerini değerlendirirken, teknik özellikler ve fiyat konusunda

uygunluğun yanı sıra; yatırımın beraberinde getireceği birtakım diğer getirileri de

göz önünde bulundurmak durumundadır. Firmanın zararına da olsa yapacağı bir

yatırım gelecekte ona büyük artılar sağlayabilir.(sektördeki konumu ve dünyadaki

yeri açısından önemli olabilir.)

9.KALĠTE KONTROL VE BAKIM FAALĠYETLERĠ

9.1. Kalite Politikası

TAI, yüksek kaliteli ürünleri zamanında ve en uygun fiyatla üretirken, eksiksiz

müĢteri memnuniyetini, hissedarların mutlak güvenini ve iĢ görenlerin mutluluğunu

sağlamayı taahhüt eder.

48

TAI bu amaçla, tasarım, imalat ve satıĢ sonrası desteği de kapsayan devamlı bir

iyileĢtirme felsefesi uygular ve çevre ile toplumun hayatiyetinin bilincinde olarak,

satıcı firmalardan oluĢan mükemmel bir ortaklık gerçekleĢtirmek için çalıĢır.

TAI de her program için bir kalite planlaması yapılmaktadır. Kalite kontrol için

MPP denilen temel bir program kullanılır. MPP (Ana Program Planı), programın

zamanında, belirlenen kalite ve maliyet sınırları içinde kalacak Ģekilde ve

sözleĢmesine uygun, baĢarıyla yerine getirilebilmesi için yapılması gereken tüm

belli baĢlı çalıĢmaların takvimlendirilmiĢ toplamıdır.

Her bir sözleĢme son ürün çizelgesi, ilgili olduğu son ürününün planlanan

gerçekleĢme tarihini ve teslim miktarlarını gösterir. Bu çizelgeye MPS (Ana Üretim

Çizelgesi) adı verilmektedir. MPS tüm „sözleĢme son ürünü çizelgelerinin‟

toplamıdır.

Bir MPP en azından aĢağıdaki bilgileri içermek zorundadır:

Teklif geliĢtirme çalıĢmaları/ sözleĢme geliĢtirme çalıĢmaları

SözleĢmenin imzalanması

SözleĢmenin yürürlüğe girmesi / programa baĢlama tarihi / sözleĢme

öncesi baĢlama yetkisi / devam etme yetkisi

Veri / belge akıĢı

Teslimat

MPS

Kalite iĢlevleri

ĠĢe baĢlama hazırlık çalıĢmaları

Tasarım ve geliĢtirme çalıĢmaları

ÖzgünleĢtirme

Mühendislik ürün ağacı(EBOM) çalıĢmaları

Ürün ağacı (MBOM) çalıĢmaları

Takım tasarımı

Takım imalatı

Malzeme çalıĢmaları(planlama ve tedarik)

Yap / satın al analizi

Ġmalat çalıĢmaları(parça imalat, altmontaj, montaj, vb..)

49

Ġlk parça imalatı / muayene

Ambalajlama /sevkiyat/ ulaĢtırma

Kabul

Entegre lojistik destek

MPP‟nin hazırlanmasında programlar, üretim ve malzeme, tasarım ve mühendislik,

kalite teminatı ve biliĢim teknolojileri bölümleri kalite kontrol birimine gerekli

desteği vermekle yükümlüdürler.

Kalite kontrolün ana Ģeması su Ģekildedir:

Kalite Sistemleri:

1. Ürün Uygunluğu Kontrol

2. Ölçüm Kontrol

3. Proses Kontrol

4. Kalite Mühendisliği Ve Tedarik Kontrol

Kalite Muayene ĠĢlemleri:

1. takım ve talaĢlı imalat muayene

2. metal imalat ve boya muayene

3. kompozit imalat ve tahribatsız muayene

4. montaj muayene(1)


Kalite teminatı grup

müdürlüğü

Ġç denetim ve

ĠPK

Kalite

sistemleri

Kalite muayene

sistemleri

50




kalite kontrol bu proseslerin yanı sıra ;

ekipman sertifikasyonu

kiĢilerin sertifikasyonu

kalibrasyon

proseslerin sertifikası

gibi sertifikasyon iĢlemleriyle de ilgilenir.

9.2. Bakım Faaliyetleri

Arıza olduktan sonra müdahalenin veya tamirin yapılması diyebileceğimiz, tepkisel

bir özellik taĢımaktadır. Burada kullanılan makineler ve üretim hattı tamir bitinceye

kadar durur. Tamir bakım ekipleri ve bakım atölyesi sıkı bir iĢbirliği eĢliğinde

üretimin kısa bir süre içinde yeniden baĢlaması için çaba sarf ederler.

Koruyucu Bakım:

Ġster makine teçhizat olsun isterse bina ve tesisler arıza ortaya çıkmadan muntazam

periyotlarda sistemin muayenesi ve varsa-gerekiyorsa makine ayarlama, temizleme,

parça yenileme, boyama ve diğer ufak tefek tadilatın yenilenmesi gibi , sistem arıza

yapmadan korumak gibi tedbirsel bir özellik taĢımaktadır.

Kestirimci bakım :

Pahalı bir bakım uygulaması olan bu yöntemin kullanım alanı çok düĢüktür. Bu tip

bakımda bakım zamanları değiĢkendir bu zamanları belirlemek için makine

parçalarının titreĢim frekansları kontrol edilir ve bunlar kaydedilir belirli bir

değerden sonra makinenin bakım zamanı gelmis demektir.Bu yöntem sayesinde az

kullanılan makineye gereksiz erken bakım, çok kullanılan makineyede geç bakım

yapılması önlenmiĢ oluyor.

51

TAI‟de tezgahların türüne göre yıllık, 6 aylık, 3 aylık mekanik ve elektronik

bakımları planlı olarak yapılmakta ve bunların dokümanları tutulmaktadır. TAI 2000

yılından beri her yıl 2 hafta tatile girerek bu süre içinde tesislerinde Yıllık Bakım

Faaliyetlerini gerçekleĢtirmektedir

Tesisler Müdürlüğü‟ne bağlı Bakım ve Ġmalat Ģefliği tarafından bakım faaliyetleri

yürütülür. Fabrikanın her bölümünde kendine ait yetiĢmiĢ bakım elemanları vardır.

10. FĠRMANIN GENEL ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ

10.1. Üretime Katkıda Bulunan Girdiler

Firmada üretimin gerçekleĢmesine katkıda bulunan girdiler firma üretim tesisleri,

makineleri, tüm iĢ ekipmanları ve iĢ gücü ile birleĢen malzemelerdir. Bu

malzemelere örnekler;

Alüminyum Hammaddeler,

Dökme ve Dövme Metal Hammaddeler,

Kompozit Hammaddeler,

Hükümet Tarafından Sağlanan Malzemeler,

Donanımlar,

Kablo ve Teller,

Özel Bağlayıcılar ,

Elektronik Parça ve Ekipmanlar,

Kimyasal Maddeler,

ÇeĢitli Ticari Ürünler,

Özel Tasarım Parçalar.

10.2. Firmanın Üretim Sistemi

TAI‟de tek çeĢit üretim sistemi bulunmamaktadır. Gözlemlediğim kadarıyla toplam

3 tip üretim sistemi mevcuttur. Bunlar:

52

Proje tipi üretim: Uçak montajı, gemi inĢası, füze tesisi gibi çıktısı tek bir ürün

üretmek için kurulur. Ana parça sabit bir yerde konumlandırılır, sürecin iĢlemesine

göre diğer parçalar ana parça üzerine monte edilerek ürün oluĢturulur.

