ทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรค มองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย : ศกษาเฉพาะกรณ

โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร AN ATTITUDE AND THE UNDERSTANDING OF BUDDHISM WITH SPECIAL

REFERENCE TO THE NOBLE EIGHTFOLD PATH OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS : A CASE STUDY OF PHOTISARNPHITTAYAKORN

SCHOOL, TALINGCHAN DISTRICT, BANGKOK

นางบญเรอน เฑยรทอง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๔๖

ISBN 974-364-141-6

ทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรค มองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย : ศกษาเฉพาะกรณ

โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร

นางบญเรอน เฑยรทอง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๔๖

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

AN ATTITUDE AND THE UNDERSTANDING OF BUDDHISM WITH SPECIAL REFERENCE TO THE NOBLE EIGHTFOLD PATH OF SECONDARY

SCHOOL STUDENTS : A CASE STUDY OF PHOTISARNPHITTAYAKORN SCHOOL, TALINGCHAN DISTRICT, BANGKOK

MRS. BOONREAN THEANTHONG

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirement For The Degree of

Master of Arts (Buddhist Studies)

In Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Bangkok, Thailand

2004

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อนมตใหวทยานพนธ

ฉบบน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

พระพทธศาสนา

(พระมหาสมจนต สมมาปโ)

คณบดบณฑตวทยาลย

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

..................................................ประธานกรรมการ

(พระมหาเทยบ สราโณ)

..................................................กรรมการ

(พระครปลดสวฒนจรยคณ)

..................................................กรรมการ

( )

..................................................กรรมการ

( )

..................................................กรรมการ

( )

คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ พระครปลดสวฒนจรยคณ (ประสทธ พรหมรส) ประธานกรรมการ ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ กรรมการ พ.อ.(พเศษ) ดร.วระ วงศสรรค กรรมการ

ก

ชอวทยานพนธ : ทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรค

มองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย : ศกษาเฉพาะกรณ

โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร

ผวจย : นางบญเรอน เฑยรทอง

ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาพระพทธศาสนา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : พระครปลดสวฒนจรยคณ ป.ธ.๕, พธ.บ.., M.A., Ph.D.

: ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ ป.ธ.๖, พธ.บ., M.A., Ph.D.

: พ.อ.(พเศษ) ดร.วระ วงศสรรค, กศ.ด. วนสาเรจการศกษา : ๓ กรกฎาคม ๒๕๔๗

บทคดยอ

วทยานพนธฉบบนมวตถประสงคเพอศกษาวเคราะหความหมายของคาสอนทเนน

หลกธรรมเรองอรยมรรคมองค ๘ ตามทศนะของพระพทธศาสนา และเพอศกษาทศนคตและความ

เขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอน

ปลาย โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร

จากการศกษาพบวา คาสอนทางพระพทธศาสนาเปนความจรงตามกฎธรรมชาต มนษย

เปนผสามารถฝกฝนและพฒนาตนเองไดดวยการศกษาฝกหดพฒนาทางดานพฤตกรรม จตใจ และ

ปญญา โดยปฏบตตามหลกอรยมรรคมองค ๘ ในหมวดปญญาไดแก สมมาทฐ สมมาสงกปปะ

หมวดศลไดแก สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ หมวดสมาธไดแก สมมาวายามะ

สมมาสต สมมาสมาธ จนสามารถแกปญหาภายใน (จตใจ) และภายนอก (สงแวดลอมตาง ๆ) ทง

ของตนเองและของผ อนจนทาใหเกดความสขได ในสวนของการศกษาภาคสนามพบวา

กลมตวอยางมความรทวไปเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนามความเขาใจและมทศนคตทด

ตอการดาเนนชวตทถกตองดงามตามหลกอรยมรรคมองค ๘

ข

Thesis Title : An attitude and the understanding of Buddhism with special

reference to the Noble Eightfold Path of Secondary School Students

: A case study of Photisarnphittayakorn School, Talingchan District,

Bangkok

Researcher : Mrs. Boonrean Theanthong

Degree : Master of Arts (Buddhist Studies) Thesis Supervisory Committee : Phrakhrupalad Suwatthanachariyakhun Pali V, B.A., M.A., Ph.D.

: Prof. Dr. Chamnong Adiwatthanasit Pali VI, B.A., M.A., Ph.D.

: Senior. Colonel. Dr. Veera Wongsawan, Ph.D. Date of Graduation : July 3, 2004

ABSTRACT

This research aims at studying and analyzing the meaning of Buddhist

teaching with special reference to the Noble Eightfold Path in the Buddhism and

studying the attitude and the understanding of Buddhist teachings related to the Noble

Eightfold Path held by secondary school students: A case study of Photisarnpittayakorn

School, Talingchan District, Bangkok.

From the study, it is found that Buddhist teaching is the truth of natural law,

and the human beings are able to train and develop themselves through education and

the development of their behavior, minds and intellect by following the Noble Eightfold

Path which can be summarized in three groups:- right view and right thought are

grouped in wisdom (Panyā), right speech, right action and right livelihood, in morality

(Sīla), and right effort, right mindfulness and right concentration, in concentration

(Samādhi). Through the practice of the Noble Eightfold Path, one is able to solve inner

(mental) problems and outer ones (environments) in oneself and others. This will bring

about happiness to oneself and others. From the field work, the findings show that the

ค

sample group has general knowledge of Buddhism, the understanding of Buddhist

teaching and the good attitude towards leading a moral lives according to the Noble

Eightfold Path.

ง

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลงดวยความเมตตานเคราะหจาก พระมหาสมจนต สมมาปโ

พระครปลดสวฒนจรยคณ (ประสทธ พรหมรส) ศ.ดร.จานงค อดวฒนสทธ พ.อ.(พเศษ) ดร.วระ

วงศสรรค และทปรกษาวทยานพนธทใหการชแนะแนวทางการศกษา ใหกาลงใจและกระตน

เตอนสตมาโดยตลอด และ พระมหาเทยบ สราโณ พระมหาสเทพ สปณฑโต ทคอยเตอนและให

คาปรกษาอยางตอเนองดวยดอยางสมาเสมอ และขอขอบคณ พระครใบฎกาสนน ทยรกโข

บรรณารกษหองสมดบณฑตวทยาลยทใหความอนเคราะหเรองการยมเอกสารและวทยานพนธ

ตาง ๆ พรอมทง พระมหาภาสกรณ ปโยภาโส รศ.ชศกด ทพยเกษร และพระเถระอกหลายรปทให

ความชวยเหลอแนะนา

นอกจากน ผศกษาขอขอบพระคณ นายปรชา บญคมรตน ผอานวยการโรงเรยนโพธสาร

พทยากร ผอานวยการโรงเรยนมหรรณพาราม และผอานวยการโรงเรยนฤทธณรงครอน ทอานวย

ความสะดวก อนญาตใหแจกแบบสอบถามในสถานศกษา และบคคลทมสวนทาใหการวจยสาเรจ

ลลวงไดดวยด คอนางเฉลมศร ววฒนวานชกล และนายสรพงษ จนลม ทชวยแจกแบบ

แบบสอบถามและชวยรบภาระจดเกบขอมลรวบรวมใหจนครบ สวนขอมลทเปนหลกฐานในคมภรทาง

พระพทธศาสนาไดรบความอปถมภจาก ศ.(พเศษ) อดศกด ทองบญ นายรงษ สทนต นายสชญา

ยาสกแสง สดทายผทคอยสนบสนนสงเสรมจนวทยานพนธฉบบนจดทาเปนรปเลม คอ บดามารดา

สามและบตรธดาทกคน

สงทเปนสาระประโยชนจากวทยานพนธฉบบน ผศกษาขอมอบเปนธรรมทาน แกผท

ตองการศกษาคนควา และขอนอมถวายเปนพทธบชาแดองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาผเปน

ศาสดาเอกของโลก พรอมทงขอใหอานสงสนนบงเกดแกผทมสวนชวยเหลอสนบสนนทงทไดเอย

นามและมไดเอยนามกตาม ขอจงเปนผมสวนในกศลนดวย

นางบญเรอน เฑยรทอง

๓ มถนายน ๒๕๔๗

จ

คาอธบายการใชสญลกษณและคายอ

อกษรยอในการศกษาครงนอางองจากพระไตรปฎกภาษาบาลอกษรไทย ฉบบ

มหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐ และพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ฉบบเฉลม

พระเกยรต สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ พทธศกราช ๒๕๓๙ ฉบบภาษาบาลอางอง

โดยระบ อกษรยอคมภร. (บาล) เลม / ขอ / หนา ตามลาดบ เชน ม.อ.(บาล) ๑๔/๓๐๑/๒๗๒.

หมายถง มชฌมนกาย อปรปณณาสกปาล เลมท ๑๔ ขอท ๓๐๑ หนาท ๒๗๒ สวนฉบบภาษาไทย

อางองโดยระบ อกษรยอคมภร (ไทย). เลม / ขอ / หนา ตามลาดบ เชน ม.ม.(ไทย) ๑๒/๒๔๐/๒๐๒

หมายถง มชฌมนกายมลปณณาสก เลมท ๑๒ ขอท ๒๔๐ หนาท ๒๐๒ นอกจากนยงมบางสวนท

อางองคาแปลภาษาไทยโดยพระธรรมปฎก (ป . อ . ปยต โต ) ในหนงสอพทธธรรม ซ ง

ผศกษาอางองโดยระบ อกษรยอคมภร. เลม / ขอ / หนา ตามทปรากฏในหนงสอพทธธรรม พรอม

ระบแหลงอางอง เชน อง.ปจก. ๒๒/๕๓-๕๔/๙๒-๙๔. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต),

พทธธรรม, หนา ๘๐๓-๘๐๔.

พระไตรปฎก ว.ม. (บาล) = วนยปฎก มหาวคคปาล (ภาษาบาล)

ว.ม. (ไทย) = วนยปฏก มหาวรรค (ภาษาไทย)

ท.ม. (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวคคปาล (ภาษาบาล)

ท.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย)

ท.ปา (บาล) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวคคปาล (ภาษาบาล)

ท.ปา.(ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค (ภาษาไทย)

ม.ม.(บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสกปาล (ภาษาบาล)

ม.ม.(ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย)

ม.ม.(บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสกปาล (ภาษาบาล)

ม.ม.(ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย)

ม.อ.(บาล) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสกปาล (ภาษาบาล)

ม.อ.(ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย)

ส.ส.(บาล) = สตตนตปฎก สยตตนกาย สคาถวคคปาล (ภาษาบาล)

ส.ส.(ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย)

ส.ม.(บาล) = สตตนตปฎก สยตตนกาย มหาวารวคคปาล (ภาษาบาล)

ฉ

อง.ตก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ปญจก.(ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย)

ข.ธ.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย)

ข.ส.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตนบาต (ภาษาไทย)

ข.ชา.(ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก (ภาษาไทย)

อภ.สง.(บาล) = อภธมมปฎก ธมมสงคณปาล (ภาษาบาล)

อภ.ว.(บาล) = อภธมมปฎก วภงคปาล (ภาษาบาล)

อภ.ว.(ไทย) = อภธรรมปฎก วภงค (ภาษไทย) อรรถกถา ท.ม.อ. (บาล) = ทฆนกาย สมงคลวลาสน มหาวคคอฏฐกถา (ภาษาบาล)

ท.ปา.อ. (บาล) = ทฆนกาย สมงคลวลาสน ปาฏกวคคอฏฐกถา (ภาษาบาล) ฎกา ท.ม.ฎกา.(บาล) = ทฆนกาย ลนตถปปกาสน มหาวคคฎกา (ภาษาบาล)

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข กตตกรรมประกาศ ง คาอธบายการใชสญลกษณและคายอ จ สารบญ ช สารบญตาราง ฌ บทท ๑ บทนา ๑

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๔

๑.๓ คาจากดความทใชในการศกษา ๕

๑.๔ ขอบเขตของการศกษา ๕

๑.๕ วธดาเนนการศกษา ๕

๑.๖ ประโยชนทไดรบจากการศกษา ๖ บทท ๒ แนวคดทฤษฎและเอกสาร งานวจยทเกยวของ ๗

๒.๑ แนวคดเกยวกบทศนคตและคาสอนทางพระพทธศาสนา ๗

๒.๒ คาสอนสาคญ ๆ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา ๑๙

๒.๓ สาระสาคญของอรยมรรคมองค ๘ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา ๓๑

๒.๔ ทศนคตเกยวกบคาสอนทางพระพทธศาสนาของสงคมชาวพทธในประเทศไทย ๕๘

๒.๕ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๖๓ บทท ๓ วธดาเนนการศกษา ๖๘

๓.๑ ประชากรและกลมตวอยาง ๖๘

๓.๒ เครองมอและคณภาพของเครองมอทใชในการศกษา ๖๙

๓.๓ การเกบรวบรวมขอมล ๗๒

๓.๔ การวเคราะหขอมลและสถตทใช ๗๒ บทท ๔ ผลการวเคราะหขอมล ๗๔

๔.๑ ลกษณะเบองตนของกลมตวอยาง ๗๔

๔.๒ ความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา ๗๙

ซ

๔.๓ คาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ๙๗ บทท ๕ สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ ๑๐๐

๕.๑ การสรปผลการศกษา ๑๐๐

๕.๒ ขอเสนอแนะทไดจากการศกษา ๑๐๒

๕.๓ ขอเสนอแนะสาหรบการศกษาครงตอไป ๑๐๒ ภาคผนวก ๑๐๓

ก แบบสอบถามวดทศนคตและความเขาใจในหลกธรรมคาสงสอน

ทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ๑๐๔ บรรณานกรม ๑๑๒ ประวตผวจย ๑๑๗

ฌ

สารบญตาราง

ตารางท หนา ๒.๑ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาทฐ ๔๐

๒.๒ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสงกปปะ ๔๑

๒.๓ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาวาจา ๔๑

๒.๔ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมากมมนตะ ๔๔

๒.๕ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาอาชวะ ๔๗

๒.๖ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาวายามะ ๕๐

๒.๗ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสต ๕๔

๒.๘ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสมาธ ๕๘

๒.๙ สรปความสมพนธระหวางอรยมรรคมองค ๘ กบหลกไตรสกขา ๕๘

๓.๑ แสดงจานวนกลมตวอยาง นกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย ๖๙

๔.๑ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบเพศของกลมตวอยาง ๗๕

๔.๒ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบชวงอายของกลมตวอยาง ๗๕

๔.๓ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบระดบการศกษาของกลมตวอยาง ๗๖

๔.๔ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบอาชพผปกครองของกลมตวอยาง ๗๖

๔.๕ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบรายไดผปกครองของกลมตวอยาง ๗๗

๔.๖ แสดงจานวนและรอยละ เกยวกบทอยอาศยของกลมตวอยาง ๗๘

๔.๗ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบความรทางธรรมของกลมตวอยาง ๗๙

๔.๘ แสดงระดบความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนาของกลมตวอยาง ๘๐

๔.๙ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๑ สมมาทฐ) ของกลมตวอยาง ๘๒

๔.๑๐ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๒ สมมาสงกปปะ) ของกลมตวอยาง ๘๔

๔.๑๑ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๓ สมมาวาจา) ของกลมตวอยาง ๘๖

๔.๑๒ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๔ สมมากมมนตะ) ของกลมตวอยาง ๘๘

๔.๑๓ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

ญ

(ขอท ๔ สมมาอาชวะ) ของกลมตวอยาง ๙๐

๔.๑๔ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๔ สมมาวายามะ) ของกลมตวอยาง ๙๒

๔.๑๕ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๗ สมมาสต) ของกลมตวอยาง ๙๔

๔.๑๖ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘

(ขอท ๘ สมมาสมาธ) ของกลมตวอยาง ๙๖

๔.๑๗ แสดงผลรวมของความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา และระดบทศนคตและความ

เขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของกลมตวอยาง ๙๘

บทท ๑

บทนา

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ประเทศไทยเปนแหลงวฒนธรรมเกาแกแหงหนงของสวรรณภม การดาเนนชวตของคน

ในสงคมไทยสมยกอนจะอยกนอยางพนอง มความเออเฟอเผอแผซงกนและกน มความเคารพและ

นบถอตามอาวโส ผใดมอายมากกวากจะไดรบการยกยองเรยกเปน พ ปา นา อา ป ยา ตา ยาย

มความออนนอมถอมตน ชวยเหลอซงกนและกน อยรวมกนอยางสนตสข สงบเรยบงาย ทงนเพราะ

ไดรบอทธพลจากพระพทธศาสนาทพระมหากษตรยไทยทรงศรทธาเลอมใสแผขยายไปสพสกนกร

จนเปนศาสนาประจาชาตไทยตงแตสมยตงราชอาณาจกรสโขทยสบมาจนถงปจจบน

ความสาคญของพระพทธศาสนาอยทหลกธรรมคาสอนทมงเนนใหมนษยฝกหดพฒนา

ตนเพอยกระดบจตใจใหสงขนสความเปนอรยบคคลตงแตระดบโสดาบนซงเปนอรยบคคลขนตน

ทประพฤตปฏบตตนอยในศล ๕ อยางมนคงจนเขาสความเปนอรยบคคลชนสงสดคออรหนต

ซงหมายถงบคคลทอบรมจตเจรญปญญาจนหมดกเลส หมดอวชชา ดบตณหา เขาสวมตตสข

โดยในกระบวนการพฒนาจตและเจรญปญญาตามหลกพระพทธศาสนานนจะตองดาเนนไปตาม

หลกอรยมรรคมองค ๘ ดงท พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาววา “มนษยเปนผทสามารถ

ฝกอบรมและพฒนาตนเองตามหลกไตรสกขา และดาเนนชวตใหดงามโดยปฏบตตามหลกธรรม

คาสงสอนของพระพทธเจาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ จนบรรลเปาหมายสความเปนมนษยท

สมบรณได”๑ และเหมอนท พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) กลาวไววา “ชวตเปนสงทพฒนา

และตองพฒนาใหถงจดหมายปลายทาง คอเปนชวตทเยนและเปนประโยชน”๒ ดงนน มนษยจง

จาเปนทจะ “ตองพฒนาชวตของแตละคนใหมคาหรอเปนมนษยทสมบรณ โดยพฒนาดาน

พฤตกรรมดวยการควบคม กาย วาจา พฒนาดานจต ใหมจตทตงมน และการพฒนาปญญา โดย

ดาเนนชวตตามมรรคมองค ๘ เพอสนตสขของตนเองและสงคมอยางถาวร”๓

๑ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), แกนแทพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา,

๒๕๔๓), หนา ๖๓–๗๔. ๒ พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข), ชวตเปนสงทพฒนาได, (กรงเทพมหานคร : อตมมโย

,๒๕๓๓), หนา ๑๒. ๓ ดใน พระมหาอทย ญาณธโร, พทธวถแหงสงคม ปรชญาสงคมเมองและการเมองของพทธศาสนา,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพธรรมสาร, ๒๕๓๘), หนา ๑๘๔–๑๙๑, ๑๙๘–๑๙๙.

๒

การทพระพทธศาสนาสอนใหผประพฤตปฏบตเปนคนด สามารถควบคมกาย วาจา

และใจได ทาใหพระพทธศาสนามความสาคญและมบทบาทตอการปกครองและควบคมสงคม

ใหสงบรมเยน พระมหากษตรยไทยตงแตอดตจนถงปจจบนทรงใหความสาคญแกพระพทธศาสนา

พรอมทงยกยองใหเปนสถาบนหลกหนงในสามของสถาบนชาต มการเผยแผพระพทธศาสนา

สบทอดตอกนมาโดยลาดบ โดยมพระสงฆทาหนาทสาคญในการนาพระธรรมซงเปนหลกคาสอน

ของพระพทธศาสนาออกเผยแผ อบรมคณธรรมและศลธรรมแกคนในสงคมไทย ทาใหคนใน

สงคมไทยอยรวมกนอยางถอยทถอยอาศย ไมเดอดรอน ไมตองทรนทรายดวยความโลภ ความโกรธ

ความหลง เขาใจชวตและกฎแหงธรรมชาต พรอมจะอยกบธรรมชาตอยางกลมกลนกน

ปจจบนสงคมไทยมความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนอยาง

มาก โดยเฉพาะมการสอสารทไรพรมแดน (Globalization) ประชาชนสามารถตดตอสอสารกนใน

เวลาอนรวดเรวจากภมภาคหนงสอกภมภาคหนง มความเจรญทางดานวตถสงสด วฒนธรรมและ

การศกษาจากตะวนตกเขาสสงคมไทยอยางตอเนอง โดยปราศจากการกลนกรองของผมอานาจใน

สงคม เปนเหตปจจยใหคนไทยมความทกขดานรางกายและจตใจเนองจากตองดนรนแสวงหา

ปจจย ๔ เพอความอยรอด จนบางครงเกดการแกงแยงแบงเปนพรรคพวก เพราะการรบเรงกอบโกย

ผลประโยชนใหตนเองและพวกพองเปนชนวนนาไปสความขดแยง การทะเลาะววาท เนองจาก

ทกคนตางมความตองการและแสวงหาความสขความสบายทางวตถจนละทงคณธรรม ศลธรรมท

เพาะบมและสบทอดมาจากบรรพบรษ สถาบนครอบครวซงถอวาเปนสถาบนทสาคญมากในสงคม

กไดรบผลกระทบกระเทอนอยางมาก เนองจากหนาทสาคญทสดของความเปนพอแมคอการให

ความรกความอบอนและเปนกลยาณมตรทดของลก เพอสรางใหลกเกดความเชอมน มจตใจ

ทเขมแขง ไมออนไหวงายตอสงยวยในทางทสรางปญหาจนเกดการกระทาความผด ดงนน

นอกจากพอแมจะทาหนาทในการเลยงดลกแลว ยงตองทาตวเปนแบบอยางในการเสพบรโภควตถ

อยางมสตสมปชญญะ แตจากการดนรนแสวงหาวตถเพอนามาปรนเปรอตนเองและครอบครว

บนพนฐานของทศนคตหรอคานยมทผดพลาดยอมเปนเหตใหหนาทของความเปนพอแมไมสมบรณ

เปนสาเหตใหสถาบนครอบครวไมสามารถผลตสมาชกทมคณภาพใหแกสงคมได เปนผลสบเนอง

ใหเกดปญหาสงคมดงทปรากฏอยมากมายในปจจบน ดงท เสกสรรค ทองคาบรรจง ไดกลาวไววา

“สงคมไทยและสงคมโลกในยคปจจบนกาลงมปญหาหลาย ๆ มตของสงคม เกดความเสอมโทรม

๓

ของศลธรรมตงแตครอบครว สถาบน หนวยงานทงของรฐและเอกชน ยอมรบคานยมทางดานวตถ

มากกวาคณธรรมเพราะความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย”๔

ทางดานการศกษา ครซงสงคมคาดหวงวาจะเปนผสรางเยาวชนใหเปนคนดมคณภาพ

เปนผใหความร สรางลกศษยใหรจกคดเปน ทาเปน และแกปญหาเปน ทาใหลกศษยมความร

คคณธรรม แตเนองจากความเจรญดงกลาวขางตนเขามาสสงคมไทยอยางรวดเรวจงเปนสาเหต

หนงททาใหครบางสวนตกเปนทาสของวตถนยมจนลมจรรยาบรรณของความเปนคร เยาวชนจงเรม

ขาดแคลนครดทเปนกลยาณมตรคอยเปนตนแบบในการอบรมสงสอนปลกฝงใหผเรยนเกดทกษะ

ในการคด การพจารณาอยางแยบคายทเรยกวา “โยโสมนสการ” เพอนามาแกไขปญหา

ในชวตประจาวน เมอเยาวชนขาดทพงทงทางครอบครวและสถาบนการศกษา จงทาใหเยาวชน

อางวางไรหลกยดเหนยว ในขณะทอทธพลของเทคโนโลยเขามามบทบาทในชวตประจาวนมาก

ยงขน จงเปนเหตใหเกดการสรางคานยมใหมในหมวยรน โดยใหคณคาแกวตถมากกวาคณธรรม

และศลธรรม คนยคใหมมองศาสนาวาเปนองคกรทมอมเมาประชาชนใหลมหลง งมงาย ลาหลง

ไมทนสมย คนสวนใหญของสงคมตางมงมนศกษาหาความรวทยาการจากตะวนตก เพอสราง

ความไดเปรยบและเพอใหไดมาซงสงอานวยความสะดวกความสบายแกตนเองและพวกพอง แมวา

สงทกระทาจะเปนสาเหตแหงการสรางความเดอดรอนใหแกผอนกตาม สงคมในปจจบนจงประสบ

กบปญหามากมายโดยเฉพาะในกลมเยาวชนทสวนใหญอยในระดบมธยมศกษาตอนปลาย

ซงเปนวยทอยในชวงหวเลยวหวตอของชวต ออนไหวตอสงแวดลอมอยางมาก ทาใหจตใจของคน

วยนถกชกจงใหเคลบเคลมหลงใหลไปตามกระแสวตถนยม ถกอวชชาเขาครอบงา จตใจของวยรน

กลมนจงตองตกเปนทาสของวตถนยมกระทงยอมทาสงตาง ๆ ทผดกฎหมายบานเมองและ

ผดศลธรรม สรางปญหาและความวนวายใหกบสงคมอยางตอเนอง เชน มวสมเสพสงเสพยตด

ขายบรการทางเพศ การทาแทงเถอนของนกเรยน นกศกษา การทะเลาะววาท ยกพวกตกน การทา

ผดระเบยบสถานศกษา คนชราและทารกถกทอดทงมากขน เปนตน

เยาวชนถอเปนทรพยากรสาคญของประเทศชาตในอนาคต ดงนน เพอใหเยาวชนได

เตบโตขนเปนประชากรทถงประสงคของประเทศชาต จงจาเปนอยางยงทตองเรงปลกฝงสงทดงาม

ใหแกเยาวชน เพอใหสามารถพฒนาตนเองใหเปนคนทมการดาเนนชวตทดงาม เปนมนษยท

๔ เสกสรร ทองคาบรรจง, การศกษาโครงสรางทางจรยธรรมของนกศกษาระดบปรญญาตรตามแนว

พทธศาสนา : การสรางมโนทศนพนฐาน การวดความเปลยนแปลง และรปแบบเชงสาเหตของการเปลยนแปลง,

วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑต , สาขาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต, (บณฑตวทยาลย:

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ),๒๕๔๕.

๔

สมบรณทงทางกาย วาจา และใจตามหลกธรรมคาสงสอนของพระพทธศาสนาดงท พระธรรมปฎก

(ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวไวดงน

การพฒนาคนตามหลกทางพระพทธศาสนา ตองตงอยบนฐานแหงหลก

ความสมพนธของชวตสามดาน ไดแกการพฒนาพฤตกรรม การพฒนาจตใจ พฒนา

ปญญา สาเหตทมการพฒนาทงสามดาน เพราะการจะพฒนาใหมการแสดงพฤตกรรม

ทดงามและถกตองออกมาไดนน ปญญากตองอาศยอนทรย คอ ตา ห จมก ลน กาย

เพอสอความรจากภายนอกเขามา โดยมจตใจเปนฐานใหเกดความตงมน เพอให

ปญญาเปนตวชนา กากบ ควบคม พฒนา ทาหนาทปลดปลอยใหเกดอสรภาพแก

พฤตกรรมและจตใจ หลกความสมพนธของชวตทงสามดานน คอ กระบวนการพฒนา

มนษยใหเกดการเรยนรตามสภาวะทเปนจรงของธรรมชาต (เปนผมวชชา มชวตอยดวย

ปญญา พนจากความทกขดวยการกาจดสาเหตแหงทกขไดโดยการปฏบตตาม

มรรคมองค ๘)๕

การแกปญหาหรอการพฒนาของเยาวชนดวยหลกอรยมรรคมองค ๘ ดงกลาวขางตน

จงเปนทางเลอกสาคญตอการดาเนนชวตของเยาวชนไทยในปจจบน และเพอพฒนาประเทศชาต

ใหกาวไปสความเจรญรงเรอง ความสงบสขและสนตภาพอยางถาวร

จากเหตผลทไดกลาวมาขางตนจงนามาสความสนใจศกษาทศนคตและความเขาใจตอ

คาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมตอนปลาย : ศกษา

เฉพาะกรณโรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร เพอคนหาคาตอบทเปน

โครงสรางเชงพฤตกรรม ปรบปรงแลวนามาวนจฉยและแกไขปญหาใหกบสงคมตอไป ๑.๒ วตถประสงค

๑) เพอศกษาวเคราะหความหมายของคาสอนทเนนหลกธรรม เรองอรมรรคมองค ๘

ตามทศนะของพระพทธศาสนา

๒) เพอศกษาทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบ

อรยมรรคมองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน

กรงเทพมหานคร

๕ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), แกนแทพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา

,๒๕๔๓), หนา ๖๓–๗๔.

๕

๑.๓ คาจากดความทใชในการศกษา ทศนคต๖ หมายถง ความรสกนกคด และแนวทางการปฏบตหรอทาททมตอ

หลกธรรมเรองอรยมรรคมองค ๘

คานยม๗ หมายถง คณลกษณะใด ๆ หรอคณคาทใหแกอรยมรรคมองค ๘

เยาวชน๘ หมายถงบคคลทมอายเกน ๑๔ ป บรบรณแตยงไมถง ๑๘ ป บรบรณ

มธยมศกษาตอนปลาย๙ หมายถง นกเรยนทกาลงเรยน เรยนอยระดบชน ม.๔–๖

กลยาณมตร๑๐ หมายถง เพอนทด มตรผทมคณอนบณฑตพงนบ

๑.๔ ขอบเขตของการศกษา

ศกษาจากเอกสารประเภทตาง ๆ ตงน

๑) ศกษาเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาจากเอกสารขนปฐมภม

อนไดแก พระไตรปฎก อรรถกถา ฎกา และปกรณวเสสอน ๆ และเอกสารขนทตยภม อนไดแก

วทยานพนธ งานวจย เอกสาร และหนงสออน ๆ ทเกยวของ

๒) ศกษาภาคสนาม (Field Research) เพอสอบถามทศนคตและความเขาใจตอคา

สอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ จากประชากรทใชในการศกษาคอนกเรยน

มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน กรงเทพมหานคร โดยเลอก

สมตวอยางนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔-๖ จานวน ๑๕๐ คน เปนกลมศกษา

๑.๕ วธดาเนนการศกษา ๑) ศกษาคนควาเอกสารจากแหลงขอมลระดบปฐมภมและทตยภมเพอกาหนดกรอบ

แนวคดในการศกษา

๒) ศกษาภาคสนามโดยมขนตอนดงน

(๑) สรางแบบสอบถามในการรวบรวมขอมลภาคสนาม

๖ ไพบลย ชางเรยบ, ดร., สารานกรมศพททางสงคมวทยา, (กรงเทพมหานคร : แพรพทยา, ๒๕๑๖), หนา ๗. ๗ ยนต ชมจตร, ผ.ศ., ปรชญา และคณธรรมสาหรบคร, (กรงเทพมหานคร : แพรพทยา ๒๕๒๖), หนา ๗๗. ๘ เรองเดยวกน, หนา ๖๖๒. ๙ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๘, หนา ๖๒๘. ๑๐ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๙,

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๓๘), หนา ๑๑.

๖

(๒) นาแบบสอบถามไปทดลองเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทดลองทม

คณลกษณะเดยวกบกลมตวอยางทจะทาการศกษาแลวนาผลทไดมาวเคราะหโดยปรกษา

ผเชยวชาญเพอปรบปรงแบบสอบถาม

(๓) นาแบบสอบถามทปรบปรงแลวไปเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง

(๔) นาขอมลทไดจากแบบสอบถามมาวเคราะหโดยใชสถตพนฐาน คอ คารอยละ

(Percent) คาเฉลย (Mean) และคาเฉลยเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยใช

โปรแกรม SPSS-V.๑๐

(๕) สรปผลการศกษา

(๖) นาเสนอผลการศกษา

๑.๖ ประโยชนทไดรบจากการศกษา

๑) ทราบหลกธรรมทสาคญทางพระพทธศาสนา โดยเฉพาะอรยมรรคมองค ๘ เพอ

นามาพฒนาตนเองและสงคม

๒) ทราบวธการนาหลกธรรมคาสอนทางพทธศาสนามาปฏบต แลวนาผลไปเผยแผแก

ตนเองและสงคมในโอกาสตอไป

๓) ทราบขอมลจากกลมตวอยางศกษาเพอนามาเปนแนวทางในการแกไขและพฒนา

คณธรรมศลธรรมและจรยธรรมใหเกดขนกบนกเรยนหรอเยาวชนในสงคม

บทท ๒

แนวคดทฤษฎและเอกสารทเกยวของ

การศกษาทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรค

มองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย : ศกษาเฉพาะกรณโรงเรยนโพธสารพทยากร

เขตตลงชน กรงเทพมหานคร น ไดศกษาแนวคด ทฤษฎ และเอกสารทเกยวของ โดยแบงเปน ๕

สวน คอ

๒.๑ แนวคดเกยวกบทศนคตและคาสอนทางพระพทธศาสนา

๒.๒ คาสอนสาคญ ๆ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา

๒.๓ สาระสาคญของอรยมรรคมองค ๘ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา

๒.๔ ทศนคตเกยวกบคาสอนทางพระพทธศาสนาของสงคมชาวพทธในประเทศไทย

๒.๕ ทบทวนเอกสาร และงานวจยทเกยวของ

๒.๑. แนวคดเกยวกบทศนคตและคาสอนทางพระพทธศาสนา ก. ความหมายของทศนคต คาวา ”ทศนคต” เปนคาสมาส ระหวาง คาวา ”ทศนะ” แปลวา ความเหน หรอสงทเหน

การแสดง กบคาวา ”คต” แปลวา แบบอยาง วธ แนวทาง เมอนาคาสองคามารวมกนจงแปลวา

“แนวความคดเหน”๑ ในสงคมไทยเราจะไดยนคาวาทศนคตกนบอยมาก ความหมายทว ๆ ไปมกจะ

แปลวาความคดเหนของปจเจกบคคลตอสงหนงสงใดซงไดพบเหนจากประสบการณ แลว

แสดงออกทางกายหรอวาจาเพอตอบรบหรอปฏเสธตอสงนน ๆ

นกวชาการดานสงคมวทยา นกจตวทยา ตางใหคาจากดความหรอคานยามของทศนคต

ในลกษณะทแตกตาง ๆ กน ดงน

ซคอรด และ แบคแมน (Secord & Backman) กลาววา “ทศนคต ไดแก ความรสก

ทางอารมณ (effective component) ทแสดงออกมาทางสหนาทาทาง ความรสกทางความคด

(cognitive component) ทประมวลมาจากความเชอ (belief) ความคดรวบยอด (concept) หรอ

การรบร (perception) ตอสงนน ซงขนอยกบคานยม จนเกดความโนมเอยงลวงหนาทจะปฏบตหรอ

แสดงออกตอสงนน”

๑ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน, ๒๕๒๕, พมพครงท ๒,

(กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน), ๒๕๒๖, หนา ๓๘๙.

๘

นวโคม (Newcomb) กลาววา “การรบขาวสารทเปลยนแปลงได อาจมผลทาใหทศนคต

ทมตอสงนนเปลยนแปลงไปได”

ฟอสเตอร (Charles R. Foster) กลาววา “บคคลใดจะมทศนคตตอสงใดนน มกขนอย

กบภาวการณของสงแวดลอม กลาวคอบคคลนนมแนวโนมทจะมทศนคตทดตอสงนนหรอไม

เพยงใด”๒

กอรดอน ดบเบลย เทรนดส (Gordon W. Triandis) กลาววา “ทศนคตเปนภาวะทางจต

ททาใหมนษยพรอมทจะโตตอบสงแวดลอมเสมอ จากประสบการณ และเปนตวกาหนดทศทางให

บคคลตอบสนองตอสงแวดลอมและเหตการณทเกยวของ”

ครทช และ ครทฟล (Kretch & Crutchfield) กลาววา “ทศนคตเปนผลรวมของ

กระบวนการทกอใหเกดแรงจงใจ อารมณ การรบรและกระบวนการรการเขาใจเกยวกบ

ประสบการณรอบตวบคคล”

โดนล ท แคมเบล (Donald T. Campbell) กลาววา “ทศนคตทางสงคมเปนการ

ตอบสนองอยางมนคงตอวตถทางสงคม”

ดบเบลย อลพอต (G.W. Allport) กลาววา “ทศนคตเปนสภาวะทางจตทเกดขน

จากประสบการณของบคคล และมอทธพลในการกาหนดทศทางตอปฏกรยาทมตอเหตการณ

หรอสงใดสงหนงทบคคลนนเกยวของ”

บค และ เซลทซ (Book & Selltiz) กลาววา “ทศนคตเปนสวนหนงของบรรดาสวนตาง ๆ

ทมอทธพลในการทจะกาหนดพฤตกรรม ทจะมตอสงหนงสงใด รวมทงความชว ความเชอและ

ความรสกตอสงนน”๓

โจนาธาน แอล ฟรดแมน (Jonathan L. Freedman et. Al) กลาววา “ทศนคตเปนระบบ

ทมลกษณะมนคงอนหนงซงประกอบดวย องคประกอบดานความรความเขาใจ องคประกอบ

ทางดานความรสก และองคประกอบทางดานแนวโนมเชงพฤตกรรมหรอการกระทา”

นพนธ แจงเอยม กลาววา “ทศนคตเปนสงทอยในจตใจของบคคลทจะตอบสนองตอ

สงใดสงหนงไปในทศทางหนง ซงเราไมสามารถสงเกตหรอวดไดโดยตรง แตเราสามารถรได

โดยดจากพฤตกรรมของบคคลวาจะตอบสนองตอสงเราอยางไร”๔

๒ ดใน ไพบลย ชางเรยน, สารานกรมศพททางสงคมวทยา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

ผดงพทยาจากด, ๒๕๑๖) หนา ๔๙ - ๕๐. ๓ ดใน ฑตยา สวรรณะชฏ, สงคมวทยา, (กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช , ๒๕๒๗), หนา ๗๘.

