turkce isimler

Kelime Türleri

Kelime: Dilde anlamı ya da tek başına görevi bulunan

ses topluluğudur.Türkçe’de kelimeler , görevleri

bakımından sekiz türe ayrılır. Bunlar;

İsim

Sıfat

Zamir

Zarf

Edat

Bağlaç

Ünlem

Fiildir

Sözcüklerin kullanıldıkları yere göre

anlamları nasıl

değişiyorsa türleri de değişir.

Aynı kelime değişik

cümlelerde değişik

görevler üstlenebilir.

Örneğin “yalnız” kelimesi;

cümlesinde zarf,

“Evde hiç yalnız kalamazdım.”

“Yalnız gecelerde yıldızları seyrederdi.”

Cümlesinde Cümlesinde sıfatsıfat olarak kullanılmıştır. olarak kullanılmıştır.

İsimler

Kainattaki varlıkları karşılayan kelimelere “isim”

denir.

İsimler değişik yönlerden incelenir.A) Varlıklara verilişlerine göre:

B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:

C) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:

A) Varlıklara verilişlerine göre:

Aynı türden varlıkları karşılayan

isimlerdir.

Örnek: Kitap, defter, ağaç,

kalem, sınıf, vb

Tek bir varlığı, belirli bir topluluğu, kuruluşu, yeri,

kişiyi karşılayan isimlerdir.

Tek Yer İsimleri: Bayburt, İstanbul, Trabzon...

Kişi İsimleri: Yunus, Ayşe, Ahmet, Fatma...

Ülke İsimleri: Türkiye, Almanya, İngiltere...

Kitap, dergi, gazete İsimleri : Zaman, Ay Işığı...

Kurum İsimleri: Kızılay, Bayburt Devlet Hastanesi...

Dil İsimleri: Türkçe, İngilizce, Almanca...

Din ve mezhep İsimleri: İslamiyet, Hıristiyanlık...

Hayvanlara verilen İsimler: Pamuk, Tekir,

Karabaş...

Uyarı: Özel isimlerin ilk harfleri her zaman Uyarı: Özel isimlerin ilk harfleri her zaman

büyük harfle yazılır.büyük harfle yazılır.

Bir isim her zaman cins isim

olmayacağı gibi her zaman

özel isim de olmayabilir.

Bahar en sevdiğim mevsimdir.

Bahar çalışkan biridir.

Bize uzak yıldızlardan biri de

Güneş’tir.

Yazın güneş çarpmaları daha da

artar.

B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:

Sayıca tek bir varlığı karşılayan

isimlerdir.

Örnek: Çiçek, kitap, masa, kalem...

Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir.

İsimlere “-lar, -ler” eki getirilerek yapılır.

Örnek: Ağaçlar, masalar, kalemler, kitaplar...

“-ler” eki eklendiği ismi her

zaman çoğul

yapmaz.

Aile, millet,

benzerleri,

abartma anlamları

kazandırabilir.Örnek:Örnek:

Bu millet nice Bu millet nice Fatih’ler Fatih’ler yatiştirdi. yatiştirdi.

(benzer)(benzer)

Babamlar ta Babamlar ta Almanya’laraAlmanya’lara gitti. gitti.

(abartma)(abartma)

MehmetlerMehmetler bu akşam bize gelecekler. bu akşam bize gelecekler.

(aile)(aile)

Topluluk İsimleri…

Şekil bakımından tekil,

anlamca çokluk ifade eden

kelimeleri karşılayan

isimlerdir.

Örnek: Halk, millet,

ordu, sürü, orman...

•Topluluk isimleri cümlede kullanılsın veya

kullanılmasın her zaman yapıca değil anlamca çokluk

bildirir.

Topluluk isimleri ile cins isimler birbirlerine

karıştırılmamalıdır.

Çünkü cins isimler o isme ait

bütün varlıkları karşılayacak

şekilde kullanılabilir.

