An AidiachtAn Aidiacht

Garry Bannister

AidiachtaíAidiachtaí

Roimh an ainmfhocal: Roimh an ainmfhocal: droch-rud, droch-rud, dea-mhéin, bogearra, saorthuras, dea-mhéin, bogearra, saorthuras, etc..etc..

Mar chomhlánú ar bhriathar: Mar chomhlánú ar bhriathar: An An bhfuil na ballaí gorm?, Tá an t-uisce bhfuil na ballaí gorm?, Tá an t-uisce fuar, Níl na fir sásta, etc.. fuar, Níl na fir sásta, etc..

Go haitreabúideach: Go haitreabúideach: ballaí gorma, ballaí gorma, sconna an uisce fhuair, fir shásta, sconna an uisce fhuair, fir shásta, etc..etc..

Aidiachtaí réamhshuiteAidiachtaí réamhshuite

Aid + Ainmhfhocal = Aid + Ainmhfhocal = coincheap amháincoincheap amháin

Ainmfhocal + Aid = Ainmfhocal + Aid = dhá choincheapdhá choincheap

Cialla éagsúlaCialla éagsúla

Aid+Ainmfhocal Aid+Ainmfhocal

= = aonad céille aonad céille amháinamháin

1.1. bogbogearra earra softwaresoftware

2.2. deadeathoil thoil goodwillgoodwill

3.3. dubhdubhobair obair mischiefmischief

4.4. glasglasoileán oileán peninsulapeninsula

5.5. saorsaorthuras thuras excursionexcursion

Ainmfhocal + aidiachtAinmfhocal + aidiacht

= dhá aonad céille= dhá aonad céille

1.1. earra earra bogbog soft itemsoft item

2.2. toil toil mhaithmhaith a good a good willwill

3.3. obair obair dhubhdhubh hard hard workwork

4.4. oileán oileán glasglas green green islandisland

5.5. turas turas saorsaor free tripfree trip

Grúpaí na nAidiachtaí Grúpaí na nAidiachtaí rialtarialta

Grúpa 1Grúpa 1 a,o,u + consan: a,o,u + consan: mór, trom, glan, ard, etc..mór, trom, glan, ard, etc.. Grúpa 2Grúpa 2 i + consan: i + consan: glic, binn, maith, cruinn, glic, binn, maith, cruinn,

ciúin, etc..ciúin, etc.. Grúpa 3Grúpa 3 –(e)ach: –(e)ach: cainteach, salach, bídeach, cainteach, salach, bídeach,

eolach, etc..eolach, etc.. Grúpa 4Grúpa 4 – (i)úil: – (i)úil: cairdiúil, sásúil, misniúil, báúil, cairdiúil, sásúil, misniúil, báúil,

etc..etc.. Grúpa 5Grúpa 5 á,é,í,ó,ú, + ch: á,é,í,ó,ú, + ch: gnách, imníoch, etc..gnách, imníoch, etc.. Grúpa 6Grúpa 6 –guta: –guta: cliste, cneasta, crua, etc..cliste, cneasta, crua, etc..

Ainmfhocail Fhirinscneacha Ainmfhocail Fhirinscneacha uathauatha

An fearAn fear mórmór the big manthe big man

Ainm an fhirAinm an fhir mhóirmhóir the name of the big the name of the big manman

An fearAn fear glicglic the clever manthe clever man

Ainm an fhirAinm an fhir ghlicghlic the name of the clever the name of the clever manman

1

2

Ainmfhocail Fhirinscneacha Ainmfhocail Fhirinscneacha uathauatha

An fearAn fear salachsalach the dirty manthe dirty man

Ainm an fhirAinm an fhir shalaighshalaigh the name of the the name of the dirty mandirty man

An fearAn fear báúilbáúil the tender manthe tender man

Ainm an fhirAinm an fhir bháúilbháúil the name of the tender the name of the tender manman

3

4

Ainmfhocail Fhirinscneacha Ainmfhocail Fhirinscneacha uathauatha

An fearAn fear gnáchgnách the usual manthe usual man

Ainm an fhirAinm an fhir ghnáchghnách the name of the the name of the usual manusual man

An fearAn fear cruacrua the hard manthe hard man

Ainm an fhirAinm an fhir chruachrua the name of the hard the name of the hard manman

5

6

Ainmfhocail Ainmfhocail bhaininscneacha uathabhaininscneacha uatha

An bheanAn bhean mhórmhór the big womanthe big woman

slí na mnáslí na mná móiremóire the way of the big the way of the big womanwoman

An bheanAn bhean ghlicghlic the clever womanthe clever woman

slí na mnáslí na mná gliceglice the way of the clever the way of the clever womanwoman

