uluslararasi rekabetÇİlİĞİn gelİŞtİrİlmesİ projesİ eĞİtİm...
Post on 18-Sep-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ İHTİYAÇ ANALİZİ
İZMİR EKONOMİ ÜNİVERSİTESİ
AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ - SEKTÖR RAPORU PROJE YÖNETİMİ: Prof. Dr. Erhan ADA Prof. Dr. Cengiz EROL Doç. Dr. Hasan Fehmi BAKLACI
Yrd. Doç. Dr. Yiğit KAZANÇOĞLU Arş. Gör. Muhittin SAĞNAK
İzmir, 2012
2012
2
PROJE EKİBİ:
İzmir Ticaret Odası:
Pınar ÖKSÜZ
Gündem KONT
Şebnem BORAN
Nesteren KESEN
Birol EFE
Sektör Raporu:
Prof. Dr. Oğuz ESEN
Firma Analizi:
Doç. Dr. Gülem ATABAY
Doç. Dr. Öznur YURT
Yrd. Doç. Dr. Gülin VARDAR
Yrd. Doç. Dr. Tuğba TUĞRUL
Yrd. Doç. Dr. Berna OKAN
Yrd. Doç. Dr. Gökçe TUNÇ
Yrd. Doç. Dr. Burcu ÇANGARLI
Yrd. Doç. Dr. Işık Özge YUMURTACI
Yrd. Doç. Dr. Deniz ATİK
Yrd. Doç. Dr. Yasemin KARAİBRAHİMOĞLU
Öğr. Gör. Sedef UZGÖREN
Öğr. Gör. Taylan DEMİRKAYA
Öğr. Gör. Ece ACAR
3
Arş. Gör. İsmail KARABAŞ
Arş. Gör. Mert GÜNERERGİN
Arş. Gör. Cansu TAYAKSİ
Arş. Gör. Deniz ZAPTÇIOĞLU
Arş. Gör. Murad CANBULUT
Arş. Gör. Şebnem PENBEK
Arş. Gör. Ezgi ÖZKAN
4
ÖZET
Ülkemizde son dönemlerde gözlemlenen makroekonomik göstergelerdeki istikrara paralel olarak dış
ticaret hacmi rakamlarında da istikrarlı bir artış görülmektedir. 2011 yılı toplam ihracat rakamlarında
da bir önceki yıla kıyasla yaklaşık %20’lik bir artış sağlanmıştır.
Mevcut siyasi yönetim, 2023 senesinde toplam 500 milyar $‘lık bir ihracat rakamına ulaşmayı hedef
olarak belirlemiş olup, bu hedef doğrultusunda ilgili bakanlık ve kurumlar bünyesinde yoğun ve
koordineli çalışmalar başlatılmış bulunmaktadır. Ekonomi Bakanlığı bünyesinde yürütülen
“Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi” projesinin temel amacı da, özellikle
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin uluslararası pazarlarda ihracat ve rekabet kapasitesinin
artırılabilmesidir.
Bu plan ve hedef doğrultusunda, bu projenin ilk aşamasını oluşturan “İhtiyaç Analizi” çalışması,
İzmir’de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. “İhtiyaç
Analizi” çalışmalarında analitik bir yaklaşım benimsenmiş ve Porter’ın “Değer Zinciri Analizi” esas
alınmıştır.
Bu analiz çerçevesinde çalışmaya iştirak eden firmalar ile derinlemesine görüşmeler
gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler sonucunda firmaların “Değer Zinciri Analizi” yaklaşımına göre
mevcut durumları tespit edilmiştir. Bunun yanında sektörün “Kümelenme” potansiyeli ile firmaların
“Yenilik” ve “İhracat Fırsatları” detaylı olarak değerlendirilmiştir.
Firma bazında yapılan analizlere ek olarak ayakkabıcılık sektörünün gerek genel gerek bölgesel çapta
rekabetçi yapısı ve rekabet edebilirliği de detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu analizlerde sektörün
katma değer yaratma gücü, üretim ve istihdam verileri ve potansiyeli ile sektörün ihracat ve ithalat
verileri esas alınmıştır.
Öte yandan çalışmada sektörün rekabet yapısının analizinde Porter’ın “Five Forces” (Beş Güç)
modelinden de yararlanılmıştır. Bu model firmalara da uygulanmış ve hem firmaların hem de
sektörün rekabetçi yapısı daha kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur.
Bu çalışma kapsamında yapılan analizlerden elde edilen bulgu ve sonuçlar ekteki raporlarda ayrıntılı
şekilde sunulmaktadır.
Bu çalışmanın en önemli katkılarından biri olarak İzmir’de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren
firmaların mevcut durumlarının daha bilimsel bir yaklaşımla tespit edilmesi ve bu firmalar açısından
farkındalık yaratılması olduğu söylenebilir.
5
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU
1. Giriş
2. Dünyada Ayakkabı Sektörü
3. Dünya Ayakkabı Üretim ve Tüketimindeki Genel Eğilimler
4. Türkiye’de Ayakkabıcılık Sektörü
5. Sektör Raporu Sonuçları
BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ
A. KÜME YOL HARİTASI
B. İHRACAT YOL HARİTASI
B.1. Dış Ticaret
B.1.1. Su Geçirmez Ayakkabılar
B.1.2. Plastik/Kauçuk Ayakkabılar
B.1.3. Deri Ayakkabılar
B.1.4. Tekstil Ayakkabılar
B.1.5. Diğer Ayakkabılar
B.1.6. İllere Göre Dış Ticaret
B.2. Hedef Ülkeler ve İhracat Yol Haritası
C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI
C.1. Eğitim İhtiyacı
C.2. Danışmanlık İhtiyacı
Ek 1: Anket Soruları ve Cevapları
Ek 2: Anket Soruları Hakkında Firmaların Ekstra Yorumları
1. Pazarlama ve Marka Yönetimi Ölçütleri
2. Ürün Geliştirme Ölçütleri
3. Tedarik Zinciri Ölçütleri
4. Üretim Ölçütleri
5. Satış Ölçütleri
6. Satış Sonrası Hizmetler ve Müşteri İlişkileri Ölçütleri
6
7. Kurumsal Yönetim Süreçleri Ölçütleri
8. Mali ve Finansal Ölçütler
9. İnsan Kaynağı Ölçütleri
10. AR-GE ve Teknoloji Geliştirme Ölçütleri
11. İş Sonuçları Ölçütleri
12. İnovasyon Ölçütleri
13. Beş Rekabetçi Güç Modeli
14. Kümelenme
7
BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU
1. GİRİŞ
Ayakkabı “yerle teması eden sabit bir tabanı olan ayağı korumak ya da kaplamak üzere tasarlamış her
türlü insan yapımı malzeme “olarak tanımlanabilir. Çok geniş bir yelpazede yer alan farklı türden
ayakkabılar üç farklı temelde sınıflandırılabilir:kullanıcılara göre erkek, kadın ve çocuk ayakkabıları;
ayakkabı çeşidine göre, gündelik, resmi, abiye ve spor; kullanılan malzemeye göre plastik su
geçirmezler, plastik/kauçuk, deri, tekstil ve diğer olarak sınıflandırılır. Bu çalışmanın ilk bölümünde
dünya ayakkabı piyasasındaki gelişmeler kullanılan malzemeye sınıflandırılmasına göre yapılacaktır.
2. DÜNYADA AYAKKABI SEKTÖRÜ
2010 yılında dünyada 20 milyar çift ayakkabı üretilmiştir. Bu 20 milyar çift ayakkabının % 87’si
Asya’da, % 4’ü Avrupa’da, % 6’sı Güney Amerika’da, % 2’si Kuzey Amerika’da üretilmiştir. Çin tek
başına bu 20 milyar ayakkabının 12.6 çiftini üretmektedir. Bölgesel komşuları olan endonezya,
Hindistan, Vietnam, Pakistan ve Tayland’la beraber dünya ayakkabı üretim miktarının % 20’ni
üretmektedir.
Türkiye 174 milyon ayakkabı ile dünyanın 10. büyük ayakkabı üreticisidir.
Ayakkabı tüketimindeki yoğunlaşma üretime göre daha azdır. Asya kıtası ayakkabıların % 80’nini,
Avrupa % 20’ni, Kuzey Amerika % 17’ni, Güney Amerika % 8’ni tüketmektedir.
En büyük ayakkabı tüketicisi Çin’dir. 2010 yılında 2.7 milyar ayakkabı Çin’de satılmıştır. İkinci büyük
tüketici ABD’dir. Hindistan ve Brezilya’da önemli ayakkabı tüketicisi ülkelerdir.
Dünyada ihraç edilen ayakkabıların 10 milyarı Çin tarafından ihraç edilmektedir. Hong Kong 421
milyon, Veitnam 268 milyon, İtalya 322 milyon çift ayakkabı ihraç etmişlerdir. En büyük 10 ihracatçı
ülke arasında dört Avrupa ülkesi vardır:İtalya, Belçika, Almanya, Hollanda.
İthal edilen ayakkabıların 2.4 milyar çifti ABD’ye, 620 milyon çifti Japonya’ya satılmaktadır. Rusya
dahil Avrupa ülkeleri 2.4 milyar çift ayakkabı ithal etmektedir.
Miktar cinsinden yapılan bu analizler fiyatlar cinsinden ifade edildiğinde bir parça değişmektedir.
Bundan sonraki bölümlerde dünya ayakkabı dış ticaretindeki dinamikler değerler cinsinden analiz
edilecektir.
2.1. AYAKKABI İHRACATI
Tüm kategorilerdeki dünya ayakkabı ihracatının 2011 yılındaki genel görünümü Şekil 1’de
gösterilmiştir. Buna göre dünyanın iki büyük ayakkabı ihracatçısı Çin ve İtalya’dır. İkinci büyük grup
ihracatçı Asya kıtasında Vietnam, Hindistan ve Endonezya ile Avrupa kıtasında İspanya, Portekiz,
Belçika, Hollanda, Almanya’dır. Üçüncü grup Avrupa kıtasındaki Romanya ve Slovakya ile Amerika
kıtasındaki ABD ve Brezilya’dır. Küresel ihracatı gösteren harita yakından izlendiğinde, dünyada altı
tür kümelenme olduğu görülmektedir. Ayakkabı sektöründe küresel düzeyde altı kümelenme bölgesi
8
vardır. Birincisi Çindir. İkincisi Vietnam ve Endonezya, üçüncüsü İtalya, dördüncüsü Portekiz, İspanya
ve Fransa, beşincisi ABD, altıcısı da Güney Amerika’dır.
Şekil 1: Dünya Ayakkabı İhracat Haritası
2011 yılında 64 kodlu dünya ayakkabı ihracatı yaklaşık 117 milyar dolar olarak gerçekleştir. 2008
yılına kadar sürekli artan toplam küresel ihracat 93 milyar dolara ulaşmış, küresel krizin etkisiyle 83
milyar dolara gerilemiş, bu tarihten sonra artmıştır. Küresel ihracatın yaklaşık % 36’nı Çin
gerçekleştirmektedir. Çin’in küresel ihracattaki payının artışı çarpıcıdır. 2003 yılında % 24’den 12
puanlık bir artışla 2011 yılında % 36’na ulaşmıştır. Çin’i takip eden ülkelerle Çin’in ihracatı arasında
büyük fark vardır ve Çin’i, İtalya, Vietnam, Hong Kong, Almanya, Belçika, Endonezya, İspanya, Fransa,
Hindistan, Portekiz ve Romanya gelmektedir. Türkiye 441 milyan dolarlık ihracat ile küresel ihracatta
30. sırada yer almaktadır
Tablo 1: Ayakkabı (64 Kodlu) İhracatı
İhracat
İhracat
değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat
değeri
2009
İhracat
değeri
2010
İhracat
değeri
2011
Dünya 83909121 92860466 82564928 99247716 116 594 945
Çin 25350737 29720438 28016268 35633851 41 722 333
Iitalya 11011374 11456558 9212744 9852113 11 598 552
Viet Nam 4076199 4872365 4151908 7527764 8 586 520
Hong Kong, Çin 5962447 5980830 4757046 5576873 5655701
Almanya 3557912 4076616 3656028 3950566 4967401
Belçika 3396171 3703291 3486261 3742158 4181935
Hollanda 2683544 2817447 2779541 3032298 3464975
9
Endonezya 1637955 1885473 1736114 2501850 3301943
İspanya 2583274 2888447 2615654 2557084 3126565
Fransa 1984034 2142325 1906979 2081723 2549347
Hindistan 1412039 1581201 1481177 1642895 2534046
Portekiz 1801224 1975019 1744409 1780183 2150294
Romanya 1782507 1749188 1359777 1475815 1818402
Brezilya 2038057 2025176 1477085 1631516 1498768
İngiltere 1074641 1150740 1106698 1309521 1481360
Slovakya 667664 904741 807428 929149 1300978
ABD 887422 1038396 945299 1103837 1287506
Panama 798380 890023 823811 936305 1131408
Austurya 775724 859595 747102 778562 978260
Tayland 976421 960745 793655 821262 926326
Danimarka 603973 632525 544010 659016 754415
Tunus 575817 608039 512264 566385 753515
Ckamboçya 78973 87949 108470 177108 744943
Polanya 409767 464521 399565 513743 621459
Çek Cumhuriyeti 386043 418851 421799 474757 618064
Fas 338732 363660 357292 351856 533487
Macaristan 396508 421650 398627 419701 528189
Meksika 341212 318247 306028 384902 468784
Kore 462637 483065 375107 435862 463472
Turkiye 316740 344890 289569 395739 441300
Kaynak:ITC
Dünya ayakkabı ihracatı 2007-2011 yılları arasında yıllık 7 oranında büyümüş, 2011 yılında ise çarpıcı
bir gelişme göstererk % 17 büyümüştür. Çin 2007-2011 yılları arasında dünya ortlamasının üzerinde %
13 büyümüştür. Bu dönem içinde dünya ortalamasının üzerinde büyüyen bir diğer ülke Slovakya
olmuştur. Bu dönem içinde Slovakya’nın yıllık büyüme oranı % 15 olmuştur. Dünyanın büyük ayakkabı
ihracatçılaruı bu dönem içinde çoğunlukla dünya ortalamasının altında bir performans
göstermişlerdir. Söz konusu yıllar arasında dünya ayakkabı ihracatının sürükleyicisinin esas olarak Çin
ve Vietnam olduğu sonucu çıkartılabilir. 2011 yılı ayakkabı sektörü açısından küresel krizin etkilerinin
tamamen ortadan kalktığı bir yıl olmuştur. Nitekim bu yıl dünya ihracatı % 17’lik büyüme ile tarihi bir
rekora imza atmıştır. Çin, dünya ortalaması düzeyinde % 17, italya % 18 Vietnam % 16 büyümüşlerdir.
Almanya % 26, Belçika % 12, Hollanda % 14, Endonezya %32 büyürken, en büyük artışı % 40 ile
Slovakya sağlamıştır. Ülkelerin dünya ticaretinden aldıkları paya baktığımızda daha önce
10
vurguladığımız gibi Çin % 35.8^lik pay ile dünyanın en büyük ihracatçısıdır. İkinci büyük ihracatçı 5
9.9’lık pay ile İtalya’dır. Üçüncü sırada Vietnam yer almaktadır. Dünya ihracatındaki payı % 7.4’dür.
Altı Avrupa ülkesi Almanya, Belçika, Hollanda, İspanya, Portekiz ve Romanya’nın toplam içinde payı %
17.6’dır. Dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçısı ülkelerin ayakkabı dış ticaret dengesine bakıldığında
Almanya, Hollanda, ispanya, Fransa ve İngiltere hariç diğerlerinin dış ticaret fazlası verdiği
görülmektedir.
Tablo 2’de Türkiye’ye ilişkin rakamlar Türkiyenin ayakkabı dış ticaretinin 430 milyon dolar açık
verdiği, 2007-2011 yılları arasında ihracatın % 8 büyüdüğü, 2011 yılında ise % 12’lik bir artış
gösterdiği görülmektedir.
Tablo 2: Ayakkabı (64) İhracat Göstergeleri
Ülkeler
İhracat değeri
2011
(Bin ABD
doları)
Ticaret dengesi
2011
(Bin ABD
doları)
Yıllık
büyüme
oranı
2007-2011
(%)
Yıllık büyüme
oranı
2010-2011 (%)
Dünya
ihracatındaki
payı
(%)
Dünya 116594945 -642886 7 17 100
Çin 41722333 40168700 13 17 35.8
Italya 11598552 4877621 0 18 09.9
Viet Nam 8586520 8153979 8 16 07.4
Hong Kong, Çin 5655701 514261 -2 1 04.9
Almanya 4967401 -4734988 7 26 04.3
Belçika 4181935 1728029 4 12 03.6
Hollanda 3464975 -671796 6 14 3
Endonezya 3301943 2949315 32 02.8
İspanya 3126565 -169351 3 22 02.7
Fransa 2549347 -4207638 5 22 02.2
Hindistan 2534046 2053956 9 17 02.2
Portekiz 2150294 1393328 3 21 01.8
Romanya 1818402 993296 -1 23 01.6
Brezilya 1498768 1005881 -8 -8 01.3
İngiltere 1481360 -4504639 8 13 01.3
Slovakya 1300978 481489 15 40 01.1
11
ABD 1287506 -22362543 8 17 01.1
Panama 1131408 -37750 8 21 1
Avusturya 978260 -713615 4 26 0.8
Tayland 926326 640276 -3 13 0.8
Danimarka 754415 -248133 5 14 0.6
Tunus 753515 561684 4 4 0.6
Kamboçya 744943 709693 27 48 0.6
Polanya 621459 -456778 10 21 0.5
Çek Cumhuriyeti 618064 -209050 11 30 0.5
Fas 533487 212608 8 17 0.5
Macaristan 528189 42251 6 26 0.5
Meksika 468784 -299592 9 22 0.4
Kore 463472 -1208640 -1 6 0.4
Turkiye 441300 -430093 8 12 0.4
Kaynak:ITC
2.2. AYAKKABI (64 KODLU) İTHALATI
Küresel ithalatı gösteren Şekil 2’den görüldüğü gibi, en büyük iki ithalatçı ABD ve Almanyadır. Bu iki
ülke birinci grupta yer almaktadır. İkinci grup Rusya, İspanya, Fransa,Belçika, Hollanda İtalya,
İngiltere ve Japonya’dır.üçüncü grupta Çin, Hindistan, Avusturalya, Birleşik Arap Emirlikleri,
Kazakidstan, Türkiye, Meksika yer almaktadır.
Şekil 2: Dünya Ayakkabı İthalat Haritası
12
Tablo 3’de dünya ayakkabı ithalatındaki gelişmeler sunulmuştur. 2007 yılında dünya ithalatı yaklaşık
90 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında 98 milyar dolara çıkmış, küresel krizin etkili
olduğu 2009 yılında 88 milyar dolara gerilemiş, 2010 yılında 103 milyar dolara, 2011 yılında ise 117
milyar dolara yükselmiştir. Dünyanın en büyük ayakkabı ithalatçısı ABD’dir. ABD’nin ithalatı 2007
yılında 20 milyar dolardan, 2011 yılında yaklaşık 24 milyara çıkmıştır. İkinci büyük ayakkabı ithalatçısı
Almanya’nın 2007 yılında 7 milyar dolar olan ithalatı 2011 yılında 10 milyar dolara yaklaşmıştır.
Dördüncü büyük ithalatçı olan Fransa’nın ithalatı 2007-2010 arasında 5.5-5.9 milyar dolar arasında
setrettikten sonra 2011 yılında yaklaşık 7 milyar olmuştur. Dünyanın dördüncü büyük ithalatçısı olan
İtalya’nın 2011 yılında ithalatı, Fransa ile aynı düzeyde gerçekleşmiştir. Beşinci büyük ithalatçı olan
İngiltere’nin ithalatı 2011 yılında 6 milyar dolar olmuştur. Bu ülkeleri Japonya, Hong Kong, Hollanda,
İspanya, Belçika ve Kanada izlemektedir. 2007 yılında 570 milyon dolar olan Türkiye’nin ithalatı, 2009
yılında 540 milyon dolara düştükten sonra,2011 yılında 871 milyon dolara çıkmıştır.
Tablo 3: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalatı
Ülkeler İthalat değeri
2007
İthalat
değeri
2008
İthalat değeri
2009
İthalat
değeri
2010
İthalat değeri
2011
Dünya 90242939 97791232 87495181 102844349 117237831
ABD 20404470 20502445 18245270 21932263 23650049
Almanya 6891147 7537308 7008326 7920332 9702389
Fransa 5719759 5947426 5565736 5998871 6756985
Italya 5556900 5808616 5276938 5886956 6720931
İngiletere 5371543 5304391 4862223 5645143 5985999
Japonya 4096788 4457032 4387050 4792842 5426046
Hong Kong, Çin 5136063 5207436 4193472 4976760 5141440
Rusya 2143054 2954241 2267089 3950717 4164417
Hollanda 3146421 3305316 3078501 3352206 4136771
İspanya 2462915 3057647 2699713 2891133 3295916
Belçika 2570051 2925672 2603720 2585242 2453906
Kanada 1726905 1801336 1696912 1927246 2152997
Avusturya 1305832 1522803 1340593 1435744 1691875
Kore 958648 1023578 923139 1260510 1672112
Çin 726482 1015344 880482 1118265 1553633
İsviçre 1050605 1215574 1144919 1221569 1446135
Avusturalya 969483 1105276 1042369 1207674 1364754
13
Kazakistan 43728 55138 38232 1070666 1207036
Panama 790310 956479 784178 943887 1169158
Birleşik Arap Emirlikleri 566185 674548 929077 895775 1101081
Polonya 667766 905945 776221 925664 1078237
İsveç 831330 851337 721515 839225 1054450
Danimarka 947294 1000881 808224 912763 1002548
Şili 414745 630373 541052 734946 938763
Güney Afrika 635825 576611 565765 712090 922808
Turkiye 569929 672917 539460 659674 871393
Kaynak:ITC
Tablo 3’de ayakkabı ithalat göstergeleri sunulmuştur. Ayakkabı ithalatı 2007-2011 yılları arasında yıllık
% 6 büyümüştür. 2011 yılındaki büyüme oranı % 14 olmuştur. İlgili dönemlerdeki büyüme oranları ile
karşılaştırıldığında her iki büyüme oranı da ihracat büyüme oranlarının altında gerçekleşmiştir. En
büyük ithalatçı olan ABD’nin ithalatı hem 2007-2011 yılları arasında hem de 2011 yılında dünya
ortalamasının altında büyümüştür. 2011 yılındaki dünya ithalatındaki payı % 20.2 olarak
gerçekleşmiştir. İkinci büyük ithalatçı olan Almanya dört yıl içinde % 8 büyüdükten sonra, 2011 yılında
çarpıcı bir gelişme göstererek % 22 büyümüştür. Dünya ithalatındaki payı % 8.3 olmuştur. Rusya, Çin,
Kore, İsviçre, Avusturalya 2007-2011 yılları arasında dünya ortalamasının üzerinde bir büyüme
performansı gösteren ülkeler olmuştur. 2011 yılında ise Hollanda, Avusturya, Kore, Çin, İsviçre,
Birleşik Arap Emirlikleri, Şili, polanya ve İsveç dünya ortalamasının üzerinde büyüyen ekonomilerdir.
Türkiye’nin dünya ithalatındaki payı % 0.7’dir. 2007-2010 yılları arasında ithalatı dünya ortalamasının
üzerinde % 9 büyürken, 2011 yılında ithalatı rekor bir düzeyde % 32 büyümüştür.
Tablo 3’de ayakkabı ithalatına uygulanan ortalama gümrük vergileri sunulmaktadır. Avrupa Birliği
ülkeler Birlik dışından yapılan ayakkabı ithalatına ortalama % 2.4 gümrük vergisi uygulamaktadır. ABD
% 11.3, Rusya % 15.7, Kanada % 10, Çin % 23.1, Kazakistan % 15.8 gümrük vergisi uygulamaktadır.
Önemli ayakkabı ithalatçısı ülkelerden japonya % 70.5 ile en yüksek gümrük vergisini uygulamkatadır.
Tablo 4: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalat Göstergeleri
Ülkeler
Ortalama
gümrük vergilsi
(%)
İthalat değeri
2011
(Bin ABD Doları)
Dış ticaret dengesi
2011
(Bin ABD Doları)
Yıllık
büyüme
oranı
2007-
2011
(%)
Yıllık
büyüme
oranı
2010-
2011 (%)
Dünya
ithalatı
içindeki payı
(%)
Dünya 117237831 -642886 6 14 100
ABD 23650049 -22362543 4 8 20.2 11.3
14
Almanya 9702389 -4734988 8 22 08.3 02.4
Fransa 6756985 -4207638 3 13 05.8 02.4
Italya 6720931 4877621 4 14 05.7 02.4
İngiltere 5985999 -4504639 3 6 05.1 02.4
Japonya 5426046 -5355474 7 13 04.6 70.5
Hong Kong, Çin 5141440 514261 0 3 04.4 0
Rusya 4164417 -4132248 18 5 03.6 15.7
Hollanda 4136771 -671796 6 23 03.5 02.4
İspanya 3295916 -169351 5 14 02.8 02.4
Belçika 2453906 1728029 -2 -5 02.1 02.4
Kanada 2152997 -1909177 5 12 01.8 10
Austria 1691875 -713615 5 18 01.4 02.4
Kore 1672112 -1208640 14 33 01.4 11.1
Çin 1553633 40168700 18 39 01.4 23.1
İsviçre 1446135 -1159224 7 18 01.2 0.5
Avusturalya 1364754 -1312997 8 13 01.2 06.2
Kazakistan 1207036 -1206869 18 13 1 15.8
Panama 1169158 -37750 8 24 1 09.2
Birleşik Arap Emirlikleri 1101081 -1068707 9 29 0.9 04.7
Polanya 1078237 -456778 10 16 0.9 02.4
İsveç 1054450 -758801 5 26 0.9 02.4
Danimarka 1002548 -248133 0 10 0.9 02.4
Şili 938763 -800242 20 28 0.8 04.8
Güney Afrika 922808 -888580 10 30 0.8 25.3
Turkiye 871393 -430093 9 32 0.7 0
Kaynak:ITC
Ayakkabı (64 kodlu) dünya ithalat ve ihracatındaki genel eğilimleri ve dinamikleri inceledikten sonra
alt kategorideki ayakkabı dünya dış ticaretindeki genel eğilimler analiz edilecektir. Bir alt kategori su
geçirmez ayakkabılar(6401), plastik/lastik ayakkabılar(6402), deri ayakkabılar(6403), tekstil
ayakkabılar(6404), diğer ayakkabılar(6405) ve ayakkabı aksamı(6406)’dır. Bundan sonraki bölümde bu
alt kategorideki ayakkabı dış ticaretindeki genel eğilimler incelenecektir.
2.3. SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İHRACATI
15
Son yıllarda en dinamik ayakkabı alt kategorilerinden biri su geçirmez ayakkabılardır. Su geçirmez
ayakkabı ihracatını resm eden Şekil 3’den izlenebileceği gibi, iki büyük ihracatçı Çin ve İtalya’dır. İkinci
grup ABD, Almanya, Polonya, İspanya, Portekiz ve Romanya’dır. Üçüncü grup Fransa, İngiltere ve
Türkiye’dir. Bir sonraki grup Hindistan, Endonezya, Kanada, İsveç’den oluşmaktadır.
Şekil 3: Su geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası
Küresel su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar olmuştur. 2007 yılında 888 milyon
dolardan, 987 milyon dolara çıkmış, kriz yılı 2009’da ihracatı azalmamış, 20010 yılında 1.3 milyara,
2011 yılında da 1.5 milyar dolara yükselmiştir. Çin’in ihracatı 2009 yılında da artış eğilimini sürdürerek
2011 yılında 658 milyon dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı İtalya’dır. İtalya’nn ihracatı 2007
yılında 96 milyon dolardan, 2010 yılında 133 milyaon dolara ve 2011 yılında 162 milyon dolara
ulaşmıştır. Çin ve İtalya’yı, Fransa, Hollanda, Hong Kong, Almanya, ABD ve Portekiz izlemektedir.
Türkiye’nin ihracatı 6 milyon dolardan biraz fazladır. Bu alanda en dikkati çeken ülkelerin başında
Hong Kong gelmektedir. 2007 yılında ihracatı 4 milyon olan bu ülke ihracatını dokuz kat artırarak
dünyanın en fazla ihracat 5. Ekonomisi haline gelmiştir. Benzer şekilde Bosna Hersek’de su geçirmez
ayakkabı ihracatını altı kat artırarak en fazla ihracat yapan 9. ekonomi olmuştur.