๙

ออมเดอน สดมณ กลาววา ”ทศนคตเปนความรสกทางดานบวกและลบของแตละ

บคคลทมตอสงแวดลอมทางสงคม ทาใหบคคลพรอมทจะตอบโตออกมาเปนพฤตกรรม”๕

ดวงเดอน พนธมนาวน กลาววา “ทศนคต หมายถง ความพรอมในการกระทาของบคคล

ตอสงใด บคคลใด ความพรอมดงกลาวของบคคลเหนไดจากพฤตกรรมทบคคลแสดงตอสงนน

วาชอบหรอไมชอบ เหนดวยหรอไมเหนดวย”๖

ประภาเพญ สวรรณ กลาววา ”ทศนคตคอความคดเหนซงมอารมณเปนสวนประกอบ

เปนสวนทพรอมทจะมปฏกรยาเฉพาะอยางตอสถานการณภายนอก”๗

ทศนคตเปนสงทไดมาจากประสบการณ และการเรยนร ซงทกคนสามารถทาใหเกดขน

ได แตจะผดหรอถกนนขนอยกบการเรยนรหรอการรบขอมล ดงท สชา-สรางค จนทรเอม กลาววา

“ทศนคตมไดตดตวมาแตเกด แตมาจากประสบการณ และการเรยนรของบคคล ดงนนทศนคตจง

อาจจะเปลยนแปลงไดตลอดเวลาซงขนอยกบประสบการณทไดรบเพมขน และอาจจะชาหรอเรว

ขนอยกบความเขมขนของทศนคต และประสบการณใหมทไดรบ”๘

โดยสรป ทศนคตเปนความรสกทแสดงออกตอสงใดสงหนงหรอบคคลใดบคคลหนง ทง

รก ชอบ โกรธ เกลยด ฯลฯ ตอสงคม โดยทศนคตนน เปนไปไดทงทางลบและทางบวก ทศนคตน

เกดจากการเรยนรและประสบการณของบคคล แลวสงผลใหบคคลนนพรอมทจะแสดงพฤตกรรม

ทงดานดและไมดออกมาเพอโตตอบ

การจดการศกษาระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษาของไทยในปจจบน ไดบรรจ

หลกสตรพระพทธศาสนาเปนวชาเรยนเพอปลกฝงใหเกดเจตคตทดในการประพฤตปฏบตตนเปน

สมาชกทดของครอบครว สงคม และประเทศชาต โดยใหนกเรยนไดเรยนรประวตและความสาคญ

ของพระพทธศาสนาในแงตาง ๆ ไดเรยนรพทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา ชาวพทธ

ตวอยาง หลกธรรมทสาคญตามความเหมาะกบวย บทบาทและความสาคญของพระสงฆตอ

๔ อวยชย ชะบาและคณะ, พฤตกรรมมนษยในองคการ, หนวยท ๘–๑๕, พมพครงท ๑๖,

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๑, หนา ๕๐๓. ๕ ออมเดอน สดมณ, “เอกสารประกอบการสอนจตวทยาสงคม”, หนา ๑๐๓. ๖ ดวงเดอน พนธมนาวน, คาบรรยายวชาจตวทยาสงคม, (กรงเทพมหานคร : คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๑๘), เอกสารอดสาเนา. ๗ ประภาเพญ สวรรณ, ทศนคต การวดการเปลยนแปลงและพฤตกรรมอนามย,

(กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, ๒๕๒๐),หนา ๓. ๘ สชา – สรางค เอมจนทร, จตวทยาสงคม, (กรงเทพมหานคร : สานกพมพแพรพทยา, ๒๕๒๐),

หนา ๑๐๔.

๑๐

สงคมไทย การปฏบตตนทเหมาะสมตอพระสงฆ การเรยนเรองพระไตรปฎก หนาทชาวพทธ การ

บรหารจตเจรญปญญา และมรรยาทการปฏบตตนเนองในวนสาคญทางพระพทธศาสนา โดยทใน

ระดบชนประถมศกษาจะเปนหลกสตรทนกเรยนตองเรยนรวมในวชาสรางเสรมลกษณะนสย สวน

ในระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย เปนหลกสตรทบรรจเปนวชาเลอกเสร ทนกเรยนตอง

เรยนสปดาหละ ๑ คาบ

จากหลกสตรการเรยนวชาพระพทธศาสนาและสภาพแวดลอมของสงคมไทยทมวถชวต

แบบชาวพทธนน ในการทาวทยานพนธครงน ผศกษามความประสงคจะทราบทศนคตและ

ความเขาใจของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายทมตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบ

อรยมรรคมองค ๘ ดงจะกลาวไวในตอนตอไป ข. ความหมายของคาสอนทางพระพทธศาสนา “คาสอน” หมายถง เสยงพดทบอกวชาความรให หรอ เสยงพดทแสดงใหเขาใจ

โดยวธบอกหรอทาใหเหนเปนตวอยางเพอใหรดรชว

“พระพทธศาสนา” แยกศพทได ๓ คา คอ ”พระ” มาจาก “วร” แปลวา ประเสรฐ

เปนคายกยอง “พทธะ” แปลวา ทานผตรสรแลว ผรอรยสจ ๔ อยางถองแท๙ “ศาสนา” หมายถง

คาสอน คาสงสอน ลทธความเชอถออยางหนง พรอมดวยหลกคาสอน ลทธพธ องคการ และกจการ

ทวไปของหมชนผนบถอลทธความเชออยางนน ๆ ทงหมด๑๐

นอกจากน ยงมผใหนยามความหมายของพระพทธศาสนากวางขวางออกไปอก เชน

สมเดจพระญาณสงวร (สวฑฒโน) ไดใหความหมายของพระพทธศาสนาวา

“พระพทธศาสนา แปลวา คาสงสอนของพระพทธเจา ไดแกการเทศนแสดงธรรมของพระพทธเจา

คอเปนการสงสอนแนะนาฝกอบรมแกทก ๆ คนโดยตรงจากพระพทธเจาถงคนโดยตรงทสด

ดงพระพทธภาษตทตรสไววา ผใดเหนธรรม ผนนไดชอวาเหนเรา”๑๑

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ไดใหความหมายวา “พระพทธศาสนา หมายถง

การกระทาทจะถายถอนเสยจากกเลส อนเปนเหตใหเกดโรคสงสดหรอโรคกเลสทเสยดแทงบคคล

ทาใหบคคลมความทกขรอนทงสวนตนและสวนรวม เมอผใดเปนผถอนความยดถอวาตวตนไดแลว

๙ พระธรรมปฎก (ป. อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๙.

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก,๒๕๓๘), หนา ๑๘๙. ๑๐ เรองเดยวกน, หนา ๒๙๑. ๑๑ สมเดจพระญาณสงวร (สวฑฒโน), หลกพระพทธศาสนา, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๐), หนา ๗๔-๘๓.

๑๑

กเทากบเปนผถอนสมฏฐานของโรคนนไดโดยสนเชง เราไมเคยรจกโรคอนน เราไมเคยรจกสมฏฐาน

ของโรคซงมมาแตกอนจนกระทงพระพทธเจาไดบงเกดขนในโลก”๑๒

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวถงความหมายของพระพทธศาสนาวา

เปนคาสอนเรองความจรงของชวต ทมการเปลยนแปลงไปตามกฎธรรมชาต แลว

ใหมนษยรเทาทนดวยการฝกหดตน ใหเดนตามทางสายกลางหรอมชฌมาปฏปทา

อรยมรรคมองค ๘ ใหถกตอง ผนนกจะเขาสกระบวนการของธรรมชาต และในทสดกจะ

เกดความดบทกขหรอดบปญหาทมนษยทกรป ทกนามปรารถนา นอกจากนน

พระพทธศาสนายงเปนประมวลแหงระเบยบวธปฏบตมากมายทยดหยนใหเหมาะสม

กบโอกาส และสถานทตาง ๆ ได ขอสาคญทสดคอ เหมาะกบบคคลทมจรต นสยท

แตกตางกน๑๓

จากความหมายดงกลาวมาขางตนจงสรปไดวา “คาสอนทางพระพทธศาสนา” หมายถง

หลกคาสงสอนของพระพทธเจาผทรงตรสรอรยสจ ๔ อยางถองแทพระพทธศาสนา เปนหลกแหง

สจธรรมทมอยในธรรมชาตทพระพทธเจาเปนผทรงคนพบแลวนามาแนะนาสงสอน เพอให

พทธศาสนกชนไดเกดความรความเขาใจในธรรมชาตหรอกฎธรรมดา เพอการลดละกเลสให

เบาบางจนกระทงหมดไปในทสดนนคอการดบสนทแหงกองทกขโดยสนเชงนงเอง

คาสอนทางพระพทธศาสนาน พระพทธเจาไดทรงเผยแผแกเวไนยสตว โดยทรงชใหเหน

วาสงใดดสมควรประพฤตปฏบต สงใดไมดสมควรละหรองดเวนไมประพฤต ทรงสอนใหฝกอบรม

จตใหผองใสดวยการเจรญกรรมฐานจนเกดปญญาเหนสงตาง ๆ ตามความเปนจรง พรอมทง

ทรงสอนใหปลอยวาง ไมยดตดในอปทานขนธทงปวง ดงพทธพจนวา “ภกษทงหลาย เราจกแสดง

ธรรมซงอปมาดวยแพแกเธอทงหลาย เพอการสลดออก ไมใชเพอการยดถอแกเธอทงหลาย...”๑๔

และไดทรงสรปคาสอนตลอดชวงพระชนมายของพระองควา “...ทงในกาลกอนและกาลบดน เรา

บญญตทกขและความดบทกข...”๑๕ และหลงจากพทธปรนพพานแลว พระภกษสงฆซงเปน

พทธสาวกไดดาเนนตามรอยพระพทธบาทดวยการสบทอดและเผยแผคาสอนทางพระพทธศาสนา

๑๒ พทธทาสภกข, พทธศาสนากบคนรนใหม และสงคมไทยในอนาคต, (กรงเทพมหานคร :

เคลดไทย, ๒๕๒๐), หนา๕๙. ๑๓ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๕๖๙-๕๗๓. ๑๔ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๒๔๐/๒๕๕. ๑๕ ม.ม. (ไทย) ๑๒/๒๔๖/๒๖๔.

๑๒

สสงคมมาโดยลาดบ จนกระทงพระพทธศาสนาไดเผยแผเขามาสประเทศไทยและเจรญรงเรองมา

จนถงปจจบน พระภกษสงฆผทรงความรแตกฉานในพระพทธศาสนากยงคงเผยแผหลกธรรม

คาสอนทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตแกพทธศาสนกชนเพอฝกหดพฒนาจนเกดปญญาสามารถ

แกปญหาและดบทกขในชวตของตนได ผทเชอฟงแลวประพฤตปฏบตตามยอมไดผลแหง

การปฏบตคอดบทกขไดจรง จนเกดเปนความรมเยนเปนสข ความเจรญรงเรอง มอสรภาพทาง

ความคด ไมหลงตดกบการเสาะแสวงหาความสขอนเกดจากวตถภายนอก (ลทธวตถนยม) จนยอม

ทาทกอยางเพยงเพอแลกกบความสขความสบาย จนละทงศกดศรของความเปนมนษย

เสฐยรพงษ วรรณปก ไดกลาวถงคาสอนทางพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลวายง

ไมไดจดเปนหมวดหมเปนระเบยบอยางทเรยกกนวาพระไตรปฎกเชนในปจจบนน หากแตคาสอน

ของพระพทธเจามชอเรยกกนในสมยนน ๒ อยาง คอ พรหมจรย (พรหมจรรย) ซงเปนพทธวจนะท

ตรสในครงทสงพระอรหนตสาวกออกประกาศพระศาสนาครงแรก และ ธมมวนย (ธรรมวนย)

พระพทธเจาไดตรสกบพระอานนทกอนทพระองคจะดบขนธปรนพพาน

นอกจากน ยงมการแบงคาสอนของพระพทธเจาเปนรปแบบตาง ๆ ดงน

๑) แบงเปน นวงคสตถสาสน เปนพทธวจนะทไดจดแบงเปน ๙ หมวด คอ

(๑) สตตะ คาสอนประเภทรอยแกวลวน

(๒) เคยยะ คาสอนประเภทรอยแกวผสมรอยกรอง หมายเอาพระสตรทมคาถา

ทงหมดโดยเฉพาะสคาถวรรคสงยตตนกาย

(๓) เวยยากรณะ คาสอนประเภททเปนอรรถาธบายโดยละเอยดเปนรอยแกวลวน ๆ

(๔) คาถา คาสอนประเภทรอยกรองลวน เชนธรรมบท เถรคาถา และคาถาลวนใน

สตตนบาตทไมมชอกากบวา “สตร”

(๕) อทาน คาสอนประเภททเปลงขนจากแรงบนดาลใจของพระพทธเจา และของ

พระสาวกสวนมากจะเปนบทรอยกรอง

(๖) อตวตตกะ คาสอนประเภทคาอางองทยกขอความทพระพทธเจาตรสไว

มาอางเปนตอน ๆ ขนดวยคาวา “วตต เหต ภควตา”

(๗) ชาตกะ (ชาดก) คาสอนประเภทนทานชาดก หรอเรองราวในชาตปางกอนของ

พระพทธเจาขณะเปนพระโพธสตวบาเพญบารมอย

(๘) อพภตธรรม คาสอนประเภทอศจรรยเกยวกบพระพทธเจาและพระสาวก

(๙) เวทลละ คาสอนประเภทคาถาม-คาตอบ

๑๓

๒) แบงเปน วรรค ดงหลกฐานทปรากฏในพระวนยปฎกวาพระโสณกฏกณณะไดรบ

มอบหมายจากพระมหากจจายนะใหไปเฝาพระพทธเจาเพอทลขอใหทรงลดหยอนสกขาบทบางขอ

ขณะทพระโสณกฏกณณะพกอยทเดยวกบพระพทธเจา ทานไดสวดพระพทธวจนะสวนทเรยกวา

“อฏฐกวรรค” โดยทานองสรภญญะถวายใหพระพทธเจาทรงสดบ

๓) แบงเปน หมวด ๑ - หมวด ๑๐ ดงหลกฐานทปรากฏในสงคตสตรวา ครงหนง เมอ

พระพทธเจาทรงแสดงธรรมแกภกษสงฆจบแลว ทรงเหนวาภกษสงฆยงมฉนทะทจะฟงธรรมอก จง

มพทธานญาตใหพระสารบตรแสดงธรรมใหฟงตอ พระสารบตรเถระไดปรารภเหตทพวกนกบวชใน

ศาสนาเชน สาวกของศาสดามหาวระหรอนครนถนาฏบตร ภายหลงการลวงลบของศาสดา เกด

ความแตกแยกกนอยางรนแรงเกยวกบคาสอนของศาสดาเนองจากมไดรวบรวมคาสงสอนไวเปน

หมวดหมจนไมสามารถลงรอยกน ดวยเหตน พระสารบตรจงแนะนาใหภกษทงหลายสงคายนา

พระธรรมวนยไวเปนหมวดหมเพอใหพรหมจรรยดารงอยยนนานสบตอไป๑๖

คาสอนของพระพทธเจาทงหมดน ภายหลงจากการสงคายนาครงท ๓ จงไดมการจด

หมวดหมเปน ๓ ปฎก คอ พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก รวมเรยกวา

“พระไตรปฎก” สบทอดมาโดยลาดบ จนถงปจจบน ประเทศตาง ๆ ทนบถอและมการศกษา

พระพทธศาสนาไดตรวจชาระและแปลพระไตรปฎกเปนภาษาของตน มการศกษาและเผยแผ

พระไตรปฎกในรปแบบของสอสงพมพและสออเลคทรอนคสอน ๆ มากมาย ทาใหผทศกษา

พระพทธศาสนาสามารถสบคนขอมลไดงายและสะดวกมากขน

สาหรบในประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงในแวดวงการศกษาพระพทธศาสนาใน

ปจจบ

นน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ซงมความรแตกฉานในพระพทธศาสนา ไดจดจาแนก

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาไวเปนหมวดหมตามการแบงประเภทธรรม พรอมทงไดให

อรรถาธบายไวโดยละเอยด ไดอธบายหลกธรรมสาคญเรอง อรยสจ ๔ (The Four Noble Truths)

หรอเรยกอกอยางหนงวา “สามกกงสกาธรรมเทศนา” โดยสรปวาไดแก๑๗

๑) ทกข (suffering) เปนความไมสบายกายไมสบายใจ สภาพททนอยไดยากบบคน

จตใจ เกดจากตณหาความอยาก โดยยอคอ อปาทานขนธ ๕ สงทกลาวมาเปนสภาวะทตองกาหนด

ร รถงขอบเขตของปญหา ทเรยกวา “ปรญญเญยยธรรม” (location of the problem)

๑๖ ดใน เสฐยรพงษ วรรณปก, ศ.พเศษ,ราชบณฑต. คาบรรยายพระไตรปฎก, พมพครงท ๓,

(กรงเทพมหานคร : ธรรมสภาและบนลอธรรม, ๒๕๔๓), หนา ๔-๖. ๑๗ ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม,

พมพครงท ๙ (กรงเทพมหานคร : สหธรรมก,๒๕๓๘), หนา ๑๘๑–๑๘๓.

๑๔

๒) ทกขสมทย (origin of suffering) เปนสาเหตททาใหเกดทกข ทกขเกดจากตณหา ๓

ไดแก กามตณหา (ความอยากในกามคณ) ภวตณหา (อยากมอยากเปน) และวภวตณหา (ความ

อยากไมม ไมเปนตามทมอยเปนอย) จงเปนสภาวะทตองละเพอกาจดตนตอของปญหา ทเรยกวา

“ปหาตพพธรรม” (diagnosis of the origin)

๓) ทกขนโรธ (the cessation of suffering) เปนสภาวะทความทกขดบ หรอเปนสภาวะ

ทเขาถงการกาจดอวชชา หลดพนเปนอสระ คอนพพาน ซงเปนผลมาจากการปฏบตตามหลกธรรม

อรยมรรคมองค ๘ จงเปนสภาวะทตองทาใหแจงใหเขาใจชดเจน ทเรยกวา “สจฉกาตพพธรรม”

(envisioning of the solution)

๔) ทกขนโรธคามนปฏปทา (the path leading to the cessation of suffering) เปนขอ

นาไปสความดบทกข ไดแก มรรคมองค ๘ หรอมชฌมปฏปทา (ทางสายกลาง) คอธรรมทตองลงมอ

ปฏบตดวยตนเองจงสามารถนาไปสความดบทกขหรอการแกปญหาได ทเรยกวา “ภาเวตพพธรรม”

(prescription of the remedy)

คาสอนทางพระพทธศาสนาเนนเรองการปฏบตตนใหถกตอง กลาวคอ การดาเนนชวต

ของมนษยจะตองรและเขาใจธรรมะซงหมายถงความจรงแหงเหตปจจยตามกฎธรรมชาตและใน

ความจรงของกฎธรรมชาตทมความสมพนธกบตวมนษย จากการกระทาตามเหตปจจยของมนษย

น เองท เรยกวา “กรรม” ซงกรรมจะเกดขนไดตอเมอมจตเปนผ สง หมายถงมเจตนานนเอง

ดงพทธพจนทวา

“ภกษทงหลายเจตนานนเอง

เราเรยกวา”กรรม” บคคลจงใจแลว

จงกระทาดวยกาย ดวยวาจา ดวยใจ”๑๘

“ธรรมทงหลาย มใจเปนหวหนา

มใจเปนใหญ สาเรจดวยใจ

ถาคนมใจชว กจะพดชวหรอทาชวตามไปดวย

เพราะความชวนน ทกขยอมตามตดเขาไป

เหมอนลอหมนตามรอยเทาโคทลากเกวยนไปฉะนน“๑๙

“โลกอนจตนาไป ถกจตผลกไสไป

จตเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอานาจ”๒๐

๑๘ อง.ฉกก.(บาล) ๒๒/๓๓๔/๔๖๓. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๑๕๗. ๑๙ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑/๒๓.

๑๕

นอกจากนนพระพทธเจายงทรงสอนใหเชอเรองผลแหงกรรม วาผใดทากรรมเชนไรไว

ไมวาจะดหรอไมด ผนนยอมเปนทายาทแหงกรรมนน ๆ ดงพทธพจนทวา

“บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดรบผลเชนนน

ผทาด ยอมไดด ผทาชว ยอมไดชว”๒๑

“. . . บคคลใดเปนผมกฆาสตว ลกทรพย ฯลฯ เปนมจฉาทฐในโลกน หลงจาก

ตายแลวจงไปเกดในอบาย ทคต วนบาต นรก บคคลนน หลงจากตายแลวไปเกดใน

อบาย ทคต วนบาต นรก เพราะบาปกรรมทเขาทาไวในชาตกอนใหผลเปนทกข

บาปกรรมทเขาทาไวในภายหลงใหผลเปนทกข หรอในเวลาใกลตาย เขามมจฉาทฐทให

บรบรณยดมนไว แตการทบคคลเปนผมกฆาสตว ลกทรพย ฯลฯ เปนมจฉาทฐในโลกน

เขายอมเสวยวบากแหงกรรมนนในชาตนบาง ในชาตหนาบาง ในชาตตอ ๆ ไปบาง”๒๒

พระพทธเจาทรงสอนใหปฏบตโดยการควบคมจต เพราะผฝกจตไดยอมเกดผลด

กลาวคอ จะมปญญาทจะกาจด ราคะ โทสะ โมหะ ดงพทธพจนทวา

“การฝกจตทควบคมไดยาก เปลยนแปลงงาย

ชอบใฝหาแตอารมณทปรารถนา

จดวาเปนความด

เพราะจตทฝกแลวนาสขมาให“๒๓

จากคาสอนของพระองคทมงใหพทธบรษทปฏบตตามหลกคาสอนนน เพอชวตทดงาม

มความสขตงแตระดบปถชน จนกระทงเปนอรยบคคลทง ๔ ประเภทนน ดงนน พระองคจงได

พระนามวา”กรรมวาท” คอ ผประกาศหลกกรรม และวรยวาท คอผประกาศหลกความเพยร โดย

ทรงสอนใหพทธบรษทไดรความเปนไปของเหตปจจยทงปวงตามความเปนจรง นนคอการชทางให

ปฏบตจนเกดปญญารธรรม แลวนาผลการปฏบตมาใชดาเนนชวตใหเกดประโยชนแกตนเองและ

ผอน ดงบทสวดพระพทธคณของพระพทธเจาวา “อนตตโร ปรสทมมสารถ” พระพทธเจาทรงเปน

สารถฝกคนทจะตองฝกอยางไมมใครยงกวา คอ ยอดเยยม เพราะพระองคเปนสารถทฝกมนษย

๒๐ ส.ส.(ไทย) ๑๕/๖๒/๗๓. ๒๑ ส.ส. ๕/๙๐๓/๓๓. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม และ พระสธวรญาณ, (ณรงค

จตตโสภโณ), พทธศาสตรปรทรรศน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๑),

หนา ๑๒๒. ๒๒ ม.อ. (ไทย) ๑๔/๓๐๓/๓๖๖. ๒๓ ข.ธ.(ไทย) ๒๕/๓๕/๓๖.,๒๕/๕๐/๔๐๓.

๑๖

ทงหลายใหเดนทางทถกตอง ซงกอนการตรสรของพระพทธเจาคนในสมยนนกมความเพยรในการ

แสวงหาความหลดพนจากความทกข เชนนาปรากฏการณทางธรรมชาต ฟารอง ฟาผา แมนา ภเขา

เปนสงเคารพสกการะแลวเอาใจดวยนาสงตางๆ มาบชา สงเวย บวงสรวง เพอทาใหเทพเจาพอใจ

จะไดดลบนดาลใหความสข ความเจรญบงเกดแกตนและบรวารของตน การออนวอนตอสงศกด

จงเทากบเปนการแกปญหาทปลายเหตหรอแกทกขภายนอกตนเอง จนลมศกยภาพวา

มนษยเปนผมความสามารถพฒนากายและจตวญญาณใหมอสระ หลดพนจากการถกครอบงา

ดวย อวชชา กเลส ตณหา หรออกศลกรรมบถ ๑๐ ซงไดแก กายกรรมทจรต ๓ วจกรรมทจรต ๔

มโนกรรมทจรต ๓ ซงเปนรากเหงาของความทกขทงปวงครอบงา ดงพทธพจนทวา

“โลภะ โทสะ และโมหะเกดขนภายในตน

ยอมทารายบรษผมจตเลวทราม

เหมอนขยไผกาจดตนไผ ฉะนน“๒๔

การตรสรของพระพทธเจาเปนเรองทเกยวกบความจรงของโลกและธรรมชาต พระองค

ทรงพจารณาเหนความเกดขนและความเสอมไปในอปาทานขนธ ๕ กลาวคอ พระพทธเจาทรงเหน

รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณมความเกดขนเปนอยางน ความดบแหงอปาทานขนธ ๕

เปนอยางน อยไมนาน จตของพระพทธเจากทรงหลดพนจากอาสวะทงหลาย เพราะไมถอมน สวน

การประกาศศาสนา หลงจากการตรสรของพระพทธเจานน พระองคทรงพจารณาทบทวนธรรมท

ตรสร ตรกตรองวาธรรมทพระองคคนพบนน บรรลไดยากเพราะทวนกระแส เพราะธรรมนละเอยด

ลกซง รเหนไดยาก และประณต ผทมราคะ โทสะ โมหะครอบงาจะไมสามารถรและเขาใจไดพระทย

ของพระพทธเจากนอมไปเพอจะประทบอยเฉย มไดนอมไปเพอแสดงธรรม ดงพทธพจนตอไปน

“บดน เรายงไมควรประกาศธรรมทเราไดบรรลดวยความลาบาก

เพราะธรรมนไมใชธรรมทผถกราคะและโทสะครอบงาจะรไดงาย

แตเปนธรรมพาทวนกระแส ละเอยด ลกซง รเหนไดยาก ประณต

ผกาหนดดวยราคะ ถกกองโมหะหมหอไว จกรเหนไมได”๒๕

แตเมอพระองคทรงพจารณาใครครวญดวยพระปญญาญาณวาสตวทงหลายผทมธลใน

ดวงตาเบาบางผมธลในดวงตามาก ผมอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด มอาการทราม สอน

ใหรไดงาย…ยงมบาง ดวยพระมหากรณาคณ พระองคจงตดสนพระทยวาจะประกาศธรรมแกสตว

โลกดงพทธพจน ดงตอไปน

๒๔ ส.ส.(ไทย) ๑๕/๑๑๓,๑๓๔/๑๓๐,๑๖๗. ๒๕ ว.ม. (ไทย) ๔/๗/๑๑, ท.ม.(ไทย) ๑๐/๖๗/๓๘.

๑๗

“สตวทงหลายเหลาใดจะฟงจงปลอยศรทธามาเถด

เราไดเปดประตแหงอมตะ(อรยมรรค คอนพพาน) แกสตวทงหลายเหลานนแลว

ทานพรหม เพราะเราสาคญวาจะลาบาก

จงมไดแสดงธรรมทประณตคลองแคลวในหมมนษย”๒๖

ดงนน พระพทธเจาทรงเรมพจารณาวาผใดทเหมาะสมทจะรและเขาใจธรรมทพระองค

ตรสรไดโดยงาย พระราชภารกจททรงกระทาตอไปคอการเสดจพระราชดาเนนไปโปรดปญจวคคย

ทปาอสปตนมฤคทายวน จงถอวาเปนเสมอนวนเคลอนกงลอแหงธรรมหรอวนเคลอนธรรมจกร

ประกาศธรรมใหแกสรรพสตวทวโลก ดงทเราจะคนกบคาวา “ธรรมจกกปปวตนสตร” ดงนน การเรม

ประกาศธรรมหรอการแสดงปฐมเทศนาใหแกปญจวคคย พระพทธเจาทรงแสดงใหปญจวคคยได

ละทางสดโตง ๒ สาย ไดแก ๑) กามสขลลกานโยคในกามทงหลาย (การหมกมนดวยกามสขใน

กามทงหลาย) เปนธรรมอนทราม เปนของชาวบาน เปนของปถชน ไมใชของพระอรยะ

ไมประกอบดวยประโยชน ๒) อตตกลมถานโยค(การประกอบความลาบากเดอดรอนแกตน)

เปนทกข ไมใชของพระอรยะ ไมประกอบดวยประโยชน และสงททาใหพระพทธเจาตรสร คอ

มชฌมาปฏปทา ซงไดแกอรยมรรคมองค ๘ อนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไป

เพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพาน พระพทธเจาไดทรงพระกรณาคณนา

สงทพระองคไดตรสรมาสอนใหปญจวคคย ดงพทธพจนทวา “สงใดสงหนง มความเกดขนเปน

ธรรมดา สงนนทงปวง มความดบเปนธรรมดา” เมอแสดงธรรมจบทานโกณฑญญะไดดวงตาเหน

ธรรมบรรลเปนพระโสดาบน ซงเทากบเปนประจกษพยานในการตรสรของพระพทธเจา ใหมวล

มนษยชาตไดพบทางหลดพนจากการถกอวชชาครอบงา โดยประพฤต ปฏบตตนตามอยางถกตองก

จะบรรลเปนอรยบคคลตงแตชนโสดาบน จนกระทงเปนพระอรหนต

สรปธรรมชาตของชวตทพระพทธเจาตรสรเปนเรองเกยวกบเหตปจจยและองคประกอบ

ของการมชวต พรอมกบการดาเนนชวตทถกตองดงามตามหลกมชฌมาปฏปทาไดแก อรยมรรคม

องค ๘ ธรรมชาตของชวตนนเกดขนมาจากองคประกอบ คอกายกบจต หรอรปธรรม ไดแก รางกาย

กบนามธรรม ไดแก จตและเจตสก การกระทาตาง ๆ ทแสดงออกมาทางกายและวาจานน จะตองม

สวนทเปนนามธรรมเปนตวรและสงการ ไมวาการแสดงออกมาจะเปนสงทดหรอไมดกตาม

พระพทธเจาทรงแสดงธรรมสงสอนพทธบรษท พระองคไดตรสเกยวกบเรองจต กลาวถง

ความสาคญของจตและหนาทของจตทเปนตวสงการ บงการใหมนษยทาสงทงทดและไมด จนเปน

๒๖ ว.ม.(ไทย) ๔/๙/๑๕. ท.ม. (ไทย) ๑๐/๗๑/๔๑.

๑๘

เหตปจจยใหตองทนทกขทรมาน เวยน วาย ตาย เกด ทกข สข หาทสดมไดแมพระองคเองกตกอย

ภายใตอทธพลของจตเปนระยะเวลาอนเนนนาน ดงพทธพจนทวา

“ภกษทงหลายเพราะไมรแจงแทงตลอดอรยสจ ๔ ประการ

เราและเธอทงหลายจงเทยวเรรอนไปตลอดกาลยาวนานอยางน”๒๗

“ชนเหลาใดไมรทกข เหตเกดทกข

ธรรมชาตเปนทดบทกขลงไดสนเชง

และไมรจกทางปฏบตใหถงความดบทกข

ชนเหลานนเปนผเสอมจากเจโตวมตตและปญญาวมตต

เปนผไมควรทจะทาทสดแหงทกขได

เปนผเขาถงชาตและชราแท”๒๘

“ภกษทงหลาย ทอนไมทขวางไปบนอากาศ บางคราวเอาโคนลงมา บางคราวเอา

ตรงกลางลงมาบางคราวเอาปลายลงมา แมฉนใด สตวทงหลายผมอวชชาปดกน ม

ตณหาโยงใยจงแลนไป ทองเทยวไป บางคราวจากโลกนไปสโลกอน บางคราวจากโลก

อนมาสโลกน กฉนนนเหมอนกน”๒๙

“การฝกจตทควบคมไดยาก เปลยนแปลงไดงาย

ชอบใฝหาอารมณทปรารถนา จดวาเปนความด

เพราะจตทฝกดแลวยอมนาสขมาให”๓๐

“คนเหลาใดสารวมจต

ททองเทยวไปไกล เทยวไปดวงเดยว

ไมมรปราง อาศยอยในถา

คนเหลานนจกพนจากเครองผกแหงมาร”๓๑

๒๗ ส.ม. (ไทย) ๑๙/๑๐๙๑/๖๐๕. ๒๘ ส.ม. (ไทย) ๑๙/๑๐๙๒/๖๐๖. ๒๙ ส.ม. (ไทย) ๑๙/๑๑๐๓/๖๑๔. ๓๐ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๕/๓๖. ๓๑ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๗/๓๗.

๑๙

“จตทตงไวผด พงทาใหไดรบความเสยหาย

ยงกวาความเสยหายทโจรเหนโจร

หรอผกจองเวรเหนผจองเวร จะพงทาใหแกกน”๓๒

จากการคนพบความจรงทางธรรมชาต (อรยสจ ๔) ของพระพทธเจานเอง ทาใหพระองค

ทรงประกาศวา ”พระองคทรงสามารถเขาถงตวเองได ดวยการเอาชนะจตไดอยางเดดขาด เปนเหต

ใหทรงไดรบเนมตกนามวา พระชนะ(พระผนาชย) “เปนการประกาศอยางแจมชดวาพระองคไดรบ

อสรภาพทางจต ไดหลดพนแลวจากการทองเทยวเวยน วาย ตาย เกด ดงพทธพจนทวา “ภกษ

ทงหลาย เราไดรแจงแทงตลอดอรยสจ เราไดรแจงแทงตลอดทกขสมทยอรยสจ เราไดรแจงแทง

ตลอดทกขนโรธอรยสจ เราไดรแจงแทงตลอดทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ เราถอนภวตณหาได

แลว ภวเนตตสนไปแลว บดนภพใหมไมมอก” นอกจากนนพระพทธเจายงไดตรสเวยยากรณภาษต

ดงตอไปนวา

“เพราะไมเหนอรยสจ ๔ ประการตามความเปนจรง

เราและเธอทงหลายจงเทยวเรรอนไป

ในชาตนน ๆ ตลอดกาลยาวนาน

อรยสจ ๔ ประการนเราและเธอทงหลายเหนแลว

ภวเนตตเราถอนไดแลว รากเหงาทกขเราตดขาดแลว

บดนภพใหมไมมอก”๓๓

๒.๒ คาสอนสาคญ ๆ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา

คาสอนทสาคญ ๆ ในคมภรทางพระพทธศาสนามมากมาย พระพทธเจาทรงสอน

พทธบรษท ๔ ใหเขาใจการดาเนนชวตทถกตอง โดยยดทางสายกลางหรออรยมรรคมองค ๘ ตงแต

สมมาทฐ จนถงสมมาสมาธ สรปคอ การศกษาเพอนาไปสการปฏบต ๓ ทาง ไดแก การควบคมทาง

กาย วาจาใหเรยบรอย ดวยศล (ศล ๕,๘,๑๐,๒๒๗,๓๑๑) ฝกอบรมจตใหมความมนคงทางอารมณ

ทนตอสงยวยวน ไมหวนไหวตอสงยวยวนท เขามาทางตา ห จมก ลน กาย และใจ ทจะเปนสาเหต

แห งการทาประพฤต ผดทางกาย วาจา และใจ การฝกอบรมดวยสมถกรรมฐานและ

วปสสนากรรมฐาน เมอฝกอบรมจตดวยสมาธไดมนคงแลวจงเจรญภาวนา บาเพญเพยรทางจต

เพอใหเกดปญญา ดวยการคดพจารณาสรรพสงทงหลายตามความเปนจรง ใหรเทาทนความ

๓๒ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๔๒/๓๙. ๓๓ ว.ม. (ไทย) ๕/๒๘๗/๑๐๒–๔, ท.ม.(ไทย) ๑๐/๑๕๕/๙๙–๑๐๐, ส.ม.(ไทย) ๑๙/๑๐๙๑/๖๐๕–๖.

๒๐

เปลยนแปลงไมมวหลงยดตดในสงท งหลายท งปวงวาเปนของเรา ดวยวธการคดแบบ

โยนโสมนสการ โดยการอาศยสงจากภายนอกทเรยกวา ปรโตโฆสะ เพอเปนการพฒนาปญญา

การศกษาหรอการประพฤตปฏบตในลกษณะขางตนเรยกวา ไตรสกขา (การศกษา ๓ ทาง)

หลกธรรมคาสอนของพระพทธเจามมากมาย ครงหนงพระพทธเจาเสดจประทบอยทปาไมประด

ลาย พระองคทรงหยบใบไมในปานนขนมาหนงกามอ แลวตรสถามวา ใบไมทอยในกามอเดยวของ

พระองคกบใบไมในปาประด ใบไมทไหนมากกวากน พระภกษตอบวา ทปาประด พระองคได

ตรสวา การตรสรธรรมของพระองคนน ทาใหพระองคทรงรธรรมมากมายอปมาเหมอนใบไมทมอย

ในปา แตทรงเลอกเฉพาะธรรมทมประโยชนตอการดบทกข การหลดพนจากอวชชา กเลส และ

ตณหา เสมอนกบใบไมทพระองคทรงหยบไวในกามอนนเอง

สาหรบการทาวทยานพนธในครงน ผศกษาวจยของนาเสนอเฉพาะเรองทเกยวของกบ

หลกธรรมอรยมรรคมองค ๘ โดยตรง สวนหลกธรรมอน ๆ จะขอกลาวไวเพยงสงเขป ดงตอไปน

คาสอนทสาคญ ๆ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนามมากมายและหลกธรรมท

พระพทธเจาทรงเนนมากทสด ไดแก

๑) โอวาท ๓ พระพทธเจาไดสอนเรองนไวดงน คอ

(๑) การไมทาบาปทงปวง

(๒) การทากศลใหถงพรอม

(๓) การทาจตใจของตนใหผองแผว๓๔

โอวาท ๓ ของมความสมพนธกบหลกธรรมตาง ๆ เพอนามาประพฤตปฏบตดงน คอ

(๑) การไมทาบาปทงปวง ดวยการรกษาศล ๕ ,๘,๑๐,๒๒๗,๓๑๑

(๒) การทากศลใหถงพรอม ดวยการประพฤตปฏบตตาม เบญจธรรม ๕

กตญกตเวท หรโอตตปปะ ฯลฯ

(๓) การทาจตใจของตนใหผองแผว ดวยการเจรญสตปฏฐาน ๔ การเจรญ

พรหมวหารธรรม เปนตน

๒) อรยสจ ๔ หมายถงความจรง อนประเสรฐ ๔ ประการ ไดแก

(๑) ทกข คอ สงทควรกาหนดรตองรวามนเปนอยางไร เชน ความไมสบายกาย

ไมสบายใจ สภาพททนอยไดยาก บบคนจตใจอนเกดจากความอยาก โดยยอคออปาทานขนธ ๕

๓๔ ท.ม.(ไทย) ๑๐/๘๐/๕๐.

