wos-spr.pdf

Testypodsumowującedokażdegorozdziałupodręcznika„Dziśijutro.Część1i2”

1.Jaimojeotoczenie s.2•Test1•Test2•Kluczdotestów

2.Naródispołeczeństwo s.8•Test1•Test2•Kluczdotestów

3.Państwo s.14•Test1•Test2•Kluczdotestów

4.Mójudziałwżyciugospodarczym s.20•Test1•Test2•Kluczdotestów

5.Systempolitycznypaństwapolskiego s.26•Test1•Test2•Kluczdotestów

6.SamorządnaRzeczpospolita s.34•Test1•Test2•Kluczdotestów

7.Polskaiświat s.40•Test1•Test2•Kluczdotestów

8.Mojaprzyszłośćzawodowa s.48•Test1•Test2•Kluczdotestów

Test 1Ja i moje otoczenieTest podsumowujàcy rozdział I –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

WyjaÊnij, co oznacza termin to˝samoÊç osobista.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–2 p.

Napisz, czym jest socjalizacja.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 0–2 p.

Wstaw znak „×” obok zdaƒ prawdziwych.

Osoby prowadzàce konsumpcyjny styl ˝ycia skupiajà si´ głównie na rozwijaniu swoichtalentów.

Człowiek, którego charakteryzuje konsumpcyjny styl ˝ycia, bardziej ceni posiadanie dobrego samochodu ni˝ przyjaêƒ.

Ludzie prowadzàcy konsumpcyjny styl ˝ycia przywiàzujà zbyt du˝à wag´ do jedzenia.

Konsumpcyjny styl ˝ycia prowadzi osoba, dla której dobra materialne nie stanowià istotnej wartoÊci.

2 0–2 p.

PodkreÊl zdanie tłumaczàce, dlaczego człowiek jest istotà społecznà.

• Człowiek nabywa wiedz´ i umiej´tnoÊci w trakcie kontaktów z innymi ludêmi.• Człowiek potrzebuje innych ludzi, aby dbaç o swojà sylwetk´.

6 0–1 p.

Zamaluj kratk´ przy czynnoÊciach charakterystycznych dla biernego stylu ˝ycia. 3

jazda konna

oglàdanie telewizji

czytanie komiksów

udział w kursie pływania

słuchanie muzyki

organizowanie akcji na rzecz schroniska dla zwierzàt

0–2 p.

Wstaw znak „×” obok postaci, którà mo˝na uznaç wyłàcznie za autorytet pozorny. Uzasadnij swojà opini´.

Jan Paweł II Lech Wał´sa Harry Potter

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Czytaj uwa˝nie zadania.2. Je˝eli si´ pomylisz, bł´dnie zaznaczonà odpowiedê otocz kółkiem.3. Rozwiàzania zadaƒ zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreÊlaj.

4. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów, jakà mo˝na uzyskaç za właÊciwà odpowiedê.Za rozwiàzanie całego testu mo˝esz otrzymaç maksymalnie 32 punkty.

Zapisz w wyznaczonym miejscu termin, którego dotyczy podana definicja.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – zasady post´powania w okreÊlonych sytuacjach i oczekiwania

ze strony otoczenia wobec danej osoby, kształtujàce jej postaw´.

7 0–1 p.

Odpowiedz, jak nazywamy człowieka przekazujàcego komunikat, a jak osob´, która otrzymuje t´ informacj´.

8 0–2 p.

Połàcz terminy z odpowiednimi wyjaÊnieniami.9 0–5 p.

Uzupełnij tabel´ przedstawiajàcà przykładowy podział społeczny. OkreÊl rodzaj poszczególnych grup wynikajàcy z wymienionych kryteriów.

10 0–4 p.

WyjaÊnij, jakà rol´ odgrywa w społeczeƒstwie rodzina.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 0–2 p.

Podaj nazwy instytucji tworzàcych władze szkoły.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 0–3 p.

Wymieƒ trzy rodzaje nietolerancji.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14 0–3 p.

Wpisz w wyznaczone miejsce termin, którego dotyczy podana definicja.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – zasady post´powania, których podstaw´ stanowià przepisy ustalaneprzez paƒstwo. Konsekwencjà nieprzestrzegania tych reguł jest nało˝enie kary w postaci grzywny lub wi´zienia.

13 0–1 p.

Test 1

• traktowanie konfliktu jako gry, w której trzeba zwyci´˝yç• lekcewa˝enie problemu, odkładanie rozwiàzania na póêniej• post´powanie zgodnie z interesem strony przeciwnej• dà˝enie do zaspokojenia w jak najwi´kszym stopniu ˝àdaƒ

obu uczestników sporu• poszukiwanie rozwiàzania, na które zgodzà si´ obie strony,

przy czym ka˝da z nich coÊ zyska i coÊ straci

postawa kompromisowa •wspólne rozwiàzywanie •

problemuunikanie konfliktu •

uleganie •rywalizacja •

Grupy społecznePodział

ze wzgl´du na liczebnoÊç

ze wzgl´du na rodzaj wi´zi

ze wzgl´du na rodzaj członkostwa

ze wzgl´du na trwałoÊç

katolicy

kierowcy rajdowi

policjanci

uczniowie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .KOMUNIKAT

Test 2Ja i moje otoczenieTest podsumowujàcy rozdział I –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

Wymieƒ cztery elementy, które składajà si´ na to˝samoÊç człowieka. 1 0–4 p.

Wstaw znak „×” obok definicji to˝samoÊci społecznej.

ÂwiadomoÊç zwiàzków z innymi ludêmi, połàczona z dostrzeganiem własnej przynale˝noÊci do okreÊlonych grup społecznych.

Sposób postrzegania własnej osoby, stworzony dzi´ki zauwa˝eniu swojej odr´bnoÊci od innych ludzi.

2 0–1 p.

PodkreÊl zdanie tłumaczàce, dlaczego człowiek jest istotà społecznà.

• Człowiekowi trudno si´ prawidłowo rozwijaç bez kontaktów z innymi ludêmi.• Człowiek mo˝e si´ rozwijaç bez kontaktu z innymi ludêmi.

4 0–1 p.

SkreÊl w ka˝dym nawiasie jedno z wyra˝eƒ, tak aby zdania były prawdziwe.

• Poprzez mow´ ciała przekazujemy (40% / 65%) informacji.• Mowa ciała okreÊlana jest jako komunikacja (werbalna / niewerbalna).

6 0–2 p.

Wymieƒ dwie przyczyny konfliktów.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 0–2 p.

Zamaluj kratk´ przy czynnoÊciach charakterystycznych dla aktywnego stylu ˝ycia. 3

praca w stowarzyszeniu na rzecz pomocyosobom bezdomnym

trenowanie gry w piłk´ r´cznà

słuchanie muzyki

malowanie obrazów

czytanie komiksów

oglàdanie telewizji

0–3 p.

Wska˝, która z wymienionych par ról społecznych wchodzi ze sobà w konflikt. Uzasadnij swój wybór.

patriota – szpieg uczeƒ – syn sportowiec – biznesmen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

Uzupełnij zdania.

Grupa społeczna to inaczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . składajàca si´ co najmniej z . . . . . . . . . . . . . . . . . osób.

Ludzi tych łàczà trwałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 0–3 p.

Przyporzàdkuj funkcjom rodziny odpowiednie definicje. 10 0–3 p.

Na podstawie przykładowego podziału społecznego przedstawionego w tabeli okreÊl rodzajposzczególnych grup. Weê pod uwag´ podane kryteria.

9 0–4 p.

WyjaÊnij, co oznacza termin statut szkoły.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 0–2 p.

Podaj nazwy organów szkoły wykonujàcych poszczególne zadania.

A. wyst´powanie do kuratorium oÊwiaty z wnioskiem o dokonanie oceny działalnoÊci szkoły

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. zatwierdzanie ocen uczniów na koniec semestru i roku szkolnego

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C. zatrudnianie i zwalnianie pracowników szkoły

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D. redagowanie oraz wydawanie gazetki szkolnej

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 0–4 p.

Wytłumacz, czym jest tolerancja.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – reguły wskazujàce, jak powinno si´ post´powaç i jakich zachowaƒ

nale˝y si´ wystrzegaç w danej społecznoÊci.

13 0–1 p.

funkcja prokreacyjna • funkcja opiekuƒcza •

funkcja socjalizacyjna •

• kształtowanie właÊciwych zachowaƒ społecznych• dbałoÊç o zachowanie ciàgłoÊci gatunku ludzkiego• opieka nad członkami rodziny

Grupy społecznePodział

ze wzgl´du na rodzaj członkostwa

posłowie

dru˝yna siatkówki

kolekcjonerzy znaczków

mieszkaƒcy Gdaƒska

Ja i moje otoczenie

Klucz do testów

OD PO WIE DZI DO ZA DA¡ I KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA1Nrzad. WłaÊciwa odpowiedê Punktacja Kryteria punktowania

1. To˝samoÊç osobista to obraz własnej osoby, który człowiek tworzy dzi´ki dostrzeganiu swojej odr´bnoÊci od innych ludzi. 0–2 Podanie właÊciwego

wyjaÊnienia – 2 p.

Człowiek, którego charakteryzuje konsumpcyjny styl ˝ycia, bardziej ceni posiadanie dobrego samochodu ni˝ przyjaêƒ.Ludzie prowadzàcy konsumpcyjny styl ˝ycia przywiàzujà zbyt du˝à wag´ do jedzenia.

×0–2 Za ka˝de właÊciwie zaznaczone

zdanie – 1 p.

3. CzynnoÊci charakterystyczne dla biernego stylu ˝ycia to: oglàdanie telewizji i słuchanie muzyki.

E0–2 Ka˝da właÊciwie zaznaczona

czynnoÊç – 1 p.