Tablo 5: Su Geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı İhracatı
Ülkeler
İhracat
değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat değeri
2009
İhracat
değeri
2010
İhracat değeri
2011
Dünya 887573 987236 955876 1319256 1 539 309
Çin 273341 333418 345665 538554 657 697
ItalyA 95722 102970 93860 132988 162484
Fransa 44411 50151 51391 60924 85280
Hollanda 34466 30129 33206 35962 50213
Hong Kong, Çin 4002 3625 10153 29781 35860
16
Germany 16177 21780 17790 20792 31925
ABD 17207 19267 20627 24387 29876
Portekiz 24964 26964 23835 29694 29163
Bosna-Hersek 6014 12185 10708 20540 26549
Panama 15607 20863 22425 21666 24354
Ekvador 19168 16125 14969 18049 24186
Danimarka 4906 6147 11983 17496 23331
Belçika 18091 19971 16080 20341 23033
Kanada 19026 27149 35469 28861 21782
İspanya 17872 16800 17618 24216 21571
Romanya 24888 23464 14855 19645 19190
Sırbistan 12414 10499 11961 16825 19178
İsveç 13428 15171 11931 13249 16920
İngiltere 18299 14933 12768 18774 16603
Malezya 13246 13590 12410 13815 14175
Polonya 9207 9145 8130 11205 11913
Kenya 4469 6443 9373 12250 11107
Slovakya 9347 10656 7547 9779 10997
Meksika 6810 6818 6111 9055 9402
Rusya 9308 10141 8514 8862 9329
Fas 4644 5533 8367 6809 8952
Viet Nam 6806 2700 3474 5770 8269
Fildişi 569 4987 5572 5938 8023
Belarus 13995 13160 8946 9603 7822
Avusturya 5468 4232 4619 5021 7458
Guatemala 3450 5077 4306 6440 6632
Turkiye 5786 6225 3533 5841 6249
Kaynak:ITC
Su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2011 yılları arasında ve 2011 yılında aynı oranda % 16
büyümüştür. Dünya ihracatında % 43’lük paya sahip olan 2007-2011 yılları arasında % 25, 2011
yılında ise % 22 ile dünya ortlamasının üzerinde büyümüştür. Su geçirmez ayakkabı ihracatında ikinci
sırada olan İtalya’nın dünya ihracatındaki payı % 10.6’dır. 2007-2011 yılları arasında % 14 ile dünya
ortalamasının altında ihracatını artıran italya geçtiğimiz yıl % 22’lik bir artış göstermiştir. 2007-2011
17
yılları arasında en çarpıcı ihracat artışını Hong Kong gerçekleştirmiş, % 91 oranında ihracatını
artırmıştır. Bu dönemde ihracatını en hızlı artıran ülkeler bosna-Hersek ve Danimarka olmuştur. 2011
yılında ihracatı en fazla artan ülkeler % 40 ile Hollanda, % 54 ile Almanya, % 29’la Bosna-Hersek, %
33’le Ekvator ve % 34’le Danimarka’dır. 2011 yılında negatif ihracat gösteren ülkeler de vardır.
Bunlardan bazıları Portekiz, Kanada, İspanya, Romanya ve İngiltere’dir. Su geçirmez ayakkabı
ihracatında payı % 0.4 olan Türkiye hem 2007-2011 yılları arasında hem de 2011 yılında dünya
ortalamalarının altında bir performans göstermiştir.
Tablo 6: Su geçirmez (6401 kodlu)ayakkabı ihracat göstergeleri
Ülkeler
İhracat
değeri
2011
(Bin
ABD
Doları)
Dış
ticaret
dengesi
2011
(Bin
ABD
Doları)
İhraç
edilen
miktar
2011
Birim
Birim
değeri
(ABD
Doları/biri
m)
Yıllık
büyüme
2007-
2011 (%)
Miktar
olarak
yıllık
büyüme
2007-
2011
(%)
Değer
olarak
yıllık
büyüme
2010-
2011
(%)
Dünya
ihracatı
içindeki
payı
(%)
Dünya 1539309 8115 0
Miktar
bilinmiyor 16 16 19 100
Çin 657697 655151 121717 Tons 5403 25 22 42.7
Italya 162484 97956 21742 Tons 7473 14 7 22 10.6
Fransa 85280 -17293 11406 Tons 7477 16 40 05.5
Hollanda 50213 16432 4645 Tons 10810 10 98 40 03.3
Hong Kong, Çin 35860 -4417 5198 Tons 6899 91 20 02.3
Almanya 31925 -78889 2980 Tons 10713 14 12 54 02.1
ABD 29876 -107401 3698 Tons 8079 14 17 23 01.9
Portekiz 29163 18013 5818 Tons 5013 4 23 -2 01.9
Bosna-Hersek 26549 23172 6636 Tons 4001 42 29 29 01.7
Panama 24354 -1302 3064 Tons 7948 10 -7 12 01.6
Ekvator 24186 22034 8637 Tons 2800 6 2 34 01.6
Danimarka 23331 -11019 1020 Tons 22874 52 79 33 01.5
Belçika 23033 -1833 1932 Tons 11922 5 24 13 01.5
Kanada 21782 -17222 2853 Tons 7635 3 -25 01.4
İspanya 21571 -23516 1132 Tons 19056 8 93 -11 01.4
Romanya 19190 15267 3017 Tons 6361 -7 -4 -2 01.2
Sırbıstan 19178 14918 1483 Tons 12932 14 5 14 01.2
18
İsveç 16920 -16786 743 Tons 22773 3 -5 28 01.1
İngiltere 16603 -105620 1018 Tons 16309 0 0 -12 01.1
Malezya 14175 8381 1478 Tons 9591 2 10 3 0.9
Polanya 11913 -2833 1120 Tons 10637 7 17 6 0.8
Kenya 11107 6363 6151717 Pairs Oca.81 28 -9 0.7
Slovakya 10997 3702 859 Tons 12802 2 -9 12 0.7
Meksika 9402 -574 1164 Tons 8077 10 24 4 0.6
Rusya 9329 -9043 2554 Tons 3653 -1 -7 5 0.6
Fas 8952 4188 1210 Tons 7398 16 10 22 0.6
Viet Nam 8269 7511 0
No
quantity 12 29 44 0.5
Fildişi 8023 7726 4936 Tons 1625 73 69 35 0.5
Belarus 7822 6307 1803 Tons 4338 -14 -20 -19 0.5
Avusturya 7458 -11474 750 Tons 9944 8 14 49 0.5
Guatemala 6632 3672 1766 Tons 3755 17 3 3 0.4
Turkiye 6249 2021 1193 Tons 5238 1 4 7 0.4
2.4. SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İTHALATI
Dünya ithalat haritasından görüldüğü gibi, su geçirmez ayakkabının birinci grup ithalatçıları ABD,
Japonya ve Avrupa ülkeleridir. İkinci grup Rusya, Kanada, İsveç, Noveç, Hong Kong, Panama ve
Ekvator’dur. Üçüncü grup Meksika, Polonya, Avusturalya, İrlanda, Portekiz ve Şili’dir. Sonraki grup
Brazilya, Peru, Türkiye, Pakistan, Fas’tır.
Şekil 4: Su Geçirmez Ayakkabı Dünya İthalat Haritası
19
6401 kodlu su geçirmez ayakkabı ithalatı 2007 yılında 900 milyon dolardan, 2010 yılında 1.3 milyar
dolara, 2011 yılında 1.5 milyar dolara çıkmıştır. En büyük ithalatçı ülke japonya’dır. 110 milyon
dolarlık ithalatı, 2011 yılında 235 milyona ulaşmıştır.İkinci büyük ithalatçı ülke ABD’nin 2007 yılındaki
su geçirmez ayakkabı ithalatı 96 milyon dolardan, 2011 yılında 138 milyon dolara çıkmıştır. İtalya’nın
ithalatı 2007 yılında 21 milyon dolardan 65 milyon dolara çıkmıştır. İthalatı en fazla artan ülekelerden
biri de Hog Kong’dur. 2007 yılında 7 milyon olan ithalatı, dört yıl içinde 40 milyon dolara yükselmiştir.
Benzer şekilde Rusya’da ithalatını 3.5 milyon dolardan 18 milyon dolara çıkarmıştır. başı çeken ülkeler
Japonya,
Tablo 7: Su Geçirmez(6401) Ayakkabı İthalatı
Ülkeler
İthalat
değeri
2007
İthalat değeri
2008
İthalat değeri
2009
İthalat değeri
2010
İthalat
değeri
2011
Dünya 899154 990455 940366 1255357 1531194
Japonya 109679 129359 143706 165690 235306
ABD 96334 113644 102613 153066 137277
İngiltere 65718 82348 74604 93658 122223
Almanya 61007 67474 63531 70359 110814
Fransa 46238 53386 56568 80060 102573
Italya 20787 25706 38628 50166 64528
Spain 31490 28713 26429 36379 45087
Hong Kong, Çin 7004 6776 14722 33589 40277
Kanada 23851 26967 23070 29836 39004
Danimarka 19688 18347 15395 23412 34350
Hollanda 18514 16365 15001 21003 33781
İsveç 26276 28784 22322 29534 33706
Norveç 23399 24553 21858 21565 30445
Panama 19553 22168 20885 18138 25656
Belçika 17440 24402 20001 19783 24866
Kore 11409 9950 8369 16168 22322
Kolombiya 16833 14023 12856 16212 21406
Finlandiya 15828 17890 14588 17053 21045
Avusturya 11127 12698 12531 14478 18932
Rusya 3571 4766 7310 12376 18372
Polanya 4263 5891 4174 10913 14746
20
İsviçre 8694 9673 10431 11753 14033
Çek Cumhuriyeti 6516 9244 7283 11376 12506
Şili 2568 4059 4435 7276 11314
Portekiz 7430 7810 7349 13634 11150
Meksika 3603 4488 4256 7557 9976
Singapore 2878 4804 3873 6943 9822
Irlanda 18694 12916 8799 8579 8978
Avusturalya 4438 5861 5378 6712 8840
Yunanistan 5483 6903 7530 7240 7589
Slovakya 2374 4265 2999 8391 7295
Brazilya 1028 1864 1630 5096 7151
Bielişk Arap Emirlikleri 6058 4419 4997 6947 6309
Kaynak:ITC
Su geçirmez ayakkabı ithalatında % 15’lik bir paya sahip olan Japonya, 2007-2011 yıllarında ithalatını
dünya ortalaması olan %15’in üzerinde artırarak % 19 büyümüştür. 2011 yılında ithalat artış hızı % 25
iken Japonya’nın artış hızı % 42 olmuştur. Dünya ithalatı içindeki payı % 9 olan ABD’nin ithalatı 2007-
2011 arasında % 11 büyümüş, ancak 2011 yılında % 10 daralmıştır. Üçüncü büyük ithalatçı
İngiltere’dir. Dünya ithalatı içindeki payı % 8’dir. 2011 yılında % 30 ithalatını artırmıştır. 2011 yılında
ithalatı çok hızlı artan ülkelerden biri de Almanya’dır. Almanya’nın ithalat artış hızı % 57 olmuştur.
Son dört yılda su geçirmez ayakkabı ithalatı çok hızlı büyüyen ülkelerden biri de Hong Kong’dur. Bu
dönem içinde ithalatı % 67 büyümüştür.Rusya’da ithalatını % 63 artırmıştır. Geçtiğimiz yıl ithalatı
Almanya gibi rekor düzeyde artan ülkeler, % 47 ile Danimarka, % 61 ile Hollanda, % 41’le Norveç, %
41’le Panama, % 38 ‘le Kore, % 48’le Rusya, % 31 ile Avusturya, 5 35’le Ppolonya ve % 35’le Şili’dir.
Tablo 7: Su Geçirmez (6401 Kodlu) İthalat Dış Ticaret Göstergeleri
Ülkeler
Gümrük
vergisi (%)
İthalat
değeri
2011 (USD
thousand)
Dış ticaret
dengesi
2011 (USD
thousand)
İthalat
miktarı
2011
Birim Birim değeri
(USD/birim)
Yıllık
büyüme
oranı
2007-
2011 (%)
Yıllık
miktar
büyüme
oranı
2007-
2011 (%)
Yıllık
değer
büyüme
oranı
2010-
2011 (%)
Dünya
ithalatındaki
payı
(%)
Dünya 1531194 8115 0
No
quantity 15 10 25 100
Japonya 235306 -232895 36217 Tons 6497 19 6 42 15.4 16
ABD 137277 -107401 18385 Tons 7467 11 6 -10 9 14.5
İngiltere 122223 -105620 17408 Tons 7021 15 6 30 8 4
Almanya 110814 -78889 14015 Tons 7907 13 7 57 07.2 4
Fransa 102573 -17293 13786 Tons 7440 22 18 28 06.7 4
21
Italya 64528 97956 12653 Tons 5100 34 31 29 04.2 4
İspanya 45087 -23516 4970 Tons 9072 10 52 24 02.9 4
Hong Kong,
Çin 40277 -4417 5506 Tons 7315 67 58 20 02.6 0
Kanada 39004 -17222 4999 Tons 7802 11 9 31 02.5
Danimarka 34350 -11019 3154 Tons 10891 15 15 47 02.2 4
Hollanda 33781 16432 5129 Tons 6586 16 41 61 02.2 4
İsveç 33706 -16786 3500 Tons 9630 5 6 14 02.2 4
Norveç 30445 -28775 2091 Tons 14560 4 -1 41 2 0
Panama 25656 -1302 3506 Tons 7318 3 -12 41 01.7 13.9
Belçika 24866 -1833 3315 Tons 7501 5 2 26 01.6 4
Kore 22322 -20358 4473 Tons 4990 20 5 38 01.5 07.4
Kolombia 21406 -20273 6834 Tons 3132 6 2 32 01.4 14.5
Finlandiya 21045 -16903 1697 Tons 12401 5 -3 23 01.4 4
Avusturya 18932 -11474 1872 Tons 10113 13 13 31 01.2 4
Rusya 18372 -9043 2784 Tons 6599 53 53 48 01.2 19.4
Polanya 14746 -2833 2424 Tons 6083 36 49 35 1 4
İsviçre 14033 -13203 1193 Tons 11763 12 8 19 0.9 0.5
Çek
Cumhuriyeti 12506 -8509 1889 Tons 6620 16 99 10 0.8 4
Şili 11314 -5683 1517 Tons 7458 43 42 55 0.7 4
Portekiz 11150 18013 964 Tons 11566 15 5 -18 0.7 4
Singapore 9822 -4329 1334 Tons 7363 33 29 41 0.6 0
İrlanda 8978 -6113 1179 Tons 7615 -17 -19 5 0.6 4
Avusturalya 8840 -7018 1315565 Çift Haz.72 16 32 0.6 04.9
Yunanistan 7589 -6968 1299 Tons 5842 7 6 5 0.5 4
Slovakya 7295 3702 894 Tons 8160 34 17 -13 0.5 4
Brazilya 7151 -2486 582 Tons 12287 63 23 40 0.5 33.6
Güney Afrika 6088 89 785 Tons 7755 19 18 113 0.4 27
Yeni Zelanda 5949 -5457 977 Tons 6089 3 -7 2 0.4 06.1
Peru 5881 -1702 2126 Tons 2766 11 7 55 0.4 12.6
Malezya 5794 8381 860 Tons 6737 28 28 124 0.4 28.6
Gine 5781 -5779 2733 Tons 2115 103 122 65 0.4 20
22
Kırgizistan 5514 -5513 1579 Tons 3492 51 40 49 0.4 14.1
Kaynak: ITC
2.5. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İTHALATI
Plastik/kauçuk ayakkabı ithalatı dünya haritası, en büyük ithalatçılar grubunun üç ithalatçı ülkeden
oluştuğunu göstermektedir:ABD, Almanya ve Japonya. İkinci grup, Rusya, İspanya, İtalya, Fransa,
Belçika, Hollanda ve İngiltere’den oluşmaktadır. Üçüncü grup Kanada, Hong Kong, Birleşk Arap
Emirlikleri ve Güney Afrika’dan oluşmaktadır.
Şekil 5: Plastik/Lastik (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası
6402 kodlu plastik ayakkabı küresel ithalatı 2011 yılında yakşık 30 milyar dolar olmuştur. 2007 yılında
20 milyar olan dünya ithalatı 2008 yılında 22 milyar dolara çıkmış 2009’da 22 milyar dolara
geriledikten sonra 2010 yılında 26 milyar dolara ve 2011’de 30 milyar dolara yükselmiştir. En büyük
ithalatçı ülke ABD’dir, onu Japonya, Almanya, Fransa, Rusya Federasyonu, İngiltere, italya, İspanya ve
Hong Kong izlemektedir. Plastik ayakkabı ithalatında en dikkati çeken ülke Rusya Federasyonu
olmuştur. 2007 yılında 500 milyon doların altında olan ithalatı dört yıl içinde yaklaşık artarak 1.2
milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye’nin 2007 yılında 164 milyon dolar olan ithalatı, 2008 yılında 208
milyon dolara 2011 yılında ise 302 milyon dolara çıkmıştır. Bu ithalat hacmi ile Türkiye dünyanın 20.
Büyük plastik/lastik ayakkabı ithalatçısıdır.
Tablo 8: 6402 Kodlu Plastik Ayakkabı İthalatı
Ülkeler İthalat değeri
2007
İthalat
değeri
2008
İthalat
değeri
2009
İthalat değeri
2010
İthalat
değeri
2011
Dünya 19932487 22317315 21489106 26044454 29 754 391
23
ABD 4698450 5270921 5131004 6307536 6618910
Japonya 1701640 1873344 1947176 2050683 2206041
Almanya 1231576 1400316 1482958 1647663 1945185
Fransa 1083071 1152358 1134882 1308261 1499770
Rusya 499202 782143 716934 1183280 1214167
İngiltere 879219 858242 841911 1124905 1193013
Italya 737740 799111 750360 856404 985698
İspanya 560921 716366 651990 876984 886272
Hong Kong, Çin 1150240 981887 767509 866672 806547
Hollanda 485624 486367 465595 537147 674701
Belçika 587434 658560 609848 661852 628863
Panama 554508 596871 484554 579097 615090
Birleişki Arap Emirlikleri 184925 195216 424546 426363 558418
Kanada 358024 392501 428701 491475 522650
Güney Afrika 225683 228150 230785 318755 401254
Kore 152148 216369 218953 284006 386441
Avusturya 239575 326605 309299 340625 373720
Avusturalya 205395 258558 257688 298890 329379
Şili 148242 208190 187083 242180 304425
Turkiye 163655 207971 172104 218085 301904
Kaynak: ITC
2.6. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İHRACATI
Dünya plastik/kauçuk ihracat haritasından görüldüğü gibi, en büyük ihracatçı Çin’dir. Vietnam’la
birlikte Çin ilk grubu oluşturur. İkinci grup İtalya, Almanya, üçüncü grup Brezilya, İspanya,
Endonezya’dan meydana gelir. Üçüncü grup ABD, Polonya, Romanya, Slovakya, İngiltere, Türkiye
Hindistan, Kanada’dır.
24
Şekil 6: Plastik/kauçuk (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası
2011 yılında plastik/lastik ayakkabı ihracatı yaklaşık 30 milayr dolar olmuştur. Dört yıl önce 2007’de
yaklaşık 17 milyar dolardan, 2008 yılında 20 milyar dolara çıkmış, krize rağmen ihracat azalmamış,
2010’da başlayan artış 2011’de de devam etmiştir. Ayakkabı ihracının % 60’ Çin tarafından
gerçekleştirlmektedir. 2007 yılında yaklaşık 10 milyar dolardan, 2011’de 18 milyar dolara ihracatı
artmıştır. Çin’i izleyen diğer ülkeler arasında büyük bir fark vardır. Küresel ihracatta ikinci sırada yer
alan Vietnam’ın ihracatı 2.3 milyar dolardır. Bu iki ülkeyi bir milyar dolar civarındaki ihracatla Belçika,
Almanya, Hong Kong, İtalya, Holonda, panama ve Brezilya izlemektedir.
Tablo 9: Plastik/Kauçuk ( 6402 Kodlu) Ayakkabı İhracatı
Ülkeler İhracat değeri
2007
İhracat
değeri
2008
İhracat
değeri
2009
İhracat
değeri
2010
İhracat
değeri
2011
Dünya 17465857 19714041 19144763 25111330 29 635 048
Çin 9199849 10662720 11055354 14466839 17 602 617
Viet Nam 854756 1088410 836934 2106522 2332704
Belçika 887272 933469 870450 1016488 1086778
Almanya 556419 690159 738996 808895 1069700
Hong Kong, Çin 1436698 1193855 915478 954839 888087
Italya 768018 782191 633094 703329 847515
Hollanda 340355 508562 483290 481663 609620
Panama 511266 581427 503679 538128 598427
Brazilya 362735 455672 353636 462843 475058
Endonesia 197285 208630 205531 324394 469417
25
Fransa 294725 325377 292118 349245 406671
İspanya 198200 262129 264046 323073 400848
Slovakya 42204 74382 128115 157362 263487
Tayland 229914 215300 169681 172748 220093
Romanya 164295 165875 146726 162924 216251
ABD 155535 198081 163634 173582 205033
İngiltere 94357 119206 122398 161236 195413
Avusturya 119283 160782 146854 165109 177911
Çek Cumhuriyeti 72401 87434 115838 138125 157124
Kamboçya 39 0 0 294 153471
Turkiye 58717 67869 68592 96926 100938
Macaristan 70201 65475 71122 69966 85874
Polanya 31218 44388 44950 61351 73416
Malezya 49115 53351 48101 90311 72909
Tunus 5755 6635 3655 34342 60820
Fas 7868 9422 9788 12670 56077
Meksika 18637 23207 30571 48132 53402
Portekiz 41236 41924 36742 41841 52159
Singapore 16760 23334 29747 46955 50792
Kanada 31219 36406 38600 48394 46003
Hindistan 13297 16089 21416 30332 43347
Kaynak:ITC
2.7. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İHRACATI
Deri (6403 kodlu) ayakkabı ihracatını gösteren Şekil 6’da izlenebileceği gibi, birinci grup Çin, Vietnam
ve İtalya’dan oluşur. İkinci grup Hindistan, Endonezya, Portekiz, İspanya, Fransa, Belçika, Hollanda,
Danimarka’dır. Üçüncü grup Brezilya, İngiltere, Romanya, Slovakya’dan oluşur.
26
Şekil 7: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası
Tablo 10: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası
Ülkeler
İhracat değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat değeri
2009
İhracat
değeri
2010
İhracat
değeri
2011
Dünya 45381883 48118262 40812876 46832950 54 069 462
Çin 9437837 9731536 8305873 10369415 10854124
Italya 8111718 8538593 6803703 7122071 8413359
Viet Nam 1951652 2332047 2054094 3514052 3828050
Hong Kong, Çin 3731803 3911829 3062310 3664035 3751876
Almanya 2186064 2495671 2089453 2079815 2550797
Endonezya 1150492 1321829 1167412 1685142 2198646
Belçika 1826797 1974285 1787312 1848284 2049244
Hindistan 1044946 1221363 1179326 1341309 2012643
Portekiz 1494180 1573856 1359385 1507615 1822544
İspanya 1788420 1862537 1684397 1556275 1792708
Hollanda 1632194 1476697 1387495 1445222 1693345
Fransa 1187797 1294302 1124786 1165115 1420108
27
İngiltere 735482 771262 735702 852616 956617
Romanya 1023263 997265 754120 762858 948030
Brazilya 1397517 1301161 919563 924299 735953
Slovakya 499235 676094 496915 530490 682155
Avusturya 510697 539239 474433 466885 615327
Tayland 596264 628611 508109 534231 561137
ABD 341297 422837 368384 436597 530529
Danimarka 494350 511053 413368 454577 500042
Tunus 357837 364695 305238 338794 499179
Kamboçya 71452 74957 81216 114062 481751
Fas 193915 208820 215554 210024 361230
Meksika 249224 216703 212748 256885 323679
Panama 241468 260137 257554 296419 295143
Macaristan 232479 244637 227102 221659 273018
Bangladesh 89595 145571 156405 194160 271234
Dominik Cumhuriyeti 5868 19577 14451 23208 264597
İsviçre 162349 225514 213843 186590 245614
Polanya 183918 186557 123305 180885 244255
Çek Cumhuriyeti 153782 180601 178923 185265 229565
Turkiye 167776 188055 147645 195226 200042
6403 kodlu deri ayakkabı küresel ihracatı 54 milyar dolardır. 2007 yılında 45 milyar dolar olan deri
ayakkabı ihracatı, İncelediğimiz altı kategoride Çin’in en az baskın olduğu ayakkabı kategorisi deri
ayakkabılardır. Çin ile onu izleyen İtalya arasında ihracat hacmi açısından diğer kategorilerde olduğu
gibi büyük bir fark yoktur.Toplam ihracatın 11 milyar doları Çin, 8 milyar doları İtalya
gerçekletirmektedirler. Bu iki ülkeyi Vietnam, Hong Kong, Almanya, Endonezya, Belçike, Hindiztan,
Portekiz, ispanya ve Hollanda izlemektedir. Türkiye’nin 2007 yılında 168 milyar olan deri ayakkabı
ihracatı 2011 yılında 200 milyon dolara yükselmiştir.
Tablo 9’da deri ayakkabı ihracatına ilişkin bazı göstergeler sunulmaktadır. Deri ayakkabı ihracatı
büyüme hızı 2007-2011 yılları arasında diğer ayakkabı kategorilerine göre daha yavaş bir tempoda
artmış, % 2 olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık 2011 yılında büyüme oranı % 13 olmuştur. Deri
ayakkabı ihracatındaki payı % 20 olan Çin, 2007-2011 yılları arasında ihracatını miktar olarak 5 34
artırmış olsa da, değer olarak ihracat artışı ancak % 5 olmuştur. Buna karşılık İtalya’nin ihracatı miktar
olarak söz konusu dönemde % 5 azalmış olsa bile, ihracat değer artışı 5 18 olmuştur. Bu iki ülke
arasındaki fark, büyük ölçüde ihracat fiyatlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Daha sonraki
bölümlerde görüleceği gibi Çin’in deri iayakkabı ihraç fiyatları, başta İtalya olmak üzere diğer avrupalı
28
üretici ülkelere göre oldukça düşüktür. Yaklaşık % 7’lik payı ile dünyanın dördüncü ihracatçısı olan
Hong Kong’un ihracatı miktar olarak düşmesine rağmen, değer olarak artmıştır. Bir diğer ilginç örnek
Belçika’dır. Deri ayakkabı ihracatı miktar olarak % 38 azalmasına rağmen, değer olarak ihracatı, artan
fiyatlar nedeniyle, % 11 artmıştır. Benzer durum fransa ve Romanya’da gözlenmektedir. Türkiye’nin
deri ayakkabı ihracatındaki payı% 0.4’dür. İhracatı miktar olarak % 6 artmasına rağmen, değer olarak
ancak % 2 artabilmiştir.
Tablo 11: Deri (6403) Kodlu Dünya İhracat Göstergeleri
Ülkeler
İhracat
değeri
(bin ABD
doları)
Dış
ticaret
dengesi
2011
(bin ABD
Doları)
İhracat
miktarı
2011
Miktar
birimi
Birim değeri
(ABD
Doları/birim)
Değer
olarak
yıllık
büyüme
oranı
2007-
2011
(%)
Miktar
olarak
yıllık
büyüme
oranı
2007-
2011
(%)
Değer
olarak
yıllık
büyüme
oranı
2010-
2011
(%)
Dünya
ihracatındaki
payı
(%)
Dünya 54,069,462 676,831 0 2 10 13 100
Çin 10,854,124 9,957,432 755,242 Tons 14,372 3 34 5 20.1
Italya 8,413,359 4,883,601 102,958 Tons 81,716 -1 -5 18 15.6
Viet Nam 3,828,050 3,804,715 0 4 -1 10 7.1
Hong Kong,
Çin 3,751,876 354,609 85,516 Tons 43,873 -1 -8 2 6.9
Almanya 2,550,797 -2,285,047 49,920 Tons 51,098 1 1 23 4.7
Endonesia 2,198,646 2,152,638 122,029 Tons 18,017 30 4.1
Belçika 2,049,244 747,926 7,816 Tons 262,186 2 -38 11 3.8
Hindistan 2,012,643 1,969,509 0 11 8 14 3.7
Portekiz 1,822,544 1,541,690 40,450 Tons 45,057 4 0 21 3.4
İspanya 1,792,708 474,083 35,686 Tons 50,236 -2 25 15 3.3
Hollanda 1,693,345 -301,616 38,427 Tons 44,067 1 147 17 3.1
Fransa 1,420,108 -2,221,875 30,947 Tons 45,888 3 -7 22 2.6
İngiltere 956,617 -2,264,135 23,514 Tons 40,683 6 13 12 1.8
29
Romanya 948,030 794,667 33,038 Tons 28,695 -4 -8 24 1.8
Brazilya 735,953 634,419 16,919 Tons 43,499 -15 -22 -20 1.4
Slovakya 682,155 428,176 19,263 Tons 35,413 4 3 29 1.3
Avusturya 615,327 -297,396 9,452 Tons 65,100 2 2 32 1.1
Tayland 561,137 433,452 13,892 Tons 40,393 -3 -9 5 1
ABD 530,529 -
11,267,036 12,841 Tons 41,315 10 2 22 1
Danimarka 500,042 -121,664 9,841 Tons 50,812 -1 36 10 0.9
Tunus 499,179 484,143 0 3 -1 3 0.9
Kamboçya 481,751 481,053 0 18 11 52 0.9
Fas 361,230 334,135 0 9 4 10 0.7
Meksika 323,679 43,592 6,195 Tons 52,248 7 -2 26 0.6
Panama 295,143 -12,796 12,309 Tons 23,978 5 1 0 0.5
Macaristan 273,018 106,362 8,708 Tons 31,353 2 2 23 0.5
Bengaldeş 271,234 270,207 0 22 16 40 0.5
Dominik
Cumhuriyeti 264,597 242,816 0 17 15 18 0.5
İsviçre 245,614 -674,292 1,854 Tons 132,478 7 4 32 0.5
Polanya 244,255 -233,730 6,701 Tons 36,451 6 7 35 0.5
Çek
Cumhuriyeti 229,565 -118,265 7,951 Tons 28,872 9 158 24 0.4
Turkiye 200,042 -120,228 11,349 Tons 17,626 4 6 2 0.4
Kaynak: ITC
2.8. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İTHALATI
Dünya deri ayakkabı ithalatını gösteren haritadan izlenebileceği gibi, birinci grup tek bir ülkeden
ABD’den meydana gelmektedir. İkinci grup Rusya, Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere, İtalya,
Almanya’dan oluşur. Üçüncü grup Kanada, Japonya ve İspanya’dır. Dördüncü grup Çin, Avusturalya,
Türkiye, Kore, İsveç, Norveç, Birleşik Arap Emirlikleridir.
30
Şekil 8: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası
Tablo 12’den sunulduğu gibi, 2011’de dünya deri ayakkabı ithalatı 53 milyar dolar olmuştur. En
büyük deri ayakkabı ithalatçısı 12 milyar dolarla ABD’dir. Esasen ABD’nin ithalatı 2007 yılına göre
gerilemiştir.Almanya, Fransa, İtalya, Hong Kong, İngiltere, Rusya Federasyonu, japonya, ispanya diğer
önemli deri ayakkabı ithalatçısı ülkelerdir. Bunlardan Almanya’nın, Fransa’nın, İtalya’nın, ingiltere’nin
ithalatı ya değişmemiş ya da çok artmıştır. Buna karşılık Rusya’nın, Hollanda’nın, Japonya’nın,
Kore’nin ve özellikle Çin’in ithalatı artış göstermiştir. Türkiye’nin ithalatı 2007 yılında 270 milyon
dolardan 2011 yılında 320 milyon dolara artmıştır.