๒๑

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดอธบายทกขไวดงน

ทกข คอปญหาตาง ๆ ของมนษย เปนเรองบบคนชวตจตใจ มอยทวไปแก

สตวมนษยทกคน เกดขนแกใครเมอใดกเปนจดสนใจเปนของเดนชดแกผนนเมอ

นน ...ดงนน ทกขจงเปนจดสนใจปรากฏ เดนชดอยในชวตของทก ๆ คน เรยก

ไดวาเปนของรชดรงายเหนงาย จความสนใจ เหมาะทจะยกขนเปนขอปรารภ

คอเปนจดเรมตนในการแสดงธรรม ยงกวานน ทกขเปนของนาเกลยดนากลว

และนาตกใจสาหรบคนจานวนมาก คอยหลกเลยง ไมอยากไดยนแมแตคนท

กาลงเพลดเพลนลมหลงมวเมา ไมตระหนกรวาตนเองกาลงมปญหาและกาลง

เปนปญหา เมอมผมาชปญหาให กจะกระทบใจทาใหสะดงสะเทอนและมความ

ไหวหวน พระพทธเจาทรงสอนปรารภเรองทกข เพอกระตนเตอนใหเขาฉกใจได

คด เปนทางทจะเรมตนพจารณาแกปญหาดบความทกข…พระพทธเจาทรง

สอนทกข มใชเพอใหเปนทกข แตเพอเปนจดเรมตนทจะดบทกข เพราะทรงรวา

ทกขหรอปญหานนเปนสงทแกไขใหดบได มใชเปนของเทยงแทแนนอนจะตอง

คงอยตลอดไป ชวตนทยงคบของ กเพราะมทกขมปญหาคอยรบกวนอย ถาดบ

ทกขแกปญหาแลว หรอไดสรางความสามารถในการดบทกขแกปญหาไวพรอม

แลว ชวตกจะปลอดโปรงโลงเบา พบสขแทจรง แตการดบทกขหรอแกปญหานน

มใชทาดวยการหลบเลยงปญหาหรอปดตาไมมองทกข ตรงขามตองใชวธรบรส

หนาเผชญดมน การรบรสหนามใช หมายความวาจะเขา ไปแบก ทกขไวหรอจะ

ใหตนเปนทกข แตเพอรเทาทนจะไดแกไขกาจด มนได การรเทาทนนคอการทา

หนาทตอทกขใหถกตอง ไดแกทาปรญญา คอกาหนดร ทาความเขาใจสภาวะ

ของทกขหรอปญหานน ใหรวาทกขนนหรอปญหานน ใหรวาทกขหรอปญหา

ของเรานนคออะไรกนแน อยทไหน มขอบเขตแคใด เมอกาหนดจบทกขไดอยาง

น เหมอนแพทยตรวจอาการจนรโรครจดทเปนโรคแลว กเปนอนเสรจหนาทตอ

ทกข เราไมมหนาทกาจดทกขหรอละเวน เพราะทกขจะละทตวมนเองไมได ตอง

ละทเหตของมน ถาจะละทกขทตวทกขกเหมอนรกษาโรคทอาการ เชนใหยา

ระงบอาการไว แกไขโรคไมไดจรงพงดาเนนการคนหาสาเหตตอไป แพทยเรยนร

เกยวกบโรค และตองเรยนรเรองรางกายอนเปนทตงแหงโรคดวย ฉนใด ผจะดบ

๒๒

ทกขเม อเรยนร ท กข กตองเรยนร เก ยวกบชว ตอนเปนท ต งแหงทกข รวมถง

สภาวะแหงสงขารโลกทเกยวของดวยฉนนน๓๕

สรปวาทกขเปนสภาพทคนเราไมชอบ พยายามทจะหลกเลยงไมวาสมยใดหรอยค

ใด ๆ กตาม ในสมยพทธกาล พระพทธเจากทรงสอนใหพทธบรษทไดรและเขาใจทกขวาเปนเรอง

ธรรมดาทเกดขนกบทกคน และทรงแนะนาวธใหดบความทกขดวยตนเอง โดยอาศยความเหนท

ถกตองตามความจรงของธรรมชาตหรอรเทาทนธรรมดา วาสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย

(๒) สมทย คอ สงทควรกาหนดละ เปนสาเหตททาใหเกดทกข ทกขเกดจากตณหา

๓ ไดแก กามตณหา (ความอยากในกามคณ) ภวตณหา (อยากมอยากเปน) และวภวตณหา (ความ

อยากไมม ไมเปนตามทมอยเปนอย)

ความทกขเปนสงททกคนเกลยดและกลวมาก ไมอยากใหตนเองตองประสบกบ

สงนน และจะมกคน เมอพบกบทกขหรอปญหาแลวสามารถจะกาจดความทกขไดดวยตวเอง

แมปจจบนคนมกจะอางวาเปนยคทมความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย แลว

พยายามจะเอาชนะธรรมชาตตาง ๆ ไดมากมาย สามารถเดนทางไปยงดวงดาวตาง ๆ นอกโลกได

แตความวนวายทเกดจากความเจรญทางวตถตาง ๆ มมากมาย เชน การสอสารไรพรมแดนททว

โลกตดตอถงกนไดเพยงนวมอสมผส จากนยามนแสดงใหเหนถงความเจรญกาวหนาทางดาน

อเลคทรอนคส ความเจรญทงหลายเหลาน ทกคนในยคนควรจะภาคภมใจในผลงานของพวกตน

อยางยง แตตามสภาพความจรงปรากกวาผทไดรบประโยชนมากท สดคอเจาของลขสทธหรอ

ผคนพบเทคโนโลยเพยงกลมเดยว มใชคนทงโลก ดงนน จงมกลมตาง ๆ พยายามทจะคดคนความร

ใหม ๆ เพยงเพอทาใหตนหรอประเทศของตนไดรบสทธประโยชนใหมากทสด ไดเปรยบผอนมาก

ทสด จงเปนเหตและปจจยสาคญแหงการแกงแยงชงดชงเดนจากความโลภ นาไปสความโกรธ

ความพยาบาท ความหลงมวเมา อาฆาตซงกนและกน ความไมรเพราะอวชชาปดกนปญญา

จงสรางความทกขและความเดอดรอนใหกบผคนในสงคมทวโลก คนทวโลกยอมรบและบชาวตถ

มากกวาคณธรรมและศลธรรมหรอจรยธรรมทางศาสนา ประเทศสวนใหญกาลงปฏเสธศาสนาแต

หนมาชนชมวตถ คนสวนใหญกาลงหลกเลยงความถกตองหรอกฎธรรมดาของธรรมชาต แมแต

วยรนทอยในโรงเรยนระดบการศกษาขนพนฐานตองตกอยในวงวนแหงความทกข นกเรยนศกษา

เลาเรยนเพอใหไดมาซงเกยรตบตรหรอวฒบตร เพอเปนฐานของการกาวไปศกษาขนอดมศกษา

การแขงขนทวความรนแรงเขามายงกระบวนการศกษาระดบประเทศ นกเรยนตองแขงขนกน

๓๕ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๙๐๕–๙๐๖.

๒๓

เดนทางขนรถเมล แยงเพอซออาหารแมแตทเรยนกตองแขงขน ฯลฯ นกเรยนสวนใหญยงสบสนกบ

ตวเองอยางมาก สวนคณครเองกมความเขาใจตวเองคลาดเคลอนจากกฎเกณฑทถกตองของ

จรยธรรมของความเปนคร ทงนคณครเองกพบกบมรสมชวตเพราะฝากชวตไวกบวตถนยมมาก

เกนไป สวนพอ แม กมองเหนแตความสาคญทางวตถสงของทงหลายทเฝายวยวนอายตนะทง

ภายนอกและภายใน มแตความคดวาเราตองหาวตถใหไดมากทสด เพอความสขสบายของตนเอง

และครอบครว จนบางครงทงลกใหอยกบหญงคนรบใชทไมมความรและคณธรรม ไมเชนนนกทง

เ งนใหกบลก ปลอยให เดกผจญภยกบส อสารท แฝงด วยความคดท ผด ๆ ยาเสพตด

เกมอเลคทรอนคสออนไลนตาง ๆ โดยเฉพาะการสอสารทใหเสรภาพมากเทาใดความยอยยบทาง

วฒนธรรมและความเสอมของคนกจะเหนหางจากศาสนามากขนเปนเงาตดตามตวเชนกน เราไม

อาจจะปฏเสธไดเลยวาการสอสารทไรพรมแดนมประโยชนอยางมหาศาล ถาทกคนในโลกม

คณธรรมและจรยธรรมตามหลกศาสนาของตน โดยมพนฐานคอความรกความเมตตาเพอนมนษย

ดวยกนอยางจรงใจซงกนและกน สอสารดงกลาวกจะสรางแตคณประโยชนสาหรบมวลมนษยชาต

ทงโลก สาหรบสภาพความเปนจรงนน ปรากฏวามนษยมแตความเหนแกตว เหนแกพวกพอง จอง

แตจะเอารดเอาเปรยบแกกนและกน

ดงนน สงทนกวทยาศาสตรไดคนพบในธรรมชาต เพอสรางใหเกดประโยชนแก

เพอนมนษยดวยกน จงเปนความหวงทเลอนลอยเลอนลาง ความรและเทคโนโลยทงหลายทงปวง

จงตองถกนามาเปนเครองตอรองทางการเมอง เศรษฐกจ ฯลฯ แกผฉกฉวยโอกาสสรางความรารวย

ความเปนใหญใหแกตนเองและพรรคพวก ซงไมมความรเทาทนกเลสทเขาครอบงาตนเอง จนทาให

ตนตองเสอมจากความดแลววงวนอยในความโลภ ความโกรธ ความหลงตลอดกาลนานเพอ

แสวงหาความสขทางภายนอกกายดงพทธพจน ทกลาววา

“ราตรหนง ยาวนานสาหรบคนผตนอย

ระยะทางโยชนหนง ยาวไกลสาหรบคนผเมอยลา

สงสารวฏ ยาวนานสาหรบคนพาลผไมรแจงสทธรรม”๓๖

“คนพาลผมปญญาทราม ทาตวใหเปนดจขาศก

เทยวทาบาปกรรมทใหผลเผดรอน”๓๗

“ความรเกดแกคนพาลเพยงเพอทาลายถายเดยว

ความรของคนพาลนน กาจดคณงามความด

๓๖ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/ ๖๐/๔๕. ๓๗ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๖๖/ ๔๗.

๒๔

ทาปญญาของเขาใหตกตา”๓๘

คนเราทกวนนจงมแตความทกข เพราะมวแตแสวงหาความสขจากภายนอก จน

ลมเหลยวมองวาความสขทแทจรงของมนษยนนอยภายใน นนคอจตใจทสงบเยอกเยนปราศจาก

การปรงแตงหรอถามบางกตามรเทาทนสงทเกดขนแลวปลอยวางได เราจะเหนตวอยางไดจาก

พระพทธเจาและพระอรยสาวกทอยกบโลกแตไมตดโลก (โลก คอทอยอาศย, แผนดน อกนยหนง

คอสงขารโลก สรรพสงทกอยางทงรปธรรม นามธรรมทเรยกวาขนธ ๕ เปนสงทถกปจจยปรงแตง

หรอเกดจากเหตปจจย) ถามนษยยงไมหนกลบมามองความเปนจรงตามธรรมชาตกเทากบมนษย

ไดสญเสยโอกาสพฒนาตนเองใหเปนผประเสรฐหรอผเจรญ ความประเสรฐหรอความเจรญนน

ไมไดหมายถงวตถ แตหมายถงจตใจทเปนอสระหลดพนจากการถกครอบงาจากอวชชา ทมความ

โลภ ความโกรธ ความหลง เปนตวการใหญชกใยใหมนษยตองทกขทรมานนานแสนนาน

(๓) นโรธ คอ สงทควรทาใหแจง ไดแก ความดบทกข ภาวะทตณหาทงหลายดบ

สนไป ดงนพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดอธบายไวดงน

นโรธ คอความดบทกข หรอภาวะหมดปญหา เมอไดกลาวถงทกขหรอ

ปญหาพรอมทงสาเหตอนเปนเรองรายไมนาพงใจแลว พระพทธเจาทรงชโลม

ดวงใจเวไนยชนใหเกดความเบาใจและใหมความหวงขน ดวยการตรสอรยสจ ขอท

๓ คอนโรธ แสดงใหเหนวาทกขทบบคนนนดบได ปญหาทกดดนนนแกไขได

ทางออกทนาพงใจมอย ทงน เพราะสาเหตแหงปญหาหรอความทกขนนเปนสงท

กาจด หรอทาใหหมดสนไปได ทกขหรอปญหาตงอยไดดวยอาศยเหต เมอกาจด

เหตแลว ทกขทเปนผลกพลอยดบสนไปดวย เมอทกขดบไป ปญหาหมดไป กม

ภาวะหมดปญหา หรอภาวะไรทกขปรากฏขนมาอยางเปนไปเองโดยความเปนไป

ตามธรรมดาของกระบวนการธรรมเอง และทงโดยความเหมาะสมแหงกลวธการ

สอนทชวนสนใจ ชวยใหเขาใจและไดผลด”

เมอกาจดตณหาพรอมทงกเลสทงหลายทคอยบบคนครอบงา และหลอน

หลอก จตลงได จตจงไมถกทรมานดวยความเรารอน รานรน กระวนกระวาย

ความหวาดหวนพร นกลว ความกระทบกระท ง ความหงอยเหงา และความ

เบ อหนาย ไมตองหวงความสขเพยงดวยการว งหนหลบออกไปจากอาการ

เหลานบาง แกไขดวยหาอะไรมาเตมมากลบปดไวหรอแทนใหบาง หาทระบาย

ออกไปภายนอกบาง พอผานไปคราวๆ หนง แตคราวนจตหลดพนเปนอสระ

๓๘ ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๗๒/ ๔๙.

๒๕

เปนตวของมนเอง ปลอดโปรงโลงเบา มความสขทไรไฝฝาดวยไมตองสะดด

พะพานสงกงวลคงคางใจ สงบ สดชน เบกบาน ผองใสไดตลอดทกเวลาอยาง

เปนปกตของใจ บรรลภาวะสมบรณแหงชวตดานใน สวนอกดานหนง เมอจต

หลดพนจากกเลสทบบคนครอบงาหลอนหลอและเงอนปมทตดของภายในเปน

อสระผองใสแลว อวชชาไมมอทธพลหนนชกใยอกตอไป ปญญากพลอยหลด

พนจากกเลสทบดบง เคลอบคลม บดเบอน หรอยอมส บรสทธเปนอสระไปดวย

ทาใหสามารถคดพจารณาสงทงหลายอยางถกตองตรงตามความจรง มองสง

ท งหลายตามสภาวะและตามเหตปจจย เม อไมมอวชชาตณหาคอยชกให

ไขวเขว ปญญากเปนเจาการในการจรยธรรม ชกนาพฤตกรรม ทาใหวางใจ

ปฏบตตนแสดงออก สมพนธกบโลกและชวตดวยความร เทาทนกบคตแหง

ธรรมดา นอกจากปญญานนจะเปนรากฐานแหงความบรสทธเปนอสระของ

จ ตใจในส วนช ว ตด านในแล วในส วนช ว ตด านนอก ก ช วยให ใช ความร

ความสามารถของเขาถกใชใหเปนประโยชนไดเตมทของมน ไมมอะไรหนวง

เหนยวบดเบน เปนไปเพอความดงามอยางเดยว ซงทานเรยกวา เปนการดาเนน

ชวตดวยปญญา หรอชวตทดาเนนดวยปญญา… จตใจกเปดกวางออก แผ

ความรสกอสระออกไปพรอมทจะรบสข ทกขของเพอนสตวโลกและคดเกอกล

ชวยเหลอ โดยนยน ปญญาจงไดกรณามาเปนแรงชนา ชชองทางพฤตกรรม

ตอไป ทาใหดาเนนชวตเพอประโยชนสขของผอนไดเตมท และในเมอไมยดมน

ถอม นอะไร ในแงท เปนกเลส ในแงท ผกพนจะเอาจะไดเพ อตวตนแลวกจง

สามารถทาการตาง ๆ ทดงาม บาเพญกจเพอประโยชนสขแกผอนไดอยางแนว

แน และเดดเดยวจรงจง สาหรบชวตดานใน มจตใจเปนอสระ เปนสข ผองใส

เบกบานเปนความบรบรณแหงประโยชนตน เรยกวา อตตหตสมบต สวนชวต

ดานนอก กดาเนนไปเพอเกอกลแกผอน เรยกวา ปรหตปฏบต ๓๙

ดงนน ผใดกตามทมความเพยร ความพยายามทจะสลดอวชชา และทาใหจตของ

ตนเองมอสรภาพจรง ๆ เพราะไดเดนตามอรยมรรคมองค ๘ บคคลนนยอมไดรบความสขอยาง

ถาวร ไมตองเรารอน ทรนทรายอกตอไปจากการปรงแตงของจต เปนการดบสนทจากจตทซดสาย

พบกบความสงบเยนดงทพทธบรษทในสมยพทธกาลจานวนมากไดรบฟงธรรมของพระพทธเจาแลว

๓๙ ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๓), หนา ๙๐๘–๙๐๙.

๒๖

นามาประพฤตปฏบตและดาเนนตามอรยมรรคมองค ๘ จนพบกบผลคอความสงบเยน ดงพทธ

พจนวา

“ผบรรลจดหมายปลายทางแลว

ไรความโศก หลดพนแลวในธรรมทงปวง

ละกเลสเครองรอยรดไดหมด ยอมไมมความเรารอน”๔๐

“ผหลดพนเพราะรชอบ ผสงบ ผคงท

ยอมมมโนกรรมทสงบ วจกรรมทสงบ กายกรรมทสงบ“๔๑

“พระอรหนตทงหลายอยสถานทใด

คอ จะเปนบานกตาม ปากตาม ทลมกตาม ทดอนกตาม

สถานทนน เปนรมณยสถาน“๔๒

เมอทกคนตองการความสข กตองใชความพยายามฝกฝน ปฏบตตนใหดาเนนชวต

ตามหลกอรยมรรคมองค ๘ โดยเรมตนจะตองมความเหนทถกตอง หรอมสมมาทฐ ซงถอวาเปน

อรยมรรคขอท ๑ ไดแลว จงปฏบตตามมรรคขออน ๆ ตอไปดวยความศรทธา

(๔) มรรค คอ สงทควรเจรญ เปนขอนาไปสความดบทกข ไดแก มรรคมองค ๘

หรอมชฌมาปฏปทา (ทางสายกลาง) คอธรรมทตองลงมอปฏบตดวยตนเองจงสามารถนาไปส

ความดบทกขหรอการแกปญหาได ซงมรรคมองค ๘ จะไดกลาวถงสาระอยางละเอยดในตอนตอไป

สรปวา อรยสจ ๔ คอการเขาไปรปญหา สาวหาสาเหตททาใหเกดปญหา แลวหา

หนทางเพอการดบเหตปจจยแหงความทกขไดเมอใด ผลคอความสงบสขปราศจากการบบคนใจ ท

ผานมาทางอายตนะภายในและภายนอกทง ๖ ยอมรบความเปลยนแปลงทเปนไปตามกฎธรรมดา

แหงธรรมชาตแมความทกขทางกายจะเกดขน แตความทกขทางใจกไมม เนองจากไมยดมนถอมน

หรอปรงแตงอารมณ

๓) ปฏจจสมปบาท (ธรรมทอาศยกนและกน) เหตปจจยททาใหมนษยตองเวยน วาย

ตาย เกด เพราะสรรพสงมไดเกดขนเองโดยบงเอญ แตมนทกสงทกอยางมทมาจากเหตและปจจย

หลาย ๆ อยางประกอบกนในพระไตรปฎกไดกลาวเกยวกบเรองของปฏจจสมปบาทหรอปจจยาการ

ไวเปนลกโซ ดงน

เพราะนามรปเปนปจจย วญญาณจงม

๔๐ ข.ธ.(ไทย) ๒๕/ ๙๐/๕๖. ๔๑ ข.ธ.(ไทย) ๒๕/๙๖/๕๙. ๔๒ ข.ธ.(ไทย) ๒๕ /๙๘/๖๐.

๒๗

เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม

เพราะนามรปเปนปจจย ผสสะจงม

เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม

เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม

เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม

เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม

เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม

เพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาส

จงมความเกดขนแหงกองทกขทงมวลนมได ดวยประการฉะน๔๓

นอกจากนนพระพทธเจาไดตรสกบพระอานนทเกยวกบเรองปฏจจสมปบาท ในสวนท

เกยวของกบนามรปทปรากฏในพระไตรปฎก ดงตอไปน

อานนท ขอทเรากลาวเชนนวา “เพราะนามรปเปนปจจย ผสสะจงม” เธอพงทราบ

เหตผลทนามรปเปนปจจย ผสสะจงม ดงตอไปน การบญญตนามกาย๔๔ ตองพรอมดวย

อาการ๔๕ เพศ๔๖ นมต๔๗อทเทส๔๘เมออาการ เพศ นมต และอทเทศนน ๆ ไมมการสมผส

แตชอในรปกายจะปรากฏไดหรอ” ทานอานนททลตอบวา “ปรากฏไมได เลย

พระพทธเจาขา” … พระผมพระภาคเจาตรสวา “อานนท เพราะเหตนน เหต ตนเหต เหต

เกดและปจจยแหงผสสะ กคอนามรปนนเอง๔๙

๔๓ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๙๗/๕๘–๕๙. ๔๔ นามกาย หมายถงนามขนธ ๔ คอ (๑) เวทนาขนธ (๒) สญญาขนธ (๓) สงขารขนธ

(๔) วญญาณขนธ (ท.ม.อ. ๑๑๔/๙๙), ดใน ท.ม. ๑๐/๑๑๔/๖๕. ๔๕ อาการ หมายถงอากปกรยาของนามขนธแตละอยางทสาแดงออกมา (ท.ม. ฏกา ๑๑๔/๑๒๓) ๔๖ เพศ หมายถง ลกษณะทบงบอกหรอใชเปนเครองอนมารถงนามขนธแตละอยาง (ท.ม.ฏกา ๑๑๔/

๑๒๓) ๔๗ นมต หมายถงเครองหมายแสดงถงลกษณะเฉพาะของนามขนธแตละอยาง (ท.ม. ฏกา.๑๑๔/

๑๒๓) ๔๘ อทเทส หมายถงคาอธบายเกยวกบนามขนธแตละอยาง เชน เปนสงทไมใชรป เปนสงทรบรได

(ท.ม.ฏกา. ๑๑๔/๑๒๓) ๔๙ ท.ม.(ไทย) ๑๐/๑๑๔/๖๕.

๒๘

๔) ไตรลกษณ (กฎธรรมดา หรอกฎธรรมชาต) หมายถง ลกษณะทเปนสามญ หรอท

เรยกวา สามญลกษณะ คอ สงทเปนของสามญอยประจาโลก ๓ ประการ ซงผใดรและเขาใจความ

เปลยนแปลงของสรรพสงทงหลายในโลกน แลวยอมปลอยวางใจ มองใหเหนวา ประกอบดวย

(๑) อนจจง คอ สภาวะทสรรพสงเกดขน ตงอย แลวดบไป ไมวาสงนนจะมชวต

หรอไมกตาม เชนคน สตว ภเขา แมนา ลาธาร อาคาร สถานทตาง ๆ ยอมมความเปลยนแปลง

(๒) ทกขง คอ สภาวะททนอยไดยาก ถกบบคนดวยการเกดและสลายตวเพราะ

ปจจยทปรงแตงใหมสภาพอยางนนเปลยนแปลงไป ทาใหเกดความไมสบายกายไมสบายใจ

(๓) อนตตา คอ ความไมมตวตน วานของเรา นนของเรา คนสวนใหญพยายาม

ปฏเสธเกยวกบเรองทวา ไมมสงใดเปนของเราแมแตตวตนของเรา พระพทธเจากทรงสอนวา เปน

การคดทไมถกตอง เพราะถารางกายนเปนของเรา ทาไมเราบงคบไมได วาใหรางกายไมปวยไมเจบ

ไมหวหรอไมใหตาย กเพราะวาสงทงหลายทงปวงลวนแตเปนธรรมชาต เปลยนแปลงและเปนไป

ตามเหตตามปจจย๕๐

หลกธรรมทางพระพทธศาสนา เปนหลกธรรมทมงใหผปฏบตเขาถงความหลดพนจาก

การถกพนธนาการของอวชชา ไดแก กเลสทงหลาย (ความโลภ ความโกรธ ความหลง) การปฏบต

ตนเพอใหถงจดมงหมายหลกของทางพระพทธศาสนา คอตองดาเนนชวตทดงาม ตามทางสาย

กลาง (มชฌมาปฏปทา) ไดแก การใหเหนความจรงของชวตวาเกดมาจากเหตปจจยทงสน เชน การ

เกดของทารก การมาเรยนหนงสอของนกเรยน เปนตน สงทสาคญอกประการหนงคอการเขาไปร

ความจรงของชวตเรองมนษยเมอมความรสงเหลานนกจะทาใหการดาเนนชวตของตนเองอยางผม

ปญญา มสตสมปชญญะ ไมลมหลงงมงายตอสงเสพบรโภค ดงทพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ได

กลาววา “คนเราสมยนสขยากแตทกขงาย เพราะมวแตหลงตดอยกบเหยอ คอ วตถสงปรนเปรอ

ทางตา ห จมก ลน กาย และใจ โดยทาตวเองใหแปลกแยกจากธรรมชาต กลาวคอ มงพชตหรอ

ทาลายธรรมชาตดวยลมนกไปวามนษยเองกเปนธรรมชาต ขาดความสมพนธกบมนษยดวยกน ไม

สนใจกจกรรมของชวต“๕๑

ดงนน มนษยตงแตยคกอนพทธกาลจนกระทงถงปจจบนน จงมชวตอยอยางนกเสพ

บรโภค ความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรมากเทาไร ความตองการเอาชนะธรรมชาตกยง

๕๐ อง.ตก. ๒๐/๑๓๗/๓๘๕. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม , พมพครงท ๙,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๖๘-๗๐. ๕๑ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), ตามพระใหมไปเรยนธรรม ตอนท๕๘, cd เผยแผธรรม,

วดญาณเวศกวน.

๒๙

มากเปนเสมอนเงาตามตว นนหมายถงมนษยเองกาลงดงตนเองใหหางไกลตนเอง (อวชชาเขา

ครอบงา) สรางความโลภ ความโกรธ ความหลง จนในทสดสงทมนษยพยายามจะเอาชนะหวน

กลบมาทาโทษเปนภยธรรมชาต ไมวาจะเกดอทกภย วาตภย ฤดกาลตาง ๆ ความแปรปรวน สลบ

สบสนกนไปหมด และขอสาคญคอ เกดมลภาวะเปนพษทงในนา อากาศ การแยงชงวตถเพอให

ไดเปรยบในการเสพบรโภคมากกวาคนอนหรอพวกอนเปนตน ในยคปจจบนมการสอสารไร

พรมแดน มความเจรญกาวหนาทางดานวตถอยางมาก จงตองอยรวมกนในโลกใบนดวยความ

หวาดระแวง ตางมงกอบโกยผลประโยชนซงกนและกน จนหาความสข สงบ และสนตมไดเลย

การปฏบตตนเพอใหหลดพนจากความทกข เปนคาสอนทสาคญของพระพทธเจา

เพราะพระองคมพระประสงคใหมนษยไดรความจรงของชวต และยอมรบความเปลยนแปลงทอาจ

เกดไดทกเวลา แลวปลงใจยอมรบ ดาเนนชวตอยางถกตองดงาม มองทกสงดวยวชชา ความโลภ

ความโกรธ ความหลง ของมนษยกจะเบาบางจนในทสด จะอยอยางผมความสขทองวตถนอยทสด

ไมหลงตดอยกบโลกแหงมายา ตอไปจะกลาวถงหลกธรรมทปฏบตเพอใหมนษยเปนผทมชวตทด

งามทเรยกวาการดาเนนชวตไปตามทางสายกลางหรอมชฌมาปฏปทา

๕) มชฌมาปฏปทา หมายถง ทางสายกลางทตองมจดหมายทแนนอน คอความดบ

ทกขหรอภาวะหลดพนเปนอสระไรปญหา๕๒ พระพทธเจาไดตรสสรรเสรญการปฏบตตาม

มชฌมาปฏปทา เพราะพระองคทรงมงใหใชเปนหลกประพฤตปฏบตสาหรบมนษย ทงบรรพชตและ

คฤหสถ เพอใหเปนหลกธรรมทสาเรจประโยชนแกทกคนทงพระสงฆและชาวบานทวหนากน

ดงพทธพจนทวา “ภกษทงหลาย ตถาคตไมเอยงเขาหาทสดสองอยางนน ไดตรสรขอปฏบตอนมใน

ทามกลาง…กลาวคอมรรคมองค ๘ ประการ อนประเสรฐน ไดแก สมมาทฐ ฯลฯ”๕๓

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดอธบายความหมายของมชฌมาปฏปทาวา

มชฌมาปฏปทา เปนหลกปฏบตทตองมจดมงหมายเพอแกปญหากาจดทกข

ชวยใหมนษยบรรลความดทสงขนไป อยางใดอยางหนง การปฏบตทถกตองหรอปฏบต

ชอบตอระบบแบบแผน กคอจะตองกระทาดวยความเขาใจในจดมงหมายของมน ซง

๕๒ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๕๘๓. ๕๓ ส.ม. ๑๙/๑๖๖๔/๕๒๘. เรองเดยวกน, หนา ๕๘๒.

๓๐

เปนการกระทาดวยปญญา หรอโดยมสมมาทฐ ดงนนการดาเนนตามมชฌมาปฏปทา

จงเปนการเดนทตองอาศยปญญาเปนหลก๕๔

อกความหมายหนง คอ

มชฌมาปฏปทา เปนคาสอนภาคปฏบตทจะชวยใหการดาเนนชวต สจดมงหมาย

ตามแนวทางของกระบวนธรรม โดยเร มตนด วยการร จ กคด ร จ กพจารณา

(โยนโมนสการ) ใชปญญาหาเหตปจจยดวยตนเอง แทนทจะเรมตนดวยความเชอ ซง

เปนการฝากปญญาไวกบผอนหรอสงอนทไมรวาจะประสบผลเมอใด๕๕

พระพทธเจาไดตรสมชฌมาปฏปทาทมความเชอมโยงกบอรยสจ ๔ ดงตอไปนวา

“ภกษทงหลาย ทกขอรยสจ คอแมความเกด ความแก ความเจบ ความตาย

ความประสบสงอนไมเปนทรก ความพลดพรากจากสงอนเปนทรก ความไมไดสงท

ปรารถนากเปนทกข โดยยนยอ อปาทานขนธ ๕ กเปนทกข

ภกษทงหลาย ทกขสมทยสจ คอตณหาอนทาใหเกดอก ประกอบดวยความ

เพลดเพลนและความกาหนด มปกตใหเพลนในอารมณนนๆ คอกามตณหา ภวตณหา

วภาตณหา

ภกษทงหลาย ทกขนโรธอรยสจ คอความดบตณหาไมเหลอดวยวราคะ ความ

สละทง ความพน ความไมอาลยในตณหา

ภกษทงหลาย ขอนเปนทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ คออรยมรรคมองค ๘ เปน

ปฏปทา กอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ ความรอยางยง เพอความ

ตรสร เพอพระนพพาน”๕๖

มชฌมาปฏปทาหรออรยมรรคมองค ๘ ถอวาเปนทางเลอกสาคญทจะชวยแกไขปญหา

หรอทกขใหกบคนในสงคมยคปจจบนเพอศกษาและพฒนาตนใหถงขนปฏบตจนเกดผล ใหผปฏบต

ไดบรรลถงความเปนอรยบคคล

อรยมรรคมองค ๘ มความหมาย ดงน

๑) สมมาทฐ หมายถง เหนอรยสจ ๔ เหนไตรลกษณหรอเหนปฏจจสมปบาท

๕๔ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๕๘๔–๕๘๕. ๕๕ เรองเดยวกน, หนา ๕๖๙–๕๗๗. ๕๖ ว.ม.(ไทย) ๔/๑๔/๒๑–๒๒.

๓๑

๒) สมมาสงกปปะ หมายถง ความนกคดในทางสละปลอดจากกาม ความนกคด

ปลอดจากพยาบาท และความนกคดปลอดจากการเบยดเบยน

๓) สมมาวาจา หมายถง พดคาสตย พดไมสอเสยด พดคาออนหวาน พดสงทม

สาระ

๔) สมมากมมนตะ หมายถง ไมเบยดเบยนชวตสตวทงหลาย ไมลกทรพย

ไมประพฤตผดในกาม

๕) สมมาอาชวะ หมายถง เวนมจฉาชพ ประกอบสมมาชพ

๖) สมมาวายามะ หมายถง เพยรระวงความชวไมใหเกดขน เพยรกาจดความชวท

เกดขนแลว เพยรทาความดใหเกดขน เพยรรกษาความดไว

๗) สมมาสต หมายถง พจารณาเหนกายในกาย เวทนาในเวทนา จตในจต และ

ธรรมในธรรม

๘) สมมาสมาธ หมายถง ฌาน ๔

การดาเนนชวตตามหลกอรยมรรคมองค ๘ เปนการประยกตเอาหลกความจรงตาม

ธรรมชาตมาประพฤตปฏบตในการดาเนนชวตทเปนกลาง และเปนสากล สามารถนามาปฏบตเพอ

ดบทกขไดจรง เกดผลเปนความสงบเยน ปราศจากความเรารอนจากไฟ คอราคะ โทสะ และโมหะ

อยดวยปญญาทรและเขาใจความเปนไปของธรรมชาตทแปรปรวนเปลยนแปลงไปตามกฎธรรมดา ๒.๓ สาระสาคญของอรยมรรคมองค ๘ ทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา

ก. อรยมรรคมองค ๘ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต)๕๗ กลาวไววา อรยมรรค อรยอฏฐงคกมรรค หรอ

อารยอษฎางคกมรรค หมายถงทางดาเนนชวตใหพอเหมาะพอดททาใหผปฏบตตามเปนอารยชน

มองคประกอบ ๘ ประการ มนษยเปนสตวโลกทมชวตอยรวมกบสงตาง ๆ บนโลกการดาเนนชวต

ของมนษย ตงแตสมยดกดาบรรพ จะอยตามสญชาตญาณ๕๘ ผมกาลงเขมแขงเทานน จงจะมชวต

และเปนหวหนาเผา สวนผออนแอกจะถกลา ถกทาลาย มนษยในยคโบราณจงมวถชวตเยยงสตว

ปา ชนเผาทเขมแขงกจะรวบรวมกาลงรกราน ฆาฟน เผาอน ๆ เพอใหไดมาซงความยงใหญ ตอมา

เมอถงยคประวตศาสตร มนษยเรมบนทกเหตการณตาง ๆ ดวยเทคนค วธการในยคสมยของตน

๕๗ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา๕๗๐–๕๗๑. ๕๘ สณชาตญาณ คอ ความรทมมาแตกาเนดของคนและสตว ทาใหมความรสกและกระทาไดเองโดย

ตองมใครสงสอน. ดใน พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน, ๒๕๒๕, หนา ๗๙๒.

๓๒

การประดษฐอกษรรปภาพ ลายเสน ภาพวาด ตาง ๆ จงทาใหมนษยยคหลงสามารถรเรองราวใน

อดตของบรรพบรษตนเองได มการตงถนฐานทาใหมชวตทมนคงไมตองอพยพเคลอนยายบอย ๆ

มนษยจงเรมมองธรรมชาตรอบ ๆ ตวเอง แลวนามาปรบปรงใหเขากบการดาเนนชวตของตน ความ

เจรญกาวหนาของมนษยมมากขนเรอย ๆ ทงในซกโลกตะวนออกและตะวนตก นกปราชญ (ผม

ปญญารอบร) สาคญ ๆ ของโลกหลายทานทคดและบนทกทฤษฎของทานไวใหเปนมรดกแกโลก

ความรอบรตาง ๆ ทเกดจากปญญาความรของนกปราชญ ทงหลายจะปรากฏในลกษณะเปน

ปรชญา (Philosophy)๕๙

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต) กลาววา

ปรชญาพยายามเรยนรทกสงทกอยางในโลกทคดวาเปนปญหา แลวนาเขาส

กระบวนการในการแกปญหา โดยการเรมตนดวยความสงสยตดตามดวยการคดแลวหา

คาตอบอยางมเหตผล

ดงนน ความคดของปรชญาจงหมายถงเทคนคการคดอยางทะลปรโปรงเพอตอบ

ปญหาในใจของแตละคน๖๐

นกปราชญในยคโบราณ เชน ไพธากอรส ไดแสวงหาความรแลวแสดงทศนะเรอง

อมตวญญาณวา สามารถไปเกดใหมหลงการตายของกายเนอ และสงคมยคโบราณก

ยอมรบคาสอนเรองวญญาณไมดบสญ ในอยปตมการเกบศพเปนมมม เพราะเชอวา

วญญาณจะกลบคนสรางไดอกครง ชาวอนเดยโบราณ ทาบญบชายญ เพอใหวญญาณ

ตนไดไปเกดในสวรรค๖๑

นกปราชญทงหลายตงแตอดตถงปจจบนตางพยายามศกษาคนควาตงสมมตฐาน

เกยวกบชวตและการดาเนนชวตใหถงความสขดวยการปฏบตทแตกตางกนตามทศนะและความ

เชอของตน

ในอดตคนในชมพทวปมทศนะและวถปฏบตเกยวกบเรองชวตและวญญาณทแตกตาง

กนออกไปมากมาย ดงความเชอถอของชาวชมพทวปบางพวกทวา ถาปจจบนเกดอยในวรรณะใด

เมอตายไปแลวกจะกลบมาเกดในวรรณะเดมอก เคยเกดมาเปนผชายรารวย ครนตายแลวกจะ

กลบมาเกดใหมเปนผชายทรารวยเชนเดมไมเปลยนแปลง บางพวกกจะมความเชอวาคนเราเกด

๕๙ ราชบณฑตสถาน, พจนานกรม, ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕, หนา ๕๐๖. ๖๐ พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), ปรชญากรกโบราณ, (กรงเทพมหานคร :

อมรนทรพรนตง กรฟ, ๒๕๓๒), หนา ๑-๕. ๖๑ เรองเดยวกน, หนา ๓๐.