4. Za autorytet pozorny nale˝y uznaç Harry’ego Pottera. Jest to bowiem postaç fikcyjna, a wi´c nieistniejàca w rzeczywistoÊci. 0–2

Zaznaczenie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.Podanie właÊciwego uzasadnienia – 1 p.

5. Socjalizacja to proces trwajàcy całe ˝ycie, polegajàcy na ciàgłym przyswajaniu przezczłowieka wartoÊci, postaw i zachowaƒ charakterystycznych dla jego otoczenia. 0–2 Podanie właÊciwego

6. Człowiek nabywa wiedz´ i umiej´tnoÊci w trakcie kontaktów z innymi ludêmi. 0–1 PodkreÊlenie właÊciwego zdania – 1 p.

7. Podana definicja dotyczy terminu rola społeczna. 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

8. 0–2 Za ka˝de właÊciwie podaneokreÊlenie – 1 p.

9. 0–5 Ka˝de właÊciwe przyporzàdkowanie – 1 p.

10. 0–4 Za właÊciwe uzupełnienie ka˝dego wiersza tabeli – 1 p.

11.Rodzina jest podstawowà grupà społecznà. Zwiàzki rodzinne opierajà si´ na miłoÊcii wzajemnej trosce, co pozwala człowiekowi budowaç właÊciwe relacje z innymiludêmi.

0–2 Podanie właÊciwego wyjaÊnienia – 2 p.

12. Władze szkoły tworzà: dyrektor, rada pedagogiczna i rada szkoły. 0–3 Za ka˝dà właÊciwà odpowiedê – 1 p.

13. Podana definicja dotyczy norm formalnych (prawnych). 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

14. Przykładowe rodzaje nietolerancji: rasowa, religijna, polityczna. 0–3 Za ka˝dy właÊciwy przykład – 1 p.

Grupy społeczne

Podział

ze wzgl´du na rodzaj

członkostwa

katolicy du˝a pierwotna formalna trwała

kierowcy rajdowi mała wtórna formalna krótkotrwała

policjanci du˝a wtórna formalna trwała

uczniowie du˝a wtórna formalna trwała

• traktowanie konfliktu jako gry, w której trzeba zwyci´˝yç

• lekcewa˝enie problemu, odkładanie rozwiàzaniana póêniej

• post´powanie zgodnie z interesem strony przeciwnej• dà˝enie do zaspokojenia w jak najwi´kszym

stopniu ˝àdaƒ obu uczestników sporu• poszukiwanie rozwiàzania, na które zgodzà si´

obie strony, przy czym ka˝da z nich coÊ zyska i coÊ straci

postawa kompromisowa •wspólne rozwiàzywanie •

problemuunikanie konfliktu •

uleganie •rywalizacja •

odbiorcanadawca KOMUNIKAT

Klucz do testów

OD PO WIE DZI DO ZA DA¡ I KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA2

Nrzad. WłaÊciwa odpowiedê Punktacja Kryteria punktowania

1. To˝samoÊç człowieka tworzà takie elementy, jak: płeç, màdroÊç, Êwiatopoglàd,moralnoÊç. 0–4 Za ka˝dy właÊciwie wymieniony

element – 1 p.

2. ÂwiadomoÊç zwiàzków z innymi ludêmi, połàczona z dostrzeganiem własnej przynale˝noÊci do okreÊlonych grup społecznych.

×0–1 Zaznaczenie właÊciwego zdania

– 1 p.

3.praca w stowarzyszeniu na rzecz pomocy osobom bezdomnymtrenowanie gry w piłk´ r´cznàmalowanie obrazów

0–3 Ka˝da właÊciwie zaznaczonaczynnoÊç – 1 p.

4. Człowiekowi trudno si´ prawidłowo rozwijaç bez kontaktów z innymi ludêmi. 0–1 PodkreÊlenie właÊciwego zda-nia – 1 p.

5. Role, które wchodzà ze sobà w konflikt, to para: patriota i szpieg.Nie mo˝na bowiem jednoczeÊnie kochaç i zdradzaç swojej ojczyzny. 0–2

Zaznaczenie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.Podanie właÊciwego uzasadnienia – 1 p.

6. Poprzez mow´ ciała przekazujemy 65% informacji.Mowa ciała okreÊlana jest jako komunikacja niewerbalna. 0–2

SkreÊlenie właÊciwych wyra˝eƒ w obu zdaniach – 2 p.SkreÊlenie właÊciwego wyra˝eniaw jednym zdaniu – 1 p.

7. Do konfliktu mo˝e doprowadziç np. naruszanie interesów jednej ze stron czy próba zaspokojenia swoich potrzeb kosztem innych osób. 0–2 Ka˝dy właÊciwie podany

przykład – 1 p.

8. Grupa społeczna to inaczej zbiorowoÊç składajàca si´ co najmniej z trzech osób.Ludzi tych łàczà trwałe wi´zi. 0–3 Za ka˝dy właÊciwie wpisany

wyraz – 1 p.

9. 0–4 Za właÊciwe uzupełnienie ka˝dego wiersza tabeli – 1 p.

11. Statut szkoły to dokument regulujàcy funkcjonowanie szkoły, opracowywany przez ka˝dà placówk´ samodzielnie. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

A. rada szkołyB. rada pedagogicznaC. dyrektor szkołyD. samorzàd uczniowski

0–4 Ka˝da właÊciwie podana nazwa– 1 p.

13. Podana definicja dotyczy norm obyczajowych (nieformalnych). 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

14. Tolerancja to poszanowanie cudzych poglàdów, obyczajów, zachowaƒ, nawet jeÊlicałkowicie ró˝nià si´ one od naszych. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

• kształtowanie właÊciwych zachowaƒ społecznych• dbałoÊç o zachowanie ciàgłoÊci gatunku ludzkiego• opieka nad członkami rodziny

funkcja prokreacyjna •funkcja opiekuƒcza •

funkcja socjalizacyjna •

Grupy społeczne

Podział

ze wzgl´du na rodzaj

członkostwa

posłowie du˝a wtórna formalna trwała

dru˝yna siatkówki mała wtórna formalna krótkotrwała

kolekcjonerzyznaczków du˝a wtórna nieformalna krótkotrwała

mieszkaƒcyGdaƒska du˝a pierwotna nieformalna trwała

Naród i społeczeƒstwoTest podsumowujàcy rozdział II –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

OkreÊl, do jakiego rodzaju potrzeb nale˝à opisane dà˝enia.

• ch´ç rozwijania własnych umiej´tnoÊci i zdobywania wiedzy – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• dà˝enie do zdobycia szacunku innych osób – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• pragnienie utrzymania kontaktu z ludêmi – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• zaspokajanie głodu – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–4 p.

Wytłumacz, co oznacza poj´cie ojczyzna.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 0–2 p.

WyjaÊnij, czym jest mniejszoÊç narodowa.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – przekonanie, ˝e ojczyznà człowieka jest cały Êwiat,

połàczone z biernà postawà wobec spraw własnego narodu.

5 0–1 p.

Wstaw znak „×” w kratk´ obok cech charakteryzujàcych ludzi wywodzàcych si´ z jednego narodu.

2 0–4 p.

Wymieƒ polskie symbole narodowe.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 0–3 p.

przynale˝noÊç do tej samej grupy społecznej

posiadanie wspólnego dziedzictwa narodowego

poczucie to˝samoÊci narodowej

zamieszkiwanie tego samego terytorium

ró˝ne pochodzenie

porozumiewanie si´ wspólnym j´zykiem

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów, jakà mo˝na uzyskaç za właÊciwà odpowiedê.Za rozwiàzanie całego testu mo˝esz otrzymaç maksymalnie 26 punktów.

Test 1

Przeczytaj tekst êródłowy i wykonaj polecenie.7

Zapoznaj si´ z danymi przedstawionymi na wykresie i wykonaj polecenie. 9

Zamaluj kratk´ przy właÊciwym dokoƒczeniu ka˝dego zdania.

Michał Głowiƒski, teoretyk literatury, eseista,pisarz:Patriotyzm to dla mnie przede wszystkim stosu-nek do j´zyka polskiego, polskiej przyrody, pol-skich tradycji i polskiej historii, a tak˝e do zabyt-ków. [...] Patriota dziÊ powinien dbaç o polski j´zyki naszà tradycj´ kulturalnà, o to, ˝eby dzieła pol-skiej literatury były powszechnie dost´pne [...].

Jan Mela, polarnik:Patriotyzm to przede wszystkim nieprzedkłada-nie własnych potrzeb i ch´ci nad dobro innych.To umiej´tnoÊç myÊlenia tak˝e o innych, czyliwyzbycie si´ egoizmu. Mo˝na by to nazwaç – choçbrzmi to troch´ patetycznie i górnolotnie – dba-niem o dobro narodu, czyli o dobro innych Pola-ków. [...]

Test 1

OkreÊl, wobec której mniejszoÊci narodowej Polacy odnosili si´ najbardziej nieprzychylnie w 1992 r.Nast´pnie wyjaÊnij, jak z czasem zmieniło si´ to nastawienie. Podaj przyczyny takiej przemiany.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zapisz nazwy dwóch paƒstw, w których Polonia liczy ponad milion osób.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 0–2 p.

• Patriotyzm kojarzy si´ z szacunkiem dla dorobku kulturalnego narodu

Michałowi Głowiƒskiemu.

Janowi Meli.

Janowi Meli i Michałowi Głowiƒskiemu.

˝adnemu z autorów.

• Według Jana Meli patriotyzm oznacza

trosk´ o komfort rzàdzàcych.

uwzgl´dnianie wyłàcznie swoich potrzeb.

gromadzenie dóbr materialnych.

dbanie o dobro innych.

0–2 p.

0–3 p.

Połàcz terminy z odpowiednimi opisami.10 0–3 p.

• Tworzà jà osoby pracujàce w cudzej firmie lub majàce własne niewielkieprzedsi´biorstwo. Jej przedstawiciele osiàgajà dochody pozwalajàce bez trudu utrzymaç rodzin´, dom i samochód.