Atölye tipi üretim: Talebi düĢük çok sayıda ürün tipinin üretildiği imalat firmaları

için uygundur. En yaygın olan yerleĢim tipidir. Aynı veya benzer iĢleve sahip

makineler aynı yerdedir. Ürün çeĢitliliği fazladır ve ürünler partiler halinde üretilir.

Her ürünün fabrika içinde rotaları (uğradıkları makineler) birbirinden farklıdır.

Ürünlerin fabrika içinde gittikleri mesafeler uzun ve toplam üretim süreleri

yüksektir.

Montaj hattı Üretim Sistemi: Ürüne olan talebin yüksek olduğu, hatta üretilen

ürünlerin benzer olduğu, akıĢın birbirine bağlı hatlarla sağlandığı, esnekliğin düĢük

olduğu, büyük hacimlerde üretime ihtiyaç olması gibi durumlarda assembly line

üretim sistemi uygulanır. Assembly line üretim sistemi oldukça verimlidir bunun

baĢlıca sebepleri:

ĠĢçiliğin uzmanlaĢması

DeğiĢtirilebilir parçalar

ĠĢ prensibi

Hat yerleĢimi

10.3. Kapasite Planlaması

TAI‟de kapasite belirlemesi için Kapasite Ġhtiyaç Planlaması(CRP) adı verilen bir

yöntem kullanılmaktadır. MRP tarafından talep edilen çizelgelenmiĢ iĢ yükü

ihtiyacının karĢılanabilmesi için gereken insan ve makine kaynaklarının tespiti

iĢlemine kapasite ihtiyaç planlaması adı verilir. Bu yöntemin amacı müĢteri

ihtiyaçlarını karĢılamak için , zaman içinde çıkan kapasite problemlerini tanımlamak

ve çözmek, planlanan ve gerekli kapasiteyi dengelemektir. CRP aĢağıdaki faktörleri

dikkate alarak kapasite belirler:

Kapasite Planlamasının Yapılma Amacı :

53

MüĢteri ihtiyaçlarını karĢılamak için zaman içinde çıkan kapasite problemlerini

tanımlamak ve çözmek ayrıca planlanan ve gerekli fabrika kapasitesini üretim

planlarına bağlı kalarak dengelemektir.

TAI‟de kullanılan terminoloji ile kapasite çeĢitleri ve tanımları ise aĢağıdaki gibidir.

Gerekli Kapasite

Bir iĢ merkezi için bir hafta boyunca çizelgelenen ürünlerin üretilmesi içim gereken

standart saatlerin toplamıdır.

Planlanan Kapasite

Bir iĢ merkezi için operatör, vardiya sayısını, günlük çalıĢma saatini, haftalık

çalıĢma gününü ve yükleme faktörünü baz alarak, haftalık olarak belirlenen

tamamlayabileceği standart saatlerin toplamıdır.

Mevcut Kapasite

Bir iĢ merkezinin herhangi bir hafta için kullanılan operatör, vardiya sayısı, günlük

çalıĢma saati ve haftalık çalıĢma gününü baz alarak belirlenen adam saat miktarıdır.

GerçekleĢen Kapasite

Bir iĢ merkezi için geçmiĢ dört haftalık dönemde tamamlanan standart saatlerin

ortalama değeridir.

Maksimum Kapasite

Bir iĢ merkezi için ekstra makine/ takım veya çalıĢma alanı talep etmeden elde

edilebilecek maksimum çalıĢma saatidir.

Yükleme Faktörü

GerçekleĢen kapasitenin mevcut kapasiteye oranıdır.

Planlanan iĢ gücü ve üretim miktarları aylık periyotlarda incelenip üretim

planlarında sapma olup olmadığı araĢtırılır. Bu tarz bir incelemede, incelemenin

yapıldığı ay ile ilgili üretim sayısının planlanan çalıĢan sayısı ile elde edilip

edilmediği incelenmektedir. Yapılan incelemeler sonucunda elde edilen bilgiler

gelecek ayların planlaması yapılırken planlanan üretim miktarı için gerekli olan

çalıĢan sayısının belirlenmesi için yol gösterecektir.

TAI‟ deki her tezgah, her departman her an sabit kapasite ile çalıĢmaz. Tezgahların,

departmanların yoğunlukları ve doluluk yüzdeleri projelere göre hatta projenin

54

farklı aĢamalarında değiĢiklikler gösterirler. Her projede her departmanın

sorumluluğu

farklı miktarlarda, her tezgahın yükleme oranı, yapacağı iĢ miktarı değiĢiklikler

göstermektedir. Fabrikanın tam kapasite ile çalıĢması söz konusu değildir, bunun

nedeni TAI A.ġ‟de neredeyse her makinanın yedeği bulunmaktadır (önemli

projelerin aksamalarını engellemek için). Bu durumda mevcut tezgah ve makinaların

hepsinin kullanımı gerçekleĢmemektedir.

10.4. Üretim Miktarları

bu veriler 2005 yılı sonuna kadardır. TAI sabit bir ürün üretmediği için yıllara göre

üretim miktarları değiĢim göstermektedir. Bunun sebepleri, ürün yelpazesinin geniĢ

oluĢu ve proje bazlı çalıĢmasıdır. Yıllık bazda üretim miktarları ve satıĢ tutarları

firmanın gizlilik politikasından verilmemiĢtir.

10.5. Bir Ürünün Proses ġeması

55

Ürün proses Ģeması EK-3 te verilmiĢtir.

10.6. Maliyet Analizi

ĠĢletmede kullanılan ürün maliyetlendirme sistemi ĠĢ Emri Sistemidir. Ürün

maliyetlendireme de kullanılan iĢ emirleri sisteminde 8 basamaklı alfanümerik

kodlama kullanılmaktadır. ĠĢ emirleri proje performans analizi ve gelecekteki

düzeltici faaliyetler için gereksinimleri ve faturalanmıĢ son ürünü belirler. ĠĢ

emirleri ĠĢ Planlama ve Tahminler Bölümü ile SözleĢme ve Fiyat Belirleme Bölümü

aracılığıyla Finansman ve Muhasebe Bölümü tarafından belirlenmektedir.

ĠĢ Emri Yapısı:

XXX XX X XX

1 2 3 4

1: SözleĢme Kodu

2: Proje Kodu

3: ĠĢlev kodu

4: ĠĢ Kodu‟dur.

Maliyet Elemanları:

Dolaysız Maliyetler

Dolaylı Maliyetler

Dolaysız Maliyetler

Hammadde

i) Parça baĢına hammadde maliyeti.

ii) Parça baĢına fire maliyeti

Hammadde birden fazla olabileceği için tüm aĢamalardaki hammaddeler ve fireler

birbirleriyle toplanırlar.

(Parça BaĢına Hammadde ) + (P.B.Fire)

56

Direkt ĠĢçilik

Her iĢlem için harcanan süre ile bu sürenin maliyeti (saat ücreti) çarpılır ve birbirine

eklenir.

Özel Maliyetler

i) Takım Maliyeti

Her iĢlem için ayrı ayrı olmak üzere takım fiyatı o takımla iĢlene bilecek parça

sayısına bölünerek takım maliyeti bulunur, daha sonra bunlar toplanarak toplam

takım maaliyeti elde edilir.

