usiak ifia emi esede nkpo abanga edu mbubehe idiongo ke · 2016-05-05 · usiak ifia emi esede nkpo...
Post on 18-Apr-2020
1 Views
Preview:
TRANSCRIPT
…...……………………………………………………………………………
USIAK IFIA EMI ESEDE NKPO ABANGA EDU MBUBEHE IDIONGO KE
2
OFURI NAIGIRIA EKOTDE NATIONAL IDENTITY MANAGEMENT
SYSTEM (NIMS)
NKPO EMI ESINEDE KE ESIT
Mme ibio ibio iko (Acronyms)…………………………………………….
Ke abangade Usiak ifia Komishion esede nkpo abanga uno idiongo (NIMC)
Ikpehe emi onode idiongo ke ukara Naigiria (NIMS)………………….......
Mme ufon otode NIMS……………………………………………………..
Nomba idiongo ke ukara Naigiria (NIN)……………………………………
Ini efe ke owo ekeme ndisin enying?.............................................................
Usin enying ke idem owo kiet kiet…………………………………………
Usin enying emi owo efen ekemede ndinwam…………………………….
Usung editongo nwed usin enying…………………………………………
Nso idi mme ntak eyomde idiongo nnuen-ubok mi?.....................................
Didie ke edikeme nditim nim iko mbuk emi abangade mi?........................
Mme ukpuhode ke ediwet nwed iko mbuk mi…………………………….
Eyekpeme ufon mi? Anie owo edikpeme ufon mi?.....................................
Ini efe ke ami ndinyene ibat idiongo mi (NIN)?........................................
Me eyesuk eno mi ekpri nwed ekotde kaad (card)?……………………..
Edi bighi didie mbemiso ami nyene kaad mi…………………………….
Idiongo ekpri nwed kaad mi editie didie ? ……………………………….
Ndikama ekpri nwed mi ye nwed idiongo mi didie ?……………………
Nso iditibe edieke nfrede nomba ibat mi ?................................................
Nso iditibe edieke ekpri nwed mi osopde mmee abiarade ?.................
Ndi ami nyekpe okuk mbemiso eno mi nomba idiongo ye ekpri nwed idiongo
mi ?................................................................................................
Ediwet iko ye unwam nte edikamade nwed idiongo NIMS………………
3
KE ABANGADE KOMISHION EMI ESEDE NKPO ABANGA EDU
MBUBEHE IDIONGO (NIMC)
Nwed ibet abangade NIMC 2007 ono enye odudu ndisiak ufok utom emi
ekerede NIMC. Ubok utom ye odudu esie edi ndisiak abang emi edisinde
kpukpru mme iko emi abangade idiongo owo kiet – kiet ke ukara obio nnyin
Nigeria emi edikotde National Identity Database (NID) ye usung nte edinode ye
nte edikamade kpukpru nkpri nwed emi ekotde General Multipurpose Cards ye
nwed idiongo owo kiet-kiet ye ibat idiongo owo oro emi ekotde National
Identity Number (NIN) ye ndifiak mben kpukpru iko nwed idiongo ndian ke
abang iko kiet emi ama ekedudu. Nwed ibet oro afiak ono komishion emi odudu
ndibop ibet emi edinyenede ebuana ye ubok utom esie. Ibet NIMC 2007 otongo
ntak enyene odudu ndibiat ibet emi okobotde akani DNCR ye ndifiak mben
kpukpru inyene esie nno obufa komishion emi.
Ke ndidian ye se ema ekewewet oro, ekeme ndien ndibahade odudu ye utom
NIMC ke ikpehe ita:
a). Ndisiak komishion use nkpo mbanga uno owo idiongo nte akpa nnen-nnen
ufok utom emi enyenede odudu ndinam uduak ye ediomi ukara gofment ke
abanga mbubehe uno owo idiongo nte esinede ke nwet ibet (Act) emi asiakde
NIMC, ikpehe 1, 2, 5, ye 6.
