turkce isimler
TRANSCRIPT
Kelime Türleri
Kelime: Dilde anlamı ya da tek başına görevi bulunan
ses topluluğudur.Türkçe’de kelimeler , görevleri
bakımından sekiz türe ayrılır. Bunlar;
İsim
Sıfat
Zamir
Zarf
Edat
Bağlaç
Ünlem
Fiildir
Sözcüklerin kullanıldıkları yere göre
anlamları nasıl
değişiyorsa türleri de değişir.
Aynı kelime değişik
cümlelerde değişik
görevler üstlenebilir.
Örneğin “yalnız” kelimesi;
cümlesinde zarf,
“Evde hiç yalnız kalamazdım.”
“Yalnız gecelerde yıldızları seyrederdi.”
Cümlesinde Cümlesinde sıfatsıfat olarak kullanılmıştır. olarak kullanılmıştır.
İsimler
Kainattaki varlıkları karşılayan kelimelere “isim”
denir.
İsimler değişik yönlerden incelenir.A) Varlıklara verilişlerine göre:
B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:
C) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:
A) Varlıklara verilişlerine göre:
Aynı türden varlıkları karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Kitap, defter, ağaç,
kalem, sınıf, vb
Tek bir varlığı, belirli bir topluluğu, kuruluşu, yeri,
kişiyi karşılayan isimlerdir.
Tek Yer İsimleri: Bayburt, İstanbul, Trabzon...
Kişi İsimleri: Yunus, Ayşe, Ahmet, Fatma...
Ülke İsimleri: Türkiye, Almanya, İngiltere...
Kitap, dergi, gazete İsimleri : Zaman, Ay Işığı...
Kurum İsimleri: Kızılay, Bayburt Devlet Hastanesi...
Dil İsimleri: Türkçe, İngilizce, Almanca...
Din ve mezhep İsimleri: İslamiyet, Hıristiyanlık...
Hayvanlara verilen İsimler: Pamuk, Tekir,
Karabaş...
Uyarı: Özel isimlerin ilk harfleri her zaman Uyarı: Özel isimlerin ilk harfleri her zaman
büyük harfle yazılır.büyük harfle yazılır.
Bir isim her zaman cins isim
olmayacağı gibi her zaman
özel isim de olmayabilir.
Bahar en sevdiğim mevsimdir.
Bahar çalışkan biridir.
Bize uzak yıldızlardan biri de
Güneş’tir.
Yazın güneş çarpmaları daha da
artar.
B) Karşıladığı varlığın sayısına göre:
Sayıca tek bir varlığı karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Çiçek, kitap, masa, kalem...
Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir.
İsimlere “-lar, -ler” eki getirilerek yapılır.
Örnek: Ağaçlar, masalar, kalemler, kitaplar...
“-ler” eki eklendiği ismi her
zaman çoğul
yapmaz.
Aile, millet,
benzerleri,
abartma anlamları
kazandırabilir.Örnek:Örnek:
Bu millet nice Bu millet nice Fatih’ler Fatih’ler yatiştirdi. yatiştirdi.
(benzer)(benzer)
Babamlar ta Babamlar ta Almanya’laraAlmanya’lara gitti. gitti.
(abartma)(abartma)
MehmetlerMehmetler bu akşam bize gelecekler. bu akşam bize gelecekler.
(aile)(aile)
Topluluk İsimleri…
Şekil bakımından tekil,
anlamca çokluk ifade eden
kelimeleri karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Halk, millet,
ordu, sürü, orman...
•Topluluk isimleri cümlede kullanılsın veya
kullanılmasın her zaman yapıca değil anlamca çokluk
bildirir.
Topluluk isimleri ile cins isimler birbirlerine
karıştırılmamalıdır.
Çünkü cins isimler o isme ait
bütün varlıkları karşılayacak
şekilde kullanılabilir.
•Topluluk isimleri çoğul eki alsalar bile topluluk ismi
olmaktan çıkmaz.