(Takım fiyatı)/(ĠĢlenecek parça sayısı)

ii) Amortisman

Makinenin fiyatı toplam ömrü boyunca çalıĢabileceği saat sayısına bölünür ve

makinanın bir saatlik yıpranma maliyeti ortaya çıkar. Bu değeri parça için çalıĢacağı

süre ile çarparsak ve bunu imalatın her aĢamasındaki makine için yapıp toplarsak

parçanın amortisman maliyetini bulur

Makine fiyatı x (Direkt iĢçilik saati)

Toplam çalıĢabileceği süre

iii) Elektrik Masrafı

Burada sözü edilen elektrik, imalat sırasında makineler tarafından harcanan

elektriktir.

(Makine gücü)x(Direkt iĢçilik saati)x(elektrik ücreti)

iv) Diğer Masraflar

Yukarıdaki kısımlara girmeyen direkt masrafların parça baĢına toplamıdır.

Dolaylı Maliyetler

57

Kira Masrafı

Departmanın toplam kiradan aldığı pay yüzölçümleri oranlayarak hesaplanır, bu

değer departmanda toplam çalıĢılan direkt iĢçilik saatine bölünerek saat baĢına

departman kirası bulunur ve parça için kaç saat çalıĢacaksa bu değerle çarpılarak

parçanın kiradan aldığı pay bulunur.

Isıtma

Hesap tarzı kiradakine çok benzer ancak yüz ölçümü yerine hacim kullanılır.

Aydınlatma

Departmanın aydınlatma masrafı departmanda çalıĢan toplam direkt iĢçilik saatine

bölünür ve parça için ne kadar süre çalıĢıldığı ile çarpılarak parçanın aydınlatmadan

aldığı pay hesaplanır.

( Departman Aydınlatma Masrafı) x ( Direkt iĢçilik saati)

20x9xMakine sayısı

Dolaylı ĠĢçilik

Yardımcı departmanlarda gerçekleĢtirilen iĢçilik maliyetleri asıl departmanlarda

çalıĢılan toplam direkt iĢçilik saatine bölünür ve parçanın imal edildiği departmanın

toplam direkt iĢçilik saati ile çarpılır. Bu bize parçanın imal edildiği departmanın

yardımcı departmanlardan aldığı dolaylı iĢçilik payını verir, bu değere departman

içinde yapılacak olan dolaylı iĢçilik maliyetlerini de ekleyerek departmanın toplam

dolaylı iĢçilik maliyetini buluruz. Bu değeri departmanda çalıĢacak olan direkt

iĢçilik saatine bölüp parça için harcanacak direkt iĢçilik saati ile çarparsak parça

baĢına harcanan dolaylı iĢçilik maliyetini hesaplamıĢ oluruz.

Dolaylı Hammadde

58

Tüm yardımcı departmanlarda kullanılan hammaddeler direkt iĢçilik saati esasına

göre asıl imalat departmanlarına dağıtılır. Her departmanın kendi yardımcı

hammadde harcamaları bu tutarlara eklenir ve bu değer departmanda üretilen toplam

parça sayısına bölünerek parça baĢına dolaylı hammadde harcaması bulunur.

Diğer Maliyetler

Parça baĢına diğer dolaylı maliyetlerin toplamıdır.ġimdi üç parça için maliyet

analizi yapmaya çalıĢalım. Fakat TAI‟nin gizlilik derecesinden dolayı bu rakamlar

gerçeği yansıtmamaktadır ve hiçbir para birimine ait değildir.

Dolaysız (Direkt) Maliyetler Hesabı

Hammadde Maliyeti

Parça baĢına hammadde maliyeti Parça baĢına fire maliyeti

1. Parça 5000 120

2. Parça 2960 460

3: Parça 2040 420

Formülden

Hammadde maliyeti= Par. BaĢ. Ham. Mal. + Par. BaĢ. Fire. Mal

=10000+1000=11000

ĠĢçilik Maliyeti

Direkt iĢçilik saati Direkt iĢçilik saat ücreti

1. Parça 4 1300

2. Parça 3 600

3: Parça 2 1500

59

Formülden

ĠĢçilik Maliyeti= Direkt iĢçilik saati+ Direkt saat ücreti

5200+1800+3000=10000

Özel Maliyetler

Takım Maliyeti

Takım fiyatı ĠĢlenebilecek parça adedi

1.Parça 2000 400

2.Parça 8000 20

3.Parça 3000 10

Formulden

Takım Maliyeti=takımfiyatı/iĢlenebilecek parça adedi

=5+400+300=705

Amortisman

Makine fiyatı Direkt iĢçilik saati Toplam çalıĢacağı süre

1.Parça 8000000 4 400000

2.Parça 15000000 3 200000

3.Parça 12000000 2 100000

Formülden

Amortisman=(makine fiy./top. Çal. Süre)*D.Ġ.S

=545

Elektrik Masrafı

Makine gücü D.Ġ.S Elektrik ücreti

1. Parça 32 4 8

60

Elektrik masrafı=(32*4*8)+(15*3*5)+(4*2*2)

=1265

Dolaylı Maliyetler Hesabı

Kira Masrafı

Formülden

Kira Masrafı=5333+10000+1111 =16444

Toplam Isıtma Maliyeti

Isıtma

gideri

Dept.

Hacmı

Top. Hacim Mak. say D.Ġ.S

1. Parça 3000000 1500000 10000000 5 4

2. Parça 3000000 1800000 10000000 10 3

3. Parça 3000000 900000 10000000 40 2

Formülden

2. Parça 15 3 5

3. Parça 4 2 2

Toplam

kira

Dept. Yüz

ölç.

Top. Yüz.

Ölç.

Mak. Say. D.Ġ.S

1. Parça 12000000 30000 300000 5 4

2. Parça 12000000 18000 36000 10 3

3. Parça 12000000 15000 45000 40 2

61

T.S.M.=[ ( Isıtma gid.)*(Dept. Hac.)*(D.Ġ.S)] / [(20*9*Mak. Say.)*(topl.

Hacim)]

=30000000

Aydınlatma

Dept. Aydın. Mas. D.Ġ.S Mak. Say

1. 180000 4 5

2. 210000 3 10

3. 18000 2 40

Formülden

Aydınlatma=[ (Dept. Ay. Mas.)*(D.Ġ.S)] / 20*9*Mak. Say.

=800+350+5=1155

Dolaylı ĠĢçilik Ve Dolaylı Hammadde

Dolaylı iĢçilik = 27000

Dolaylı hammadde=183

11. BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ

BiliĢim Teknolojileri Departmanı kuruluĢundan bu yana TAI'nin bilgisayarla ilgili

tüm hizmetlerini yürütmektedir. Departmanda, yoğunlukla IBM 9672-R16 modeli

kurumsal sunucu kullanılmaktadır. Bu sistemin yanısıra, çeĢitli amaçlara yönelik

olarak 22 sunucu, 4 IBM RISC/6000 ve 80 Silicon Graphics ĠĢ Ġstasyonu

bulunmaktadır. Kullanılan kurumsal sunucuya, terminaller, yazıcılar, PC'ler, veri

toplama terminalleri ile radyo kontrollü terminaller bağlı bulunmaktadır.

