ana ari tetİŞtİrİcİlİĞİ

8/8/2019 ANA ARI TETTRCL

1/41

1. GR

Trkiye, arl kovan varl, yllk bal ve balmumu retimi ve arclk iin son derece

uygun iklim ve bitki rts koullaryla dnya arclnda nemli bir konuma sahiptir.

Dnya lkeleri arasnda Trkiye koloni varl bakmndan yaklak drt milyon koloni

ile ikinci srada yer alrken, bal retimi bakmndan (60.190 ton) beinci srada yer

almaktadr (FAO 2002). Arclkta koloni verimliliinin yksek olduu lkeler

incelendiinde birim alana den koloni saysnn az olduu grlmektedir. Trkiyede

koloni saysnn yksek olmasna ramen koloni bana verim dnya ortalamasnn

olduka altndadr. Bu verim dklnn en nemli nedenlerinden biri stn nitelikli

ana ar retimi ve kullanmnn olmamasdr. nk ana ar koloninin tm zelliklerini

tayan ve dllerine aktaran bireydir. Bunun yan sra koloni verimlilii onu oluturan

ana ar ile dllerinin genetik yaplarna, bulunulan yrenin iklim ve bitki rtsne ve

uygulanan bakm ve ynetim tekniklerine baldr. Ana arnn yllk olarak

genletirilmemesi, ekolojiye baklmakszn her trl genotiple her yerde arclk

yaplmas, eitli hastalklara dayankl genetik materyal bulunamamas gibi damzlk

ana ar yetitiriciliine bal sorunlar lkemiz arclnn verimsiz oluunu byklde aklamaktadr (Fratl vd 2000). Bu sorunlar yannda yerleim alanlar artarken

orman ve ayr-mera alanlarnn azalmas, pestisit kullanmnn artmas, ar hastalk ve

zararlarnn yeterince bilinmemesi ve mcadelede yetersiz kalnmas, pazarlama ve

rgtlenme gibi sorunlar da arclmzn istenilen dzeyde olmamasnn nedenleridir.

Hayvanc

l

n her alan

nda olduu gibi ar

c

l

kta da istenilen verim hedeflerineulamann yolu, stn nitelikli bireylerin elde edilmesini salayacakslah ve yetitirme

sistemlerinin uygulanmas, verimi etkileyen tm evresel koullarn mmkn olduunca

denetim altna alnmas ile allan materyal hakknda tam ve doru bilgilere sahip

olunmasndan gemektedir.

1


2/41

Bal arlarnda, ana arnn koloni yaam ierisindeki nemi reme yeteneinden ve

salglad feromonlarla kolonideki btnl ve dzeni salamasndan kaynaklanr.

Dolaysyla koloninin sreklilii ana arnn varlna, genetik kapasitesi ise, ana arnn

ve iftletii erkek arlarn stnlne baldr. Koloniyi oluturan bireylerden ii

arlar; larvalarn bakm ve beslenmesi, balmumu salglama, polen ve nektar toplama,

savunma gibi kovan ii ve d faaliyetlerin yerine getirilmesinde grev almaktadrlar ve

bir koloninin gc ve verim zellikleri, ii ar saysnn bykl ile doru orantldr.

Koloninin devamll, ana arnn yksek reme kapasitesine bal olarak yaam sreleri

birka hafta ile snrl olan ii arlarn srekli yenilenmesi ile salanmaktadr.

Koloni bakm ve ynetimi ne kadar iyi olursa olsun, fizyolojik ve morfolojik zellikleri

yeterli olmayan ana arl kolonilerin performanslarnn yksek olmas beklenemez.

Koloni asndan yaamsal nem tayan bu bireyin rasgele retilmesi ve kullanlmas

ya da koloni ynetiminin dorudan arlara braklmas, verimli bir arclk yapmaya ve

kaynaklardan gerei gibi yararlanmaya engeldir (Fratl 1988). Bu bakmdan ana arnn

niteliini snrlayan genetik yap, retim koullar ve iftleme durumu denetlenmelidir

(Fratl 1989).

Doal koullar altnda bir bal ars kolonisi, durumda ana ar yetitirir; acil ana ar

yenileme (ana ar aniden ldnde), yenileme (yallk, sakatlk, grevini yerine

getirememe) ve oul verme hazrlnda. Bu durumlarn her birinde yaplan yksk

says ve petek zerinde yapld yer bakmndan tipik farkllklar vardr (Cale et al

1975).

Bu doal zorlanm sonucu yetitirilen ana arlar nitelik bakmndan da farkldrlar;

oul verme durumundaki koullar ana ar yetitirmeye en uygun koullar olduundan

fizyolojik zellikler bakmndan en nitelikli ana arlarn yetitirilmesi sz konusudur.

Yenileme durumunda yaplan bilinli ve istekli seim, acil bir durumda yetitirilen ana

arlara kyasla daha nitelikli ana arlarn yetitirilmesine olanak salar.

2


3/41

Kontroll ana ar retiminde ise damzlk kolonilerin seimi, kullanlan larvalarn

zellikleri, yetitirme kolonilerinde larvalarn bakm ile iftletirme gnmz

yetitiriciliinde en yaygn kullanlan yntem olan Doolittle (alama) ynteminin

nemli aamalarndandr.

Ana ar yetitirme koullarn; yetitirme dnemi, larva ya ve beslenme miktar,

alama koullar, damzlk ve yetitirme kolonileri ile iftletirme kolonilerinin

kondisyonu olarak sralanan faktrler belirlemektedir. Yetitirme koullaryla orantl

olarak bir ana arnn performans, spermateka ap ve ovaryum byklnn

belirledii yumurtlama kapasitesine ve hzna baldr.