Sürüler, milletler, halklar (topluluk ismi olurlar)
Ağaç sevgiyle büyür dal dal.
Yılın her günü sürüyü bu dağlarda otlatırlar
Milletimiz beraberlik içinde yaşayacak.
B) Karşıladığı şeyin niteliğine göre:
Sayıca gözle görülen, elle tutulabilen
varlıkları karşılayan isimlerdir.
Örnek: Çiçek, kitap, elma...
Düşünce ve duygu yoluyla varlığı
anlaşılabilen, gözle görülemeyen,
elle tutulamayan varlıkları karşılayan
isimlerdir.
Örnek: Saygı, sevgi, hayal,
fikir, sevinç, korku...
İsimlerde Küçültme
İsimlere “-cik, -ceğiz, -cek” ekleri
getirilerek yapılır. Bu ekler aynı zamanda
sevgi, acıma, azımsama gibi anlamlarda
kazandırabilir.
İsimlerde Küçültme
ÖRNEK:ÖRNEK:
Bir kulübeBir kulübecikcik dahi yeter bana. dahi yeter bana. (küçültme)(küçültme)
YavruYavrucak,cak, (acıma)(acıma) anne anneciğimciğim (sevgi)(sevgi)
Bana yüz milyonBana yüz milyoncukcuk versene. versene. (azımsama)(azımsama)
Gözünde arpacık çıkmış.
Gelincikler nazlı nazlı tarlada sallanıyor.
Kapıyı maymuncukla açmışlar.
Küçültme eki alan bazı
sözcükler küçültme
anlamından çıkarak kalıcı
isim olurlar.
İsim Tamlamaları
Aralarında anlamca ilgi bulunan iki veya daha fazla
ismin bir araya gelerek oluşturduğu kelime
gruplarına
isim tamlaması denir.
Tamlamada birinci sözcük tamlayan(belirten),
ikinci sözcük tamlanan (belirtilen) dır.
İsim Tamlamaları
Evin Kapısı
Tamlayan TamlananTamlanan
Elmanın
ÇöpüTamlayan TamlananTamlanan
• 1) Belirtili İsim Tamlaması
• 2) Belirtisiz isim tamlaması
• 3) Takısız İsim Tamlaması
• 4) Zincirleme İsim Tamlaması
• Tamlayan Ekleri: (n)-ın, -in, -un, -ün Tamlayan Ekleri: (n)-ın, -in, -un, -ün
• Tamlanan Ekleri: -ı,-i,-u,-ü,-(s)ı,-(s)i,-(s)u,-Tamlanan Ekleri: -ı,-i,-u,-ü,-(s)ı,-(s)i,-(s)u,-
(s)ü(s)ü
İsim Tamlamaları
4’e ayrılır !
Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanı ve tamlananı ek almış olan isim
tamlamasıdır.
Belirtili İsim Tamlaması
ÖRNEK:
“Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.”
“Misafirin şaşkını ev sahibini ağırlar.”
“Sizin sınıfınız çok çalışkanmış.”
Tamlayanla tamlanan arasına başka sözcük
girebilir.Bu durum isim tamlamasını ortadan
kaldırmaz.
Belirtili İsim Tamlaması
ÖRNEK:
Bahçenin bir ay önce tamir edilen kapısı yine kırıldı.
Menekşelerin baygın kokusu bizi adeta büyüledi.
Bu durumda tamlayanı veya tamlananı sıfat
tamlaması olan isim tamlamaları ortaya çıkabilir.
Belirtili İsim Tamlaması
ÖRNEK:Mor menekşenin baygın kokusu.
SıfatSıfat SıfatSıfatİsimİsim İsimİsim
TamlayanTamlayan TamlananTamlanan
Zamirler isimlerin yerine kullanılan kelimelerdir.İsim
tamlamalarında görev alabilirleri.
Belirtili İsim Tamlaması
ÖRNEK:
O’nun arabası var.