GeliĢtirilmiĢ çeĢitli yazılımlar, ofis otomasyonu, CAD/CAM/CAE/CAI

uygulamaları, internet/intranet kullanımı, elektronik haberleĢme vasıtasıyla,

fabrikanın ihtiyacı olan her türlü bilgi akıĢı sağlanabilmektedir. 24 saat açık olan

sistemler, gündüz kullanıcıların hizmetinde olup, gece de bir sonraki güne

62

hazırlanabilmelerini sağlayan toplu iĢlerin geçirilebilmesi için kullanıma

kapatılmaktadır.

TAI'de yazılım geliĢtirme faaliyetleri kullanıcılardan gelen istekler doğrultusunda

yürütülmekte ve gerekli tasarım, programlama ve test evreleri tamamlandıktan sonra

kullanıcılara sunulmaktadır. Bu hizmetler için geleneksel sistemlerin yanında

istemci/sunucu ortamında geliĢtirilen grafik ara yüzlü nesne tabanlı sistemler de

kullanılmaktadır.

TAI Bilgisayar Hizmetleri transfer ettiği teknoloji ve uygulamalara yakınlığı ile elde

ettiği deneyimi, diğer kuruluĢlara hizmet vererek değerlendirmektedir. Teknik

destek hizmetleri kapsamında ilk olarak; Yönetim Bilgi Sistemleri Tasarım ve

GeliĢtirilmesi konusunda ERDEMĠR-Ereğli Demir ve Çelik ĠĢletmeleri A.ġ. ile

1993 yılında baĢlatılan Temel Mali Sistemler (TMS) Projesi tamamlanmıĢtır.

TMS Projesi, Türkiye'nin en büyük yerli sermayeli fabrika projesidir. Proje belirli

standart ve kurallar çerçevesinde geliĢtirilmiĢ olup, kullanıcıdan toplanan bilgiler

fonksiyonel ve teknik açıdan değerlendirilmiĢ ve ortaya çıkan gereksinimler

doğrultusunda programlar hazırlanmıĢtır.

Sistem Destek, Bilgisayar Merkezi Yönetimi, DanıĢmanlık, Eğitim, Ağ Tasarım ve

Uygulamaları, Veri Tabanı Yapıları Tasarımı, Standartlar, Uygulama Yazılımları

GeliĢtirilmesi konularındaki hizmetlerin en geniĢ kullanıldığı ve TAI'nin

sorumluluğunun en ağırlıklı olduğu proje ise SSK Projesidir. SSK gibi geniĢ

organizasyonlu, çeĢitli faaliyet alanları olan bir kuruluĢun karmaĢık bilgi iĢlem

uygulamaları, TAI'de SSK için oluĢturulan bir grup tarafından yürütülmektedir.

Halihazırda Emekli Ödemeleri ile Genel Muhasebe sistemleri Türkiye çapında

iĢleme girmiĢ bulunmaktadır.

TAI'nin mevcut lojistik kabiliyetlerine katkısı ve CALS uygulamasının iyi bir örneği

olan TSK Entegre Lojistik Sistemi'nin tasarımı tamamlanmıĢtır. Projenin devamı da

TAI'ye verilmiĢ olup, proje kapsamında; malzeme kodlamasından yayımların

hazırlanmasına kadar geniĢ bir yelpazede çalıĢmalar devam etmektedir.

Kamu sektörü ile olan illiĢkilerin daha da geliĢtirilmesi amacı ile baĢlatılan Devlet

Demir Yolları'nda (TCDD) "Personel Yönetimi Bilgi Sistemi" oluĢturulmasına

63

yönelik çalıĢmalar tamamlanmıĢtır. Yine aynı amaçla danıĢmanlık ve kontrolluk

hizmeti verilen Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü VEDOP Projesi

kapsamında Türkiye çapında 153 vergi dairesinin otomasyon ihtiyaçları tespit

edilmiĢ, ihale Ģartnamesi hazırlanmıĢ, ihalenin değerlendirilmesi ve kontrolluğu

gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu projeye paralel olarak, aynı kamu kuruluĢunun bilgi iĢlem

birimlerinin yapılanmasına yönelik organizasyon ve bu amaç için kullanılacak yeni

binaya yerleĢimi konularında danıĢmanlık hizmeti devam etmektedir.

TAI, sunduğu hizmetlerin yeni teknolojiler içermesine özen göstermektedir. Bu

kapsamda Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin (GIS) kuruluĢu ve bunların kurulacak diğer

sistemler ile entegrasyonu ile Ulusal Çevre Veritabanı'nın oluĢuturulmasını içeren

Çevre Bakanlığı projesi baĢlatılmıĢtır. Birinci fazı biten projenin ikinci fazı devam

etmektedir.

Ayrıca, gerçekleĢmesi olası yeni projeler için görüĢmeler devam etmektedir. Bu

faaliyetler TAI Bilgisayar Destek, Yönetim Bilgi Sistemleri Müdürlükleri ile ĠĢ

Süreçleri GeliĢtirme ve DanıĢmanlık Grubu tarafından koordineli olarak

yürütülmektedir.

CAD/CAM/CAE/CAI alanında kullanılan programlar ve hangi bölümlerde

kullanıldıkları hakkında bilgi aĢağıdaki tabloda bulunmaktadır.

YAZILIMIN

ADI

YAZILIMIN TÜRÜ

LĠSANS SAYISI

KULLANILAN MÜDÜRLÜKLER

Unigarphics CAD 19 Tasarım ve GeliĢtirme Md.

2 Takım ve Parça Ġmalat Md.

6 Üretim Planlama ve Kontrol Md.

1

Ġleri Teknoloji Malzeme ve

ĠĢlemler Md.

2

Konfigürasyon Kontrol ve Müh.

Hizm. Md.

PRO/E CAD 1 Takım ve Parça Ġmalat Md.

CATIA CAD 3 Tasarım ve GeliĢtirme Md.

2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.

CADDS5 CAD 2 Tasarım ve GeliĢtirme Md.

64

API-AC CAM Mainframe Üretim Planlama ve Kontrol Md.

CATIA CAM 2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.

Unigraphics CAM 6 Üretim Planlama ve Kontrol Md.

VALYSIS Kontrol 1 Kalite Kontrol Md.

VERICUT CAM 2 Üretim Planlama ve Kontrol Md.

NASTRAN CAE 2 Tasarım ve GeliĢtirme Md.

12. ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ UYGULAMALARI

12.1. Yöneylem AraĢtırması

Örnek Uygulama

BOEING WICHITA MONTAJ ALANI Ġġ DAĞILIM PROGRAMI ÜRETĠM PLANLAMA MODELĠ

Tanım:

Paket Boeing Wichita Lot Time Montaj Programında 325 assembly parça

yapılmaktadır.

Parçalar, eleman deneyimi ve montaj iĢlemleri temelinde 20 ayrı hücreye

bölünmüĢtür.

Hangi hücrede kaç parça bulunduğu, ve kaç teknisyen olduğu belirlenmiĢtir.

Her bir parçanın aylık talepleri değiĢmektedir.



Problem:

Montaj Alanı; her hücrede, günlük çalıĢabilir normal mesai/fazla mesai saati,

teslimatların zamanında ve gerektiği kadar üretimle yetiĢtirilebiliyor olması gibi

kısıtlar doğrultusunda oluĢturulan bir plan dahilinde üretim yapmak ve bunun çıktısı

65

olarak her gün yapılması gereken montaj adedini, parça bazında görmek

istemektedir.