Tablo 12: Deri (6403) Kodlu Dünya İthalatı
Ülkeler
İthalat
değeri
2007
İthalat
değeri
2008
İthalat
değeri
2009
İthalat
değeri
2010
İthalat değeri
2011
Dünya 48670670 51298523 43495395 48620313 53392631
ABD 12337985 11904324 9921119 11492086 11797565
Almanya 4074625 4326479 3789202 3886445 4835844
Fransa 3435999 3531055 3247881 3314072 3641983
Italya 3031956 3187913 2935481 3138908 3529758
Hong Kong, Çin 3276450 3413734 2706546 3216997 3397267
İngiltere 3420653 3310675 2801148 3071879 3220752
Rusya 1353621 1795683 1219457 2229119 2189989
31
Hollanda 1688344 1726172 1568501 1657368 1994961
Japonya 1097439 1120869 1001032 1122098 1326719
İspanya 1291103 1554991 1200525 1266197 1318625
Belçika 1525574 1703510 1479858 1393256 1301318
Kanada 1029678 1053936 915065 1013759 1100320
İsviçre 718085 830480 754614 779075 919906
Avusturya 773883 872970 747864 771581 912723
Çin 306515 506119 429529 570330 896692
Avusturalya 570466 657844 583345 656720 735938
Kore 457764 447107 388737 533774 657364
Danimarka 686901 720583 557756 581322 621706
İsveç 416025 437669 343091 391159 481081
Polanya 336395 477361 379873 429875 477985
Norveç 338554 371255 301101 324349 396615
Birleşik Arap Emirlikleri 272014 320871 364904 341149 392377
Şili 201447 248784 187071 277131 368303
Çek Cumhuriyeti 293339 369871 315169 296048 347830
Turkiye 269830 302161 230190 263087 320270
Kaynak:ITC
Dünya ithalatı 2007-2011 yılları arasında yıllık % 1, 2010-2011 yılları arasında % 10 büyümüştür.
İthalat miktar olarak 2010-2011 yılları arasında % 4 azalmıştır. Değer artışı fiyat artışından
kaynaklanmaktadır. Deri ayakkabı ithalatçısı ilk 13 ülke 2020-2011 yılları arasında ithalatlarını miktar
olarak azaltsalar bile değer olarak ithalatları artmıştır. Almanya’nın % 24, Hollanda’nın % 20,
japonya’nın % 18 ithalat değer artışı en yüksek ithalat değer artışları olmuştur. Buna karşılık Çin
ithalatını hem miktar olarak, % 6, hem de değer olarak % 57 artıran ülkelerdendir. Türkiye’de miktar
olarak ithalatıı % 5 artırmış, değer oalrak ithalatı % 22 artmıştır. İthalatçı ülkelerin deri ayakkabıya
uyguladıkları gümrük vergileri son sütünda gösterilmiştir. AB deri ayakkabılara % 1.6 gümrük vergisi
uygulamaktadır. En yüksek gümrük vergisini % 97.3 ile Japonya uygulamaktadır. Rusya %14.1,
Kanada % 8.8, Çin 19.2, Avusturalya % 7.5, Kore % 8.1 gümrük vergisi almaktadır.
Tablo 13: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri
Ülkeler
Gümrük
vergileri
(%)
İthalat
değeri
(Bin ABD
Doları)
Dış ticaret
dengesi
2011
(Bin ABD
İthalat
miktarı
2011
Birim Birim değeri
(ABD/birim)
Değer
olarak
yıllık
büyüme
oranı
2007-
Miktar
olarak
yıllık
büyüme
oranı
2007-
2011
Değer
olarak
yıllık
büyüm
e oranı
2010-
2011
Dünya
ithalatı
ndaki
payı
(%)
32
Doları) 2011 (%) (%) (%)
Dünya 53392631 676831 0 1 -4 10 100
ABD 11797565 -11267036 373842 Tons 31558 -1 -5 3 22.1 04.4
Almanya 4835844 -2285047 137859 Tons 35078 2 -1 24 09.1 01.6
Fransa 3641983 -2221875 112694 Tons 32317 1 -4 10 06.8 01.6
Italya 3529758 4883601 150509 Tons 23452 3 -2 12 06.6 01.6
Hong Kong,
Çin 3397267 354609 105327 Tons 32254 0 -4 6 06.4 0
İngiltere 3220752 -2264135 126557 Tons 25449 -2 -7 5 6 01.6
Rusya 2189989 -2183245 95294 Tons 22981 13 -4 -2 04.1 14.1
Hollanda 1994961 -301616 71863 Tons 27761 3 14 20 03.7 01.6
Japonya 1326719 -1308381 32923 Tons 40298 4 2 18 02.5 97.3
İspanya 1318625 474083 50390 Tons 26168 -2 -9 4 02.5 01.6
Belçika 1301318 747926 66843 Tons 19468 -5 -6 -7 02.4 01.6
İsviçre 919906 -674292 15664 Tons 58727 4 0 18 01.7 0.4
Austria 912723 -297396 19644 Tons 46463 2 1 18 01.7 01.6
China 896692 9957432 16735 Tons 53582 25 6 57 01.7 19.2
Australia 735938 -709928
3417795
4 Çift 22 5 12 01.4 07.5
Republic of
Korea 657364 -576884 21607 Tons 30424 9 -3 23 01.2 10.8
Denmark 621706 -121664 17163 Tons 36224 -4 13 7 01.2 01.6
Sweden 481081 -337894 11866 Tons 40543 2 2 23 0.9 01.6
Poland 477985 -233730 17139 Tons 27889 6 5 11 0.9 01.6
Norway 396615 -388102 9087 Tons 43646 2 -2 22 0.7 0
United Arab
Emirates 392377 -381357 0 5 24 23 0.7 04.7
Chile 368303 -357175 13601 Tons 27079 14 13 33 0.7 04.8
Czech
Republic 347830 -118265 14053 Tons 24751 1 15 17 0.7 01.6
Turkey 320270 -120228 8134 Tons 39374 2 5 22 0.6 0
33
2.9. TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İTHALATI
Tekstil ayakkabı dünya ithalat haritasına göre birinci grup ülkeler ABD, Japonya, İspanya, Fransa,
Belçika, Hollanda, Danimarka, Almanya, İngiltere ve İtalya’dır. İkinci grup ülkeler Kanada, Rusya ve
Hong Kong’dur. Üçüncü grubu Meksika, Norveç, isveç, Polonya, Türkiye, Çin gibi ülkeler oluşturur.
Şekil 9: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası
Tablo 14’de dünyanın başlıca tekstil ayakkabı ithalatçısı ülkelerin ithalatları sunulmaktadır. Dünya
tekstil ayakkabı ithalatı 2007 yılında yaklaşık 10 milyar dolardı. 2008 yılında 11 milyar dolara çıkmış,
2009 yılında geriledikten sonra, 2010 yılında 13, 2011 yılında 17 milyar dolara yükselmiştir. En büyük
ithalatçı ülke ABD’dir. ABD’nin ithalatı 1.4 milyar dolardan, 2011 yılında 1.9 milyar dolara artmıştır.
Almanya 1.4 milyar dolar, Japonya 1.2 milyar dolar, Fransa 1.2 milyar dolar, İngiltere 1.1 milyar ithalat
yapmaktadırlar. Türkiye’nin ithalatı 2007 yılında 97 milyon dolardan 172 milyon dolara çıkmıştır.
Tablo 14: Tekstil( 6404 Kodlu) Ayakkabı İthalatı
Ülkeler
İthalat
değeri
2007
İthalat
değeri
2008
İthalat
değeri
2009
İthalat değeri
2010
İthalat değeri
2011
Dünya 10295563 11303922 10845566 13151947 16707643
ABD 1372945 1223287 1039553 1312898 1904655
Almanya 819590 880213 917235 1041036 1413017
Japonya 795039 929992 918367 1045969 1187271
34
Fransa 799975 851145 820375 975917 1175763
İngiltere 678007 686226 762125 961829 1047560
Italya 661830 727724 679080 809543 964055
İspanya 391936 492999 474719 540110 785500
Hollanda 386163 380976 449414 533928 665179
Hong Kong, Çin 400791 495273 454912 518552 556948
Rusya 169200 209031 198005 333339 500819
Kore 182035 198050 193245 288567 443225
Belçika 377959 467656 407403 436037 422727
Kanada 214593 228102 233212 275644 351421
Avusturya 158954 177213 165230 205299 254874
Güney Afrika 145396 114570 127380 161570 240165
Avusturalya 143167 139228 152410 192640 235554
Şili 46562 145190 140568 182883 219421
Çin 54610 127098 114819 144035 213117
Meksika 128596 146640 129155 167005 208994
İsveç 125329 132485 125315 159903 207298
Panama 17106 28051 38979 84879 202916
İsviçre 121282 133875 139630 160073 200946
Danimarka 111492 128441 121155 168772 199604
Turkiye 96598 113990 98689 124158 171549
Kaynak:ITC
Dünya tekstil ayakkabı ithalatı 2007-2011 yıllarınarasında yıllık % 12, 2010-2011 yılları arasında % 27
büyümüştür. Miktar artışının % 6 olması tekstil ayakkabı fiyatlarının daha hızlı arttığının bir işaretidir.
Dünya ithalatında % 11’lik bir paya sahip olan ABD’nin ithalatı son dönemde % 45 oranında artmıştır.
Almanya 2007-2011 yılları arasında ithalatını % 13 artırmış, geçtiğimiz yıl artış oranı % 36 olmuştur.
Dünya ithalatında % 7’lik bir paya sahip olan Fransa’nın ithalat artışı sırasıyla % 9 ve % 20 olmuştur.
Kore’nin ithalatı % 54, Rusya’nın % 50, İspanya’nın % 45 artmıştır. Ab üyesi ülkeler birlik dışı ithalata
% 4 gümrük vergisi uygularken, en yüksek vergiyi % 79.9 ile Japonya almaktadır.
Tablo 15: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri
Ülkeler
Gümrük
vergileri
(%) İthalat
değeri 2011
Dış ticaret
dengesi
İthal edilen
miktar Birim Birim
değeri
Değer
olarak
yıllık
Miktar
olarak
yıllık
Değer olarak
yıllık
büyüme2010-
Dünya
ithalatındaki
35
(Bin ABD
Doları)
2011
(Bin ABD
Doları)
2011 (USD/unit) büyüme
2007-
2011 (%)
büyüme
2007-
2011 (%)
2011 (%) payı (%)
Dünya 16707643 -30919 0 12 6 27 100
ABD 1904655 -1781161 154935522 Çft 12 8 45 11.4 24.1
Almanya 1413017 -758061 77744 Tons 18175 13 8 36 08.5 4
Japonya 1187271 -1177933 85095 Tons 13952 10 0 14 07.1 79.9
Fransa 1175763 -735311 144187836 Çift Ağu.15 9 20 7 4
İngiltere 1047560 -811692 65424 Tons 16012 13 4 9 06.3 4
Italya 964055 -193926 59563 Tons 16185 9 -4 19 05.8 4
İspanya 785500 -257335 49471 Tons 15878 16 16 45 04.7 4
Hollanda 665179 -132678 58049 Tons 11459 15 30 25 4 4
Hong Kong, Çin 556948 30184 70183810 Çift Tem.94 7 7 03.3 0
Rusya 500819 -492609 34496 Tons 14518 30 23 50 3 17.1
Kore 443225 -421530 23489 Tons 18869 24 4 54 02.7 12.4
Belçika 422727 549784 28912 Tons 14621 2 -3 02.5 4
Kanada 351421 -329982 38064380 Çift Eyl.23 12 5 27 02.1 08.8
Avusturya 254874 -155058 9937 Tons 25649 12 6 24 01.5 4
Güney Afrika 240165 -234950 69122072 Çift Mar.47 14 49 01.4 22
Avusturalya 235554 -225633 32710729 Çift Tem.20 14 22 01.4 04.2
Şili 219421 -124371 36742174 Çift May.97 40 20 01.3 04.8
Çin 213117 7006395 6706 Tons 31780 33 48 01.3 30.2
Meksika 208994 -185124 21092641 Çift Eyl.91 12 25 01.3 28.4
İsveç 207298 -169320 7530 Tons 27530 13 7 30 01.2 4
Panama 202916 8123 16815 Tons 12068 83 62 139 01.2 08.3
İsviçre 200946 -189996 6481 Tons 31005 13 7 26 01.2 0.5
Danimarka 199604 -29037 8211 Tons 24309 15 22 18 01.2 4
Turkiye 171549 -116583 8109 Tons 21155 13 11 38 1 0
Kaynak:ITC
2.10. TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İHRACATI
Tekstil ayakkabı ihracatı sıralamasının en üstündeki grupta Çin ve Vietnam yer alır. İkinci grup
Belçika, İtalya, Almanya, Hong Kong, Hollanda, İspanya, Kanada, ABD, Rusya, Portekiz, İspanya,
üçüncü grup İngiltere, Fransa, Endonezya’dan oluşur.
36
Şekil 10: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası
Dünya tekstil ayakkabı ihracatı 2007 yılında 9 milyar dolardan, 2011 yılında 17 milyar dolara
yükselmiştir. En büyük ihracatçı Çin 2007 yılında 3.5 milyar dolar olan ihracatı küresel krize rağmen
sürekli artarak 2011 yılında 7 milyar dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı Vietnam 2000’li yıllarda
yaklaşık 1 milyar dolar olan ihracatı 2011 yılında 2 milyar dolar sınırını aşmıştır. Belçika’nın ihracatı 1
milyar doların hemen altındadır. İtalya ve Almanya sırasıyla 900 milyon dolar, 770 milyon dolar
ihracat yapmışlardır. Hong Kong, Hollanda, İspanya ve Endonezya’nın ihracatları 500 milyon dolar
civarında dalgalanmaktadır. Slovakya dört yıl içinde ihracatını 5 kat artırmıştır. Türkiye 2007 yılında 28
milyon dolar olan ihracatını 2011 yılında 55 milyon dolara yükseltmiştir.
Tablo 16 : Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Göstergeleri
Ülkeler İhracat değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat değeri
2009
İhracat değeri
2010
İhracat
değeri
2011
Dünya 9154618 10399832 10345927 13218773 16676724
Çin 3480640 3997712 4164021 5684917 7219512
Viet Nam 996426 1224000 1085820 1623075 2028656
Belçika 624153 737726 777584 807380 972511
Italya 581614 632805 519374 632536 770129
Almanya 410277 454306 423045 462789 654956
Hong Kong, Çin 399158 493123 472031 540571 587132
Hollanda 349154 344204 428374 479612 532501
37
İspanya 304081 384669 398899 424782 528165
Endonezya 199227 275585 297847 398639 527177
Fransa 268314 292628 273921 332978 440452
İngiltere 156827 171617 171222 209397 235868
Panama 28542 25559 38782 78585 211039
Danimarka 68071 76286 79649 141295 170567
Çek Cumhuriyeti 95427 83429 75339 102205 169160
ABD 100182 110653 107806 118196 123494
Slovakya 26224 27283 46906 81983 113349
Kamboçya 6578 12795 26620 61576 104551
Tayland 107151 76790 86570 82859 102108
Avusturya 67306 81376 59072 76745 99816
Romanya 58329 46078 44041 68193 98507
Şili 350 47314 61625 78507 95050
Bengaldeş 13986 24359 38454 38757 74331
Brezilya 125550 100238 73240 71170 64070
Hindistan 40963 26711 45003 30067 58899
Turkiye 28417 29411 20574 34649 54966
Kaynak:ITC
Dünya diğer ayakkabı(6405 kodlu) ihracat haritası, ilk grubun Çin, Vietnam, Hong Kong ve İtalya’dan
meydana geldiğini göstermektedir. İkinci grup ABD, İspanya, portekiz, Romanya, Almanya,
Polanya’dan oluşmaktadır. Üçüncü grup ülke Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere ve Türkiye’dir.
Kanada, Hindistan, Endonezya, Pakistan, Brezilya, İsveç, Tunus, Fasd ve Avusturalya’dır.
38
Şekil 11: Diğer Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası
Diğer ayakkabı ihracatı 2007 yılında yaklaşık 4 milyar dolardı, 2008 yılında 5 milyar dolara çıkmış,
2009 yılında 4 milyara geriledikten sonra 2011 yılında 5 milyar doları aşmıştır. En büyük ihracatçı olan
Çin’in ihracatı küresel krize rağmen sürekli artarak 3 milyar doları aşmıştır. Vetnam ihracatını önemli
ölçüde artıran ülkelerden biridir, 2007 yılında 180 milyon dolar olan ihracatı, 2011 yılında 210 milyon
doları geçmiştir. İtalya’nın ihracatı 180 milyon dolardır. Türkiye 37 milyon dolarlık ihracatı ile
dünyanın 15. ihracatçısıdır.
Tablo 17: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İhracatı Göstergeleri
Ülkeler
İhracat değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat değeri
2009
İhracat değeri
2010
İhracat değeri
2011
Dünya 3704128 5283582 4318692 4595478 5059284
Çin 1790029 3390583 2700287 2605389 3040230
Viet Nam 189843 122716 90947 143864 209923
Italya 155870 162189 139115 171323 182702
Polanya 75677 70497 93592 133380 150960
Portekiz 83146 100191 85918 100714 136897
ABD 67221 78024 86418 102400 133783
Romanya 123553 118102 95192 107476 111732
İspanya 89689 83690 79072 86334 110243
Almanya 29344 38139 43213 78820 99440
39
Fransa 45267 52675 58488 61320 67533
Singapore 54450 57612 42337 67985 65025
Hong Kong, Çin 67984 63620 42521 54531 58410
İngiltere 51033 56552 47708 47025 56902
Hollanda 25971 26060 20897 25955 42348
Turkiye 22689 24267 23915 25854 36034
Arnavutluk 45373 57479 65989 48184 33723
İsveç 7134 10746 12408 19864 32286
Avusturya 25890 26647 27276 28852 31216
Malezya 43653 57329 43609 35084 30972
Endonesia 18056 20888 16465 19099 29576
Hindistan 16203 16396 9956 14869 28716
Bulgaristan 22459 17745 17272 25359 28235
Belçika 19320 15348 12673 24280 24290
Makedonya 18514 18204 20759
Kanada 8755 6315 5309 11724 19707
Kaynak: ITC
2.11. DİĞER (6405 KODLU) AYAKKABI İTHALATI
Diğer ayakkabı dünya ithalat haritası, en büyük ithalatçı birinci grubun ABD, Kazakistan,
Tacikistan,İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya’dan oluştuğunu ikinci grubun Kanada, Cezayir,
İspanya ve Polonyadan, üçüncü grubun ise Türkiye, Çin, Rusya, Norveç’te oluştuğu görülür.
40
Şekil 12 : Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Haritası
Dünya ithalat hacmi 7 milyar dolardır. En büyük ithalatçılardan ABD 2007 yılında 1.5 milyar dolar
ithalat hacmine sahipken, 2009 yılında 1.7 milyar dolara çıkmış, 2010’da 2.3 milyar dolara, 2011
yılında da 2.8 milyar dolar olmuştur. İkinci önemli ithalatçı ülke Kazakistan 2007 yılında 7 milyon dolar
ithalat yapaken, ithalatını önemli ölçüde artırarak 1.1 milyar dolara çıkarmıştur. ABD ve Kazakistan
dışındaki ülkelerin ithalatları 400 milyon doların altındadır. Türkiye 2011 yılında 18 milyon dolarlık
diğer ayakkabı ithalatı yapmıştır.
Tablo 18: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri
Ülkeler
İthalat Değeri
2007
İthalat Değeri
2008
İthalat Değeri
2009
İthalat Değeri
2010
İthalat Değeri
2011
Dünya 3475839 3973289 3925566 5793121 6838457
ABD 1533422 1592232 1709849 2265390 2786654
Kazakistan 6988 4343 4093 991809 1102140
Almanya 86452 96325 133638 162963 368043
İngiltere 237962 275510 292804 295107 286945
Tajikistan 27099 175692 140526 135842 261784
Singapur 102834 107213 78164 118384 138798
Fransa 107764 126057 120080 123878 117929
41
Italya 77464 69806 80556 105141 117741
Hollanda 58247 72057 78685 99501 108343
Japonya 46250 59432 67303 83727 106223
Polanya 9186 22528 41804 75341 103054
Kanada 50910 46540 44516 57433 76042
İspanya 56779 57445 62991 58043 62388
Belçika 34634 38495 37398 43668 49324
Hong Kong, Çin 47188 46738 30615 40251 49263
Cezayir 24526 29457 32758 33427 48251
İsveç 13471 16431 19540 25984 37103
Austria 22055 24012 23790 27499 37081
Philippines 11907 10927 12782 23270 34577
Ürdün 18011 21702 24855 33295 34181
Pakistan 15529 20155 23062 27722 33570
Birleşik Arap Emirlikleri 13650 24928 38803 27946 33525
Danimarka 19003 21367 20770 24422 30624
Guatemala 18606 20692 20924 24928 28504
İrlanda 40048 45816 31762 28240 27616
Kore 43636 37670 20384 23865 26932
Avusturalya 18112 18032 18841 23280 26821
Malezya 23242 32280 25934 21316 25154
Portekiz 18680 17440 12796 11309 23067
Venezuela 36043 30603 18154 21245
Şili 9668 16713 15947 14689 21160
Yunanistan 21994 32945 22826 25468 19314
Turkiye 8684 12747 9767 14759 17889
Kaynak: ITC
2.12. AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İTHALATI
Dünya ayakkabı aksamı ithalat haritası birinci grubun İtalya, Almanya ve Romanya’dan oluştuğunu
gösterir. İkinci grup ABD, Rusya, Fransa, çin, Vietnam, Japonya, Endonezya, Slovakya’dır. Üçüncü
grup ayakkabı aksamı ithalatçısı ülke Hindistan, Hong Kong, İspanya, Portekiz,İngiltere, Şili ve
Tunus’tur.
42
Şekil 13 : Ayakkabı(6406 Kodlu) Aksamı İthalatı Haritası
Dünya ayakkabı ithalatı 2007 yılında 6 milyar dolardı, 2008 yılında 6 milyar doları aşmış, 2009 kriz
yılında 5.4 milyar dolara gerilemiş, 2010’da 6.6 milyar dolara, 2011’de 7.6 milyar dolara yükselmiştir.
En büyük ithalatçı olan İtalya’nın ithalatı 2007 yılında 1 milyar doların hemen altında iken, 2011
yılında hemen hemen aynı düzeyde kalmıştır. Almanya 600 milyon dolar, Romanya 490 milyon dolar,
ABD 405 milyon dolarlık ayakkabı aksamı ithal etmişlerdir. Japonya ve Vietnam’ın ithalatları 300
milyon dolardan, Hong Kong, Çin, Slovakya, Rusya, Fransa’nın da 200 milyon dolardan fazladır.
Türkiye 2007 yılında 30 milyon dolar olan ayakkabı ithalatını 2011 yılında 56 milyon dolara
çıkarmıştır.
Tablo 19: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri
Ülkeler İthalat Değeri
2007
İthalat Değeri
2008
İthalat Değeri
2009
İthalat Değeri
2010
İthalat Değeri
2011
Dünya 5900113 6388708 5447465 6570068 7571368
Italya 940005 916352 707756 867044 998566
Almanya 423143 491613 433889 511001 595394
Romanya 337685 352493 281020 357310 482189
ABD 365334 398036 341133 401286 404988
Viet Nam 193409 226581 192974 334972 374506
Japonya 346741 344036 309466 324676 364485
Hong Kong, Çin 254391 263028 219168 300699 291137
43
Çin 299048 284847 247225 272448 264529
Slovakya 191556 206607 154822 179527 256373
Rusya 75231 110430 117666 181915 224085
Fransa 246639 233348 185920 196535 218928
Endonezya 22821 65319 57657 123930 193509
Portekiz 144693 144325 99154 119126 150024
Kore 111655 114432 93452 114131 135829
Macaristan 108394 108601 94673 108877 134236
Tunus 114120 126742 133354 145401 133226
İspanya 130672 126399 99407 113419 128359
Arjantin 19752 26120 48882 84111 123587
İngiltere 89984 91390 89632 97765 115505
Belarus 24383 36987 44053 62765 97008
Avusturya 100041 109305 81879 76262 94545
Hindistan 58578 69778 56319 107085 94087
Hollanda 55449 59631 50867 53765 78582
Bosna-Hersek 62609 68331 58525 67496 77879
Arnavutluk 41546 39838 37829 59507 71774
Fas 55204 50061 43323 49216 71140
Bulgaristan 57057 57504 50386 55283 71024
Tayland 63737 83802 75996 88696 65819
Brezilya 12762 19125 26742 64307 65132
Kanada 49849 53291 52348 59098 63559
Finlandiya 37062 43900 27152 42120 56047
Turkiye 29719 34339 25432 34090 55553
44
2.13. AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İHRACATI
Şekil 14 : Ayakkabı (6406 Kodlu) Aksamı İhracatı Haritası
Tablo 20: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İhracat Göstergeleri
Ülkeler İhracat değeri
2007
İhracat değeri
2008
İhracat değeri
2009
İhracat değeri
in 2010
İhracat değeri
2011
Dünya 6577471 7252583 6014707 7201926 8538578
Çin 1169042 1604470 1445068 1968736 2348153
Italya 1091013 1051791 866879 1000734 1127741
Romanya 388180 398403 304843 354719 424691
Hindistan 289836 293972 219096 222095 386857
Almanya 284372 301397 266303 295707 347786
Hong Kong, Çin 322801 314778 254552 333116 334336
Kore 370806 385495 280969 313940 319860
ABD 205980 209533 198430 248675 264791
Chinese Taipei 240159 231847 173030 215735 230128
Slovakya 80780 103653 118879 126003 218975
Brezilya 126307 143867 117069 159093 202550
Tunus 180862 196366 161692 157109 178866
45
Viet Nam 76716 102492 80639 134317 170742
İspanya 185006 163540 122974 142403 159626
Fransa 143507 127192 106275 112140 129302
Bulgaristan 103679 102664 74502 94152 122824
Macaristan 67669 73122 63606 97884 119116
Arnavutluk 123124 111813 86189 93886 118913
Sırbistan 86618 107879 75434 86621 107573
Polanya 73567 104496 89407 92940 101840
Fasds 94364 97920 78825 72409 94058
Ukrayna 56022 72192 58361 72925 84901
Bosna-hersek 73579 82740 63659 67354 79495
Endonezya 70905 57025 47756 73121 74926
Portekiz 59683 66635 53213 60507 61861
Meksika 49628 57891 47193 55907 57310
Hollanda 31777 27705 34386 36153 48271
Çek Cumhuriyeti 47802 44367 38666 39676 47420
Austurya 47062 47319 34848 35951 46531
Turkiye 33355 29063 25311 37244 43071
Kaynak:ITC
2.14. İHRACAT VE İTHALAT FİYATLARI
Dünya ortalama ayakkabı fiyatları 2000’li yılların başında 5.50 ABD Dolarıydı. Fiyatlar 2005 yılına
kadar göreli istikrarlı kaldı, bu tarihten sonra artmaya başladı. Kriz öncesi 2008 yılında 7.22 ABD
Doları düzeyine çıktı. Bugün ortalama 6.40 ABD Dolarına eşittir.Çarpıcı iki tesbitle devam edelim.
Birincisi, Asya ülkelerinde ortalama fiyatları 4 ABD dolarıdır. Buna karşılık Avrupa ülkelerinin
ortalama ihraç fiyatları 23 ABD Dolardır. İkincisi, 2000’li yıllar boyunca Asya’daki bu fiyatlar aynı
kalmış, Avrupada ihraç fiyatları 15 dolardan 23 dolara artmıştır. Bunun açıklamasında iki olgu öne
çıkmaktadır. İlki Avrupa ülkelerinin yüksek ihracat fiyatlarına sahip deri ayakkabılarda daha büyük
piyasa payına sahip olmaları, buna bağlı olarak daha yüksek fiyatlı piyasa segmentinde üretim
yapmalarıdır.
Şekil 14’de dünyanın en büyük 15 ayakkabı ihracatçısının ortalama fiyatları sunulmaktadır. En büyük
ihracatçı Çin’in ortalama ihraç fiyatı 3.39 ABD dolarıdır. Buna karşılık İtalya’nın ortalama ihraç fiyatı
39.51 ABD dolarıdır. Fransa ve Portekiz ortalama ihraç fiyatları 25 ABD dolarının üzerindedir.
46
Şekil 15: Ayakkabı İhracat Fiyatları
İthalat fiyatlarındaki dağılım ihraç fiyatlarına göre daha azdır. Avrupa ülkeleri diğer ülkelere göre ithal
ayakkabılara daha yüksek fiyat ödemektedir. Bunun tek istisnası İspanya’dır. İspanya’nın ithalata
ödediği fiyat ortalama 6.25 dolardır. En yüksek fiyatı yaklaşık 24 dolar ile İsviçre ödemektedir. Şekil
15’de en büyük 15 ithalatçı ülkenin ödediği ortalama ithalat fiyatları gösterilmektedir.
Şekil 16: Ayakkabı İthalat Fiyatları
Daha önceki bölümlerde gösterildiği gibi, sugeçirmez(6401 kodlu) ayakkabılarda Çin en büyük
ihracatçı ülkedir. Çin’in ihraç fiyatları en büyük on ihracatçı ülkenin en düşüğü olmasına rağmen
İtalya ve Portekiz’in fiyatlarına yakındır. Fransa, İspanya, Hollanda ve Hong Kong en yüksek ihraç
fiyatlarına sahiptir.