๓๓

มาแลว เมอตายไปวญญาณกจะดบสญ ดงนนคนสวนใหญในชมพทวปจงนบถอลทธความเชอทง

สองประเภทน ตอมาเมอเจาสทธตถะมาประสต แลวตดสนพระทยผนวชเพอแสวงหาสจธรรมจนได

ตรสร อนตรสมมาสมโพธญาณเปนพระพทธเจา พระองคทรงประกาศหลกแหงการดาเนนชวตทด

งาม ปราศจากทกข ดวยการเดนตามทางสายกลาง(มชฌมาปฏปทา) หรออรยมรรคมองค ๘

ดงพทธพจนทวา

“ภกษทงหลาย ตถาคตไมเอยงเขาหาทสดสองอยางนน

ไดตรสรขอปฏบตอนมในทามกลาง…กลาวคอมรรคมองค ๘ ประการ

อนประเสรฐน ไดแก สมมาทฐ ฯลฯ ”๖๒

พระพทธเจาสอนใหคนในสงคมชมพทวปไดคนหาความจรงของชวต คนหาความทกข

หรอปญหาของตน พรอมทงทรงบอกวธปฏบตตนเพอใหหลดพนจากปญหา หรอความทกขนน ๆ

พระพทธเจาทรงใหหลกในการคนหาความจรงของชวตทเปนเหตปจจยทาใหเกดความ

ทกข โดยทรงใหพทธบรษทเขามาศกษาเรองความประพฤตของตนเองวา ตองทาอยางไรจงจะไม

เดอดรอนหรอเกดปญหา การสบคนตองเรมจากตนเองเสมอโดยสารวจจากการกระทาทางกาย

วาจา และใจ ถาเราจะเทยบเคยงกบหลกธรรมเรองกศลกรรมบถกพอจะกลาวไดวาเราจะตองทาให

ตวของเรา ใหตงอยในการประพฤตทางกายสจรต ๓ วจสจรต ๔ มโนสจรต ๓

สาหรบการดาเนนชวตหลงพทธกาลโดยเฉพาะในยคการสอสารไรพรมแดน มนษยใช

ชวตเอยงไปขางกามสขลลกานโยค เพราะมนษยสวนใหญมความตองการความสขทางวตถเพอ

ตอบสนองทางกายใหกบตนมากขน ความทกขหรอปญหาทเกดขนจากการเสพ การบรโภควตถ

นยมมากเกนไปจนทาใหการดาเนนชวตปราศจากอสระ ตองตกอยภายใตอทธพลของความโลภ

ความโกรธ ความหลง ทกชวตตางแสวงหาวตถเพอนามาปรนเปรอกาย ชวตทมความสมบรณทาง

กายอยางเดยวไมสามารถใหความสขทแทจรงได เพราะชวตประกอบดวยสวนทเปนกายและจตใจ

เมอมนษยในยคปจจบนเพลดเพลนตอการแสวงหาวตถ จนลมดแลบารงจตใจใหเขมแขงดวยการ

ปฏบตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เมอเกดมปญหาวกฤตทางเศรษฐกจเกดขน

ภายในประเทศไทยและทวโลก จงเปนสาเหตทาใหมนษยจานวนมากไดรบผลกระทบอนเกดจาก

ภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ความทกขทางใจกตามมาทนท เพราะไมสามารถแสวงหาวตถไดคลอง

แคลวเหมอนเดมภาวะของปญหาทวความรนแรงมากขนโดยเรมตนจากสงคม ลงสครอบครว

หวหนาครอบครวประสบความลมเหลวทางเศรษฐกจ พรอมกบความลมเหลวทางอารมณ

กลายเปนคนโรคจต โรคประสาท (ความเครยด) ไมยอมรบในสงทเปลยนแปลง (ความเสอม) จนม

๖๒ ส.ม. (ไทย) ๑๙/๑๖๖๔/๘๒๘.

๓๔

ผลกระทบกระเทอนตอสมาชกภายในครอบครว ซงความจรงของโลกตามกฎธรรมดาของธรรมชาต

นน เรยกวาโลกธรรม ๘ (มยศ เสอมยศ มลาภ เสอมลาภ มความสข ยอมคกบทกข มสรรเสรญ

ยอมมนนทา) เพราะประมาทขาดการศกษาพฒนาจตวญญาณตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

เมอมปญหาเกดขนจงรบไมได ชวตจงตองทรนทรานจมอยกบอดตทรงเรองพยายามไขวความาเปน

ของตนดวยเกดความยดมนถอมนการแกปญหาของมนษย ในยคนจงมดมนเพราะขาดหลกธรรม

ทางพระพทธศาสนายดเหนยวจตใจตงแตตน ทางเลอกเพอการแกไขปญหาชวตของมนษยในยคน

ไมวาจะเปนผ ใหญหรอเดกกควรหนกลบไปสการศกษาตนเองตามแนวหลกธรรมทาง

พระพทธศาสนาทใหทกชวตเรยนรและปฏบตตามทางสายกลางทเรยกวา “มชฌมาปฏปทา”

พระพทธเจาทรงพสจนใหมนษยไดตระหนกร มองเหนศกยภาพของตนเอง ทงนเพราะ

การตรสรของพระองคเกดขนจากการพฒนาทางจตดวยการบาเพญความเพยร ความพยายาม

อยางมงมนโดยนาชวตทประกอบดวยกายและจตใจเปนเครองคาประกน ทาใหในทสดพระองค

สามารถตรสรอนตรสมมาสมโพธญาณ เปนพระพทธเจา ขามพนสงสารวฏฏ ดวยจตทมอสระ

ปราศจากสงครอบงาของกเลสทงหลายทงปวง ดวยมรรคมองค ๘ ข. องคประกอบของมรรคมองค ๘ ๑) สมมาทฐ มาจากคาวา สมมา แปลวา โดยชอบ ด ถกตอง สวนคาวา ทฐ แปลวา

ความเหน ทฤษฎ คาทงสองคารวมเปน สมมาทฐ๖๓ ปญญาอนเหนชอบ คอ เหนอรยสจ ๔

เหนชอบตามธรรมนองคลองธรรม วาทาดมผลด ทาชวมผลชว มารดา บดาม (คอมคณงามความด

ควรแกฐานะหนงทเรยกวา มารดาบดา) เหนไตรลกษณ หรอเหนปฏจจสมปบาท ในพระไตรปฎก

พระพทธเจาไดตรสเรองสมมาทฐไวหลายแหงดงน

“ภกษทงหลาย เมอดวงอาทตยอทยอย ยอมมแสงอรณขนมากอน เปนบพนมต

ฉนใด สมมาทฐ กเปนตวนา เปนบพนมตเพอการตรสรตามเปนจรงซงอรยสจ ๔

ประการ ฉนนน; ภกษผมสมมาทฐยอมเปนอนหวงสงนได คอจกรตามความจรงวา ทกข

คอ ดงน…เหตใหเกดทกขคอดงน…ความดบทกขคอดงน…ปฏปทาใหถงความดบทกข

คอ ดงน“๖๔

๖๓ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๙

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก,๒๕๓๘), หนา ๓๓๐. ๖๔ ส.ม. ๑๙/๑๗๒๐/๕๕๒. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๗๓๓.

๓๕

“ขอทภกษจกทาลายอวชชา ยงวชชาใหเกด ทาใหแจงซงนพพานได ดวยทฐทตง

ไวชอบ ดวยมรรคภาวนาทตงไวชอบ นเปนสงทเปนไปได นนเปนเพราะเหตใด กเพราะ

ตงทฐไวชอบแลว”๖๕

“เราไมเหนธรรมอนแมสกอยาง ซงจะเปนเหตใหกศลธรรมทยงไมเกดไดเกดขน

หรอกศลธรรมทเกดขนแลว เปนไปเพอความเพมพนไพบลย เหมอนอยางสมมาทฐน

เลย”๖๖

“เมอใด อรยสาวกรชดซงอกศล…อกศลมล…กศล…และกศลมล ดวยเหตเพยงน

เธอชอวามสมมาทฐ มความเหนตรง ประกอบดวยความเลอมใสแนวแนในธรรม เขาถง

สจธรรมนแลว”๖๗

จากความหมายของสมมาทฐ คอการเหนชอบตามเปนจรงเกยวกบอรยสจ ๔ (The

Four Noble Truths) หรอเรยกอกอยางหนงวา “สามกกงสกาธรรมเทศนา” ๖๘ดงนนความหมาย

ของการเหนความจรงอนประเสรฐ ๔ ประการ ไดแก

๑) ทกข (suffering) เปนความไมสบายกายไมสบายใจ สภาพททนอยไดยาก

บบคนจตใจ เกดจากตณหาความอยาก โดยยอคอ อปาทานขนธ ๕

๒) ทกขสมทย (origin of suffering) เปนสาเหตททาใหเกดทกข ทกขเกดจาก

ตณหา ๓ ไดแก กามตณหา (ความอยากในกามคณ) ภวตณหา (อยากมอยากเปน) และวภวตณหา

(ความอยากไมม ไมเปนตามทมอยเปนอย)

๓) ทกขนโรธ (the cessation of suffering) เปนสภาวะทความทกขดบ หรอเปน

สภาวะทเขาถงการกาจดอวชชา หลดพน เปนอสระ คอนพพาน ซงเปนผลมาจากการปฏบตตาม

หลกธรรมอรยมรรคมองค ๘

๔) ทกขนโรธคามนปฏปทา (the path leading to the cessation of suffering)

เปนขอนาไปสความดบทกข ไดแก มรรคมองค ๘ หรอมชฌมาปฏปทา (ทางสายกลาง) คอธรรมท

ตองลงมอปฏบตดวยตนเองจงสามารถนาไปสความดบทกขหรอการแกปญหาได ซงมรรคมองค ๘

จะไดกลาวถงสาระอยางละเอยดในตอนตอไป

๖๕ ส.ม. ๑๙/๔๓/๑๓; ๒๘๑/๗๓. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) พทธธรรม, หนา ๗๓๔. ๖๖ อง.ตก.๒๐/๑๘๒/๔๐. เรองเดยวกน, หนา ๗๓๔. ๖๗ ม.ม. ๑๒/๑๑๑/๘๕.เรองเดยวกน, หนา ๗๓๔-๗๓๕. ๖๘ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท ๙,

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก,๒๕๓๘), หนา ๑๘๑–๑๘๓.

๓๖

สรปวา สมมาทฐ เปนการเหนอรยสจ ๔ คอการเขาไปรปญหา สาวหาสาเหตททาใหเกด

ปญหา แลวหาหนทางเพอการดบเหตปจจยแหงความทกขไดเมอใด ผลคอความสงบสขปราศจาก

การบบคนใจ ทผานมาทางอายตนะภายในและภายนอกทง ๖ ยอมรบความเปลยนแปลงทเปนไป

ตามกฎธรรมดาแหงธรรมชาต แมความทกขทางกายจะเกดขน แตความทกขทางใจกไมมเนองจาก

ไมยดมนถอมนหรอปรงแตงอารมณ

การเหนปฏจจสมปบาท เปนการอธบายถงความสมพนธของสรรพสงทงหลายในโลกวา

เกดขนดวยเหตและปจจย ไมมสงหนงสงใดเกดขนมาลอย ๆ แตละสงจะมปจจยตาง ๆ เกอหนนกน

และกน เชน ทารกเกดขนมาไดกตองอาศยปจจยหลาย ๆ อยาง เชนบดามารดาอยรวมกน โดยท

มารดามระดสวนบดามเชออสจทสมบรณ ขณะทจตของทารกกจตเพอมาปฏสนธในครรภมาร ใน

ยคปจจบนเมอมนษยสามารถคนพบปรากฏการณทางธรรมชาตมากขนจงใหความสาคญตนเอง

ผด ๆ วาเปนผพชตธรรมชาต มความเชอมนสงและคดวามนษยเกง แตกไมสามารถใหคาตอบท

แจมชดหรออธบายใหชดเจนไดวาการเกดของทารกมเหตและปจจยทสาคญ ๆ

นอกจากปจจยทมาจากเชออสจของผทเปนพอกบไขสกของแมแลวยงจะปจจยอยางอน

อะไรอกบาง ตรงนวทยาการสมยใหมไมสามารถใหคาตอบได ขณะเดยวกนนกวทยาศาสตรก

พยายามสกดกนตวเองออกมาจากความรทางนามธรรมโดยการปฏเสธเรองวญญาณดวยขออางวา

สงเหลานนพสจนดวยตาเปลาไมได ไรสาระ สาม ภรรยาจานวนไมนอยทมความพรอมทกดานไมวา

จะเปนฐานะทางดานเศรษฐกจ วยวฒ คณวฒ อยากมบตร พยายามรกษาทกวถทางทแพทย

สมยใหมแนะนาแตกไมสามารถใหคสาม ภรรยาทงหลายไดสมความปรารถนาไดทกค วทยาการ

สมยใหมพบทางตบตนดานคาตอบ สาหรบพระพทธศาสนามคาตอบใหอยางแจมแจง ดงคา

สนทนาของพระพทธเจากบพระอานนท ตอไปน

พระผมพระภาคเจาตรสถามวา “อานนท ขอทเรากลาวเชนนวา “เพราะวญญาณ

เปนปจจย นามรปจงม” เธอพงทราบเหตผลทวญญาณเปนปจจย นามรปจงม

ดงตอไปน กถาวญญาณจกไมหยงในทองมารดา นามรปจะกอตวขนในทองมารดาได

หรอ”

พระอานนททลตอบวา “ไมไดเลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคเจาตรสถามวา “กถาวญญาณหยงลงในทองมารดาแลวลวงเลย

ไป นาม รป จกบงเกดขนเพอความเปนอยางนไดหรอ”

พระอานนททลตอบวา “ไมไดเลย พระพทธเจาขา”

๓๗

พระผมพระภาคเจาตรสถามวา “กถาวญญาณของเดกชายหรอเดกหญงผ

เยาววย จกขาดความสบตอ นามรปจกเจรญงอกงามไพบลยไดหรอ”

พระอานนททลตอบวา “ไมไดเลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคเจาจงตรสถามวา “อานนท เพราะเหตนน เหต ตนเหต เหตเกด

และปจจยแหงนามรป กคอวญญาณนนเอง อานนท ขอทเรากลาวเชนนวา เพราะนาม

รปเปนปจจย วญญาณจงม”เธอพงทราบเหตผลทนามรปเปนปจจย วญญาณจงม

ดงตอไปน กถาวญญาณจกไมไดอาศย นามรป ชาต ชรา มรณะ และความเกดขนแหง

ทกขสมทยจะปรากฏ”

พระอานนททลตอบวา “ไมไดเลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคเจาจงตรสวา “อานนท เพราะเหตนน เหต ตนเหต เหตเกด และ

ปจจยแหงวญญาณ กคอนามรปนนเอง ดวยเหตเพยงเทานแล วญญาณและนามรปจง

เกด แก ตาย จตหรออบตดวยเหตเพยงเทานจงมคาทเปนเพยงชอ ดวยเหตเพยงเทาน

จงมคาทใชตามความหมายดวยเหตเพยงเทาน จงมคาบญญต ดวยเหตเพยงเทาน จงม

แตสอความเขาใจ ดวยเหตเพยงเทาน วฏฏะจงเปนไป ความเปนอยางนยอมปรากฏโดย

การบญญต คอ นามรปยอมเปนไปพรอมกบวญญาณ เพราะตางกเปนปจจยของกน

และกน”๖๙

ดงทไดกลาวมาแลวจากขางตนเกยวกบสมมาทฐนน เรารถงความหมายโดยทว ๆ ไป วา

คอ ความเหน คานยม ทศนะในการมองโลกและชวต ทเรยกกนวา โลกทศนและชวทศน ดงนน

มนษยจงควรศกษาเรยนรทาความเขาใจใหแจมชด เพราะ

. . . ทฐนนมอทธพลครอบงาและมบทบาทในการกาหนดวถชวต และสงคมของ

มนษยเปนอยางมากในกรรมบถและจดเปนมโนกรรมเปนกรรมทสาคญ มผลมากมาย

รายแรงยงกวากายกรรมและวจกรรม และสามารถนาชวต สงคมหรอมนษยชาตไปส

ความเจรญงอกงามรงเรองจนหลดพน หรอนาไปสความเสอม ความพนาศกได ทฐเปน

ตวชกจงหรอ กาหนดวถชวต ทงในดานรบเขาและดานแสดงออก เพราะเปนตวมองเหน

โลกและชวตเปนอยางไร แลวจะปฏบตตอโลกและชวตนนอยางไร เรมตงแตแปล

ความหมายของ ประสบการณทรบรเขามาใหมอยางไร จะตคา จะตดสนวนจฉยวา

อยางไร จะหนไปหาหรอเลอกรบสงใด สวนใด ในแงใด จะเหนดวยหรอไม จะอยฝายใด

แลวชกนาแนวความคด การพดการกระทาทจะสนองตอบโต แสดงปฏกรยาออกไป

๖๙ ท.ม.(ไทย) ๑๐/๑๑๕–๑๑๖/๖๕–๖๖.

๓๘

อยางไร พดหรอทาอยางไร กบบคคล สภาพแวดลอม หรอสถานการณนน ๆ พรอมทง

สรางเหตผลประกอบสาหรบการทจะพดจะทาเชนนน กลาวสน ๆ ดวยศพทธรรมวา ปรง

แตง ชกนาองคธรรมตาง ๆ ตงแตสงกปปะ คอความคดหรอความดารเปนตนไป ใหเปน

มจฉาทฐ หรอเปนสมมาตามทฐนน ๆ๗๐

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวถงการพฒนาของมนษยวา มนษย คอสตวผตอง

ศกษา ชวตทด คอชวตแหงการศกษา ๗๑ การทมนษยเราจะมชวตทดงามนนจะตองมาจากการ

เรยนรตวเอง นอกจากนนยงตองฝกฝนตนดวย ธรรมชาตของมนษยกไมตางไปจากสตว มนษยท

ปราศจากการฝกจะมการดาเนนชวตทโหดรายทารายเพอนมนษยและสงแวดลอมทอยรอบ ๆ

ตวเอง สญชาตญาณของสตวนน จะแสดงความดรายตอเมอมนหว หรอจนตรอก แตมนษยก

สามารถสงเกตและหลบเลยงภยจากสตวได แตถาเปนมนษยทกระทาตามสญชาตญาณของสตว

ปลอยจตใหปรงแตงไปในทางอกศล คดแตเรองชวราย (มความคดโลภ โกรธ และหลง) ตลอดเวลา

ดวยอานาจแหงจตทมอทธพลเหนอ กาย วาจา ยอมทาใหมนษยผนน กระทาความชวทางกายและ

ทางวาจาตามดวยอยางแนนอน มนษยจงเปนสตวโลกทนากลวมากทสด เพราะแฝงไปดวย

เลหกลลวงเพอทารายลางผลาญฝายตรงกนขามไมวาจะเปนมนษยดวยกน หรอเปนสงแวดลอมทง

ทมชวตหรอไมมชวตกตาม โดยกระทาการอยางโหดราย โดยทมนษยดวยกนไมสามารถสงเกตเหน

ไดเลย เพราะจตทเปนนามธรรม

ดงนน จตทตงไวผดเปนมจฉาทฐ กไดชอวาเปนผททารายตนเองและทาลายโอกาสใน

การพฒนาตนใหเจรญงอกงาม ในการดาเนนชวตทดงา แตตรงกนขามกลบทาใหตนเองเสอมจาก

ความดทงปวง เพราะฉะนนมนษยทประเสรฐ ตองเกดมาจากการศกษา และตองเปนการศกษาชวต

ของตนเอง มใชการศกษาตามความหมายในปจจบน

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวเกยวกบการศกษาในแงพทธศาสนาวา

“การศกษาในแงของพทธศาสนา ในระบบการศกษาไทยในปจจบนน จรยธรรมกลายเปนสวนเศษ

นดเดยวของการศกษาของพทธศาสนา เพราะการศกษาปจจบนมองพราแลว”๗๒ และกลาวตอไป

วา

๗๐ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๗๓๖. ๗๑ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), ถงเวลามารอปรบระบบพฒนาคนกนใหม, พมพครงท ๕,

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๓), หนา ๓๐. ๗๒ เรองเดยวกน, หนา ๓๕.

๓๙

การศกษาในความหมายของคนทวไปจะมองเนนไปในเรองของการเลาเรยน

วชาชพ ทง ๆ ทนกการศกษาบอกวาไมใชแคนน แตเวลาจดการศกษาในเชงปฏบต เราก

มกจะเอาอยางนนวา การศกษาคออะไร คอไปเลาเรยนวชาการ เพอจะไดเอามาทามา

หาเลยงชพ ตลอดจนเอาไปเปนเครองมอหาผลประโยชน อยางดกเอามาพฒนา

เศรษฐกจ พฒนาสงคม จนกระทงไป ๆ มา ๆ ตวคนเองกกลายเปนทรพยากรมนษยรวม

แลวการศกษาจะไปไดแคตววชาชพทามาหากน๗๓

ดงนน สมมาทฐจงมความสาคญอยางมาก เพราะเปนจดเรมตนแหงการกระทาความด

หรอไมด ยอมมอทธพลมาจากการสงสมประสบการณทผานทางอายตนะทงภายนอกและภายใน

โดยมกลยาณมตรทเปนผใกลชดอยางเชน พอ แม คร อาจารย และเพอน ๆ เปนตน ซงจดวาเปน

เสยงจากภายนอกทเรยกวา “ปรโตโฆสะ” สวนกลยาณมตรทเกดภายในนน ไดแก การคดพจารณา

ใครครวญ ทเรยกวา ”โยนโสมนสการ” ทงปรโตโฆสะและโยนโสมนสการนนเปนเสมอนรงอรณแหง

การเกดอรยอษฎางคกมรรค ดงพทธพจนทวา “ภกษทงหลาย เมอดวงอาทตยอทยอย ยอมมแสง

อรณขนมากอน เปนบพนมตฉนใด ความถงความดวยโยนโสมนสการ (การทาในใจโดยแยบคาย

หรอการรจกคดพจารณาตามสภาวะแลเหตผล) กเปนตวนาเปนบพนมตแหงการเกดขนของอรย

อษฎางคกมรรคแกภกษ ฉนนน ภกษทถงพรอมดวยโยนโสมนสการ พงหวงสงนได คอจกเจรญ จก

ทาใหมากซงอรยอษฎางคกมรรค”๗๔

๗๓ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), ถงเวลามารอปรบระบบพฒนาคนกนใหม, พมพครงท ๕,

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๓), หนา ๓๕. ๗๔ ส.ม. ๑๙/๑๓๖/๓๗. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๕๘๖.

๔๐

ตารางท ๒.๑ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาทฐ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• ความเหนชอบ • กลยาณมตรภายนอก ไดแกสงแวดลอมทผานเขา

มาทางอายตนะทงภายใน

และภายนอก เชน พอ แม

พระสงฆ คร และเพอน

ส ง แ วดล อมทางส งคม

เรยกวา “ปรโตโฆสะ”

• กลยาณมตรภายใน ไดแก การคดพจารณา

ใครครวญอยางรอบคอบ ท

เรยกวา “โยนโสมนสการ”

• สาหรบตนเอง ทาใหเกด

มโนกรรมท สจ รตอนจะ

นาไปสการประพฤตทาง

กายและวาจาท ด ง าม

เพราะสมมาทฐจะ เปน

ตวนาแหงการเกดขนของ

อรยอษฎางคกมรรค

• สาหรบสงคม ทาใหสงคม

สงบสข เพราะทกคนม

สมมาทฐ รจกชว ดยอมจะ

ไมเบยดเบยนกนและกน

๒) สมมาสงกปปะ หมายถง ความคดชอบ ความดารชอบ แบงออกเปน

(๑) ความคดไมเบยดเบยน หรออวหงสาวตก หมายถงคดทประกอบดวยกรณา ไม

คดมงทาลายผอนใหเดอดรอน

(๒) ความคดไมพยาบาท อาฆาตผใด สามารถใหอภยแกทกคนโดยการใชปญญา

ประหาร ความพยาบาท อาฆาตทเกดขนในจตใจใหดบไปได

(๓) ความคดออกจากกาม กามคอสงทผหมกมนมกเพลดเพลน เพราะผานทาง

อายตนะภายใน จกษวญญาณ โสตวญญาณ ชวหาวญญาณ ฆานวญญาณ และภายนอก การท

เราเขาไป เกยวของจนลมหลง กจะพาจตใจใหเรารอน เปนทกข ไมสบายทงใจและกาย ซงมผลตอ

คณภาพของการทางาน ในการดาเนนชวตนน คนเราควรหาทพกใจ คอปลอดโปรงจากการคด

อยากได อยากม อยากเปน มชวตทอสระ ปราศจากการถกครอบงาโดยอวชชา จตวญญาณมอสระ

อยางแทจรง

ดงนน สมมาสงกปปะตามความหมายของหลกธรรม คอความคดทดงาม ปราศจาก

ความพยาบาท เปนผมเมตตา ไมเบยดเบยนผอนใหเขาตองเดอดรอน พรอมทงพยายามหาความ

สงบ ออกจากความสบสนวนวายเกยวกบเรองกาม บรหารจตเจรญปญญาใหจตของตนมความ

เจรญกาวหนาพรอมทจะนาไปประพฤตปฏบต เพอดาเนนชวตในมรรคขออน ๆ อกตอไป

๔๑

ตารางท ๒.๒ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสงกปปะ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• ความคดชอบ, ความดาร

ชอบ

• เ ป น ผ ม เ ม ต ต า อ ย า ง

สมาเสมอ

• รจกใหผอน

• หมนรกษาศลเจรญภาวนา

• เ ป น ผ ม เ ม ตต า ส ภ าพ

ออนโยน

• เ ป น ค น ไ ม ว ว า ม ร จ ก

ระมดระวงกาย วาจา ใจ ม

ใหตกตา

• เปนคนไมผกพยาบาทใคร

๓) สมมาวาจา หมายถง การเจราชอบ กลาวแตถอยคาสภาษตอนประกอบดวย

ลกษณะ ๕ ประการ คอ ๑) วาจานนยอมเปนวาจาทกลาวถกกาล ๒) เปนวาจาทกลาวเปนสจ ๓)

เปนวาจาทกลาวออนหวาน ๔) เปนวาจาทกลาวประกอบดวยประโยชน ๕) เปนวาจาทกลาวดวย

เมตตาจต

แมพระพทธเจากตรสวาจาสภาษตเปนธรรมตามหลกเกณฑขางบนทง ๕ ประการ

กลาวคอ สงใดกตามมผสนใจถามแตคาถามนน ๆ หาประโยชนไม พระองคกไมตรสตอบเพราะสงท

จะตอบนนไมมประโยชนเพอจะนาผฟงไปสการดบทกข เพราะตลอดพระชนมชพของพระองคม

จดมงหมายทแนนอนมนคงคอการนาสรรพสตว ดาเนนชวตทดงาม ปราศจากการครอบงาจาก

ความโลภ ความโกรธ ความหลง ซงเปนเหตและปจจยแหงความทกข พระพทธเจาจงทรงเปน

แบบอยางของการดาเนนชวตดานสมมาวาจาดงกลาว

ตารางท ๒.๓ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาวาจา

ความหมาย เหตปจจยททาใหเกด ประโยชน

• การเจรจาชอบ • การไมพดเทจ พดเรองจรง

• การไมพดคาหยาบ พดแต

ถอยคาไพเราะ ออนหวาน

• ไมพดเพอเจอเหลวไหล

พดแตเรองมประโยชน ม

สาระ

• ไดรบความเชอถอไววางใจ

• ม ผต องการจะเปนมตร

และสนทนาดวยความเตม

ใจ

• เปนกลยาณมตรของทก

คน

๔๒

๔) สมมากมมนตะ หรอการกระทาชอบ พทธพจนทตรสถงสมมากมมนตะวา

“สมมากมมนตะเปนอยางไร คอเจตนาเปนเหตงดเวนจากการฆาสตว เจตนาเปนเหตงดเวนจาก

การถอเอาสงของทเจาของไมไดให เจตนาเปนเหตงดเวนจากการประพฤตในกาม ภกษทงหลายน

เรยกวา สมมากมมนตะ”๗๕

ในพระไตรปฎกนน การกระทาชอบจะเนนเรองจตทตงมน หรอการกระทาทจงใจ ซง

สมมากมมนตะเปนความจงใจทจะงดเวน หรอไมประพฤตในสงทไมดทางกายสามประการ คอการ

จงใจไมฆาสตว ไมลกขโมย ไมประพฤตผดในกามทงหลาย พทธศาสนกชนทรกษาศล ๕ หรอศล ๘

อยางสมาเสมอ ยอมเปนผไดชอวาเคารพในพระพทธเจา ชวตของตนยอมประสบแตความเจรญ

ความสาเรจในการดาเนนชวตทงโลกนและโลกหนา

พระธรรมปฏก (ป. อ. ปยตโต) กลาววา สมมากมมนตะหรอการกระทาชอบแบง

ออกเปน ๒ ระดบ คอ ๑) ในระดบโลกยะ หมายถง การมเจตนาทงดเวนจากการตดรอนชวต จาก

การเอาของทเขามไดให และจากการประพฤตผดในกามทงหลาย ๒) ในระดบโลกตตระ หมายถง

ความงด ความเวน ความเวนขาด เจตนางดเวนจากกายสจรตทงสามของทานผมจตเปนอรยะ มจต

ไรอาสวะ มอรยะเปนสมงค กาลงเจรญอรยมรรคอย๗๖

มรรคมองค ๘ ขอสมมากมมนตะเปนขอท เกยวของกบพฤตกรรมโดยตรงซงม

ความสมพนธกบคาสอนของพระพทธเจาในเรองศล และกศลกรรมบถ ๑๐ ดงน

สมมากมมนตะ ตรงกบศล ๕ ขอ (๑)-(๓) ในการสอนเรองศล ๕ นนจะเปนขอละเวน

จากการฆาสตว ละเวนจากการถอเอาของทเขามไดให ละเวนจากการประพฤตผดในกามทงหลาย

และมหลกเบญจธรรมทสนบสนนใหศล ๕ สมบรณ ไดแก เบญจธรรมขอท ๑ มเมตตาและกรณา

จะสนบสนนใหเบญจศลขอท ๑ สามารถทจะปฏบตไดสมบรณ เพราะผมเมตตายอมจะสงสารและ

รกเพอนมนษยและสงมชวตทงหลาย ขณะเดยวกนกมความกรณาซงเปนคณธรรมทพรอมเขาไป

ชวยเหลอผอนดวยความบรสทธใจ พนฐานจตของผปฏบตตามหลกเบญจธรรมขอท ๑ นเองทาให

เขาไมอาจทารายหรอเบยดเบยนเพอนรวมโลกได ไมวาจะเปนมนษยหรอสตวกตาม สวน

เบญจธรรมขอท ๒ สมมาอาชวะ จะสนบสนนใหเบญจศลขอท ๒ รกษาไดสมบรณ เพราะผมอาชพ

ทสจรตยอมมความภาคภมใจในปจจยทตนหามาดวยความสจรต ความสามารถของตน มความ

พอใจในสงทตนหามาได ดงนนการทจะไปลกขโมยของผอนเปนสงทผมเบญจธรรมขอ ๒ ไมกระทา

๗๕ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๔๐๒/๓๓๕. ๗๖ พระธรรมปฏก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๗๕๗.

๔๓

เปนแนแท จงไดชอวาชวยสนบสนนใหผรกษาเบญจศลขอท ๒ สามารถทจะรกษาใหสมบรณได

เบญจธรรมขอท ๓ เปนเรองเกยวกบกามสงวร (การสารวมในกาม) หรอสทารสนโดษ คอมความ

พอใจเฉพาะในคครองของตน สงคมปจจบนมปญหาเรองช

สาวเกดขนมากมายและสรางเรองสลด

ใจ กอคดอาชญากรรม สามฆาช ภรรยาหลวงฆาหรอสงฆาภรรยานอย ซงปญหาทงหมดเกดจาก

ความหงหวง เพราะการแกปญหาดวยความโกรธความแคนชงชงเปนทมาของการทาราย ลาง

ผลาญชวตแกกนและกน ไมวาภรรยานอกใจสาม หรอสามนอกใจภรรยา รวมถงผทเขามาเกยวของ

กบปญหาเหลานกไดรบความเดอดรอนอยางทวหนา ครอบครวบางครอบครวลมสลาย ทาให

สถาบนครอบครวออนแอ ลกซงเปนเดกไรเดยงสา เปนผบรสทธกลายเปนแพะรบบาปจากการท

ผใหญทไรปญญา ไมประพฤตธรรม เพอหกหามใจและกายใหพนจากความคดทชว การกระทาทชว

ลกจงตองถกทอดทงใหขาดความรกความอบอน เปนเดกมปมดอย และสรางปญหาใหกบสงคมจน

ลกลามกลายเปนปญหาระดบประเทศ ไมวายคใดสมยใดปญหาครอบครวระหวางสามภรรยาจะ

เกดมาจากเหตปจจยของความไมสารวมในกาม พระพทธเจาไดตรสเกยวกบเรองความปรารถนา

ของสตรเพศในพระไตรปฎกเกยวกบคครองวา “ความปรารถนาของหญงทแตงงานแลว คอไม

ตองการใหหญงใดมารวมสามเดยวกนกบตน”

พระธรรมปฏก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวเกยวกบเรองนวา คานยมโดยทวไปจะยกยอง

การมคครองแบบผวเดยว เมยเดยว เพราะสรางความมนคงภายในครอบครว ลกหลาน มความ

รมเยนเปนสขและอบอน” ทานยงไดตวอยางสามภรรยาทปรากฏในพระไตรปฎกความวา “สาม

ภรรยาคอรยสาวกนกลบดาและนกลมารดา ทงคเปนอรยสาวกขนโสดาบนและเปนเอตทคคะ

ในทางสนทสนมคนเคยกบพระพทธเจา ทงสองทานมความปรารถนาสอดคลองโดยความรกภกด

และการสารวมในกาม คอความยนด พอใจเฉพาะในคครองของตน ถอวาเปนสทารสนโดษ ทานจด

วาเปนพรหมจรรยอยางหนง เปนความประพฤตและการดาเนนชวตทไดรบการยกยองสงใน

พระพทธศาสนาทไดปรากฏหลกฐานในพระไตรปฎกดงน “พวกเราไมประพฤตนอกใจภรรยา

ภรรยากไมประพฤตนอกใจพวกเรา พวกเราประพฤตพรหมจรรยในหญงอน นอกจากภรรยาของ

พวกเรา ฉะนนพวกเราจงไมมใครตายตงแตยงหนมสาว”๗๗ จะเหนไดวาคานยมของสตรไมวาจะ

เปนสมยใดยคใดกตามจะมทศนะทตรงกนคอ อยากใหตนเองเปนผหญงคนเดยวของสาม

ดงนน ผทประพฤตตนอยในเบญจธรรมขอท ๓ เมอพอใจเฉพาะในคครองของตน ยอมม

ปญญาสลดตนออกจากความคดไมถกตอง แลวฝกตนใหอยในทานองคลองธรรม มความละอายใจ

๗๗ ข.ชา. ๒๗/๒๔๖๖/๕๔๐. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๗๗๔.