• Nale˝à do niej ludzie z najni˝szym wykształceniem, najcz´Êciej bezrobotnilub pracujàcy fizycznie w cudzym przedsi´biorstwie. Ze wzgl´du na niskiedochody nierzadko majà oni problemy z utrzymaniem rodziny.

• W jej skład wchodzà osoby b´dàce właÊcicielami du˝ych firm lub piastujàcenajwy˝sze stanowiska w instytucjach publicznych.

klasa wy˝sza •klasa Êrednia •klasa ni˝sza •

Negatywny stosunek Polaków do mniejszoÊci narodowych

Fragment: http://dziennik.pl/opinie/article69465/Jak_Polacy_widza_patriotyzm.html.

èródło: http://bi.gazeta.pl/im/1/2577/m2577771.jpg.

Test 2Naród i społeczeƒstwoTest podsumowujàcy rozdział II –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

Wstaw znak „×” w kratk´ obok cech charakteryzujàcych ludzi z tej samej wspólnoty lokalnej.

1 0–4 p.

Wytłumacz, co to jest patriotyzm.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 0–2 p.

WyjaÊnij znaczenie terminu Polonia.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 0–2 p.

Zamaluj kratk´ przy właÊciwym dokoƒczeniu zdania.

• Społeczeƒstwo to

grupa osób majàcych podobne wykształcenie i dochody o zbli˝onej wysokoÊci.

ludzie nale˝àcy do jednej klasy społecznej.

zorganizowana zbiorowoÊç ludzi mieszkajà-cych na danym terytorium, posiadajàcychwspólne obyczaje i j´zyk.

osoby majàce takie same zainteresowania.

0–1 p.

Wymieƒ polskie symbole narodowe.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 0–3 p.

wspólne miejsce zamieszkania

wykonywanie takiego samego zawodu

wspólna wiara

zbli˝one warunki ˝ycia

podobne problemy

wspólna tradycja

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OkreÊl, które z opisanych potrzeb sà potrzebami ni˝szego rz´du, a które – wy˝szego.

• potrzeba uznania i szacunku – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• potrzeby duchowe – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• potrzeba przynale˝noÊci – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• potrzeby naturalne – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 0–4 p.

Połàcz poj´cia z odpowiednimi wyjaÊnieniami.5 0–3 p.

• uwielbienie własnego narodu i jednoczesna pogarda wobec innych nacji• przekonanie o wrodzonej wy˝szoÊci jednej rasy ludzkiej nad drugà• podporzàdkowanie praw obywateli interesom paƒstwa

rasizm •nacjonalizm •

szowinizm •

Przeczytaj tekst êródłowy i wykonaj polecenie.8

Wstaw znak „×” obok zdaƒ prawdziwych.

Wska˝ na mapie trzy paƒstwa, z których pochodzà najliczniejsze mniejszoÊci narodowe mieszkajàce w Polsce. Pierwsze z nich oznacz literà A, drugie – literà B, a trzecie – literà C.Nast´pnie zapisz nazw´ ka˝dego z tych krajów.

9 0–3 p.

A – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WspółczeÊnie w Ameryce funkcjonujà tylko negatywne stereotypy na temat Polaków.

Dzi´ki ukształtowaniu si´ pozytywnego stereotypu Polaka mieszkaƒcy USA przestali niekorzystnie oceniaç nasz naród.

Amerykanie uwa˝ajà, ˝e Polacy sà słabo wykształceni.

W społeczeƒstwie amerykaƒskim istnieje zarówno pozytywny, jak i negatywny wizerunek Polaka.

0–2 p.

Amerykanie w popularnych w USA dowcipacho Polakach przedstawiajà nas jako pracujàcego na roli przygłupiego parobka [...]. Z drugiej stronyPolska w Ameryce kojarzona jest z „SolidarnoÊcià”,Wał´sà i Janem Pawłem II. [...]

Stereotyp Polaka-głupka funkcjonuje w USA odpoczàtków przybywania Polaków do tego kraju. [...]przed I i II wojnà Êwiatowà. Przybyli do USA Pola-cy byli z reguły ludêmi biednymi, którzy nie potra-fili odnaleêç si´ w panujàcych tam realiach,a wÊród imigrantów powszechny był analfabetyzm.

Stereotyp o Polaku-głupku do dziÊ nie zostałwykorzeniony z kultury amerykaƒskiej. [...]

[...] Pierwszym wa˝nym wydarzeniem rzutujà-cym na pozytywne postrzeganie nas za granicà jestwybór Karola Wojtyły na papie˝a. Kolejnym czyn-nikiem zmieniajàcym stereotyp Polaka w USA jestdziałalnoÊç „SolidarnoÊci” w latach 80. [...]

Podczas przemian społeczno-politycznych w la -tach 80. w Stanach Zjednoczonych pojawił si´ ste-reotyp Polaka-romantyka walczàcego z komuniz-mem, a nasz kraj był uto˝samiany z LechemWał´sà. Od tego momentu Amerykanie zacz´lipostrzegaç nas jako walczàcych o wyzwolenie si´spod władzy komunistycznej bohaterów [...].

Zapoznaj si´ z danymi przedstawionymi na wykresie i wykonaj polecenie.

Odpowiedz, jak w latach 2001–2007 zmieniał si´ dost´p społeczeƒ-stwa polskiego do internetu. Podaj dwie przyczyny tego zjawiska.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–3 p.

Odsetek Polaków majàcychdost´p do internetu

Fragment: P. Matysiak, Jak Amerykanie postrzegajà Polaków?, www.meritum-news.com/KULTURA.

èródło: www.static1.money.pl/im/1/2577/m2577771.jpg.

Test 2

Naród i społeczeƒstwo

Klucz do testów

• potrzeba samorealizacji• potrzeba uznania i szacunku• potrzeba przynale˝noÊci• potrzeba naturalna

0–4 Ka˝da właÊciwa odpowiedê – 1 p.

posiadanie wspólnego dziedzictwa narodowegopoczucie to˝samoÊci narodowejzamieszkiwanie tego samego terytoriumporozumiewanie si´ wspólnym j´zykiem

0–4 Za ka˝dà właÊciwie zaznaczonàcech´ – 1 p.

3.• biało-czerwona flaga• biały orzeł ze złotà koronà na czerwonym tle• hymn „Mazurek Dàbrowskiego”

0–3 Ka˝dy właÊciwie podany symbol – 1 p.

4. Ojczyzna to kraj zamieszkania, urodzenia lub pochodzenia, z którym łàczy człowieka szczególna wi´ê uczuciowa. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

5. Podana definicja dotyczy terminu kosmopolityzm. 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

6. MniejszoÊç narodowa to grupa osób innej narodowoÊci ni˝ zbiorowoÊç dominujàca na terenie danego paƒstwa. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

WłaÊciwym dokoƒczeniem pierwszego zdania jest fragment w punkcie A:Patriotyzm kojarzy si´ z szacunkiem dla dorobku kulturalnego narodu Michałowi Głowiƒskiemu.WłaÊciwym dokoƒczeniem drugiego zdania jest fragment w punkcie D:Według Jana Meli patriotyzm oznacza dbanie o dobro innych.

0–2 WłaÊciwe dokoƒczenie ka˝degozdania – 1 p.

8. Grupy polonijne liczàce ponad milion osób ˝yjà w Stanach Zjednoczonych i Brazylii. 0–2 Za ka˝dà właÊciwie podanà

nazw´ paƒstwa – 1 p.

Najbardziej nieprzychylny stosunek Polacy mieli do mniejszoÊci niemieckiej. Z czasem jednak zacz´li oceniaç t´ grup´ coraz bardziej pozytywnie, do czegoprzyczyniły si´ m.in.: poprawa stosunków mi´dzy dwoma paƒstwami, wstàpieniePolski do Unii Europejskiej i postawa otwartoÊci wÊród młodzie˝y.

Podanie właÊciwej nazwy mniejszoÊci narodowej – 1 p.Podanie odpowiedniego wyjaÊnienia – 1 p.Podanie właÊciwej przyczynyopisanego zjawiska – 1 p.

• Tworzà jà osoby pracujàce w cudzej firmie lub majàcewłasne niewielkie przedsi´biorstwo. Jej przedstawicieleosiàgajà dochody pozwalajàce bez trudu utrzymaç rodzin´, dom i samochód.

• Nale˝à do niej ludzie z najni˝szym wykształceniem, najcz´Êciej bezrobotni lub pracujàcy fizycznie w cudzymprzedsi´biorstwie. Ze wzgl´du na niskie dochody nierzadko majà oni problemy z utrzymaniem rodziny.

• W jej skład wchodzà osoby b´dàce właÊcicielami du˝ychfirm lub piastujàce najwy˝sze stanowiska w instytucjachpublicznych.

klasa wy˝sza •klasa Êrednia •klasa ni˝sza •

Klucz do testów

wspólne miejsce zamieszkaniazbli˝one warunki ˝yciapodobne problemywspólna tradycja

0–4 Za ka˝dà właÊciwie zaznaczonàcech´ – 1 p.

• potrzeba wy˝szego rz´du• potrzeba wy˝szego rz´du• potrzeba ni˝szego rz´du• potrzeba ni˝szego rz´du

3.• biało-czerwona flaga• biały orzeł ze złotà koronà na czerwonym tle• hymn „Mazurek Dàbrowskiego”

0–3 Ka˝dy właÊciwie podany symbol – 1 p.

4. Patriotyzm to miłoÊç do ojczyzny, połàczona z wypełnianiem wobec niej obowiàzków. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie

terminu – 2 p.

6. Poloni´ tworzà grupy polskich emigrantów i ich potomków, mieszkajàcych poza granicami Polski, ale dbajàcych o zachowanie to˝samoÊci narodowej. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie

terminu – 2 p.