47
Şekil 17: Su Geçirmez Ayakkabı İhracat Fiyatları
Şekil 16’da pastik/lastik ayakkabılarda en büyük 10 ihracatçı ülkenin ortalama fiyatları
gösterilmektedir. Bu kategori ayakkabı sanayinin en fazla ticareti yapılan üründür. Çin en büyük
ihracatçı olmasına rağmen en düşük ihracat fiyatına sahiptir.
Şekil 18: Plastik/Kauçuk(6402) Ayakkabı İhracat Fiyatları
Şekil 19’da dünyanın en büyük 10 deri ihracatçısı ülkenin ortalama ihraç fiyatları gösterilmektedir.
Deri ayakkabı ihracatında miktar olarak ihracatın % 43’nü gerçekleştirdiği halde Çin yaklaşık en düşük
ihracat fiyatı nedeniyle payı % 16’ya düşmektedir. Buna karşılık 52 dolarlık fiyatı nedeniyle dünya deri
ihracatının yalnızca %&’nı gerçekleştiren İtalya, değer olarak dünyanın ikinci büyük ihracatçısı haline
gelmektedir.
48
Şekil 19: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı İhraç Fiyatları
Şekil 20’de en büyük ihracatçı ülkelerin tekstil ayakkabı ihracat fiyatları gösterilmektedir. Diğer
ayakkabı kategorilerinde olduğu gibi en düşük ihracat fiyatı Çin’, en yüksek fiyat İtalya’ya aittir. Diğer
ayakkabı kategorilerinden farklı olarak İngiltere düşük bir ihracat fiyatıyla da olsa dünya sıralamasına
girmiştir.
Şekil 20: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı İhracat Fiyatları
Şekil 21’de diğer ayakkabı kategorisinde yer alan ürünleri en fazla ihraç eden ülkelerin ihracat fiyatları
sunulmaktadır. Ayakkabı ihracatında orta segmentte ki ürünlerde Avrupa piyasasına üretim yapan
Portekiz, Romanya ve Polonya’nın yüksek ihracat fiyatları dikkat çekmektedir. Diğer ayakkabı
ihracatında en büyük paya sahip olan Çin en düşük ihracat fiyatına sahiptir.
49
Şekil 21: Diğer Ayakkabı (6405 Kodlu)İhraç Fiyatları
3. DÜNYA AYAKKABI ÜRETİM VE TÜKETİMİNDEKİ GENEL EĞİLİMLER
Şu ana kadar yapılan analizlerde Avrupa ayakkabı sanayinin esas olarak deri ayakkabı
üretiminde, özellikle de ayakkabı tasarımda ve dünya çapındaki prestijli markaların
üreriminde üstünlüğe sahip olduğu görülmüştür. Özellikle İtalya ve Fransa ayakkabı sanayi
kalite ve yaratıcık açısından dünya çapında büyük bir şöhrete sahiptir. Buna karşılık başta
Vietnam ve Endonezya ve kısmen de Çin olmak üzere Asya ülkeleri düşük piyasa
segmentindeki ürünlerde başta Avrupa olmak üzere dünya piyasaları için üretim
yapmaktadır. Çin ağırlıkla olarak ABD pazarı için düşük piyasa segmentinde üretiminde
yoğunlaşmıştır.
ABD spor ayakkabıları ile botların tasarım ve pazarlamasında uzmandır. Kısaca pazarın
belirli bir segmenti için üretim yapmaktadır. Romanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya,
Macaristan, Slovakya ve Bulgaristan İtalyan, Fransız ve Alman markaları ile bu markaların
aksamının üretiminde uzmanlaşmışlardır. Portekiz ve İspanya Avrupa piyasaları orta piyasa
segmentindeki ürünlerin üretiminde uzmanlaşmışlardır.
Küresel kriz sona ermiş olsa da, krizin tüketiciler üzerindeki etkisi halen devam etmektedir.
Özellikle gelişmiş ülkelerde tüketim harcamaları kriz öncesi eski düzeyine geri dönmemiştir.
Harcanabilirler gelir düzeyi kriz öncesi düzeyin oldukça altında seyretmektedir. Bu durum
tüketim mallarına özel olarakta ayakkabı talebini etkilemektedir. Özellikle fiyat tüketiciler için
tekrar önemli bir değişken hale gelmiştir.
Gelişmiş ülkelerdeki demografik yapıdaki değişiklikler ayakkabı talebini etkilemektedir. 55 yaş
üzerindeki nüfusdaki artış rahat, konforlu ayakabılara olan talebi artırmaktadır. Eskiye oranla
bu kesim daha aktif, spor yapmakta ve modayı takip etmektedir.
Küreselleşmeyle birlikte farklı kültürlere ve farklı kültürlere ilişkin tarzlara daha çok ilgi
duyulmaya başlanmıştır. Buda kültürel-etnik ayakkabı biçimlerine olan talebi artırmaktadır.
Ekolojik ürülere talep artmıştır. Örneğin geri dönüşümlü malzemelerden yapılmış
ayakkabılara talep artımaktadır.
50
Ayakkabı sektöründe taşaronluk uzunca bir süredir yaygın bir uygulama haline gelmiştir.
Avrupa kökenli spor markalarının üretim tesisleri uzunca süredir Çin, Vietnam ve Hindistan
başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesine yayılmış durumdadır. Taşeronluk ayakkabı
sektörünü küresel hale getirmiş ve üreticiler arasındaki rekabeti artırmıştır.
Taşeronluk giderek yakın ülkelere doğru kaymaktadır. Bunun en önemli nedeni yakın zaman
kadar yılda iki kez olan moda ve trendlerin değişimi giderek yılda 4-6’ya çıkmasıdır. Bunun
sonucunda talepteki değişmelere hemen cevap vererek az sayıda ve garantili satışa imkan
vermek için tüketim piyasalarına yakın yerler terih edilmeye başlanmıştır. Slovakya, Polonya,
Macaristan, Romanya, Bulgaristan, ikinci halkada da Türkiye, Fas ve Tunus tercih edilmeye
başlanmıştır.
Yenilik ve katma değer giderek önem kazanmaktadır. Derinin yumuşatılması teknolojisi, su
geçirmez ayakkabılardaki gelişmeler giderek önem kazanmaktadır.
Yumuşak ve hafif malzemelerin kullanıldığı ayakkabılar yeni trendin en önemli ürünleridir.
Çizmeler, su geçirmezler ve sandallardaki gelişme devam etmektedir.
3.1. SATIŞ KANALLARI
Genel olarak gelişmiş ülkelerde özel olarak Avrupa Birliğinde ayakkabılar başlıca iki kanaldan
tüketicilere ulaşmaktadır. Ayakkabıda uzmanlaşmış dağıtım kanalı ve uzmanlaşmamış/genel dağıtım
kanalları. Birincisinde ürünler ithalatçı/toptancı ya da simsar/ parekendeciler tarafından arz edilir.
Bunlar Avrupa pazarının yaklaşık % 58’ni temsil ederler. Bunlar ya zincir mağazalar ya da küçük
bağımsız satış mağazaları biçiminde organize olmuşlardır.
İkincisinde uzmanlaşmamış/genel dağıtımda ayakkabı parekendecilerin sattıkları çok çeşitli üründen
yalnızca biridir. Bunlar ürünlerini ithalatçı/toptancılardan ya da doğrudan yabancı üreticilerden alırlar.
Bu tür parekendeciler spor/ giyim mağazaları, süper marketler, outleri içerir. Bu satış kanallarıyla
Avrupa’da ayakkabıların % 42’si satılmaktadır. Görüldüğü gibi ayakkabı çok geniş bir dağıtım ağıyla
satılmaktadır.
Geleneksel satış yöntemi imalatçıdan ithalatçıya/toptancıya oradan da parekendeciye ürünün
satışıdır. Bu geleneksel tedarik zincirinde ithalatçı/imalatçı stok bulundurmak zorundadırlar.
Gelişmekte olan ülke üreticileri için ayakkabının gelişmiş ülkelerde dağıtımı önemlidir. İlk defa o
ülkeye ihracat yapılacaksa ithalatçı/toptancıcıya satış yapılması en iyi yoldur. Bunun nedeni bu tür
ithalatçılar piyasalar hakkında daha iyi bilgiye sahip olmasıdır.
İthalatçılar, kendi hesaplarına ayakkabı alırlar. Bunların bir kısmı uzman parekendicilere, parekende
zincirlerine fuarlar aracılığıyla ya da satış temsilcileri aracılığıyla satarlar ya da satış temsicileri
aracılığıyla siparişleri alırlar. İthalatçıların yerel piyasa ilişkileri vardır. Piyasalardaki trendleri,
eğilimleri iyi değerlendirirler. Toptancılar, çoğunlukla bağımsız ya da uzman ayakkabı dükkanlarına
satarlar ve belirli türden ayakkabıların satışında önemli rol oynarlar. Çoğunlukla geniş bir ayakkabı
koleksiyonlarını bulundurular. Toptancı kar marjları oldukça yüksektir. Ancak internet üzerinde
yapılan ticaret ve büyük parekende ticaret zincirlerinin artmasıyla kar marjları azalmaya başlamıştır.
51
Simsarlar, alıcı ve satıcılar arasında yer alırlar, kendi hesaplarına mal alıp, satmazlar, komisyon
temelinde çalışırlar. Belirli imalatçı/toptancı/parekendeci hesabına çaşılırlar. Alıcı grupları, simsarlar
gibi çalışırlar. Doğrudan imalatçıdan kendi parekende birimleri için ayakkabı satın alırlar. İmalatçılar
ve parekendeciler arasında finansal aracı gibi hareket ederler. Bu gruplar kendi markalarını
geliştiremeye çalışırlar. Ariston, nord West, Ring, Euro ile spor ayaklabılarda ‘intersport’, ‘Sport 2000’
bu gruplara örnekdir.
Yerli tedarikçiler,imalatçılar, üretim maliyetlerinin artmasıyla, ithalatçılığa başlamaktadırlar. Siparişle
ayakkabı ürettikleri için üretim maliyetlerini düşürmek için ucuz kaynak arayışına girerek ayakkabı
aksamı ithal ederler. Clark,Eram, Ecco vb bunlara örnektir.
Uluslararası tedarikçiler ve moda evleri, uluslararası markaların yönetici ofisleri ya ABD ya da
Avrupa’dadır. Bunların tasarımı, ürün geliştirme, pazarlama ve satın alma ofisleri vardır. bunlar iki
türlüdür: Lüks tüketim moda evleri, Prada, Yves Sain Lorent, Chanel gibi. Anaakım modaevleri, bunlar
üst ve orta kalitede üretim yapan Burberry, Geox vb.’dir.
Ayakkabı satan zincir mağazalar, bunlar toplam arzın AB’de üçte birini sağlamaktadır. Bu zincir
mağazalar standart ürün çeşidine sahiptirler, ya prestijli caddelerde ya da kent dışı AVM’lerde yer
alırlar. Bunlar ürünlerini düşük-orta düzeyde fiyatlarda satarlar. Bunlar AB piyasalarında iyi
işlemektedir. Buna rağmen son yıllarda spor parekendicileri/hipermarket fiyat rekabetinden ciddi
biçimde etkilenmişlerdir.
Bağımsız ayakkabı mağazaları(butikler)üst düzey kalitede deri ayakkabı satışında uzmanlaşmışlardır.
Department mağazalar, ayakkabı pazarında önemlidirler. Spor ayakkabı parekendiciler, bunlar
portföylerinde çok çeşitli markaları bulundururlar. Decatthlon, JD Sports gibi. Giyim parekendicileri,
değişik marka ve tarzda ayakkabıda bulundururlar. AB’de ayakkabı pazarının % 8’ni oluşturur.
Supermarketler, Tesco, Carefour gibi, düşük kalitedeki ürünlerde fiyatlar üzerinde ciddi bir baskı
yaratırlar. Son yıllarda en hızlı artan dağıtım kanalı internet üzerinden yapılan ticaret olmuştur.
3.2. FİYAT YAPISI
Hedeflenen piyasalara girileceği zaman piyasaya giriş stratejisinde doğru fiyatlama temel bir konudur.
İhracatçılar için gelirin yaratıldığı tek strateji alanı fiyatlamadır. Diğer tüm faaliyetler maliyetlere
ilişkindir. Ürünün diğer ürünlerle kıyaslanmasındaki en önemli kıyaslama aracı fiyatlamadır. Aşırı arz
ve rekabet nedeniyle, standart ayakkabı fiyatları ciddi bir baskı altındadır. Büyük parekendiciler büyük
miktarlarda satın alımlar yaparak fiyatlar ve kar marjları üzerinde büyük baskı yaratmaktadır.
Gelişmekte olan ülke ihracatçılarının hedef tüketici grupları için tasarım, tarz ve rahatlık olarak kendi
ürünlerinin farklılıkları üzerinde odaklanmaları gerekmektedir. Bu yaratıldığı takdirde fiyat daha az
önemli bir değişken haline gelecektir. Ucuz tedarikçi gelişmekte olan ülkelerden biri olmaktan
kaçınılması gerekir.
Fiyat belirlenirken, aşağıdaki unsurlar önem kazanmaktadır:
Her bir dağıtım kanalının ve parekende kategorisinin mark-up’ları
Hedef piyasalardaki rakip ürünlerin fiyatları
Yerel rakiplerin kredi koşulları ve indirim yapısı
52
Üretim maliyetleri, gümrük vergileri, KDV düzeyi ve diğer maliyetler
Ürünün tanıtımı, paketlenmesi ve pazarlanması için gereken diğer maliyetler
Yerel bağlantılara göre “uygun” ve “taktik” fiyat düzeyi
Tablo 21: Nihai Parekende Fiyatının Hesaplanması
Düşük Orta Yüksek
Malzeme maliyeti(%15 stok maliyeti dahil) 25 25 25
Doğrudan işgücü maliyeti 25 25 25
Diğer maliyetler(paketleme, tanıtım, numune gönderilmesi) 15 15 15
Maliyet fiyatı 65 65 65
Mark-up (kar dahil, % 35, genel giderler) 23 23 23
İhracat fiyatı(FOB) 88 88 88
Gümrük vergileri(AB için) 4 4 4
Diğer maliyetler(taşıma, sigorta, bankacılık) 8 8 8
CIF fiyatı 100 100 100
İthalatçı/toptancı kar marjı 30 35 40
İthalatçı/toptancı satış fiyatı 130 135 140
Parekendeci kar marjı(düşük % 45, orta %60, yüksek % 75) 59 81 105
Net satış fiyatı 189 216 245
KDV(örnek % 19) 36 41 47
Nihai parekende satış fiyatı 225 257 292
Kaynak: CBI
Fiyatın belirlenmesinde en önemli unsur her düzeydeki kar marjlarıdır. AB’de parekendeci kar
marjları, ayakkabıya bağlı olarak % 45 ile % 75 arasında değişmektedir. Resmi ya da gece
ayakkabılarında en yüksek, spor ayakkabılarında düşük kar marjı vardır. Benzer şekilde, eğer ayakkabı
zincir mağazalarda satılacaksa parekendeci kar marjı düşük olacak, buna karşılık cadde de satılacaksa
yüksek olacaktır.
Rakip ürünlerin ihracat, CIF fiyatlarını bulmak için nihai satış fiyatının 3-4.5’ bölünmesi gerekir.
Bulunacak bu fiyat rakip ürünlerin ihraç fiyatını verecektir.
İthalatçı/toptancı fiyatları maliyetlerini CIF temelinde hesaplarlar. İthalatçı/toptancı kar marjı % 30 ile
40 arasında değişir. AB’de şu ana kadar en düşük % 15 en yüksek % 60 ithalatçı/toptancı kar marjı
kayd edilmiştir.
3.3. YABANCI PİYASALARA GİRİŞ
Gelişmekte olan ülkede faaliyet gösteren ayakkabı üreticilerinin gelişmiş olan ülkelere ihracat
yapabilmesi için piyasaya giriş şartlarının iyi belirlenmesi gerekir. Bu şartlar çevre, tüketici sağlığı ve
toplumsal duyarlılıklara dayanır. İhracatçıların paketlemeden başlayarak, fikri mülkiyet hakları,
etiketleme, anti-dumping, sahtecilik, gümrük vergileri ve kotalar konusunda bilgilenmesi gerekir:
53
Paketleme
Paketleme, özellikle hava sıcaklığındaki değişikliklere, ürünlerin bozulmasına ve hırsızlıklara karşı
önemli bir konudur. Deri ayakkabıların her bir çiftinin ayrı kutulara, 12-18 çiftininde karton kutulara
konması gerekir. Daha ucuz olan plastik ve tekstil ayakkabıların plastik poşetlere konulması gerekir.
Gelişmiş ülkelerdeki ithalatçılar yükleme yapılmadan paketlemenin nasıl yapıldığını bilmek isterler.
Güvenlik ve ürünlerin zarar görmesine karşı koruyucu paketleme bir yana, paketlemede bir diğer
dikkat edilen nokta da çevre dostu ulaştırma yönteminin seçilmesidir.
Fikri Mülkiyet Hakları
Avrupa Birliği Rekabet ve Yenilik Kurumu ayakkabı üreticilerini ilgilendiren Fikri Mülkiye Hakları
konusunda rehber hazırlanmıştır.
Etiketleme
Ayakkabı için AB’de Ayakkabı Etiketleme Yönetmeliği vardır. Kullanılan malzeme ve üst kısım ve
tabanda kullanılan malzeme konusunda bilgiler içermesi gerekir.
Anti damping
Nisan 2006’da, AB, Çin ve Vietnam’dan yapılan deri ayakkabı ithalatına anti-damping vergisi uyguladı
bu vergi önce 2010’a daha sonra da 2011’e kadar uzatıldı. AB’ye yapılacak ayakkabı ihracattında
uygulanacak anti-damping konusunda işlemler son bilgiler sürekli güncellenerek yayınlanmaktadır.
Gümrük vergileri
Ayakkabı ithalatında ülkelerin uyguladıkları gümrük vergileri 4-digite kadar olan ürünlerde bu
çalışmada verilmiştir. Daha ayrıntılı gümrük tarifeleri Birleşmiş Millerler ve Dünya Bankası tarafından
yayınlanmaktadır.
Kotalar
Bazı ülkeler ayakkabı ithalatında miktar kısıtlamaları, kota uygulamaktadır. Örneğin AB, ithalat
hacminin büyüklüğü ve AB fiyatları ile Çin’deki fiyatlar arasındaki büyük farklar nedeniyle Çin’den
yapılan ithalata karşı çok duyarlıdır ve bazı ürünlerde kısıtlamalara gitmektedir.
Sahtecilik
Bu konuda ayakkabı sanayi birlikte çalışmaktadır. Ekim 2008’de aralarında Türkiye’nin de bulunduğu
9 ülke( ispanya, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Fas, Tunus, İtalya ve Türkiye) sahte ayakkabı
üreticilerine, ithalatçılarına ve internetten satış yapanlara karşı ortak eylem kararı almışlardır.
54
4. TÜRKİYE’DE AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ
4.1. DÜNYA AYAKKABICILIK SEKTÖRÜNDEKİ KONUMU
Türkiye, 2010 yılında ürettiği 174 milyon çift ayakkabıyla dünyanın en büyük üreticileri listesinde on
birinci sırada yer almaktadır. 2010 yılında üretilen ayakkabıların 72 milyon çifti ihraç edilmiş, buna
karşılık ithalat 41 milyon çift olmuştur. Miktar bazındaki bu rakamların değer karşılığı ise; ihracat ve
ithalat için sırasıyla 358 milyon ve 626 milyon ABD Doları olmuştur. Böylece, Türkiye’nin ihracatçı
ülkeler dünya sıralamasındaki yeri miktar bazında on altıncılık, değer bazında ise yirmi dördüncülük
olmuştur. İthalatta ise, Türkiye miktar bazında otuz sekizinci, değer bazında yirmi altıncı olmuştur.
Bu sıralamalar Türkiye’nin ortalama birim ihracat ve ithalat fiyatları arasındaki farkı yansıtmaktadır:
2010 yılında, ortalama birim fiyat ithalatta 16,06 ABD Doları, ihracatta ise 5,17 ABD Doları olmuştur.
Türkiye ne yazık ki, düşük katma değerli ürünler ihraç ederken, yüksek katma değerli ürünler ithal
etmektedir. Karşılaştırma yapmak amacıyla, AB’nin ayakkabıcılık sanayisinde uzmanlaşmış 9 ülkesinin
ortalama ihracat ve ithalat birim fiyatları aşağıda verilmiştir.
Tablo 22. 2010’da Ortalama İhracat Ve İthalat Birim Fiyatları (USD)
Sıra* İhracat
Birim Fiyatı
%** Sıra* İthalat
Birim Fiyatı
%***
İtalya 2 39,51 10,0 5 13,83 5,4
Belçika 5 18,30 4,2 11 11,42 2,8
Almanya 6 19,99 3,9 2 12,94 7,5
Hollanda 8 16,64 2,8 9 11,68 3,1
İspanya 9 21,51 2,8 10 6,25 3,0
Fransa 10 28,32 2,2 3 12,65 6,4
Portekiz 11 25,90 2,0 29 8,05 -
Birleşik Krallık 14 23,81 1,4 4 10,00 6,1
Romanya 15 19,36 1,3 40 3,33 -
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011,
www.apiccaps.pt/c/document_library/get_file?uuid...26e8...
*En Büyük İhracatçılar ve İthalatçılar Listesindeki
**Dünya ihracatındaki payı
***Dünya ithalatındaki payı
55
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ülkelerin tümünün ortalama ihracat birim fiyatları Türkiye’nin
birim fiyatından çok daha yüksek, buna karşılık ithalat fiyatları daha düşüktür. Türkiye’nin tersine, bu
ülkeler yüksek katma değerli ürünler ihraç ederken, düşük katma değerli ürünler ithal etmektedirler.
2011 yılında, Türkiye’nin ortalama ithalat birim fiyatı 17 ABD Doları’na yükselirken, ortalama ihracat
birim fiyatı 5,03 ABD Doları’na gerilemiştir.
Türkiye’nin 2010 yılındaki başlıca dış ticaret ortakları aşağıdaki tablolarda verilmiştir:
Tablo 23: En Büyük İhracat Müşterileri
İhracat Pazarları Milyon
USD
Değer
(%)
Milyon
Çift
Miktar
(%)
Ortalama
Birim Fiyat (USD)
Son 5 Yılda
Değişim
Milyon
USD
%
Rusya 84 23 4 6 21,00 Rusya +77 +1.100
Irak 44 12 19 27 2,32 Irak +38 +324
Suudi Arabistan 25 7 8 11 3,13 Yunanistan -7 -44
Almanya 16 5 3 5 5,33 Almanya -7 -29
Fransa 15 4 3 4 5,00
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo’daki değerlerden tarafımızdan hesaplanmıştır.
Türkiye’nin değer bazında en önemli ihracat pazarı Rusya’dır. Rusya’ya katma değeri yüksek deri
ayakkabı ihracatı 2010 yılında 65,6 milyon ABD Doları olmuştur. Deri ayakkabı ihracatı, bu ülkeye
yapılan toplam ihracatın yaklaşık %80’ini oluşturmuştur (Bkz. Şekil 1.1). Irak’ın 2010’da Türkiye’den
yaptığı ithalatın yaklaşık yarısını (21,3 milyon USD) ortalama ihracat birim fiyatı 3$ olan plastik ve
kauçuk ayakkabılar oluşturmakta; dörtte birini deri ayakkabılar, geri kalanını ise tekstil ayakkabılar
oluşturmaktadır. Türkiye’nin deri ayakkabıların ortalama ihracat birim fiyatının 2010’da 8,72$ olduğu,
tekstil ayakkabılar alt ürün grubunda ortalama birim fiyatının ise 2,98$ olduğu düşünüldüğünde Irak’a
yapılan ihracatta düşük birim fiyatının sebebi anlaşılabilir. Aynı argümanlar Suudi Arabistan için de
geçerlidir. Almanya ve Fransa’nın Türkiye’den yaptıkları dışalımlarda ortalama birim fiyat, Türkiye’nin
ihracat birim fiyat ortalaması civarındadır.
Şekil 22. Türkiye’nin 2010 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisine Yaptığı Satışların Ürün Gruplarına Göre
Dağılımı
56
Şekil 22.1. Rusya
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Türkiye’nin Rusya’ya ayakkabı ihracatı, 2010 yılında, Türkiye’nin toplam ihracatının %23,3’ünü,
Rusya’nın toplam ayakkabı ithalatının ise %2,2’sini oluşturmuştur. Rusya 2010 yılında, 3.769 milyon
ABD Doları’na ulaşan ithalatıyla, dünya ithalatında %4,1 paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar
listesinde sekizinci sırada yer almıştır. Bu ülkenin 2010 yılındaki ortalama ithalat birim fiyatı 11,22$
iken, Türkiye’den yapılan ithalatta ortalama birim fiyat 21$ olmuştur. Yukarıda da görüldüğü gibi,
Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı ihracatın ağırlıklı bölümünü (%78,5) yüksek katma değerli deri
ayakkabılar oluşturmaktadır.
Şekil 22.2. Irak
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Şekil 22.3. Suudi Arabistan
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
57
Irak ve Suudi Arabistan’a yapılan ihracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk veya plastik ya da tekstil
ayakkabılar oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyatın sırasıyla 2,32 ve
3,13$’la Türkiye’nin 5,17$’lık ortalama birim fiyatının altında kalması bu ürün bileşiminin sonucudur.
Bu ülkeler Türkiye’nin ayakkabı ihracatında sırasıyla %12,3 ve %7,1 paya sahiptir.
Şekil 22.4. Almanya
Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Almanya’nın 2010 yılındaki ayakkabı ithalatı 6.815 milyon ABD Doları olmuştur. Bu ülke Dünya
ithalatındaki %8,5’luk payıyla, en büyük ithalatçılar listesinde ABD’nin ardından ikinci sırada yer
almaktadır. Bu ülke ayrıca 3.444 milyon ABD Doları’na ulaşan ihracatıyla dünya ihracatında %3,9 paya
sahiptir; en büyük ihracatçılar listesinde 6. Sırada yer almaktadır.
Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı Almanya’nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde ikisini (%0,24)
oluşturmaktadır. Almanya ithalatında ortalama birim fiyat 12,94$ iken, Türkiye’nin bu ülkeye
ihracatında birim fiyat (5,33$) bu rakamın yarısını bile bulmamaktadır. Üstelik deri ayakkabı alt ürün
grubu bu ülkeye yapılan ihracatın (%48,4) yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Bu durum Türkiyeli
üreticilerin bu ülke pazarında ancak alt gelir gruplarına hitap eden ürünlerle yer bulabildiklerinin
göstergesidir.
Şekil 22.5. Fransa
Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Fransa 2010 yılında, 5.802 milyon ABD Doları tutarındaki toplam ithalatıyla dünya ithalatında %6,4
paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar listesinde Almanya’nın ardından üçüncü sırada yer almıştır.
Fransa da yine Almanya gibi aynı zamanda ihracatçı bir ülkedir; 1.970 milyon ABD Doları tutarındaki
58
ihracatı ve %2,2’ye ulaşan pazar payıyla dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçıları arasında onuncu
sırada yer almaktadır.
Türkiye’nin Fransa’ya ihracatı ise Fransa’nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde üçünü (%0,26)
oluşturmaktadır. İhracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar (%44,3) ile deri
ayakkabılar (%34,8) oluşturmaktadır. Türkiye’nin bu ülkeye yaptığı ihracatta ortalama birim fiyat (5$),
bu ülkenin ortalama ithalat birim fiyatının (12,65) çok altında kalmayıp, aynı zamanda Türkiye’nin
ortalama ihracat birim fiyatından da düşüktür.
Tablo 24. En Büyük İhracatçılar
İhracatçı
Ülkeler
Milyon
USD
Değer
(%)
Milyon
Çift
Miktar
(%)
Ortalama
Birim Fiyat (USD)
Son 5 Yılda
Değişim
Milyon
USD
%
Çin 351,5 56 30 74 11,70 Çin +134 +62
Vietnam 83,3 13 4 10 20,75 Endonezya +45 +261
Endonezya 62,4 10 3 7 20,70 Vietnam +34 +68
İtalya 54,7 9 1 2 40,00 Malezya -13 -95
Hindistan 12,5 2 1 1 12,50
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo’daki değerlerden tarafımızdan
hesaplanmıştır.
Yukarıdaki 5 ülkenin Türkiye’ye ihracatı, 2010 yılında Türkiye’nin toplam ayakkabı ithalatının
%90,2’sini oluşturmuştur. Çin, tüm alt ürün gruplarında (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk
ve plastikten mamul ayakkabılar; 6403: Deri ayakkabılar; 6404: tekstil ve 6405: Diğer ayakkabılar)
açık farkla lider konumdadır. Değer bazında %56,2, miktar bazında %74 paya sahip Çin’i, değer
bazında %13,3, miktar bazında %10 paya sahip Vietnam takip etmektedir. Vietnam’ın ardından değer
bazında %10, miktar bazında %7 payla Endonezya gelmektedir. İtalya’nın miktar bazında pazar payı
%2 olmasına rağmen, değer bazındaki payı %8,8’dir. Son sırada, değer bazında payı %2, miktar
bazında payı %1 olan Hindistan yer almaktadır.
Tablo 24’te görülebileceği gibi, İtalya ile Hindistan’ın Türkiye ihracatında ortalama birim fiyat dünya
ortalamasıyla hemen hemen aynıyken, ilk sıradaki üç ülkenin birim fiyatları dünya ortalamasının hayli
üzerindedir. Bu durum, bu ülkelerin Türkiye’ye katma değeri yüksek mal satmakta başarılı olduklarını
göstermektedir.
59
Tablo 25. Türkiye’nin İthalat Yaptığı Başlıca Ülkelerin Dünya Ortalama İhracat Birim Fiyatları
Ortalama Birim Fiyat (USD)
Çin 3,39
Vietnam 15,79
Endonezya 14,09
İtalya 39,51
Hindistan 12,53
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011
İhracatçı ülkelerin Türkiye’ye ihracatının alt ürün gruplarına göre dağılımı aşağıda Şekil 23’de
verilmektedir:
Şekil 23. İlk 5 İhracatçı Ülke Tarafından Türkiye’ye Yapılan İhracatın Dağılımı (2010)
Şekil 23.1. Çin
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Çin 2010 yılında, 33.665 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla ve %38,5 pazar payıyla dünyanın en
büyük ihracatçısıdır. Türkiye’nin Çin’den yaptığı ithalat toplam ithalatının %56,2’sini oluştururken, bu
ülkenin toplam ihracatında ancak %1 paya sahiptir.