Denetimli koullarda nitelikli ana ar retimi kovan ii ve kovan d baz faktrlerin

elverili olmasna baldr. Yetitirme dneminin ana ar kalitesine etkisi; retim

kolonilerinin geliimi, zel iklim koullar ve bal akm gibi faktrlerden

kaynaklanmaktadr. Weiss (1983), k mevsiminde de ana ar yetitirilebileceini ancak

retim kolonilerinin bal, polen ve su gereksinimlerinin karlanmas gerektiinivurgulamaktadr. Kontroll ana ar yetitirmek iin en elverili dnemin oul mevsimi

olduu birok aratrmac tarafndan bildirilmitir (Weiss 1983, Fratl 1988). Bu

nedenle ana ar yetitirme kolonilerinin oul verme koullarnda hazrlanmalar yksek

nitelikli ana ar yetitirmenin gvencesidir (Gener ve Fratl 1999).

Larva ya

n

n ana ar

nitelikleri zerindeki etkisi ise larva yaam

sresince al

nanbesinin miktar ve kalitesinden kaynaklanmaktadr. Yaplan birok almada artan larva

yann ana arnn bata k arl olmak zere, k arl ile pozitif korelasyon

gsteren yumurta tp says, sperm kesesi ap ve hacmi gibi ana arnn performansn

belirleyen ltlerde de sebep olduu saptanmtr (Woyke 1971, Fratl 1982,

Harbo 1986, Kaftanolu vd. 1988).

3


4/41

Koloninin zellikleri, ana arnn ve onunla iftleen erkek arlarn genetik yaplarna

bal olduundan kontroll ana ar yetitiriciliinde kullanlmas zorunlu olan damzlk

koloniler, arclar tarafndan ana arlarda dolaysyla kolonilerinde istenilen zellikleri

tamas asndan nemlidir.

Bu tezde ana ar kalitesini etkileyen ana ar yetitirme dneminin, larva yann ve ana

ar yetitirme kolonilerinin ana arl olup olmamasnn larva kabul oran, ana ar k

arl, iftleme oran, yumurtlama ncesi sre, yumurtlama balangcndaki ana ar

arl, ovariol says ve ana arnn koloni performans gibi kalite kriterleri zerindeki

etkilerini incelemek amalanmtr.

4


5/41

2. KAYNAK ZETLER

2. 1. Damzlk ve Yetitirme Kolonileri

Kontroll ana ar retiminde salanmas gereken, yetitirilen ana arlarn belirli kriterler

bakmndan stn olmalar ve bu niteliklerini gelecek generasyonlara aktarabilmeleridir.

Ana ar olacak larva ya da yumurtalarn alnd koloniler damzlk kolonilerdir. Bu

koloniler retimde en az bir yl tamamlam ve zerinde durulan zellikler bakmndan

ayn koullardaki kolonilere gre stnln kantlam olmaldrlar (Fratl 1988).

Damzlk kolonide aranan ncelikli zellikler, yumurtlama hz ve yavru yetitirme,

hastalklara diren ve dk oul verme eilimidir. kincil zellikler ise ii arlarda

uzun mr, gelimi savunma igds, sakinlik, az propolis kullanma ve armaeiliminin olmamasdr (Smith 1967).

Damzlk seiminde, ana arnn yumurtlama hz, mevsimi ve deseni ile ii ar

grubunun bykl, alkanl, balmumu salglama ve petek rme yetenei, balla

kma ve oul verme eilimi, hastalklara dayankll, mizac ve bal verimi zerinde

durulan bal

ca zelliklerdir. Ana ar

yetitirilecek kolonilerin seimi kadar, yetitirilenana arlarn iftleecei veya tohumlanaca erkek arlarn da aranan zellikler

bakmndan seilmi kolonilerden gelmesi salanmaldr. Doal iftlemelerde rol alan

erkek arlarn denetlenmesi olanaksz deilse bile son derece gtr. Ancak, evredeki

tm arclarn her yl ana arlarn yksek performansl ana arlarla deitirmeleri

evrede erkek arlarn da iyi zellikler tamalar beklenebilir (Fratl 1988).

5


6/41

Yetitirme kolonileri, damzlk kolonilerden alnan larva ya da yumurtalarn geliimini

tamamlamak iin hazrlanan ve yetitirilen ana arlarn niteliklerine etki eden birok

faktr ve koullar salayan kolonilerdir.

Yavru yetitirme sresi boyunca bol miktarda polen ve nektar olan, gen ii ar

populasyonunun kalabalk olduu oul koullarndaki kolonilerin kullanlmas gerektii

birok aratrc tarafndan bildirilmitir (Simpson 1973, Weiss 1983, Ruttner 1988).

Ana ar retiminde ounlukla ana arsz yetitirme kolonileri kullanlmaktadr. Ana ar

ykskleri, ana arsz olarak dzenlenen kolonilere verilip 24 saat sonra ana ars

kulukala hapsedilmi kolonilere aktarlmaktadr (Snelgrove 1943, Smith 1967, Cale

1966).

Laidlaw ve Eckert (1962)n bildirdiine gre, ana ar yksk yapm ayn ana arsz

ailede balatl p bitirilebilir ve ticari amal ana ar retim almalarnda bu yntemtercih edilmektedir (Fratl 1982).

Lensky (1971), birinde ana arnn zgara ile kulukala hapsedildii dierinde serbest

brakld iki yetitirme kolonisinde larva kabul oranlarn srasyla %63 ve %60 olarak

bulmutur.