b). Ndikure kpukpru akani utom DNCR ye ndiben kpukpru inyene DNCR emi
miduhe aba dian ye oro ndiben kpukpru mbon unam-utom esie ke ukara stet ye
lokal gofment ke kpukpru Naigiria:
c). Ndisiak, ndinam ye nditim ndutim edu edinim mme owo idiongo ke obio
Naigiria (NINS):
i. Ndinam utongo utom usin enying mme amana isong ye mme nnen–
nnen odudung ke obio Naigiria nte ewetde ke nwet ibet NIMS;
ii. Ndibot ye ndinim abang emi edisinde kpukpru nkpo ke abanga
idiongo ke Naigiria;
iii. Ndino obio nnyin ye mme nnen–nnen esen owo sanga sanga nomba
idiongo;
iv. Ndino kpukpru owo emi esinde enying mmo ye mme owo emi ebede
isua ofut ye kiet kaad emi ekemede ndiben nnam nkpo ke nsio-nsio
usung;
4
v. Ndino okposongo ukpeme emi edinwamde owo kiet kiet ekeme
ndise ye ndinim idiongo esie;
vi. Ndinehede ye ndisin kpukpru nkpo ke abanga idiongo ke abang kiet
mbak oto do kpukpru usiak-ifia gofmen etiene ebuana ndinyene
udeme ye ndidia ufon nto do nko;
vii. Ndinyene ebuana ye mme anam mbubehe idem mmo ye mme anam
mbubehe ukara mbak oto do ekeme ndisin ufon no NIMS;
viii. Ndisin enying mme emana ye mme mkpa ubok ye ubok ye
komishion emi esede nkpo abanga ibat owo ke Naigiria.
USIAK IFIA EMI ESEDE NKPO ABANGA EDU MBUBEHE IDIONGO
(NIMS)
Utom abangade Usiak-Ifia emi esede nkpo abanga edu mbubehe idiongo ke
Niagiria (NIMS) eketongo ke oyoho ikpehe ita ke isua 2009, ke ini Komishion
esede nkpo abanga idiongo ema ekefiok ete ke mmimo ikemeke ndifiak mben
nsin ke edinam mme inyene akani DNCR ekenyenede.
Ke mme offiong ifang emi edidide ke iso imenyene idorenyin nte ke kprukpru
amana isong obio nnyin ye mme nnen-nnen odudung ke obio nnyin eyekeme
ndisin enying mmo ke idak mbubehe usin enying emi. Okposong nwed etop
eting nkpo abanga uduak NIMS ye ufon owo kiet kiet, ye ukara gofmen ye
essien idut emi edidiade ito enye (NIMS).
NIMS enyene abang idiongo emi efiak ediongode nte ufot itie emi enimde nwed
usin enying idiongo owo (CIDR), ye ekpri kaad emi edinode andinyene unen ye
mfefere usung ndiwut nte ke nwed ye owo idiongo oro edi esie. Efiak edian
usung ndimen kpukpru abang iko emi ama ekedudu ndibuak ke abang kiet
enyenede mme anam mbubehe idem mmo.
Akpan-akpan nkpo kiet abangade NIMS edi enye ndino nkpo utom emi
ekemede ndimen nno idoingo emi kpukpru ekondo enyimede ete ke enye oro
ofon akan ke ofuri obio Naigiria. Enye emi eyenwam ndimen ata nnen-nnen
ufon nno gofmen ye kpukpru nnyin kiet-kiet ye ke nka ebuana ye mme nnen-
nnen odudung ke obio nnyin Naigiria.
5
MME UFON NIMS
Ke ini emi NIMS editongode utom esie ke oyohoyoho, enye eyenno mme ufon
emi ye mme efen:
(a). Ndino mfefere ye mem-mem usung nte edinamde usin enying ke esit abang
idiongo ke Naigiria mbak otodo ekeme ndino kpukpru owo ke obio nnyin
nomba idiongo (NIN) ye ekpri nwed idiongo ekotde kaad;
(b) Ndinwam owo ndikpeme idiongo owo kiet-kiet mbak otodo owo efen
idikemeke ndiyip, mme ndibre nkari ye nwo ke idiongo owo efen. Edinam emi
ke mem-mem usung emi edinamde owo ekeme ndidiongo kpukpru nkpo
mbanga idiongo esie ke kpukpru ini.
(c). Ndinam uwem edi mem-mem ke usung nte owo ekemede ndiwut idiongo
esie ke ebiet eke ededi ke Naigiria ye ke ebiet efen;
(d). Ndinwam ndinam ukpuhode ke usung nte ebrede mbre ukara ye ndinam
utom umek owo edi mem-mem ono mme anam utom umek owo;
(e). Ndinam enye edi okposong nkpo nno mme adia nwo mbak mmo ekumen
nsu-nsu idiongo, mmee ndida idiongo mme obukpo owo. Emi eyenwam gofmen
ye eti utom emi ekpeme ibet ekemede ndikpeme nnyin ke ubok me anam idiok,
akpan-akpan mme adia nwo ye mme esin owo ndik ke idem;
(f). Ndino nnyin isongesit nte ke mme anam utom gofmen/ ye mme anam utom
essien idut edi se mmo edohode ke mmimo idi ntre.
(g). Ndinwam nnyin nte akamba idut nditim nkama okuk obio nnyin, mfiak nam
edu ubiat okuk nnyin ofon akan nte ekedide ye ndinyung nam mbubehe obio
nnyin okori, asiak obufa utom ono mme ndito nnyin mbak otodo emenede idaha
udu uwem nnyin ke Naigiria.