ġartlar:

-Teslimatta gecikme olmayacak(Üretim Planlama Modelinde KISIT 3 ve KISIT 4

ile matematiksel olarak ifade dilmiĢtir.)

-Üretilen parçanın üretim hücresi olarak sadece 1 alternatifi vardır.

-Her bir hücrede 1 kiĢi, günde 7,5 saat çalıĢmakta ve günde 2,5 saat fazla mesai

yapabilmektedir.(Üretim Planlama Modelinde KISIT 1 ve KISIT 2 ile matematiksel

olarak gösterilmiĢtir.)

-Bir üretim döneminde yapılacak parçalar için gerekli olan toplan süre sevk tarihini

aĢmayacaktır.(Üretim Planlama Modelinde KISIT 5 ile matematiksel olarak

gösterilmiĢtir.)

-Aylık sevkıyat durumunda , 15 günlük sevk miktarı karĢılanmak zorundadır.

-Üretim planının çalıĢtırılması sonucu çıkan sonuçlar montaj iĢinin bölünebilir

olduğu varsayılarak ondalıklı olarak verilebilmektedir. Bu miktarlar iĢ emri miktarı

olarak düĢünülebilir.

-Parça baĢına saatlerin içerisinde bir iĢ emri ile ilgili yapılan tüm hazırlık faaliyetleri

dahil edilmiĢtir.

Varsayımlar:

Hücre bazında boĢ zaman en aza indirmek hedeflenmiĢtir.

Üretim maliyeti olarak normal mesai için 1 birim/saat, fazla mesai için 1,5

birim/saat alınmıĢtır.

Üretim saati olarak parçanın gerçekleĢen minimum saati kullanılmıĢtır.

Alternatif hücrede üretim saatleri %20 oranında artacaktır.

Modelde stoklu çalıĢmaya , ya da teslimatları yetiĢtirilmesi hedefin ön planında

olması nedeniyle parçaların önden üretilmesine izin verilmiĢtir.

Stokta tutma maliyeti 1 birim/saat olacak Ģekilde , üretim maliyetleri ile aynı

varsayılarak deneme çözümü yapılmıĢtır.

Çözümler Microsoft Excel‟ de standart olarak bulunan “SOLVER”programı ile

yapılmaktadır. Bu çok kısıtlı bir versiyon olup mevcut parça , hücre ve teslimat

sayıları ile çözüm üretilmesi açısından son derece yetersizdir. Deneme çözümleri

ancak bir hücrede 6 parça ve teslimat dönemi için yapılabilmektedir.

66

ĠĢ emrinde yapılacak iĢlerin bölünüyor olmasında , kısıtlı çözüm ortamının tam sayı

sonuçların bulunmasını engellemesinin de etkisi vardır.

Notasyon:

Hedef ve koĢulların matematiksel olarak ifade edilmesi için aĢağıdaki notasyon

kullanılmıĢtır;

Ġ : parça i=1,2,3,...,n

J : hücre j=1,2

t : dönem(gün) t=1,2,....,t

Xijt : i parçasının j hücresinde t günde , normal mesaide üretilen miktarı

Yijt : i parçasının j hücresinde t günde , fazla mesaide üretilen miktarı

aij : i ürününün j hücresinde üretimi, birim saat

Iit : i ürününden t dönemde elde kalan miktar

IiO : i ürünü baĢlangıç stoku

hit : i ürününü 1 dönem boyunca (t dönemi) stokta bulundurmanın maliyeti

Dit : t döneminde i ürününe olan talep(teslimat)

Njt : t döneminde j hücresi toplam normal mesai saati (çalıĢan sayısı*7,5 saat)

Fjt : t döneminde j hücresi toplam fazla mesai saati (çalıĢan sayısı*2,5 saat)

K : teslimat yapılacak her K. gün ( k=1,2,....)

Cij : i ürününü j hücresinde normal mesaide üretmenin maliyeti

Eij : i ürününü j hücresinde fazla mesaide üretmenin maliyeti

Model:

Amaç Fonksiyonu: Amaç fonksiyonu , üretimin tanımlanmıĢ birim maliyetler

doğrultusunda normal mesai ve fazla mesaide minimum üretim ve minimum stok

maliyetiyle yapılması ifadesinin matematiksel gösterimi olup aĢağıdaki gibidir;

MinZi

n

j t

T

ij ijt ij ijt it itC X E Y h I

1 1

2

1

( * * * )

(Normal mesai ve fazla mesaide üretilen parçaların maliyetlerinin minimum olması)

Kısıtlar:

67

BelirlenmiĢ amacı gerçekleĢtirmekte karĢılaĢılan kaynaklar (iĢgücü miktarı, tezgah

kapasitesi, günlük çalıĢılabilir saat vb.) olduğu gibi yapılacak üretim ile talebi

karĢılayabilir olmak gibi üretim açısından sağlanması gereken koĢulları içermekte

olup, matematiksel gösterimi aĢağıdaki gibidir ;

Kısıt 1:

Normal Mesai Kısıtı

i

n

jij ijta x N

jt

j

1 1

2 2

1

( * )

(t döneminde normal mesaide üretilen parça miktarı * parça saatleri, günlük çalıĢma

saatinden fazla olamaz.)

Kısıt 2 :

Fazla Mesai Kısıtı

i

n

jij ijta Y F

itj

1 1

2

1

2

( * )

(t döneminde fazla mesaide üretilen parça miktarı * parça saatleri, günlük fazla

mesai saatinden fazla olamaz.)

Kısıt 3 :

Toplam Talebin KarĢılanması Kısıtı

i

n

j t

T

ijt ijt itt

T

x Y D

1 1

2

1 1

( )

(Bütün parçalara ait toplam üretim toplam talebe eĢit olmalıdır.)

Kısıt 4 :

Teslimat Talebinin KarĢılanması Kısıtı

i

n

j t

K

ijt ijt itt

K

x Y D

1 1

2

1 1

( )

(Planlama dönemi boyunca her k. gün yapılacak teslimatlar, o güne kadar yapılacak

toplam üretime eĢit olmalıdır. Bu kısıt modelde teslimat sayısı kadar yer alacaktır.)

68

Kısıt 5 :

Teslimat Talebinin KarĢılanması Kısıtı

i

n

j t

K

ij ijt ij ijtt

K

ja x a Y N Fjt jt

1 1

2

1 1 1

2

( * )*

(Birbirinin alternatifi olarak tanımlanmıĢ her iki hücre için , k. güne kadar olan

toplam çalıĢılabilir saat , teslimatı yapmak üzere üretilmesi gereken parça miktarı x

birim parça saati toplamından büyük olmalıdır.)

(gerekli iĢçilik saati < kalan gün * çalıĢılabilir saat/gün)

Kısıt 6:

i ij

ij ij iI I x Y D1 01

2

1 1 1

( )

(Bu kısıt 1. dönem elde kalan parça = önceki dönemden elde kalan +1. dönemde

yapılan üretim – varsa 1. dönemde teslimat (talep) Ģeklinde ifade edilebilir.)

t. dönemde elde kalan parça :

it itj

ijt ijt itI I x Y D

11

2

( )

(Bu kısıt t. Dönem elde kalan parça =t-1 . dönemde elde kalan + t. dönemde yapılan

üretim – varsa t. dönemde teslimat(talep) Ģeklinde ifade edilir.)