Shawer (1980), yetitirme kolonisinde ana ar bulunmasnn alama randman zerine

ve ana ar niteliklerine etkisini inceledii aratrmasnda; ana arl, ana ars kulukala

hapsedilmi ve ana ars alamadan bir gn nce alnan kolonilerde larva kabul oran,

k arl, ovaryum bykl ve ovariol saylarn incelemitir. Ana ars

alamadan 1 gn nce alnm kolonilerde alama randmannn yksek ve yksk

uzunluunun dierlerinden daha byk olduu bulunmutur. Ayrca ana arsz

6


7/41

kolonilerde yetitirilen ana arlarn k arl, sa n kanat uzunluu ve genilii,

sperm kesesi hacmi, ovaryum bykl ve ovariol says bakmndan stn olduklar

tespit edilmitir.

Fratl (1982) ise, yumurta ve 1 gn yal larvalarn aland, ana arl ve ana arsz

yetitirme kolonilerinde larva kabul oran ve k arl bakmndan retim

kolonilerinin ana arl olup olmamasnn etkisini nemsiz bulmutur.

Ana ar yetitirme kolonilerinin alanan larvalar yeterli ar st ile beslemelerinin

nemli olduunu bildiren Fert (1997), her ne ekilde olursa olsun ana arnn niteliini

ve alama randmann arttrmak iin yetitirme kolonilerinin ii ar says bakmndan

kalabalk olmas gerektiini ifade etmitir.

2. 2. Yetitirme Mevsimi

Oul mevsiminde, ii ar says ile ana ar yks hazrlama arasnda dorusal bir

iliki bulunmu ve k mevsiminde kolonideki ii ar says arttrlarak yksk yapm

salanmtr (Lensky 1971).

Weiss (1983), ana ar

yetitirmek iin en uygun zaman

n yavru yetitirmenin younolarak devam ettii ve kolonilerin oul verme eilimi ierisinde olduu dnem

olduunu ifade etmi, Gen (1984); ana ar yetitirmek iin en uygun dnemin arclk

yaplan yrede nektar ve polen geliinin yeterli, erkek arlarn bol ve havalarn istikrarl

olduu dnem olduunu, Fratl (1988) da oul verme dnemlerinde kovan ii ve kovan

d koullarn nitelikli ana ar retimi iin en uygun koullar olduunu, koloninin sayca

en kalabalk, peteklerin bal dolu, tarlac arlarn ok youn olarak alt bu dnemde

7


8/41

yetitirilen bu ana arlarn ok daha iyi beslendikleri iin stn zellikler tadklarn

belirtmitir.

Kaftanolu ve Kumova (1993) tarafndan yaplan bir aratrmada, ukurova blgesinde

Nisan- Eyll aylar arasndaki dnemde ana ar yetitirmenin mmkn olduunu ancak

alama randman ve iftleme oran daha yksek, yumurtlama ncesi sre daha ksa

olduundan ticari ana ar yetitiriciliini Nisan ve Mays aylarnda daha ekonomik ve

randmanl bulmulardr. Alama randmannn; Nisan, Mays, Haziran, Temmuz,

Austos ve Eyll aylarnda srasyla %91.4, %83.8, %81.7, %85, %60 ve %58;

iftleme oranlarnn aylara gre srasyla %89.3, % 80, % 75, % 69, %69.2 ve %65.1

olduunu belirtmilerdir.

Uak (2001), Aydn koullarnda Mart- Eyll aylar arasnda ana ar yetitirilebileceini

ancak alama randman ve iftleme orannn yksek, yumurtlama ncesi srenin ksa

olmas nedeniyle mart sonundan nisan sonuna kadar ana ar yetitiriciliinin daha

verimli ve yetitirilen ana arlarn daha nitelikli olduunu belirtmektedir.

2. 3. Larva Alama

Ticari amala ana ar retiminde kullanlan alama yntemi 1882 ylnda Doolittle

taraf

ndan gelitirilmitir (F

ratl

1982).

Laidlaw (1985), alama odasnn scaklk ve neminin daha kolay kontrol edilebilmesi

iin kk olmasn ve gerektiinde stma yaplabilmesi amacyla bir stcnn el

altnda bulundurulmasn nermitir. Fratl (1988), alamada larvalarn memesi ve

kurumamas iin uygun koullarn 25-30 C scaklk ve % 50-60 bal nem olduunu,

larvalarn direkt gnenlarndan korunmas gerektiini ve larvalarn temel yksklere

8


9/41

zedelenmeden, bulunduklar pozisyonda ve mmknse iinde bulunduklar ar st ile

birlikte aktarlmalar gerektiini ifade etmitir.

Kither ve Pickard (1983)n bildirdiine gre, baz aratrmaclar baarl bir alama

iin ar stnn mutlaka gerekli olmadn, ancak dier koullar (gen ii ar says,

depo besin miktar, nektar gelii vb.) optimalin altnda olduu zaman kabul orann

ykselttiini ileri srmektedirler. Baz aratrmaclar da ar stnn yararl olduunu

savunmulardr.

Ana ar yksklerinin zellikleri hem larva kabul orann hem de retilen ana arnn

niteliini nemli derecede etkilemektedir. Weiss (1967)e gre yksek kabul edilme

oran, yuvarlatlm ve przsz i taban, 8-9 mm ap ve 7-15 mm derinlie sahip

yksklerle salanabilmektedir.