7.WłaÊciwym dokoƒczeniem zdania jest fragment w punkcie C:Społeczeƒstwo to zorganizowana zbiorowoÊç ludzi mieszkajàcych na danym terytorium, posiadajàcych wspólne obyczaje i j´zyk.

0–1 WłaÊciwe dokoƒczenie zdania – 1 p.

8.Amerykanie uwa˝ajà, ˝e Polacy sà słabo wykształceni. W społeczeƒstwie amerykaƒskim istnieje zarówno pozytywny, jak i negatywnywizerunek Polaka.

0–2 Za ka˝de właÊciwie zaznaczonezdanie – 1 p.

9. 0–3

WłaÊciwe zaznaczenie na mapiei nazwanie trzech paƒstw – 3 p.WłaÊciwe zaznaczenie na mapiei nazwanie dwóch paƒstw – 2 p.WłaÊciwe zaznaczenie na mapiei nazwanie jednego paƒstwa – 1 p.

10.Dost´p do internetu zwi´kszył si´ w Polsce niemal czterokrotnie. Przyczyniły si´ do tego m.in.: wzrost liczby komputerów, rozwój sieci informatycznej oraz corazwi´ksze zainteresowanie społeczeƒstwa takà formà wymiany informacji.

Podanie właÊciwego przedziałuczasowego – 1 p.Podanie dwóch właÊciwychprzyczyn opisanego zjawiska – 2 p.Podanie jednej właÊciwej przy-czyny opisanego zjawiska – 1 p.

• uwielbienie własnego narodu i jednoczesna pogarda wobec innych nacji

• przekonanie o wrodzonej wy˝szoÊci jednej rasy ludzkiej nad drugà

• podporzàdkowanie praw obywateli interesom paƒstwa

rasizm •nacjonalizm •

szowinizm •

A – NiemcyB – UkrainaC – BiałoruÊ

PaƒstwoTest podsumowujàcy rozdział III –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

Wstaw znak „×” w kratk´ obok definicji paƒstwa.

Terytorium zamieszkiwane przez trwałà wspólnot´ ludzi, podlegajàcà władzy.

Obszar, na którym władz´ sprawujà osoby zale˝ne od rzàdów innych paƒstw.

Terytorium nieoddzielone ˝adnymi granicami.

Teren zamieszkiwany przez społecznoÊç niepodporzàdkowanà władzy paƒstwowej.

1 0–1 p.

Zapoznaj si´ z mapà i wykonaj polecenia.2 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 1

A. Wymieƒ nazwy dwóch kontynentów, na którychterytorialnie dominujà paƒstwa federacyjne.

•. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Podaj nazw´ wybranego paƒstwa federacyjnego.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• sprawowanie kontroli nad gospodarkà• udzielanie pomocy finansowej i materialnej obywatelom• wspieranie rozwoju nauki oraz edukacji• zapewnianie porzàdku i bezpieczeƒstwa w kraju• ustanawianie praw• realizowanie zadaƒ zgodnych z prawem i politykà rzàdu

funkcja socjalna • funkcja porzàdkowa •

funkcja administracyjna • funkcja oÊwiatowa •

funkcja prawodawcza • funkcja gospodarcza •

Paƒstwa federacyjne na Êwiecie

Przyporzàdkuj funkcjom paƒstwa odpowiednie opisy. 3 0–6 p.

WyjaÊnij, czym ró˝ni si´ monarchia od republiki.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 0–2 p.

Wymieƒ dwa modele nabywania obywatelstwa obowiàzujàce na Êwiecie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 0–2 p.

Legenda:

państwa federacyjne

Postaw znak „×” obok cech ustroju totalitarnego.

zapewnienie obywatelom swobody działalnoÊci gospodarczej

istnienie wszechobecnej cenzury

skupienie władzy w r´kach jednej partii i delegalizacja innych ugrupowaƒ

zagwarantowanie swobody głoszenia poglàdów, je˝eli nie zagra˝ajà one rzàdzàcym

Test 1

OkreÊl, jaki rodzaj demokracji został opisany w zamieszczonym tekÊcie.

W ustroju tym obywatele nie uczestniczà bezpoÊrednio w rzàdzeniu paƒstwem. Wa˝ne decyzje podejmujà reprezentanci wybrani przez społeczeƒstwo. Naród sprawuje natomiast władz´ zwierzchnià.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 0–1 p.

Wstaw znak „×” w kratce przy prawach osobistych człowieka. 8 0–3 p.

Zapoznaj si´ z danymi przedstawionymi na wykresie i wykonaj polecenia.12 0–3 p.

WyjaÊnij, co oznacza sformułowanie społeczeƒstwo obywatelskie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–2 p.

Zapisz termin, którego dotyczy zamieszczona definicja.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – jest to organizacja, do której zało˝enia potrzeba co najmniej 15 osób. Realizuje ona liczne i trwałe cele, a potrzebne Êrodki materialne gromadzi w trakcie działaƒ.

11 0–1 p.

Podaj trzy zalety systemu demokratycznego.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 0–3 p.

0–2 p.

prawo do nauki

prawo do wolnoÊci myÊli

prawo do ochrony zdrowia

wolnoÊç zrzeszania si´

prawo do ochrony ˝ycia

nietykalnoÊç osobista

prawo do ochrony własnoÊci

prawo do bezstronnego sàdu

w słu˝bie zdrowia.

w policji.

w sàdach i prokuraturze.

wÊród polityków.

A. Wymieƒ dwa obszary, w których korupcja – według ankietowanych – wyst´powała najcz´Êciej w listopadzie 2001 r.

•. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . •. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Zamaluj kratk´ przy właÊciwym dokoƒczeniu zdania.• Najwi´kszy spadek korupcji w latach 2001–2003 nastàpił

Korupcja w Polsce

èródło: www.cbos.pl.

PaƒstwoTest podsumowujàcy rozdział III –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

OkreÊl, jaki rodzaj paƒstwa został opisany w zamieszczonym tekÊcie.

Składa si´ ono z wielu cz´Êci, nazywanych krajami, stanami lub regionami. W przeszłoÊci niektóre z nichbyły odr´bnymi jednostkami, obecnie zaÊ tworzà jeden organizm paƒstwowy. Terytoria te mogà mieçwewn´trznà autonomi´, jednak na terenie kraju funkcjonuje wspólny rzàd i parlament.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–1 p.

Zapoznaj si´ z mapà i wykonaj polecenia.2 0–3 p.

Wstaw znak „×” w kratk´ przy cechach ustroju autorytarnego.5 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

A. Wymieƒ nazwy dwóch kontynentów, na którychdominujà paƒstwa unitarne.

•. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Podaj nazw´ jednego kraju unitarnego.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Uprawnienia monarchy sà ograniczone przez konstytucj´. • Władza przechodzi z ojca na syna.• Władca jest wybierany przez uprzywilejowanà grup´ społecznà.• Monarcha posiada pełni´ władzy i nie dzieli si´ swoimi

kompetencjami z ˝adnym organem.

monarchia absolutna • monarchia elekcyjna •

monarchia konstytucyjna • monarchia dziedziczna •

Paƒstwa unitarne na Êwiecie

Połàcz terminy z odpowiednimi opisami. 4 0–4 p.

WyjaÊnij, co oznacza poj´cie przymusowoÊç paƒstwa.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 0–2 p.

Legenda:

państwa unitarne

zachowanie niektórych elementów demokracji, np. wyborów

całkowity zakaz krytykowania rzàdzàcych

istnienie tajnych słu˝b, które jednak nie kontrolujà ÊciÊle ˝ycia osobistego obywateli

systematyczna indoktrynacja społeczeƒstwa

Zapoznaj si´ z danymi przedstawionymi na wykresie i wykonaj polecenie.9 0–2 p.

Wymieƒ trzy formy demokracji bezpoÊredniej stosowane w Polsce.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 0–3 p.

Podaj trzy wady systemu demokratycznego.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 0–3 p.

• Za najmniej istotnà cech´ dobrego prezydenta obywatele uznajà

wyglàd.

inteligencj´.

kultur´ osobistà.

dbałoÊç o sprawy paƒstwa.

nieistotnà.

niezbyt wa˝nà.

dosyç wa˝nà.

najistotniejszà.

• Wyborcy uwa˝ajà, ˝e uczciwoÊç u kandydata na prezydenta jest cechà

WyjaÊnij, czym jest wolontariat.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–2 p.

Uzupełnij tabel´. Wpisz w odpowiednie miejsca terminy z ramki.11 0–3 p.

prawo do nauki

prawo do wolnoÊci myÊli

wolnoÊç zgromadzeƒ

wolnoÊç zrzeszania si´

prawo do ochrony ˝ycia

prawo inicjatywy ustawodawczej

prawo do ochrony własnoÊci

prawo do udziału w wyborach

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

W urz´dach pracuje zbyt wiele osób,a ich kompetencje sà coraz wi´ksze,co znacznie komplikuje sposób załat-wiania spraw urz´dowych.

Głoszenie haseł i składanie obietniczgodnych z oczekiwaniami wi´kszo-Êci wyborców w celu zdobycia ichpoparcia.

Ograniczenie mo˝liwoÊci działaniawładz lokalnych i obywateli przezprzekazanie wielu kompetencji urz´-dom znajdujàcym si´ w najwi´kszychoÊrodkach paƒstwa, np. w stolicy.

Wstaw znak „×” w kratk´ przy prawach politycznych człowieka. 7 0–3 p.

populizm, biurokratyzacja, centralizacja

Test 2

Jakie cechy powinien mieç kandydat na prezydenta?

èródło: www.pbsdga.pl/x.php?x=248/Idealny-kandydat-na-prezydenta.html.

Paƒstwo

Klucz do testów

1. Terytorium zamieszkiwane przez trwałà wspólnot´ ludzi, podlegajàcà władzy.

×0–1 Zaznaczenie właÊciwej definicji

– 1 p.