๔๔

สามารถหกหามใจจากความชวทางกามารมณได การจะไปละเมดในคครองผอนยอมจะไมกระทา

การรกษาเบญจศลขอ ๓ นจงสมบรณไดตามเหตปจจยทกลาวมาขางตน

ตารางท ๒.๔ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมากมมนตะ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• การกระทาชอบ • การม เจตนางดเวนจาก

การฆาหรอทารายชวต

• การมเจตนาเวนจากการ

หยบเอาของทเขาหวงหรอ

มให

• การมเจตนาเวนจากการ

ประพฤตผดในกาม

• ไมผกเวร จองกรรมตอผใด

• ไ ด ร บ ก า ร ไ ว ว า ง ใ จ ว า

ซอสตย

• ทาใหครอบครวอบอน เกด

ความสามคค

๕) สมมาอาชวะ หมายถง การเลยงชพชอบ การเลยงชวตทไมทาใหใครเดอดรอน

สาหรบคฤหสถ เชน การทานา ทาไร เลยงสตว คาขาย ฯลฯ ในระดบโลกยะ นนเราเนนในเรองของ

การประกอบอาชพทสจรต มใชมจฉาอาชวะ คาวา”มจฉาอาชวะ”ในทน หมายถง อาชพ

ทไมควรทา ๕ ประการ คอ การขายอาวธ การขายสตว การขายเนอสตวทยงเปน การขายสรา

ยาเสพตด และการขายยาพษ ซงเปนอาชพทอบาสก อบาสกา ไมควรระทา ดงพทธพจนทไดตรสไว

วา “ดกอนภกษทงหลาย การคา ๕ ประการน อนอบาสกไมพงกระทา ๕ ประการเปนไฉน

ไดแกคอ ๑) การคาขายศสตราวธ ๒) การคาขายสตว ๓) การขายเนอสตว ๔) การขายนามนเมา

๕) การคาขายยาพษ ดกอนภกษทงหลาย การคาขาย ๕ ประการนแล อนอบาสกไมพงกระทา”๗๘

ในคมภรอรรถกถาไดกลาววา การคาขายสตว หมายถงการคาขายมนษย สวนการคา

ขายเนอสตว หมายถงการเลยงสตวเชน สกร โค กระบอ ฯลฯ ไวขาย

สาหรบพทธพจนทปรากฏในพระไตรปฎก ทเกยวกบเรองการประกอบการเลยงชพ

สจรตมดงน “ภกษทงหลาย สมมาอาชวะ เปนไฉน นเรยกวาสมมาอาชวะ คอ อรยสาวก

ละมจฉาอาชวะเสย หาเลยงชพดวยสมมาอาชวะ”๗๙

๗๘ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๑๗๗/๒๙๕. ๗๙ ท.ม.(ไทย) ๑๐/๔๐๒/๓๓๕.,ม.ม.(ไทย) ๑๒/๑๓๕/๑๒๗

๔๕

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) กลาวถงหลกทว ๆ ไปเกยวกบสมมาอาชวะวา

ในทางธรรม สมมาอาชวะมใชหมายเพยงการใชแรงงานใหเกดผลผลตแลวไดรบปจจยเครองเลยง

ชพเปนผลตอบแทนมาโดยชอบธรรมเทานน แตหมายถง ทาหนาท ความประพฤตหรอการดารงตน

อยางถกตอง พอเหมาะแกการไดปจจยบารงเลยงชวตดวย เชน ภกษไดรบการอปฏฐากปจจย ๔

เพราะทานดารงตนอยในสมณธรรม สรางศรทธาใหเกดแกชาวบาน ซงถอวาการปฏบตของ

พระภกษ เปนสมมาอาชวะ หรอลกดแลเอาใจใสเลยงดบดา มารดา ลกประพฤตตนเปนคนด

สมควรแกการเลยงดของบดา มารดา กถอวาเปนสมมาชพของลกเปนตน

สมมาอาชวะแบงออกเปน ๒ อยาง ไดแก

(๑) สาหรบคนธรรมดาหรอชาวโลก การใชแรงงานเปนเรองในหนาทเกยวกบ

อาชวะโดยตรง คอ เปนไปเพอใหไดผลตอบแทน เปนปจจยเครองยงชพ

(๒) สาหรบสมณะหรอผสละโลก การใชแรงงานในหนาทไมเปนเรองของอาชวะไม

มความมงหมายในดานอาชวะ หรอไมเกยวกบอาชวะเลย คอไมเปนไปเพอไดผลตอบแทนเปน

ปจจยเครองยงชพแตเปนไปเพอธรรมและเพอผดงธรรมโลกถาเอา แรงงานทพงใชในหนาทมาใชใน

การแสวงหาปจจย เปนเครองยงชพกลบถอ เปนมจฉาชพ และถาใชแรงงานในหนาทเพอ

ผลตอบแทนอยางใดอยางหนง รองขอปจจยเครองยงชพโดยมใชเปนความประสงคของผใหทจะให

เองกด กถอเปนอาชวะไมบรสทธ ๘๐ ดงนน ถาสมณะผสละโลกไดกระทางานอยางใดอยางหนงท

หวงผลตอบแทนไมวากรณใด ๆ กจดวาเปนมจฉาชพ คอหลอกลวง การประจบเขากน การเลยบ

เคยง และการเอาลาภตอลาภ๘๑ ดงพทธพจนทตรสสนทนากบพราหมณ ดงน

พราหมณกราบทลวา “ขาพเจาไถหวานแลวจงไดกน แมนทานกจงไถหวานแลว

บรโภคเถด” พระพทธเจาตรสวา “พระองคกทรงไถหวานแลวจงบรโภคเหมอนกน” เมอ

พราหมณไมเขาใจ พระพทธเจาจงตรสอธบายเปนรอยกรอง ชแจงการหวานของ

พระองคทมผลเปนอมตะ พราหมณเหนชอบเกดความเลอมใส พราหมณจงนาอาหาร

เขามาถวาย แตพระพทธเจาไมทรงรบโดยตรสวา “ไมควรบรโภค โภชนะทขบกลอม

ไดมา”๘๒

๘๐ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๗๗๙–๗๘๐. ๘๑ ม.อ.(ไทย) ๑๔/๒๗๕/๑๘๖. ๘๒ ข.ส. (ไทย) ๒๕/๗๖-๘๒/๕๑๘-๕๑๙.

๔๖

จะเหนไดวาพระพทธเจาทรงประพฤตปฏบตเปนแบบอยางใหเหนวา พระองคทรงม

พระเมตตาตอชาวนาทไมรไมเขาใจถงวถชวตทแทจรงของนกบวชในพระพทธศาสนา พระองคจง

ทรงอธบายใหนาชาวไดรตามโดยทพระองคมไดหวงลาภหรอสงของอยางใดอยางหนงเปน

คาตอบแทน

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวสรปการเลยงชพของสมณะทพงปฏบต ดงนวา

ทมาอนชอบธรรมและบรสทธ แทจรงของปจจยเครองยงชพสาหรบพระภกษ คอ

การทชาวบานมองเหนคณคาของธรรม และความจาเปนทตองชวยใหบคคลทาหนาท

ผดงธรรม มชวตอยและทาหนาทนนตอไป เมอพระภกษบณฑบาตดวยอาการอนสงบ ผ

มศรทธานาอาหารมอบใหโดยความสมครใจของตนเอง โดยผใหหรอผถวายนนไดรบผล

คอ การชาระจตใจของตนเองใหผองใสและชกนาจตของตนใหเปนไปในทางสงขน ดวย

ความตระหนกวาตนไดทาสงทดงาม ชวยสนบสนนผบาเพญธรรม มสวนในการผดง

ธรรม ทเรยกวา “ทาบญหรอไดบญ” สวนภกษผไดรบปจจยทานนนกพงเปนผสนโดษ

มกนอย รจกประมาณในการรบปจจย ๔ แตการปฏบตหนาท เชนการสงสอนแนะนา

แสดงธรรมใหมาก โดยมงแตประโยชนสขของผรบคาสอนฝายเดยว หรอใชหลกการวา

กนใหนอยทสด โดยทางานใหมากทสด การปฏบตเชนนจะทาใหสมณะ และชมชนสงฆ

มอสระจากการถกระบบสงคมครอบงา๘๓

ดงนน สมมาอาชวะจงมความสาคญ เพราะผประพฤตปฏบตจะอยในสถานะใดกตาม

สามารถจะบรรลถงจดประสงคได เมอผปฏบตไดปฏบตอยางถกตอง ยอมกอใหเกดประโยชนแก

ตนเอง ขณะเดยวกนกทาใหระบบสงคมมอสระจากการถกวตถนยมครอบงา ความทกขทเกดจาก

การแกงแยงวตถกจะลดนอยลง สงคมกจะสงบสข เพราะทกคนทาตามหนาทดวยความบรสทธใจ

โดยมงหวงประโยชนสขใหเกดกบบคคลรอบขาง

๘๓ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๗๘๐–๗๘๑.

๔๗

ตารางท ๒.๕ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาอาชวะ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• การเลยงชพชอบ • ประกอบอาชพทสจรต โดย

ละเวนจากมจฉาชพ ๕

ประการ คอ ๑. การคาขาย

ศสตราวธ ๒. การคาขาย

สตว ๓. การขายเนอสตว

๔. การขายนามนเมา ๕.

การคาขายยาพษ

• ร จ กการท าหน าท การ

ประพฤตหรอการดารงตน

อยางถกตอง พอเหมาะแก

การไดรบปจจยบารงเลยง

ชวต

๖) สมมาวายามะ หมายถง ความเพยรระวงไมใหความชวเกดขน ความเพยรการละ

ความชวททาแลว ความเพยรในการทาความดใหเจรญยงขน และความเพยรในการรกษาความดท

ทาไวแลว โดยคาจากดความตามแบบพระสตรเรยกชออกอยางหนงวาสมมปปธานหรอปธาน ๔

ไดแก

๑) สงวรปธาน เพยรปองกนหรอเพยรระวงอกศลทยงไมเกดไมใหเกดขน

๒) ปหานปธาน เพยรละหรอเพยรจากดอกศลทเกดขนแลวใหหมดไป

๓) ภาวนาปธาน เพยรเจรญหรอเพยรสรางกศลทยงไมเกดใหเกดขน

๔) อนรกขนาปธาน เพยรอนรกษ หรอเพยรรกษาและสงเสรมกศลทเกดขนแลว

กลาวโดยสรป สมมาวายามะในระดบเบองตนจงหมายถงความเพยรในการละชว ทาด

และทาจตใจใหผองใส นอกจากในพระสตตนตปฎกแลว ยงมกลาวไวในพระอภธรรมปฎกดงน

“สมมาวายามะ เปนไฉน ขอทภกษในธรรมวนยนสรางฉนทะ พยายามปรารภ

ความเพยร ประคองจต มงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน ฯลฯ

เพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลวฯลฯ เพอทาบาปอกศลธรรมทยงไมเกดขนมให

เกดขน ฯลฯ สรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประคองจต มงมนเพอความดารง

อยไมเลอนหาย ภยโยภาพ ไพบลย เจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดขนแลว นเรยกวา

สมมาวายามะ”๘๔

๘๔ อภ.ว. (ไทย) ๓๕/๒๐๕/๑๗๒.

๔๘

“การปรารภความเพยรทางใจ ฯลฯ สมมาวายามะ วรยสมโพชฌงค อนเปน

องคมรรค นบเนองในมรรค นเรยกวา สมมาวายามะ”๘๕

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวเกยวกบสมมาวายามะ ไววา

“ตวสมมาวายามะเองแท ๆ ทเปนองคมรรค เปนคณธรรมอยภายใตจตใจของ

บคคลกจรง สมมาวายามะจะทาหนาทของมนได เจรญงอกงามได ตองอาศย

ความสมพนธกบโลกภายนอก กลาวคอ การวางทาทตอบสนองและจดการกบอารมณ

ตาง ๆ ทผานทางตา ห จมก ลน กาย การแผขยายความเพยรจากภายในจตใจออกไป

เปนการกระทา ความประพฤตการดาเนนชวตจะเกยวของและองอาศยกบปจจย

แวดลอมภายนอกดวย ทงปจจยทางรางกาย ธรรมชาต และทางสงคม”๘๖

ดงพทธพจนทตรสกะพระภกษเกยวกบเรองนวา

“ภกษทงหลาย คณสมบตของผบาเพญ (องคของผมปธาน) ม ๕ อยางเหลาน หา

อยางคออะไร (กลาวคอ) ภกษในธรรมวนยน

๑) เปนผมศรทธา เชอตถาคตโพธวา แมเพราะเหตผลดงน พระผมพระภาคเจา

พระองคนน เปนอรหนต เปนสมมาสมพทธะ ฯลฯ เปนผจาแนกแจกธรรม

๒) เปนผมอาพาธนอย มโรคนอย ประกอบดวยไปเผาผลาญทสาหรบยอยอาหาร

สมาเสมอ ไมเยนนก ไมรอนนก พอปานกลาง เหมาะแกการบาเพญเพยร

๓) เปนผไมโออวด ไมมมายา เปนผเปดเผยตวตามเปนจรง ทงในพระศาสดาทง

ในเพอนพรหมจารผเปนวญชน

๔) เปนผระดมความเพยร เพอละอกศลธรรม เพอยงกศลธรรมใหถงพรอม ม

ความเขมแขง บากบนมนคง ไมทอดธระในกศลทงหลาย

๕) เปนผมปญญา ประกอบดวยปญญาอยางอสระ ทหยงถงความเกดขนและ

ความดบสลาย ชาแรกกเลสได อนใหถงความสนทกขโดยชอบ”๘๗

จากพทธพจนทกลาวถงเรองการทาความเพยรนน เปนการเตอนผปฏบตธรรม เปนอยาง

ดวา ลาดบแรกจะตองมศรทธาในการตรสรของพระพทธเจา เชอวาพระองคเปนผชทางการบรรล

๘๕ อภ.ว. (ไทย) ๓๕/๒๐๖/๑๗๕. ๘๖ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙ , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๘๐๒-๘๐๓. ๘๗ ท.ปา. ๑๑/๔๑๑/๒๙๕. , ม.ม. ๑๓/๕๑๘/๔๗๒. ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม,

หนา ๘๐๓.

๔๙

มรรค ผล นพพาน ใหกบผปฏบต ตอไปตองเปนผมโรคนอย เปนผซอตรงทงตอหนาและลบหลง

เปนเพอนพรหมจารกบนกปราชญ วญชน เปนผมความเพยร เพอจะละอกศลทเกดแลว ปองกนม

ใหอกศลทยงไมเกดมใหเกดขน เพอเรากศลทยงไมเกดใหเกดขน รกษาหรอประคองกศลทเกดขน

แลวใหเจรญงอกงาม เปนผมปญญากาหนดและตามรความเกดขน และความดบสลายของธรรม

ทงหลาย อนทาใหถงความดบทกขโดยชอบ

“ภกษทงหลาย สมยทไมเหมาะสาหรบบาเพญเพยร ม ๕ อยางเหลาน หาอยาง

คออะไร (กลาวคอ) ภกษในธรรมวนยน

๑) เปนผแกเฒา ถกชราครอบงา

๒) เปนผเจบไข ถกพยาธครอบงา

๓) สมยทอาหารขาดแคลน ขาวไมด หาอาหารยาก ไมสะดวก ทจะยงชพดวย

การ บณฑบาต

๔) สมยทมภย มความกาเรบวนวายในปาดง ชาวชนบทตางพากนขน

ยานพาหนะผนผายไป

๕) สมยทสงฆแตกแยกกน มการดาวา ...คนทยงไมเลอมใส กไมเลอมใส คนท

เลอมใสแลวกกลายเปนอยางอน

ภกษทงหลาย สมยทควรบาเพญ ม ๕ อยาง เหลาน, หาอยางคออะไร (กลาวคอ)

๑) ภกษยงหนม ยงเยาว มผมดาสนท ประกอบดวยวยอนเจรญ เปนวยปฐม

๒) ภกษเปนผมอาพาธนอย มโรคนอย

๓) สมยทอาหารพรอมด ขาวด หาอาหารงาย สะดวกทจะยงชพดวยการ

บณฑบาต

๔) สมยทมนษย (ประชาชน) ทงหลายพรอมเพรยงกน ชนชมตอกน ไมววาทกน

เปนเหมอนนานมกบนา มองดดวยสายตาทประกอบดวยความรก

๕) สมยทสงฆพรอมเพยงกน ชนชมตอกน ไมววาทกน มอเทศรวมกนเปนอน

เดยวกน เปนอยผาสก ทาใหผยงไมเลอมใสยอมเลอมใส คนทเลอมแลว ยอมเลอมใส

ยงขนไป”๘๘

๘๘ อง.ปจก. ๒๒/๕๓-๕๔/๙๒-๙๔., ดใน พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๘๐๓-

๘๐๔.

๕๐

ตารางท ๒.๖ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาวายามะ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• ความเพยรชอบ • พยายามทาความเพยร

ป ร ะ ค อ ง จ ต ม ใ ห บ า ป

อก ศ ลท ย ง ไ ม เ ก ด ม ใ ห

เกดขน

• พยายามทาความเพยรละ

บาปอกศลทเกดขนแลว

• พยายามทาความเพยร

กศลทยงมไดเกดใหเกดขน

• พยายามทาความเพยร

กศลทเกดขนแลวใหเจรญ

งอกงามยงขน

• เปนผเจรญรงเรอง เปนท

พงไดทงตนเองและผอน

• ทาการงานยอมประสบ

ความสาเรจไดโดยงาย

๗) สมมาสต หมายถง ความระลกชอบ ความระลกทดาเนนถกตอง ตามหลก

สตปฏฐาน กลาวคอ การตงสตใหมนคง เพอละความยนดยนรายในสงทงปวง สมมาสต เปนองค

มรรคขอท ๒ ในหมวดสมาธหรอ อธจตตสกขา พระไตรปฎกไดกลาวถงความสาคญของสมมาสต

ไวดงน

“ภกษทงหลาย สมมาสตเปนไฉน นเรยกวา สมมาสต คอ ภกษในธรรมวนยน

๑) พจารณาเหนกายในกาย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและ

โทมนสในโลกเสยได

๒) พจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลาย มความเพย ร มสมปชญญะ มสต

กาจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสยได

๓) พจารณาเหนจตในจต มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและ

โทมนสในโลกได

๕๑

๔) พจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจด

อภชฌาและโทมนสในโลกเสยได”๘๙

สตปฏฐาน แปลวา ทตงแหงสต สตไปตงไวทกาย เรยกวา “กายานปสสนา” สตไปตงไว

ทเวทนา ความสข ความทกขทตงขนในใจ เรยกวา “เวทนานปสสนา” สตไปตงไวทจต คอความคด

นกของเรา เรยกวา “จตตานปสสนา” สวนสตไปตงไวทธรรมะทเกดกบจตใหคอยด เรยกวา

“ธรรมานปสสนา” รวมความวาใหดตนเองดวยความมสตตลอดเวลา เปนการฝกสตใหคลองแคลว

วองไว

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวถงสมมาสตในมมมองตาง ๆ ดงตอไปน สตในฐานะอปปมาทธรรม “สต” แปลกนงาย ๆ วา ความระลกได เมอแปลอยางน ทาใหนกเพงความหมาย

ไปในแงของความจา ซงกเปนการถกตองในดานหนง แตอาจไมเตมตามความหมาย

หลก ทเปนจดมงสาคญกได

สตจงเปนธรรมสาคญในทางจรยธรรมเปนอยางมาก เพราะเปนตวควบคมเรา

เตอนการปฏบตหนาท และเปนตวคอยปองกนยบยงตนเอง ทงทจะไมใหหลงเพลนไป

ตามความชว และทจะไมใหความชวเลดลอดเขามาในจตใจได พดงาย ๆ วา จะเตอน

ตนเองในการทาความด และไมเปดโอกาสแกความชว พทธธรรมเนนความสาคญของ

สตเปนอยางมาก ในการปฏบตจรยธรรมทกขน การดาเนนชวต หรอการประพฤตปฏบต

โดยมสตกากบอยเสมอนน มชอเรยกโดยเฉพาะวา “อปปมาท” คอ ความไมประมาท

อปปมาทน เปนหลกธรรมสาคญยง สาหรบความกาวหนาในระบบจรยธรรม มกม

ความหมายวา การเปนอยโดยไมขาดสต ซงขยายความไดวาการระมดระวงอยเสมอ ไม

ยอมถลาลงไปในทางเสอม และไมยอมพลาดโอกาสสาหรบความเจรญกาวหนา

ตระหนกดถงสงทจะตองทาและตองไมทา ความสาคญและขอบเขตการใชอปปมาท

ธรรม ในการปฏบตจรยธรรมขนตาง ๆ ดงพทธพจนตอไปน“ภกษทงหลาย รอยเทาของ

สตวบกทงหลายชนดใด ๆ กตาม ยอมลงในรอยเทาชางไดทงหมด รอยเทาชาง เรยกวา

เปนยอดของรอยเทาเหลานน โดยความใหญ ฉนใด กศลธรรมทงหลาย อยางใด ๆ ก

๘๙ ม.ม. ๑๒/๑๔๙/๑๒๔, ม.อ. ๑๔/๗๐๔/๔๕๔, อภ.ว. ๓๕/๑๖๙/๑๓๗ ; ๕๗๖/๓๑๘. ดใน

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๘๐๔.

๕๒

ตาม ยอมมความไมประมาทเปนมล ประชมลงในความไมประมาทไดทงหมด ความไม

ประมาท เรยกไดวาเปนยอดของธรรมเหลานน ฉนนน๙๐

ในเมอภกษละกายทจรต เจรญกายสจรต ฯลฯ ละมจฉาทฐ เจรญสมมาทฐแลว

เธอยอมไมหวาดกลวตอความตายทจะมขางหนา ภกษทงหลาย ภกษควรสราง

อปปมาท คอ การรกษาใจดวยสต โดยตนเอง ในฐานะ ๔ คอ ๑) จตของเรา อยาตดใจ

ในธรรมทชวนใหเกดความตดใจ ๒) จตของเรา อยาขดเคองในธรรมทชวนใหเกดความ

ขดเคอง ๓) จตของเรา อยาหลงในธรรมทชวนใหเกดความหลง ๔) จตของเรา

อยามวเมาในธรรมทชวนใหเกดความมวเมา

เมอจตของภกษ ไมตดใจในธรรมทชวนใหเกดความตดใจ เพราะปราศจากราคะ

แลว ไมขดเคอง...ไมหลง...ไมมวเมาแลว เธอยอมไมหวาดเสยว ไมหวนไหว ไมครน

คราม ไมสะดง และไม (ตอง) เชอถอ แมแตเพราะถอยคาของสมณะ

เมอนาลกษณะการทาหนาทของสตทกลาวแลวนนมาพจารณาประกอบ จะ

มองเหนประโยชนทมงหมายของการปฏบตฝกฝนในเรองสต ดงน :-

๑) ควบคมรกษาสภาพจตใหอยในภาวะทตองการ โดยตรวจตรากระบวนการรบร

และกระแสความคด เลอกรบสงทตองการ กนออกไปซงสงทไมตองการ ตรงกระแส

ความคดใหนงเขาท และทาใหจตเปนสมาธไดงาย

๒) ทาใหรางกายและจตใจอยในสภาพทเรยกไดวาเปนตวของตวเอง เพราะม

ความโปรงเบา ผอนคลาย เปนสขโดยสภาพของมนเอง พรอมทจะเผชญความเปนไป

ตาง ๆ และจดการกบสงทงหลายในโลกอยางไดผลด

๓) ในภาวะจตทเปนสมาธ อาจใชสตเหนยวนากระบวนการรบร และกระแส

ความคด ทาขอบเขตการรบรและความคดใหขยายออกไป โดยมตตาง ๆ หรอใหเปนไป

ตาง ๆ ได

๔) โดยการยดหรอจบเอาอารมณทเปนวตถแหงการพจารณาวางไวตอหนา จง

ทาใหการพจารณาสบคนดวยปญญาดาเนนไปไดชดเจนเตมท เทากบเปนฐานในการ

สรางเสรมปญญาใหเจรญบรบรณ

๙๐ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๓๒๘.

๕๓

๕) ชาระพฤตกรรมตาง ๆ ทกอยาง (ทงทางกายกรรม วจกรรม มโนกรรม) ให

บรสทธ อสระไมเกลอกกลวหรอเปนไปดวยอานาจตณหาอปาทานและรวมกบ

สมปชญญะ ทาใหพฤตกรรมเหลานนเปนไปดวยปญญา หรอเหตผลบรสทธ ลวน ๆ

ประโยชนขอท ๔) และ ๕) นน นบวาเปนจดหมายขนสง จะเขาถงไดดวยวธ

ปฏบตทกาหนดไวเปนพเศษ ซงตามคาจากดความในขอสมมาสตน ผลของการปฏบต

๑) ในแงความบรสทธ เมอสตจบอยกบสงทกาหนดอยางเดยว และสมปชญญะร

เขาใจสงนนตามทมนเปน ยอมเปนการควบคมกระแสการรบรและความคดไวใหบรสทธ

ไมมชองทกเลสตาง ๆ จะเกดขนได และในเมอมองเหนสงเหลานนเพยงแคตามทมนเปน

ไมใสความรสก ไมสรางความคดคานงตามความโนมเอยงและความใฝใจตาง ๆ ทเปน

สกวสย (subjective) ลงไป กยอมไมมความยดมนถอมนตาง ๆ ไมมชองทกเลส

ทงหลายเชนความโกรธจะเกดขนได เปนการกาจดอาสวะเกา และปองกนอาสวะใหม

ไมใหเกดขน

๒) ในแงความเปนอสระ เมอมสภาพจตทบรสทธอยางใน ขอ ๑) แลว กยอมม

ความเปนอสระดวย โดยจะไมหวนไหวไปตามอารมณตางๆ ทเขามากระทบ เพราะ

อารมณเหลานนถกใชเปนวตถสาหรบศกษาพจารณาแบบสภาววสย (objective) ไป

หมด เมอไมถกแปลความหมายตามอานาจอาสวะทเปนสกวสย (subjective) สง

เหลานนกไมมอทธพลตามสกวสยแกบคคลนน และพฤตกรรมตาง ๆ ของเขา จะหลด

พนจากการถกบงคบดวยกเลสทเปนแรงขบหรอแรงจงใจไรสานกตาง ๆ (unconscious

drives หรอ unconscious motivations) เขาจะเปนอยอยางทเรยกวา ไมองอาศย ไม

ยดมนสงใดในโลก

๓) ในแงปญญา เมออยในกระบวนการทางานของจตเชนน ปญญายอมทา

หนาทไดผลดทสด เพราะจะไมถกเคลอบหรอหนเหไปดวยความรสก ความเอนเอยง

และอคตตาง ๆ ทาใหรเหนตามทมนเปน คอ รตามความจรง

๔) ในแงความพนทกข เมอจตอยในภาวะตนตว เขาใจสงตาง ๆ ตามทมนเปน

และคอยรกษาทาทของจตอยไดเชนน ความรสกเอนเอยงในทางบวกหรอลบตอสงนน ๆ

ทมใชเปนไปโดยเหตผลบรสทธ ยอมเกดขนไมได จงไมมความรสกทงในดานตดใคร

อยากได (อภชฌา )และดานขนหมองขดของใจ (โทมนส ) ปราศจากอาการ

กระวนกระวาย (anxiety) ตาง ๆ เปนภาวะจตทเรยกวาพนทกข มความปลอดโปรง โลง

เบา ผองใส ผอนคลาย

๕๔

การฝกสตจะตองเรมตนมาจากกายกอน แลวจงคอย ๆ พฒนานาสตคมทความ

นกคด แลวจะสงเกตไดวาขณะทเรายน เดน นง หรอนอน ความคดของเราจะไหล

ออกไปเรอย สงทเกดขนนนเปนเรองปกตของจต แตใหเรากาหนดรโดยเอาสตกาหนดร

วาจตกาลงคด เหน ไดยน ใหกาหนดรแตไมตองตามจตไปดวามนเหน มนคด หรอไดยน

อะไรบาง มเชนนนจะเปนการหลงตามจตหรอเรยกวา “จตหลอก” คนทไดฝกสมาธตาม

ขนตอนแบบนแลว การเดนกด การนง การลกจะเปนจงหวะ แมแตการพดกเปนจงหวะ

พดชดถอยชดคา เพราะไดรบการฝกอบรมตนเอง กรยาอาการผลนพลนนนไมม เพราะ

สตเปนตวหามไว ไมใหผลนพลน ไมใหใจรอน ไมใหใจเรว ไมทาอะไรดวยอารมณ แตทา

ดวยเหตดวยผลอยตลอดเวลา เรยกวา สมมาสต

ตารางท ๒.๗ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสต

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• ความระลกชอบ • ความระลกโดยมสตตงมน

ไวทกาย

• ความระลกได การตงสตไว

ท เวทนา ไมวาจะสขหรอ

ทกข

• ความระลกมนในการคด

นก การตงสตกาหนดรท

จต

• ความระลกมนโดยเอาสต

ตงไวทธรรมะทเกดขนกบ

จต

• เป นผ ม ความรอบคอบ

ระมดระวง ไมพลงเผลอ

• คาดการณตาง ๆ ได ทงสง

ทมาดและส งทมารายก

ส า ม า ร ถ ป ร ะ เ ม น

สถานการณ แกไขได

• ฉบพลน เปนผมเหต มผล

๘) สมมาสมาธ ความตงใจมนชอบ เปนเรองการฝกอบรมจตขนลกซง อนเปนของ

ละเอยดของสมาธ หมายถง ใจทเปนกศลจตและตงมนเปนหนงอยในอารมณเดยว หรอภาวะทจต

เปนหนง ทเรยกวา “เอกคคตา” คอ การทจตกาหนดอยอยางแนวแนกบสงหนงสงใด ปราศจาก

ความฟงซาน หรอทเรยกวา ความตงมนของจตเปนหนงและอยในอารมณเดยว

๕๕

สมมาสมาธทปรากฏอยในพระอภธรรมปฎกมดงน “สมมาสมาธ ทเกดขนในสมยนน

เปนไฉน… คอความตงอยแหงจต ความดารงอย ความตงมน ความไมซดสาย ความไมฟงสาย

ความทจตไมซดสาย สมถะ สมาธนทรย สมาธ

พละ สมมาสมาธ ในสมยนน นชอวา สมมาสมาธท

เกดขนในสมยนน”๙๑

สมมาสมาธนน คอ ธรรมทควรทาใหแจง หรอทาใหเกดขน ในพระไตรปฎกไดกลาวถง

องคธรรมหรอญาณทเกดจาก สมมาสมาธ ประกอบดวย ๕ ประการ ดงน ๙๒ คอ

(๑) ญาณยอมเกดขนเฉพาะตนวา “สมาธนเปนสขในปจจบนและมสขเปนวบาก

ตอไป”๙๓

(๒) ญาณยอมเกดขนเฉพาะตนวา “สมาธน เปนอรยะ ปราศจากอามส”๙๔

(๓) ญาณยอมเกดขนเฉพาะตนวา “สมาธน มใชบรษชว”๙๕

(๔) ญาณยอมเกดขนเฉพาะตนวา “สมาธน สงบ ประณต ไดดวยความสงบระงบ

บรรลไดดวยภาวะทจตเปนหนงผดขน และมใชบรรลไดดวยการขม (ธรรมทเปนขาศก) หามกเลส

ดวยสสงขารจต”๙๖

(๕) ญาณยอมเกดขนเฉพาะตนวา “เรานนมสต เขาสมาธ และเรามสตออกจาก

สมาธน“

บคคลใดทหมนเจรญสมาธ เปนสมมาสมาธจนเกดญาณ ญาณนนยอมทาลายมจฉา

สมาธ ตามทปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนา ดงพทธพจนวา “มจฉาสมาธ (ตงจตมนผด) ของ

ผมสมมาสมาธ ยอมเสอมไป คอ บาปอกศลธรรมเปนอเนกของบคคลทเกดเพราะมจฉาสมาธเปน

ปจจยยอมเสอมไป และกศลธรรมทเปนอเนกยอมเจรญเตมทเพราะสมมาสมาธเปนปจจย”๙๗

คมภรวสทธมรรคใหคาจากดความของสมาธไววา “ความมอารมณอนเดยวแหงจตทเปนกศล”๙๘

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวถง สมาธ วา “. . . แปลกนวา ความตงมนแหง

จต หรอภาวะทจตแนวแนตอสงทกาหนด คาจากดความของสมาธทมกพบเสมอคอ “จตตสเสกค

๙๑ อภ.สง.(ไทย) ๓๔/๒๔/๓๑. ๙๒ ท.ปา.(ไทย) ๑๑/๓๕๕/๓๘๕. ๙๓ สมาธในทน หมายถง อรหตตผลสมาบต หรอมรรคสมาธ. ๙๔ อามสในทน หมายถง กาม วฎฎะ และโลเก ๙๕ มใชบรษขาวในทน หมายถง มหาบรษมพระพทธเจาเปนตน. ๙๖ สสงขารจต แปลวา จตทถกสงขารกระตนเตอน ในทนหมายถง รปาวจรกศลจต และอรปาวจรกศลจต ๙๗ ท.ปา. ๑๑/๓๖๐/๔๓๖. ๙๘ วสทธมรรค ๒๕๒๘,น.๒-๓ อางถงใน สจตรา รณลน ๒๕๓๗, หนา.๕

๕๖

ตา” หรอเรยกสน ๆ วา “เอกคคตา” ซงแปลวาภาวะทจตมอารมณเปนหนง คอการทจตกาหนดแนว

แนอยกบสงใดสงหนงไมฟงซาน หรอสายไป” และกลาวถงระดบของสมาธวาม ๓ ระดบคอ

๑) ขณกสมาธ สมาธชวขณะ (momentary concentration) ทเปนสมาธขนตน ซง

คนทวไปอาจใชเปนประโยชนในการปฏบตหนาทการงาน ในชวตประจาวนวนใหไดผลด และจะใช

เปนจดตงตนในการเจรญวปสสนากได

๒ ) อ ปจา รสมาธ สมาธ เ ฉ ย ด ๆ ห รอสมาธ จ วนจะแน ว แน (access

concentration) เปนสมาธขนระงบนวรณได กอนจะเขาสสภาวะฌานได หรอสมาธในบพภาคแหง

อปปนาสมาธ

๓) อปปนาสมาธ สมาธแนวแน สมาธทแนบสนท (attainment concentration)

เปนสมาธในระดบสงสด ซงมในฌานทงหลาย ถอวาเปนผลสาเรจทตองการของการเจรญสมาธ

การฝกอบรมจตใหตงมนไดนนผปฏบตยอมเกดผลดคอ จตของตนจะมสมรรถภาพหรอ

มคณภาพด ซงสามารถดไดจากลกษณะดงตอไปนคอ

๑) แขงแรง มพลง มการเปรยบอปมาของจตทฝกแลวเหมอนกบกระแสนาทถก

ควบคมใหไหลพงไปในทางทศเดยวกน ยอมจะมพลงมากกวาทจะปลอยใหกระแสนานนไหลไปคน

ละทศทาง

๒) ราบเรยบ สงบนง เหมอนนาทอยในสระหรอบงนาใหญ ไมมลมพดให

กระเพอม

๓) ใสกระจาง มองเหนอะไร ๆ ไดชดเจน ไมมรวคลน ฝนทมอยกตกตะกอนนอนกน

๔) นมนวล ควรแกการงาน หรอเหมาะแกการใชงาน เพราะไมเครยด ไมกระดาง

ไมวน ไมขนมว ไมกระสบกระสาย ไมเรารอน ไมกระวนกระวาย

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาวถง จตทเปนสมาธตามทปรากฏในพทธพจน วา

“จตทเปนสมาธขนสมบรณถงขนฌานนน พระอรรถกถาจารยเรยกวา จต

ประกอบดวยองค ๘ ซงมลกษณะตามพทธพจนดงนคอ (๑) ตงมน (๒) บรสทธ (๓) ผอง

ใส (๔) โปรงโลงเกลยงเกลา (๕) ปราศจากสงมวหมอง (๖)นมนวล (๗) ควรแกงาน (๘)

อยตว ไมวอกแวกหวนไหว จตทมองคประกอบเชนนเหมาะแกการนาเอาไปใชไดดทสด

ไมวาจะเอาไปใชงานทางปญญาพจารณาใหเกดความรความเขาใจถกตองแจงชด หรอ

ใชในทางสรางพลงจตใหเกดอภญญาสมาบตอยางใด ๆ กได“๙๙

๙๙ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๓), หนา ๘๒๔-๘๓๐.

๕๗

ดงนน การฝกสมาธในพระพทธศาสนาจงนบวาเปนองคหนงในมรรคมองค ๘ ซงเปน

หนทางปฏบตเพอความดบทกข อนเปนจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนา แนวทางปฏบตตาม

วถพระพทธศาสนาเกยวกบสมาธขนตนเรยกวา “สมถกรรมฐาน” ถอวาเปนขนการเตรยมจตให

พรอม เพอเปนรากฐานกาวขนสปญญาในขนสงตอไปดวยการเจรญวปสสนากรรมฐาน

กลาวโดยสรป อรยมรรคมองค ๘ หมายถง ความประพฤตชอบ หรอ ความประพฤตท

ถกตองตามทานองคลองธรรมทงทางกาย วาจา และใจ กลาวคอ เปนความประพฤตทไมกอใหเกด

ความเดอดรอนตอตนเองและผอน เปนสงทควรประพฤตปฏบต หรอคอการศกษาพฒนาตนเองทง

สามดาน ทเรยกวา ไตรสกขา ไดแก ศล คอการคมกาย สมาธ คอการคมจตใหตงมน มนคง เพอ

ความพรอมในอนทจะกาวไปสปญญา คอการพจารณาจนเกดการพฒนาทสมบรณ ซงทงหมดกอย

ในอรยมรรคมองค ๘ ในการทาวจยของ พระมหาประสทธ พรหมรส เรอง ปญหาของทกข และการ

แกปญหา ในพระพทธศาสนาเถรวาท ไดกลาวไววา ”พระพทธศาสนามการฝกปฏบตทแบงออกเปน

๓ สวน ไดแก (๑) ปรยต (๒) ปฏบต (๓) ปฏเวธ การศกษาภาคปรยตตองควบคกบการปฏบต และ

มองวา ชวตของมนษยมปญหาททาใหเกดความทกข (Dukkha) หนทางแหงการแกปญหาหรอแก

ทกข คอการเดนเขาสทางสายกลางเรยกวา มชฌมาปฏปทา หรอมรรคมองค ๘ ซงแบงออกเปน ๓

หมวด คอ หมวดปญญา ไดแก สมมาทฐ สมมาสงกปปะ หมวดสมาธ ไดแก สมมาวายามะ

สมมาสต สมมาสมาธ หมวดศล ไดแก สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ ซงมรรคทง ๓

หมวดนนแบงออกตามปฏบตหรอการศกษาได ๓ อยาง คอ ศล เปนการควบคมกายกบวาจา สมาธ

เปนการฝกอบรมใจใหตงมน ใหจตมนคง และปญญา เปนการฝกอบรมจตมความร คดวเคราะห

พจารณาสงตาง ๆ ไดอยางถกตองตามความเปนจรงของกฎธรรมชาต หรอกฎไตรลกษณ (อนจจง,

ทกขง, อนตตา) เกดการเปลยนแปลง ทนอยไดยาก และไมมตวตน การศกษาหรอการฝกอบรม ๓

ดานนเรยกอกอยางหนงวา “ไตรสกขา”

การนามรรคมองค ๘ หรอไตรสกขาไปประพฤตปฏบตในการดาเนนชวตนน จะเลอกนา

หมวดใดของมรรคมองค ๘ ขนมาใชกอนกได เพราะสรปสดทายถาปฏบตไดถกตองมรรคมองค ๘

กจะประชมเปน ”มรรคสามคค” พรอมทจะนามาแกไขปญหาความทกขและดบทกขได ๑๐๐

๑๐๐ ดใน Phramaha Prasit Inkrungkao, “The Problem of Dukkha and Its Solution in

Theravada Buddhism,” Thesis Submitted to the University of Madras for the award of the degree of

doctor of Philosophy in Philosophy, 1996, p.204-270.