Vischer (1986), merkeze yakn yumurtalarn kenarlardaki yumurtalara, alama tasnnst blmnde olan yumurtalarn da alt blmnde olanlara gre daha yksek oranda

kabul edildiini, larva alamada kabul orannn yumurta alamaya kyasla daha yksek

olduunu bildirmitir. Ancak larva alamada, kenarlara yakn yksklerin kabulndeki

tercih ile merkeze yakn ykskler arasndaki tercih karlatrldnda, farkn nemli

olmadn ifade etmitir.

ukurova Blgesi koullarnda; kuru, su ilavesi ve ar st ile olmak zere farkl

larva transfer ynteminin yetitirilen ana arlarn kalitesi zerindeki etkileri

incelenmitir. Yntemlere gre kabul oran ar st ile yaplan alamada %64.8, dier

gruplarda ise %55.2 olarak bulunmutur. Ana arlarn k arlklar ise ar st ilavesi,

kuru ve su ilavesi ile yaplan alamalarda srasyla; ortalama 181.37.9 mg, 167.37.2

mg ve 177.135.8 mg olarak bulunmutur ve gruplar arasndaki farkn nemli olmad

belirtilmitir (Gl ve Kaftanolu, 1990).

9


10/41

ukurova Blgesinde yaplan dier bir almada, yetitirilen ana arlarn larva veya

yumurta kaynakl olmalarna gre kabul oran incelendiinde larva alamada kabul

oran % 83, yumurta transferinde ise %64 olduu saptanmtr (ahinler, 1992).

2. 3. 1. Larva ya

Woyke (1971), yumurta, 1, 2, 3 ve 4 gnlk yataki larvalardan yetitirmi olduu ana

arlarda, her yataki 1 gnlk artn hem ana arlarn vcut arlnda hem de sperm

kesesi byklnde, ovariol saysnda ve depolanan sperm saysnda de yol

atn belirtmitir. Bylece mmkn olduunca gen larva alamann gerekliliine ve

gen larvalardan en nitelikli ana arlarn yetitirilebileceini savunmutur. En iyi ana

arlarn yumurtadan ktan itibaren geliimine ana ar olarak balayan larvalardan

yetitirildiini, bu ana arlarn yumurtalklarnn, ii ar olmak zere yetitirilmeye

balandktan sonra ana ar olarak yetitirilmi olanlarn yumurtalklarna gre daha fazla

ovariol says ierdiini ifade etmitir.

Fratl (1982), ana arl ve ana arsz retim kolonilerine alanan 24 saat yal larvalarda

kabul orann ana arl retim kolonilerinde %76.9, ana arsz kolonilerde ise %85.9

olarak bulmutur.

Kaftanolu vd, (1988), a

lamada kullan

lacak larva ya

n

n ana ar

n

n

k

a

rl

n

dorudan etkilediini ve nitelikli ana ar retiminde 0-24 saatlik larvalarn kullanlmas

gerektiini, 2, 3 ve 4 gnlk larvalardan yetitirilen ana arlarn daha kk, ovariol

saylarnn daha az ve spermateka aplarnn daha kk olduunu ifade etmektedirler.

Ayrca 1 gnlk larvalardan yetitirilen ana arlarn sperm keselerinde 3 gnlk

larvalardan yetitirilenlere gre % 30-50 orannda daha fazla spermatozoa depolandn

bulmulardr.

10


11/41

Thakur et al. (1998), 12, 24, 36 ve 48 saatlik yata alanan larvalarn kabul edilme

oranlarn srasyla %88.32, %88.29, %27.95 ve % 3.88 olarak bulmulardr. Larva ya

bydke kabul edilme orannn azaldn ve gen larvalarn kabul edilme orannn

daha yksek olduunu bildirmilerdir. Ayrca larva kabulnn balatc koloniye verilen

larva saysna bal olarak deitiini ve 6, 9, 12, 18, 36 ve 48 adet larvan n ana arsz

koloniye verilmesiyle kabul oranlarn srasyla %77.73, %80.57, %78.93, %58.33,

%50.92 ve %30.10 olarak bulmulardr.

Ana ar yetitirmek iin sulandrlm ar st ile alanan 1 ve 2 gn yal larvalarn

alama erevesindeki konumlarna gre (alt ve st tasnda) kabul edilme oranlarnda

beslemenin etkisini aratrd almasnda Shah (2000), 2 gn yal larvalarn 1 gn

yal larvalara oranla daha yksek, bununla beraber alt tadakilerin st tadakilere

nazaran daha yksek kabul edilme oranna sahip olduklarn tespit etmitir.

Apis mellifera iin 9 mm, A. cerana indica iin 7 mm apndaki yksklere 24 saatlik

yatan kk larvalar, ar st, ar st + su (1:1) ve ar st koymakszn hazrlananbalmumu yksklere alanmtr. Ar st ile alanan larvalar en yksek kabul edilme

orann gstermitir.A. mellifera iin kabul edilme oran; %86.67,A. cerena indica iin;

%80.00, ana ar k oran srasyla %76.57 ve %75.53, ana ar k arl; 184.4 ve

136.40 mg bulunmutur. En dk kabul oran ar st konulmadan hazrlanan

yksklerde Apis mellifera iin %20.00, A. cerena indica iin %25.55, ana ar k

oran %13.33 ve %23.33, k arl da srasyla 136.9 mg ve 118.53 mg olarak

bulunmutur (Neeraj et al 2001).

11


12/41

2. 4. Ana Ar Arlklar ve Ovariol Saylar

Ana ar k arl, arclar tarafndan kullanlabilecek, ana arnn deerini gsteren

nemli bir lttr ve ana arsz kolonilere verilen ana arlar iinde ar olanlar tercih

edilmektedir (Szabo 1973).

Mirza et al (1967), mevsimin ana arlarn k arln deitirdiini ve bu deiimin

iklimin zel artlarndan, nektar akm ve ana ar yetitirmede kullanlan ar

kolonilerinin geliim ve beslenme dzeyleri tarafndan etkilendiini bildirmilerdir. Ana

ar retim periyodu boyunca gerekli besinin salanmasnn yetitirme artlarn

gelitireceini belirtmilerdir. Nisan, Mays, Haziran, Temmuz ve Austos aylarnda

yetitirdikleri ana arlarn k arlklarn srasyla; 187.04, 189.46, 183.48, 187.34 ve

195.40 mg olarak bulmulardr.