•Topluluk isimleri çoğul eki alsalar bile topluluk ismi

olmaktan çıkmaz.

Sürüler, milletler, halklar (topluluk ismi olurlar)

Ağaç sevgiyle büyür dal dal.

Yılın her günü sürüyü bu dağlarda otlatırlar

Milletimiz beraberlik içinde yaşayacak.

B) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:

Sayıca gözle görülen, elle tutulabilen

varlıkları karşılayan isimlerdir.

Örnek: Çiçek, kitap, elma...

Düşünce ve duygu yoluyla varlığı

anlaşılabilen, gözle görülemeyen,

elle tutulamayan varlıkları karşılayan

isimlerdir.

Örnek: Saygı, sevgi, hayal,

fikir, sevinç, korku...

İsimlerde Küçültme

İsimlere “-cik, -ceğiz, -cek” ekleri

getirilerek yapılır. Bu ekler aynı zamanda

sevgi, acıma, azımsama gibi anlamlarda

kazandırabilir.

İsimlerde Küçültme

ÖRNEK:ÖRNEK:

Bir kulübeBir kulübecikcik dahi yeter bana. dahi yeter bana. (küçültme)(küçültme)

YavruYavrucak,cak, (acıma)(acıma) anne anneciğimciğim (sevgi)(sevgi)

Bana yüz milyonBana yüz milyoncukcuk versene. versene. (azımsama)(azımsama)

Gözünde arpacık çıkmış.

Gelincikler nazlı nazlı tarlada sallanıyor.

Kapıyı maymuncukla açmışlar.

Küçültme eki alan bazı

sözcükler küçültme

anlamından çıkarak kalıcı

isim olurlar.

İsim Tamlamaları

Aralarında anlamca ilgi bulunan iki veya daha fazla

ismin bir araya gelerek oluşturduğu kelime

gruplarına

isim tamlaması denir.

Tamlamada birinci sözcük tamlayan(belirten),

ikinci sözcük tamlanan (belirtilen) dır.

İsim Tamlamaları

Evin Kapısı

Tamlayan TamlananTamlanan

Elmanın

ÇöpüTamlayan TamlananTamlanan

• 1) Belirtili İsim Tamlaması

• 2) Belirtisiz isim tamlaması

• 3) Takısız İsim Tamlaması

• 4) Zincirleme İsim Tamlaması

• Tamlayan Ekleri: (n)-ın, -in, -un, -ün Tamlayan Ekleri: (n)-ın, -in, -un, -ün

• Tamlanan Ekleri: -ı,-i,-u,-ü,-(s)ı,-(s)i,-(s)u,-Tamlanan Ekleri: -ı,-i,-u,-ü,-(s)ı,-(s)i,-(s)u,-

(s)ü(s)ü

İsim Tamlamaları

4’e ayrılır !

Belirtili İsim Tamlaması

Tamlayanı ve tamlananı ek almış olan isim

tamlamasıdır.

Belirtili İsim Tamlaması

ÖRNEK:

“Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.”

“Misafirin şaşkını ev sahibini ağırlar.”

“Sizin sınıfınız çok çalışkanmış.”

Tamlayanla tamlanan arasına başka sözcük

girebilir.Bu durum isim tamlamasını ortadan

kaldırmaz.

Belirtili İsim Tamlaması

ÖRNEK:

Bahçenin bir ay önce tamir edilen kapısı yine kırıldı.

Menekşelerin baygın kokusu bizi adeta büyüledi.

Bu durumda tamlayanı veya tamlananı sıfat

tamlaması olan isim tamlamaları ortaya çıkabilir.

Belirtili İsim Tamlaması

ÖRNEK:Mor menekşenin baygın kokusu.

SıfatSıfat SıfatSıfatİsimİsim İsimİsim

TamlayanTamlayan TamlananTamlanan

Zamirler isimlerin yerine kullanılan kelimelerdir.İsim

tamlamalarında görev alabilirleri.