Çin’in Türkiye’ye ihracatının hemen hemen yarısı kauçuk ve plastik ayakkabılardan, geri kalan ise
ağırlıklı olarak deri ve tekstil ayakkabılardan oluşmaktadır. Çin’in bu ürün gruplarında ortalama dünya
ihracat birim fiyatı sırasıyla 2,41$, 10,57$ ve 3,15$’dır. Çin’in Türkiye’ye ihracatında ortalama birim
fiyatın neredeyse 12$’ı bulması, bu ülkenin Türkiye pazarına görece yüksek kaliteli ürünlerle girdiğini
göstermektedir.
60
Bu tespit Vietnam ve Endonezya için de geçerli olmalıdır. İtalya ile Hindistan’ın birim fiyatlarının bu
ülkelerin dünya ortalama birim fiyatlarıyla aynı olması ise, Türkiye pazarında da diğer ülkelerdekine
benzer ürün yelpazeleriyle yer aldıklarını göstermektedir.
Şekil 23.2. Vietnam
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Vietnam’ın 2010 yılında toplam ihracatı 4.224 milyon ABD Doları olmuştur. Ülke, %4,8 piyasa payıyla,
dünyanın en büyük ihracatçıları listesinde dördüncü sırada yer almaktadır. Vietnam’ın Türkiye’ye
ihracatı Türkiye’nin toplam ithalatının %13,3’ünü, bu ülkenin toplam ihracatının ise %2’sini
oluşturmaktadır. Türkiye’nin Vietnam’dan yaptığı ithalatın yarısını deri ayakkabılar, dörtte birinden
biraz fazlasını tekstil ayakkabılar, dörtte bire yakınını da kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar
oluşturmaktadır.
Şekil 23.3. Endonezya
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Endonezya en büyük ihracatçılar listesinde, toplam 3.002 milyon ABD Doları ihracat değeri ve %3,4
pazar payıyla yedinci sırada yer almaktadır. Türkiye’ye yapılan ihracat, bu ülkenin toplam ihracatının
%2,1’ini, Türkiye’nin ithalatının ise %10’unu oluşturmaktadır. Endonezya Türkiye’ye ağırlıklı olarak
deri ayakkabılar satmaktadır. %73,2 paya sahip olan deri ayakkabıları, yaklaşık %19 payla tekstil ve %8
payla kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar izlemektedir.
61
Şekil 23.4. İtalya
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Dünyanın ikinci büyük ihracatçısı konumunda olan İtalya’nın Türkiye’ye ihracatının %85,6’sını deri
ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ürünler ihracatta %6,2 paya sahiptir. Kauçuk ve plastik
ayakkabılar ve su geçirmez ayakkabılar sırasıyla %4,4 ve %3 paya sahipken, diğer kategorisinin payı
%1’in altındadır.
2010’da İtalya’nın toplam ihracatı 8.755 milyon ABD Doları, pazar payı ise %10 olmuştur. Türkiye’nin
ithalatının bu ihracattaki payı %0,6 olmuştur. İtalya’dan yapılan ithalatın toplam ithalattaki payı ise
%8,8’dir.
2010 yılında İtalya’nın toplam ihracatının %81’ini (7.117 milyon USD) deri ayakkabı satışları
oluşturmuştur. Deri ayakkabı ihracatında, İtalya değer bazında %16,1 payla, %23,4’lük paya sahip
Çin’in ardından ikinci sırada yer almaktadır. İtalya’nın ortalama ihracat fiyatı 52,58$ düzeyindeyken,
Çin’in ortalama birim fiyatı 10,57$’dır.
İtalya aynı zamanda dünyanın beşinci büyük ithalatçısıdır. 2010 yılında dünya ayakkabı ithalatındaki
payı %5,4, toplam ithalat değeri ise 4.928 milyon ABD Doları olmuştur.
Şekil 23.5. Hindistan
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
Hindistan 2010 yılında gerçekleştirdiği 1.434 ABD Doları değerindeki ihracatla en büyük ihracatçılar
listesinde on üçüncü sırada yer almıştır; pazar payı ise %1,6 olmuştur. Hindistan’ın ayakkabı
ihracatının %93,4’ü (1.340 milyon USD) deri ayakkabılardan oluşmaktadır. Hindistan %3’lük pazar
62
payıyla dünyanın onuncu büyük deri ayakkabı ihracatçısıdır. Hindistan’ın bu alt ürün kategorisindeki
ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 14,05$ olmuştur.
Hindistan’ın Türkiye’ye ihracatının bileşimi dünya genelindeki ihracat bileşimine paraleldir.
2010’yılında, Hindistan’ın Türkiye’ye satışlarının %94,3’ünü deri ayakkabılar oluşturmuştur. Tekstil
ayakkabıların payı %3,7, kauçuk ve plastik ayakkabıların payı %1,8 olmuştur.
Yukarıdaki grafiklerde de görüleceği gibi, Çin’in dışındaki dört ülkenin ihracatının ağırlıklı bölümü deri
ayakkabılardan oluşmaktadır. Deri ayakkabı Vietnam’ın ihracatının yarısını, Endonezya’nın ihracatının
yaklaşık dörtte üçünü, İtalya’nın ihracatının %86’sını, Hindistan’ın ihracatının ise nerdeyse tamamını
(%94,3) oluşturmaktadır. Deri ayakkabı, bilindiği üzere katma değerin en yüksek olduğu ürün
grubudur.
Türkiye’nin 2010 ihracat ve ithalatının miktar bazında bileşimi aşağıda Şekil 3’te verilmiştir.
Şekil 24. Türkiye İhracat ve İthalatının Miktar Bazında Bileşimi (2010)
Şekil 24.1. İhracat
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011
Kauçuk ve plastik ayakkabılar miktar olarak, Türkiye’nin 2010 yılı ihracatında %45 paya sahiptir. İkinci
sırada %31 payla deri ayakkabılar yer almaktadır. Tekstil ayakkabılar ihracatın %16’sını oluşturmakta,
bunları %6’lık payla diğer (yani başka bir yerde sınıflandırılmayan) ayakkabılar izlemekte, son sırada
ise %2’lik payla su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubu yer almaktadır.
Şekil 24.2. İthalat
Kaynak: World Footwear Yearbook 2011
63
İthalatın yarıya yakın bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ayakkabılar ise
toplam ithalatın dörtte birini temsil etmektedir. Bu alt grubu %20 payla deri ayakkabılar izlemektedir.
Diğer kategorisi %5 paya sahip olurken, bakiye %1 su geçirmez ayakkabılardan oluşmaktadır.
Türkiye’nin miktar 2010 ihracat ve ithalatının değer bazında bileşimi aşağıda Şekil 25’te verilmiştir.
Şekil 25. Türkiye İhracat ve İthalatının Değer Bazında Bileşimi (2010)
Şekil 25.1. İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
2010 yılı ihracatının miktar bazında %31’ini temsil eden deri ayakkabıların değer bazındaki payı %54’e
çıkmaktadır. Buna karşılık, miktar bazında %45’le en büyük paya sahip olan kauçuk ve plastik
ayakkabıların payı değer bazında %27’ye gerilemektedir. Tekstil ayakkabı alt grubunun miktar
bazında %16 olan payı değer bazında %10’a gerilemektedir. Diğer ayakkabılar kategorisinin miktar
bazında %6 olan payı değer bazında %7’ye yükselmekte, su geçirmez ayakkabıların payı her iki ölçüte
göre değerlendirmede de hemen hemen aynı (%2 civarında) kalmaktadır.
Şekil 25.2. İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri
İthalatta ise, miktar bazında toplam ithalatın %49’unu oluşturan kauçuk ve plastik ayakkabıların değer
bazında %35’e düşmekte; miktar bazında %20 paya sahip olan deri ayakkabıların payı değer bazında
iki kattan fazla artarak %42’ye çıkmaktadır. Tekstil ayakkabılar alt grubu miktar bazında %25’ten,
değer bazında %20’ye gerilemekte; diğer ayakkabılar alt grubunun miktar bazında %5’e ulaşan payı
değer bazında %2’ye düşmektedir. Su geçirmez ayakkabıların payı ise ihracatta olduğu gibi hemen
hemen aynı kalmaktadır.
64
Aşağıdaki grafikte, hem ihracatta hem de ithalatta değer bazındaki payların, miktar bazındaki paylara
oranı verilmektedir.
Şekil 26. İhracatta ve İthalatta Değer Bazındaki Payların Miktar Bazındaki Paylara Oranı
Yukarıdaki rakamlar ayakkabı ihracat ve ithalatında dış ticaret hadlerinin, ürün alt gruplarında
Türkiye’nin aleyhine olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin ihracat birim fiyatları, diğer kategorisi
dışında ithalat birim fiyatlarının gerisindedir.
Aşağıdaki grafik, ayakkabı sektöründe dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine gelişimini yıllar itibariyle
göstermektedir.
Şekil 27. Miktar ve Değer Bazında Ayakkabı Dış Ticareti
Türkiye’nin Dünya ayakkabıcılık sektöründe iç tüketim bakımından yeri, herhalde kesin istatistiksel
veri yokluğundan olsa gerek, World Footwear Yearbook 2011 tarafından tartışmalı bir yöntemle
hesaplanmıştır. 2010 yılında üretilen 174 milyon çift ayakkabıdan ihraç edilen 72 milyon çift
çıkarılarak bulunan rakama, ithal edilen 41 milyon çift ayakkabı eklendiğinde, elde 143 milyon
kalmaktadır. Bunun tamamının tüketildiği varsayıldığında, Türkiye 2010 yılı dünya ayakkabı tüketimi
sıralamasında, yılda iki çift ayakkabı tüketimiyle yirmi üçüncü sırada yer almaktadır.
65
Türkiye ayakkabı sanayisinin başlıca üretim merkezleri İzmir ve İstanbul’dur. Sanayi bu iki ilin yanı
sıra, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa ve Denizli gibi illerde de önemli bir varlık
göstermektedir.
Ayakkabı, bot, terlik vb. üretiminde illere göre alt sektör dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir.
Renk Ürün Kodu Ürün Açıklama
152011 Su geçirmez ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (koruyucu metal burunlu olanlar hariç)
152012 Ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (su geçirmez ayakkabılar veya spor ayakkabılar hariç)
152013 Ayakkabı, bot vb., sayası deri olan (spor ayakkabılar, koruyucu metal burunlu ayakkabılar ve çeşitli özel ayakkabılar hariç)
152014 Ayakkabı, bot, terlik vb., sayası tekstil malzemesinden olanlar (spor ayakkabılar hariç)
152021 Spor ayakkabılar, tenis, basketbol, jimnastik, antrenman vb. İçin
152029 Diğer spor ayakkabılar (kayak ve paten ayakkabıları hariç)
152031 Ayakkabı, bot vb. (koruyucu metal burunlu olanlar)
152032 Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer ayakkabılar
152040 Deri ayakkabıların parçaları; çıkarılabilir taban astarı, topuk yastığı ve benzeri ürünler; kısa ve uzun tozluklar ile bunların parçaları
Şekil 27: Ayakkabı üretiminin illere göre dağılımı
Yukarıdaki alt sektörlerde kayıtlı üreticilerin, kurulu kapasitenin ve çalışan sayısının illere göre dağılımı
aşağıdaki tablolarda verilmektedir.
Tablo 26. Dize Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb.
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
66
Üretici M T U İ İD Toplam Çift
AFYONKARAHİSAR 2 0 1 4 69 0 74 *
ANKARA 1 0 0 1 9 1 11 *
ANTALYA 1 0 0 2 17 1 20 *
ÇORUM 1 0 0 1 7 2 10 *
İSTANBUL 1 0 0 0 43 4 47 *
KONYA 1 0 1 2 24 2 29 *
SAMSUN 4 3 0 10 198 17 228 4.617.608
BARTIN 2 0 1 6 114 5 126 *
Toplam 13 3 3 26 481 32 545 15.854.548
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
Her ne kadar kurulu kapasite konusunda üretici sayısının 3 veya daha az olduğu illere ilişkin bilgiler
saklı tutulsa da, çalışan sayısına bakarak bu sektörde sürükleyici ilin Ankara olduğunu söylemek
mümkündür. Ankara’yı, Bolu, Afyon ve Samsun takip etmektedir.
Tablo 27: Ayak Bileğine Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb.
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
AFYONKARAHİSAR 2 0 1 4 69 0 74 *
ANKARA 1 0 0 1 9 1 11 *
ANTALYA 1 0 0 2 17 1 20 *
ÇORUM 1 0 0 1 7 2 10 *
İSTANBUL 1 0 0 0 43 4 47 *
KONYA 1 0 1 2 24 2 29 *
SAMSUN 4 3 0 10 198 17 228 4.617.608
BARTIN 2 0 1 6 114 5 126 *
Toplam 13 3 3 26 481 32 545 15.854.548
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
67
Bu alt sektörde en büyük kurulu kapasite Samsun’dadır. Samsun’un ardından Bartın gelmektedir.
Tablo 28: Sandaletler, tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (parmak arası sandaletler ve
tokyolar dâhil)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
GAZİANTEP 8 0 0 18 231 16 265 15.553.091
İSTANBUL 3 4 5 28 551 58 646 *
İZMİR 1 0 0 0 3 1 4 *
UŞAK 1 0 0 0 34 1 41 *
Toplam 13 4 5 46 819 76 956 19.424.991
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
Bu alt sektörde en büyük üretim merkezi Gaziantep’tir. Bu ili İstanbul izlemektedir.
Tablo 29: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası kauçuk veya plastikten olanlar
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
GAZİANTEP 1 0 0 1 8 1 10 *
İSTANBUL 8 0 0 15 308 28 351 3.593.212
SAMSUN 2 1 0 2 55 11 69 *
Toplam 11 1 0 18 371 40 430 7.049.212
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
Gündelik kauçuk veya plastik ayakkabı üretiminde sürükleyici il İstanbul’dur. İkinci sırada Samsun
gelmektedir.
68
Tablo 30: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası plastik, tabanı kauçuk veya plastik olanlar
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam çift
ANTALYA 2 0 0 3 33 5 41 *
BOLU 1 4 2 6 206 7 225 *
DENİZLİ 4 15 13 26 401 53 508 563.030
GAZİANTEP 45 6 7 86 828 75 1.006 118.184.806
İSTANBUL 24 8 10 63 1.217 120 1.418 86.686.360
İZMİR 2 0 0 1 48 9 58 *
KIRKLARELİ 1 0 2 2 27 4 35 *
MANİSA 1 0 0 0 3 0 3 *
SAMSUN 1 0 0 2 34 7 43 *
TRABZON 1 0 0 0 3 1 4 *
Toplam 82 33 34 189 2.800 281 3.341 227.215.254
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
Bu alt sektörde en fazla kayıtlı üreticiye, çalışana ve kurulu kapasiteye sahip olan il Gaziantep’tir.
Ülkede bu alt sektördeki üretim kapasitesinin %52’si Gaziantep’tedir. İkinci sırada toplam kurulu
kapasitenin %38’ini barındıran İstanbul gelmektedir. Bu alt sektörde öne çıkan diğer 2 il ise Denizli ile
Bolu’dur.
Tablo 31: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, sayası deri olanlar (takunyalar dahil; iç tabanlı veya
koruyucu metal burunlu olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
69
ADANA 2 0 0 9 52 4 65 *
ANKARA 1 0 0 13 1 1 15 *
GAZİANTEP 4 0 0 10 44 10 64 231.800
GİRESUN 1 0 1 3 65 2 71 *
İZMİR 2 0 0 6 79 4 89 *
KONYA 4 0 2 12 112 15 141 484.050
TRABZON 1 2 0 5 70 4 81 *
Toplam 15 2 3 58 423 40 526 2.909.930
Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi
Bu alt sektörde, çalışan sayısının işletme sayısına oranı dikkate alındığında Trabzon ve Giresun illeri ön
plana çıkmaktadır. Konya ve Gaziantep illeri 4’er üreticiyle kurulu kapasitenin sırasıyla %16,6 ve
%8’ini barındırmaktadır.
Tablo 32: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası deri olanlar, erkekler için (bot ve ayakkabılar dahil;
fakat, su geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam adet Çift
ADANA 6 0 0 25 75 7 108 0 374.400
ADIYAMAN 1 0 0 6 14 0 20 * *
AĞRI 1 0 0 4 55 2 61 * *
ANKARA 4 0 0 20 56 3 79 0 126.100
BURSA 1 0 0 2 6 0 8 * *
ÇORUM 1 1 1 166 174 9 351 * *
DENİZLİ 2 0 0 4 34 6 44 * *
GAZİANTEP 12 1 2 42 292 25 367 0 3.647.143
HATAY 1 0 0 4 10 1 15 * *
İSTANBUL 87 13 53 179 2.907 338 3.490 10.000 12.583.266
İZMİR 18 4 2 45 462 41 554 0 1.179.710
KIRKLARELİ 1 0 0 2 42 2 61 * *
KONYA 23 0 1 43 360 20 424 0 6.335.665
MALATYA 4 0 0 6 6 3 15 0 64.000
70
MANİSA 8 0 6 26 319 24 375 0 1.294.950
ORDU 1 0 0 0 13 0 13 * *
VAN 1 0 0 10 35 1 56 * *
BARTIN 2 0 2 9 139 4 154 * *
OSMANİYE 1 0 1 7 128 5 141 * *
Toplam 175 19 68 600 5.127 491 6.336 10.000 28.436.298
Sayası deri erkek ayakkabıları alt sektöründe sürükleyici il, 87 üretici firmaya, 3.490 çalışana ve 12,6
milyon çift üretim kapasitesine sahip olan İstanbul’dur. İstanbul’u, 23 üretici firmaya, 424 çalışana ve
6,3 milyon çift üretim kapasitesine sahip Konya izlemekte; Konya’nın ardından üçüncü sırada 12
üretici firması, 367 çalışanı ve 3,6 milyon çift üretim kapasitesi olan Gaziantep gelmektedir. Dördüncü
ve beşinci sıralarda yer alan Manisa ve İzmir’in üretici firma, çalışan sayıları ve üretim kapasiteleri
sırasıyla; 8, 375, 1,3 milyon çift ve 18, 554 ve 1,2 milyon çifttir. Bu arada, her ne kadar üretim
kapasitesine ilişkin bir bilgiye sahip olmasak da, çalışan sayısına ve bu çalışanların bileşimine bakarak,
uzun bir ayakkabıcılık geçmişine sahip Çorum’daki tek üretici firmayı da dikkate almak gerekecektir.
Tablo 33: Gündelik/abiye ayakkabı, sayası deri olanlar, kadınlar için (bot ve ayakkabılar dâhil; fakat su
geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam çift
ANKARA 5 0 0 42 58 5 105 220.100
BURSA 2 2 1 4 130 9 146 *
ÇORUM 1 1 1 166 174 9 351 *
GAZİANTEP 6 0 1 6 87 6 100 2.794.543
İSTANBUL 91 7 48 147 2.893 299 3.394 9.899.425
İZMİR 30 4 4 71 757 60 896 2.410.671
KONYA 14 0 3 29 310 28 375 2.049.255
MANİSA 2 0 6 11 155 11 183 *
71
VAN 1 0 0 10 35 1 56 *
BARTIN 2 0 1 7 100 6 114 *
Toplam 154 14 65 493 4.699 434 5.720 18.816.294
Sayası deri olan kadın ayakkabılarında da, 91 üretici firmasıyla, 3.394 çalışanıyla ve yaklaşık10 milyon
çift üretim kapasitesiyle İstanbul öne çıkmaktadır. Üretim kapasitesi Gaziantep’inkinden biraz düşük
(2,8 milyon çifte karşılık 2,4 milyon çift) olmakla birlikte, İzmir kadın ayakkabıcılığında önemli bir
merkezdir. Bu iki ilin ardından, 2 milyon çift üretim kapasitesi, 375 çalışanı ve 14 üretici firmasıyla
Konya gelmektedir. Bursa, Manisa, Bartın ve Çorum diğer önemli üretim merkezleridir.
Tablo 34: Terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar, tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası deri
olanlar
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
BALIKESİR 1 0 0 3 44 2 49 *
DENİZLİ 1 0 0 2 10 0 12 *
GAZİANTEP 20 0 0 31 252 25 308 42.715.953
İSTANBUL 21 4 6 34 849 69 962 2.802.080
KIRKLARELİ 1 0 0 2 42 2 61 *
TRABZON 1 0 0 1 4 1 6 *
Toplam 45 4 6 73 1.201 99 1.398 54.312.033
Sayası deri olan terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar alt sektöründe, 42,7 çift üretim kapasitesiyle
toplam kapasitenin yaklaşık %80’ine sahip olan Gaziantep öne çıkmaktadır. Hemen hemen aynı
üretici sayısına sahip olmakla birlikte çalışan sayısı Antep’tekinin üç katından fazla olan; ancak buna
karşılık üretim kapasitesi yalnızca 2 milyon çift olan İstanbul ikinci sırada gelmektedir. Rakamlarda bir
hata olmayacağı varsayıldığında, İstanbul firmalarının çalışan bileşimi dikkate alındığında, kurulu
kapasite farkının, bu üreticilerin aynı başlık altında olmakla birlikte farklı üretim dallarında faaliyet
gösterdiklerini akla getirmektedir.
Tablo 35: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, mantar veya diğer malzemelerden ve sayası deri olanlar
(tabanı kauçuk, plastik veya kösele olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
72
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
ADANA 4 0 0 14 41 2 57 132,000
ANKARA 1 0 0 13 1 1 15 *
GAZİANTEP 6 0 0 12 34 3 49 234,000
İZMİR 1 0 0 4 66 2 72 *
BARTIN 3 0 0 6 125 3 134 *
Toplam 15 0 0 49 267 11 327 1,094,200
Bu ürün alt grubunda, kapasite rakamları görülmese de, işletme başına çalışan sayısına bakarak
İzmir’in başı çektiği söylenebilir.
Tablo 36: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası tekstil malzemesinden olanlar
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam çift
ANKARA 1 1 6 5 19 5 36 *
BALIKESİR 1 0 0 3 44 2 49 *
BURSA 2 2 3 4 105 12 126 *
DENİZLİ 15 8 8 81 926 146 1169 520,905
İSTANBUL 5 2 2 21 364 51 440 1,441,240
Toplam 24 13 19 114 1458 216 1820 5,339,745
Bu alt ürün grubunda en yüksek kurulu kapasite İstanbul’dadır. Denizli ve Bursa önemli üreticiler
arasında sayılabilir.
73
Tablo 37: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası tekstil malzemesinden olanlar
(terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile spor ayakkabılar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
AFYONKARAHİSAR 1 0 0 4 43 0 47 *
GAZİANTEP 3 1 0 8 114 10 133 *
İSTANBUL 4 0 0 11 160 19 190 1,251,308
İZMİR 3 4 4 8 143 10 169 *
KAYSERİ 2 0 0 1 15 3 19 *
MANİSA 2 0 6 11 155 11 183 *
TRABZON 1 0 0 2 23 1 26 *
BARTIN 1 0 1 3 61 3 68 *
Toplam 17 5 11 48 714 57 835 3,948,628
Bu alt sektörde, İzmir, Manisa, Gaziantep ve İstanbul öne çıkmaktadır
Tablo 38: Ayakkabı, bot vb., sayası kumaş olanlar (terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile tabanı
kauçuk, plastik, deri veya deri bileşimli olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
ÇORUM 1 0 0 2 14 0 16 *
DENİZLİ 1 4 27 17 390 49 487 *
Toplam 2 4 27 19 404 49 503 *
Sayası kumaş olan ayakkabılarda sürükleyici il Denizli’dir. Bu alt sektörde, bunun dışında Çorum’da
toplam çalışanı 16’dan ibaret olan küçük bir işletme faaliyet göstermektedir.
74
Tablo 39: Ayakkabı, bot vb. (su geçirmeyen ayakkabı dahil), tabanı ve sayası kauçuk veya plastik
(koruyucu metal burunlu olanlar)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
ANKARA 1 12 4 14 637 47 714 *
GAZİANTEP 2 0 0 6 21 3 30 *
İSTANBUL 1 0 0 0 7 0 7 *
KOCAELİ 1 1 1 0 6 1 9 *
MANİSA 2 0 0 0 38 4 42 *
Toplam 7 13 5 20 709 55 802 1.764.900
Bu alt sektörde en büyük üretici firma Ankara’dadır. Bu işletmede 12’si mühendis, 4’ü teknisyen, 14’ü
usta, 47’si idari personel ve geri kalan 637’si işçi olmak üzere, toplam 714 çalışan istihdam edilmekte
ve bunlar bu alt sektördeki toplam çalışan sayısının yaklaşık % 90’ını oluştuırmaktadır.
Tablo 40: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele; sayası deri (koruyucu metal burunlu
olanlar)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
İSTANBUL 5 2 2 4 112 9 129 4.213.057
MANİSA 1 0 0 2 20 2 24 *
MUŞ 1 0 0 5 85 2 92 *
TEKİRDAĞ 1 1 5 4 171 8 189 *
UŞAK 1 0 0 0 34 1 41 *
Toplam 9 3 7 15 422 22 475 11.072.737
Bu alt sektörde öne çıkan iki il, Tekirdağ ile İstanbul’dur. Tekirdağ’daki üretici firma, biri mühendis, 5’i
teknisyen, 4’ü usta, 8’i idari personel ve geri kalan 171’i işçi olmak üzere toplam 189 kişi istihdam
etmektedir. Buna karşılık, İstanbul’da kayıtlı, toplam kapasitesi 4,2 milyon çift olan 5 üretici firma, 2’si
mühendis, 2’si teknisyen, 4’ü usta, 9’u idari personel olmak üzere, toplam 129 kişi istihdam
etmektedir.
75
Tablo 41: 1520323- Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer
ayakkabılar
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Çift
ADANA 1 0 0 0 6 0 6 *
BİLECİK 1 3 3 7 67 5 85 *
GAZİANTEP 3 0 0 3 26 2 35 *
TEKİRDAĞ 1 9 4 12 102 10 137 *
Toplam 6 12 7 22 201 17 263 10.642.800
Bu alt sektörün tartışmasız sürükleyici ili, tek firmada 9’u mühendis, 4’ü teknisyen, 12’si usta, toplam
137 çalışan istihdam eden Tekirdağ’dır. Tekirdağ’ı, tek firmada 3’ü mühendis, toplam 85 kişi çalıştıran
Bilecik izlemektedir.
Tablo 42: Ayakkabıların deri sayaları ve bunların parçaları (takviye, sağlamlaştırıcı nitelikte olanlar
hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam kilogram
ANKARA 1 0 0 8 12 1 21 *
ELAZIĞ 1 1 2 2 26 3 34 *
GAZİANTEP 2 0 0 4 49 4 57 *
İSTANBUL 2 0 0 0 12 1 13 *
Toplam 6 1 2 14 99 9 125 1.970.991
Deri ayakkabı imalatı açısından öneme sahip bu alt sektörde Elazığ ve Gaziantep illeri öne
çıkmaktadır.
76
Tablo 43: Ayakkabıların sayaları ve bunların parçaları (deriden olanlar ile takviye, sağlamlaştırıcı
nitelikte olanlar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam Kilogram
DENİZLİ 1 0 0 0 2 1 3 *
KIRKLARELİ 1 0 0 2 37 1 40 *
UŞAK 1 0 0 0 39 0 42 *
Toplam 3 0 0 2 78 2 85 *
Bu alt sektörde, Kırklareli ve Uşak illeri öne çıkmaktadır.
Tablo 44: Diğer malzemelerden yapılan ayakkabı parçaları (sayalar hariç)
M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;
* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir
İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.
İl Adı Kayıtlı
Üretici
Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi
M T U İ İD Toplam kilogram çift
BURSA 3 2 2 3 43 7 57 * *
GAZİANTEP 2 0 1 2 29 3 35 * *
İSTANBUL 24 9 9 31 503 73 625 8.931.212 7.717.200
İZMİR 4 1 0 4 101 16 122 1.299.808 0
KONYA 3 0 0 6 25 1 32 * *
MANİSA 1 0 0 0 21 3 24 * *
Toplam 37 12 12 46 722 103 895 13.817.967 7.717.200
Diğer malzemelerden imal edilen saya dışındaki ayakkabı parçalarının üretiminde öne çıkan iller
İstanbul ve İzmir’dir. İstanbul, çift bazında üretimin tamamını gerçekleştirirken, kilogram bazında
üretimin yaklaşık %65’ini üstlenmektedir. İzmir ise kg bazındaki üretimin yaklaşık %10’nu
gerçekleştirmektedir.
77
4.2. SEKTÖRE GENEL BAKIŞ
Bu bölümde, daha önceki bölümlerden farklı olarak, NACE Rev. 1. 1. sınıflandırılması kullanılacaktır.
Bu sınıflandırmada, ayakkabıcılık sektörünün tamamı 1930 başlığı altında toplanmaktadır. Bu
durumda, alt sektörlere ilişkin verilerin yokluğunda, ayakkabıcılık sektörü bir bütün olarak
değerlendirilecektir.
4.2.1. GİRİŞİM SAYISI
Ayakkabıcılık sektöründe girişim sayısı, incelemeye konu olan yıllarda 2006 yılına kadar artmakta;
sonraki iki yılda ise düşüş göstermektedir.
Şekil 28. Girişim Sayısı
Kaynak: TUİK
Ayakkabı sektörünün, toplam imalat sanayisi çıktı sayısındaki payı da benzer bir seyir izlemektedir.
Şekil 29. Ayakkabı Sektöründeki Girişim Sayısının İmalat Sanayisindeki Payı
Kaynak: TUİK
4.3. ÇIKTI ANALİZİ
Sektörün toplam üretim değeri girişim sayısına koşut bir seyir izleyerek, 2006 yılına kadar artmakta,
2007 yılında düştükten sonra yeniden yükselişe geçmektedir.