Woyke (1971), ana arnn k arl ile ovariol says arasnda pozitif bir korelasyon(r=0.75) olduunu, k arlnn seleksiyon iin nemli bir lt olabileceini

sylemitir. Ayrca yumurta, 1, 2, 3 ve 4 gnlk yal larvalardan yetitirdii ana

arlarda k arlklarn srasyla; 209, 189, 172, 147 ve 119 mg, ovariol saylarn;

317, 307, 292, 272 ve 224 adet olarak tespit etmitir.

F

ratl

(1982), ana ar

l

ve ana ar

s

z ar

ailelerinde yumurta ve larva a

lama yoluyla anaar retme olanaklarn aratrmtr. Yumurtadan elde ettii ana arlarn k

arlklarn daha yksek, k arl ile yumurtalk arl arasnda da dorusal ve

nemli bir iliki olduunu saptam, ar ana arlarn hafiflerden %40 daha fazla yavru

rettiklerini belirtmitir. Ayn aratrc, ana arlarn k arl ile yumurtlama hz

arasndaki ilikiyi incelemi ve ar ana arl kolonilerde k arl ile yumurtlama

hz arasndaki korelasyonu r=0.9250.1556 ve hafiflerde r=0.7930.2727 olarak

12


13/41

bulmutur. Ana arlarn vcut arl ile yumurtalk arl arasnda ise yksek pozitif

bir korelasyon (r=0.7790.1737) olduunu bildirmitir.

Bal arlarnda dii reme sistemi, balca bir ift yumurtalk, bir ift yan yumurta kanal,

ana yumurta kanal, sperm kesesi ve yardmc bezlerden olumutur. Her bir ovaryum

birok ovariolden yani yumurta tpnden meydana gelmitir. Bceklerde farkl

ovaryum tipleri vardr. En sk grlen ve bal arlarnda da bulunan ovaryum tipi ise

demet eklinde olandr. Ovariol saylar corafik varyasyonlar ve birok etkene bal

olarak deimektedir. Hatta ayn trde bile ovariol saysnn dii byklne bal

olarak deitii bildirilmektedir. Bal arlarnda grlen politrofik ovariyol tipinde her

bir folikl bir oosit ile birlikte ok sayda besin hcresi iermektedir (Klner ve

Bayram 1999).

Corbella ve Gonalves (1982), A. m. adansoni ana arlarnda ovariol saysn ortalama

331.9 adet,A. m. ligustica ana arlarnda ise 325.6 adet olduunu bildirmilerdir.

Rawash et al. (1983), 1, 2 ve 3 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarda k

arl, sa n kanat lleri ve sa ovaryumdaki ovariol saylarn tespit etmilerdir.

En ar ana arlar (ortalama 175 mg) 1 gn yal larvalardan, en hafif ana arlar ise

(ortalama 136.4 mg) 3 gn yal larvalardan elde edilmitir. Ayn ekilde 1 gn yal

larvalardan yetitirilen ana arlarn sa ovaryumlarndaki ortalama ovariol says (125.7

adet), 2 ve 3 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlara gre (srasyla 116.3 ve 119.4

adet) daha yksek bulunmutur.

Harbo (1986)nun bildirdiine gre, ana arnn arl ile gnlk yumurtlama miktar

arasnda yksek bir korelasyon (r=0.73) bulunmaktadr.

ukurova Blgesinde larva ve yumurta transferinin ana ar kalitesi zerine etkisinin

aratrld bir almada; yumurta transferi ile yetitirilen ana arlarda k arl

13


14/41

187.62.66 mg, 1 gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarda ise 169.91.78 mg

olarak tespit edilmitir. Ovariol saysnn ise yumurtadan yetitirilen ana arlarda 297.66

adet, larvadan yetitirilen ana arlarda 289.83 adet olduu bildirilmitir (ahinler 1992).

Ferine Adl (1993), ana arlarn yetitirildikleri kolonilerin doal kaynaklara ek olarak

proteinli urup ile beslenmelerinin ana ar k arlna ve alama randmanna

etkilerini aratrd almasnda; 1. grup kolonileri beslememi, 2. grup kolonileri

alamadan iki gn nce balayarak toplam 5 gn sre ile beslemi ve 3. grupta

alamadan itibaren 3 gn sreyle besleme uygulamtr. Gruplara gre alama

randmann srasyla %48.33, %38.16 ve %50, ana ar k arlklarn da srasyla

192.89, 185.33 ve 191.69 mg olarak bulmutur.

Dodololu ve Gen (1996), Doolittle yntemi ve doal ykskler kullanlarak

yetitirilen ana arlarda k arl, yumurtlama ncesi sre, spermateka ap,

depolanan spermatozoid saylarn ve ana arlarn ktklar yksklerin uzunluunu

incelemilerdir. Doolittle yntemi ile yetitirilen ana arlarn arlklarn ortalamaolarak 206.133.20 mg bulunurken doal yksklerden elde edilenlerde 178.472.05

mg bulunmutur. Yumurtlama ncesi sre ise Doolittle ynteminde ortalama 10.90.3

gn, doal yksk ynteminde 11.10.5 gn olarak bulunmutur. Aratrclar

yumurtlama ncesi sre bakmndan gruplar arasndaki farkn nemsiz olduunu,

Doolittle yntemi ile yetitirilen ana arlarn yukardaki zellikler bakmndan daha

stn olduunu belirtmilerdir.