๕๘

ตารางท ๒.๘ แสดงความหมาย เหตปจจยททาใหเกด และประโยชนของสมมาสมาธ

ค เ ปวามหมาย หตปจจยททาใหเกด ระโยชน

• ความตงใจมนชอบ • ใจท เปนกศล ต งม น ใน

อารมณ เด ยว ห รอการ

กาหนดอยอยางแนวแนกบ

สงใดสงหนง

• มองเหนส งตาง ๆ ตาม

สภาวะทเปนจรง

• ไมฟงซาน หวนไหว ทางาน

มประสทธภาพ

• มสมรรถภาพของจตใน

การทางานด

• ไมเครงเครยด จตใจมนคง

โปรงสบาย

• เปนพนฐานของการเจรญ

วปสสนากรรมฐาน

• สกดกนบาปอกศล ทาให

เกดความสงบนง

การแกปญหาหรอการดบทกขทแทจรงของมนษย จะตองผานเขาสกระบวนการทาง

ธรรมชาตตามแนวทางพระพทธศาสนาคออรยมรรคมองค ๘ ทจดเขาระบบไตรสกขา

ตารางท ๒.๙ สรปความสมพนธระหวางอรยมรรคมองค ๘ กบหลกไตรสกขา

ไตรสกขา

อรศ ส ป

ยมรรคมองค ๘ ล มาธ ญญา

สม มาทฐ

สม มาสงกปปะ

สม มาวาจา

สม มากมมนตะ

สม มาอาชวะ

สม มาวายามะ

สม มาสต

สม มาสมาธ

๕๙

๒.๔ ทศนคตเกยวกบคาสอนทางพระพทธศาสนาของสงคมชาวพทธในประเทศไทย อรยมรรคมองค ๘ เปนทฤษฎทแจกแจงใหผศกษาไดนาไปประพฤตปฏบต ในการ

ดาเนนชวต เพอจดมงหมายใหคนพบความหลดพน (วมตต Freedom) ความสงบสข ความปลอด

โปรง โลงอสระ อยางแทจรง หมายถงชวตทพรอมสาหรบใชประโยชน ตามแนวคดทางการศกษา

ของพระพทธศาสนา มนษยทกยคปรารถนาความสข หลกเลยงความเสอม ความวบต เพราะความ

ไมร ไมเขาใจตอสภาวะเปนจรงของธรรมชาตหรอกฎธรรมดาของโลก ทตองดาเนนไปตามเหต

ปจจย จงสรางความทกขใหกบตนเองและสงแวดลอม ความทกขทงหมดเปนสาเหตสาคญททาให

มนษยใชความพยายามจะหาทางดบทกขดวยวธการตาง ๆ ดงเชนในยคโบราณ กอนการตรสรของ

พระพทธเจา คนในยคนนไดฝากความหวงในการดบทกขใหกบอานาจสงศกดทเปนธรรมชาตดวย

วธการเอาใจ ทาการกราบไหวขอพร ใหพบกบความสข การดาเนนชวตของคนในสมยกอนพทธกาล

จงยกใหธรรมชาตเปนผกาหนดชะตากรรม หรอชะตาชวตของตน เมอเจาชายสทธตถะไดออก

ผนวชและตรสรเปนพระพทธเจา ไดคนพบวา ”ความทกขของมนษยเกดขนจากเหตปจจยหลาย ๆ

อยาง สรปโดยยอวา การยดมนในอปาทานขนธ ๕“ จงทาใหคนในสงคมชมพทวปมโอกาสหลดพน

จากความทกข และไดพบกบความสขอยางแทจรง ดวยหลกธรรมเรองอรยสจ ๔ พระพทธเจาได

ทรงแสดงธรรมเกยวกบทกขและการดบทกข ดงทไดกลาวรายละเอยดไวในตอนตน

จากเหตการณทพระพทธเจาไดบาเพญเพยรทางจต พจารณาความทกขตาง ๆ ดวย

พระปญญา จนถอนความยดมนถอมนไดแลว การปฏบตภารกจในลาดบตอไป คอ พระพทธเจา

ทรงมพระเมตตาและพระกรณาเผยแผธรรมใหแกมวลเวไนยสตวทงปวง ไดรและเขาใจธรรมชาต

ของชวต การปฏบตตอตนเองในการดาเนนทถกตองและดงาม ดวยหลกธรรมอรยมรรคมองค ๘

โดยเรมตนดวยปญญา (สมมาทฐ คอความเหนทถกตอง) ซงเปนเสมอนไฟสองทางหรอเขมทศ เดน

ควบคกบสมมาวายามะ คอ ความเพยรทถกตอง เปนการออกแรงใหผเดนกาวไป และสมมาสต คอ

สตทถกตอง เพอใชเปนเครองบงคบควบคมระมดระวงใหเดนอยในเสนทางทจะไปสจดหมาย

ปลายทางไดปลอดภย ฉะนนการปฏบตขนศล ขนสมาธ และขนปญญาจงตองอาศยมรรคมองค ๘

ทง ๓ ขอขางตนทกขนตอน พระพทธเจาทรงสอนพทธบรษท ดวยการกาหนดเปาหมายหรอ

หลกการและกระบวนการการพฒนามนษยทชดเจน เพอเนนวา การพฒนามนษยจะตองพฒนารป

และนามไปพรอม ๆ กน กลาวคอ การพฒนาทางรปธรรม ไดแกรางกาย ไดแกพฤตกรรมและการ

ทางานของอวยวะสวนตาง ๆ ของรางกาย สวนการพฒนาในดานนามธรรมไดแก อารมณสข

อารมณทกข หรอการวางอารมณเปนกลาง ๆ หรอหมายถง คณภาพของจตทคดปรงแตงในทางทด

ทางทชว หรอไมด ไมชว เปนกลาง ๆ ใหมคณภาพจตทด พงประสงค โดยมอายตนะทงภายในและ

ภายนอกเปนตวเชอมตอ ทาใหเกดวงจรการเวยนวาย ตาย เกด เปนวฎสงสาร

๖๐

พระพทธศาสนามหลกการพฒนามนษยเปนระบบดงน คอ การพฒนาจะตองเปนแบบ

บรณาการทางดานรป (รางกาย คอ การประพฤตทางกาย วาจา) โดยใหยดหลกของศล เพอใช

ควบคมพฤตกรรมตาง ๆ แลวดาเนนชวตไปตามทางสายกลาง เชน การบรโภคปจจย ๔ ให

พอเหมาะกบการเลยงด เชนตวอยางเรองอาหาร ทอยอาศย เครองแตงกาย และยารกษาโรค สวน

ทางดานจตใจ ตองสรางใหจตยดมความมนคงบรสทธแจมใสดวยสมาธ และเมอจตมนคงไม

หวนไหวกจะเปนพนฐานของการพจารณาสงตางๆ อยางแยบคาย(โยนโสมนสการ) ใหเหนตาม

ความเปนจรง นนคอ ปญญาไดเกดขน เพราะมสมมาทฐ ตวอยางของความเหนหรอความเชอท

ถกตองตามครรลองคลองธรรม เชน เชอวาทาดไดด ทาชวไดชว เปนตน และพรอมทจะประพฤต

ปฏบตด เขาสการฝกปฏบตตนตามหลกไตรสกขาชนตน คอ ศล พฒนาขนเรอย ๆ ไปสสมาธ และ

จนถงระดบสงสด คอปญญา

สาหรบเยาวชนในระดบมธยมศกษาตอนปลาย พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ได

กลาวถงการประพฤตปฏบตไวในพทธธรรม ดงน

การประพฤตปฏบตทยงอยในวยเรยน วยศกษา กคงประพฤตปฏบตไดเพยง

ธรรมจรยา หรอกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ เปนการปฏบตในมรรคมองค ๘ ระดบสามญ

กลาวคอ ความเขาใจในสภาพปญหา รทจะตองจดการแกไข รจกจดหมายและแนว

ทางการปฏบตเพอเปนพนฐานทจะเรมลงมอปฏบต ตวอยาง เชน รวาตนจะไปไหน รวา

ทางไหนจะไปทนน และทางนนจะไปตงตนเดนทางไปทไหน สาหรบในขนตอนทสงกวา

ระดบศลธรรม กมงหมายถงการรและเขาใจถกตองตามความเปนจรง ไดแก มองเหนสง

ทงหมดตามสภาวะของมน

คนไทยมวถชวตทผกพนอยกบพระพทธศาสนา ตงแตการเกดจนถงการตายเกดเปน

ประเพณทเกยวของกบชวตมากมาย เชน ประเพณการทาบญวนเกด ประเพณทาบญตาง ๆ เปน

ตน พระพทธศาสนามบทบาทและอทธพลตอสงคมไทย๑๐๑ ดงน คอ

๑) พระพทธศาสนากบศลปะ เชน โบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ เจดย และภาพ

กจกรรมฝาผนง ดานภาษา วรรณคดสาคญ ๆ เชนไตรภมพระรวง เปนทมาของการสรางพทธศลป

ทาใหศลปกรรมทเกยวเนองกบพระพทธศาสนา และเปนสงทมคณคา ประณตศลปเปนศนยรวม

จตใจ และเปนแหลงททองเทยวทสาคญของประเทศ

๒) พทธศาสนากบระบบเศรษฐกจ แบงยอยออกเปน ๒ ขอ คอ

๑๐๑ เสนาะ ผดงฉตร, พระพทธศาสนากบสงคมไทย, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา

,๒๕๓๖) หนา ๒๙-๓๒.

๖๑

(๑) พทธศาสนากบหลกจรยธรรม เชน หลกขอปฏบตแหงการดาเนนชวตตนใน

สงคม ทวาดวยเรองความด ความชว มคณคาทางจตใจ คณธรรม ไดแก ความขยน ความอดทน

ความซอสตย ความเสยสละ ความตรงตอเวลา เปนตน

(๒) พระพทธศาสนากบสจธรรม ไดแกความจรงโดยสภาวะ ความจรงทเปนไป

ตามธรรมดา วาสรรพสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย ก. แนวคดของสงคมตออรยมรรคมองค ๘ อรยมรรคมองค ๘ จดวาเปนหลกจรยธรรมสาหรบพฒนาชวตของบคคลและสงคม

เพราะบคคลเปนสวนหนงของสงคม ในขณะท สงคมกมอทธพลตอการปฏบตของบคคล

ความสมพนธนเปนสงทไมอาจแยกออกจากกนได ฉะนน สภาพแวดลอมทางสงคมไมเอออานวย

การดารงชวตอยในสงคมกอยอยางลาบาก จงจาเปนตองรวมกนสรางสรรคสภาพแวดลอมทาง

สงคม ทงระบบการศกษา การเมอง เศรษฐกจ วฒนธรรม ตลอดจนสภาพแวดลอมทางธรรมชาต

ทงกายภาพและชวภาพใหเหมาะสม หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเกยวกบเรองมชฌมาปฏปทา

หรออรยมรรคมองค ๘ ทจดใหเขาระบบการศกษา ๓ ดาน ทเรยกวา ไตรสกขา การฝกอบรมและ

พฒนาคณภาพชวต ดวยมรรคมองค ๘ ทแบงเปน ๓ หมวด ไดแก หมวดศล (สมมาวาจา,

สมมากมมนตะ, สมมาอาชวะ) หมวดสมาธ (สมมาวายามะ,สมมาสต, สมมาสมาธ) และหมวด

ปญญา (สมมาทฐ, สมมาสงกปปะ) ใหแกชวตไดดขนมากเทาไร สงคมกจะเจรญรงเรองมากขนเปน

เสมอนเงาตามตว การศกษาตามระบบไตรสกขา จงตองอาศยการมความรความเขาใจในกฎ

ธรรมชาต แลวสามารถประยกตเอาความรจากกฎธรรมชาตทเรยกวา“ธรรม”หลกธรรมมาใชใหเกด

ประโยชนตอการพฒนาชวตและเกดประโยชนตอสงคมในทสด สงคมยคปจจบนจะมผตงขอสงสย

และมองภาพพจนของพระพทธศาสนาวา “เสอมโทรม โดยการตดตามจากสอสารมวลชนทเปนสอ

สงพมพ หรอจากโทรทศน วทย เปนตน เกยวกบการประพฤตผดหรอละเมดศลธรรมเปนประจาทก

วน” แลวรวมกนสรปวา ศาสนาเสอม ศลธรรมเสอม ถาเรามองใหลกซงจะพบวา ศาสนาหรอ

ศลธรรมเปนเรองของกฎธรรมชาต เปนความบรสทธ เปนความจรง เปนกฎทยตธรรม ไมสามารถท

จะบดเบอนได ดงท พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ไดกลาววา “พระพทธศาสนาเปนสงทม

ประโยชนตอการรกษาโรคแหงความทกข การรกษาโรคนได ผเปนโรคตองเปนผรกษาเอง“ ลาดบ

แรกตองเปนผมความกลาหาญ เดดเดยว ขอสาคญทสดคอการยอมรบความจรง ตามกฎธรรมชาต

แลวพยายามประคองความคดและความเหนท ถกตอง ปฏบตตนเปนผม สมมาวาจา

สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ ฝกใหเกดความเพยรชอบ ดวยการระลกรตวทกขณะ ตงจตใหมนคง

ไมหวนไหว วอกแวก พจารณาสรรพสงทสรางความทกขหรอปญหาใหกบตน สดทายความรอบรใน

การแกปญหากจะปรากฏชดเจนขน จนสามารถสลดความทกข ทมาจากภายในจต ใจ และความ

๖๒

ทกขทมาจากภายนอกคอสงแวดลอมได หลกธรรมทางพระพทธศาสนาจงจะนามาใชใหเกด

ประโยชนอยางแทจรงได

พระเมธธรรมาภรณ มทศนคตเกยวการดาเนนชวตตามหลกพทธธรรมวา “คอการนาเอา

ความรความเขาใจเกยวกบกฎธรรมชาตไปใช เปนแนวการปฏบตเพอใหชวตบรรลถงภาวการณไมม

ทกข ดวยอรยมรรคมองค ๘ ซงสรปรวบไดเปน ไตรสกขา คอ ศล

สมาธ และปญญา“๑๐๒

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ไดกลาวเกยวกบเรองการพฒนาทไดเกดจาก

การศกษา ตามหลกธรรมอรยมรรคมองค ๘ ตามระบบการปฏบตของหลกไตรสกขา ไววา “การ

ปฏบตทถกตองนน ตองประพฤตปฏบตด ถกตองตามหลกทว ๆ ไป การปฏบตตองใชหมวดปญญา

ในมรรคมองค ๘ เปนฐานเพอจงใหหมวดศล สมาธเดนไปถกทาง ปญญานนกจะเจรญงอกงาม

สงขนตามลาดบ”๑๐๓

ดงนน หลกธรรมทางพระพทธศาสนา จงมบทบาทในการพฒนาตนเอง สงคมและ

ประเทศชาตเพราะเมอคนมการพฒนาจตใหสงขน เปนผมศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม ผลท

ปรากฏคอ ผปฏบตกตองเปนคนด มจตสานกทดงาม ตอสวนรวม ไมเหนแกตว พระพทธศาสนา ได

ชใหเหนความสาคญของการพฒนาประเทศหรอสงคม ทคนในสงคมมความรโดยไมหลงใหลเคารพ

วตถ มคณภาพชวตทด และสามารถประสานประโยชนรวมกนระหวางคน สงคม และสงแวดลอม

ในธรรมชาตอยางไมเบยดเบยนตอกน การศกษาทาใหปจเจกบคคลเปนคนทมศกยภาพในมตตางๆ

ภายใตหลกธรรมอรยมรรคมองค ๘ ดงกลาวจะทาใหสงผลตอสงคมและประเทศชาต ในดาน

เศรษฐกจ การเมอง สงคมและสงแวดลอม กจะดาเนนไปอยางสมดลไดในระยะยาว เรยกไดวาเปน

การพฒนาทยงยน

อรยมรรคมองค ๘ เปนหลกการปฏบตทสงคมชาวพทธยอมรบและปฏบตกนมาอยาง

ตอเนอง เปนวธการแกปญหาทดทสดและปลอดภยทสาหรบมนษย ข. สงคมไทยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเพอแกปญหาตาง ๆ สงคมทกสงคม เมอมการรวมตวของคนจานวนมาก ยอมมเกดปญหาตางๆ เกดขน

มากมายทงปญหาทมาจากตวเองและทมาจากบคคลรอบขาง เพราะโรคกเลสทมาจากความโลภ

๑๐๒ พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), พทธศาสนากบปรชญา, (กรงเทพมหานคร :

อมรนทร พรนตง กรพ จากด ), หนา ๙๗-๑๓๑. ๑๐๓ พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข), วธแกปญหาทกข, (กรงเทพมหานคร : สานกพมพแสง

ธรรม,ป.ป.ก.), หนา ๑๙๘.

๖๓

ความโกรธ ความหลง เปนปจจย พระพทธศาสนาจงสอนใหแกปญหาทกอยาง ตามลกษณะทเกด

๒ อยาง คอ

๑) การแกปญหาทเหตปจจย เปนการแกปญหาของมนษยโดยฝมอของมนษยเองอยาง

หนง หรออาจพดรวมวาเปนการแกปญหาของมนษยโดยมนษยเอง ทตรงตวเหตปจจย พระพทธเจา

ทรงชใหมนษยมองปญหาของตนทตวมนษยเอง ไมใชมองหาเหตและมองหาทางแกไปทบนฟาหรอ

ซดทอดโชคชะตา และใหแกไขดวยการลงมอทาดวยความเพยรพยายามตามเหตผล ไมใชหวงพง

การออนวอนหรอนอนคอยโชคเปนตน

๒) พระพทธศาสนาสอนใหแกทางสงคมและทางจตใจของตน คอทางดานสงคมท

เกยวของกบกาย วาจา นาคาสอนขนศล มาใชแกปญหา และทางจตใจตองใชปญญาแกไข ปญหา

เกยวกบชวตดานใน หรอปญหาทางจตใจเปนเรองเกยวกบธรรมชาตของมนษยลวน ๆ มากทสด

พระพทธเจาทรงสอนเกยวกบการแกปญหาภายในทางจตปญญาเปนหลก

วนยซงเปนระบบการแกปญหาจากภายนอก เปนการจดระบบสาหรบจดการกบปญหา

และเรองราวในสงคมแหงยคสมยของตนได

๒.๕ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

คาสอนของพระพทธเจานน จะเนนเรองการปฏบตตนใหถกตอง สาหรบการนบถอ

พระพทธศาสนานน โดยหลกการและลกษณะทวไป ไมมการบงคบศรทธา ใหนบถออยางเสร โดย

ใหใชปญญาพจารณา ไมผกมดดวยขอกาหนดตายตวทงในดานความเชอและการปฏบต คนจะ

เขาถงพระพทธศาสนาไดเพยงใดกขนอยกบการศกษา กลาวคอ การดาเนนชวตของมนษยจะตองร

และเขาใจธรรมะ ซงหมายถง ความจรงแหงเหตปจจยตามกฎธรรมชาตและในความจรงของกฎ

ธรรมชาตทมความสมพนธกบตวมนษย เพราะมนษยเปนผมความสามารถฝกฝนและพฒนาตนเอง

ได ดวยการเขามาศกษาพฒนาทางดานพฤตกรรมทงทางกาย วาจา (ศล) จตใหตงมน สงบ มนคง

(สมาธ) และการใชปญญาพจารณา ไตรตรอง (ปญญา) การศกษาทง ๓ ทาง เรยกวา “ไตรสกขา”

(ศล สมาธ ปญญา) หรอการเดนอยางถกทางตามอรยมรรคมองค ๘ (มชฌมาปฏปทา) การดาเนน

ชวตอยางผมปญญา กสามารถสรางความเจรญและระงบความเสอมไดทงภายใน (จต) และภายนอก

(สงแวดลอมตาง ๆ) ทเปนของตนเองและของผอน จนทาใหเกดความสขมชวตทดงาม ไรโทษ ไรทกข

ดงนน มนษยจงตองเปนหมนศกษา ทงนเพราะ “การศกษาเปนทงตวการพฒนาและ

เปนเครองมอสาหรบพฒนา คอเปนการพฒนาบคคลขนไป โดยพฒนาตวคนทงคนหรอชวตทงชวต

ตวการพฒนานน คอการศกษา เมอผเรยนมการศกษาอยางนแลวกจะเอาคณสมบตทตวม ซงเกด

จากการศกษานไปเปนเครองมอในการดาเนนชวตและสรางสรรคสงตาง ๆ การศกษากเลยเปน

๖๔

เครองมอของการพฒนา”๑๐๔ และการศกษาในทนกคอการศกษาทเปนไปตามหลกธรรมอรยมรรคม

องค ๘ หรอระบบไตรสกขานนเอง

พทธศาสนกชนในยคปจจบนสวนใหญ ไมเหนถงความสาคญของการปฏบตตนใหเขาส

ระบบการศกษาตามแนวทางพระพทธศาสนา เพราะยงไมมความกลาทจะเขามาศกษาอยางจรงจง

อกทงบางสวนมความเหนผดพลาดไปเพราะศกษาพระพทธศาสนาไมรอบดาน เชนชาวตะวนตกท

กลาววาพระพทธศาสนาเปนการศกษาทนาเอาตวรอดเฉพาะตนคนเดยว ทงปลกฝงใหชาวพทธ

เฉอยชาสอนความดแบบอยเฉย จากหนงสอของชาวตะวนตกทเขยนเรอง Buddhism and Society

เปนหนงสอทเขยนงานวจยเกยวกบพระพทธศาสนาในประเทศพมาไดยกตวอยางกรณศกษาวา

ขณะทเขาอยในชนบทของประเทศพมามคนตกนาแลวไมมใครใหความชวยเหลอ คนพมาบอกวาน

เปนกรรมของเขา ใหวางอเบกขา แลวสรปวา คนพทธวางอเบกขาเพราะเหนวาเปนกรรมของเขา

เพราะฉะนนสงคมกเลยตกตา เดอดรอนอยางนถาเปนสงคมของเขาจะตองชวยกนอยางสด

ความสามารถ รวมทงโรเบรต แอล ชตตน (Robert L. Sutton) ไดแตงหนงสอ Public

Administration in Thailand ไดวเคราะหวา ปจจยทขดขวางการพฒนาของสงคมไทย คอ สถาบน

กษตรยกบสถานบนพทธศาสนา ทศนคตทชาวตางประเทศมองหลกธรรมทางพระพทธศาสนาวา

เปนเสมอนสงทไมกระตนใหชาวพทธกระตอรอรน นาจะเกดจากการไมไดศกษารายละเอยดของขอ

ธรรมแตละหมวดอยางเปนองครวม “ธรรมนนจะตองปฏบตใหครบชดองครวม ทงนเพราะมนม

ความประสานสมพนธกนและกนเตมเตมแกกน ถาขาดชดแลว ชวตและสงคมมนษยกจะเอยงเสย

หลก เสยดล เกดผลเสย ตวอยางเชน เรองพรหมวหาร ทประกอบดวย เมตตา กรณา มทตา

อเบกขา ในสงคมไทยจะมแตเมตตา และกรณา สวนมทตากบอเบกขายงไมสามารถนาขนมาใช จง

ทาใหสงคมดเสมอนวา ชาวพทธในแตละสงคมเฉอยชา ไมมประสทธภาพ เปนตน“๑๐๕

เอมอร กฤษณะรงสรรค กลาวถงพระพทธศาสนาทเปนการศกษาในแงการปลกฝงระบบ

ความคดวเคราะหวา “พระพทธศาสนา เปนระบบความคดทสรางใหเกดความรความเขาใจทาง

จตวทยาอยางครบถวน จะเหนไดจากหลกธรรมคาสอนของพระพทธเจาไดกลาวถง การทางานของ

จตมนษย (Human mind) การรบร พฤตกรรมภายใน (covert behaviors) กระบวนการของ

พฤตกรรมภายใน และประสบการณการเรยนร (conscious experiences)”๑๐๖

๑๐๔ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต), การศกษาเครองมอพฒนาทยงตองพฒนา, พมพครงท ๒,

(กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๑), หนา ๙๓. ๑๐๕ เรองเดยวกน, หนา ๔๖-๔๗, ๕๗-๕๙. ๑๐๖ เอมอร กฤษณะรงสรรค, หนา๑๘.

๖๕

มคลาส (Mikulas) กลาวถงพระพทธศาสนาทเปนการศกษา ในแงของจตวทยาวา

“คาสงสอนทางพระพทธศาสนาไดสรางความรความเขาใจเกยวกบ เรอง จตวทยาเปนอยางด

เพราะพทธธรรมไดเสนอทฤษฎและขอปฏบตทใหคาตอบเรองจตอยางละเอยด มทาการวจยผล

การฝกปฏบตทเกยวเนองกบการทางานของจตตามแนวพทธธรรมแลวนาเผยแผในรปแบบตางๆ

โดยชาวตะวนตก สรางประโยชนและความรทางจตวทยาอยางประมาณคามได”๑๐๗

อวยชย โรจนนรนดรกจ กลาวถงพระพทธศาสนาทเปนการศกษาเชงจรยธรรมวา

“การศกษาพทธธรรม เชน การฝกสมาธมผลตอพฒนาการทางดานการใชเหตเชงจรยธรรม”

สรปวา พระพทธเจาสอนพทธศาสนกชนใหรจกศกษาคนควาหาความจรงของชวต

คนหาความทกขหรอปญหาของตนพรอม และพระพทธเจายงทรงบอกวธปฏบตตนเพอใหหลดพน

จากปญหาหรอความทกขนน ๆ โดยทรงใหพทธบรษทเขามาศกษาเรองความประพฤตของตนเอง

วา “ตองทาอยางไรจงจะไมเดอดรอนหรอเกดปญหา การสบคนตองเรมจากตนเองเสมอ โดยสารวจ

จากการกระทาทางกาย วาจา และใจ ถาเราจะเทยบเคยงกบหลกธรรมเรองกศลกรรมบถกพอจะ

กลาวไดวาเราจะตองทาใหตวของเรา ใหตงอยในการประพฤตทางกาย วาจา และใจทสจรต การฝก

ตนเองกคอการพฒนาศกยภาพของตนเองใหเปนบคคลทสมบรณดาเนนชวตทถกตองและดงาม ซง

จะไดกลาวถงลาดบขนตอนการประพฤต ปฏบต ตามลาดบขนดงตอไปน

ขนท ๑ การประพฤตทางกายสจรต ๓ ไดแก

๑) การกระทาเวนจากการฆาหรอเบยดเบยนผอน

๒) การกระทาเวนจากการลกทรพย หรอเอาของทผอนหวงแหนมาเปนของตน

๓) การกระทาเวนจากการเวนจากการผดลกเมยหรอสามผอน

ขนท ๒ การประพฤตวาจาทสจรต ๔ ไดแก

๑) การกระทาเวนจากการพดเทจ

๒) การกระทาเวนจากการพดสอเสยด

๓) การกระทาเวนจากการพดคาหยาบ

๔) การกระทาเวนจากการพดเพอเจอ

ขนท ๓ การกระทาทางใจทสจรต ไดแก

๑) ไมโลภคอยจองอยากไดของเขา

๒) ไมคดรายเบยดเบยนเขา

๑๐๗ Mikulas, W.L. ๑๙๘๑. Buddhism and Behavior Modification. The Psychological

Record. ๓๑ : ๓๓๑–๓๓๒.

๖๖

๓) เหนชอบตามคลองธรรม

การพฒนาดานพฤตกรรม (กายและวาจา) นนพระพทธเจาทรงพจารณาถง

ความสมพนธทเกยวกบสงแวดลอมทางกายภาพหรอวตถ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) ได

กลาวถงการพฒนาดานพฤตกรรม ดงตอไปนวา

ก. การพฒนาคนทางดานพฤตกรรม ทมความสมพนธกบสงตาง ๆ เชน

๑) ความสมพนธทเกยวกบสงแวดลอมทางกายภาพหรอโลกแหงวตถ (กาย

ภาวนา) เชน ตา ห จมก ลน กาย ในการรบร ตาตองไมกอความเสยหายแตตองใหไดผลด ม

ประสทธภาพในการใชงาน ใหถกตองเหมาะกบหนาท อนทรยแตละอยาง หรอเรยกวา

“อนทรยสงวร”

(๑) การเสพ บรโภคปจจย ๔ ไดแก การใชประโยชนจากวตถอปกรณ

ตางๆ รวมทงเทคโนโลยดานปญญาใหเกดคณคาแกชวต ไมยดตด ฟงเฟอ ตองใชตามหลกธรรม

โภชเนมตตญตา และสนนสตศล

๒) ความสมพนธทเกยวกบสงแวดลอมทางสงคมและโลกแหงชวต (ศลภาวนา)

การอยรวมกบสงคมโดยไมเบยดเบยดกอความเดอดรอน ชวยเหลอเกอกลอยภายใตกรอบของศล ๕

(๑) รกษากตกาของสงคม กฎเกณฑ หรอกฎหมายระเบยบแบบแผนของ

สงคมของตน รวมทงสงทเรยกวา จรรยาบรรณ

(๒) ทาน คอ การให การเผอแผแบงปน ชวยเหลอเพอนมนษย ให

ความสขและชวยสรางสรรคสงทดงาม

(๓) การประพฤตเกอกลแกสงมชวตอน ๆ ทงสตว มนษย และพช เชน

รวมสรางเขตอภยทาน ปลกตนไม ปลกปา สรางแหลงนา

๓) พฤตกรรมดานอาชวะ คอมความชานาญ รวบรในดานศลปวทยา วชาชพและ

เปนสมมาชพ ไมเปนไปเพอความเบยดเบยน กอความเสยหายใหกบผอนหรอสงคม เพอสรางสรรค

ใหเกดประโยชน เออตอการพฒนาชวตใหมคณคา ไมทาลายคณคาความเปนมนษย ไมทาใหตน

เสอมจากคณความด การพฒนาทางดานพฤตกรรม ในทางการศกษา สกขา๓ ของพระพทธศาสนา

นบวายงไมเพยงพอทจะทาใหคนเรามชวตอยอยางสขสบายทแทจรงเพราะตราบใดทมนษยยงมลม

หายใจ ความคด อารมณ จตใจ ยอมเปลยนแปลงหวนไหวไปตามธรรมดาของกฎธรรมชาต ความ

มนคงของจตใจ หรออารมณเปนอกดานหนงทมนษยจะตองเปนผฝกเปนผอบรมโดยอาศยการบอก

กลาวของมตรสหาย หรอตามหลกทางพระพทธศาสนาเรยกวา กลยาณมตร ดงนน การพฒนาจาก

ดานใน คอ จตใจจงมความสาคญ

๖๗

ข. การพฒนาทางดานจตใจ (สมาธ) สภาพจตทด ยอมตงอยบนพนฐานของสมาธท

ดดวย ไดแก คณภาพของจต คอจะตองมคณธรรม ความดงามตาง ๆ เพราะเปนรากฐานพฤตกรรม

ทดงาม สมรรถภาพจตคอ ความเขมแขง อดทน มประสทธภาพของจต เชน ฉนทะ ความเพยร

ความขยน ความอดทน มสต มสมาธ รวมถงความไมประมาท ซงจะทาใหเกดความมนคงใน

พฤตกรรมจนทาใหเกดความดงาม และพรอมจะนาปญญาไปใช ในการดาเนนชวตอยางมความสข

อยางแทจรง สขภาพจต ไดแก สภาพทจตมความเบกบาน แจมใส ผอนคลาย ปราศจากความขน

มว เศราโศก หรอเรารอน ซงจตทมสขภาพดยอมทาใหบคคลนนมพฤตกรรมทมนคง ค. การพฒนาทางดานปญญา

๑) การไดรบถายทอดหรอเลาเรยน ศลปวทยาการ และขาวสารและขอมลตาง ๆ

และรบรประสบการณ จากการเรยนรตางๆ อยางถกตองโดยปราศจากอคต

๒) การพจารณาโดยแยบคาย รอบคอบ ดวยปญญาทปราศจากกเลสครอบงา

๓) ใชปญญาแยกแยะวาสงใดมประโยชน เปนความจรงแกตนและสงคมแลว

ปฏบต สวนใดมโทษและกอความเดอดรอนใหงดหรอละเสย

๔) ใชปญญาพจารณาสงตาง ๆ ใหรแจงความจรงของโลกและชวต สามารถ

แกปญหาชวตขจดทกขในจตใจ จตใจไมถกบบคน หลดพนจากการถกกเลสคอบงา มจตทเปน

อสระ อยเหนอกระแสโลก

ฉกาจ ชวยโต ไดศกษาผลของการฝกอบรมโครงการจรยธรรมของนกศกษาวทยาลยคร

สงขลา ”การอบรมทางพทธศาสนาสามารถยบยงการเสอมของทศนคตทดตอคณธรรมได”๑๐๘

ผลการวจยพบวา สอดคลองกบ เกจกนก เออวงศ ไดศกษาผลของการปฏบตธรรมเพออบรมจตให

เกดศล สมาธ และปญญา โดยอาศยหลกไตรสกขา ไดสรปวา “นกเรยนทมาปฏบตมพฤตกรรมทพง

ประสงค”๑๐๙

๑๐๘ ฉกาจ ชวยโต, “การศกษาผลการฝกอบรมตามโครงการจรยธรรมสาหรบนกศกษาวทยาลยคร

สงขลา”, ปรญญานพนธมหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๒๑. ๑๐๙ เกจกนก เออวงศ, ผลของการปฏบตธรรมภายใตการนาของสร กรนชย ตอภาวะสจจะแหงตน,

วทยานพนธมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๒.

บทท ๓

วธดาเนนการศกษา

การศกษาทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรค

มองค ๘ ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลงชน

กรงเทพมหานคร ครงน เปนการศกษาภาคสนาม โดยไดดาเนนการเกบขอมลทวไปเกยวกบประวต

สวนตวของกลมตวอยาง อนไดแก เพศ อาย อาชพ ปกครอง รายไดของผปกครอง และความรทาง

ธรรม และขอมลในสวนทเปนทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา มจดมงหมาย

เพอวเคราะหหาคาตอบทเปนโครงสรางเชงพฤตกรรมสาหรบนามาวนจฉยและแกปญหาใหกบ

เยาวชนในสงคมตอไป โดยในบทนจะไดกลาวถงขนตอนและวธดาเนนการศกษาดงรายละเอยด

ตอไปน

๓.๑ ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการศกษา (Unit of Analysis) คอนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย

แบงเปน นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ จานวน ๓๕๗ คน นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ จานวน

๓๘๒ คน และ นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ จานวน ๓๒๘ คน โรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลง

ชน สงกดการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ เมอเดอนธนวาคม ๒๕๔๖

กลมตวอยางในการศกษาใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

จานวน ๑๕๐ คน โดยผศกษาดา เนนการส งแบบสอบถามดวยตนเอง (Administered

Questionnaire) และทาการนดหมายรวบรวมขอมลไดขอมลทงสน ๑๕๐ ตวอยาง โดยพยายามให

กระจายไปตามกลมตวในแตละชนมากทสด แลวนามาวเคราะหผลการศกษา

๖๙

ตารางท ๓.๑ แสดงจานวนกลมตวอยาง นกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย

จานวนนกเรยน (คน) โรงเรยนโพธสารพทยากร

จานวน รอยละ

ม. ๔ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม. ๕ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม. ๖ ๕๐ ๓๓.๓๓

รวม ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๓.๑ กลมตวอยางคอนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนโพธสาร

พทยากร สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กรมสามญศกษา (เดม) จาแนกเปน

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ จานวน ๕๐ คน คดเปนรอยละ ๓๓.๓๓ นกเรยนชนมธยมศกษาปท

๕ จานวน ๕๐ คน คดเปนรอยละ ๓๓.๓๓ และนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ จานวน ๕๐ คน คด

เปนรอยละ ๓๓.๓๓ รวมกลมตวอยางทงหมด ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ ๑๐๐ ๓.๒ เครองมอและคณภาพของเครองมอทใชในการศกษา

๑) ประเภทของเครองมอ

เครองมอทใชในการศกษาครงนเปนแบบวดปจจยทางชวสงคม ไดแก ขอมลพนฐานของ

นกเรยน แบบวดลกษณะทางจตและแบบวดทศนคตความเขาใจของนกเรยนทมตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ไดแก แบบวดเหตผลเชงจรยธรรม ซงผผศกษาไดใช

แบบสอบถามซงไดสรางจากแนวความคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ ลกษณะคาถามเปน

แบบสอบถามเปนคาถามปด (Close – Ended Question) แบงออกเปน ๓ ตอน คอ

ตอนท ๑ เปนคาถามเกยวของกบขอมลทวไปของนกเรยนกลมตวอยาง ไดแก เพศ อาย

ระดบการศกษา อาชพของผปกครอง รายไดของผปกครอง อยอาศยกบบคคลใด ความรทางธรรมท

ไดรบ รวม ๗ ขอ เปนแบบสอบถามทใหเลอกตอบ บางขอสามารถตอบไดมากกวา ๒ ขอ

ตอนท ๒ ความหมายทว ๆ ไปของคาสงสอนทางพระพทธศาสนา

ตอนท ๓ แบบสอบถามเรองทศนคตและความเขาใจในคาสงสอนทางพระพทธศาสนาท

เกยวกบเรองอรยมรรคมองค ๘

๗๐

๒) ขนตอนการสรางเครองมอ

(๑) ศกษาจากเอกสาร ตารา บทความ และงานวจยตาง ๆ ทเกยวกบการสอนวชา

พระพทธศาสนา

(๒ ) รวบรวมขอมลเบองตน เพอนามาสรางแบบสอบถามและจดสราง

แบบสอบถามตอไป

(๓) นาแบบสอบถามทสรางขนนาไปเพอใหคณะอาจารยทปรกษาและพระสงฆท

ทรงคณวฒตรวจสอบและแกไข เพอความถกตองและเหมาะสม

(๔) ปรบปรงแบบสอบถามตามขอเสนอแนะ

(๕) นาแบบสอบถามทแกไข แลวไปทดลองใชกบนกเรยนโรงเรยนนอกกลม

ตวอยางเพอตรวจสอบสานวนภาษาและความเขาใจทตรงกนระหวางผถามและผตอบ

แบบสอบถาม

(๖) นาแบบสอบถามททดลองใชมาปรบปรงแกไข เพอใชเปนเครองมอใน

การศกษาตอไป

๓) การทดสอบเครองมอ

(๑) การทดสอบเพอความสมบรณของคาถาม ผศกษาไดปรกษากบผเชยวชาญใน

การสรางเครองมอ และไดนาแบบสอบถามไปทาการทดสอบ (Tryout) กบครพระชวยสอนวชา

พระพทธศาสนาจานวน ๑๐ รป และไดนามาปรบปรงแกไขจนมความเชอมนวาแบบสอบถาม

ดงกลาวสมบรณในประเดนทศกษา

(๒) การทดสอบความเชอมนของเครองมอ โดยเฉพาะคาถามทใชวธการแบบ

Check List Scale ซงไดทดสอบความเชอมนของเครองมอโดยวธ Item Total Correlation ดงน

(๓) เรองการยอมรบเนอหาการสอนวชาพระพทธศาสนา มคาถามจานวน ๖ ขอ

ไดทาการทดสอบ Reliability ไดคา Alpha = .๙๓๔๔

(๔) ขอบเขตของเนอหาคาสอนทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ทมความสมพนธเชง

พฤตกรรมสรางเปนคาถามจานวน ๔๐ ขอ ไดทาการทดสอบ Reliability ไดคา Alpha = .๙๒๑๒

๔) การกาหนดระดบคะแนน

โดยเปนคาถามเชงประเมนคา (รายละเอยดแบบสอบถามอยในภาคผนวก) คาถาม

ดงกลาวไดสรางขนจากแบบการวดทศนคตเชงประเมนคาของ Likert Scale หรอ Summated

Scale และจากผลงานการวจยทเคยมผทาการศกษา โดยกาหนดคาตอบเปน ๕ ระดบ คอ เหนดวย

อยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง ดงเกณฑทจะไดกลาวตอไปน

๗๑

เกณฑการใหคะแนน ขอความในแบบวดทศนคตและความเขาใจคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบ

อรยมรรคมองค ๘ ของนกเรยนกลมตวอยางม ๒ ลกษณะ คอ ขอความทางบวกกบขอความทางลบ

ดงนน เกณฑการใหคะแนนม ๒ กรณ คอ คาถามทแสดงความคดเหนในเชงบวก (Positive Statement) ใหคะแนนดงน

เหนดวยอยางยง/จรงทสด ใหคะแนน ๕ คะแนน

เหนดวย/จรง ใหคะแนน ๔ คะแนน

ไมแนใจ ใหคะแนน ๓ คะแนน

ไมเหนดวย/ไมจรง ใหคะแนน ๒ คะแนน

ไมเหนดวยอยางยง/ไมจรงเลย ใหคะแนน ๑ คะแนน คาถามทแสดงความคดเหนในเชงลบ (Negative Statement) ใหคะแนนดงน

เหนดวยอยางยง/จรงทสด ใหคะแนน ๑ คะแนน

เหนดวย/จรง ใหคะแนน ๒ คะแนน

ไมแนใจ ใหคะแนน ๓ คะแนน

ไมเหนดวย/ไมจรง ใหคะแนน ๔ คะแนน

ไมเหนดวยอยางยง/ไมจรงเลย ใหคะแนน ๕ คะแนน

ขอคาถามแบบวดทศนคตและความเขาใจมทงหมด ๔๖ ขอ ดงนน พสยของคะแนนจง

อยระหวาง ๔๖–๒๓๐ คะแนน เกณฑการวดระดบตวแปร การผลระดบคะแนนโดยการใชคาเฉลยคณตเปนเกณฑ ดงตอไปน

คะแนนเฉลย ๔.๕๐๐๐ – ๕.๐๐๐๐ ผลของระดบคะแนน ดมากทสด

คะแนนเฉลย ๓.๕๐๐๐ – ๔.๔๙๐๐ ผลของระดบคะแนน ด

คะแนนเฉลย ๒.๕๐๐๐ – ๓.๔๙๐๐ ผลของระดบคะแนน ปานกลาง

คะแนนเฉลย ๑.๕๐๐๐ – ๒.๔๙๐๐ ผลของระดบคะแนน นอย

คะแนนเฉลย ๐.๐๐๐๐ – ๑.๔๙๐๐ ผลของระดบคะแนน นอยทสด

๗๒

๓.๓ การเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาครงนไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลภาคสนามตามลาดบขนตอนดงน

๑) ผศกษาทาหนงสอถงบณฑตวทยาลยเพอออกหนงสอขออนญาตในการเกบขอมล

๒) ผศกษานาหนงสอขออนญาตเกบขอมลจากบณฑตวทยาลยเสนอตอผอานวยการ

โรงเรยนโพธสารพทยากรเพอการอนญาตการเกบขอมล

๓) ผศกษานาหนงสออนญาตในการเกบขอมลเพอตดตอขอความรวมมอในการเกบ

ขอมลโดยขออนญาตจากอาจารยประจาชนหรอประจาวชา เมอได รบอนญาตจงไดนา

แบบสอบถามแจกและขอรบคนดวยตนเอง ระยะเวลาเตรยมการและการเกบรวบรวมขอมลอย

ระหวางกลางเดอนธนวาคม ถงสนเดอนธนวาคม ๒๕๔๖ แบบสอบถามทแจกมจานวน ๑๕๐ ฉบบ

เกบกลบคนทงสน ๑๕๐ ฉบบ ไดแบบสอบถามทสมบรณและสามารถนามาเปนตวอยางในการ

วเคราะหไดคดเปนรอยละ ๑๐๐

๓.๔ การวเคราะหขอมลและสถตทใช

ผศกษาไดนาแบบสอบถามทไดมาลงรหสตามทกาหนดไว ใสรหสทไดรบจากแบบฟอรม

ลงรหส (coding form) แลวบนทกขอมล (diskette) ประเมนผลวเคราะหขอมลดวยเครอง

คอมพวเตอรโดยใชโปรแกรม SPSS – V.๑๐ (Statistical Package for the Social Science –

Version ๑๐) เพอทจะนาผลขอมลทไดจากเครองคอมพวเตอร (print – out) มาวเคราะหและเสนอ

เปนรายงานการวจย โดยการใชคาสถตดงตอไปนศกษาขอมลพนฐานของกลมตวอยาง โดย

วเคราะหดวยสถตพนฐาน ดงตอไปน คอ

๑) คารอยละ(Percent)

๒) คาเฉลย (Mean) คานวณจากสตร๑

ΝΣ

=Χχ

เมอ Χ แทน คะแนนเฉลย

χΣ แทน ผลรวมของคะแนนทงหมด

Ν แทน จานวนนกเรยนในกลมตวอยาง

๑ ลวน สายยศและองคณา สายยศ, เทคนคการวจยทางการกศกษา, พมพครงท ๘,

(กรงเทพมหานคร : สรรยาสาสน, ๒๕๓๘), หนา ๗๓.