2. A. Paƒstwa federacyjne dominujà w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej.B. Federacjami sà np. Stany Zjednoczone, Rosja i Brazylia. 0–3

Podanie dwóch właÊciwychnazw kontynentów – 2 p.Podanie jednej właÊciwej nazwy kontynentu – 1 p.Podanie właÊciwej nazwy paƒstwa – 1 p.

4.W monarchii na czele paƒstwa stoi władca. Pochodzi on z rodziny, w której władza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Z kolei w republice rzàdzàcysà wybierani przez obywateli.

5. Nabywanie obywatelstwa nast´puje przez prawo krwi i prawo ziemi. 0–2Za ka˝dy właÊciwie okreÊlonymodel nabywania obywatelstwa– 1 p.

6. istnienie wszechobecnej cenzuryskupienie władzy w r´kach jednej partii i delegalizacja innych ugrupowaƒ×

×0–2 Ka˝da właÊciwie zaznaczona

cecha – 1 p.

7. Podana definicja dotyczy demokracji poÊredniej. 0–1 WłaÊciwe nazwanie opisanegorodzaju demokracji – 1 p.

8.prawo do wolnoÊci myÊliprawo do ochrony ˝ycianietykalnoÊç osobista

0–3 Ka˝de właÊciwie zaznaczoneprawo – 1 p.

Przykładowe zalety systemu demokratycznego:• gwarancja udziału obywateli w ˝yciu społecznym oraz politycznym,• zapewnienie społeczeƒstwu podstawowych praw i wolnoÊci,• mo˝liwoÊç kandydowania w wyborach do władzy.

0–3 Ka˝da właÊciwie podana zaletasystemu demokratycznego – 1 p.

10. W społeczeƒstwie obywatelskim obywatele sami próbujà rozwiàzywaç problemy i trudnoÊci stojàce przed społecznoÊciami lokalnymi. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

11. Podana definicja dotyczy terminu stowarzyszenie. 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

A. Według respondentów w listopadzie 2001 r. korupcja wyst´powała najcz´ÊciejwÊród polityków oraz w słu˝bie zdrowia.

B. WłaÊciwym dokoƒczeniem zdania jest fragment w punkcie D:Najwi´kszy spadek korupcji w latach 2001–2003 nastàpił wÊród polityków.

Za ka˝dà właÊciwà odpowiedêna temat korupcji – 1 p.WłaÊciwe dokoƒczenie podanego zdania – 1 p.

• sprawowanie kontroli nad gospodarkà• udzielanie pomocy finansowej i materialnej

obywatelom• wspieranie rozwoju nauki oraz edukacji• zapewnianie porzàdku i bezpieczeƒstwa

w kraju• ustanawianie praw• realizowanie zadaƒ zgodnych z prawem

i politykà rzàdu

funkcja socjalna • funkcja porzàdkowa •

funkcja administracyjna • funkcja oÊwiatowa •

funkcja prawodawcza • funkcja gospodarcza •

Klucz do testów 19

1. W zamieszczonym tekÊcie zostało opisane paƒstwo federacyjne. 0–1 WłaÊciwe nazwanie opisanegorodzaju paƒstwa – 1 p.

2. A. Paƒstwa unitarne dominujà w Afryce i Europie.B. Kraje unitarne to np. Polska, Francja i RPA.

Podanie dwóch właÊciwychnazw kontynentów – 2 p.Podanie jednej właÊciwej nazwy kontynentu – 1 p.Podanie właÊciwej nazwy paƒstwa – 1 p.

3.PrzymusowoÊç oznacza, ˝e paƒstwo dysponuje prawnymi Êrodkami nacisku wobec obywateli. Mo˝e to byç przymus ekonomiczny (płacenie podatków) lub fizyczny (istnienie policji, wojska, wi´zieƒ).

0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu – 2 p.

5.zachowanie niektórych elementów demokracji, np. wyborów istnienie tajnych słu˝b, które jednak nie kontrolujà ÊciÊle ˝ycia osobistego obywateli

× 0–2 Ka˝da właÊciwie zaznaczonacecha – 1 p.

6. Formy demokracji bezpoÊredniej stosowane w Polsce to: referendum,plebiscyt, inicjatywa obywatelska. 0–3 Ka˝da właÊciwie podana forma

demokracji bezpoÊredniej – 1 p.

7.wolnoÊç zgromadzeƒwolnoÊç zrzeszania si´prawo inicjatywy ustawodawczej

0–3 Ka˝de właÊciwie zaznaczoneprawo – 1 p.

Wady systemu demokratycznego to np.:• mo˝liwoÊç przyj´cia przez wi´kszoÊç złych rozwiàzaƒ,• mo˝liwoÊç łamania praw mniejszoÊci,• długotrwałe podejmowanie decyzji.

0–3 Ka˝da właÊciwie podana wadasystemu demokratycznego – 1 p.

WłaÊciwym dokoƒczeniem pierwszego zdania jest fragment w punkcie C:Za najmniej istotnà cech´ dobrego prezydenta obywatele uznajà kultur´ osobistà.WłaÊciwym dokoƒczeniem drugiego zdania jest fragment w punkcie D:Wyborcy uwa˝ajà, ˝e uczciwoÊç u kandydata na prezydenta jest cechà najistotniejszà.

10. Wolontariat to bezpłatna, dobrowolna działalnoÊç na rzecz osób potrzebujàcychpomocy. 0–2 Podanie właÊciwej definicji – 2 p.

Biurokratyzacja – w urz´dach pracuje zbyt wiele osób, a ich kompetencje sà corazwi´ksze, co znacznie komplikuje sposób załatwiania spraw urz´dowych.Populizm – głoszenie haseł i składanie obietnic zgodnych z oczekiwaniami wi´kszoÊci wyborców w celu zdobycia ich poparcia.Centralizacja – ograniczenie mo˝liwoÊci działania władz lokalnych i obywateli przez przekazanie wielu kompetencji urz´dom znajdujàcym si´ w najwi´kszychoÊrodkach paƒstwa, np. w stolicy.

0–3 Za wpisanie ka˝dego terminu w odpowiednim miejscu – 1 p.

• Uprawnienia monarchy sà ograniczone przezkonstytucj´.

• Władza przechodzi z ojca na syna.• Władca jest wybierany przez uprzywilejowanà

grup´ społecznà.• Monarcha posiada pełni´ władzy i nie dzieli si´

swoimi kompetencjami z ˝adnym organem.

monarchia absolutna • monarchia elekcyjna •

monarchia konstytucyjna • monarchia dziedziczna •

Mój udział w ˝yciu gospodarczymTest podsumowujàcy rozdział IV –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

Wymieƒ trzy funkcje pieniàdza.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–3 p.

WyjaÊnij, co oznacza termin gospodarka.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 0–2 p.

Wstaw znak „×” w kratk´ obok zdania prawdziwego.

Gdy na rynku funkcjonuje tylko jeden producent danego towaru, mówimy o konkurencji.

Dla klienta korzystniejsza jest sytuacja, kiedy istnieje wielu producentów okreÊlonego artykułu.

Monopolem nazywa si´ rywalizacj´ producentów o konsumenta.

5 0–1 p.

Wpisz znak „×” przy cechach gospodarki wolnorynkowej.

istnienie bezrobocia

brak zasady wolnej konkurencji

ograniczenie wpływu władz paƒstwowych na gospodark´

udzielanie przez paƒstwo du˝ej pomocy finansowej przedsi´biorstwom

zmniejszenie dost´pu do wielu podstawowych towarów i usług

3 0–2 p.

Zapoznaj si´ z danymi zamieszczonymi w tabeli i wykonaj polecenia.4

A. Napisz, czym jest poda˝.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Przedstaw na wykresie, jak zmieniała si´ poda˝ butów.

0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 1

Cena pary butów (w zł) WielkoÊç poda˝y

250 100230 80200 60170 40150 30120 20100 10 WielkoÊç poda˝y

Podaj szeÊç czynników, które muszà zostaç spełnione, aby nastàpiło o˝ywienie gospodarcze.11

Test 1

Wytłumacz, czym zajmuje si´ Urzàd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 0–2 p.

Wymieƒ trzy êródła dochodów gospodarstwa domowego.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 0–3 p.

OkreÊl, jakà sytuacj´ w bud˝ecie domowym przedstawiono na wykresie.8 0–1 p.

Uzupełnij schemat. Wpisz w odpowiednie miejsce terminy z ramki.9 0–3 p.

Odpowiedz, jakà ofert´ banków prywatnych opisano w zamieszczonym tekÊcie.

Jest to umowa, na mocy której klient przekazuje bankowi swoje pieniàdze, zobowiàzujàc si´ do niepodejmowania tych Êrodków przez okreÊlony czas. Po upływie wyznaczonego terminu instytucja finansowa wypłaca powierzone pieniàdze wraz z odsetkami.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–1 p.

0–6 p.

Przyjmij, ˝e w danym paƒstwie ˝yje 35 mln osób, a wartoÊç PKB w 2006 r. wyniosła 350 mld dolarów. Ustal, jaka jest wysokoÊç PKB na mieszkaƒca. Zapisz obliczenia.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opodatkowanie dochodów

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opodatkowanie majàtku

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opodatkowanie obrotu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

podatek od towarów i usług, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od nieruchomoÊci

RODZAJE PODATKÓW W POLSCE

dochody

wydatki

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój udział w ˝yciu gospodarczymTest podsumowujàcy rozdział IV –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 1”

Uporzàdkuj Êrodki płatnicze według kolejnoÊci ich pojawiania si´ na rynku, wpisujàc w kratki cyfry od 1 do 3.

pieniàdz elektroniczny

moneta

banknot

1 0–1 p.

Wstaw znak „×” w kratk´ obok cech gospodarki centralnie planowanej.

istnienie zasady wolnej konkurencji

brak bezrobocia

nieograniczony dost´p do towarów i usług

dà˝enie do jak najefektywniejszego wykorzystania zasobów gospodarczych

podporzàdkowanie gospodarki władzom paƒstwowym

3 0–2 p.