(h). Ndinwam ke ndimen ye ndidian kpukpru abang idiongo ke ukara gofmen ye
mme anam utom essien idut mbak otodo ekeme ndidia ke oyoho-yoho inyene
ukara obio nnyin, ye ndifiak menede ndutim utom ye mbubehe obio nnyin ofon
eti-eti.
(i). Ndimenede ye ndinwam ukara obio nnyin ekeme ndibo taks esie ye mme
usung efen emi ukara gofmen ekemede ndimen mbo okuk ndikama mfehe
mbubehe ukara ntak edide emi eyedi mem-mem nkpo koro kpukpru owo
eyenyene idiongo kiet-kiet ndiwut.
6
(j). Ndinyanga ndimenede ubukpong Naigiria koro ndito Naigiria eyekeme
ndiwut idiongo obio emi mmo etode ke ofuri ekondo.
Edi ata anyan edinam, ndien mme akpan-akpan ufon emi idut nnyin edidiade ito
enye edidi ke ini emi mme ediwak owo ema ekesin enying mmo ke edinam emi.
Nte ediwak owo esinde enying mmo ndinyene kaad idiongo emi nte oro nko ke
ufon esie edikpon. NIMS odu ke ata nnen-nnen usung ukpuhode koro nnyin
isinke enyin ikpong ke ndino kaad idiongo, edi nnyin idu ke mbubehe ndinim ye
ndikpeme idiongo owo ke kpukpru ini.
NOMBA IDIONGO OWO KE IDUT NNYIN (NIN)
Emi edi ibat nomba emi mi inamke ifiok ndomo kiet enode owo emi okurede
usin enying esie asian-asian. Usin enying ye uno idiongo asanga ye mme anam
utom idiongo ndinam oyom usin enying eefik nnuen ubok esie duop, esio enye
ekpri ndise afara sim ibout owutde iso esie ye usin ubok ke nwed mmee ndifik
ubok emi edifiakde ikama ise mmee iko ifiok owo oro asanga ukem- ukem ye
enye emi ema ekenenim ke abang iko idiongo. Edieke ekurede efak utom emi,
ndien emen kpukpru ibat iko emi ekubi enim ke abang kiet, ndien eno owo oro
sanga-sanga nomba esie.
Nomba emi ema ekenono owo kiet, owo ikemeke ndifiak men nomba oro nno
owo efen ekpededi ke owo oro ama akpa. Edi nomba emi enode owo kiet kiet
ekeme ndinwam ndibop iko ifiok owo kiet – kiet ke abang idiongo emi ema
ekesese.
7
8
INI EFE KE AMI NKEME NDISIN ENYING
Ke usop-usop ini emi mbon emi ekotde Ebuana Ke iso-Utit (Front-End
Partners) ebengede idem. Usin enying eyetongo ke mme nsio-nsio ebiet ke isua
2011. Ndien eyeyom fi eting ono mmo ebiet emi afo otode, eyefiak ono mmo
nnuen-ubok fo ye ekpri ndise ye usin ubok ke nwed fo mbemiso esin fi enying
ke abang idiongo ukara Naigiria (NID), ndien afo eyeka ke ebiet usin enying ke
idem fo ke ini emi ofonde ye afo mbak otodo afo esin enying. Emekeme ndisin
enying ye intanet (on-line), edieke edide ntre, eyeno fi nomba idiongo (NIN) fo
mbemiso urua kiet okure. Ke diande do eyenam ekpri nwed idiongo kaad fo,
ndien emen esok fi mbemiso offiong kiet okure.
Kpa ye oro, edieke mbume odude ke abanga usin enying fo, eyeting eno fi
mbemiso usen iba okure, ndusuk ini eyeyom fi oworo ke idem fo edi ke itie usin
enying fo mbak enam ndungode ebanga fi.
USUNG NTE EDIKEMEDE NDISIN ENYING KE NOMBA IDIONGO
(NIN) FO
Kpukpru mme amana isong obio nnyin otongode ke isua
ofut-ye-kiet (16) ebede, ye mme nnen-nnen odudung ke
obio nnyin ekeme ndisin enying ke nomba idiongo (NIN).
Usung usin enying edi ukem-ukem edieke oyomde ndinam
ke idem fo, mmee oyom enwam fi ndisin enying fo. (Ke
enam ndutim nte edisangade isin enying kpukpru owo
otongode ke eyen isua ition).