Gener vd. (2000), drt farkl besleme uygulamasnn (kontrol, urup, vitamin karmas

katkl ve polen katklurup) ve damzlk larva yann larva kabul oran ve yetitirilen

ana arlarn k arlklar zerine etkilerini aratrm, ar ve hafif k arlkl ana

arlarn reme etkinliklerini karlatrmtr. Aratrma sonucunda larva kabul oran 1

gn yallarda %73.44.56, 2 gn yallarda %82.32.16 olarak bulunurken; 1 gn yal

larvalardan yetitirilen ana arlarn k arl 166.621.74 mg, 2 gn yallardan

14


15/41

yetitirilen ana arlarn k arl 160.801.22 mg olarak bulunmutur. Besleme ve

larva ya faktr gz ard edilerek rasgele seilen ar ve hafif ana arlarn

kolonilerdeki yumurtlama etkinlikleri yaz mevsimi boyunca karlatrldnda; ar

ana arlarn (945.0114.0 cm2) hafif ana arlardan (709.293.1 cm2) daha fazla yavru

alan rettikleri saptanmtr.

Tarpy et al. (2000), yumurtadan yeni km larva ve 2 gnlk larvalarn alanmas

sonucu yetitirilen ana arlarn baz zelliklerini inceledikleri almalarnda; yeni

atlam yumurtadan km larvalardan yetitirilen ana arlarn sperm kesesi ve zehir

kesesinin daha byk olduunu bulmulardr. Yeni kan ve 2 gnlk larvalardan

yetitirilen ana arlarn k arlklar srasyla 188 ve 179 mg, sperm kesesi hacimleri

srasyla 1.51 ve 1.28 mm3 bulunurken, ovariol saylar ilk grupta, 334 ikinci grupta

375334 adet olarak bulunmutur.

Dier bir almada, ana arlar k arlklarna gre 1) 180 mg dan daha hafif, 2)

180-200 mg arasnda, 3) 200 mgdan ar olmak zere gruplandrlarak iftletirmekutularna verilmitir. Sonular k arlnn, ana arlarn verildikleri koloninin ii

arlar tarafndan kabul edilmesinde ya da yumurtlamaya balamada nemli bir etkisinin

olmadn gstermitir. Ancak 180-200 mg arasnda k arlna sahip ana arlarn

verildikleri koloniler tarafndan biraz daha kolay kabul edildikleri ve yumurtlamaya

daha erken baladklar gzlenmitir. k arl 180 mg dan az olan ana ar

grubunda iftleme oran %62.9, ikinci grupta %79.3, nc grupta ise %70.9 olduu

belirlenmitir. Bu al

mada ana ar

larda yumurtlama ncesi srenin ortalama 12.6 gnolduu ve 9-17 gn arasnda deitii bildirilmitir (Medina and Goncalves, 2001).

Uak (2001), sekiz dnem boyunca 1 gn yal larvalardan yetitirdii ana arlarda k

arln Mart aynda; 181.144.98 mg, Nisan aynda; 183.563.75 mg, Maysta

180.052.29 mg, Haziranda 178.513.91 mg, Temmuzda 178.582.74 mg,

Austosta; 173.213.26 mg ve Eyllde; 167.561.80 mg bulmutur.

15


16/41

2. 5. Yumurtlama ncesi Sre

Crane (1949), yumurtlama ncesi srenin 10.4 gn olduunu, Szabo et al. (1987) ise

yumurtlama ncesi srenin 4 gnden 22 gne kadar deitiini ve ortalama 10.6 gn

olduunu bildirmitir (ahinler 1992).

Eid et al. (1980) e gre, ana arlarn yumurtlamaya balama sreleri ile k arlklar

arasnda ters bir iliki bulunmakta ve k arl arttka yumurtlama ncesi sre

ksalmaktadr.

Kaftanolu ve Peng (1982), yapay tohumlanm ana arlarn doal iftleen ana arlara

gre daha ge yumurtlamaya baladklarn, iftlememi ana arya CO2 uygulamasnn

yumurtlamay tevik ettiini, yumurtlama ncesi srenin de ortalama 10 1 gn

olduunu bildirmilerdir.

Kaftanolu ve Peng (1982), ana arlarn yumurtlamaya balamasna etki eden faktrleri,

ana arnn erkek arlarla iftlemesi ve buna bal olarak fizyolojik ve hormonal gelime

ile yumurtalklarn aktif hale gelmesi ve vitellogenin sentezinin balamas olarak

belirtmilerdir.

Kaftanolu ve Kumova (1993) yaptklar bir aratrmada, ukurova blgesinde Nisan-

Eyll aylar iin yumurtlama ncesi sreyi srasyla 11.5, 11.6, 11.5, 13.0, 13.7 ve 15.9

gn olarak bulmulardr.

16


17/41

Uak (2001)ise, Aydn koullarnda yaplan bir aratrmada yumurtlama ncesi sreyi,

Mart- Eyll aylar arasnda srasyla 9.10.34, 10.00.33, 11.10.4, 11.40.43,

9.20.52, 9.30.32 ve 13.90.31 gn olarak bulmutur.

17


18/41

3. MATERYAL ve YNTEM

3. 1. Materyal

Aratrma, Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blm arlnda

yrtlmtr. Aratrmann canl ve cansz materyali blm arlnda bulunan 4 adet

10 ereveli Langstroth arl kovan, ruet kovanlar ve ana ar retimi iin gerekli

malzemelerden olumaktadr. Ana ar k iin nemi ve scakl ayarlanabilen bir

inkbatr kullanlmtr. Ana arlarn k arl ve yumurtlama balangcndaki canl

arlk tartlar iin Sartorius marka hassas terazi, ovariol saylarnn tespitinde ise

Euromex marka stereo mikroskop kullanlmtr.