Zapoznaj si´ z danymi zamieszczonymi w tabeli i wykonaj polecenia.4

A. Napisz, czym jest popyt.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. Przedstaw na wykresie, jak zmieniał si´ popyt na buty.

0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

Cena pary butów (w zł) WielkoÊç popytu

250 10230 20200 30170 50150 60120 80100 100 WielkoÊç popytu

Podaj nazwy trzech działów gospodarki.2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DZIAŁY GOSPODARKI

0–3 p.

WyjaÊnij, co oznacza termin monopol.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 0–2 p.

Wstaw znak „×” w kratk´ obok zdaƒ prawdziwych.

Umowa kupna-sprzeda˝y jest wa˝na, kiedy ma form´ pisemnà.

Sprzedawca nie musi przyjàç reklamacji, gdy towar jest pełnowartoÊciowy.

Gwarancja to zobowiàzanie producenta do bezpłatnej naprawy wadliwego produktu.

6 0–2 p.

Napisz, jakà sytuacj´ w bud˝ecie domowym przedstawiono na wykresie.7 0–1 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wytłumacz, czym zajmuje si´ Rada Polityki Pieni´˝nej.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 0–2 p.

Przyjmij, ˝e w danym paƒstwie ˝yje 30 mln osób, a wartoÊç PKB w 2005 r. wyniosła 150 mld dolarów. Ustal, jaka jest wysokoÊç PKB na osob´. Zapisz obliczenia.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – jest to umowa, na mocy której klient po˝ycza od banku pieniàdze na konkretny cel, zobowiàzujàc si´ do ich zwrotu w okreÊlonym terminie wraz z ustalonymi odsetkami.

9 0–1 p.

emisja złotego

prowadzenie polityki pieni´˝nej paƒstwa

nadzór nad działalnoÊcià banków prywatnych

prowadzenie kont osobistych

emisja obligacji

umo˝liwianie kupna i sprzeda˝y papierów wartoÊciowych

Postaw znak „×” przy zadaniach Narodowego Banku Polskiego.10 0–3 p.

wydatki

dochody

Test 2

PodkreÊl terminy zwiàzane z giełdà papierów wartoÊciowych.

makler, kredyt konsumpcyjny, bud˝et, indeks giełdowy, akcje, kredyt hipoteczny, stopa procentowa

11 0–3 p.

Mój udział w ˝yciu gospodarczym

Klucz do testów

1.• mierzenie wartoÊci towarów• Êrodek płatniczy• gromadzenie oszcz´dnoÊci

0–3 Ka˝da właÊciwie wymienionafunkcja – 1 p.

2. Gospodark´ tworzà przedsi´biorstwa i instytucje, które wytwarzajà produkty i zaspokajajà potrzeby obywateli. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

3.istnienie bezrobociaograniczenie wpływu władz paƒstwowych na gospodark´

× 0–2 Ka˝da właÊciwie zaznaczonacecha – 1 p.

A. Poda˝ to iloÊç towaru, którà producenci wytwarzajà i dostarczajà na rynek.B.

WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu – 1 p.WłaÊciwe przedstawienie na wykresie zmian poda˝y – 2 p.

5. Dla klienta korzystniejsza jest sytuacja, kiedy istnieje wielu producentów okreÊlonego artykułu.

×0–1 Zaznaczenie zdania

prawdziwego – 1 p.

6. Urzàd Ochrony Konkurencji i Konsumentów reprezentuje interesy du˝ych grup konsumentów oraz broni ich praw w sàdzie. 0–2 Podanie właÊciwego

7. èródła dochodów gospodarstwa domowego to np.: zatrudnienie na podstawieumowy o prac´, działalnoÊç gospodarcza, posiadany majàtek. 0–3

Za ka˝de właÊciwie podaneêródło dochodów gospodarstwadomowego – 1 p.

8. Na wykresie przedstawiono deficyt w bud˝ecie domowym. 0–1 Podanie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.

9.opodatkowanie dochodów – podatek dochodowy od osób fizycznychopodatkowanie obrotu – podatek od towarów i usługopodatkowanie majàtku – podatek od nieruchomoÊci

0–3 WłaÊciwe uzupełnienie ka˝dejcz´Êci schematu – 1 p.

10. W zamieszczonym tekÊcie opisano lokat´. 0–1 Podanie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.

• dobra koniunktura• brak zagro˝eƒ politycznych i ekonomicznych• powstawanie nowych firm• brak problemów ze zbytem towarów• niskie bezrobocie• równowaga mi´dzy popytem a poda˝à

0–6 Ka˝dy właÊciwie wymienionyczynnik – 1 p.

12. PKB na mieszkaƒca wyniesie 10 tys. dolarów (350 mld : 35 mln = 10 000). 0–3

WłaÊciwie wykonane obliczenia– 2 p.Podanie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.

WielkoÊç poda˝y

Klucz do testów

1.pieniàdz elektroniczny moneta banknot

0–1Uło˝enie wszystkich Êrodkówpłatniczych według kolejnoÊciich pojawiania si´ na rynku – 1 p.

2. Działy gospodarki: przemysł, rolnictwo, usługi. 0–3 Za podanie ka˝dej właÊciwejnazwy działu gospodarki – 1 p.

3. brak bezrobociapodporzàdkowanie gospodarki władzom paƒstwowym

×0–2 Ka˝da właÊciwie zaznaczona

cecha – 1 p.

A. Popyt to iloÊç towarów i usług, którà konsumenci chcà i mogà kupiç po okreÊlonej cenie oraz w konkretnym czasie.

WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu – 1 p.WłaÊciwe przedstawienie na wykresie zmian popytu – 2 p.

5. Monopol oznacza, ˝e na rynku istnieje jeden producent okreÊlonego towaru lub danej usługi. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

6.Sprzedawca nie musi przyjàç reklamacji, gdy towar jest pełnowartoÊciowy. Gwarancja to zobowiàzanie producenta do bezpłatnej naprawy wadliwego produktu.

× 0–2 Za ka˝de właÊciwie zaznaczonezdanie – 1 p.

7. Na wykresie przedstawiono nadwy˝k´ Êrodków w bud˝ecie domowym. 0–1 Podanie właÊciwej odpowiedzi– 1 p.

8. Rada Polityki Pieni´˝nej zajmuje si´ m.in. ustalaniem wysokoÊci stóp procentowychoddziałujàcych na wielkoÊç oprocentowania kredytów. 0–2 Podanie właÊciwej odpowiedzi

– 2 p.

9. W zamieszczonym tekÊcie opisano kredyt. 0–1 Podanie właÊciwego terminu – 1 p.

10.emisja złotegoprowadzenie polityki pieni´˝nej paƒstwanadzór nad działalnoÊcià banków prywatnych

0–3 Za ka˝de właÊciwie zaznaczonezadanie NBP – 1 p.

11. Terminy zwiàzane z giełdà papierów wartoÊciowych: makler, indeks giełdowy,akcje. 0–3 Za ka˝dy właÊciwie podkreÊlony

termin – 1 p.

12. PKB na osob´ wyniesie 5 tys. dolarów (150 mld : 30 mln = 5000). 0–3

WłaÊciwie wykonane obliczenia – 2 p.Podanie właÊciwej odpowiedzi – 1 p.

WielkoÊç popytu

System polityczny paƒstwa polskiegoTest podsumowujàcy rozdział I –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 2”

Uzupełnij tekst.

Konstytucja, nazywana inaczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , jest najwa˝niejszym

aktem prawnym okreÊlajàcym ustrój paƒstwa. Obecna Konstytucja RP została uchwalona

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jej uroczysty wst´p, nazywany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,

odwołuje si´ do najwa˝niejszych wartoÊci i praw człowieka.

1 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 1

Wymieƒ cztery obowiàzki obywatela zapisane w Konstytucji RP.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 0–4 p.

Przyporzàdkuj terminom odpowiednie opisy.3 0–4 p.

OkreÊl, jakie organy władzy wykonujà poszczególne zadania.

• ocenia projekt ustawy – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• zwołuje Rad´ Gabinetowà – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• uchwala ustawy – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• wyra˝a zgod´ na przeprowadzenie referendum zarzàdzanego przez prezydenta – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• wykonuje ustawy – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 0–5 p.

• Bada zgodnoÊç ustaw z konstytucjà.• W jego skład wchodzi 460 posłów.• Jest to najwy˝szy urzàd w paƒstwie.• Na jego czele stoi premier.

sejm •rzàd •

prezydent •Trybunał Konstytucyjny •

• Inicjatywy ustawodawczej nie posiada

grupa 15 posłów.

prezydent.

rzàd.

0–1 p.

Uzupełnij schemat przedstawiajàcy procedur´ powoływania rzàdu. W tym celu wpisz podane sformułowania we właÊciwe miejsca.

6 0–3 p.

Wybierz z ramki odpowiednie nazwy sàdów i zapisz je w wyznaczonym miejscu.7

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – jako sàd I instancji wydaje wyroki w sprawach dotyczàcych

przest´pstw popełnionych przez wojskowych.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . – mo˝na do niego zaskar˝yç postanowienia lub wyroki sàdów

powszechnych i wojskowych.

0–2 p.

Wymieƒ trzy zadania prokuratury.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 0–3 p.

WyjaÊnij, na czym polega bierne prawo wyborcze.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–2 p.

Napisz, jakiego typu partie głoszà podane poglàdy.

• głoszenie haseł sprawiedliwoÊci społecznej

• całkowite oddzielenie KoÊcioła od paƒstwa

• zwi´kszenie wpływu rzàdzàcych na gospodark´

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 0–1 p.

Wstaw znak „×” w kratki obok zdaƒ prawdziwych.

WartoÊç głosu wyborcy zale˝y od wysokoÊci dochodów danej osoby.