USIN ENYING KE IDEM OWO
Ke ndisin enying ke idem fo, afo emekeme ndisin enying ke idem fo edieke afo
enyenede komputa ye intanet. Afo emekeme ndiduk adres intanet NIMC edide
http:www.nimc.gov.ng, mmee ndika itie usin enying. Afo eyeboro mbume ke
nwed mbume emi edinode fi, do afo eyeboro kpukpru mbume emi eyomde eto fi
ke kpukpru idaha ndien afo eyeming nwed oro ke ibio-ibio nwed ekotde 2D
Baakod ye nomba idiongo usin enying fo. Ndien afo eyemen ibio-ibio nwed emi
ono owo emi esede nkpo abanga usin enying ke itie usin enying ke ebiet mbufo,
ndien enye eyedungode, afiak enyime ye iko mbuk usin enying fo ke komputa
9
esie, do ke enye edisio fi ndise, afiak obo fi nwuwet nnuen-ubok fo ye usin ubok
ke nwed fo.
Afo eyeno owo emi esede nkpo abanga usin enying kpukpru iko ifiok emi
abangade fi emi afo ekekamade ewet ke nwed mbume mbak otodo enye
odungode fi mfon-mfon, onyung ofiok ete ke afo emewet akpan-iko abanga
idem fo ke NIMS. Mme nkpo emi enye ediyomde ito fi edi nwed usen emana fo,
nkpo ndiwut nte ke ebiet afo odungde edi se afo ewetde, ye nwed ndiwut idaha
emi afo esimde ke ufok nwed ye mme nkpo efen.
NDIYOM UNWAM
Edieke oyomde owo efen anwam fi ndisin enying fo, ana nte afo ekebo nwed
mbume usin enying ke itie usin enying, mmee ke itie usin enying emi emende
esasanga. Emekeme ndiwet iboro mbume oro ke idem fo, anam utom itie usin
enying do ekeme ndinwam fi ndiwet iboro. Ndien afo eyemen nwed mbume oro
ono ada-idaha itie usin enying emi ediwetde kpukpru iboro emi afo onode ke
komputa. Afo eyedungode onyung enyime ye se enye ewetde ke komputa
abanga fi, ndien enye eyesio fi ekpri ndise, odoho fi efik nnuen-ubok fo, afiak
esin ubok ke nwed.
Ke akpatre uwet enying, ada-idaha itie usin enying emi eyeno fi ekpri nwed
ndiwut nte ke emekure usin enying fo asian-asian ke adanga ini oro. Ekpri nwed
oro enode fi eyenam fi ekeme nditiene usin enying ke idaha-ke idaha tutu afo
obo nomba idiongo (NIN) fo, ndien kaad idiongo fo eyediana do.
NTONGO AKPAN-AKPAN NWED
Ke ini usin enying, idaha iko mbuk emi afo onode eyenyene odudu ke ini ema
ekedian ye nwed emi amana isong ye mme odudung edinode nte nwed ibere-
edem. Mme ibat nwed oro ke ndusuk ikpehe ana nte edungode ndidiongo ke edi
eti esie ke afo ono mbak otodo anam utom usin enying emen enye etim enim ke
senta usin enying fo. Eyenim sanga-sanga kopi kiet mbak otodo ekpekama enam
ibat ke ekem ini.
Ke ndusuk idaha emi mme amana isong ye odudung mme inyeneke mme akpan-
akpan ediwet nwed emi, mmo ekeme ndisin enying, efiak eno mmo nomba
idiongo (NIN), kpa ye oro, eyewet ekpri nwed eno mmo ndiwut nte ke mmo
ikewutke mmen-ndian akpan-akpan nwed. Edinam emi edi akpan-akpan ke ntak
edimende enye inam kaad owo kiet kiet ye ukpeme owo oro nko.
10
Ke abangade itie usin enying emi odude ke adanga obio ye obio inwang nnyin,
mme anam utom adanga ke Naigiria (NIS), eyedungode mbon emi edohode ke
mmimo idi amana isong, mmee odudung, mfon-mfon mbemiso esin mmo
enying, efiak eno mmo kaad.
NSO IDI NTAK AMI NDIFIKDE IDIONGO NNUEN–UBOK MI YE
MME KPUKPRU ORO?
Ana nte afo ewet nkpo abanga ebiet
(demographic) emi afo otode ye nkpo
abanga idem (biometric) fo, koro ke idak
mbubehe uno nomba idiongo (NINS),
nomba emi enode fi, eyenyene kpukpru iko
emi abangade fi ke usung emi edinamde
enye edi okposong nkpo owo efen ndimen mmee ndiyip, mmee ndifre, mmee
ndiduok, ke ebuana ye sanga-sanga nkpo emi abangade fi eme edide ndise emi
osiode iso fo ye sanga-sanga nwuwet nnuen-ubok fo. Ke ediande do, ini emi
nnyin ibode fi nwuwet nnuen –ubok fo, ye ekpri ndise iso fo, ufon iduhe afo
ndifiak nnam efen tutu isua ition ebe efep. Ke ini iso ufot enyin fo ikpong ke
ediyom, ke ini NIMS ema ekebiat efep. Iko abangade idem fo edi sanga-sanga
ono fi. Enye enehede edi okposong itiat mbubehe ke edu idiongo.