SONUÇLAR:

Stok Maliyeti ÖngörülmemiĢ Üretim Planlama Modeli

Modelin Microsoft Excel için üretilmiĢ optimizasyon paketi olan “SOLVER” ile

çalıĢtırılmasıyla elde edilen üretim/montaj planı içerisinde , üretimi yapılacak

Boeing Wichita montaj parçalarının hangi dönemde ne kadar üretileceği ortaya

konmuĢ olur. Montajı yapılacak parçaların teslimatlara yetiĢtirilebilmesi için belli

miktara önden çalıĢılması gerekebilir. Bu model , önceden parça üretilerek stoğa

koyma ile ilgili olarak herhangi bir maliyetin olmadığı durumda , optimize edilmiĢ

üretim planını ortaya koymaktadır. Çıkan sonuçlar aĢağıdaki tablolarda görülebilir.

VERĠLER

Birim Parça Saatleri ve Öngörülen Maliyetler

Parça 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre

69

Saatleri(aij)

1 141A1310-5 0,5 0,6

1 141A3504-68 1,1 1,32

1 141A3504-69 0,25 0,3

2 141A3504-70 1,26 1,05

2 141A3504-80 0,23 0,19

2 141A3504-84 0,51 0,43

Cij Eij

Normal Mesai Fazla Mesai

Birim Maliyetler 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre 1 No'lu hücre 2 No'lu hücre

1 141A1310-5 0,5 0,6 0,75 0,9

1 141A3504-68 1,1 1,32 1,65 1,98

1 141A3504-69 0,25 0,3 0,38 0,45

2 141A3504-70 1,26 1,05 1,89 1,58

2 141A3504-80 0,23 0,19 0,34 0,28

2 141A3504-84 0,51 0,43 0,77 0,64

ELDE EDĠLEN ÇIKTILAR

Üretim Planı

Normal Mesaide Üretim

(Xijt) Dönem (gün)

Parçanın Üretildiği

hücre ASSY NO 1 2 3 4 5 TOPLAM

1 141A1310-5 8 1 9

1 141A3504-68 1 1 4 9

70

1 141A3504-69 7 2 3 9

1 141A3504-70

1 141A3504-80 1 6 7

1 141A3504-84 1 1 1 3

2 141A1310-5

2 141A3504-68 0

2 141A3504-69

2 141A3504-70 4 4 7 7 22

2 141A3504-80 4 4 7 15

2 141A3504-84 6 6 7 19

Mesai Planı

Hücre

1

2

GerçekleĢtirilen Normal Mesai 7,4 2,3 6,8 3,3

GerçekleĢtirilen Normal Mesai 7,5 7,5 7,4 7,4 4,3

Normal Mesai Kısıtı (saat) 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5

Hücre

1

2

GerçekleĢtirilen Fazla Mesai

GerçekleĢtirilen Fazla Mesai

Fazla Mesai Kısıtı(saat) 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5

SONUÇLAR

141A3504-70, -80 ve –84 parçaları 2. hücrede üretilen parçalardır. Teslimat

planında 1 no.‟lu teslimatdaki parça miktarları 7 adet olup bu hücrede çalıĢan

operatörün teslimatları yetiĢtirmesi mümkün değildir. Dolayısıyla 2 no.‟lu hücreye 1

no.‟lu hücredeki operatör –80 ve –84 parçalarından üretim yaparak destek vermiĢtir.

Parçaların belirli bir dönem önceden yapılmasının maliyeti olmadığı için tüm

planlama ufku boyunca bir-iki dönem önceden parça üretimleri üretim planında

görülebilir.

71

Fazla mesaide üretimi gerektirecek bir teslimat yoğunluğu yoktur.

Model tamsayı sonuçlar üretmek üzere çözüm yapmayı hedeflemektedir. Fakat

tamsayı sonuçların ortaya çıkmadığı “optimuma yakın “ ya da “yaklaĢık en iyi

“sonuçlar açığa çıkabilir. Bu durumda ondalıklı kısımlar iĢ emrinin tamamlanmayan

kısmı olup , takip eden günde/vardiyada tamamlanacak anlamındadır.

Plan iki montaj hücresi için yapılmakta olup , teslimatların hücre kapasitesine göre

çok düĢük olduğu durumlarda bol “IDLE” saat çıkabilir. Bu durum montaj alanında

operatörlerin ürettiği parçaların çeĢitlendirilmesi ile baĢka hücrelere destek verme

durumlarının da, üretim planına dahil edilmesi ile optimize edilebilir.

Tüm montaj alanının üreteceği parçaların “tüm hücreler birbirinin alternatifi

olabilir” mantığı ile planlanması temeli üzerine alternatif bir model kurulabilir.

Stokta Bulundurma Maliyeti Yok:

Toplam Minimum Maliyet (saat): 53,74

1.Hücre 2.Hücre

Toplam Normal Mesai Üretim Maliyeti 19,76 33,99

Toplam Fazla Mesai Üretim Maliyeti

12.2. ĠĢ Etüdü

Zaman Etüdü :

Standart Zaman :

TAI‟de standart zaman hesaplamaları 4 Ģekilde yapılmaktadır.

- Ölçüm (REFA veya MTM)

-GeçmiĢteki gerçekleĢme süreleri tespit edilerek

-ĠĢ merkezi ortalamalarına, istasyon bazında iĢlem parçalarının tezgahta kalma

süreleri ve iĢlenme sürelerine bakılarak.

-Tahmin yöntemiyle

Hesaplanan bu standart zamanların kullanım alanları ;

Bu bilgiler ıĢığında tüm üretim prosesini gösteren iĢ emirleri ile üretim akıĢı

gerçekleĢmektedir.

Firmada standart zaman verileri sipariĢler alınırken; üretim zamanının

,maliyetlerinin, müĢterilere ürünlerin ne zaman teslim edileceğinin belirlenmesinde

72

kullanılmaktadır. MüĢteriler ile yapılan sözleĢmelerde bu standart zamanlara göre

imza atılmaktadır.

Daha önceden belirlenmiĢ olan standart zamanlar sayesinde iĢçilik saatlerinin ve

birim fiyatın tespiti gerçekleĢtirilir.

TAI‟ nin bir bölümünde yalın üretim çalıĢması yapılmıĢ ve bu çalıĢma sayesinde

büyük oranda zaman ve alandan tasarruf sağlanmıĢtır. Bu çalıĢma yapılırken

özellikle iĢin hazırlık süreleri tutulmuĢ. Tutulan bu sürelerin adımları(akıĢ dilimleri)

tek tek incelenmiĢ ve yapılabilecek kısaltmalar yapıldıktan sonra her iĢ için standart

bir süre belirlenmiĢtir. 2 ürün‟ün geçirdiği iĢlemlerin standart zamanları EK-4‟te

verilmistir.

Seçtiğimiz bir istasyonda yaptığımız zaman etüdü çalıĢmasıda EK-5‟te yer

almaktadır.

ĠĢ Değerlendirme :

TAI de ĠĢ değerlendirme çalıĢmaları Ġnsan Kaynakları ve “MAY” danıĢmanlık

Ģirketince yürütülmektedir. Bu Ģirketle ortak olarak yapılan anketler sonucunda TAI

de çalıĢan personelin eğitimleri, ilgileri, kabiliyetleri, ne iĢ yaptıkları, aldıkları ücret,

çalıĢma performansları ve çalıĢma ortamlarından beklentileri araĢtırılarak,

değerlendirilmiĢtir.