W wyborach mogà uczestniczyç wszyscy pełnoletni obywatele.

Dana osoba musi ujawniç, na kogo głosowała, jeÊli za˝àda tego komisja wyborcza.

BezpoÊrednioÊç wyborów oznacza, ˝e obywatele głosujà osobiÊcie.

9 0–2 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Prezydent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prezes Rady Ministrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sejm

Rada Ministrów (ministrowie)

wnioskuje o powołanie, wyra˝a wotum zaufania, powołuje

sàd rejonowy, Sàd Najwy˝szy, wojskowy sàd okr´gowy, wojewódzki sàd administracyjny

Test 1

Odpowiedz, jakà rol´ odgrywajà media we współczesnym Êwiecie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 0–2 p.

Przeczytaj tekst, a nast´pnie podaj numery zdaƒ b´dàcych opiniami. 14 0–4 p.

Wyniki wyborów parlamentarnych w 2007 r.

• Partia, która wygrała wybory w 2007 r., to

Prawo i SprawiedliwoÊç.

Platforma Obywatelska.

Samoobrona.

Liga Polskich Rodzin.

• Skrót PSL oznacza

Prawo, SprawiedliwoÊç, Lewica.

Polski Sojusz Ludowy.

Partia Stronników Lewicy.

Polskie Stronnictwo Ludowe.

Na Putina chce głosowaç ponad 70% Rosjan. [...] Pozostałych czterech pretendentów dostaje

w sonda˝ach zaledwie po kilka procent poparcia. [...] Moim zdaniem, poparcie dla Putina jest d´te

i gdyby tylko krytykujàcych go kandydatów dopusz-czano do mediów, to wybory mogłyby si´ uło˝yç

inaczej – mówi Hakamada [rywalka Putina w wybo-rach]. [...] Wi´kszoÊç Rosjan liczy, ˝e paƒstworozwià˝e ich wszystkie problemy. Rosja odcho-dzi od demokracji. Władzy niepotrzebni sà ludzie,którzy mówià prawd´ i czujà si´ wolni.

Fragment: M. Wojciechowski, Putin ju˝ wygrał, „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 60.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WyjaÊnij, co oznacza termin administracja publiczna.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 0–2 p.

Test 1

èródło: www.pkw.gov.pl.

OkreÊl, jakie organy władzy wykonujà poszczególne zadania.

• czuwa nad przestrzeganiem konstytucji – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• wprowadza stan wyjàtkowy w chwilach zagro˝enia bezpieczeƒstwa paƒstwa – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• opracowuje bud˝et paƒstwa – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• nadzoruje działalnoÊç rzàdu – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• opiekuje si´ osobami polskiego pochodzenia mieszkajàcymi poza granicami Polski – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

System polityczny paƒstwa polskiegoTest podsumowujàcy rozdział I –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 2”

Uzupełnij schemat.1 0–3 p.

Przyporzàdkuj zasadom Konstytucji RP odpowiednie opisy.2 0–4 p.

• Zgromadzenie Narodowe tworzà

sejm i senat.

prezydent i sejm.

sàd i senat.

prezydent i rzàd.

0–1 p.

0–5 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

władza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . władza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .władza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Władza w paƒstwie nale˝y do narodu.• Wybrane przez obywateli władze sprawujà swój urzàd

przez ÊciÊle okreÊlony czas.• Wszystkie urz´dy w paƒstwie podlegajà takim samym

przepisom prawa.• Władza centralna przekazuje samorzàdowi terytorialnemu

okreÊlone zadania oraz prawo do podejmowania decyzji w sprawach lokalnych.

decentralizacja władzy •suwerennoÊç narodu •

paƒstwo prawa •republikaƒska forma rzàdów •

Wymieƒ trzy zadania policji.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 0–3 p.

TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

Uzupełnij schemat przedstawiajàcy proces uchwalania ustawy. Wpisz sformułowania z ramki we właÊciwe miejsca.

6 0–3 p.

Podaj imiona i nazwiska prezydentów Polski rozpoczynajàcych sprawowanie urz´du w poszczególnych latach.

1989 r. – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1990 r. – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1995 r. – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2005 r. – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

0–4 p.

Przedstaw hierarchi´ sàdów w Polsce. W tym celu wykorzystaj okreÊlenia z ramki.8 0–4 p.

W systemie wi´kszoÊciowym mandat przysługuje osobie, która uzyska najwi´cej głosów.

Ordynacja wyborcza to zbiór przepisów okreÊlajàcych, jak powinni zachowywaç si´ wyborcy podczas głosowania.

Aby wziàç udział w wyborach, trzeba mieç bierne prawo wyborcze.

Cenzusami nazywa si´ ograniczenia wyborcze.

9 0–2 p.

PROJEKT USTAWY

Prezydent

Sejm Senat

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

opiniuje projekt i głosuje nad jego przyj´ciem, wetuje lub podpisuje ustaw´ bàdê kieruje jàdo Trybunału Konstytucyjnego, akceptuje ustaw´ i głosuje nad jej przyj´ciem

sàd rejonowy, Sàd Najwy˝szy, sàd okr´gowy, sàd apelacyjny

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Napisz, jakiego typu partie głoszà wymienione poglàdy.

• wzmocnienie władzy paƒstwowej

• piel´gnowanie przywiàzania do tradycji

• zmniejszenie wydatków na cele socjalne

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 0–1 p.

Test 2

WyjaÊnij, co oznacza termin pluralizm polityczny.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 0–2 p.

Wymieƒ dwie korzyÊci i dwa zagro˝enia wynikajàce z istnienia w mediach wolnoÊci słowa. 13 0–4 p.

Wyniki wyborów parlamentarnych

• Frekwencja w wyborach do sejmu i senatu była najni˝sza w

1989 r.

1991 r.

1997 r.

2005 r.

• Polacy najrzadziej biorà udział w wyborach

parlamentarnych.

samorzàdowych.

prezydenckich.

do parlamentu europejskiego.

KorzyÊci

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zagro˝enia

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przeczytaj tekst, a nast´pnie podaj numery zdaƒ b´dàcych opiniami. 14 0–3 p.

Wytłumacz, co oznacza termin słu˝ba cywilna.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 0–2 p.

Od trzech lat ubywa Polaków. [...] jeÊli nic niepowstrzyma zachodzàcych procesów demograficz-nych, to w połowie XXI w. b´dziemy mieç nieco powy-˝ej 33 mln mieszkaƒców. [...] Choç wiek rozrodczyosiàgn´ły ju˝ tysiàce Polek urodzonych w latachostatniego wy˝u demograficznego, to i tak rodzi si´

dziÊ coraz mniej dzieci. Sytuacj´ t´ tłumaczy si´,bardzo zresztà po˝àdanymi, edukacyjnymi aspiracja-mi młodego pokolenia. WÊród niestudiujàcychmłodych ludzi mamy a˝ 40% bezrobocie. [...] trud-no znaleêç dziÊ argumenty, które mogłyby skłoniç do szybszego zaanga˝owania w prokreacj´.

Fragment: M. Hensler, Wi cej dziadków ni wnuków, „Polityka” 2002, nr 49.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

èródło: www.pkw.gov.pl.

Klucz do testów

System polityczny paƒstwa polskiegoOD PO WIE DZI DO ZA DA¡ I KRYTERIA ICH PUNKTOWANIA1Nrzad. WłaÊciwa odpowiedê Punktacja Kryteria punktowania

Konstytucja, nazywana inaczej ustawà zasadniczà, jest najwa˝niejszym aktemprawnym okreÊlajàcym ustrój paƒstwa. Obecna Konstytucja RP została uchwalona 2 kwietnia 1997 r. Jej uroczysty wst´p, nazywany preambułà, odwołuje si´ do najwa˝niejszych wartoÊci i praw człowieka.

0–3 Ka˝da informacja wpisana we właÊciwe miejsce – 1 p.

2.Obowiàzki obywatela zapisane w Konstytucji RP to np.: wiernoÊç paƒstwu i troska o jego dobro, przestrzeganie prawa, płacenie podatków, obrona ojczyzny w przypadku zagro˝enia.

0–4 Za ka˝dy wymieniony obowiàzek obywatelski – 1 p.

• ocenia projekt ustawy – senat• zwołuje Rad´ Gabinetowà – prezydent• uchwala ustawy – sejm• wyra˝a zgod´ na przeprowadzenie referendum zarzàdzanego przez prezydenta – senat• wykonuje ustawy – rzàd

5. WłaÊciwym dokoƒczeniem zdania jest fragment w punkcie C:Inicjatywy ustawodawczej nie posiada sàd. 0–1 WłaÊciwe dokoƒczenie zdania

– 1 p.

6. 0–3 Ka˝de właÊciwie uzupełnionemiejsce na schemacie – 1 p.

Wojskowy sàd okr´gowy – jako sàd I instancji wydaje wyroki w sprawach dotyczàcych przest´pstw popełnionych przez wojskowych.Sàd Najwy˝szy – mo˝na do niego zaskar˝yç postanowienia lub wyroki sàdów powszechnych i wojskowych.

0–2 Ka˝de właÊciwe uzupełnieniedefinicji – 1 p.

8. Do zadaƒ prokuratury nale˝y m.in.: Êciganie przest´pców, nadzorowanie Êledztwa i pełnienie funkcji oskar˝yciela w sàdzie. 0–3

Za podanie trzech zadaƒ – 3 p.Za podanie dwóch zadaƒ – 2 p.Za podanie jednego zadania – 1 p.

9. W wyborach mogà uczestniczyç wszyscy pełnoletni obywatele.BezpoÊrednioÊç wyborów oznacza, ˝e obywatele głosujà osobiÊcie.

×0–2 Za ka˝de właÊciwe zaznaczenie

zdania – 1 p.

10. Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania w wyborach. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu – 2 p.