Şekil 30: Ayakkabı çıktısı
78
Kaynak: TUİK
Ayakkabıcılık sektöründe üretim değeri artışının, imalat sanayisi genelindeki üretim değeri artışıyla
kıyaslanması aşağıdaki grafikte verilmektedir.
Şekil 31. Ayakkabıcılık Sektöründeki Çıktı Artışının İmalat Sanayisindeki Çıktı Artışıyla Kıyaslanması
(2003=100)
Kaynak: TUİK
Ayakkabıcılık sektöründe üretim artışı 2005 yılına kadar imalat sektörü geneline yakın bir seyir
izlerken, 2006 yılında yükselişe geçip, imalat sanayisi genelinin yaklaşık 20 puan üzerine yükselmiş,
ancak sonraki iki yılda gerileyerek, 2005 düzeyinin altına düşmüştür.
Bu gelişmede, ayakkabı sektöründeki fiyatların (ithal ürün rekabetine bağlı olarak) imalat sanayisi
genelindeki fiyatlardan daha az artış göstermesi etkili olmuştur,
79
Şekil 32. İmalat Sanayisinde ve Ayakkabı Sanayisinde ÜFE
Kaynak: TCMB
Yukarıdaki grafikte de görüldüğü gibi imalat sanayisi üretici fiyat endeksiyle ayakkabı sanayisi üretici
fiyat endeksi arasında ciddi bir ıraksama söz konusudur. Fiyat artış farkı, 2012 Mayıs ayında 30 puanı
bulmuştur.
4.4. KATMA DEĞER
Sektörde katma değer TRY bazında genelde yükselme eğiliminde olsa da dalgalı bir seyir izlemektedir.
Şekil 33: Ayakkabı İmalatında Katma Değer
Kaynak: TUİK
Katma değerin çıktıya oranı, 2004 yılında düşse de 2005 yılında 2003 düzeyinin üzerine çıkmakta,
2006’daki yaklaşık 10 puanlık sert düşüşten sonra yeniden yükselişe geçmektedir.
80
Şekil 34: Katma Değerin Çıktıya Oranı
Kaynak: TUİK
Aşağıdaki grafikte ayakkabıcılık sektöründeki Katma Değer/Çıktı Oranı, imalat sanayisinin geneliyle
karşılaştırılmaktadır.
Şekil 35: Ayakkabıcılık Sanayisinde ve İmalat Sanayisinde Katma Değer/Çıktı Oranı
Kaynak: TUİK
Sektörde katma değer imalat sanayisinin genelinden yüksektir. KD/Çıktı oranı imalat sanayisinin
genelinde 2005’ten itibaren %20’nin hemen altında durağan bir seyir izlerken, ayakkabıcılık
sektöründe 2006’daki sert düşüşten sonra yükselme eğilimindedir.
Buna karşılık, çalışan ücretli başına katma değer imalat sanayisindekinden düşüktür. Bu oran, imalat
sanayisi genelinde sabit sermaye yatırımlarındaki artışa koşut olarak 2005’ten sonra yükselme
eğilimindeyken, aynı dönemde ayakkabıcılık sektöründe %15 civarında yatay bir seyir izlemektedir.
Emek yoğun bir sektör olan ayakkabıcılık sektöründe emek verimliliği düşüktür
Şekil 36: Ücretli çalışan başına katma değer
81
Kaynak: TUİK
Ayakkabıcılık sanayisindeki Çıktı/Ücretli oranının, imalat sanayisinin geneliyle kıyaslanması da
yukarıdaki saptamayı doğrulamaktadır.
Şekil 37:Ücretli başına çıktı
Kaynak: TUİK
4.5. BRÜT YATIRIM
2003-2008 yılları arasında ayakkabıcılık sektöründe yapılan gayrisafi sabit sermaye yatırımları
aşağıdaki grafikte verilmektedir.
Şekil 38: Brüt Yatırım 2003-2008
Kaynak: TUİK
Brüt yatırım TRY bazında artış eğilimindeyken, imalata sanayisi gayrisafi sabit sermaye yatırımındaki
pay gerilemektedir. Bu nedenle, emek verimliliğinde imalat sanayisindekine koşut bir artış
görülmemektedir.
Şekil 39: İmalat Sanayisi Brüt Yatımındaki Pay 2003-2008
82
Kaynak: TUİK
4.6. İSTİHDAM
TUİK verilerine göre ayakkabıcılık sanayisi 2008’de toplam 31.469 çalışan istihdam etmekteydi;
bunların 26.814’ü ücretli çalışanlardan oluşmaktaydı.
Şekil 40: Ayakkabıcılık Sanayisinde Toplam Çalışan Sayısı 2003-2008
Kaynak: TUİK
Toplam çalışan sayısı yıllar itibariyle artmaktadır. Çalışan sayısı 2006’da, yatırımlardaki ve işletme
sayısındaki artışa koşut olarak yükselmiş, 2007’de girişim sayısındaki düşüşü izleyerek gerilese de,
2008’de girişim sayısı düşmeye devam etmesine karşın tekrar yükselme eğilimine girmiştir.
Ayakkabı sanayisinde çalışanların, imalat sanayisindeki toplam çalışan sayısı içindeki payı aşağıdaki
grafikte verilmiştir.
Şekil 41: Çalışan Sayısının İmalat Sanayisi İçindeki Payı
Kaynak: TUİK
83
Ayakkabıcılık sanayisinde çalışanların imalat sanayisinde çalışanlar içindeki payı 2006 yılına kadar
yükselmekte, 2007’de sert bir gerileme yaşadıktan sonra, 2008’de yeniden yükselişe geçmektedir.
İmalat sanayisinde ve ayakkabıcılık sanayisinde ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı aşağıdaki
grafikte verilmektedir.
Şekil 42: Ücretlilerin Toplam Çalışanlara Oranı
Kaynak: TUİK
Ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı, 2005’ten sonra artmaya başlamıştır ve imalat sanayisi
ortalamasıyla yakınsama eğilimindedir. Bu durum sektörde mikro işletmelerin gerileyip, yerlerini
gitgide küçük ve orta boy işletmelere bırakmakta olduklarını göstermektedir.
Ayakkabıcılık sanayisinde ücretli başına çalışılan saat sayısı imalat sanayisiyle karşılaştırmalı olarak
aşağıdaki grafikte verilmektedir.
Şekil 43: Ücretli Başına Çalışılan Saat Sayısı, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi (Yıllık)
Kaynak: TUİK
Ücretli başına çalışılan saat sayısı, imalat sanayisi genelinde 2005 yılına kadar düşmekte, 2006’dan
itibaren ise yeniden yükselişe geçmektedir; 2007 ve 2008 yıllarında aynı düzeydedir. Ayakkabı
sanayisinde, ücretli başına çalışılan saat sayısında 2003 ve 2006 yıllarında 2.250 saatten, 2.038 saate
sert bir düşüş gözlenmektedir. 2007 yılında ise ücretli başına yıllık çalışma saati yine sert bir artışla
2003 yılındaki düzeyine dönmüştür; 2008 yılında ise imalat sanayisi ortalamasına yakın bir düzeye
gerilemiştir.
84
Ayakkabıcılık sektöründe saat ücretleri 2003-2008 yılları arasında nominal bazda %73 artmıştır. Bu
artış imalat sanayisi ortalamasının (%64) üzerindedir. Buna karşılık ayakkabıcılık sanayisinde saat
ücretleri, imalat sanayisi ortalamasının oldukça gerisindedir. İmalat sanayisinde ortalama saat ücreti,
ayakkabıcılık sanayisindeki saat ücretinin neredeyse iki katıdır.
Şekil 44: Ortalama Saat Ücretleri, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi
Kaynak: TUİK
Buna karşılık, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payı, imalat sanayisi ortalamasının üzerindedir.
Saat ücretlerinin çok düşük olmasına rağmen, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payının imalat
sanayisi ortalamasının üzerinde olması, ayakkabıcılık sanayisinde istihdamın katma değeri düşük alt
sektörlerde yoğunlaştığını göstermektedir.
Şekil 45: Maaş ve Ücretlerin Katma Değer İçindeki Payı
Kaynak: TUİK
Bu alt ürün gruplarında, enerji girdi fiyatı, ölçek vb. gibi karşılaştırmalı üstünlüklere sahip ülkelerle,
özellikle Çin ile gerek iç piyasada, gerekse dünya pazarlarında rekabete girilmesi, üretim fiyatlarını ve
dolayısıyla ücretleri baskı altında tutmaktadır.
4.7. DIŞ TİCARET
Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk
ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan
mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye’nin dış ticareti tartışılacaktır.
85
4.7.1. SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)
6401 200
7
% 200
8
% 200
9
% 201
0
% 201
1
%
Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya
Federasyonu
0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0%
Bosna-
Hersek
0,5 8,1% Rusya
Federasyon
u
0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1%
Kazakistan 0,4 6,1% Bosna-
Hersek
0,3 4,6% Bosna-
Hersek
0,3 9,0% Rusya
Federasyonu
0,6 9,7% Rusya
Federasyon
u
0,6 10,3%
Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista
n
0,3 8,8% Türkmenista
n
0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5%
Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5%
Toplam
5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0
%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5
ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan
ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı
kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
86
Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD)
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında Türkiye’nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan’ın Türkiye’den dış alımları 2010
yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar’lık
ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar’lık ithalata gerileyen Irak’ın Türkiye’den son 5 yıldaki toplam dış
alımı 7,5 milyon ABD Doları’na ulaşmaktadır. 2011 listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki
ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir.
Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye’nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak’tır.
İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan
gelmektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
87
Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)
2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3%
Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3%
Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2%
İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5%
Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3%
Toplam
1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu
olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010’dan itibaren yerini Çin’e bıraksa da en büyük ihracatçılar
listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar
payına sahip olmuştur. 2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri
aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye’ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir.
Çin’in Türkiye’ye su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2010 yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna
karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye’nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya’nın ihracatı, aynı
dönemde 2,3 kat artmıştır. 2011 listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz’in,
Malezya’nın ve Fransa’nın Türkiye’ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74
kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz’in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir. 2011 yılında ise
Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur.
88
Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye’nin bu alt ürün grubundaki
ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan
Çin, İtalya, Portekiz’in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve
16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye
miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir.
4.7.2. PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Suudi
Arabistan
13,7 23,3% Suudi
Arabistan
16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4%
Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi
Arabistan
15,1 22,0% Suudi
Arabistan
18,2 18,7% Suudi
Arabistan
18,8 18,6%
Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4%
Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya
Federasyonu
6,5 6,7% Rusya
Federasyonu
4,2 4,2%
Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0%
Toplam
58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0%
89
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak
ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye’nin bu alt ürün
grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40’ı bu iki ülkeye yapılmıştır.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında
yeniden yükselişe geçmiştir. Irak’a yapılan ihracat ise 2008’de 1,7 milyon ABD Doları’ndan 2009’da
15,2 ABD Doları’na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa’ya
yapılan dış satımda 2011’de bir gerileme gözlemlenmektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1%
Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6%
Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5%
Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0%
90
Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6%
Toplam
163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa
payıyla Çin’dir. Çin’in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda
%10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya’nın payı %2-%3 aralığında,
Brezilya’nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011’de %4,5’a
yükseltmiştir.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye’ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009
yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe
geçmektedir.
Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
91
Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye’nin bu alt ürün
grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye’nin bu alt ürün
grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir:
Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük
10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında
bilgi elde edilememiştir. Türkiye’nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi
Arabistan’a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010
yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi
ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin,
Çin’den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye’nin aleyhine geliştiği söylenebilir.
4.7.3. DERİ AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 201
1
%
Rusya
Federasy
onu
18,8 11,2% Rusya
Federasyonu
28,8 15,3% Rusya
Federasyo
nu
37,1 25,1% Rusya
Federasyonu
65,6 33,6% Rusya
Federasyo
nu
59,
4
29,7%
İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12,
2
6,1%
Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10,
6
5,3%
Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9%
92
Yunanist
an
12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista
n
6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi
Arabistan
7,1 3,5%
Toplam
167,8 100,0% 188,
1
100,0% 147,6 100,0% 195,
2
100,0% 200
,0
100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında Türkiye’den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki
ithalatıyla ve Türkiye’nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya’yı ihracatta
%6’dan %3,5’a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir.
Türkiye’nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7’ye yakın payla beşinci sırada
yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye’nin
en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan’a yapılan ihracat yıllar itibarıyla
artarken, İngiltere’ye ve Almanya’ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9%
93
İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4%
Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1%
Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2%
Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6%
Toplam
269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi
Çin’dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin’i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya
ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5’e yakın
piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz
düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir.
Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti
94
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011’den itibaren
artmaya başlamıştır.
4.7.4. TEKSTİL AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1%
Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya
Federasyonu
4,4 12,8% Rusya
Federasyonu
3,8 7,0%
Irak 2,0 7,0% Rusya
Federasyonu
2,9 10,0% Rusya
Federasyonu
1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4%
İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3%
Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi
Arabistan
2,8 5,1%
Toplam
28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye’nin toplam dış satımlarında %29,1
payıyla Irak’tır. 2007 yılında Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak’ın Türkiye’den yaptığı
dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007’de 2 milyon ABD Doları’ndan 2011’de 16 milyon ABD
Doları’na yükselmiştir.
95
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar
yıllar itibarıyla artmaktadır.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7%
Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6%
Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3%
Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6%
İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1%
Toplam
96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
96
Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin’dir. Bu ülkenin
Türkiye’nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65’tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam,
üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya’nın payı %2,6,
beşinci sıradaki İspanya’nın payı ise %1,9’dur.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye’ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla
artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam’dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam
etmiştir.
Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya
devam etmektedir.
97
4.7.5. DİĞER AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya
Federasyonu
6,5 25,0% Irak 5,9 16,3%
Hollanda 2,6 11,3% Rusya
Federasyonu
2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya
Federasyonu
5,5 15,2%
Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya
Federasyonu
1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7%
İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3%
Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5%
Rusya
Federasyonu
1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi
Arabistan
1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2%
Toplam
22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında
%16,3 paya sahip olan Irak’tır. Rusya’nı payı ise 2007 yılında %6’dan 2010 yılında %25’e kadar
yükselmiş, ancak 2011’de %15,2’ye gerilemiştir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
98
Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1%
İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0%
Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4%
İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9%
Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6%
Toplam
8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin toplam ithalatının %90’ı Çin’den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan
İtalya’nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam’ın payı ise sadece %1,4’tür.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
99
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir.
4.8. İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET
Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)
2007 2008 2009 2010 2011
Kuzeydoğu Anadolu 284.033 764.476 733.951 686.386 976.214
İstanbul 222.950.606 239.438.749 197.627.073 275.273.948 294.603.638
Batı Marmara 410.721 328.988 219.992 291.716 974.607
Ege 32.635.224 36.913.392 25.244.863 26.461.989 28.837.356
Doğu Marmara 1.794.339 1.600.470 1.289.737 1.853.383 2.366.538
Batı Anadolu 24.001.497 23.387.888 14.092.171 22.665.213 23.744.893
Akdeniz 2.534.314 2.867.820 2.482.429 4.710.385 9.125.862
Orta Anadolu 96.352 44.355 180.454 24.951 312.043
Batı Karadeniz 4.389.410 4.293.415 3.214.890 4.171.666 4.575.986
Doğu Karadeniz 151.164 138.454 114.794 1.220.147 2.637.364
Toplam 289.247.660 309.778.007 245.200.354 337.359.784 368.154.501
100
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış
satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve
Ankara ile Konya’nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD
Dolar’lık ihracat performanslarıyla İstanbul’un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar.
Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla
Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer
almaktadır.
Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı
a)
Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4
payla ilk sırada yer almakta; İstanbul’un ardından sırasıyla %9,7 ve %7’lik paya sahip Ege ve Batı
Anadolu Bölgeleri gelmektedir.
b) c)
Kaynak:TUİK
İstanbul’un toplam ihracattaki payı 2007’de %77,1’den, 2010’da %80’e yükselmiştir. Buna karşılık,
Ege Bölgesi’nin payı %11,3’ten %7,8’e, Batı Anadolu Bölgesi’nin payı ise %8,3’ten %6,4’e gerilemiştir.
101
Akdeniz Bölgesi’nin payı %0,9’dan %2,5’a yükselirken, Batı Karadeniz’in payı %1,5’tan %1,2’ye
düşmüştür.
Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)
2007 2008 2009 2010 2011
Kuzeydoğu Anadolu 18.917 0 0 12.441 352.908
İstanbul 509.926.173 607.305.999 495.742.800 613.404.485 793.584.814
Batı Marmara 10.014.337 13.591.747 6.620.013 954.955 1.560.012
Ege 27.770.458 27.404.390 16.975.919 19.683.821 28.827.165
Doğu Marmara 1.123.069 1.125.109 443.294 697.468 1.483.853
Batı Anadolu 11.551.610 9.412.691 8.462.733 8.688.029 13.946.228
Akdeniz 2.071.716 1.622.997 1.793.112 902.535 1.385.036
Orta Anadolu 250 39.165 61.479 73.270 58.377
Batı Karadeniz 777.906 1.208.854 1.554.100 1.669.391 2.544.794
Doğu Karadeniz 126.282 292.860 174.141 1.054.506 1.345.874
Toplam 563.380.718 662.003.812 531.827.591 647.140.901 845.089.061
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla
İstanbul olmuştur. İstanbul’un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege
Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından
gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki
13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise
Konya tarafından gerçekleştirilmiştir.
102
Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı
a)
2007-2011 yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge’nin (İstanbul, Ege ve Batı A
nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur.
b)
c)
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
İstanbul’un toplam ithalattaki payı 2007’de %90,5’tan, 2011’de %93,9’a yükselirken, Ege’nin payı
%4,9’dan %3,4’e, Batı Anadolu’nun payı ise %2,1’den %1,7’ye gerilemiştir.
103
Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları)
2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 2011 2007'ye Göre Değişim
1 1 İstanbul 294.603.638 32,1%
2 3 Ankara 22.910.691 8,3%
3 2 İzmir 21.346.743 -5,7%
4 4 Manisa 5.204.660 -19,2%
5 - Osmaniye 4.943.470 -
6 5 Çorum 3.382.679 -20,1%
7 6 Denizli 2.179.221 -37,5%
8 34 Rize 2.104.727 37211,2%
9 8 Adana 1.727.769 49,6%
10 10 Hatay 1.642.052 104,0%
11 11 Eskişehir 1.082.751 92,6%
12 14 Balıkesir 930.236 228,8%
13 7 Konya 834.202 -70,6%
14 15 Ağrı 774.776 185,8%
15 16 Samsun 746.800 513,6%
16 13 Kocaeli 611.695 82,4%
17 12 Mersin 555.390 19,2%
104
18 9 Bursa 536.852 -33,9%
19 - Bartın 446.507 -
20 26 Trabzon 399.802 1138,6%
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2007-2011 yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları’na çıkaran, Türkiye’nin
toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77’den %80’e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il
olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD
Doları’na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD
Doları’na yükselen Ankara’ya kaptırmıştır. İhracatı 2007-2011 yılları arasında %19,2 azalarak 5,2
milyon ABD Doları’na düşen Manisa’nın sıralamadaki yeri (4.’lük) değişmemiştir. 2007 yılında ihracatı
bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada
yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları’na düşen
Çorum ile Denizli, Osmaniye’nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve
altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1
milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını 2007-2011 yılları arasında yaklaşık
elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir.
Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl
2011 2007 2011 2007'ye Göre Değişim
1 1 İstanbul 793.584.814 55,6%
2 2 İzmir 27.347.322 5,5%
3 4 Ankara 9.797.131 33,1%
4 5 Konya 4.149.097 -0,1%
5 10 Çorum 2.446.007 291,8%
6 9 Balıkesir 1.558.676 80,1%
7 6 Aydın 1.386.928 -13,4%
8 13 Trabzon 1.299.220 928,8%
105
9 8 Bursa 1.119.273 14,1%
10 7 Antalya 912.380 -30,6%
11 21 Erzurum 346.986 1734,3%
12 14 Kocaeli 343.899 172,6%
13 11 Adana 343.724 -29,5%
14 24 Hatay 68.733 3619,3%
15 - Bartın 66.199 -
16 12 Mersin 60.199 -77,5%
17 28 Kayseri 58.377 23250,8%
18 - Rize 46.654 -
19 16 Manisa 40.239 -63,6%
20 15 Zonguldak 27.060 -77,7%
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye’nin toplam
ithalatında %93,9 paya (2007’de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına
göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci
sırada yer alan İzmir’in dış alımları 2007-2011 arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı
2007-2011 arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları’na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde
ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen
Konya’nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını
sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır.
2007 yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü
sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu
sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD
Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$’ın altına gerilemiştir.
106
5. SEKTÖR RAPORU SONUÇLARI
Dünya ve Türkiye’de ayakkabı sektörünün çeşitli yönleriyle araştırıldığı bu çalışmada şu bulgulara
ulaşılmıştır:
Dünya Ticaret Örgütüne tam üye olması ve uluslar arası ticaret öünündeki tüm engellerin
kalkmasıyla Çin, düşük işgücü maliyeti avantajını kullanarak dünya ayakkabı üretiminde ve
ihracatında ezici bir hakimiyete ve paya sahip olmuştur.
2011 yılında dünyada 117 milyar dolarlık ayakkabı ticareti yapılmıştır. Dünya ayakkabı
ihracatının % 36’sı çin tarafından gerçekleştirlmiştir. Dünya ayakkabı ihracatında en fazla paya
sahip olan 5 ülke Çin, İtalya, Vietnam, hong Kong ve Almanya’dır.
En fazla ayakkabı ithal eden 5 ülke ABD, Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’dir.
2007-2011 yılları arasında ihracat % 7 büyürken, ithalat % 6 büyümüştür. 2011 yılında ihracat
artışı % 17, ithalat artışı ise % 14 olmuştur.
Su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar, en fazla ihracat yapan 5 ülke de
Çin, İtalya, Fransa, Hollanda, Hong Kong ve Almanya olmuştur. En 5 sugeçirmez ayakkabı
ithalatçısı ülke sırasıyla Japonya, ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa’dır. 2011 yılında bu
kategorideki ayakkabı ihracatı % 25, ithalatı ise 5 19 artmıştır.
Plastik/kauçuk ayakkabı ticareti yaklaşık 30 milyar dolardır. En büyük 5 ihracatçı Çin, Vietnam,
Meksika, Almanya, Hong Kong’dur. İlk beş ithalatçı ülke ise, ABD, Japonya, Almanya, Fransa
ve Rusya’dır.
Dünyada 2011 yılında 54 milyar dolarlık deri ayakkabı ihracatı yapılmıştır. En büyük 5
ihraçatçı ülke Çin, İtalya, Vietnam, Hong Kong ve Almanya’dır. Deri ayakkabı ihracatı 2007-
2011 yılları arasında çok düşük düzeyde, % 1, artış göstermiş, buna karşılık 2011 yıllında % 13
artmıştır. İthalat ise % 3 artmıştır. En önemli 5 ithalatçı ülke ABD, Almanya; Fransa, İtalya ve
Hong Kong’dur.
Dış ticareti en fazla artan ayakkabı kategorisi tekstil ayakkabılardır. Yaklaşık 17 milyar dolarlık
ithalat yapılmaktadır. 2007-2011 yılları arasında bu ayakkabıların ithalatı % 27 artarken,
ihracat % 11 artmıştır. Bu kategorideki en büyük ithalatçı ve ihracatçı ülkeler sırasıyla ABD,
Almanya, Japonya, Fransa, İngiltere ile Çin, Vietnam, Belçika, İtalya, Almanya’dır.
Diğer ayakkabı kategorisindeki 5 ihracatçı ülke Çin, Vietnam, İtalya, Portekiz ve Polonya’dır.
İthalatçı ülkeler ise ABD, Kazakistan, Almanya, İngiltere ve Tajikistan’dır.
Ayakkabı aksamı ihracatı 2011 yılında 8.5 milyar dolar, ithalatı ise 7.6 milyar dolar olmuştur.
2000 yılında ayakkabı ortalama ihraç fiyatı 5.00 ABD Dolarından 2011 yılında 6.40 ABD
Dolarına artmıştır. İhracat fiyatları arasında ülkeler arasında büyük farklılıklar vardır. Asya
ülkelerinin ortalama fiyatı 4.00 ABD Doları iken AB’nin ortalama fiyatı 23.00 ABD Dolarıdır.
107
Asya ülkelerinin fiyatları aynı kalırken, AB’nin fiyatları 15 ABD Dolarından 23.00 ABD Dolarına
çıkmıştır.
Tahmin edildiği gibi, fiyatı en yüksek olan ayakkabı kategorisi deri ayakkabılardır. Bu
kategoride İtalya’nın ortalama fiyatı 52 ABD Doları, Çin’in 11 ABD dolarıdrır. Plastik/kauçuk
ayakkabıda İtalya’nın fiyatı 18 ABD Doları, Çin’in 2 ABD Doları, tekstil’de İtalya’nın 25 ABD
Doları, Çin’in 2 ABD Dolar, diğer ayakkabı kategorisnde Portekiz’in 30 ABD Dolar, Çin’in 3 ABD
Dolarıdır.
Türkiye düşük-kalte/fiyat kategorisinde aykkabı ihraç ederken, yüksek kaliteli/fiyatlı ayakkabı
ithal etmektedir. 2011 yılında ortlama ijhraç fiyatı 5.00 ABD Doları iken, ithal fiyatı 17.00 ABD
Dolarıdır. Rusya en önemli ihraç pazarı iken, bunu Irak, Suudi Arabistan, Almanya ve Fransa
izlemektedir.
Ayakkabı sektörü emek-yoğun bir sektördür ve emek verimliliği düşüktür.
Sektörde 2003 yılından sonra yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen, imalat sanayi
ortalamasının altında kaldığı için, imalat sanayi içindekipayı azalmıştır.
Sektördeki çalışan sayısı, 2006 yılında en yüksek düzeyine ulaşmış, küresel kriz nedeniyle
azalmış, ancak daha sonra artış eğilimine girmiştir.
Sektörde giderek orta ve büyük işletmeler mikro işletmelerin yerini almaya başlamış, buna
paralel olarak ücretli çalışanların toplam çalışanlar içindeki payı artmaya başlamıştır.
Sektörde ortalama ücretler imalat sanayinin gerisindedir. Saat ücretler düşük olmasına
rağmen, ücretlerin katma değer içindeki payı yüksektir. Bu durum istihdamın katma-değeri
düşük alt-sektörlerde yoğunlaştığını gösterir.
Sugeçirmez ayakkabı alt sektöründe ihraç pazarları sürekli değişmektedir. Bu da ithalatçıların
fiyatlara çok duyarlı olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin ithalat yaptığı ülkeler İtlaya, Çin,
Fransa ile 2009 yılından sonra Portekiz’dir. Türkiye bu alt-sektörde dış ticaret fazlası
vermesine rağmen dış ticaret hadleri aleyhine işlemektedir.
Plastik/Kauçuk alt sektöründe en fazla ihracat yapılan ülkeler Irak, Suudi Arabistan, Almanya,
Rusya ve Fransa’dır. En fazla ithlat yapılan ülkeler de Çin, Vietnam, Suriye, Endonezya ve
Brezilya’dır. Bu sektörde dış ticaret açığı verilmektedir.
Deri ayakkabılar en fazla Rusya, Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan’a ihraç
edilmektedir. Çin’den, İtalya’dan, Endonezya’dan, Vietnam’dan ve Hindistan’dan ithalat
yapılmaktadır.
Tekstil ayakkabı kategorisindeki ürünlerin ihracatında en büyük payı Irak, Rusya, Kırgızistan,
Azerbeycan, Suudi Arabistan almaktadır. İthalatta Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve
Romanya’dan yapılmaktadır. Bu alt sektör dış ticaret açığı vermektedir.
108
Diğer ayakkabı alt kategorisinde ihracatta Irak, Rusya, Hollanda, Cezayir, Arnavutluk ve
Gürcistan ilk beş büyük ihracatçı, Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve Romanya ,ilk beş büyük
ithalatçı ülkedir.
İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra en fazla ayakkabı ihraç eden üçüncü il, en fazla ithalat
yapan ikinci il konumundadır.
Genel olarak ayakkabı sanayinin dünya piyasalarının dinamiklerini, özel olarak da Türkiye’nin
bu alandaki karşılaştırmalı üstünlüklerini dikkate alan yeni stratejiye ihtiyaç olduğu
düşünülmektedir. Düşük fiyat-düşük kalite segmentinde alt gelir gruplarına yönelik ayakkabı
üretiminde Türkiye’nin başta Çin olmak üzere Asya ülkeleri ile rekabet etmesi zor
görünmektedir. Bu nedenle orta ve üst gelir gruplarına yönelik yüksek katma değerli deri
ayakkabı üretiminin hedeflendiği yeni bir stratejiye ihtiyaç vardır. Benzer bir strateji
değişikliği yaparak orta ve üst segment ayakkabı üretimine yönelen ve bunda da başarılı olan
Portekiz örneği dikkate alınmalıdır.
Böyle bir strateji değişikliği kaçınılmaz olarak vasıflı işgücüne talebi artıracaktır. Sektörün
vasıflı işgücüne dayalı işgücü ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak başta yüksek öğrenim
kurumları olmak üzere her düzeyden eğitim kurumları ile işbirliğini geliştirecek modeller
geliştirilmelidir.
İtalya ve Fransa’daki orta ölçekli ayakkabı üreticilerinin tasarım okulları ile oluşturdukları
işbirliklerine benzer işbirliği modelleri geliştirilmelidir.
Sektörün ağırlıklı olarak orta ve küçük işletmelerden oluşması nedeniyle ürün geliştirme,
marka yaratma, reklam ve pazarlama maliyetlerinin geliştirilecek çeşitli birlik modelleriyle
paylaşılması/üstlenilmesi sağlanmalıdır.
BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ
A. KÜME YOL HARİTASI
Ayakkabıcılar Sitesi’nde birçok ayakkabı üreticisi ve ayakkabı yapımında kullanılan diğer aksesuarların
tedarik edildiği malzemelerin üretildiği firmalar mevcuttur. Bu nedenle yeterli sayıda yerel firma ve
tamamlayıcıdan söz edilebilir.
Sektörde faaliyet gösteren bazı firmalar, iyi bir isme sahip olduklarını ve zamanında ödeme
yapmalarının kendilerine avantaj sağlayacağını belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise üretim kalitelerinin
kendileri için avantaj olduğunu ifade etmişlerdir. Kümelenmeyi özel kılan en önemli avantajın tasarım
olduğu vurgulanmıştır. Bazı firmalar ise kümelenmeyi özel kılan herhangi bir avantajları olmadığını
vurgulamışlardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları, dünya çapında bölgeye/ülkeye önemli miktarda yatırım
yapmış ve onun gelişmesine katkıda bulunacak çok uluslu bir şirket olmadığını belirtmişlerdir. Bazıları
ise, Chicco, Starlight, Freidenberg, Karetta, Ziylan gibi firmaların bu tanıma uyabileceğini ifade
etmişlerdir.
109
Sektörde faaliyet gösteren firmaların çoğu Işıkkent Ayakkabıcılar Sitesi içerisinde üretim yapan
firmalar arasında kuvvetli bir bağ bulunduğunu ve çoğu zaman üreticilerin birlikte hareket etme
imkanına sahip olduğunu belirtmişlerdir. Az sayıdaki firmalar ise böyle bir bağın bulunmadığını,
sektördeki firmaların birbirleriyle ortak iş yapmaya çok sıcak bakmayacaklarını vurgulamıştır.
Sektörde yer alan Ayra, Aytan, Bambam, Can Bebe, Cihan Kundura, Ertekin, Güler, Güzel, Hediye,
Özbircan, SCS Deri, Zandar, Benk, Çağlar Bebe, Dekolte, Durmaz, FTH, Haldun, Hocaoğlu, Mustafa
Koç, Pehlivan, Özdoku, YYT firmaları kümelenmeyi destekleyen firmalardır. Ancak oluşacak
kümelenmenin
hammadde tedarikçilerini ve
nihai üreticiyi kapsaması gerekmektedir.
B. İHRACAT YOL HARİTASI
B.1. DIŞ TİCARET
Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk
ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan
mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye’nin dış ticareti tartışılacaktır.
B.1.1. SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)
6401 200
7
% 200
8
% 200
9
% 201
0
% 201
1
%
Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya
Federasyonu
0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0%
Bosna-
Hersek
0,5 8,1% Rusya
Federasyon
u
0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1%
Kazakistan 0,4 6,1% Bosna-
Hersek
0,3 4,6% Bosna-
Hersek
0,3 9,0% Rusya
Federasyonu
0,6 9,7% Rusya
Federasyon
u
0,6 10,3%
Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista
n
0,3 8,8% Türkmenista
n
0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5%
Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5%
110
Toplam
5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0
%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5
ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan
ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı
kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD)
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında Türkiye’nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan’ın Türkiye’den dış alımları 2010
yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar’lık
ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar’lık ithalata gerileyen Irak’ın Türkiye’den son 5 yıldaki toplam dış
alımı 7,5 milyon ABD Doları’na ulaşmaktadır. 2011 listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki
ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir.
Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
111
Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye’nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak’tır.
İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan
gelmektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)
2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3%
Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3%
Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2%
İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5%
Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3%
Toplam
1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu
olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010’dan itibaren yerini Çin’e bıraksa da en büyük ihracatçılar
listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar
payına sahip olmuştur. 2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri
aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
112
İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye’ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir.
Çin’in Türkiye’ye su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2010 yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna
karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye’nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya’nın ihracatı, aynı
dönemde 2,3 kat artmıştır. 2011 listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz’in,
Malezya’nın ve Fransa’nın Türkiye’ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74
kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz’in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir. 2011 yılında ise
Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur.
Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye’nin bu alt ürün grubundaki
ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan
Çin, İtalya, Portekiz’in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve
16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye
miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir.
B.1.2. PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Suudi
Arabistan
13,7 23,3% Suudi
Arabistan
16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4%
Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi
Arabistan
15,1 22,0% Suudi
Arabistan
18,2 18,7% Suudi
Arabistan
18,8 18,6%
113
Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4%
Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya
Federasyonu
6,5 6,7% Rusya
Federasyonu
4,2 4,2%
Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0%
Toplam
58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak
ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye’nin bu alt ürün
grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40’ı bu iki ülkeye yapılmıştır.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında
yeniden yükselişe geçmiştir. Irak’a yapılan ihracat ise 2008’de 1,7 milyon ABD Doları’ndan 2009’da
15,2 ABD Doları’na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa’ya
yapılan dış satımda 2011’de bir gerileme gözlemlenmektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
114
Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1%
Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6%
Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5%
Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0%
Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6%
Toplam
163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa
payıyla Çin’dir. Çin’in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda
%10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya’nın payı %2-%3 aralığında,
Brezilya’nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011’de %4,5’a
yükseltmiştir.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye’ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009
yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe
geçmektedir.
Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
115
Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye’nin bu alt ürün
grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye’nin bu alt ürün
grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir:
Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük
10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında
bilgi elde edilememiştir. Türkiye’nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi
Arabistan’a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010
yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi
ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin,
Çin’den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye’nin aleyhine geliştiği söylenebilir.
B.1.3. DERİ AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 201
1
%
Rusya
Federasy
onu
18,8 11,2% Rusya
Federasyonu
28,8 15,3% Rusya
Federasyo
nu
37,1 25,1% Rusya
Federasyonu
65,6 33,6% Rusya
Federasyo
nu
59,
4
29,7%
İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12,
2
6,1%
Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10,
6
5,3%
Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9%
116
Yunanist
an
12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista
n
6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi
Arabistan
7,1 3,5%
Toplam
167,8 100,0% 188,
1
100,0% 147,6 100,0% 195,
2
100,0% 200
,0
100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında Türkiye’den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki
ithalatıyla ve Türkiye’nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya’yı ihracatta
%6’dan %3,5’a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir.
Türkiye’nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7’ye yakın payla beşinci sırada
yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye’nin
en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan’a yapılan ihracat yıllar itibarıyla
artarken, İngiltere’ye ve Almanya’ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9%
117
İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4%
Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1%
Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2%
Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6%
Toplam
269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi
Çin’dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin’i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya
ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5’e yakın
piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz
düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir.
Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti
118
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011’den itibaren
artmaya başlamıştır.
B.1.4. TEKSTİL AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1%
Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya
Federasyonu
4,4 12,8% Rusya
Federasyonu
3,8 7,0%
Irak 2,0 7,0% Rusya
Federasyonu
2,9 10,0% Rusya
Federasyonu
1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4%
İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3%
Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi
Arabistan
2,8 5,1%
Toplam
28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye’nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye’nin toplam dış satımlarında %29,1
payıyla Irak’tır. 2007 yılında Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak’ın Türkiye’den yaptığı
dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007’de 2 milyon ABD Doları’ndan 2011’de 16 milyon ABD
Doları’na yükselmiştir.
119
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar
yıllar itibarıyla artmaktadır.
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7%
Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6%
Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3%
Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6%
İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1%
Toplam
96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
120
Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin’dir. Bu ülkenin
Türkiye’nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65’tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam,
üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya’nın payı %2,6,
beşinci sıradaki İspanya’nın payı ise %1,9’dur.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye’ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla
artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam’dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam
etmiştir.
Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya
devam etmektedir.
121
B.1.5. DİĞER AYAKKABILAR
a) İhracat
Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya
Federasyonu
6,5 25,0% Irak 5,9 16,3%
Hollanda 2,6 11,3% Rusya
Federasyonu
2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya
Federasyonu
5,5 15,2%
Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya
Federasyonu
1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7%
İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3%
Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5%
Rusya
Federasyonu
1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi
Arabistan
1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2%
Toplam
22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında
%16,3 paya sahip olan Irak’tır. Rusya’nı payı ise 2007 yılında %6’dan 2010 yılında %25’e kadar
yükselmiş, ancak 2011’de %15,2’ye gerilemiştir.
Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmektedir.
122
Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
b) İthalat
Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)
6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %
Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1%
İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0%
Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4%
İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9%
Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6%
Toplam
8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0%
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Bu alt sektörde Türkiye’nin toplam ithalatının %90’ı Çin’den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan
İtalya’nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam’ın payı ise sadece %1,4’tür.
2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte
verilmiştir.
Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat
123
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir.
B.1.6. İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET
Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)
2007 2008 2009 2010 2011
Kuzeydoğu Anadolu 284.033 764.476 733.951 686.386 976.214
İstanbul 222.950.606 239.438.749 197.627.073 275.273.948 294.603.638
Batı Marmara 410.721 328.988 219.992 291.716 974.607
Ege 32.635.224 36.913.392 25.244.863 26.461.989 28.837.356
Doğu Marmara 1.794.339 1.600.470 1.289.737 1.853.383 2.366.538
Batı Anadolu 24.001.497 23.387.888 14.092.171 22.665.213 23.744.893
Akdeniz 2.534.314 2.867.820 2.482.429 4.710.385 9.125.862
Orta Anadolu 96.352 44.355 180.454 24.951 312.043
Batı Karadeniz 4.389.410 4.293.415 3.214.890 4.171.666 4.575.986
Doğu Karadeniz 151.164 138.454 114.794 1.220.147 2.637.364
Toplam 289.247.660 309.778.007 245.200.354 337.359.784 368.154.501
124
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış
satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve
Ankara ile Konya’nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD
Dolar’lık ihracat performanslarıyla İstanbul’un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar.
Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla
Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer
almaktadır.
Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı
a)
Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4
payla ilk sırada yer almakta; İstanbul’un ardından sırasıyla %9,7 ve %7’lik paya sahip Ege ve Batı
Anadolu Bölgeleri gelmektedir.
b) c)
Kaynak:TUİK
İstanbul’un toplam ihracattaki payı 2007’de %77,1’den, 2010’da %80’e yükselmiştir. Buna karşılık,
Ege Bölgesi’nin payı %11,3’ten %7,8’e, Batı Anadolu Bölgesi’nin payı ise %8,3’ten %6,4’e gerilemiştir.
125
Akdeniz Bölgesi’nin payı %0,9’dan %2,5’a yükselirken, Batı Karadeniz’in payı %1,5’tan %1,2’ye
düşmüştür.
Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)
2007 2008 2009 2010 2011
Kuzeydoğu Anadolu 18.917 0 0 12.441 352.908
İstanbul 509.926.173 607.305.999 495.742.800 613.404.485 793.584.814
Batı Marmara 10.014.337 13.591.747 6.620.013 954.955 1.560.012
Ege 27.770.458 27.404.390 16.975.919 19.683.821 28.827.165
Doğu Marmara 1.123.069 1.125.109 443.294 697.468 1.483.853
Batı Anadolu 11.551.610 9.412.691 8.462.733 8.688.029 13.946.228
Akdeniz 2.071.716 1.622.997 1.793.112 902.535 1.385.036
Orta Anadolu 250 39.165 61.479 73.270 58.377
Batı Karadeniz 777.906 1.208.854 1.554.100 1.669.391 2.544.794
Doğu Karadeniz 126.282 292.860 174.141 1.054.506 1.345.874
Toplam 563.380.718 662.003.812 531.827.591 647.140.901 845.089.061
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla
İstanbul olmuştur. İstanbul’un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege
Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından
gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki
13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise
Konya tarafından gerçekleştirilmiştir.
126
Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı
a)
2007-2011 yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge’nin (İstanbul, Ege ve Batı A
nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur.
b)
c)
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
İstanbul’un toplam ithalattaki payı 2007’de %90,5’tan, 2011’de %93,9’a yükselirken, Ege’nin payı
%4,9’dan %3,4’e, Batı Anadolu’nun payı ise %2,1’den %1,7’ye gerilemiştir.
127
Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları)
2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 2011 2007'ye Göre Değişim
1 1 İstanbul 294.603.638 32,1%
2 3 Ankara 22.910.691 8,3%
3 2 İzmir 21.346.743 -5,7%
4 4 Manisa 5.204.660 -19,2%
5 - Osmaniye 4.943.470 -
6 5 Çorum 3.382.679 -20,1%
7 6 Denizli 2.179.221 -37,5%
8 34 Rize 2.104.727 37211,2%
9 8 Adana 1.727.769 49,6%
10 10 Hatay 1.642.052 104,0%
11 11 Eskişehir 1.082.751 92,6%
12 14 Balıkesir 930.236 228,8%
13 7 Konya 834.202 -70,6%
14 15 Ağrı 774.776 185,8%
15 16 Samsun 746.800 513,6%
16 13 Kocaeli 611.695 82,4%
17 12 Mersin 555.390 19,2%
128
18 9 Bursa 536.852 -33,9%
19 - Bartın 446.507 -
20 26 Trabzon 399.802 1138,6%
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2007-2011 yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları’na çıkaran, Türkiye’nin
toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77’den %80’e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il
olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD
Doları’na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD
Doları’na yükselen Ankara’ya kaptırmıştır. İhracatı 2007-2011 yılları arasında %19,2 azalarak 5,2
milyon ABD Doları’na düşen Manisa’nın sıralamadaki yeri (4.’lük) değişmemiştir. 2007 yılında ihracatı
bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada
yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları’na düşen
Çorum ile Denizli, Osmaniye’nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve
altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1
milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını 2007-2011 yılları arasında yaklaşık
elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir.
Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl
2011 2007 2011 2007'ye Göre Değişim
1 1 İstanbul 793.584.814 55,6%
2 2 İzmir 27.347.322 5,5%
3 4 Ankara 9.797.131 33,1%
4 5 Konya 4.149.097 -0,1%
5 10 Çorum 2.446.007 291,8%
6 9 Balıkesir 1.558.676 80,1%
7 6 Aydın 1.386.928 -13,4%
8 13 Trabzon 1.299.220 928,8%
129
9 8 Bursa 1.119.273 14,1%
10 7 Antalya 912.380 -30,6%
11 21 Erzurum 346.986 1734,3%
12 14 Kocaeli 343.899 172,6%
13 11 Adana 343.724 -29,5%
14 24 Hatay 68.733 3619,3%
15 - Bartın 66.199 -
16 12 Mersin 60.199 -77,5%
17 28 Kayseri 58.377 23250,8%
18 - Rize 46.654 -
19 16 Manisa 40.239 -63,6%
20 15 Zonguldak 27.060 -77,7%
Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı
2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye’nin toplam
ithalatında %93,9 paya (2007’de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına
göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci
sırada yer alan İzmir’in dış alımları 2007-2011 arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı
2007-2011 arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları’na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde
ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen
Konya’nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını
sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır.
2007 yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü
sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu
sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD
Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$’ın altına gerilemiştir.
130
B.2. HEDEF ÜLKELER VE İHRACAT YOL HARİTASI
Sektör raporunda daha detaylı bir şekilde belirtilmiş olmakla birlikte tekrar genel bir değerlendirme
yapılacak olursa;
Başta Rusya ve Hollanda olmak üzere, özellikle Avrupa ülkeleri en çok ihracat yapılan ülkeler
arasındadır. Hollanda ile diplomatik ilişkilerin başlamasının 400. yılı olması sebebiyle, firmaların
Hollanda ile olan ilişkileri fırsat olarak değerlendirmesi gerekmektedir.
Bunların haricinde, ihracat yapılması ve arttırılması istenen diğer ülkeler;
Başta ABD,
Rusya’ya ihracatı olmayan firmalar için özellikle Rusya ve bütün Avrupa ülkeleri,
Orta Doğu ülkeleri,
Afrika ülkeleri,
Türki Cumhuriyetleri’dir.
Bu pazarlara yönelik olarak alım heyeti gönderilmesi ve pazar ziyaretleri düzenlenmesi
beklenmektedir.
C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI
Değer zinciri analizi, bir organizasyonun sunduğu hizmet veya ürünlere yönelik olarak belirli bir sırayla
uyguladığı operasyonları, bu sırayı bir değer zinciri olarak gören ve işletmenin bu operasyonlara değer
zinciri sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme felsefesi çerçevesinde, zincirdeki güçlü ve zayıf
yönleri ile sistematik olarak belirlemek, tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan analiz
yöntemidir.
Diğer bir deyişle, değer zinciri analizi, bir organizasyonun kendi sunduğu ürün ve hizmetlere, belirli bir
sırayla uyguladığı işlemlerin, yani bir değer zincirinin sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme
felsefesinde, bu zincirdeki güçlü ve zayıf yönleri sistematik olarak ortaya çıkarmak, tanımlamak ve
analiz etmek için kullanılan analiz yöntemidir. Değer artışının nasıl sağlanabileceğini, bunun için hangi
kritik faaliyetlerin ve faktörlerin göz önüne alınması gerektiği, düşük maliyet ve farklılaşmanın nasıl
gerçekleşeceği, rakiplerin yetenek ve faaliyetleri ile karşılaştırarak sistematik bir şekilde bu analizle
açıklanır.
Porter’ın değer zinciri modeline göre, firmanın karlılığına etki eden faaliyetler değer zinciri içerisinde,
iç lojistik, işlemler, dış lojistik, pazarlama & satış ve hizmetler gibi temel faaliyetler; firma altyapısı,
insan kaynakları yönetimi, tedarik ve teknolojik geliştirme gibi destek faaliyetleridir. Bu faaliyetleri
Şekil 61’de görebilirsiniz.
131
Şekil 61: Değer Zinciri Analizi
Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında hazırlanan anket soruları, değer zinciri
analizi ve inovasyon ölçütleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Firmalarda yapılan inceleme ve
görüşmelerin bir düzen ve sistematik içinde sürdürülebilmesi amacıyla söz konusu modele göre
düzenlenmiş model aşağıda verilmiştir. Anket bütün işletme alanlarını kapsayan ve durum tespitine
yönelik bir araç olarak kullanılmıştır. Ankette çok sayıda soru bulunmaktadır. Ancak anket
uygulamasında klasik soru-cevap yöntemi değil, yapısal bir mülakat yöntemi kullanılmıştır. Bu şekilde
sıkıcı bir anket uygulaması dışına çıkılarak, anket bir yol gösterici rehber olarak kullanılmış ve firma
yöneticilerinin ihtiyaçlara yönelik serbest açıklamalarda bulunmasına imkan yaratılmıştır.
Çalışma kapsamındaki her bir firma için toplanan veriler firmalar için bireysel raporların
hazırlanmasında kullanılmış ve ayrıntılı firma raporları hazırlanmıştır. Bu raporlar danışmanlık
hizmetleri ve ihracatın artırılmasına yönelik çalışmalarda firmalar için yol gösterici olacaktır. Bunun
yanında çalışmaya katılan firmaların oluşturduğu sektör grubu için bir genel fikir elde etmek amacıyla
aşağıdaki çalışma yapılmıştır. Aşağıdaki değerlendirme sonuçları eğitim ihtiyacının belirlenmesi
açısından da yararlı olmuştur.
Bu anket sorularına firmaların verdiği cevapların aritmetik ortalaması aşağıdaki gibidir:
ANA ÖLÇÜTLER Ortalama
Değer ALT ÖLÇÜTLER Ortalama
Değer
PAZARLAMA ve MARKA YÖNETİMİ ÖLÇÜTLERİ 2.2498
PAZARLAMA YÖNETİMİ 2.5059
132
REKABET ANALİZİ 2.2219
MARKA YÖNETİMİ 2.0215
ÜRÜN GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ 2.1488
ÜRÜN GELİŞTİRME 2.1488
TEDARİK ZİNCİRİ ÖLÇÜTLERİ 2.7764
SATIN ALMA 2.5295
İÇ LOJİSTİK 3.1095
STOK KONTROL 2.6629
DIŞ LOJİSTİK 2.7810
ÜRETİM ÖLÇÜTLERİ 1.6853
ÜRETİM PLANLAMA 1.6651
ÜRETİM YÖNETİMİ 1.9524
BAKIM-ONARIM 1.4384
SATIŞ ÖLÇÜTLERİ 2.4007
SATIŞ 2.4007
SATIŞ SONRASI HİZMETLER VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ ÖLÇÜTLERİ 2.3702
SATIŞ SONRASI HİZMETLER 2.5388
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.2016
KURUMSAL YÖNETİM SÜREÇLERİ ÖLÇÜTLERİ 2.0887
YENİLİKÇİ SÜREÇLER 2.2244
STRATEJİK YÖNETİM 1.9855
KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM 1.9494
HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE 2.2286
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 2.5425
SOSYAL SORUMLULUK 2.6982
ÇEVRE YÖNETİMİ 1.8716
KALİTE YÖNETİMİ 1.2095
MALİ VE FİNANSAL ÖLÇÜTLER 2.7622
BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS 2.7622
İNSAN KAYNAĞI ÖLÇÜTLERİ 1.8693
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 1.5697
İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) 2.1689
ARGE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ 1.7476
TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ 1.7476
İŞ SONUÇLARI ÖLÇÜTLERİ 2.5982
İŞ SONUÇLARI 2.5982
İNOVASYON ÖLÇÜTLERİ 1.3473
133
İNOVASYON 1.3473
C.1. EĞİTİM İHTİYACI
Ekonomi Bakanlığı tarafından finanse edilen Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin
Desteklenmesi Projesi’nin ilk aşamasını oluşturan “İhtiyaç Analizi” çalışması, İzmir’de ayakkabıcılık
sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ağustos-Eylül 2012 tarihleri
arasında gerçekleştirilen projeye üniversitemiz öğretim üyesi ve uzmanlarından 26 kişi katılmıştır.
Çalışmada kapsamına giren ayakkabıcılık sektöründeki firmaların ihracatlarının arttırılması nihai
amacına uygun olarak kapsamlı bir sektör analizi gerçekleştirilmiştir. Sektör analizinin
hazırlanmasında dünya, ülkemiz ve bölgemiz sırası izlenerek birçok veri toplanmış yapılan analizler
sonucunda sektör raporunda aşağıda belirtilen önemli bulgulara ulaşılmıştır.
Sektörün Mevcut Durumu
Fırsatlar ve Tehditler
Gelişme Potansiyeli
Projeksiyonlar
Hedef Pazarlar
İhracat Yol Haritasına Yönelik Öneriler
Sektör raporu ihtiyaç analizinin gerçekleştirilmesinde bir çerçeve oluşturmuştur. İhtiyaç Analizi
çalışması firmalarda Porter’ın “Değer Zinciri Analizi” esas alınarak yapılan derinlemesine görüşme ve
bir soru formu kullanılarak yapılmıştır. Firma yöneticileri ile yapılan yüzyüze görüşmeler ihtyaçların
belirlenmesinde önemli ipuçları vermiş ve sektörde bir kümelenme olanağının bulunup bulunmadığı
konusu değerlendirilmiştir. Bu aşamada ihtiyaçlar doğrultusunda aşağıda belirtilen bulgulara
ulaşılmıştır.
Anket sonuçları değerlendirildiğinde, alt başlıkların ortalama değerlerinin en yüksek olandan en
düşük olana sıralaması aşağıdaki gibidir:
İÇ LOJİSTİK 3.1095
DIŞ LOJİSTİK 2.7810
BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS 2.7622
SOSYAL SORUMLULUK 2.6982
STOK KONTROL 2.6629
İŞ SONUÇLARI 2.5982
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 2.5425
SATIŞ SONRASI HİZMETLER 2.5388
SATIN ALMA 2.5295
PAZARLAMA YÖNETİMİ 2.5059
SATIŞ 2.4007
HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE 2.2286
YENİLİKÇİ SÜREÇLER 2.2244
REKABET ANALİZİ 2.2219
134
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.2016
İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) 2.1689
ÜRÜN GELİŞTİRME 2.1488
MARKA YÖNETİMİ 2.0215
STRATEJİK YÖNETİM 1.9855
ÜRETİM YÖNETİMİ 1.9524
KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM 1.9494
ÇEVRE YÖNETİMİ 1.8716
TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ 1.7476
ÜRETİM PLANLAMA 1.6651
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 1.5697
BAKIM-ONARIM 1.4384
İNOVASYON 1.3473
KALİTE YÖNETİMİ 1.2095
Bu verilere göre, firmaların en iyi oldukları alanlar, genel olarak tedarik zinciri alanlarıdır. Sektörde
faaliyet gösteren firmaların zayıf olarak gözüktükleri ya da kendilerini zayıf olarak nitelendirdikleri
alanlar ise kalite yönetimi, inovasyon, bakım-onarım, insan kaynakları yönetimi, üretim planlama ve
teknoloji-AR-GE süreçleri gibi faaliyetlerdir.
Aşağıda, bütün verilerin grafik halinde sunumunu bulabilirsiniz:
Çıkan sonuçlara göre, Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında ayakkabıcılık sektöründe firmaların ihtiyaç duyduğu eğitim programları önem sırasıyla şunlardır:
1. Kalite Yönetimi (15-18 saat)
135
2. İnovasyon (12-15 saat)
3. Bakım-Onarım (12-15 saat)
4. İnsan Kaynakları Yönetimi (15-18 saat)
5. Üretim Planlama (15-18 saat)
6. Teknoloji-AR-GE Süreçleri (12-15 saat)
C.2. DANIŞMANLIK İHTİYACI
Bunların haricinde, firmaların ayrıca bazı danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir.
Bunlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
İhracat Pazarlaması
o İhracat pazarlaması bilgisinin uygulanmasına yönelik beceri konuları
o İhraç pazarlarına yönelik bilgiye dayalı konular
o Sonuç işlemleri için beceriye dayalı konular
o İhracat pazarlaması için stratejik karar alanlarına yönelik konular
o Tutum ve davranışlara yönelik konular
o İhracat pazarlamasında sonuç işlemlerine yönelik bilgiye dayalı konular
Sistem Tasarımı
o Yönetim sistemi
o Üretim sistemi
o Muhasebe ve denetim sistemi
o Finansal planlama ve kontrol sistemi
Eğitim ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik eğitim programlarının ihtiyaç duyan firma grupları
itibariyle çeşitli sürelerde programlanması gerekmektedir. Danışmanlık ihtiyaçları ise her firma için
hazırlanan bireysel firma ihtiyaç rapolarında tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda firma gruplamaları
yapılarak veya bireysel olarak gerçekleştirilebilecektir.
Üniversitemiz eğitim ve danışmanlık ihtiyaçlarının karşılanmasında görev almayı hem üniversite-
sanayi işbirliğinin geliştirilmesi hem de üniversitenin bir görevi olarak değerlendirmektedir. Bu
konuda Ekonomi Bakanlığı ve İzmir Ticaret Odası ile yapılacak çalışmalarda üniversitemiz de görev
almaya isteklidir.
136
EK: ANKET SORULARI HAKKINDA FİRMALARIN EKSTRA YORUMLARI
Anket sorularına ek olarak, firmaların görüşmeler esnasında değer zincirinin farklı aşamaları için
sundukları yorumları aşağıda bulabilirsiniz.
1. PAZARLAMA VE MARKA YÖNETİMİ ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2498 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa pazarlama ve marka yönetimi konularında uygulamaları vardır.
1.1. PAZARLAMA YÖNETİMİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5059 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların pazarlama konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde pazarlama departmanı yoktur, bazılarının ise
pazarlama stratejisi bile yoktur. Bir çok firma düzenli olarak fuarlara katılmakta, böylelikle yeni
müşterilerle tanışma, ürünlerini tanıtma ve satış yapma imkânı bulmaktadır. Firmalar genellikle yurt
içi fuarlara katıldıklarını, yurt dışı fuarlara katılmaları için gerekli teşviğin bulunmadığını
belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu fason üretim yapan firmalar olduklarından, üretimin
çoğunluğunu mevcut müşterilerinin siparişleri belirlemekte, dolayısıyla bir çok firma kapsamlı
pazarlama stratejisine ihtiyaç duymamaktadır. Firmaların büyük çoğunluğunun katıldıkları fuarlar
sayesinde kemikleşmiş bir müşteri grubu bulunmaktadır. Pazar analizi, bir çok firma tarafından
sadece gözleme dayalı olarak yapılmaktadır. Bazı firmaların kendine ait satış mağazaları mevcuttur.
1.2. REKABET ANALİZİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2219 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa rekabet analizi konusunda uygulamaları vardır.
Ayakkabıcılık sektöründe rekabet oldukça yüksektir. Ancak, sektörde faaliyet gösteren firmaların
neredeyse hiçbiri sistematik bir pazar araştırması yapmamaktadır. Firmalar, genel olarak sektörde
faaliyet gösteren bütün firmaları tanıdıklarını ve rakip firmaların takibinin karşılıklı ilişkiler vasıtasıyla
gerçekleştiğini belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise tedarikçileri ve ortak müşterileri vasıtasıyla rakipleri
hakkında bilgiler edindiklerini ifade etmişlerdir. Özellikle küçük çaplı firmalar, rekabetin oldukça
yüksek olduğu bir sektör olan ayakkabıcılık sektöründe büyük firmaların dönemsel reaksiyonlarına
göre sıkıntı yaşadıklarını belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu, merdiven altı üretim yapan
tezgahlar yüzünden sektörün kalite olarak geriye gittiğini ve rakebetin de bundan olumsuz
etkilendiğini belirtmişlerdir. Birçok firma kendi ürünlerinin kalitesine güvendiği için rekabetten
çekinmemektedir.
1.3. MARKA YÖNETİMİ
137
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.0215 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa marka yönetimi konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük kısmı fason üretim yapan firmalardır. Bazıları hem fason
üretim yapan, hem de kendi markaları olan firmalardır. Çok az bir bölümü ise sadece kendi markaları
adına üretim yapmaktadır. Kendi markaları olan firmaların markaları, genellikle sadece yurt içinde
tescillidir. Çok az sayıda firmanın markaları ile ilgili üst yönetim tarafından belirlenen kısa ve uzun
vadeli hedefleri bulunmaktadır.