1

2

Ainmfhocail Fhirinscneacha Ainmfhocail Fhirinscneacha uathauatha

An bheanAn bhean bhacachbhacach the lame womanthe lame woman

slí naslí na mná bacaímná bacaí the way of the lame the way of the lame womanwoman

An bheanAn bhean bháúilbháúil the tender womanthe tender woman

slí na mnáslí na mná báúlabáúla the way of the tender the way of the tender womanwoman

3

4

Ainmfhocail Fhirinscneacha Ainmfhocail Fhirinscneacha uathauatha

An bheanAn bhean ghnáchghnách the usual womanthe usual woman

slí na mnáslí na mná gnáichegnáiche the way of the usual the way of the usual womanwoman

An bheanAn bhean chruachrua the hard womanthe hard woman

slí na mnáslí na mná cruacrua the way of the hard womanthe way of the hard woman

5

6

Samplaí (díreach – Samplaí (díreach – ginideach uatha)ginideach uatha)

an capall bán an capall bán an chlann mhóran chlann mhór an gasúr salachan gasúr salach an fear cainteachan fear cainteach an bhialann shaor an bhialann shaor an ceann daoran ceann daor an leabhar suimiúilan leabhar suimiúil an séasúr cruaan séasúr crua

airde an chapaill bháinairde an chapaill bháin líon na clainne móirelíon na clainne móire ainm an ghasúir shalaighainm an ghasúir shalaigh beatha an fhir chaintighbeatha an fhir chaintigh bia na bialainne saoirebia na bialainne saoire praghas an chinn dhaoirpraghas an chinn dhaoir ag léamh an leabhair ag léamh an leabhair

shuimiúilshuimiúil deireadh an tséasúir chruadeireadh an tséasúir chrua

L1 + Aidiachtaí san iolraL1 + Aidiachtaí san iolra

nana f fiirr mmhhóróraa the big menthe big men

Obair na bhObair na bhfearfear mórmór the work of the big the work of the big menmen

L2 + Aidiachtaí san iolraL2 + Aidiachtaí san iolra

na na brógbrógaa mórmóraa the big shoesthe big shoes

praghas na mpraghas na mbrógbróg mórmór the price of the the price of the big shoesbig shoes

Tréaniolraí + AidiachtaíTréaniolraí + Aidiachtaí

na na cistincistineacheachaa mórmóraa the big kitchensthe big kitchens

díol na gdíol na gcistincistineachaeacha mórmóraa selling the big selling the big kitchenskitchens

Samplaí (díreach – Samplaí (díreach – ginideach iolra)ginideach iolra)

capacapaiill bll bhhánánaa clannclannaa mór móraa carranna beagacarranna beaga ffiir mr mhharbharbhaa bianna bianna

contúirteachcontúirteachaa ceoltóirí cáiliúlaceoltóirí cáiliúla na leabhana leabhaiir tr thhromromaa na séasúna séasúiir fr fhhuaruaraa

airde na gairde na gcapallcapall bánbán líon na glíon na gclannclann mórmór praghas na gpraghas na gcarrannacarranna beagabeaga beatha na bhbeatha na bhfearfear marbhmarbh blas na mblas na mbianna bianna

contúirteachacontúirteacha pictiúir na gpictiúir na gceoltóiríceoltóirí cáiliúlacáiliúla ag meá na ag meá na leabhar tromleabhar trom deireadh na deireadh na séasúr fuarséasúr fuar

Grúpa 1 + tréaniolraíGrúpa 1 + tréaniolraí

an lá an lá fuar gaofarfuar gaofar gaoth an lae gaoth an lae fhuair ghaofairfhuair ghaofair na na laethantalaethanta fuara gaofarafuara gaofara gaotha na gaotha na laethantalaethanta fuara fuara

gaofaragaofara

Grúpa 1 + tréaniolraíGrúpa 1 + tréaniolraí

an chistin an chistin bbhheag geag ghhlaslas praghas na cistine praghas na cistine bige glaisebige glaise na na cistineachacistineacha beagbeaga a glasglasaa praghas na gpraghas na gcistincistineachaeacha

beagbeaga a glasglasaa

Grúpa 2 + LagiolraíGrúpa 2 + Lagiolraí

an fear an fear ciúinciúin ainm an fhir ainm an fhir chiúinchiúin na na ffiirr cchhiúineiúine ainmneacha na bhainmneacha na bhfearfear