EDINIM DIDIE KPUKPRU IKO MBUK EMI ABANGADE MI
Kpukpru mbuk abangade fi eyetim enim ke abang idiongo ofuri Naigiria ke
usung emi enye eyenyene eti ukpeme afiak odu mfon-mfon. Afo eyekeme
ndimen enye nnam nkpo ke kpukpru ebiet ke
ofuri Naigiria, edieke afo oyomde ndiwut,
mmee ndifanga idiongo fo. Iduhe owo ndomo
kiet, mmee ibat owo, mmee ufok utom emi
edikemede ndise, mmee ndiwut mbuk fo
edieke afo me unoho mmo unyime dian ye
ofuri odudu NIMC.
Kpa ye oro, ibet emi asiakde NIMC ono enye odudu ndino mbuk fo osok mme
ufok utom ukpeme ibet ye komishion ekpemede usung nte editrede udia nwo ke
Naigiria, kini mmo miboke unyime ito fi. Mme ufok utom emi edi ufok utom
esede nkpo abanga ukpeme ke obio Naigiria (SSS), komishion esede nkpo
abanga utre udia nwo ye uyip okuk ke obio Naigiria (EFCC), Mme bolisi emi
ekpemede ibet (NPF). Mbemiso, NIMC ono mbuk fo, ana nte mmo eka ekebo
unyime ke ufok ibet. Edieke mme ufok utom oro eyomde ndibo mbuk fo nto
NIMC, ana mmo ebo mbuk fo ke ini ufok ibet onode mmo odudu.
11
UKPUHODE KE EDIWET NWED MI (NDIDIAN YE NDIKPUHODE)
Afo emekeme ndinam ukpuhode ke ediwet nwed fo. Ndimen nwut edieke afo
okpuhode enying fo ke ntak ndo, afo eyebo nwed mbume ukpuhode ediwet
nwed ke ebiet intanet nnyin. Ndien afo eyeboro mbume do, ndien emen enye
aka senta usin enying, afo emekeme ndibo nwed mbume do nko ke senta usin
enying, onyung oboro mbume oro, ndien ayak nwed oro ono anam utom ke
senta oro. Ke ini kiet emi anam utom usin enying odungode, onyung enyime ye
mbuk emi ema ekewet, abanga fi enye eyedian obufa mbuk emi abangade fi,
ndien enye eyesuk enim akani mbuk emi abangade fi, mbak edi eyenyene ini
emi ediyomde akani mbuk emi abangade fi.
MME EYEKPEME UFON MI, ANIE OWO EDIKPEME?
Mbemiso ekure ediomi mbubehe ndino nomba idiongo (NIN), NIMC ema enam
ndungode nte editukde owo kiet – kiet (PIA) ndidiongo idaha nte edikpemede
ndidibe mbuk mme owo ye usung nte edikpemede ufon mme owo nko. Ukpep
nkpo ediade eto ndungode oro, ema emen kpukpru esin ke ediomi NIMS, akpan
– akpan usung nte edisangade ikpeme abang mbuk mme owo. Kiet ke utom
NIMC edidi nditim nim mbuk owo kiet ke abang idiongo, ndinyung ndiongo
nte ke kpukpru mbuk oro edi nnen-nnen. Ke siode fep use nkpo mbanga usin
enying, NIMC eyese nkpo abnaga nomba idiongo enode mme owo ke ini – ke
ini, eyefiak ese nte mme owo ekamade kaad mmo. Okposuk edi eyedu senta
esobo emi mme owo edisede nkpo ibanga, edi NIMC eyesuk esin enyin ke utom
emi edieke mfana ye ndutuho esinede. Enye eyekpemi abang idiongo Naigiria
emi eti-eti. NIMC eyeno etop owo kiet-kiet osok mme ufok utom gofmen ye
mme anam utom idem mmo edieke mmo ediwutde nte mmo ekemede ndinim ye
ndikpeme etop ye nomba idiongo owo kiet-kiet mfon-mfon ye nte mmo
ekemede ndidungode
12
etop uno kaad oro kini-kini. Ediomi NIMS edi ndimen kpukpru etop ye mbume
nsin ke abang idiongo kiet ke Naigiria, ye ndino nkanika usio mkpo ke abanga
udia nwo ye ubre nkari. Kpukpru ufok utom emi ekamade, mmee eyomde NIMS
ana nte esanga ke nnen-nnen usung ye etop emi komishion NIMC edinode mmo,
13
kpa nte ewetde ke ibet emi asiakde NIMC. NIMC enengede ewuk ete ke ndidibe
etop ke abanga owo kiet-kiet eyedu ke eti ukpeme. NIMC afiak ekpeme unen
ndidibe etop owo kiet-kiet emi mmo ebode esin ke abang idiongo, ye nte usung
edikamade nomba idiongo (NIN) ye kaad idiongo. Ke ndinam nte ekpedide,
NIMC enengede esin idem ndikpeme ndidibe etop owo kiet-kiet. Ke ini iso
NIMC eyekpe okuk mbak otodo ekeme ndika iso nam ukpuhode ke ubop ibet
emi edikade iso ikpeme ndidibe ye abang etop owo kiet-kiet.