2. ÜRÜN GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1488 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa ürün geliştirme konusunda uygulamaları vardır.
2.1. ÜRÜN GELİŞTİRME
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1488 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa ürün geliştirme konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların içerisinde özel olarak belirlenmiş bir pazarlama departmanı
bulunmadığından, müşterilerle sürekli olarak iletişim halinde bulunan çalışanlar vasıtasıyla ürün
geliştirme faaliyetleri, müşterilerden aldıkları istekler doğrultusunda ürün tasarımında ve yapısında
gerekli değişiklikler yapma şeklinde olmaktadır. Ayakkabıcılık sektöründe ürün tasarımları sezonluk
olarak değiştiğinden, firmalar en kötü ihtimalle 6 ayda bir ürün geliştirme ve tasarım yapmaktadır.
Ancak firmaların büyük çoğunluğunda ürün tasarımında ve geliştirmede tanımlanmış sistematik bir
prosedür bulunmamaktadır. Çevreden toplanan bilgiler ve firma sahiplerinin kendi deneyimlerinin
harmanlanması sonucu yeni ürünler geliştirilmektedir. Bazı zamanlarda dışarıdan alınan tasarımlar
üzerinde küçük oynamalar ve değişiklikler yapılarak da ürünler tasarlanmaktadır. Fuarlar ürün
geliştirme ve yeni ürün tasarımı açısından firmaların fikir geliştirdikleri önemli alanlardan biridir.
3. TEDARİK ZİNCİRİ ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7764 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların tedarik zinciri konusunda uygulamaları vardır.
3.1. SATINALMA
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5295 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların satın alma konusunda çeşitli uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen tamamının, satın aldıkları malzemeler ile ilgili
bazı standartları vardır. Örneğin hammaddenin kaliteli olması, teslim tarihinin kısa olması ve fiyat
önde gelen kriterlerdendir. Bazı firmalar, çalıştıkları tedarikçilerin kalite belgeleri olmalarına özen
138
gösterirken, bazıları ise herhangi bir belgesi olmayan tedarikçilerle de çalışmakta olduklarını
belirtmişlerdir. Firmaların, genellikle uzun yıllar birlikte çalıştıkları belli tedarikçileri bulunmaktadır. Az
sayıda da olsa, bazı firmalar ise hammadde maliyetinin düşürülmesi ve çalışılan büyük parekendelerle
çalışmaya devam edilebilmesi için en düşük fiyatlı hammaddeyi almaya çalışmaktadır. Bu firmalarda
hem maliyetin düşük olması, hem de üretilen ürünün çabuk bozulmaması için alınan malzelemelerde
çoğunlukla orta derece kalite tercih edilmektedir.
3.2. İÇ LOJİSTİK
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 3.1095 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların iç lojistik konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen tamamında tedarik olsun, teslimat termin süresi
içerisinde mutlaka gerçekleştirilmektedir. Bazı firmalar tam zamanında üretim politikası uygulamakta,
dolayısıyla üretim yapabileceği kadar sipariş almaktadır. Bir çok firma, yurt içi tedariklerde
hammaddelerin tesliminde herhangi bir sorunla karşılaşmazken, yurt dışı tedariklerde meydana gelen
aksaklıklar nedeniyle siparişleri teslim etmekte gecikmeler olabilmektedir. Bazı firmalar tedarikçi
değerlendirme sistemlerine sahip olduğu için tedarik sürecinde sorun yaşadıkları tedarikçileri
elemektedir, bu da firmaların üretim sistemlerinin aksamamasını sağlamaktadır.
3.3. STOK KONTROL
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6629 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların stok kontrol konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmalardan tam zamanında üretim yapan firmalar hiç stokla çalışmamakta
ya da ez bir güvenlik stoku bulundurmaktadırlar. Tam zamanında üretim yapmayan firmalar ise stok
bulundurduklarını ifade etmişlerdir. Ancak bu firmaların bazılarının sistematik bir stok kontrol sistemi
yoktur, belli periyotlarla stok sayımı yapmaktadırlar. Bazı firmaların ise sistematik bir stok kontrol
sistemi ve MRP sistemi mevcuttur, depoya giren her malı kayıt alına almaktadırlar.
3.4. DIŞ LOJİSTİK
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7810 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların dış lojistik konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbiri ürünlerin müşterilere gönderilmesi
konusunda firma herhangi bir sorunla karşılaşmamaktadır. Bazı firmalar ürünlerin teslimatında
dışarıdan kargo hizmeti almaktadır, bu yüzden birçok firmanın tedarik zinciri aşamaları sigortalıdır.
Bazı firmalar anlaşmalı olduğu çevrimiçi alışveriş siteleriyle elektronik ortamda satışlarını
gerçekleştirmektedir. Genellikle, ilk defa alım yapacak firmalar ürünü ve üreticiyi görmeyi tercih
ettikleri için, firmalar sadece uzun dönemli iş yapılan müşterilerinden e-posta yoluyla sipariş
almaktadır.
4. ÜRETİM ÖLÇÜTLERİ
139
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.6853 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa üretim ölçütleri konusunda uygulamaları vardır.
4.1. ÜRETİM PLANLAMA
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.6651 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa üretim planlama konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde sistematik bir üretim planlama
uygulaması yoktur. Siparişe göre üretim yapan firmalar sipariş miktarına göre üretim yaptıkları için
önceden bir üretim planlaması yapılmamakta, sipariş geldikten sonra planlaması yapılmaktadır.
Tahmine dayalı olarak üretim yapan ve stok bulunduran firmaların bazılarında ise sezonluk, aylık ve
haftalık olarak üretim planları hazırlanmakta ve düzenli olarak bu planların gerçekleşip
gerçekleşmediğini kontrol edilmektedir. Ancak bu planlar yazılı olarak tutulmamaktadır. Sektörde
faaliyet gösteren firmaların birçoğunda üretim zaman bilgileri ve verimililik ile ilgili kayıt
bulunmamaktadır. Az sayıda firma MRP kullanmaktadır.
4.2. ÜRETİM YÖNETİMİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9524 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa üretim konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde sistematik ve planlı üretim uygulaması
yoktur. Firmaların öncelikli amacı, kaliteli ve zamanında üretim yapabilmektir. Ancak el yordamı ile iş
yapmaya alışmış personele makine ile üretim yapmaya alıştırmanın neredeyse imkânsız olduğu dile
getirilmiştir, bu yüzden üretimde makineleşme problemi mevcuttur. Firmalarda, ürettiği ürünlerin
son kontrollerini ustabaşılar yaptıktan sonra, ürünler müşteriye gönderilmekte ve üretim sürecinde
oluşabilecek her türlü hataya karşı önlem almaya çalışılmaktadır. Ancak firmaların birçoğunda
standart dışı ve hatalı ürünler kayıt altına alınmamaktadır. Firmalarda çalışan verimliliği, ustabaşı
gözlemlerine dayanarak ölçülmektedir.
4.3. BAKIM-ONARIM
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.4384 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların bakım-onarım konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların bir çoğunun, üretimde kullandıkları makine için bakım-onarım
uygulamaları mevuttur, ancak periyodik bir bakım planı bulunmamaktadır. Bazı firmaların kullandığı
tüm makineler sigortalıdır, bazı firmaların kullandığı makineler ise sigortalı değildir. Bazı firmalar,
bakım-onarım faaliyetleri için başka bir firmadan destek almaktadır. Az sayıda firmanın kullandıkları
makineler için düzenli olarak bakım planı vardır.
5. SATIŞ ÖLÇÜTLERİ
140
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4007 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa satış konusunda uygulamaları vardır.
5.1. SATIŞ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4007 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa satış konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmalarda bayi ziyaretleri ve satış takipleri yazılı olarak raporlanmamakta,
ancak firma sahibi tarafından yakın takipte incelenmektedir. Firmaların hemen hemen hiçbirinde satış
konusunda belirli bir strateji bulunmamaktadır. Firmalar, genel olarak, üretimin yeterli kalitede ve
miktarda yapılması durumunda satış aşamasının problemsiz işlediğini belirtmiştir. Firmalar, satış
konusunda yaşanan en büyük sıkıntı olarak, müşterilerin firmayı ziyaret etmek istediklerinde firmanın
fiziksel koşullarından dolayı alım yapmaktan vazgeçmelerini ifade etmişlerdir. Firmaların birçoğunda,
müşteri grubu, ürün, vade, miktar ve tutara göre esnek fiyatlandırma yapılmaktadır. Fuarlar, firmalar
için önemli satış kanallarından bir tanesidir.
6. SATIŞ SONRASI HİZMETLER VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.3702 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa satış sonrası hizmetler ve müşteri ilişkileri konularında uygulamaları vardır.
6.1. SATIŞ SONRASI HİZMETLER
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5388 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların satış sonrası hizmetler konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük bir kısmı fason üretim yapıp toptancılara ve mağazalara
satış yaptıkları için, bu firmaların satış sonrası hizmet birimine ihtiyacı yoktur. Satış süreci ve ürünlerle
ilgili herhangi bir sorun ortaya çıktığında firmalar gerekli düzeltmeyi en kısa zamanda yapmaktadırlar.
Kendi markası adıyla satış yapan firmalar ise her ürünün firma garantisi altında olduğunu ve
üretimden kaynaklanan hatalarda ürün değiştirme yaparak müşteri memnuniyetini sağlamaya
çalıştıklarını belirtmiştir. Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazılarının ise profesyonel satış sonrası
servis ağı vardır, satış yaptığı zincir mağazalar aracılığı ile de, marka sahibi olarak da bire bir müşteri
hizmeti vermektedir.
6.2. MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2016 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa müşteri ilişkileri konusunda uygulamaları vardır.
Ayakkabı sektöründe, müşteri ile ilişkiler, özellikle tasarım aşamasında görülür. Sektörde faaliyet
gösteren firmaların birçoğu, özellikle ürün tasarım aşamasındayken, hem son trendleri, hem de
141
müşterilerin taleplerini göz önünde bulundurmaktadır. Bazı firmalar, müşterilerin kendilerini ziyaret
ettiklerini, bazıları ise kendilerinin müşterilerini ziyaret ettiklerini belirtmişlerdir. Firmaların büyük
çoğunluğu müşteri memnuniyetini herhangi bir şekilde ölçmemekte, satış yaptıkları müşteriden
tekrar sipariş gelmesi durumunda bunu müşteri memnuniyeti ile ilişkilendirmektedir. Firmaların
büyük çoğunluğu, ürünlerine ilişkin müşteri şikayetlerinin pek olmadığını belirtmiştir.
7. KURUMSAL YÖNETİM SÜREÇLERİ ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.0887 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa kurumsal yönetim süreçleri konusunda uygulamaları vardır.
7.1. YENİLİKÇİ SÜREÇLER
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2244 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların yenilikçi süreçler konusunda kısmen de olsa uygulamaları vardır.
Ayakkabıcılık sektörünün yapısı gereği sürekli bir yenilik söz konusudur. Her sezon yeni modeller
süretilmektedir. Ancak Sektörde faaliyet gösteren firmaların bir kısmı fason üretim yaptıkları için,
müşterilerinin talebine uygun ürün üretmek zorundadır, bu yüzden firma düzeyinde yenilikçi
uygulamaları yoktur. Öte yandan, kendi markaları adına üretim ve satış yapan firmaların trende
uygun ürünler üretmeleri için, özellikle tasarım aşamasında yeni model ve tasarım fikirlerine ihtiyacı
olduğu ve firmaları adına yenilikçi hamleler de bulundukları de belirtilmiştir. Bazı firmalar ise, yeni
makineler alma yoluyla ürünlerinde farklılaşmaya gitmektedir.
7.2. STRATEJİK YÖNETİM
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9855 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa strateji konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinin yazılı bir misyon, vizyon ve stratejik planı
bulunmamaktadır. Firmalar, firma sahibinin kafasında planladığı vizyona uygun olarak bir strateji
belirlenmekte ve firma bu doğrultuda ilerlemektedir. Bu firmalar, sistematik olarak güçlü ve zayıf
yönlerini analiz etmemektedir. Firmalar içinde herkes kendi görev sorumluluklarını yapmakla
yükümlüdür. Firmaların büyük çoğunluğu, kaliteli ürün ve uygun fiyat politikası uygulamaktadır.
Bundan öte bir strateji çalışması yoktur.
7.3. KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9494 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa kurumsallaşma ve kurumsal yönetişim konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinin yazılı bir kurumsallaşma adına yazılı bir uygulamaları
bulunmamaktadır. Bazı firmalar uygun bir ortak bulunduğu takdirde stratejik ortaklık konusunda
142
istekli görünmekte, özellikle de yeni pazarlara ulaşılmasını sağlayabilecek bu gibi anlaşmalara sıcak
bakmaktadır. Bazı firmalar ise stratejik ortaklık fikrine soğuk bakmaktadır.
7.4. HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2286 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa hukuk konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların tamamının hukuki konularda danışmanlık aldığı bir avukat
bulunmaktadır. Hiçbir firmanın yönetim kurulunda bağımsız bir üye bulunmamaktadır.
7.5. BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5425 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğu bilgi işlem konusunda dışarıdan danışmanlık
hizmeti almaktadır. Bazı firmaların aktif olarak kullandıkları bir internet sitesi mevcutken, bazı
firmaların ise herhangi bir internet sitesi bulunmamaktadır. Bazı firmalarda, ihtiyaç duyan her
çalışana bir bilgisayar temin edilmiştir. Bazı firmalar yaygın olmasından ötürü e-ticarete sıcak
bakarken, bazı firmalar, sektör ve ürün yapısı gereği, e-ticarete sıcak bakmadıklarını ifade etmişlerdir.
7.6. SOSYAL SORUMLULUK
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6982 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların sosyal sorumluluk konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğunu hiçbir sosyal sorumluluk projesine dahil
olmamıştır. Firmaların tamamında, çalışanların hepsi sosyal güvenlik sistemine kaydedilmiştir ve
firmalarda 15 yaşından küçük işçi yoktur. Bazı firmalar ihtiyacı olanlara ayakkabı yardımı yaptıklarını
belirtmiş, bazı firmalar ise okullara yardım yaptıklarını ifade etmişlerdir.
7.7. ÇEVRE YÖNETİMİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.8716 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa çevre yönetimi konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmalar, üretim sürecinde oluşan çeşitli atıkları Ayakkabıcılar sitesinde
belirlenen bir yere attıklarını ve bu atıkların özel bir şirket tarafından toplandığını belirtmişlerdir. Bazı
firmalar ise, atıklarının hurdacılar tarafından satın alındığını ifade etmişlerdir. Firmalarda yazılı
143
olmayan çeşitli güvenlik ve temizlik prosedürlerü mevcuttur. Ancak genel olarak firmalar çevreyle
ilgili uyması gereken mevzuatları bilmemektedir. Az sayıda firmada çevre yönetimi belgesi mevcuttur.
7.8. KALİTE YÖNETİMİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.2095 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kalite yönetimi konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.
Sektörde faaliyet gösteren firmalar genel anlamda, müşteriye kaliteli ve firesiz ürün tedarik etmeyi
amaçlasa da, büyük çoğunluğunun herhangi bir kalite belgesi bulunmamaktadır. Kullanılan
hammaddedin kalitesini anlayacabilecek yetkinlikte çalışanlara sahip olduklarını belirten firmalar,
üretilen ayakkabıların kalitesi hakkında geçmiş deneyimlerinden yararlandıklarını ifade etmişlerdir.
Bazı firmalari sektörün yapısı gereği kalite belgesinin gereksiz olduğunu düşünmekte, bazıları ise
kalite belgesi almayı istemektedir. Birçok firma ürünlerin son kontrollerini el ve göz yordamıyla
yaptıklarını belirtmiştir.
8. MALİ VE FİNANSAL ÖLÇÜTLER
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7622 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların mali ve finansal ölçütler konularında uygulamaları vardır.
8.1. BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7622 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların bütçe-muhasebe-finans konularında uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde finans-muhasebe departmanı
bulunmamaktadır. Firmaların hemen hemen tamamında ön muhasebe işlemleri firma içerisinde
yapılmaktadır ve diğer muhasebe işlemleri için dışarıdan destek alınmaktadır. Tutulan ön muhasebe
kayıtları daha sonra serbest bir mali müşavir tarafından denetlenmekte ve raporlanmaktadır. Hemen
hemen hiçbir firmada sistematik bir raporlama veya hazırlanan raporların düzenli olarak incelenmesi
söz konusu değildir. Firmalar kar ve zarar durumunu genellikle yıllık olarak kontrol etmektedir. Bunun
haricinde bazı firmalar belli periyotlarda nakit akışlarını takip etmektedir.
9. İNSAN KAYNAĞI ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.8693 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa insan kaynağı ölçütleri konularında uygulamaları vardır.
9.1. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
144
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.5697 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların insan kaynakları yönetimi konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde insan kaynakları departmanı bulunmamaktadır. İşe
alım, performans değerlendirme gibi faaliyetler genellikle firma sahipleri tarafından yürütülmektedir.
Firmalar, işe alım kriterleri bakımından işçilerin daha önce ayakkabıcılık sektöründeki tecrübe sahibi
olup olmadığına dikkat etmektedir. Ayrıca bu firmalar, çalışanların yaptıkları işe göre ücretlendirildiği
bir sistemi kullanmaktadır. Hemen hemen hiçbir firma, çalışanlarına eğitim konusunda bir girişimde
bulunmamıştır. Az sayıda da olsa, bazı firmalarda, öldüllendirme mekanizmaları bulunmaktadır. Bu
ödüllendirmeler, çoğunlukla maddi boyutta ödüllendirmeler olmayıp, küçük hediyeler veya akşam
yemekleri şeklinde vuku bulmaktadır.
9.2. İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG)
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1689 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa işçi sağlığı ve işçi güvenliği konularında uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin yazılı
bir doküman bulunmamakla birlikte, firmaların hemen hemen tamamı işçi güvenliği konusunda
gerekli önlemlerin alındığını belirtmişlerdir. Ancak bazı firmalar, çalışanların bu güvenlik önlemlerine
tam olarak uymadıklarını tespit ettiklerini açıklamışlardır. Bazı firmalarda yangın uyarı sistemi
mevcuttur.
10. AR-GE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.7476 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa AR-GE ve teknoloji geliştirme ölçütleri konularında uygulamaları vardır.
10.1. TEKNOLOJİ-AR-GE SÜREÇLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.7476 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa teknoloji ve AR-GE süreçleri konularında uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları sektördeki teknolojik gelişmeleri fuarlar yardımıyla takip
edebildiklerini söylerken, diğerleri teknolojik gelişmeleri takip edemediklerini belirtmiştir. Bazı
firmalar ise, teknolojik gelişmeleri takip edebilmelerine rağmen, maddi sebeplerden ötürü makine
yeni teknolojiye sahip makineleri satın alamadıklarını ifade etmişlerdir. Firmaların hiçbirinde herhangi
bir AR-GE çalışması bulunmamaktadır, hiçbiri henüz bir AR-GE desteği almamıştır. Ayrıca firmaların
birçoğu bir üniversite ya da eğitim kuruluşu ile işbirliği içine girmemiştir.
11. İŞ SONUÇLARI ÖLÇÜTLERİ
145
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5982 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların iş sonuçları konusunda uygulamaları vardır.
11.1. İŞ SONUÇLARI
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5982 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların iş sonuçları konusunda uygulamaları vardır.
Sektörde faaliyet gösteren firmaların birçoğu, bir önceki yıla göre ölçülebilen müşteri
memnuniyetinin arttığını, ayrıca sipariş karşılama sürecinde de sürekli bir iyileşme olduğunu
gözlemlediklerini belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu genel gider/ciro oranını, pazar payını,
varlık karlılığını, sipariş karşılama süresini ve kalite maliyetlerini kontrol altında tutmaya çalıştığını
söylemiştir. Firmaların birçoğu 10 yıl süresince sahip oldukları kalite sayesinde pazarda rekabetçi
olabileceklerini ifade ederken, az sayıda olan diğerleri ise rekabet edebilecek kapasitede
olmadıklarını, rekabetçi olabilmek için üretim sistemlerinde ve kalite standartlarında değişiklikler
yapmaları ve sürekliliğin sağlanması gerektiğini belirtmişlerdir. Birçok firma kendi karlılık durumuyla
ilgili fikre sahip olmasına rağmen, rakiplerinin karlılıkları hakkında bilgileri bulunmadığı için,
kendilerini rakipleriye karşılaştıramamaktadır.
12. İNOVASYON ÖLÇÜTLERİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.3473 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların inovasyon konusunda uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.
12.1. İNOVASYON
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.3473 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların inovasyon konusunda uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.
Sektörde faaliyet gösteren birçok firmada yeni fikir ve uygulamalar teşvik edilmesine rağmen, hemen
hemen hiçbirinde inovasyon konusunda herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Firmalarda üst
yöneticilerin inovasyonu desteklemelerine ve inovasyon konusunda hevesli olmalarına rağmen,
çalışanların inovasyon konusunda bilgisiz ve yetersiz oldukları ifade edilmiştir.
13. BEŞ REKABETÇİ GÜÇ MODELİ
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4228 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kısmen de olsa beş rekabetçi güç modeli konusunda uygulamaları vardır.
13.1. SEKTÖRE YENİ GİRECEK FİRMALARIN TEHDİDİ ALTINDA MISINIZ?
Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları sektöre yeni girecek firmaların tehdit oluşturduğunu
belirtmişlerdir. Bu firmalar, pazara yeni girecek olan firmaların, doğru bir pazar araştırması yapmaları
durumunda ve yeterli miktarda sermayeye sahip olmaları halinde pazardan kolaylıkla pay
146
alabileceklerini ve rakip olabileceklerini vurgulamışlardır. Bazıları ise, sektöre yeni girecek firmaların
yeterince tecrübeye sahip olmadıkları için rekabet açısından kendilerine bir tehdit oluşturmayacağını
ifade etmişlerdir. Ayrıca, merdiven altı üretim olarak tabir edilen, kayıt dışı üretim yapan firmaların
pazar içerisinde tehdit yarattığı belirtilmiştir.
13.2. TEDARİKÇİLERİN PAZARLIK GÜÇLERİ VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren firmalar, kaliteli ürün sağlayan tedarikçilerinin sayılarının az olması
nedeniyle, tedarikçilerin kaliteli ürün üretmek isteyen firmalar üzerinde pazarlık güçlerinin oldukça
fazla olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca, bazı malzemeler için az sayıda tedarikçinin bulunması,
tedarikçilerin pazarlık güçlerini artıran bir sebep olarak görülmektedir. Çok sayıda tedarikçinin
bulunduğu malzemeler için ise, tedarikçilerin herhangi bir pazarlık güçlerinin olmadığı belirtilmiştir.
13.3. İKAME ÜRÜN VEYA HİZMET TEHDİDİ İLE KARŞILAŞIYOR MUSUNUZ?
Bazı firmalar suni deri ayakkabıların ikame ürün tehdidi yarattığını belirtmişlerdir. Yaz aylarında terlik
ve sandalet gibi ürünlerin ikame ürün tehdidi yarattığı ayrıca ifade edilmiştir. Birçok firma ise
ayakkabıcılık sektörü için herhangi bir ikame hizmet veya ürünün söz konusu olmadığını
vurgulamıştır.
13.4. ALICILARIN PAZARLIK GÜÇLERİ VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren firmalar rekabetin agresif olması ve pazarda yer alan firma sayısının fazla
olması nedeniyle, alıcıların pazarlık güçlerinin yüksek olduğunu ifade etmişlerdir.
13.5. SEKTÖRDEKİ MEVCUT FİRMALAR ARASINDA CİDDİ BİR REKABET VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren çok sayıda firma bulunmaktadır, dolayısıyla sektördeki firmalar arasında
ciddi ve agresif bir rekabet vardır. Ayrıca merdiven altı üretim yapan firmaların da varlığı rekabet
seviyesini artırmaktadır.
14. KÜMELENME
Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6047 çıkmıştır.
Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki
firmaların kümelenme konusunda konusunda uygulamaları vardır.
14.1. PAZARDA REKABET EDEBİLECEK YETERLİLİKTE YEREL FİRMALAR VE
TAMAMLAYICILARDAN OLUŞAN BİR KİTLE VAR MI?
Ayakkabıcılar Sitesi’nde birçok ayakkabı üreticisi ve ayakkabı yapımında kullanılan diğer aksesuarların
tedarik edildiği malzemelerin üretildiği firmalar mevcuttur. Bu nedenle yeterli sayıda yerel firma ve
tamamlayıcıdan söz edilebilir.
14.2. KÜMELENMEYİ ÖZEL KILAN BİR AVANTAJINIZ (ÜRÜNE KARŞI ÖZEL BİR TALEP,
KÜMELENMEYE HAS BECERİLER) VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren bazı firmalar, iyi bir isme sahip olduklarını ve zamanında ödeme
yapmalarının kendilerine avantaj sağlayacağını belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise üretim kalitelerinin
147
kendileri için avantaj olduğunu ifade etmişlerdir. Kümelenmeyi özel kılan en önemli avantajın tasarım
olduğu vurgulanmıştır. Bazı firmalar ise kümelenmeyi özel kılan herhangi bir avantajları olmadığını
vurgulamışlardır.
14.3. DÜNYA ÇAPINDA BÖLGEYE/ÜLKEYE ÖNEMLİ MİKTARDA YATIRIM YAPMIŞ VE ONUN
GELİŞMESİNE KATKIDA BULUNACAK ÇOK ULUSLU BİR ŞİRKET VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları, dünya çapında bölgeye/ülkeye önemli miktarda yatırım
yapmış ve onun gelişmesine katkıda bulunacak çok uluslu bir şirket olmadığını belirtmişlerdir. Bazıları
ise, Chicco, Starlight, Freidenberg, Karetta, Ziylan gibi firmaların bu tanıma uyabileceğini ifade
etmişlerdir.
14.4. KÜMELENMELERİN KENDİ İÇLERİNDE VE TEDARİKÇİLERLE ARALARINDA KUVVETLİ BİR
BAĞ VAR MI?
Sektörde faaliyet gösteren firmaların çoğu Işıkkent Ayakkabıcılar Sitesi içerisinde üretim yapan
firmalar arasında kuvvetli bir bağ bulunduğunu ve çoğu zaman üreticilerin birlikte hareket etme
imkanına sahip olduğunu belirtmişlerdir. Az sayıdaki firmalar ise böyle bir bağın bulunmadığını,
sektördeki firmaların birbirleriyle ortak iş yapmaya çok sıcak bakmayacaklarını vurgulamıştır.
Sektörde yer alan Ayra, Aytan, Bambam, Can Bebe, Cihan Kundura, Ertekin, Güler, Güzel, Hediye,
Özbircan, SCS Deri, Zandar, Benk, Çağlar Bebe, Dekolte, Durmaz, FTH, Haldun, Hocaoğlu, Mustafa
Koç, Pehlivan, Özdoku, YYT firmaları kümelenmeyi destekleyen firmalardır. Ancak oluşacak
kümelenmenin
hammadde tedarikçilerini ve
nihai üreticiyi kapsaması gerekmektedir.
15. BUGÜNE KADAR HERHANGİ BİR ALANDA EĞİTİM ALDINIZ MI? CEVABINIZ “EVET” İSE,
HANGİ ALANDA EĞİTİM ALDINIZ?
Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğu herhangi bir alanda eğitim almadıklarını
belirtmişlerdir. Eğitim alan firmaların bugüne kadar aldıkları eğitimler; dokuma eğitimi, plastik kalıp
ve kauçuk eğitimi, finansal muhasebe eğitimi, maliyet muhasebesi eğitimi, marka stratejisi ile ilgili
eğitimler, Netsis’in temel kullanım eğitimleri, zaman planlama eğitimi, ISO kalite eğitimleri, işçi sağlığı
eğitimi, müşteri memnuniyeti ölçme eğitimi ve dış ticaret eğitimidir.
16. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK ALMAYI DÜŞÜNÜRSENİZ, HANGİ ALANLARDA ALMAYI
İSTERSİNİZ?
Sektörde faaliyet gösteren firmaların eğitim ve danışmanlık almak istedikleri eğitimler; marka
yönetimi ve marka oluşturma eğitimleri, yönetişim ve yönetim bilgi sistemleri eğitimleri, üretim ve
verimlilik eğitimi, performans arttırımı hakkında eğitimler, yabancı dil eğitimleri (İngilizce, İtalyanca,
Rusça), ihracat ve ithalat yöntemleri hakkında eğitimler, uluslararası ticaret ve pazar analizi eğitimleri,
iş etiği eğitimleri, yönetim ve organizasyon eğitimi, insan kaynakları yönetimi, motivasyon eğitimi,
yeni TTK hakkında eğitimler, iletişim eğitimi, hukuk eğitimi, kalite yönetimi, bilgisayar tabanlı program
148
eğitimleri (örneğin corel), satış teknikleri eğitimi, insan kaynakları eğitimi, müşteri araştırma
yöntemleri eğitimi, stok sistemi eğitimi, stratejik yönetim eğitimi, e-ticaret eğitimi ve ayakkabı
tasarımına ilişkin eğitimlerdir.
EK 3:
Şekil 1: Türkiye’nin ihracat haritası
Şekil 2: Türkiye’nin ithalat haritası
149
KAYNAKÇA
150
APICCAS, Footwear: Compenents and Leather Goods, 2011 Stastitical Study,2010
APICCAS, World Footwear Yearbook, 2011, 2010
Deloitte, Enhancing Firm Level Competetivness Indian Leather and Footwear Industry, 2009
TC Başbakanlık, DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı, 2007-2013, Özel İhtisas Komisyon Raporu
TC Ekonomi Bakanlığı, Ayakkabı Sektörü, İhracat Genel Müdürlüğü, Tekstil ve Konfeksiyon Genel
Müdürlüğü Daire Başkanlığı, 2010
TSKB AŞ, Sektörel Araştırmalar:Ayakkabı, Araştırma Müdürlüğü, Temmuz 2005
top related