3. 2. Yntem

3. 2. 1. Deneme plan ve sresi

Aratrmada, Mays-Temmuz aylar arasnda her dnem iin bir kez olmak zere 3

dnemde ana arl ve ana arsz yetitirme kolonilerine alanan 12 saatlik yatan kk

ve 36 saatlik yatan byk larvalarn, larva kabul oranlar ve ana arlarda k

a

rl

klar

tespit edilmitir. Bu zelliklere ek olarak, Haziran ve Temmuz ay

ndaoluturulan ar ve hafif ana ar gruplarnda iftleme oranlar, yumurtlama ncesi

sreler, yumurtlama balangcndaki canl arlklar belirlenmitir. Ana ar gruplar, her

iki ya seviyesinde k yapan ana arlar iinden en ar 10 ve en hafif 10 tanesi her

dnemde toplam 20 adet olmak zere oluturulmutur. Ayrca sadece Haziran aynda

yetitirilen ana arlardan, verildikleri iftletirme kolonileri tarafndan kabul edilip

yumurtlamaya balayan 6 adet hafif ve 10 adet ar ana ardan oluan gruplarda koloni

gelitirme gc (arl ereve says ve yavru alan) ve lm dnemi sonunda da canl

18


19/41

kalan (5 adet hafif ana ar ve 9 adet ar ana ar) ana arlarn ovariol saylar tespit

edilmitir.

3. 2. 2. Damzlk koloninin hazrlanmas

Blm arlnda arclk faaliyetinde kullanlan kolonilerden ana arsnn yumurtlama

performans yksek ve dzenli yumurtlayan, hastalksz, klama performans ve koloni

performans iyi olan bir koloni damzlk olarak seilmitir. Ancak bu almada

kullanlan damzlk koloni slah amacyla deil, ayn ya grubunda yeterli sayda larva

elde etmek amacyla seilmitir. Damzlk larva kovan olarak seilen koloninin ana

ars kabartlm, bo ve temiz bir petek zerine hapsedilerek gn sonra ilk

yumurtalarn bulunduu alan iaretlenmitir. Bu iaretlemeden 24 saat sonra da bu alan

dna yumurtlanan yumurtalarn bulunduu alan iaretlenmitir. lk iaretlenen alandan

36 saatlik yatan byk larvalar, ikinci alann etrafndaki petek gzlerinden de 12

saatlik yatan kk larvalar elde edilmitir.

3. 2. 3. Yetitirme kolonilerinin hazrlanmas

Aratrmada her dnem iin iki adet ana arl ve iki adet ana arsz olmak zere toplam 4

adet yetitirme kolonisi hazrlanmtr. Bu koloniler, yavru geliimi iyi, gen ii ar

say

s

fazla, yeterli polen ve bal kayna

olan hastal

ks

z kolonilerden seilmitir.Seilen kolonilerden ana arsz olarak dzenlenen iki koloninin ana ars alamadan 3

gn nce alnm ve koloni glerini eitleyecek ekilde gen ii ar ve ak+kapal

yavrulu ereve takviyesi yaplmtr. Koloniler alamaya kadar dzenli olarak kontrol

edilerek ana ar ykskleri imha edilmitir. Ana arl yetitirme kolonileri ise, ana ar

zgaras ile ayrlarak bir kulukalk ve bir ballktan oluturulan 2 katl kovanlarda ana

ar kulukala hapsedilerek dzenlenmitir. Ana arnn hapsedildii kulukalkta

19


20/41

kabartlm bo petekler, st blmede ise ana arsz yetitirme koloniler gibi bal, polen,

kapal ve ak yavrulu petekler ierecekekilde hazrlanmtr.

3. 2. 4. Alama

Alamada kullanlacak temel ykskler; saf balmumundan, 9 mm apnda ucu

yuvarlatlm ahap yksk kalplar ile yaplmtr. Her alama erevesinde 2 adet

tayc taya ahap desteiyle toplam 32 adet yksk balmumu ile tutturulmutur.

Larvalar arasnda ya farkll ve alama tasndaki konumlar nedeniyle farkl bakm

ve besleme koullarn nlemek amacyla birinci tann ilk yarsna 12 saatlik yatan

kk larvalar, ikinci yarsna 36 saatlik yatan byk larvalar alanm; ikinci tada

ise ilk yarya 36 saatlik yatan byk, ikinci yarya da 12 saatlik yatan kk olanlar

alanmtr.

Damzlk koloniden alnan larvalarn bulunduu ereve larvalarn kurumamas iinnemli bir beze sarlarak alama odasna getirilmitir. Alama odasnda (25 C, % 50-60

bal nem) larvalar, 1:1 orannda ar st + su karm damlatlm temel ykskler

iine alanmtr. Alanan ykskler koloniye verildikten 24 saat sonra kontrol

edilerek kabul edilmeyen ykskler saylm ve alama randman belirlenmitir.

3. 2. 5. Ana ar

k

ve iftleme

Larvalarn gelime sreci ayn kolonilerde devam ettirilmi, ykskler

kapatlmalarndan sonra (8. gn) bireysel ana ar kafeslerinde numara verilerek

inkbatre (34.5 C, % 50-60 bal nem) aktarlmlardr. k yapan ana arlarn k

arlklar belirlendikten sonra her ya grubu iinde en ar 10 ve en hafif 10 adet ana ar

seilerek, ayn gn bulunduklar bireysel kafes iinde iftletirme kolonilerine (ruet

20


21/41

kovanlara) verilmilerdir. Kabul edilmeyen veya len ana arlarn bulunduu ruetler

iptal edilmitir.

iftletirme iin, standart 5 ereveli ruet kovanlar kullanlmtr. Haziran ve Temmuz

dnemlerinden her biri iin toplam 20 adet ruet ana arlarn k tarihinden 1 gn nce

hazrlanmtr. Ruetler, 1/3 bal dolu bir ereve ile ak+kapal yavru alan olan arl bir

ereve olmak zere iki adet ereveden oluturulmutur.