INI EFE KE AMI NDINYENE NOMBA IDIONGO (NIN) MI?
Ediomi NIMS ke editongo edi nte edisangade ibop nomba idiongo owo kiet-kiet
ke ini emi usin enying okurede. Ke ntak edide nte ke ubiat ini ididuhe ndomo
kiet ke ini emi ebode fi etop fo ke abang unim etop idiongo, ndien usop-usop
ana nte eno fi nomba idiongo fo kpasuk do. Ini nte edimende mbemiso afo obo
nomba fo etiene nte usung emi afo oyomde eno fi. Ke ntak oro afo emekeme
ndibo ke tik-tik sekon, mmee ke minit kiet, mmee ke usen kiet etiene usung emi
ekamade oyom eno nomba fo esok fi, afiak etiene nte edu nkpo utom NIMC
anamde utom. Ekeme ndidi ke afo ekeyom ewet esin ke uting iko fo, mmee
mme asuan nwed emen esok fi, mmee esin ke komputa fo (e-mail).
MME – EYESUK ENO MI IDIONGO KAAD MI ?
Hi eyesuk eno fi kaad idiongo fo. Isang enye emi edino fi kaad emi edinamde
ufon ino fi, onyung anam enye edi mmem - mmem utom ono fi ndiwut nte ke
afo edi owo oro esinde ke kaad ke nsio – nsio usung ye idaha. Kaad emi
eyenwam fi ndinam ke-uto ke-uto mbubehe, ke ntak edide eyewet ke esit esie
usung ukpe okuk nko. NIMS eyesuk esin usung efen emi afo edikemede ndiwut
idiongo fo edieke kaad miduhe ye afo.
Idahaemi , mme owo ekama nsio nsio ndise foto idiongo mmo ndiwut se mmo
edide ye idiongo mmo, emi edi nwed idiongo itie utom mmo, idiongo enode
awat ubom isong, idiongo ndise nwed emi ekemede ndikama nka obio mbakara,
Ndusuk ini, owo emi enyenede mme nwed idiongo emi, owut mme owo etop
abanga idem esie eti –eti akan nte enye oyomde ndiwut. Ke mme ini, owo
inamke ibanga ino owo, mmee ufok utom emi onode owo oro nwed idiongo oro.
Anam do emen ndise foto ke nwed idiongo oro ese ye iso owo emi akamade
nwed idiongo nditim mfiok ke ndudue iduhe. Ke ata eti idaha, ke itie unim okuk,
mme anam utom do efiak esio owo oro obufa ibio ndise (foto), efiak eming
nwed idiongo owo oro, ndien emen kpukpru enim ke abang etop idiongo mmo.
Enye emi edi mmem-mmem usung emi ekamade edungode idiongo owo kiet-
kiet ke obio Naigiria nnyin. Emi idihe ata eti usung ndidungode nyung nim
idiongo owo, ke ntak oro, uyip mmee ubre nwo ye idiongo owo ke akaka iso .
14
Ke ndika iso, etiene idaha unam mbubehe ye idaha nkpo ibem edem emi
eyomde, anam owo emi oyomde ibem-edem oro emen idiongo emi enode enye,
ese ndise owo oro ye owo oro adade enye ke iso, mmee enye ndika ke abang
etop NIN ndidiongo uwak – uwak etop ke abanga owo oro. Ekeme nko ndise
nwuwet ubok owo emi onode enye nwed idiongo oro mbak enye enim ke
akpaniko ke owo oro ke enye edi enye. Eyekama nkpo emi ekotde Card Access
Device (CAD) ediongo kpukpru oro. Enye ekeme ndiduk ke abang idiongo ke
Naigiria ndisio kpukpru etop emi enye oyomde ndidiongo.
Ukpeme ye mme ntanga nkpo NIMS enyenede asanga nnen-nnen ye idaha emi
enyenede ke ofuri ekondo (ISO 27001, ICAO 9303).
EDIBIGHI DIDIE MBEMISO AMI NYENE KAAD MI?