๗๓

๓) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) คานวณจากสตร๒

)1(

)(22

2

−ΝΝ

Σ−ΝΣ=

χχs t

เมอ แทน ความแปรปรวนของคะแนน s t

2

χΣ แทน ผลรวมของคะแนนทงหมด

Ν แทน จานวนนกเรยนในกลมตวอยาง

๔) หาคาความเชอมนของแบบทดสอบทงฉบบ โดยการใชสมประสทธแอลฟา (Alpha

- Coefficient)๓

⎥⎥⎦

⎤

⎢⎢⎣

⎡ Σ−

−ΝΝ

=ss

t

i2

2

11

α

≡α แทน คาสมประสทธของความเชอมน

Ν แทน จานวนนกเรยนในกลมตวอยาง

s i

2 แทน คะแนนความแปรปรวนเปนรายขอ

s t

2 แทน คะแนนความแปรปรวนของเครองมอทงฉบบ

๒ เรองเดยวกน, หนา ๗๓. ๓ เรองเดยวกน, หนา ๒๐๐.

บทท ๔

ผลการวเคราะหขอมล

การศกษาทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรค

มองค ๘ ของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนโพธสารพทยากร ครงน มจดประสงคเพอ

ศกษาวานกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายทไดเรยนวชาพระพทธศาสนาตงแตระดบประถมศกษา

จนถงระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย (ปจจบน) มทศนคตและความเขาใจคาสอนทางระพทธ

ศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ อยในระดบใด ซงในบทนจะไดนาเสนอผลการวเคราะหขอมลอน

ประกอบดวยสวนทเปนลกษณะทวไปของกลมตวอยางและสวนทเปนทศนคตและความเขาใจตอ

คาสอนทางพระพทธศาสนา โดยแบงการเสนอผลวเคราะหออกเปน ๓ สวน คอ

๔.๑ ลกษณะเบองตนของกลมตวอยาง

๔.๒ ความรทวไปเกยวพระพทธศาสนา

๔.๓ คาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘

๔.๑ ลกษณะเบองตนของกลมตวอยาง

การศกษาลกษณะเบองตนของกลมตวอยางจะทาใหสามารถเขาใจลกษณะขอบเขต

ของกลมตวอยาง ซงเปนการแสดงความเหมาะสมในการศกษาและเพอเปนแนวทางของการ

วเคราะหทางสถตตอไป นอกจากนยงเปนประโยชนตอการตความผลการวจยและการกาหนด

ขอบเขตของการนาผลการวจยนไปใชตอไปดวย

๗๕

ตารางท ๔.๑ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบเพศของกลมตวอยาง

ชาย หญง รวม โรงเรยนโพธสารพทยากร

จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

ม.๔ ๓๑ ๒๐.๖๗ ๑๙ ๑๒.๖๗ ๕๐ ๓๓.๓๔

ม.๕ ๒๗ ๑๘.๐๐ ๒๓ ๑๕.๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม.๖ ๒๙ ๑๙.๓๓ ๒๑ ๑๔.๐๐ ๕๐ ๓๓.๓๓

รวม ๘๗ ๕๘.๐๐ ๖๓ ๔๒.๐๐ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๑ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน มนกเรยนเพศชายและเพศหญงใกลเคยงกน คอ นกเรยนชายจานวน ๘๗ คน คดเปนรอย

ละ ๕๘.๐๐ นกเรยนหญงจานวน ๔๒ คน คดเปนรอยละ ๔๒.๐๐

ตารางท ๔.๒ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบชวงอายของกลมตวอยาง

ตากวา ๑๕ ป ๑๕-๒๐ ป รวม

โรงเรยนโพธสารพทยากร จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

ม.๔ ๑ ๐.๖๗ ๔๙ ๓๒.๖๖ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม.๕ ๕ ๓.๓๓ ๔๕ ๓๐.๐๐ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม.๖ ๑ ๐.๖๗ ๔๙ ๓๒.๖๖ ๕๐ ๓๓.๓๓

รวม ๗ ๔.๖๗ ๑๔๓ ๙๕.๓๓ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๓ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ ๑๐๐

นน มนกเรยนทมอายอยในชวง ๑๕-๒๐ ป มากทสดจานวน ๑๔๓ คน คดเปนรอยละ ๙๕.๓๓ และ

นกเรยนทมอายตากวา ๑๕ ปจานวน ๗ คน คดเปนรอยละ ๔.๖๗

๗๖

ตารางท ๔.๓ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบระดบการศกษาของกลมตวอยาง

จานวนนกเรยน (คน) โรงเรยนโพธสารพทยากร

จานวน รอยละ

ม. ๔ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม. ๕ ๕๐ ๓๓.๓๓

ม. ๖ ๕๐ ๓๓.๓๓

รวม ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๓ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน มนกเรยนในแตชนจานวนเทากน คอ นกเรยนระดบชน มธยมศกษาปท ๔ จานวน ๕๐

คน คดเปนรอยละ ๓๓.๓๓ นกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท ๕ จานวน ๕๐ คน คดเปนรอยละ

๓๓.๓๓ นกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท ๕ จานวน ๕๐ คน คดเปนรอยละ ๓๓.๓๓

ตารางท ๔.๔ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบอาชพผปกครองของกลมตวอยาง

ม.๔ ม.๕ ม.๖ รวม

อาชพ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

คาขาย ๒๙ ๑๙.๓๓ ๓๐ ๒๐.๐๐ ๒๔ ๑๖.๐๐ ๘๓ ๕๕.๓๓

เกษตรกรรม ๒ ๑.๓๓ ๑ ๐.๖๗ ๔ ๒.๖๗ ๗ ๔.๖๗

รฐวสาหกจ ๓ ๒.๐๐ ๓ ๒.๐๐ ๒ ๑.๓๓ ๘ ๕.๓๓

รบราชการ ๑๔ ๙.๓๓ ๑๒ ๘.๐๐ ๑๖ ๑๐.๖๗ ๔๒ ๒๘.๐๐

อน ๆ ๒ ๑.๓๓ ๔ ๒.๖๗ ๔ ๒.๖๗ ๑๐ ๖.๖๗

รวม ๕๐ ๓๓.๓๒ ๕๐ ๓๓.๓๔ ๕๐ ๓๓.๓๔ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๔ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน ผปกครองของกลมตวอยางประกอบอาชพคาขายมากทสดจานวน ๘๓ คน คดเปนรอย

ละ ๕๕.๓๓ รองลงมา คอ อาชพรบราชการจานวน ๔๒ คน คดเปนรอยละ ๒๘.๐๐ ประกอบอาชพ

๗๗

อน ๆ จานวน ๑๐ คน คดเปนรอยละ ๖.๖๗ ประกอบอาชพรฐวสาหกจจานวน ๘ คน คดเปนรอยละ

๕.๓๓ และอาชพเกษตรกรรมจานวน ๗ คน คดเปนรอยละ ๔.๖๗ ตามลาดบ

ตารางท ๔.๕ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบรายไดผปกครองของกลมตวอยาง

ม.๔ ม.๕ ม.๖ รวม รายได

จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

ตากวา

๓,๐๐๐ - - ๑ ๐.๖๗ ๒ ๑.๓๓ ๓ ๒.๐๐

๓,๐๐๑ –

๕,๐๐๐ ๔ ๒.๖๗ ๕ ๓.๓๓ ๔ ๒.๖๗ ๑๓ ๘.๖๗

๕,๐๐๑ –

๑๐,๐๐๐ ๑๐ ๖.๖๗ ๑๙ ๑๒.๖๖ ๑๗ ๑๑.๓๓ ๔๖ ๓๐.๖๖

สงกวา

๑๐,๐๐๐ ๓๖ ๒๔.๐๐ ๒๕ ๑๖.๖๗ ๒๗ ๑๘.๐๐ ๘๘ ๕๘.๖๗

รวม ๕๐ ๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๓ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๕ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน ผปกครองของกลมตวอยางทมรายไดสงกวา ๑๐,๐๐๐ บาทตอเดอนจานวน ๘๘ คน คด

เปนรอยละ ๕๘.๖๗ รองลงมา คอ มรายได ๕,๐๐๑ – ๑๐,๐๐๐ บาทตอเดอนจานวน ๔๖ คน คด

เปนรอยละ ๓๐.๖๖ มรายได ๓,๐๐๑-๕,๐๐๐ บาทตอเดอนจานวน ๑๓ คน คดเปนรอยละ ๘.๖๗

และมรายไดตากวา ๓,๐๐๐ บาทตอเดอนจานวน ๓ คน คดเปนรอยละ ๒.๐๐ ตามลาดบ

๗๘

ตารางท ๔.๖ แสดงจานวนและรอยละ เกยวกบทอยอาศยของกลมตวอยาง

ม.๔ ม.๕ ม.๖ รวม อาศยอยกบ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

พอ แม ๔๐ ๒๖.๖๗ ๔๖ ๓๐.๖๗ ๔๔ ๒๙.๓๓ ๑๓๐ ๘๖.๖๗

ญาต ๘ ๕.๓๓ ๓ ๒.๐๐ ๔ ๒.๖๗ ๑๕ ๑๐.๐๐

เพอน ๑ ๐.๖๖ - - ๑ ๐.๖๖ ๒ ๑.๓๓

บคคลอนๆ ๑ ๐.๖๖ ๑ ๐.๖๖ ๑ ๐.๖๖ ๓ ๒.๐๐

รวม ๕๐ ๓๓.๓๒ ๕๐ ๓๓.๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๒ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๖ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน มนกเรยนทอาศยอยกบพอแมจานวน ๑๓๐ คน คดเปนรอยละ ๘๖.๖๗ รองลงมา คอ

อาศยอยกบญาตจานวน ๑๕ คน คดเปนรอยละ ๑๐.๐๐ อาศยอยกบเพอนจานวน ๒ คน คดเปน

รอยละ ๑.๓๓ อาศยอยกบบคคลอน ๆ จานวน ๓ คน คดเปนรอยละ ๒.๐๐ ตามลาดบ

๗๙

ตารางท ๔.๗ แสดงจานวนและรอยละเกยวกบความรทางธรรมของกลมตวอยาง

ม.๔ ม.๕ ม.๖ รวม ความรทางธรรม จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ จานวน รอยละ

คายอบรม

พทธธรรม ๔๐ ๒๖.๖๗ ๒๓ ๑๕.๓๓ ๓๘ ๒๕.๓๓ ๑๐๑ ๖๗.๓๓

อบรมธรรม

ศกษา ๘ ๕.๓๓ ๒๕ ๑๖.๖๗ ๑๐ ๖.๖๗ ๔๓ ๒๘.๖๗

ชมนมพทธ

ฯ ๑ ๐.๖๖๖ ๑ ๐.๖๖๖ ๑ ๐.๖๖๖ ๓ ๒.๐๐

พทธ

ศาสนาวน

อาทตย

๑ ๐.๖๖๖ ๑ ๐.๖๖๖ ๑ ๐.๖๖๖ ๓ ๒.๐๐

รวม ๕๐ ๓๓.๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๓ ๕๐ ๓๓.๓๓ ๑๕๐ ๑๐๐

จากตารางท ๔.๗ พบวา จากกลมตวอยางทงหมดจานวน ๑๕๐ คน คดเปนรอยละ

๑๐๐ นน มนกเรยนทเคยเขารวมกจกรรมคายอบรมพทธธรรมจานวน ๑๐๑ คน คดเปนรอยละ

๖๗.๓๓ รองลงมา คอ อบรมธรรมศกษาจานวน ๔๓ คน คดเปนรอยละ ๒๘.๖๗ เขารวมชมนมพทธ

ฯจานวน ๓ คน คดเปนรอยละ ๒.๐๐ เทากนกบพทธศาสนาวนอาทตยจานวน ๓ คนคดเปนรอยละ

๒.๐๐ ตามลาดบ ๔.๒ ความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา

ผลการศกษาความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา และทศนคตและความเขาใจตอคา

สอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของกลมตวอยางจะนาเสนอขอมลในรปของ

ตารางเพอเปนแนวทางในการวเคราะหทางสถต ซงผลการศกษามดงตอไปน

๘๐

๘๑

จากตารางท ๔.๘ พบวา กลมตวอยางมความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนาในขอ ๑,

๒, ๕ ในระดบด และในขอ ๓, ๔, ๖ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบความรของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มความรทวไปเกยวกบระพทธศาสนาทกขอในระดบด

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ และ ๖ มความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนาขอ ๑, ๒,

๕ ในเกณฑด สวนขอ ๓, ๔, ๖ ในระดบปานกลาง

๘๒

๘๓

จากตารางท ๔.๙ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาทฐ ในขอ ๗, ๑๑, ๑๒ ในระดบด และขอ ๘, ๙,

๑๐ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นก เร ยนช นมธยมศกษาปท ๔ มมทศนคตและความเข า ใจตอ คาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาทฐในขอ ๗, ๑๑, ๑๒ ในระดบด และขอ ๘, ๙,

๑๐ในระดบปานกลาง

นก เร ยนช นมธยมศกษาปท ๕ มมทศนคตและความเข า ใจตอค าสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาทฐในขอ ๗, ๑๐, ๑๒ ในระดบด และขอ ๘, ๙,

๑๑ ในระดบปานกลาง

นก เร ยนช นมธยมศกษาปท ๖ มมทศนคตและความเข า ใจตอ คาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาทฐในขอ ๗, ๑๐, ๑๑, ๑๒ ในระดบด และขอ ๘,

๙ ในระดบปานกลาง

๘๔

๘๕

จากตารางท ๔.๑๐ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสงกปปะ ในขอ ๑๓, ๑๔, ๑๕ ในระดบด และ

ขอ ๑๖ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสงกปปะ ในขอ ๑๓, ๑๔, ๑๕ ในระดบด และขอ ๑๖ ในระดบ

ปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ และมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคา

สอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสงกปปะ ในขอ ๑๓, ๑๕ ในระดบด

และขอ ๑๔, ๑๖ ในระดบปานกลาง

๘๖

๘๗

จากตารางท ๔.๑๑ พบวา มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวาจา ในขอ ๑๗, ๑๘ ๑๙ ในระดบ ด และขอ ๒๐ ในระดบปาน

กลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวาจา ในขอ ๑๗, ๑๘, ๑๙ ในระดบด และขอ ๒๐ ในระดบปาน

กลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวาจา ในขอ ๑๘, ๑๙ ในระดบด และขอ ๑๗, ๒๐ ในระดบปาน

กลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวาจา ในขอ ๑๘, ๑๙ ในระดบด และขอ ๑๗ ในระดบปานกลาง

และขอ ๒๐ ในระดบนอย

๘๘

๘๙

จากตารางท ๔.๑๒ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบ

อรยมรรคมองค ๘ : สมมากมมนตะ ในขอ ๒๑, ๒๒, ๒๓, ๒๔, ๒๖ ในระดบด และขอ ๒๕ ในระดบ

ปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ และชนมธยมศกษาปท ๕ มทศนคตและความเขาใจตอ

คาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมากมมนตะ ในขอ ๒๒, ๒๓, ๒๔, ๒๖

ในระดบด และขอ ๒๑, ๒๕ ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมากมมนตะ ในขอ ๒๑, ๒๒, ๒๓, ๒๔, ๒๖ ในระดบด และขอ ๒๕

ในระดบปานกลาง

๙๐

๙๑

จากตารางท ๔.๑๓ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาอาชวะ ในขอ ๒๘, ๒๙, ๓๑, ๓๒ ในระดบด

และขอ ๒๗, ๓๐ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาอาชวะ ในขอ ๒๘, ๒๙, ๓๑, ๓๒ ในระดบด และขอ ๒๗, ๓๐ ใน

ระดบปานกลาง

นก เร ยนช นมธยมศกษาปท ๕ มมทศนคตและความเข า ใจตอ คาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาอาชวะ ในขอ ๒๙, ๓๑, ๓๒ ในระดบด และขอ

๒๗, ๒๘, ๓๐ ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาอาชวะ ในขอ ๒๙, ๓๑ ในระดบด และขอ ๒๗, ๒๘, ๓๐, ๓๒ ใน

ระดบปานกลาง

๙๒

๙๓

จากตารางท ๔.๑๔ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวายามะ ในขอ ๓๓, ๓๔, ๓๘ ในระดบด และขอ

๓๕, ๓๖, ๓๗ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวายามะ ในขอ ๓๓, ๓๔, ๓๕, ๓๗, ๓๘ ในระดบด และขอ ๓๖

ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวายามะ ในขอ ๓๓, ๓๔ ในระดบด และขอ ๓๕, ๓๖, ๓๗, ๓๘

ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาวายามะ ในขอ ๓๔, ๓๖, ๓๗, ๓๘ ในระดบด และขอ ๓๓, ๓๕

ในระดบปานกลาง

๙๔

๙๕

จากตารางท ๔.๑๕ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสต ในขอ ๓๙, ๔๐, ๔๑ ในระดบด และขอ ๔๒

ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ และชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอ

คาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสต ในขอ ๓๙, ๔๐, ๔๑ ในระดบด

และขอ ๔๒ ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสต ในขอ ๔๑ ในระดบด และขอ ๓๙, ๔๐, ๔๒ ในระดบปาน

กลาง

๙๖

๙๗

จากตารางท ๔.๑๖ พบวา กลมตวอยางมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทาง

พระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสมาธ ในขอ ๔๕ ในระดบด ขอ ๔๔, ๔๖ ใน

ระดบปานกลาง และขอ ๔๓ ในระดบนอย

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสมาธ ในขอ ๔๔, ๔๕ ในระดบด ขอ ๔๖ ในระดบปานกลาง

และขอ ๔๓ ในระดบนอย

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ และชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอ

คาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ : สมมาสมาธ ในขอ ๔๕ ในระดบด ขอ ๔๔,

๔๖ ในระดบปานกลาง และขอ ๔๓ ในระดบนอย

๔.๓ คาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคมองค ๘

จากการศกษาขอมลความรเกยวกบพระพทธศาสนา และทศนคตและความเขาใจตอคา

สอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของกลมตวอยางจาแนกเปนรายขอดงได

นาเสนอแลวในขอ ๔.๒ ผศกษาไดวเคราะหผลรวมของความรเกยวกบพระพทธศาสนา และ

ทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของกลม

ตวอยางดงมผลการศกษาดงตอไปน

๙๘

๙๙

จากตารางท ๔.๑๗ พบวา กลมตวอยางมผลรวมของระดบความรทวไปเกยวกบ

พระพทธศาสนาในระดบด และมทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบ

อรยมรรคมองค ๘ ขอท ๑ สมมาทฐ ขอท ๒ สมมาสงกปปะ ขอท ๓ สมมาวาจา ขอท ๔

สมมากมมนตะ ขอท ๕ สมมาอาชวะ ขอท ๖ สมมาวายามะ ขอท ๗ สมมาสต ในระดบ ด และขอท

๘ สมมาสมาธ ในระดบปานกลาง

เมอพจารณาจาแนกระดบทศนคตของกลมตวอยางในแตละชนพบวา

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔, ๕ และ ๖ ตวอยางมผลรวมของระดบความรทวไป

เกยวกบพระพทธศาสนาในระดบด

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ทกขอในระดบด

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ขอท ๑ สมมาทฐ ขอท ๒ สมมาสงกปปะ ขอท ๓ สมมาวาจา ขอท ๔

สมมากมมนตะ ในระดบด และขอท ๕ สมมาอาชวะ ขอท ๖ สมมาวายามะ ขอท ๗ สมมาสต ขอท

๘ สมมาสมาธ ในระดบปานกลาง

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนา

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ขอท ๑ สมมาทฐ ขอท ๒ สมมาสงกปปะ ขอท ๔ สมมากมมนตะ ขอท

๖ สมมาวายามะ ในระดบด และขอท ขอท ๓ สมมาวาจา ขอท ๕ สมมาอาชวะ ขอท ๗ สมมาสต

ขอท ๘ สมมาสมาธในระดบปานกลาง

ตารางท ๔.๘ แสดงระดบความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนาของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม ความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

1. คาสอนทางพระพทธศาสนา เปนมรดกทางปญญาทพระพทธเจา

ทรงมอบใหกบมนษยชาต

4.12 1.2395 ด 3.88 1.003 ด 3.84 0.997 ด 3.94 1.08 ด

2. หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเนนเรองการฝกฝนกาย วาจา และใจ 3.98 1.0784 ด 4.1 0.839 ด 3.9 0.763 ด 3.99 0.893 ด

3. ถามนษยไมมศลธรรมเปนกรอบประพฤต ปฏบต สงคมกสามารถ

อยกนไดอยางมระเบยบแบบแผน

3.52 1.5285 ด 3.46 1.343 ปานกลาง 3.22 1.112 ปานกลาง 3.4 1.328 ปานกลาง

4. กฎธรรมดาหรอกฎธรรมชาตเรองไตรลกษณ ( อนจจง,ทกขง

,อนตตา) เปนสงทมนษยไมจาเปนตองนามาศกษาตอไปอก

เพราะมนษยไมสามารถยอมรบความจรง

3.66 1.1537 ด 3.28 1.161 ปานกลาง 3.46 1.073 ปานกลาง 3.4 6 1.129 ปานกลาง

5. มนษยสามารถทจะเปนผเลอกและเปนกาหนดกรรมดหรอกรรม

ชวดวยตนเอง ไมเกยวกบโชคชะตาฟาลขต

3.52 1.2974 ด 3.58 1.162 ด 3.62 0.967 ด 3.57 1.142 ด

6. หลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหคณคาแกการดาเนนชวตท

ถกตองดงาม มแตบรรพชตเทานนทสามารถปฏบตได สวนผครอง

เรอนไมสามารถปฏบตได

3.54 1.2324 ด 3.22 1.217 ปานกลาง 3.04 1.063 ปานกลาง 3.26 1.171 ปานกลาง

ตารางท ๔.๙ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๑ สมมาทฐ) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 1 สมมาทฐ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

7. การศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาชวยใหมนษยสามารถใช

เหตผล ในการคดพจารณาและวนจฉยไดถกตอง

3.86 0.9478 ด 3.74 0.828 ด 3.84 0.766 ด 3.81 0.847 ด

8. คากลาวทวา”ทาดไดด มทไหน ทาชวไดดมถมไป 3.26 1.4259 ปานกลาง 3.28 1.23 ปากลาง 3.38 1.141 ปานกลาง 3.3 1.266 ปานกลาง

9. การเลนเกมออนไลนของวยรน เกยวกบเกมการตอส ไลลาศตร

ถอวาเปนการผอนคลายความตงเครยด

3.36 1.2578 ปานกลาง 2.96 1.195 ปานกลาง 3.06 1.168 ปานกลาง 3.12 1.207 ปานกลาง

10. ถาเพอนดถกและเหยยดหยามเพราะทานจน ทานคดวาจะใหอภย

แกเพอนได เนองจากเปนเรองไมจรง

3.26 1.2747 ปานกลาง 3.52 1.035 ด 3.54 0.838 ด 3.44 1.049 ปานกลาง

11. นายคมสน เดนทางไปโรงเรยนระหวางทางพบคอรกาลงพาคนรก

ของเขาไปเทยว เขาคดวา“ฆาได แตหยามไมได” จงตรงเขาไปชก

ตอย ทานเหนดวยกบความคดของ คมสนเพยงใด

3.64 1.3667 ด 3.42 1.263 ปานกลาง 3.84 0.076 ด 3.63 0.902 ด

12. นายสงวน นด เพอนไปดภาพยนตร แตไมไดไปตามนด เพราะตอง

คอยด แมทกาลงปวยหนกอยทบานคนเดยว ทานเหนดวยกบการ

กระทาเชนนนเพยงใด

4.28 0.9044 ด 4.02 1.02 ด 4.26 0.986 ด 4.18 0.97 ด

ตารางท ๔.๑๐ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๒ สมมาสงกปปะ) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 2 สมมาสงกปปะ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

13. นายสมรก ชม คอนเสรตอยกบเพอน ตอมาเตนไปชนถกกลมของ

นายรกยง นายสมรกไมอยากใหทะเลาะกน เดยวคนอนจะ

เดอดรอน จง ตดสนใจยกมอไหวแลวขอโทษ ทานเหนดวยกบการ

ตดสนใจของสมรกเพยงใด

3.66 0.8234 ด 3.9 0.953 ด 3.9 0.953 ด 3.82 0.91 ด

14. นางยม นาขยะจากบานของตนไปทงในถงขยะบานนายหมายท

อยตดกน เมอนายสมหมายเหนจงคดวา“เพอนบานใกลกน ม

อะไรกตองชวยเหลอซงกนและกน”ทานเหนดวยกบนายสมหมาย

เพยงใด

3.76 1.1528 ด 3.48 1.216 ปานกลาง 3.48 1.216 ปาน

กลางง

3.57 1.195 ด

15. นายสม อมไกชนไปแขงขนทสนาม แลวแพไกตวอน นายสมจงหว

ไกของตนกลบบานและคดวา ”ถงบานเมอใดจะโยนไกขแพแลว

เตะใหหายแคน” ทานเหนดวยกบความ คดของนายสมเพยงใด

3.76 1. 1528 ด 3.9 1.282 ด 3.9 1.282 ด 3.85 1.239 ด

16. แฟชนทเนนเปดใหเหนหนาทองถงสะดอ และนงกระโปรงสนๆ ถอ

วาไมผดจรยธรรม ทานเหนดวยเพยงใด

3.28 1.2296 ปานกลาง 3.08 1.175 ปานกลาง 3.08 1.175 ปาน

กลางง

3.14 1.193 ปานกลาง

ตารางท ๔.๑๑ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๓ สมมาวาจา) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 3 สมมาวาจา

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

17. นางสาวพรรณ ไดทานอาหารอยรานขายสมตา กลมของนางสาว

ออม ซงเดนเขามาทหลงจงไมทนสงเกต เธอไดนนทาเพอนของ

พรรณวาชอบตามตอ หนาดานไรยางอาย พรรณ จงคดจะนาเรอง

นไปบอกเพอน แตแลวกตองหยด เพราะคดวาไมมประโยชน ทาน

คดวาพรรณทาถกตองเพยงใด

3.64 1.1563 ด 3.46 0.93 ปานกลาง 3.46 1.054 ปานกลาง 3.52 1.047 ด

18. นายชาตมานะ กลบจากเรยนพเศษ ไดพบเพอนเกาทอยตาง

โรงเรยน จงเขาไปทก แตเพอนเกาไมพดดวย เขาจงกลาวคาขอ

โทษครบ ผมอาจจะจาผด ทานคดวาการกระทาของ นายชาต

มานะ เหมาะสมเพยงใด

3.99 1.1337 ด 3.7 1.015 ด 3.64 1.084 ด 3.77 1.078 ด

19. ถาเพอนวารายเราในเรองไมจรง เรา ตองพดชแจงใหเพอนร 3.86 1.0104 ด 3.86 1.03 ด 3.76 1.021 ด 3.82 1.021 ด

20. การพดไมจรง เพอ แกไขสถานการณบางอยางใหดขน เปนสงท

กระทาได

2.58 1.0997 ปานกลาง 2.6 1.01 ปานกลาง 2.5 0.953 นอย 2.56 1.021 ปานกลาง

ตารางท ๔.๑๒ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๔ สมมากมมนตะ) ของกลมตวอยาง

ม. 4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 4 สมมากมมนตะ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

21. สตวทกชนดเปนอาหารของมนษย ดงนนการกนอาหารทะเลสด ๆ เชน

ป กง ปลา ฯลฯ ทยงมชวตเปนสงทมนษยกระทาได ทานเหนดวย

เพยงใด

3.28 1.2943 ปานกลาง 3.08 1.104 ปานกลาง 3.56 0.972 ด 4.4 1.123 ด

22. ด.ช.ขนม ถอลกชนขณะเดนจะเขาบาน มสนขจรจดวงเขามา

กระโดดงบลกชนไมนน ทาให ด.ช. ขนม โกรธ จงหยบกอนหน

ขวางโดนหวสนข นายดาพชายของเขาเหน เหตการณ จงรองหาม

ไมใหทารายมนอก ทานคดวานายดากระทาถกตองเพยงใด

3.88 1.1542 ด 3.64 1.065 ด 3.7 0.974 ด 3.74 1.064 ด

23. นายสมยศ อยากไดเงนมาซอเครองคอมพวเตอร แตพอซงมอาชพ

กรรมกรไมสามารถซอใหได นายสมยศมทกษะในการสไวโอลน จงยนส

ไวโอลนแลกกบเศษเงนทมผบรจาค ทานเหนดวยกบนายสมยศเพยงใด

3.88 1.0029 ด 3.66 1.189 ด 4 0.808 ด 3.84 1 ด

24. วยรนทมเพศสมพนธ ขณะอยในวยเรยนกได แมจะเปนความสมครใจของทงสองฝายกยงถอวาผดศลธรรม

3.84 1.0947 ด 3.52 1.129 ด 3.54 0.952 ด 3.63 1.059 ด

25. วยรนสามารถทาแทงได เพราะยงไมมความพรอม ทานเหนดวย

เพยงใด

3.24 1.2867 ปานกลาง 3.04 1.47 ปานกลาง 3.28 1.246 ปานกลาง 3.18 1.334 ปานกลาง

26. นายขาวหยบปากาดามเงน ของเพอนไปจานา เพอซออปกรณทา

รายงานกลมสงคร

3.92 1.066 ด 3.82 1.257 ด 4.36 0.875 ด 4.03 1.066 ด

ตารางท ๔.๑๓ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๕ สมมาอาชวะ) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 5 สมมาอาชวะ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

27. การขายยาฆาแมลง ทนเนอร อาวธปน ซงถกตองตามกฎหมาย

ดงนนจงถอวาเปนอาชพทสจรต ทสามารถกระทาได

2.94 1.1323 ปานกลาง 2.86 1.107 ปานกลาง 2.7 0.995 ปานกลาง 2.83 1.078 ปานกลาง

28. สนคาทมคณภาพตา แตอาศยโฆษณาทเกนความเปนจรง ถอวา

เอาเปรยบผบรโภค

3.9 1.1473 ด 3.4 1.229 ปานกลาง 3.48 1.249 ปานกลาง 3.59 1.209 ด

29. นายคะนองทาการบานคณตไม ได ทงทพยายามแลว …ขอยมนายด

ไมยอมใหลอก แตไดอธบายวธทาใหนายคะนองแลวใหเขาลองทาเอง

จนเขาทาไดเอง ทานคดวานายคะนองทาถกตองเพยงใด

4.06 1.1678 ด 3.74 0.986 ด 3.6 1.161 ด 3.8 1.105 ด

30. การคาหวยบนดน เปนสงทถกกฎหมาย ดงนนจงไมขดตอหลกธรรม 3.12 1.1718 ปานกลาง 2.56 0.993 ปานกลาง 3.08 0.829 ปานกลาง 2.92 0.998 ปานกลาง

31. ถากฎหมายกาหนดใหหญงขายบรการทางเพศ สามารถจด

ทะเบยนไดถกตองและเปดเผยแลว ผชายทมครอบครวกจะ

สามารถไปใชบรการได แตกยงถอวาผดศลธรรมเหมอนเดม

3.66 1.6188 ด 3.62 1.193 ด 3.52 1.199 ด 3.6 1.337 ด

32. นายรงศร เดนผานรานขายทอง จงคดในใจวา “ถาเราหยบทองมา

สก 10 เสน กคงจะสบายไดหลายเดอน” …”รงศรเอย ถาหมด

ปญญาจรง ๆ ใหไปขอทานยงจะมเกยรตและศกดศรกวาการฉก

ฉวย ขโมยของผอน” ทานเหนดวยกบรงศรเพยงใด

3.86 1.05 ด 3.66 1.118 ด 3.46 1.054 ปานกลาง 3.66 1.074 ด

ตารางท ๔.๑๔ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๖ สมมาวายามะ) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 6 สมมาวายามะ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

33. ด.ช.กาชย เหนปสวดมนต นงสมาธทกวน เขาจงพยายามพดใหป

เลกนงสมาธ …ทานคดวา ด.ช.กาชยกระทาถกตองเพยงใด

3.66 1.3494 ด 3.56 1.128 ด 3.46 1.054 ปานกลาง 3.56 1.177 ด

34. นายชาง เปนวทยากรหมบานซงมฐานะปานกลางเขา ทาหนาทแนะนา

เรองเกษตรกรรมแกชาวบาน เขาทมเทความรและประสบการณ โดยไม

รบคาตอบแทน …ทานเหนดวยกบนายชาง เพยงใด

4.02 0.9792 ด 3.52 1.249 ด 3.68 1.186 ด 3.74 1.138 ด

35. พระพทธเจาปรนพพานมาแลวกวา ๒,๕๐๐ ป แตสงทพระองคทรงมอบไวให

คอหลกธรรมคาสงสอน ดงนนผปฏบตธรรมเทานน จงไดชอวาอยใกล

พระพทธเจา

3.88 0.9823 ด 3.32 1.019 ปานกลาง 3.22 1.093 ปานกลาง 3.47 1.032 ปานกลาง

36. ทานชอบซอ CD.ทละเมดลขสทธของผอน แมจะผดกฎหมายแต

ไมถอวาผดศลธรรม

3.42 1.1265 ปานกลาง 3.12 1.172 ปานกลาง 3.56 0.812 ด 3.36 1.037 ปานกลาง

37. นายฉนปลกมะมวง กงยนเขามาบานนายสนอง เขาจงแจงตารวจจบ …นายฉนจงเอาไมขวางพรอมทงดาสนขของนายสนอง ทาน

