an córas inchríneach
DESCRIPTION
An Córas Inchríneach. Cuspóirí léann :. Cad is brí le HORMÓIN? Bí in ann GACH faireog incríneach san choirp a aithint . (9 cinn ) Ainmnigh 1 hormóin a táltar as gach faireog Ainmnigh easpacht amháin a baineann le gach cheann & chun é a socrú . - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/1.jpg)
An Córas Inchríneach
![Page 2: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/2.jpg)
Cuspóirí léann:• Cad is brí le HORMÓIN?• Bí in ann GACH faireog incríneach san choirp a
aithint. (9 cinn)• Ainmnigh 1 hormóin a táltar as gach faireog• Ainmnigh easpacht amháin a baineann le gach
cheann & chun é a socrú.• 2 úsáid a bhainneann daoine as forlíon
hormoineach• (Árd) Cuir síos ar aiscothú diultach d’aon
hormóin.
![Page 3: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/3.jpg)
• Feidhmíonn an córas inchríneach leis an gcóras __________ do comhordú. • 9 fhaireoga a chuireann na hormóin éagsúla ar fáil.
(a) Faireoga inchríneacha- faireoga gan duchta a thálann hormóin díreach isteach sa chóras fola.(b) Faireoga eischríneacha- Bíonn duchtaí acu chun na substaintí a thálann siad a iompar m.s. na faireoga seile.(ní tálann siad hormóin!!!)
![Page 4: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/4.jpg)
Cad iad Hormón?• Teachtaire ceimiceach, a tháltar i bhfaireog, & a
scaoiltear isteach sa chóras fola, taistealaíonn sé go dtí sprioc-orgán, mar a mbíonn éifeacht aige.
Dhá chineál hormóin a bhíonn ann:1. Hormóin próitéineacha a nascann le próitéiní ar
dhromchla an chillscannáin, éifeacht láithreach.2. Hormóin stéaróideacha a théann isteach i
gcíteaplasma na cille, éifeacht ar an núicléas chun próitéiní nua a dhéanamh. (éifeacht mall)
![Page 5: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/5.jpg)
. Gníomhaíocht
HormónachGníomhaíocht Néarach
Spreagtar i: Faireog Gabhdóir
Cineál teachtaireachta:
Ceimiceach Leictreach
Cosán iompair: An córas fola Néaróg
Feidhmíonn i : Sprioc orgán Éifeachtóir e.g. matán
Luas freagartha: Mall Tapaidh
Éifeacht: Forleathan Suíomh amháin
![Page 6: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/6.jpg)
Na Faireoga Inchríneacha (9*)
9.Ubhagán*
1.Phiotútach3.Hipeatalamas
4.Paratíoróideach
2.Pinéalach
5.Tíoróideach
6.Tímeas
7.Aidréineacha8.Paincréas
9.Uiríocha*
![Page 7: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/7.jpg)
1.Fhaireog phiotútach:Suíomh: Suite faoin inchinne. Príomh faireog sa chorp ‘master gland’
• Scaoileann an fhaireog phiotútach hormóin a rialaíonn na faireoga eile*.& hormóin eile m.sh. hormón fáis • ACH rialaionn an hipeatalamus an fhaireog seo mar scaoileann sé hormóin a spreagann é.• Scaoileann an hipeatalamus na hormóin seo de bharr athruithe sa
bhfuil.
Tála: Scaoileann an fhaireog phiotútach hormón tíoróidspreagthach (TSH) rud a spreagann an fhaireog tíoróideach tíorocsaíne a scaoileadh & HGH
![Page 8: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/8.jpg)
The pituitary is often called the ‘master gland’, as many of its hormones trigger other glands to release theirs.
It produces ADH to stimulate water reabsorption in the kidneys, TSH which stimulates the thyroid gland to release thyroxine, and FSH which controls the functions of the reproductive organs.
![Page 9: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/9.jpg)
2.Hipeatalamas:
Suíomh: sa inchinn ar barr f.phiotútachTála: Hormóin Tíoróidscaoileadh (TRH)
• Nasc idir an néarchóras & córas inchríneach.• Rialaíonn sé an fhuil (pH, teocht, leibhéal
hormóin) & scaoileann sé hormóin. M.sh. Hormóin Tíoróidscaoileadh (TRH)
• Téann siad chuig an f. phiotútach, áit ina scaoiltear hormóin eile.
• Rialaíonn an hipeatalamas an fhaireog phiotútach, mar fhreagairt teachtaireachtaí ón inchinn & hormóin eile.
![Page 10: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/10.jpg)
3. Pinéalach:
Suíomh: Faireog an bheag atá suite san inchinn. Tála: Rialaíonn sé déantús hormóin, m.sh. • melatóinín, atá
bainteach le codladh,
ubhsceitheadh.
![Page 11: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/11.jpg)
4. Fhaireog Tíoróideach: Suíomh: sa mhuineál, timpeall an traicé.Tála: Déanann an fhaireog seo an hormón tíorocsaín. Tá iaidín ag teastáil chun an hormón a dhéanamh. amínaigead tíorósín & iaidín = tíorocsaín)
• Rialaíonn sé ráta an cill meitibileacht.
Leibhéal tíorocsaín ard – ráta meitibileacht ard.Leibhéal tíorocsaín íseal – ráta meitibileacht íseal
![Page 12: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/12.jpg)
5. Na Faireoga Paraitíoróideacha
Suíomh: suite taobh thiar den fhaireog thíoróideach.Tála: Cuireann siad hormón paratíoróideach ar fáil.• Méadaíonn an hormón
paratíoróideach leibhéal cailciam na fola,
• (scaoilte ag na cealla _____________ sna cnáimhe.)