Bu çalıĢmalar sonucunda çalıĢanların; eğitimleri, yetenekleri, ilgileri,

performansları ve beklentileri doğrultusunda yapısal organizasyonda değiĢiklikler

yapılması; uygun iĢe uygun insan atanması, sorumluluk ve ücretin bu kriterler göz

önüne alınarak belirlenmesi bir anda olmasa da zamanla gerçekleĢecek

uygulamalardır.

Firmada personelin iĢe alınmasından, ödüllendirme sistemine kadar bir iĢ

değerlendirme çalıĢması mevcuttur.

ĠĢ değerlendirme çalıĢmalarını adım adım incelersek ;

73

Adım 1: Ġlk olarak iĢ analizi çalıĢması gerçekleĢtirilmektedir. ĠĢ analizi çalıĢması

sırasında iĢ tanımları, iĢ gerekleri ve elde edilmesi beklenen sonuç gibi faktörler

dikkate alınmaktadır.

Adım 2: Daha sonra geçilen asıl iĢ değerlendirme sürecinde ise, zihinsel ve

bedensel çaba, iĢin gerektirdiği sorumluluk ve iĢin meydana getirebileceği

tehlikeler gibi faktörler göz önünde bulundurularak, puanlama yöntemi ile iĢlere ait

puan dağılımı elde edilir. (Elde edilen bu puanlar iĢlere ödenecek ücretlerin

miktarını belirlemede de kullanılır.)

TAI‟ de ki iĢ değerlendirme çalıĢmaları iĢçilerle ilgili herhangi bir değerlendirmeyi

kapsamamaktadır. Performans değerlendirme çalıĢmaları yılda bir kez çalıĢanların

“ilk amirleri” tarafından değerlendirilmesi ile yapılmaktadır. Burada kiĢinin bir yıl

boyunca iĢteki yeterliliği ölçülmektedir ve aldığı puana göre ek bir ücret almaktadır.

Performansında düĢme olursa bir sonraki yıl aynı ücreti alamamaktadır. Yani iĢ

değerlendirme sonucu alınan ücret sabit, performans değerlendirme sonucu alınan

ücret değiĢken olmaktadır. Performansın değerlendirilmesinde kullanılan kriterler Ģu

Ģekildedir;

1.Genel Ortak Yeterlilikler

Güvenilirlik

Ekip çalıĢması

Kendini geliĢtirme isteği

Toplam kalite odaklılık

Kurallara uymak

Kontrollü ve soğukkanlı olmak

2.ĠĢe ĠliĢkin Yeterlilikler

Planlama, organize etme

Problem çözme

Karar verme

Sonuç odaklılık

DeğiĢime uyum, esneklik

3.Yönetim Yeterlilikleri

74

Liderlik

Stratejik düĢünce

Yaratıcılık

Performansı izleme ve geliĢtirme

Bu performans değerlendirmesini çalıĢanın bir üst derecedeki amiri yapmaktadır.

Bu, amir tarafından gizlice değil, çalıĢanla amirin bir araya gelip olumlu veya

olumsuz durumları, karĢılıklı beklentileri konuĢarak olmaktadır. ÇalıĢanın

yetersizliği varsa, çalıĢan gelecekte bunu geliĢtirici önlemlerin alınması ve takibine

yönlendirilmektedir.

Özendirme ÇalıĢmaları :

TAI personeline her ay belli miktarda maaĢ , 3 ayda bir ikramiye vermektedir. (belli

dönemlerde erzak yada kira gibi ekstra yardımlar da yapılmaktadır.)

Bu tüm personeline sağladığı olanakların dıĢında her bölümün Ģefi alt personeline

performanslarına göre her yıl belli bir puan vermektedir. Bu puanları değerlendiren

Ġnsan Kaynakları puanların ölçüsüne göre 0 ile 300.000.000 TL arasında bir sonraki

yıl personele her ay sabit bir ödeme yapmaktadır. Bu ödünleme iĢçinin verililiğini

arttırmıĢtır.

Fabrika içinde bazı alanlarda iĢçi yaptığı iĢten kendisi sorumludur. ĠĢçiye verilen bu

sorumluluk duygusu onun iĢe olan bağlılığını arttırmıĢ ve sahiplenme duygusu

vermiĢtir.

TAI ‟ nin Sesi adlı belli dönemlerde yayınlanan dergide performansı yüksek olan

personelin anlatılması tüm çalıĢanları bu konuda özendirmiĢtir.

12.3. Ergonomi

Gürültü :

75

Gürültüyü kısaca istenmeyen ses olarak tanımlayabiliriz. Düzey , titreĢim frekansı

ve devam süresi gürültüyü, iĢitme ile ilgili fizyolojik iĢlevleri açısından nitelendiren

faktörlerdir. Gürültünün insan sağlığına etkisi öncelikle ruhsal niteliktedir.

Gürültünün en önemli etkisi ise kiĢide oluĢturduğu iĢitme kaybıdır. Bu geçici yada

kalıcı olabilir. ÇalıĢanların gürültüden etkilenmemeleri için iĢyerinde oluĢan

gürültünün belirtilen standartlara çekilmesi gereklidir. Eğer bu yapılamıyorsa

çalıĢanların kulak tıkacı kullanmaları gerekmektedir.

TAI‟ de gürültü düzeyinin yüksek olduğu çalıĢma alanlarındaki personele kulak

tıkaçları dağıtılmıĢtır. Personel bunları nasıl kullanması gerektiği ve bu konunun

önemi konusunda eğitim bölümü tarafından eğitime tabi tutulmuĢtur.

Aydınlatma :

Ġnsanın görme duyusu değiĢik ıĢık koĢullarına uyum sağlayarak iĢlevini en etkin

biçimde yapabilme yeteneğine sahiptir. Ancak, üzerinde çalıĢılan maddelerin

büyüklüğüne ve aydınlatma koĢullarına bağlı olarak, görme yanılgıları, yeterince

görememe ve Ģiddetli göz yorgunluklarına varan durumlar ortaya çıkmaktadır. Pek

çok iĢyerinde verimliliği ve kaliteyi büyük ölçüde etkileyen aydınlatma faktörü,

genellikle pek önemsenmemektedir.

TAI‟ de aydınlatma biçim ve düzeyleri, yapılan iĢe bağlı olarak büyük farklılıklar

göstermektedir. Aydınlatmada kullanılan ıĢık kaynağının türü de üzerinde çalıĢılan

veya üretilen malzemenin fiziksel ve kimyasal niteliklerine bağlı olarak

seçilmektedir. ĠĢçinin baktığı çalıĢma noktasında parıldamaya, göz kamaĢmasına

neden olabilecek yansımaların oluĢmasına meydan verilmeyecek biçimde, ıĢığın

gelme yönünün çok iyi düzenlenmesi gerekir.

TAI‟ de aydınlatma problemi olmaması için, iĢyeri, atölye veya fabrikanın

kurulmadan önceki tasarım planlama aĢamasında iĢin, ortamın ve çalıĢanların

nitelikleri göz önüne alınarak endüstri hijyeni ve ergonomi standartlarına uygun bir

76

aydınlatma sistemi saptanmıĢtır. Aydınlatma problemi olan bölümlerde gerekli

araĢtırmalar ve ölçümler yapılarak iyileĢtirme programları yapılmaktadır.