Ke kpukpru nkpo edide nnen-nnen eyemen offiong kiet mbemiso emen kaad eno
andinyene. Kpa ye oro eyemen urua kiet ndimen nnam kaad, edieke asangade ke
idem fo aka ndibo kaad fo. NIMC keenam ediomi ndinam enye edi mmem-
mmem ye ke eti ukpeme nno mbon emi enamde utom udeme nwed ndimen kaad
nkeno mme owo ke ufok mmo kiet-kiet. Emi oworo nte ke eyeyom ekpri ini
mbemiso emen kaad ekeno andinyene. Ana nte edungode mfon-mfon mbemiso
eyak emen kaad ekeno andinyene esie. Eyenyene ebiet esobo emi edinamde
utom ke awa edip ye inang ndimwam ke edinam emi. Ndien eyenam fi ofiok ini
emi kaad fo odude ke mbenge-idem ke nwed nkpo uting iko fo.
KAAD IDIONGO EMI EDITIE DIDIE?
Kpukpru nwuwet ye ntanga-ntanga nkpo emi esinede ke kaad idiongo Naigiria
asanga nnen-nnen ye mbumek idaha ofuri ekondo. Eno mmen nwut nkpo mi,
ndien ke ntak eti ukpeme, owo idiwutke nwuwet esie, mbak mbon udia ino ye
nwo, ye idiok owo. Eyenyene ekpri kaad emi edisinde sanga-sanga etop owo
kiet-kiet, nomba idiongo, usin ubok ke nwed ye ubukpong ndise (foto) ye
nwuwet nnuen-ubok emi edinwamde etim edunogde enyung enyime ye idiongo
emi enode ke usung eke ededi emi enode. Enyene mme nkpo ukpeme emi esinde
ke esit kaad emi ndinam enye edi okposongo nkpo nno owo efen ndiming idiok
esie. Kpukpru emi edidiong mi ke Naigiria mbak oto do ekure enye ke adanga
ini emi enode, efiak esiak utom eno ndito nnyin.
Kaad idiongo ke Naigiria editie ntem:
15
NDIKAMA DIDIE NOMBA YE KAAD IDIONGO MI?
Odu mme uwak-uwak usung emi ediyomde fi ndiwut
nte ke afo edi owo emi afo odohode ke afo edi.
Nomba ye kaad idiongo emi eyeyak fi anam kpukpru
emi ke uwak usung emi kpukpru owo edinyimede. Ke
kpukpru usen, afo emesin idem fo ke mbubehe emi
oyomde fi ayarade idem fo onyung eting owo emi afo
edide, mmee ke ndikpe okuk, eyom fi ndiwut idiongo
fo ke mem-mem usung, mmee ke idaha emi eyomde ata eti nkpo ibet-edem nte
eyomde ke ikpehe 27 ke ibet NIMC, 2007. Ke ini ntre ekeme ndinyime ye
idiongo fo edieke mmo esede etop fo ke abang idiongo Naigiria (NID) ekamade
unwam komputa ye kaad emi ekotde match-on-card. Ke ini emende kaad emi
esin ke meshin emi mbak ono unyime ke afo edi owo oro. Eyeyom fi efik nnuen
ubok fo ke meshin oro. Edikama emi idiongo ke idiongo nnuen ubok fo asanga
ukem-ukem ye enye emi afo ekefikde ke ini emi afo ekesinde enying ke
editongo. Edikama utom komputa nno edinyime, ana nte ata ini owo ndikama
intanet nyung nyene usung ndiduk abang emi enimde iko mbuk owo kiet-kiet.
Ke usung mbiba, iboro esie edidi hi, mmee hihi – ke mbume emi ebupde. Ekeme
ndino ediwak iko mbuk etiene ke idaha ufang emi enyenede ndiduk ke abang
iko mbuk idiongo emi ye uto mbubehe eyomde ndinam. Ikpehe 27 ke ibet
NIMC 2007, eting ete ke ini eyedi emi komishion edinamde enye edi “ata ana
nte anam” nkpo owo ndikama nomba idiongo (NIN) nnam mme mbubehe emi:
(a) ndisin nwed ye ndibo nwed uka isang emi ekamade eka obio mbakara ye
mme idut efen;
(b) Ndikama nsiak ibat ke itie utom unim okuk nno owo ke idem esie;
(c) Ndikama ndep ediomi ukpeme idem;
(d) Ndikama nnam mbubehe ntiene nte se ewetde ke ibet nkpo isong, ndidep
isong, mmee ndimen isong nno owow efen, mmee ndisin enying isong;
(e) Ndikama nnam mbubehe emi enyenede ebuana ye owo kiet-kiet ye ibet
ukpuhode (Pension Reform Act) 2004 esinede ke okuk nwed mme nkani
owo emi ema ekenam utom ekem ke usua unam utom mmo;
(f) Ndikama nnam mbubehe ke nkpo abangade edinam ukpeme-idem ye
nsong-idem;
(g) Ndikama nnam uto mbubehe asangade ye mme owo ye ukpeme idem ke
obio;
(h) Ndikama mkpe okuk ke kpukpru nkpo ekemede ndidia, mmee ndikama;
(i) Ndikama nnam mbubehe usin enying mbon ufik ubok;
(j) Ndikama mkpe okuk taks;
(k) Ndikama nnam utom ukara emi enyene ufon;
16
(l) Mbubehe efen emi komishion ekerede ke eyefon, ye emi ewetde ke nwed
ibet ukara gofmen ke Naigiria.