เหนดวยกบการกระทาของนายฉนเพยงใด

3.58 1.295 ด 3.06 1.168 ปานกลาง 3.76 0.981 ด 3.46 1.148 ปานกลาง

38. การบรหารจตเจรญปญญา ไมควรทาแบบเชองชาเหมอนเปนคนเฉอย

ชา นาราคาญ ไมทนความเจรญของโลกการสอสารไรพรมแดน 3.74 1.3372 ด 3.34 1.171 ปานกลาง 3.54 0.973 ด 3.54 1.161 ด

ตารางท ๔.๑๕ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๗ สมมาสต) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 7 สมมาสต

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

39. นายสมภพ มกถกเพอนแกลงดวยการตบศรษะบาง นาหนงสอ

ซอนบาง แตเขากไมเคยโตตอบ แมวาบางครงจะโกรธ แตไมอยาก

มเรองเพราะคดวาพอ แมจะตองเดอดรอนหาทเรยนใหใหม ทาน

เหนดวยกบการกระทาของนายสมภพเพยงใด

3.74 1.2906 ด 3.42 1.263 ปานกลาง 3.6 0.833 ด 3.58 1.129 ด

40. นางสมศร ขนรถประจาทางไปหางสรรพสนคา …พบวามของ

เกน…ทาใหเธอดใจมากเพราะคดวาเธอไดลาภลอย ทานคดวา

การกระทาของนางสมศรถกตองเพยงใด

3.86 1.2291 ด 3.2 1.278 ปานกลาง 3.64 0.985 ด 3.56 1.164 ด

41. ผมสตอยเสมอ ยอมรอดพนจากความวบต พนาศ ได 3.94 1.1323 ด 3.7 1.147 ด 3.64 1.156 ด 3.76 1.145 ด

42. นกศกษาทผดหวงจากเรองความรก หรอการเรยน มกจะทาราย

ตวเองบอย ๆ เนองจากความฟงซาน

2.9 1.4604 ปานกลาง 2.96 1.212 ปานกลาง 2.56 1.28 ปานกลาง 2.8 1.317 ปานกลาง

ตารางท ๔.๑๖ แสดงระดบทศนคตตอคาสอนทางพระพทธศาสนา เรองอรยมรรคมองค ๘ (ขอท ๘ สมมาสมาธ) ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม อรยมรรคมองค 8 ขอท 8 สมมาสมาธ

Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

43. ขณะททานนงสมาธ จตใจของทานจะสงบนง ไมคดเรองอะไรทงสน ทานเหนดวยเพยงใด

2.2 1.088 นอย 2.4 1.03 นอย 2.5 1.074 นอย 2.36 1.064 นอย

44. กฬาทกประเภทถาเลนใหชนะ นกกฬาไมจาเปนตองระมดระวง

อารมณ ใหมากนก เพราะทกอยางขนอยกบพรสวรรค ทานเหน

ดวยเพยงใด

3.6 1.2289 ด 2.86 1.246 ปานกลาง 3.2 0.913 ปานกลาง 3.22 1.129 ปานกลาง

45. การใหเดกอานหนงสอชา ๆ หรอฝกใหคดลายมอบอย ๆ เปนอก

รปแบบหนงของการทาใหเดกเกดสมาธ อารมณจะฟงซานนอยลง

หรอไมฟงซานเลย เพราะเดกจตบรสทธเปนพนฐาน ทานคดวา

เหนดวยเพยงใด

3.84 0.8889 ด 3.68 0.978 ด 3.62 0.945 ด 3.71 0.937 ด

46. ผทจะฝกสมาธทกคน ตองมครทาพธครอบขนธ ๕ เสยกอน ทาน

เหนดวยเพยงใด

2.8 1.1429 ปานกลาง 3.14 1.355 ปานกลาง 3.38 1.123 ปานกลาง 3.1 1.207 ปานกลาง

ตารางท ๔.๑๗ แสดงผลรวมของความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา และระดบทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ของกลมตวอยาง

ม.4 ม.5 ม.6 รวม

ความร/ทศนคต Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ Χ S.D. ระดบ

1. ความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา : คณลกษณะทว ๆ ไป

ของพระพทธศาสนา

3.76 0.716 ด 3.62 0.667 ด 3.58 0.703 ด 3.65 0.695 ด

2. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 1 สมมาทฐ 3.66 0.8234 ด 3.62 0.568 ด 3.74 0.565 ด 3.67 0.652 ด

3. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 2 สมมาสงกปปะ 3.92 0.8533 ด 3.74 0.751 ด 3.82 0.629 ด 3.82 0.744 ด

4. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 3 สมมาวาจา 3.72 0.8091 ด 3.56 0.577 ด 3.44 0.577 ปานกลาง 3.57 0.654 ด

5. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 4 สมมากมมนตะ 3.7 0.6776 ด 3.52 0.762 ด 3.82 0.661 ด 3.68 0.7 ด

6. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 5 สมมาอาชวะ 3.76 0.716 ด 3.42 0.575 ปานกลาง 3.4 0.606 ปานกลาง 3.52 0.632 ด

7. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 6 สมมาวายามะ 3.66 0.8234 ด 3.36 0.693 ปานกลาง 3.58 0.609 ด 3.53 0.708 ด

8. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 7 สมมาสต 3.92 0.8533 ด 3.5 0.707 ปานกลาง 3.48 0.707 ปานกลาง 3.63 0.756 ด

9. อรยมรรคมองค 8 : ขอท 8 สมมาสมาธ 3.72 0.8091 ด 3.16 0.618 ปานกลาง 3.3 0.58 ปานกลาง 3.39 0.669 ปานกลาง

รวมทงหมด 3.7 0.6776 ด 3.44 0.501 ปานกลาง 3.64 0.485 ด 3.59 0.555 ด

บทท ๕

สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ

การศกษาทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบอรยมรรคม

องค ๘ ของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย : ศกษาเฉพาะกรณโรงเรยนโพธสารพทยากร เขตตลง

ชน กรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาวเคราะหความหมายของคาสอนทเนนหลกธรรม

เรองอรยมรรคมองค ๘ ตามทศนะของพระพทธศาสนา การศกษาวเคราะหทศนคตและความเขาใจ

อรยมรรคมองค ๘ ของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย ของโรงเรยนโพธสารพทยากร สงกดกรม

สามญศกษา (เดม) เขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร เขต ๓ โดยเกบขอมลจากกลมตวอยางท

เปนนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย ชนมธยมศกษาปท ๔, ๕ และ ๖ จานวน ๑๕๐ คน โดยใช

แบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล แลวนามาวเคราะหผลการศกษาโดยใชสถต

คารอยละ (Percent) คามชฌมเลขคณต (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard

Deviation) ในการวเคราะหขอมล และไดใชคอมพวเตอรโปรแกรม SPSS/V.๑๐ (Statistical

Package for the Social Science Version ๑๐) ซงผลการศกษาสามารถสรปไดดงตอไปน ๕.๑ การสรปผลการศกษา

จากผลการวเคราะหขอมลแบงออกเปน ๒ สวน คอ

๑) การศกษาวเคราะหความหมายของคาสอนทเนนหลกธรรมเรองอรยมรรคมองค ๘

ตามทศนะของพระพทธศาสนาพบวา พระพทธศาสนาหมายถงหลกแหงสจธรรมทมอยในธรรมชาต

โดยมพระพทธเจาเปนผทรงคนพบ ตอมาพระองคทรงมพระเมตตาและพระกรณาธคณตอมวล

มนษยชาต จงทรงนามาแนะนาและสอนเพอใหมนษยไดรและเขาใจในกฎธรรมดาของธรรมชาตทม

การเปลยนแปลงตงแตมการเกดขน ตงอย จนเสอมสลายไป ทงของทเปนทรกทหวงแหน ทงสงทม

ชวตและสงทไมมชวต ทมนษยทกรปทกนามไมปรารถนาจะประสบ ทรจกและเรยกความพลดพราก

จากสงทรกทหวงแหนนนวา ความทกข พระองคทรงสอนใหมนษยศกษาอบรมและฝกฝนตนเอง

ดวยการควบคมกาย วาจา และใจ ตามหลกมชฌมาปฏปทาหรออรยมรรคมองค ๘ ซงแบงออกเปน

๓ หมวด ไดแก หมวดปญญา คอ สมมาทฐ สมมาสงกปปะ หมวดศล คอ สมมากมมนตะ

สมมาวาจา สมมาอาชวะ หมวดสมาธ คอ สมมาสต สมมาสมาธ เมอมนษยดาเนนชวตไปตาม

อรยมรรคมองค ๘ อยางถกตอง กจะเกดการลดการละกเลส ยอมปลอยวางอปทานขนธ ๕ จนจต

๑๐๑

เปนอสระจากการถกอวชชาครอบงา การดาเนนชวตกจะดงาม เกดความสข ความสงบทถาวรอยาง

แทจรงแกตนเองโดยตรงและเกดประโยชนทางออมตอสงคมโลก

๒) การศกษาวเคราะหทศนคตและความเขาใจตอคาสอนทางพระพทธศาสนาท

เกยวกบอรยมรรคมองค ๘ จากกลมตวอยางแสดงใหเหนวา โดยภาพรวมกลมตวอยางทงหมดจะม

ทศนคตและความเขาใจทดเกยวกบพระพทธศาสนาและหลกธรรมอรยมรรคมองค ๘ กลาวคอ

กลมตวอยางมความรความเขาใจในหลกธรรมทางพระพทธศาสนาวาการจะดาเนนชวตทดงาม

ปราศจากความทกข ความเดอดรอนทงทางกาย วาจา และทางใจไดนน ชวตตองมการฝกฝนอบรม

หรอพฒนาตนเองอยางมระบบ คอ การเดนตามทางสายกลาง (มชฌมาปฏปทา) หรอ อรยมรรคม

องค ๘ ซงแบงออกเปนหมวดได ๓ หมวด ไดแก หมวดปญญา (การพฒนาทางดานจต) ไดแก

สมมาทฐ และสมมาสงกปปะ หมวดศล (การพฒนาทางดาน กาย และวาจา) หมวดสมาธ (การ

พฒนาทางใจ) ไดแก สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ โดยเฉพาะกลมตวอยางทเปน

นกเรยนชน มธยมศกษาปท ๔ และ ๖ จะมความทศนคตทดกวา นกเรยนชน มธยมศกษาปท ๕

ทงน นาจะมผลมาจากความรทางธรรม โดยการสงเกตจากตารางท ๔.๗ จะพบวา กลมตวอยางชน

มธยมศกษาปท ๔ และ ๖ จะมความรทเกดจาการเขาคายอบรมพทธธรรม ซงการเขาคายพทธ

ธรรมนน จะมการฝกอบรม ทางดานกาย วาจา ดวยศล ฝกอบรมใจใหสงบมนคง ไมฟงซาน สบสาย

ดวยสมาธ และฝกอบรมใหจตมคณภาพทดเกดปญญาดวยการเจรญสตปฏฐาน ๔ ซงเปนการ

พฒนาทครบทง ๓ ดาน คอ ศล สมาธ ปญญา นอกจากน ผศกษายงพบอกวา ผลของการศกษา

ครงนสอดคลองกบงานวจยของเกจกนก เออวงศ ทสรปวานกเรยนทมาปฏบตธรรมเพออบรมจตให

เกด ศล สมาธ ปญญา มพฤตกรรมทพงประสงค ของ ฉกาจ ชวยโต ทไดศกษาผลการฝกอบรม

โครงการจรยธรรมของนกเรยนวทยาลยครสงขลาแลวพบวา การอบรมทางพทธศาสนาสามารถ

ยบยงการเสอมของทศนคตทดตอคณธรรมได และของ อวยชย โรจนนรนดรกจ ไดศกษาผลการฝก

อานาปานสตสมาธในพทธศาสนาตอการพฒนาการใชเหตผลเชงจรยธรรมพบวา การฝกสมาธมผล

ตอพฒนาการทางดานการใชเหตผลเชงจรยธรรม ดงนน ผศกษาคดวาถงเวลาแลวทเยาวชนไทยจะ

ไดเรยนรทกษะการฝกอบรมพฒนาทางดาน กาย วาจา และใจ ไปพรอม ๆ กนทง ๓ ดาน

โดยเฉพาะอยางยงเรองการเตรยมจตใหเกดความมนคง ไมซดสาย ไมฟงซาน ดวยการบรหารจต

และเจรญปญญาจากผทรงคณวฒทเปนพระสงฆและผครองเรอนอยางจรงจง เสยท เพราะการ

เรยนรแตภาคทฤษฎของกลมตวอยางและเยาวชนทวไป ไมอาจนาไปใชในการแกปญหาในเรอง

ความประพฤตทพงใหเกดขนกบเยาวชนในการดาเนนชวตประจาวนไดจรง

๑๐๒

๕.๒ ขอเสนอแนะทไดจากการศกษา การศกษาครงนพบวา กลมตวอยางระดบชนมธยมศกษาปท ๔ ซงมประสบการณการ

เรยนรพระพทธศาสนานอยกวานกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ และนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ ม

ทศนคตตอหลกธรรมทางพระพทธศาสนาดกวานกเรยนชนมธยมศกษาปท ๕ และมธยมศกษาปท

๖ ซงมโอกาสและมเวลาเรยนรพระพทธศาสนามากกวา ซงผศกษาคดวา นาจะเปนผลมาจาก

ปจจยแทรกซอนอน ๆ เชน การถายทอดความรของผสอน ความเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลยท

มผลตอการรบรและการเรยนรของนกเรยน เปนตน

ดงนน จงเปนหนาทของผเกยวของทงสถาบนครอบครว สถาบนการศกษา หรอสถาบน

สงฆ ทควรจะใหความรทางดานพระพทธศาสนาในภาคทฤษฎแลวฝกใหนกเรยนไดประยกตใช

ปฏบตจรงในการดาเนนชวตจนเปนวถชวต โดยตองเรมฝกหดบตร หลาน หรอลกศษย ใหมความร

ความเขาในเกยวกบการฝกอบรมจตใหเขมแขงสมบรณอยางแทจรง เพอเตรยมใหเยาวชนเปนผม

ความเขมแขงของจต อดทนตอการยวเยาหรอสงมอมเมาทางวตถหลงไปตามกระแสของวตถนยม

จนสรางความทกขใหกบตนเองและสงคม ๕.๓ ขอเสนอแนะสาหรบการศกษาครงตอไป

๑) ในการศกษาครงนเปนการศกษาเฉพาะกรณ การกาหนดขอบเขตการศกษาในสวน

ของประชากรและกลมตวอยางจงมลกษณะจากด ผลการศกษาทไดจงอาจไมครอบคลมหรอเปน

ตวแทนของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายไดทงหมด ดงนน ในการศกษาครงตอไปจงควร

ขอบเขตในสวนของประชากรและกลมตวอยางใหสามารถเปนตวแทนอางองได

๒) ในการศกษาครงตอไป อาจศกษาเพอคนหาปจจยอน ๆ อาจศกษาในเชง

เปรยบเทยบระหวางปจจยตาง ๆ ทมผลตอทศนคตทเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

บรรณานกรม เอกสารชนปฐมภม

ก. ภาษาบาลและภาษาไทย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๑๐. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๑๑. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท๑๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๑๓. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๑๔. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๒๘. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก. ๒๕๐๐.

เลมท ๓๕. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๔ กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๕ กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๐ กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๑ กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

๑๑๓

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๓. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๔. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๕. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๑๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๒๐. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๒๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๒๕. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๒๘. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๓๔. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

________________________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เลมท ๓๕. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

เอกสารทตยภม

ก. หนงสอและบทความ ฑตยา สวรรณะชฏ. สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๗.

ประภาเพญ สวรรณ. ทศนคต การวดการเปลยนแปลงและพฤตกรรมอนามย.

กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานชย, ๒๕๒๐.

ฉกาจ ชวยโตและดวงเดอน พนธมนาวน. ลกษณะจตสงคมทเกยวของกบการบวช

ในพทธศาสนาของชาวไทยในภาคใต. ๒๕๓๓.

๑๑๔

ดวงเดอน พนธมนาวน. คาบรรยายวชาจตวทยาสงคม. กรงเทพมหานคร

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๑๘, เอกสารอดสาเนา.

พระญาณสงวร (สวฑฒโน). หลกพระพทธศาสนา. พมพครงท. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๐.

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข). ชวตเปนสงทพฒนาได. กรงเทพมหานคร :

อตมมโย,๒๕๓๓.

พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท.

พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๓๘.

________________________. พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม.

พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๓๘.

________________________. พทธธรรม. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓.

________________________. ถงเวลามารอปรบระบบพฒนาคนกนใหม.

พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๓.

________________________. การศกษาเครองมอพฒนาทยงตองพฒนา.

พมพครงท ๒, กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๑.

________________________. จารกบญ–จารกธรรม. พมพครงท ๑๐.

กรงเทพมหานคร : สหธรรมก, ๒๕๔๒.

________________________. แกนแทพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

การศาสนา, ๒๕๔๓.

พระมหาอทย ญาณธโร. พทธวถแหงสงคม ปรชญาสงคมเมองและการเมองของ

พทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพธรรมสาร, ๒๕๓๘.

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมจตโต). ปรชญากรกโบราณ. กรงเทพมหานคร :

อมรนทรพรนตง กรฟ, ๒๕๓๒.

พระสธวรญาณ, (ณรงค จตตโสภโณ). พทธศาสตรปรทรรศน. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๑.

พทธทาสภกข. พทธศาสนากบคนรนใหม และสงคมไทยในอนาคต.

กรงเทพมหานคร : เคลดไทย, ๒๕๒๐.

พทธทาสภกข. วธแกปญหาทกข. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแสงธรรม, ป.ป.ก.

๑๑๕

พสมย วบลยสวสด และคณะ. จตวทยาสงคมรวมสมย. โครงการตารามนษยศาสตร

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๒๘.

ไพบลย ชางเรยน, ดร.. สารานกรมศพททางสงคมวทยา. กรงเทพมหานคร :

แพรพทยา,๒๕๑๖.

ยนต ชมจตร, ผศ.. ปรชญาและคณธรรมสาหรบคร. กรงเทพมหานคร : แพรพทยา,

๒๕๒๖.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๘, พมพครงท ๒,

กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, ๒๕๒๕.

ลวน สายยศและองคณา สายยศ. เทคนคการวจยทางการกศกษา. พมพครงท ๘,

กรงเทพมหานคร : สรรยาสาสน, ๒๕๓๘.

สชา – สรางค เอมจนทร. จตวทยาสงคม. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแพรพทยา,

๒๕๒๐.

เสฐยรพงษ วรรณปก, ศาสตราจารยพเศษ, ราชบณฑต. คาบรรยายพระไตรปฎก.

พมพครงท ๓, กรงเทพมหานคร : ธรรมสภาและบนลอธรรม, ๒๕๔๓.

เสนาะ ผดงฉตร. พระพทธศาสนากบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

การศาสนศกษา, ๒๕๓๖.

อวยชย ชะบาและคณะ. พฤตกรรมมนษยในองคการ หนวยท ๘–๑๕. พมพครงท ๑๖.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๑.

ออมเดอน สดมณ. เอกสารประกอบการสอนวชาจตวทยาสงคม. สถาบนวจย

พฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, ๒๕๒๙. ข. วทยานพนธ เกจกนก เออวงศ. “ผลของการปฏบตธรรมภายใตการนาของสร กรนชย ตอภาวะสจจะ

แหงตน” วทยานพนธมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๒.

ฉกาจ ชวยโต. “การศกษาผลการฝกอบรมตามโครงการจรยธรรมสาหรบนกศกษาวทยาลยคร

สงขลา” ปรญญานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๒๑.

พระมหาปรม โอภาโส (กองคา). “ศกษาวเคราะหศรทธาของชาวพทธไทยในปจจบน”

วทยานพนธปรญญา พทธศาสตรมหาบณฑต, ๒๕๔๑.

๑๑๖

สมใจ เกยรตพนจกล. “ผลการฝกโปรแกรมการพฒนาจตโดยเนนไตรสกขา ตามหลก

พระพทธศาสนาตอสภาวะจรงแทแหงตนของนกเรยนมธยมศกษาปท ๖”

ปรญญานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๓๕.

เสกสรร ทองคาบรรจง. “การศกษาโครงสรางทาง จรยธรรมของนกศกษาระดบปรญญา

ตรตามแนวพทธศาสนา : การสรางมโนทศนพนฐาน การวดความ

เปลยนแปลง และรปแบบเชงสาเหตของการเปลยนแปลง” วทยานพนธ

ปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑต สาขาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๕.

สารวย วรเตชะคงคา. “ผลของการฝกอบรมทางศาสนาทมตอการพฒนาจตลกษณะของ

นกเรยนทเขาโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน ทวดมวง เขตหนองแขม

กรงเทพมหานคร” ปรญญานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร, ๒๕๓๔. ค. ภาษาองกฤษ Phramaha Prasit Inkrungkao. The Problem of Dukkha and its solution in

Theravada Buddhism. Thesis Submitted to the university of Madras

for the award of the degree of doctor of philosophy in

Philosophy,1996.

Mikulas, W.L.. Buddhism and Behavior Modification. The Psychological

Record, 1981.

ง. วสดบนทกเสยง พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต). ตามพระใหมไปเรยนธรรม ตอนท๕๘.

CD เผยแผธรรม.วดญาณเวศกวน.

ภาคผนวก

๑๐๔

ผนวก ก แบบสอบถามวดทศนคตและความเขาใจ

ในหลกธรรมคาสงสอนทางพระพทธศาสนาเกยวกบอรยมรรคมองค ๘ ……………………………………………

คาชแจง

แบบสอบถามนเปนสวนหนงของการวจยเพอการศกษาของนสตปรญญาโทสาขา

พระพทธศาสนามหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ซงคาตอบของทานทกขอม

ความสาคญยงตอการศกษาวจยในครงน จงขอความกรณาใหทานชวยตอบคาถามตามความเปน

จรง และตามความเหนททานคดวาเปนจรง ขอขอบพระคณลวงหนามา ณ โอกาสน คาแนะนา แบบสอบถามฉบบน แบงออกเปน ๒ ตอน คอ

ตอนท ๑ เปนขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม

ตอนท ๒ เปนแบบสอบถามทแบงยอยออกเปน ๒ สวน ไดแก สวนแรก คอความรทวไป

ของพระพทธศาสนา โดยเรมตงแตขอท ๑-๖ สวนท ๒ คอแบบสอบถามทถามเกยวกบหลกธรรม

สาคญทางพระพทธศาสนาทเนนเรองอรยมรรคมองค ๘ แบบสอบถามเรมตงแตขอท ๗-๔๖

โปรดใสเครองหมาย / ลงในชองวาง ทกาหนดให ตามทศนคตและความเขาใจของทาน

ทเหนวาเหมาะสมอยในระดบใด แบบสอบถามฉบบน ประกอบดวยคาถามเชงบวก กบเชงลบ

ดงนนระดบคะแนนจะถกกาหนดไวดงตอไปน ระดบคะแนน คาถามเชงบวก ๕ = มากทสด ๔ = มาก ๓ = ปานกลาง ๒ = นอย ๑ = นอยทสด ระดบคะแนน คาถามเชงลบ ๑ = มากทสด ๒ = มาก ๓ = ปานกลาง ๔ = นอย ๕ = นอยทสด

ตอนท ๑ ขอมลเกยวกบผตอบแบบสอบถาม

๑.๑ เพศ

( ) ๑. เพศชาย ( ) ๒. เพศหญง

๑๐๕

๑.๒ ทานมอาย….. ป

( ) ๑. ตากวา ๑๕ ป ( ) ๒. ๑๕ - ๒๐ ป

๑. ๓ ทานกาลงเรยนอยชนใด

( ) ๑. มธยมศกษาปท ๔ ( ) ๒. มธยมศกษาปท ๕

( ) ๓. มธยมศกษาปท๖

๑.๔ ทานประกอบอาชพใด

( ) ๑. นกเรยน ( ) ๒. เกษตรกรรม

( ) ๓. คาขาย ( ) ๔. รบราชการ

( ) ๕. รฐวสาหกจ ( ) ๖. เกษยณแลว

( ) ๗. อน ……

๑.๕ รายไดเฉลย……….บาท / เดอน

( ) ๑ ตากวา ๓,๐๐๐ บาท ( ) ๒. ๓,๐๐๐ - ๕,๐๐๐ บาท

( ) ๓. ๕,๐๐๐ - ๑๐,๐๐๐ บาท ( ) ๔. สงกวา ๑๐,๐๐๐ บาทขนไป

ตอนท ๒ แบงออกเปน ๒ สวน คอ

สวนท ๑ เปนเรองเกยวกบความรทวไปของพระพทธศาสนา

สวนท ๒ เปนเรองเกยวกบคาสอนทางพระพทธศาสนาทเนนอรยมรรคมองค ๘

คาชแจง ขอความในคาถามตอไปนไมมขอความใดถกหรอผด สงทตองการคอขอมลเพอทาการ

วจย ดงนน จงขอความกรณาตอบใหตรงกบความคดเหนทแทจรงของทาน โดยทา เครองหมาย /

ลงในชองทางดานขวามอ

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๑

ความรทวไปของพระพทธศาสนา

คาสอนทางพระพทธศาสนา เปนมรดกทางปญญาท

พระพทธเจาทรงมอบใหกบมนษยชาต

๒ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเนนเรองการฝกฝนกาย วาจา และใจ

๑๐๖

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๓

ถามนษยไมมศลธรรมเปนกรอบประพฤต ปฏบต สงคม ก

สามารถอยกนไดอยางมระเบยบแบบแผน

๔ กฎธรรมดาหรอกฎธรรมชาตเรองไตรลกษณ (อนจจง,ทกขง

,อนตตา) เปนสงทมนษยไมจาเปนตองนามาศกษาตอไปอก

เพราะมนษยไมสามารถยอมรบความจรง

๕ มนษยสามารถทจะเปนผเลอกและเปนกาหนดกรรมดหรอ

กรรมชวดวยตนเอง ไมเกยวกบโชคชะตาฟาลขต

๖ หลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหคณคาแกการดาเนนชวตท

ถกตองดงาม มแตบรรพชตเทานนทสามารถปฏบตได สวนผ

ครองเรอนไมสามารถปฏบตได

๗

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาทฐ

การศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาชวยใหมนษย

สามารถใชเหตผล ในการคดพจารณาและวนจฉยไดถกตอง

๘ คากลาวทวา ”ทาดไดด มทไหน ทาชวไดดมถมไป”

๙ การเลนเกมออนไลนของวยรน เกยวกบเกมการตอส ไลลา

ศตร ถอวาเปนการผอนคลายความตงเครยด

๑๐ ถาเพอนดถกและเหยยดหยามเพราะทานจน ทานคดวาจะให

อภยแกเพอนได เนองจากเปนเรองไมจรง

๑๑ นายคมสน เดนทางไปโรงเรยนระหวางทางพบคอรกาลงพา

คนรกของเขาไปเทยว เขาคดวา“ฆาได แตหยามไมได” จงตรง

เขาไปชก ตอย ทานเหนดวยกบความคดของ คมสนเพยงใด

๑๒ นายสงวน นด เพอนไปดภาพยนตร แตไมไดไปตามนด เพราะ

ตองคอยด แมทกาลงปวยหนกอยทบานคนเดยว ทานเหน

ดวยกบการกระทาเชนนนเพยงใด

๑๐๗

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๑๓

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาสงกปปะ

นายสมรก ชม คอนเสรตอยกบเพอน ตอมาเตนไปชนถกกลม

ของนายรกยง นายสมรกไมอยากใหทะเลาะกน เดยวคนอน

จะเดอดรอน จง ตดสนใจยกมอไหวแลวขอโทษ ทานเหนดวย

กบการตดสนใจของสมรกเพยงใด

๑๔ นางยม นาขยะจากบานของตนไปทงในถงขยะบานนาย

หมายทอยตดกน เมอนายสมหมายเหนจงคดวา“เพอนบาน

ใกลกน มอะไรกตองชวยเหลอซงกนและกน”ทานเหนดวยกบ

นายสมหมายเพยงใด

๑๕ นายสม อมไกชนไปแขงขนทสนาม แลวแพไกตวอน นายสม

จงหวไกของตนกลบบานและคดวา ”ถงบานเมอใดจะโยนไกข

แพแลวเตะใหหายแคน” ทานเหนดวยกบความ คดของนาย

สมเพยงใด

๑๖ แฟชนทเนนเปดใหเหนหนาทองถงสะดอ และนงกระโปรงสนๆ

ถอวาไมผดจรยธรรม ทานเหนดวยเพยงใด

๑๗ นางสาวพรรณ ไดทานอาหารอยรานขายสมตา กลมของ

นางสาวออม ซงเดนเขามาทหลงจงไมทนสงเกต เธอไดนนทา

เพอนของพรรณวาชอบตามตอ หนาดานไรยางอาย พรรณ จง

คดจะนาเรองนไปบอกเพอน แตแลวกตองหยด เพราะคดวา

ไมมประโยชน ทานคดวาพรรณทาถกตองเพยงใด

๑๘ นายชาตมานะ กลบจากเรยนพเศษ ไดพบเพอนเกาทอยตาง

โรงเรยน จงเขาไปทก แตเพอนเกาไมพดดวย เขาจงกลาวคา

ขอโทษครบ ผมอาจจะจาผด ทานคดวาการกระทาของ นาย

ชาตมานะ เหมาะสมเพยงใด

๑๙ ถาเพอนวารายเราในเรองไมจรง เรา ตองพดชแจงใหเพอนร

๑๐๘

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๒๐ การพดไมจรง เพอ แกไขสถานการณบางอยางใหดขน เปนสง

ทกระทาได

๒๑ สตวทกชนดเปนอาหารของมนษย ดงนนการกนอาหารทะเล

สด ๆ เชน ป กง ปลา ฯลฯ ทยงมชวตเปนสงทมนษยกระทาได

ทานเหนดวยเพยงใด

๒๒ ด.ช.ขนม ถอลกชนขณะเดนจะเขาบาน มสนขจรจดวงเขามา

กระโดดงบลกชนไมนน ทาให ด.ช. ขนม โกรธ จงหยบกอนหน

ขวางโดนหวสนข นายดาพชายของเขาเหน เหตการณ จงรอง

หามไมใหทารายมนอก ทานคดวานายดากระทาถกตอง

เพยงใด

๒๓ นายสมยศ อยากไดเงนมาซอเครองคอมพวเตอร แตพอซงม

อาชพกรรมกรไมสามารถซอใหได นายสมยศมทกษะในการส

ไวโอลน จงยนสไวโอลนแลกกบเศษเงนทมผบรจาค ทานเหน

ดวยกบนายสมยศเพยงใด

๒๔ วยรนทมเพศสมพนธ ขณะอยในวยเรยนกได แมจะเปนความ

สมครใจของทงสองฝายกยงถอวาผดศลธรรม

๒๕ วยรนสามารถทาแทงได เพราะยงไมมความพรอม ทานเหน

ดวยเพยงใด

๒๖ นายขาวหยบปากาดามเงน ของเพอนไปจานา เพอซอ

อปกรณทารายงานกลมสงคร

๒๗

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาอาชวะ

การขายยาฆาแมลง ทนเนอร อาวธปน ซงถกตองตาม

กฎหมาย ดงนนจงถอวาเปนอาชพทสจรต ทสามารถกระทา

ได

๑๐๙

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๒๘ สนคาทมคณภาพตา แตอาศยโฆษณาทเกนความเปนจรง ถอ

วาเอาเปรยบผบรโภค

๒๙ นายคะนองทาการบานคณตไม ได ทงทพยายามแลว …ขอ

ยมนายดไมยอมใหลอก แตไดอธบายวธทาใหนายคะนองแลว

ใหเขาลองทาเองจนเขาทาไดเอง ทานคดวานายคะนองทา

ถกตองเพยงใด

๓๐ การคาหวยบนดน เปนสงทถกกฎหมาย ดงนนจงไมขดตอ

หลกธรรม

๓๑ ถากฎหมายกาหนดใหหญงขายบรการทางเพศ สามารถจด

ทะเบยนไดถกตองและเปดเผยแลว ผชายทมครอบครวกจะ

สามารถไปใชบรการได แตกยงถอวาผดศลธรรมเหมอนเดม

๓๒ นายรงศร เดนผานรานขายทอง จงคดในใจวา “ถาเราหยบ

ทองมาสก 10 เสน กคงจะสบายไดหลายเดอน” …”รงศรเอย

ถาหมดปญญาจรง ๆ ใหไปขอทานยงจะมเกยรตและศกดศร

กวาการฉก ฉวย ขโมยของผอน” ทานเหนดวยกบรงศร

เพยงใด

๓๓

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาวายามะ

ด.ช.กาชย เหนปสวดมนต นงสมาธทกวน เขาจงพยายามพด

ใหปเลกนงสมาธ …ทานคดวา ด.ช.กาชยกระทาถกตอง

เพยงใด

๓๔ นายชาง เปนวทยากรหมบานซงมฐานะปานกลางเขา ทา

หนาทแนะนา เรองเกษตรกรรมแกชาวบาน เขาทมเทความร

และประสบการณ โดยไมรบคาตอบแทน …ทานเหนดวยกบ

นายชาง เพยงใด

๑๑๐

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๓๕ พระพทธเจาปรนพพานมาแลวกวา ๒,๕๐๐ ป แตสงท

พระองคทรงมอบไวใหคอหลกธรรมคาสงสอน ดงนนผปฏบต

ธรรมเทานน จงไดชอวาอยใกลพระพทธเจา

๓๖ ทานชอบซอ CD.ทละเมดลขสทธของผอน แมจะผดกฎหมาย

แตไมถอวาผดศลธรรม

๓๗ นายฉนปลกมะมวง กงยนเขามาบานนายสนอง เขาจงแจง

ตารวจจบ …นายฉนจงเอาไมขวางพรอมทงดาสนขของนาย

สนอง ทานเหนดวยกบการกระทาของนายฉนเพยงใด

๓๘ การบรหารจตเจรญปญญา ไมควรทาแบบเชองชาเหมอนเปน

คนเฉอยชา นาราคาญ ไมทนความเจรญของโลกการสอสาร

ไรพรมแดน

๓๙

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาสต

นายสมภพ มกถกเพอนแกลงดวยการตบศรษะบาง นา

หนงสอซอนบาง แตเขากไมเคยโตตอบ แมวาบางครงจะโกรธ

แตไมอยากมเรองเพราะคดวาพอ แมจะตองเดอดรอนหาท

เรยนใหใหม ทานเหนดวยกบการกระทาของนายสมภพ

เพยงใด

๔๐ นางสมศร ขนรถประจาทางไปหางสรรพสนคา …พบวามของ

เกน…ทาใหเธอดใจมากเพราะคดวาเธอไดลาภลอย ทานคด

วาการกระทาของนางสมศรถกตองเพยงใด

๔๑ ผมสตอยเสมอ ยอมรอดพนจากความวบต พนาศ ได

๔๒ นกศกษาทผดหวงจากเรองความรก หรอการเรยน มกจะทา

รายตวเองบอย ๆ เนองจากความฟงซาน

๑๑๑

ระดบความ

คดเหนขอท รายการขอถาม

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

หมาย

เหต

๔๓

อรยมรรค มองค ๘ นกเรยนมทศนคตและความเขาใจดงน คอ

สมมาสมาธ

ขณะททานนงสมาธ จตใจของทานจะสงบนง ไมคดเรองอะไร

ทงสน ทานเหนดวยเพยงใด

๔๔ กฬาทกประเภทถาเลนใหชนะ นกกฬาไมจาเปนตอง

ระมดระวงอารมณ ใหมากนก เพราะทกอยางขนอยกบ

พรสวรรค ทานเหนดวยเพยงใด

๔๕ การใหเดกอานหนงสอชา ๆ หรอฝกใหคดลายมอบอย ๆ เปน

อกรปแบบหนงของการทาใหเดกเกดสมาธ อารมณจะฟงซาน

นอยลงหรอไมฟงซานเลย เพราะเดกจตบรสทธเปนพนฐาน

ทานคดวาเหนดวยเพยงใด

๔๖ ผทจะฝกสมาธทกคน ตองมครทาพธครอบขนธ ๕ เสยกอน

ทานเหนดวยเพยงใด

๑๑๗

ประวตผศกษา

ชอ : นางบญเรอน เฑยรทอง

วน เดอน ปเกด : ๑๙ มถนายน ๒๕๐๒

สถานทเกด : ๒๐๒ ซอยรวมรกษา เขตหวยขวาง จงหวดกรงเทพมหานคร

ประวตการศกษา : ประถมศกษาปท ๑-๗ โรงเรยนสามเสนนอก

(ประชาราษฎรอนกล) พ.ศ. ๒๕๑๕

มธยมศกษาปท ๑-๕ โรงเรยนศรอยธยา พญาไท กรงเทพฯ

พ.ศ. ๒๕๒๕

ศกษาศาสตรบณฑต (เอกสงคมศกษา) มหาวทยาลยรามคาแหง

พ.ศ. ๒๕๒๗

ธรรมศกษาตร พ.ศ. ๒๕๓๘

ธรรมศกษาโท พ.ศ. ๒๕๓๙

ธรรมศกษาเอก พ.ศ. ๒๕๔๐

หนาทการงาน : ครปฏบตการสอน โรงเรยนโพธสารพทยากร กรมสามญศกษา

แขวงบางระมาด เขตตลงชน กรงเทพฯ

ตาแหนง : อาจารย ๒ ระดบ ๗

ทอยปจจบน : ๖๗/๑ หม๑๒ ซอยเปรมวด ซอย ๔ แขวงศาลาธรรมสพน

เขตทววฒนา กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