11. Opisane poglàdy reprezentujà partie lewicowe. 0–1 WłaÊciwe nazwanie typu partii – 1 p.

WłaÊciwym dokoƒczeniem pierwszego zdania jest fragment w punkcie B:Partia, która wygrała wybory w 2007 r., to Platforma Obywatelska.WłaÊciwym dokoƒczeniem drugiego zdania jest fragment w punkcie D:Skrót PSL oznacza Polskie Stronnictwo Ludowe.

13.Współczesne media przede wszystkim przekazujà informacje. Kształtujà równie˝opini´ publicznà. PoÊredniczà tak˝e mi´dzy rzàdzàcymi a obywatelami, informujàco działaniach polityków i reakcji obywateli na te posuni´cia.

0–2 Podanie właÊciwej odpowiedzi – 2 p.

14. Opinie sà zawarte w zdaniach nr 3, 4, 5 i 6. 0–4 Za podanie ka˝dego właÊciwegonumeru zdania – 1 p.

15. Administracja publiczna to zespół instytucji i urz´dów powołanych do realizacjizadaƒ paƒstwa, działajàcy zgodnie z prawem oraz politykà rzàdu. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

• Bada zgodnoÊç ustaw z konstytucjà.• W jego skład wchodzi 460 posłów.• Jest to najwy˝szy urzàd w paƒstwie.• Na jego czele stoi premier.

sejm •rzàd •

prezydent •Trybunał Konstytucyjny •

Prezydent powołuje Prezes Rady Ministrów wyra˝a wotum zaufania Sejm

wnioskuje o powołanie

Rada Ministrów (ministrowie)

1. 0–3 Ka˝dy właÊciwie nazwanyrodzaj władzy – 1 p.

3. WłaÊciwym dokoƒczeniem zdania jest fragment w punkcie A:Zgromadzenie Narodowe tworzà sejm i senat. 0–1 WłaÊciwe dokoƒczenie zdania

– 1 p.

• czuwa nad przestrzeganiem konstytucji – prezydent• wprowadza stan wyjàtkowy w chwilach zagro˝enia bezpieczeƒstwa

paƒstwa – prezydent• opracowuje bud˝et paƒstwa – rzàd• nadzoruje działalnoÊç rzàdu – sejm• opiekuje si´ osobami polskiego pochodzenia mieszkajàcymi poza granicami

Polski – senat

5.Do zadaƒ policji nale˝y m.in.: ochrona ˝ycia, zdrowia i mienia obywateli, zapewnia-nie porzàdku publicznego oraz zapobieganie przest´pstwom. Policja gromadzitak˝e dowody przest´pstw, aresztuje podejrzanych i prowadzi przesłuchania.

0–3Za podanie trzech zadaƒ – 3 p.Za podanie dwóch zadaƒ – 2 p.Za podanie jednego zadania – 1 p.

6.Sejm akceptuje ustaw´ i głosuje nad jej przyj´ciem.Senat opiniuje projekt i głosuje nad jego przyj´ciem.Prezydent wetuje lub podpisuje ustaw´ bàdê kieruje jà do Trybunału Konstytucyjnego.

0–3 Ka˝de właÊciwie uzupełnionemiejsce na schemacie – 1 p.

1989 r. – Wojciech Jaruzelski1990 r. – Lech Wał´sa1995 r. – Aleksander KwaÊniewski2005 r. – Lech Kaczyƒski

0–4Za ka˝de właÊciwe imi´ i nazwi-sko prezydenta przy odpowied-niej dacie – 1 p.

8. Sàd Najwy˝szy → sàd apelacyjny → sàd okr´gowy → sàd rejonowy 0–4Ka˝de okreÊlenie wpisane na schemacie w odpowiednimmiejscu – 1 p.

9.W systemie wi´kszoÊciowym mandat przysługuje osobie, która uzyska najwi´cej głosów.Cenzusami nazywa si´ ograniczenia wyborcze.

0–2 Za ka˝de właÊciwe zaznaczeniezdania – 1 p.

10. Opisane poglàdy reprezentujà partie prawicowe. 0–1 WłaÊciwe nazwanie typu partii – 1 p.

WłaÊciwym dokoƒczeniem pierwszego zdania jest fragment w punkcie D:Frekwencja w wyborach do sejmu i senatu była najni˝sza w 2005 r.WłaÊciwym dokoƒczeniem drugiego zdania jest fragment w punkcie B:Polacy najrzadziej biorà udział w wyborach samorzàdowych.

12. Pluralizm polityczny to wolnoÊç głoszenia ró˝norodnych poglàdów oraz zrzeszania si´ w partie polityczne, stowarzyszenia i zwiàzki zawodowe. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

KorzyÊci:• szeroki i łatwy dost´p do ró˝norodnych informacji,• mo˝liwoÊç prezentowania własnych opinii.Zagro˝enia:• cz´ste podawanie nieprawdziwych informacji na temat okreÊlonych osób,• obni˝enie jakoÊci j´zyka, którym posługujà si´ media.

Wymienienie dwóch właÊciwych korzyÊci – 2 p.Wymienienie jednej właÊciwejkorzyÊci – 1 p.Wymienienie dwóch właÊciwych zagro˝eƒ – 2 p.Wymienienie jednego właÊciwego zagro˝enia – 1 p.

14. Opinie sà zawarte w zdaniach nr 2, 4, 6. 0–3 Za podanie ka˝dego właÊci-wego numeru zdania – 1 p.

15. Słu˝b´ cywilnà tworzà wykwalifikowani urz´dnicy, zajmujàcy stanowiska w administracji publicznej. Muszà oni byç bezstronni i niezaanga˝owani politycznie. 0–2 WłaÊciwe wyjaÊnienie terminu

– 2 p.

Klucz do testów 33

• Władza w paƒstwie nale˝y do narodu.• Wybrane przez obywateli władze sprawujà

swój urzàd przez ÊciÊle okreÊlony czas.• Wszystkie urz´dy w paƒstwie podlegajà takim

samym przepisom prawa.• Władza centralna przekazuje samorzàdowi

terytorialnemu okreÊlone zadania oraz prawo do podejmowania decyzji w sprawach lokalnych.

decentralizacja władzy •suwerennoÊç narodu •

paƒstwo prawa •republikaƒska forma rzàdów •

władza wykonawcza władza ustawodawcza

TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

władza sàdownicza

Samorzàdna RzeczpospolitaTest podsumowujàcy rozdział II –„DziÊ i jutro. Cz´Êç 2”

Wymieƒ rodzaje samorzàdów.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 1

WyjaÊnij, co oznacza termin zasada pomocniczoÊci.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 0–2 p.

Wstaw znak „×” w kratki obok zadaƒ własnych samorzàdu. 3

Dbanie o porzàdek publiczny.

Prowadzenie ewidencji ludnoÊci.

Zapewnienie mieszkaƒcom opieki zdrowotnej.

Przygotowanie i przeprowadzenie wyborów.

0–2 p.

A – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

E – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

F – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

H – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wykonaj polecenia zwiàzane z mapà.

A. Zaznacz na mapie wymienione województwa. W tym celu wpisz cyfry od 1 do 8 w odpowiednich miejscach.

1 – wielkopolskie2 – opolskie3 – warmiƒsko-mazurskie4 – małopolskie5 – podlaskie6 – Êlàskie7 – podkarpackie8 – pomorskie

B. Podaj nazwy stolic województw oznaczonych literami.

4 0–8 p.

OkreÊl, jaki problem zwiàzany z załatwianiem spraw w urz´dzie przedstawiono na ilustracji. WyjaÊnij, na czym on polega.

Zapoznaj si´ z danymi zamieszczonymi w tabeli i wykonaj polecenie. 5 0–2 p.

Napisz, w jaki sposób obywatele mogà wpływaç na działania samorzàdu gminnego.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 0–3 p.

Gminy dzielà si´ na wiejskie, miejskie i grodzkie.

Władza uchwałodawcza w gminie nale˝y do rady miasta.

Na czele powiatu stoi starosta.

Do zadaƒ powiatu nale˝y finansowanie szkolnictwa gimnazjalnego.

Przedstawicielem rzàdu w samorzàdzie terytorialnym jest wojewoda.

Kadencja władz samorzàdowych trwa 5 lat.

7 0–3 p.

Jak zmieni si´ sytuacja w Twojej gminie

lub w Twoim mieÊcie po wyborach

samorzàdowych?

Miasto

do 20 tys. mieszkaƒców

20–100 tys.mieszkaƒców

101–500 tys.mieszkaƒców

ponad 500 tys.

mieszkaƒców

w procentach

Nastàpià zmiany na lepsze. 36 43 46 36 28

Nic si´ nie zmieni. 42 35 39 42 56

Sytuacja si´ pogorszy. 6 9 4 5 5

Trudno powiedzieç. 16 12 11 17 10

èródło danych: CBOS 2003.

• Procent osób pozytywnie oceniajàcych działal-noÊç władz samorzàdowych jest najwi´kszy

na wsi.

w miastach liczàcych do 100 tys. mieszkaƒców.

w miastach majàcych do pół miliona mieszkaƒców.

w miastach liczàcych powy˝ej 500 tys. mieszkaƒców.

• Odsetek ludzi nieposiadajàcych opinii na temat działaƒ samorzàdu jest najmniejszy w miastach

majàcych powy˝ej 500 tys. mieszkaƒców.

liczàcych do 500 tys. mieszkaƒców.

majàcych do 100 tys. mieszkaƒców.

liczàcych do 20 tys. mieszkaƒców.

Test 1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

0–2 p.

Samorzàdna RzeczpospolitaTest podsumowujàcy rozdział II –“DziÊ i jutro. Cz´Êç 2”

Wymieƒ nazwy trzech instytucji sprawujàcych nadzór nad samorzàdem.

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 0–3 p.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imi´ i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . .

Klasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Test 2

WyjaÊnij, co oznacza termin prawo lokalne.