Isıtma:

Ġnsanın tüm yaĢam etkinliklerinin sağlıklı bir biçimde yürüyebilmesi ancak 36.5-37

0C beden sıcaklığında gerçekleĢmektedir. Bu sıcaklık aralığından sıcak yada soğuk

yöne sapmalar, organizmanın iĢlevlerini gereği gibi yerine getirememesi sonucu,

hafif Ģekillerinde rahatsızlık duyusu biçiminde, fakat aĢırı durumlarda kiĢiyi ölüme

kadar götüren belirtilerle ortaya çıkar. Termal konfor koĢullarının olumsuz

etkilerinden korunulmasında temel ilke, iĢyerinin planlanması aĢamasında, çalıĢma

alanının fiziksel niteliklerine uygun havalandırma, ısıtma, soğutma ve ekranlama

gibi önlem düzenlerinin saptanarak, inĢaat sürecinde bu sistemlerin montajının

gerçekleĢtirilmesidir.

çalıĢan ısıtma sistemi bulunmaktadır. Uçak üretimin de kullanılan bazı parçaların

ısıya karĢı fazla hassas olması bazı bölümlerdeki sıcaklığın sabitleĢtirilmesini

gerektirmiĢtir. ÇalıĢanlara çalıĢma ortamlarının sıcaklığına uygun olarak tulum

verilmektedir. Bu nedenle fabrika içindeki herhangi bir bölümde sıkıntı

çekilmemektedir.

Havalandırma :

Fabrika içinde bazı bölümlerde uzun süreli olarak kapılar açık tutulmaktadır. (rüzgar

, yağmur ,... gibi hava koĢulları dıĢında)

13. Ġġ GÜVENLĠĞĠ

TAI‟de bu konu üzerinde “Hijyen ve ĠĢ Güvenliği” bölümü çalıĢmaktadır. Bölümün

yaptığı iĢler Ģu Ģekildedir;

Rutin iĢyeri denetimi,

KiĢisel koruyucu seçimi,

ĠĢbaĢı eğitimleri,

Planlı eğitimler,

ĠĢ güvenliği ve iĢçi sağlığı konusunda kurul oluĢturmak,

77

SPI-ĠĢ Güvenliği Talimatlarını tüm çalıĢanlara öğretmek ve

uygulamalarını sağlamak,

ĠĢ yeri düzenlemesi,

ÇalıĢanlarla üst yönetim arasında koordinasyonu sağlamak

TAI‟ye genel çerçevede bakıldığında iĢ güvenliği için yapılabilecek herĢeyin büyük

titizlikle gerçekleĢtirildiğini görüyoruz.Firmada kullanılan kiĢisel koruyuculara

örnek vermek gerekirse;

Koruyucu gözlük

Yüz siperi (kimyasal maddelerden korunmak için)

Koruyucu eldiven (yağlı iĢlerde çalıĢanları dermatolojik sorunlardan

korunması için)

Koruyucu kulaklık

Koruyucu krem (çözücü türü kimyasallarla , paslı iĢlerde çalıĢanların

ellerini üstündeki yağ tabakasını korumak için kullandıkları krem)

Toz maskesi

Kimyasal kartuĢlu maddeler

Hava hatlı koruyucu maskeler

BaĢ kasketi

Çelik burunlu koruyucu ayakkabı (bu ayakkabılarda da kompozit

malzeme kullanıldığı için daha hafiftir.)

Önlükler

TAI‟de bu kiĢisel koruyucuları “ĠĢveren temin etmek, iĢgören kullanmak

zorundadır.” felsefesi ile çalıĢılmaktadır. KiĢisel koruyucuların çalıĢanlar tarafından

kullanılma oranlarına bakılırsa TAI bu konuda %90 baĢarıyı yakalamıĢ

bulunmaktadır. Örneğin gözlük takılmasını üç kere ihlal eden bir kiĢinin iĢine

tazminatsız son verilir.

Firmada Ģimdiye kadar hiç ölümlü ve uzun kayıplı kaza gerçekleĢmemiĢtir, ufak

tefek “doku kaybı” diye adlandırılan kazalar olmaktadır. Firmada yıllar bazında iĢ

kazaları ile ilgili veriler ve bu kazaların sebep olduğu kayıp iĢ günleri hakkında

bilgiler EK-6‟da sunulmuĢtur.

78

14. SONUÇ

2007 yazında TAI A.ġ.nin ĠĢ Planlama Bölümü‟nde, 25 iĢ günü boyunca yapmıĢ

olduğum stajda okulda teorik olarak öğrendiğimiz pek çok bilginin gerçek hayattaki

uygulamalarını görme fırsatım oldu. NC (Nümerik Kontrol) bölümünde NC

tezgahlarda iĢlenen malzemelerin hazırlık zamanlarını minimize etmeyi amaçlayan

bir projede çalıĢma fırsatı yakaladım. ĠĢ Planlama Bölümü‟nde staj yapan diğer

stajyer arkadaĢlarımla NC tezgahları inceleme, hazırlık faaliyetlerini izleme ve

detaylarını öğrenme, yapılan iĢlerin özelliklerini görme Ģansını yakalamıĢ olduk.

Hazırlık faaliyetleri yapılırken zaman tutarak bu faaliyetleri daha kısa zamanda nasıl

yaparız sorusuna çözüm aradık.

ĠĢ Planlama Bölümü‟ne bağlı olarak yaptığımız diğer bir çalıĢma ise, kompozit

atölyesinde spoiler üretilen bölümde yapılan zaman etüdü çalıĢmasıdır. Kompozit

atölyesinde her sipariĢ için 5 adet sağ ve 5 adet sol olmak üzere toplam 10 adet

spoiler üretilmektedir. Ancak burada yapılan iĢler bir standarda bağlanmamıĢtır.

Böyle olunca da standart zamanları hesaplamak, buna bağlı olarak da iĢçilik

saatlerini hesaplamak güçleĢmektedir. Yapılan iĢlemler uzun sürmekte ve her spoiler

için farklı iĢlemler uygulanmakta olsa da standart zamanların hesaplanması

79

konusunda yaptığımız çalıĢmanın ĠĢ Planlama Bölümü‟ne yarar sağlayacağını ve

yapılacak diğer çalıĢmalar için örnek teĢkil edeceğini düĢünmekteyim.

ĠĢ Planlama Bölümü dıĢında Programlar Müdürlüğü ve Üretim Planlama

Bölümü‟nde de bulunma Ģansı yakaladım. Programlar Müdürlüğü‟nde okulda

öğrendiğimiz Proje Yönetimi dersinin uygulanıĢını görme fırsatım oldu. Proje

Yönetimi nedir, bir Proje Yöneticisi nasıl çalıĢır, ne gibi sorumlulukları vardır ve

kimlere karĢı sorumludur gibi bir çok sorunun cevabını gördüm.

Üretim Planlama Bölümü‟nde ise üretim planlama dersinde öğrendiğimiz MRP

uygulamalarını görmek, teoride yaptığımız ürün ağacı patlatmanın gerçek

uygulamalarını izlemek bilgilerimi sağlamlaĢtırdı. Ayrıca bu bölümde üretim alanını

gezme ve iĢ akıĢını takip etme fırsatını da yakaladım. ĠĢ Emri inceleme ve iĢ

emirlerini takip etme, malzemelerin hangi istasyonlara uğradığını görme, hangi

iĢlemlere tabi tutulduğunu izleme ve inceleme olanağı buldum.








tai-yönetim staj defteri

Documents