NSO IDITIBE EDIEKE AMI NFREDE NOMBA IDIONGO (NIN) MI?
Edieke afo efrede nomba idiongo (NIN) fo, emekeme ndibo efen ke senta
usin enying, mmee ndiboro mbume ke nwed uboro mbume NIN, ndien emen
enye eka senta emi mme anam mbubehe usin enying enamde utom ke
kpukpru usen ye kpukpru urua.
NSO IDITIBE EDIEKE KAAD MI OSOPDE, MMEE ABIARADE ?
Edi utom owo kiet-kiet nditim nim kaad idiongo esie ke eti itie. Kpa ye oro,
afo emekeme ndika nketing ke ufok utom NIMC emi afo amade ke Naigiria
edieke afo enyene ntak ndikere ke kaad fo osop, mmee eyip, mmee kaad fo
abiara. NIMC eyebiat kaad fo ke komputa mmo (ke sanga-sanga usung)
ndien owo efen idikemeke ndikama, mmee ndimen kaad fo nnam nkpo
ndomo kiet. Ke ntak emi afo enyenede sanga-sanga nomba idiongo, owo efen
ikemeke ndikama kaad fo. Edieke afo oyomde eno fi obufa kaad, ana nte
ewet nwed ono itie usin enying NIMC. Ana nte afo afiak oboro mbume
ukpuhode kaad ke komputa, eming nwed oro, afiak emen aka senta usin
enying, mmee ndiboro mbume ebenge ukpuhode kaad ndien emen enye aka
senta usin enying. Ndien anam utom usin enying eyedungode idiongo fo ye
akani nwed abangade fi, ndien kini ndungode oro ekurede, edinam ukpuhode
kaad esimen ekpri ini nkpo nte usen itiaba, do eyeyom fi ekpe okuk ke
ukpuhode kaad fo.
NDI AMI NYEKPE OKUK KE NDIBO NOMBA IDIONGO YE KAAD
IDIONGO MI?
Usin enying uno nomba idiongo ye kaad idiongo edi ke mfon, owo ikpehe
okuk ndomo kiet. Ndien edieke afo oduokde kaad fo, mmee abiatde kaad emi
ekenode fi ke editongo, eyeyom fi ekpe okuk ke ukpuhode kaad fo. Eyenam
anwanga ibat okuk emi owo edikpede ke ukpuhode kaad. Ndien eyefiak ese
nkpo ebanga ibat okuk edikpede ke ukpuhode kaad kini –kini.
ETOP YE UNWAM KE EDIKAMA NIMS
Idahaemi ke esesin ufik ke edisiak ebiet, mmee senta esobo emi edinwamde
ndisuan, mmee ndino etop mbanga mme usung nte edikamade NIMS. Eyom
mme anam mbubehe idem mmo ese nkpo abanga senta esobo emi. Eyenam
etop abangade NIMS ke intanet edi kpukpru ini nkanika. Eyemek mme asuan
nwed usop-usop ndimen nomba idiongo ye kaad idiongo nkeno mme
17
andinyene ke ini emi mmo emade. Afo emekeme ndika ke senta usin enying
ekebo nomba idiongo ye kaad idiongo ke idem fo. Komishion NIMC esin
idem ndinim ata eti usung ndimen nnam kpukpru owo efiok abanga utom ye
ufon NIMS ke mme usem Naigiria inang. Eyedu ata eti usung ndimen nting
iko ye ndikama nnam mbubuhe ye ukpuhode ke usung emi ekamade enam
utom ke idak NIMS.
Edieke enyenede mbume, sobo ye nnyin ke:
+234 702 5420 706 – 9
+234 704 0144 452 – 7
Website: http: // www.nimc.gov.ng
E-mail: info @ nimc.gov.ng.
Itie utom nnyin edi:
National Identity Management Commission,
11, Sokode Crescent, Off Dalaba Street,
Zone 5, Wuse,
P.M.B. 18, Bariki,
Abuja, Nigeria.
18
top related