Belirtili İsim Tamlaması

ÖRNEK:

O’nun arabası var.

Bu çocuk kimin nesi. (ikisi de zamir)

Annesi bir haftadır rahatsız.

Bazen belirtili isim tamlamalarında “-den” eki, ilgi

ekinin “-ın” yerine geçerek kullanılabilir.

Bu durumda isim tamlaması gene varlığına devam

eder.

Belirtili İsim Tamlaması

ÖRNEK:

Resimlerden hangisi beğendiniz. (resimlerin hangisi)

Şunlardan birini bana ver. (şunların biri)

Belirtisiz İsim Tamlaması

Sadece tamlananı “-(n)i” ek almış olan isim

tamlamasıdır.ÖRNEK:ÖRNEK:

““Su testisi, Su testisi, su yolundasu yolunda kırılır.” kırılır.”

““Dağ başınıDağ başını duman almış.” duman almış.”

““Makine mühendisiMakine mühendisi olmak istiyormuş.” olmak istiyormuş.”

““Atatürk LisesiAtatürk Lisesi yarışmayı kazandı.” yarışmayı kazandı.”

Belirtisiz İsim Tamlaması

ÖRNEK:ÖRNEK:

Salı günüSalı günü sizinle görüşürüz. sizinle görüşürüz.

Türk konukseverliğiTürk konukseverliği dünyanın ilgisini dünyanın ilgisini

çekmektedir.çekmektedir.

Edebiyat öğretmeniEdebiyat öğretmeni güzel bir şiir okudu. güzel bir şiir okudu.

Anvarza Ovası,Anvarza Ovası, Ceyhan ırmağı ile komşudur. Ceyhan ırmağı ile komşudur.

Söyleyiş tarzınıSöyleyiş tarzını çok beğendim. çok beğendim.

Belirtisiz İsim Tamlaması

Gelincik kırmızısı bir kazak aldı.

Deniz mavisi gözlerini bana dikmişti.

Kül rengi bulutlar her yeri kaplamıştı.

Sıcak yaz akşamlarında denize girerdik.

Yeşil asker elbisesi ona yakışmış.

Bazen belirtisiz isim

tamlaması cümlede sıfat

olarak kullanılabiliriler.

Takısız İsim Tamlaması

Tamlayanı da tamlananı da ek almamış olan

isim tamlamasıdır. Eksiz olduğu için sıfat

tamlamalarıyla karıştırılmaktadır.

Bu iki tamlamayı karıştırmamak için şu

iki özelliğe dikkat etmeliyiz:

Takısız İsim Tamlaması

Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir. Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir.

““Babam iş yerine Babam iş yerine çelik kasa almış.”çelik kasa almış.”

Takısız İsim Tamlaması

Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.

““Çocuğun Çocuğun altın saçlarıaltın saçları rüzgârda rüzgârda

dalgalanıyordu.”dalgalanıyordu.”

Zincirleme İsim Tamlaması

Tamlayanı veya tamlananı isim tamlamasından

oluşmuş olan isim tamlamasıdır.

Zincirleme isim tamlaması için en az üç ismin bir

araya gelmesi gerekir.

Dolayısıyla zincirleme isim tamlamalarında

tamlayan yada tamlanan

kendi içinde başka bir isim tamlaması

olabilir.

Zincirleme İsim Tamlaması

ÖrneklerÖrnekler

““Köylünün kahve cezvesiKöylünün kahve cezvesi karaca ama karaca ama sürecedir.”sürecedir.”

Zincirleme İsim Tamlaması

““Serüven romanlarının okuyucusuSerüven romanlarının okuyucusu çok olur.” çok olur.”

ÖrneklerÖrnekler

““Kuş seslerinin korosu bize ne hoş Kuş seslerinin korosu bize ne hoş geliyor.geliyor.””

Zincirleme İsim Tamlaması

““Odanın duvar kağıtları iyice yıpranmış.Odanın duvar kağıtları iyice yıpranmış.””