ciúinciúin

Grúpa 2 + LagiolraíGrúpa 2 + Lagiolraí

an ghirseach an ghirseach chiúinchiúin ainm na girsí ainm na girsí ciúineciúine na na girseacha ciúinegirseacha ciúine ainmneacha na nainmneacha na ngirseachgirseach

ciúinciúin

Grúpa 2 + tréaniolraíGrúpa 2 + tréaniolraí

an buachaill an buachaill glicglic ainm an bhuachalla ainm an bhuachalla ghlicghlic na na buachaillíbuachaillí gliceglice ainmneacha na ainmneacha na

mmbuachaillíbuachaillí gliceglice

Grúpa 2 + tréaniolraíGrúpa 2 + tréaniolraí

an pháirc an pháirc fhairsingfhairsing suíomh na páirce suíomh na páirce fairsingefairsinge na na páirceannapáirceanna fairsingefairsinge suímh na bsuímh na bpáirceanna páirceanna

fairsingefairsinge

Grúpa 3Grúpa 3

an seomra an seomra salachsalach ag glanadh an tseomra ag glanadh an tseomra shalaighshalaigh na na seomraí salachaseomraí salacha ainmneacha na ainmneacha na seomraíseomraí salachasalacha

Grúpa 3Grúpa 3

an obair an obair phráinneachphráinneach ag críochnú na hoibre ag críochnú na hoibre práinnípráinní na hna hoibreacha práinneachaoibreacha práinneacha i mbun na n-i mbun na n-oibreachaoibreacha

práinneachapráinneacha

Grúpa 3Grúpa 3

an cailleach an cailleach chainteachchainteach scéalta na caillí scéalta na caillí caintícaintí na na cailleacha cainteachacailleacha cainteacha scéalta na gscéalta na gcailleach cailleach

cainteachcainteach

Grúpa 3Grúpa 3

an bóthar an bóthar contúirteachcontúirteach comhartha an bhóthair comhartha an bhóthair

chontúirtighchontúirtigh na na bóithre contúirteachabóithre contúirteacha scéalta na mscéalta na mbóithre contúirteachabóithre contúirteacha

Grúpa 4Grúpa 4

an gasúr an gasúr fearúilfearúil gníomh an ghasúir gníomh an ghasúir fhearúilfhearúil na gasúna gasúiir r fhearúlafhearúla gníomhartha na ngníomhartha na ngasúr fearúilgasúr fearúil

Grúpa 4Grúpa 4

an bhean an bhean mhisniúilmhisniúil gníomh na mná gníomh na mná misniúlamisniúla na mná na mná misniúlamisniúla gníomhartha na mgníomhartha na mban ban

misniúilmisniúil

Grúpa 5Grúpa 5

an bhean an bhean bhuíochbhuíoch focail na mná focail na mná buíchebuíche na mná na mná buíochabuíocha focail na mfocail na mban buíochban buíoch

Grúpa 5Grúpa 5

an fear an fear buíochbuíoch focail an fhir focail an fhir bhuíochbhuíoch na fna fiir r bhuíochabhuíocha focail na bhfocail na bhfear buíochfear buíoch

Grúpa 6Grúpa 6

an focal an focal cruacrua iarmhairtí an fhocail iarmhairtí an fhocail cchhruarua na focana focaiil l cchhruarua iarmhairtí na bhiarmhairtí na bhfocal cruafocal crua

Aidiachtaí NeamhrialtaAidiachtaí Neamhrialta álainnálainn álainnálainn áilleáille áilleáille bodharbodhar bhodhairbhodhair bodhairebodhaire bodhrabodhra daingeandaingean dhaingindhaingin daingnedaingne daingnedaingne folamhfolamh fholaimhfholaimh foilmhefoilmhe folmhafolmha ísealíseal ísilísil ísleísle ísleísle leathanleathan leathainleathain leithneleithne

leathanaleathana ramharramhar ramhairramhair raimhreraimhre ramhraramhra uasaluasal uasailuasail uaisleuaisle uaisleuaisle

Aidiachtaí NeamhrialtaAidiachtaí Neamhrialta

aoibinnaoibinn aoibhinnaoibhinn aoibhneaoibhne aoibhneaoibhne domhaindomhain dhomhaindhomhain doimhnedoimhne doimhnedoimhne láidirláidir láidirláidir láidreláidre láidreláidre milismilis mhilismhilis milsemilse milsemilse saibhirsaibhir shaibhirshaibhir saibhresaibhre saibhresaibhre sleamhainsleamhain shleamhainshleamhain sleamhainesleamhaine

sleamhnasleamhna ramharramhar ramhairramhair raimhreraimhre ramhraramhra deacairdeacair dheacairdheacair deacra deacra deacradeacra