Bu çocuk kimin nesi. (ikisi de zamir)
Annesi bir haftadır rahatsız.
Bazen belirtili isim tamlamalarında “-den” eki, ilgi
ekinin “-ın” yerine geçerek kullanılabilir.
Bu durumda isim tamlaması gene varlığına devam
eder.
Belirtili İsim Tamlaması
ÖRNEK:
Resimlerden hangisi beğendiniz. (resimlerin hangisi)
Şunlardan birini bana ver. (şunların biri)
Belirtisiz İsim Tamlaması
Sadece tamlananı “-(n)i” ek almış olan isim
tamlamasıdır.ÖRNEK:ÖRNEK:
““Su testisi, Su testisi, su yolundasu yolunda kırılır.” kırılır.”
““Dağ başınıDağ başını duman almış.” duman almış.”
““Makine mühendisiMakine mühendisi olmak istiyormuş.” olmak istiyormuş.”
““Atatürk LisesiAtatürk Lisesi yarışmayı kazandı.” yarışmayı kazandı.”
Belirtisiz İsim Tamlaması
ÖRNEK:ÖRNEK:
Salı günüSalı günü sizinle görüşürüz. sizinle görüşürüz.
Türk konukseverliğiTürk konukseverliği dünyanın ilgisini dünyanın ilgisini
çekmektedir.çekmektedir.
Edebiyat öğretmeniEdebiyat öğretmeni güzel bir şiir okudu. güzel bir şiir okudu.
Anvarza Ovası,Anvarza Ovası, Ceyhan ırmağı ile komşudur. Ceyhan ırmağı ile komşudur.
Söyleyiş tarzınıSöyleyiş tarzını çok beğendim. çok beğendim.
Belirtisiz İsim Tamlaması
Gelincik kırmızısı bir kazak aldı.
Deniz mavisi gözlerini bana dikmişti.
Kül rengi bulutlar her yeri kaplamıştı.
Sıcak yaz akşamlarında denize girerdik.
Yeşil asker elbisesi ona yakışmış.
Bazen belirtisiz isim
tamlaması cümlede sıfat
olarak kullanılabiliriler.
Takısız İsim Tamlaması
Tamlayanı da tamlananı da ek almamış olan
isim tamlamasıdır. Eksiz olduğu için sıfat
tamlamalarıyla karıştırılmaktadır.
Bu iki tamlamayı karıştırmamak için şu
iki özelliğe dikkat etmeliyiz:
Takısız İsim Tamlaması
Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir. Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını bildirir.
““Babam iş yerine Babam iş yerine çelik kasa almış.”çelik kasa almış.”
Takısız İsim Tamlaması
Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.Tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.
““Çocuğun Çocuğun altın saçlarıaltın saçları rüzgârda rüzgârda
dalgalanıyordu.”dalgalanıyordu.”
Zincirleme İsim Tamlaması
Tamlayanı veya tamlananı isim tamlamasından
oluşmuş olan isim tamlamasıdır.
Zincirleme isim tamlaması için en az üç ismin bir
araya gelmesi gerekir.
Dolayısıyla zincirleme isim tamlamalarında
tamlayan yada tamlanan
kendi içinde başka bir isim tamlaması
olabilir.
Zincirleme İsim Tamlaması
ÖrneklerÖrnekler
““Köylünün kahve cezvesiKöylünün kahve cezvesi karaca ama karaca ama sürecedir.”sürecedir.”
Zincirleme İsim Tamlaması
““Serüven romanlarının okuyucusuSerüven romanlarının okuyucusu çok olur.” çok olur.”
ÖrneklerÖrnekler
““Kuş seslerinin korosu bize ne hoş Kuş seslerinin korosu bize ne hoş geliyor.geliyor.””
Zincirleme İsim Tamlaması
““Odanın duvar kağıtları iyice yıpranmış.Odanın duvar kağıtları iyice yıpranmış.””