![Page 13: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/13.jpg)
6. Tímeas:
Suíomh: Faireog atá suite sa thóracs. Tála: Déanann sé an hormóin tíeamsín. • Éiríonn na fuilcealla bána
aibí & gníomhach nuair atá an hormóin sin i láthair.
• (bainteach sa córas __________ mar sin)
![Page 14: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/14.jpg)
7. Na Faireoga Aidréanacha
Suíomh: Suite ar barr na duán.Tála: 1. Stéaróid m.sh. cortasól cabhrú leis an corp oiriúintí do strus fad téarmach. 2. aidréanailín. Ullmhú an corp le haghaidh am práinne. (hormón na troda nó an teite)Éifeacht Aidréanailín: • Osclaíonn sé na broincíní chun breis aer
a ligint isteach sna scamhóga.• Méadaíonn sé leibhéal glúcós sa fuil.• Méadaíonn ráta cuisle.
![Page 15: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/15.jpg)
8. An Paincréas:Suíomh: Suite faoin goile. Is faireog eischríneach & inchríneach é.1. Feidhm inchríneach – sna insíní langerhans -
tálann se inslin. • Rialaíonn sé leibhéal an t-siúcra san fhuil. (íslíonn
sé méid siúcra & ardaíonn méid glúcós a stóráiltear.)
• Glúcagón –ardaíonn sé leibhéal glúcós trí é a scaoileadh ó glicigin san ae & fíochán sailleach
•
![Page 16: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/16.jpg)
2. Feidhm eiscríneach an paincréas:Tálann sé einsímí mar ***& ceimicáin ar nós:*
![Page 17: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/17.jpg)
9(a) Na Ubhagán:Ubhagán: Suite sa abdóman, i mná.• Hormóin gnéasacha
- éastraigin (déanta sna fiochán saill fresin)& prógaistéarón – a dhéanamh.
• Forbairt na tréithe tánaisteacha gnéis & rialú an timthriall míosta.
Feadáin fallópach
faighin
Ubhagán
Broinn
![Page 18: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/18.jpg)
9 (b) Úiríocha:• Suite sa cadairne, i
bhfir.• Hormóin gnéasacha -
téististéarón – a dhéanamh.
• Forbairt na tréithe tánaisteacha gnéis an fhireannacht. (forbairt matánach)
Na Uiríocha
lamhnán
Vas Deferens
![Page 19: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/19.jpg)
Mí-oird sa Chórs Inchríneach1. An Fhaireog Thíoróideach (over or under active thyroid gland): • Leibhéil tíorocsaíne íseal an ráta meitibileachta=• Sa chás seo tugtar taibléad laethúil ina mbíonn roinnt
tíorocsaíne.• Tugtar forlíonadh hormónach (hormone supplement) ar
seo. • Méadu leibhéal tíorocsaíne=ardu ráta
meitibileachta,cailluint meáchain.• Sa chás seo gearrtar amach cuid den fhaireog chun an méid
tíorocsaíne atá á scaoileadh a laghdú.
![Page 20: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/20.jpg)
2. An Paincréas:
• Ní bhíonn an paincréas i ndaoine áirithe ábalta inslin a thál.
• Is cúis é seo leis an ngalar diabetes mellitus.
• Ní bhíonn glúcós ábalta dul isteach sna cealla & v teipeann ar an ráta meitibileachta.
• Sa chás seo tugtar instealladh laethúil insline (forlíonadh hormónach) chun an leibhéal insline a ardú.
![Page 21: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/21.jpg)
3. Na hUbhagáin:
• Cuireann na hubhagáin éastraigin agus prógaistéarón ar fáil.
• I gcás frithginiúnach béil (contraceptive pill) tógtar peallaire ina mbíonn éastraigin & prógaistearón breise (forlíonadh hormónach) chun toircheas a chosc.
![Page 22: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/22.jpg)
Árd: Meicníocht Aischothú chun hormón a rialú
Cuid go n-oibreodh siad i gceart tá sé tábhachtach go rialaítear leibhéal an hormón sa fhuil.• Rialaíonn hormón ar a dtugtar hormón trófacha
ghníomhachtaí na fhaireog inchríneacha trí an néarchóras & meicníocht aischothú.
![Page 23: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/23.jpg)
Aischothú deimhneach – nuair a ardaíonn an fhreagairt neart an spreagadh. M.sh. Scaoiltear ocsatóicin a cúisíonn crapadh an útarais le linn breith linbh. De bharr an chrapadh sin scaoiltear tuilleadh ocsatóicin rud a cúisíonn tuilleadh crapadh. Aischothú diúltach – laghdaíonn an fhreagairt neart an spreagadh.M.sh. Tíorocsaín. • Scaoileann an hipeatalamas hormóin tíorocsaínscaoileadh (TRH)
nuair atá tíorocsaín ag teastáil sa chorp.• Téann an TRH go dtí an fhaireog phiotútach áit ina spreagann sé
déantús hormón tíoróidspreagthach(TSH).• Spreagann an TSH scaoileadh tíorocsaín ón fhaireog tíoróideach.• Nuair a ardaíonn an leibhéal tíorocsaín íslíonn déantús TRH, & TSH
de bharr sin & Tíorocsáin. • Íslíonn an leibhéal tíorocsáin rud a spreagann an hipeatalamas TRH a
dhéanamh arís agus tarlaíonn an próiseas arís.
![Page 24: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/24.jpg)
Hipeatalamas
TRH
Faireog Phiotútach (thosaigh)
TSH
Faireog Tíoródeach
Tíorocsaín
![Page 25: An Córas Inchríneach](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061518/56814433550346895db0cce5/html5/thumbnails/25.jpg)