Ana arlar ruet kovanlara verildikten sonra her gn dzenli olarak kontrol edilerek

iftleme oran ve ktan yumurtlamaya kadar geen sre belirlenmitir.

Yumurtlamaya balayan ana arlarn canl arlklar ise, daras alnm bireysel ana ar

kafesleri kullanlarak belirlenmitir.

3. 2. 6. Koloni Geliiminin Belirlenmesi

almada, 6 adet hafif ve 10 adet ar ana ardan oluan iki grupta 17.7.2002 tarihi ile

6.9.2002 tarihleri arasnda 10 gn arayla toplam alt dnemde arl ereve saylar ve

yavru alanlar tespit edilmitir. lm dnemi sresince koloni geliimini destekleyici

herhangi bir uygulama yaplmamtr. Yavru alan, Fresnaye ve Lensky (1961)

tarafndan bildirilen Puctha yntemine (S=a/2*b/2*) gre cm2 cinsinden hesaplanmtr

(F

ratl

, 1982). Burada a; yavru alan

n

n uzun ekseni ve b; yavru alan

n

n k

sa eksenidir.

3. 2. 7. Ovariol Saysnn Belirlenmesi

Ovariol saylar, sadece Haziran aynda yetitirilen hafif ana ar grubundan 5 adet, ar

ana ar grubundan 9 adet ana arnn koloni gelitirme yetenekleri tespit edildikten sonra

21


22/41

dnem sonunda belirlenmitir. Hazrlk aamasnda saymda dokularn canl kalmas ve

alma kolayl salamas amacyla ana arlar bir sre souk ortamda bekletilmitir.

Hareketsiz hale gelen ana ar, ii parafin dolu bir petri kutusu zerine gs ve son

karn sternumundan ine ile tutturulmutur. Lateral duvarlar teker teker neter ile

kesilerek abdomenden ayrlmtr. Tm bu ilemler srasnda i organlarn kurumasn

nlemek amacyla fizyolojik sv kullanlmtr. Yumurtalklar karldktan sonra,

fizyolojik sv bulunan bir petri kutusuna aktarlp metilen mavisi ile boyanarak stereo

mikroskop altnda ovariol says belirlenmitir.

3. 2. 8. Verilerin toplanmas ve istatistiki deerlendirme

Aratrmada; her dnem iin larva kabul oran ve ana ar k arl verileri

toplanmtr. Ancak Mays aynda yetitirilen ana arlarn lmesi nedeniyle dier

zellikler incelenememitir. Haziran ve Temmuz aylarnda ise, hafif ve ar ana arl

gruplarda iftleme oran, yumurtlamaya balama sresi ve yumurtlama balangcndaki

canl arlklar tespit edilmitir. Haziran aynda oluturulan ana ar gruplarnda yavrualan lmleri, arl ereve saylar ve ovariol saylar belirlenmitir.

Deneme tesadf parselleri deneme tertibinde faktrl olarak yrtlmtr. Verilere

ait istatistik analizler Minitab 13.1 paket programnda yaplmtr. oklu

karlatrmalar ise Mstatc program kullanlarak yaplmtr.

22


23/41

4. ARATIRMA BULGULARI

4. 1. Alama Randman

dnemde, ana arl ve ana arsz yetitirme kolonilerine alanan 12 saatlik yatan

kk ve 36 saatlik yatan byk larvalarn kabul edilme oranlarnn

deerlendirilmesinde, elde edilen oranlara a transformasyonu uygulanmtr ve

varyans analizi ile tm interaksiyonlarn nemlilii kontrol edilmitir. Ancak, l ve

ikili interaksiyonlarn alama randman zerine etkisi nemsiz bulunmutur (P>0.05).

Sadece dnemde tespit edilen alama oranlar arasnda farkllk gzlenmitir

(P


24/41

Dnemler bakmndan; Mays ay ile Haziran ay arasnda farkllk gzlenmezken,

Temmuz ay alama randman dier dnemlere gre olduka dk ve farkldr.

Deneme sresince alanan toplam 384 larvadan 235 tanesi kabul edilmitir. Aratrma

sonularna gre, en yksek kabul oran %81.25 ile Haziran aynda, ana arl olarak

dzenlenen kolonilerde, 36 saatlik yatan byk larvalarn alanmasyla elde

edilmitir. En dk alama oran (%15.63) ise Temmuz aynda, ana arl yetitirme

kolonilerine alanan 12 saat yatan kk larvalarda bulunmutur.

Yetitirme kolonilerine ve larva alama yalarna gre alama randman; ana arsz

retim kolonilerinde %67.19, ana arl retim kolonilerinde %55.21, 12 saat yatan

kk larvalarda %59.38, 36 saatlik yatan kk larvalarda ise %63.02 olarak tespit

edilmitir (P>0.05).

Mays ay Ankara koullarnda koloni geliiminin devam ettii, Haziran ay ise, kolonigcnn en yksek noktaya ulat, nektar akmnn en youn olduu iklim koullarn

salar. Temmuz aynda gzlenen yksek scaklk ve besin kaynaklarnn azalmas

kolonilerin ana ar yetitirme eilimlerinin azalmasna neden olmutur ki bu ayda iki

defa art arda alama yaplmasna ramen kabul oranlarndaki d devam etmitir.

4. 2. Ana Ar

k

A

rl

Yetitirilen ana arlarn k arlnda her dnem ve retim kolonisi iinde larva ya

bakmndan eksik veri bulunmas nedeniyle btn interaksiyonlara baklamamtr.

Ancak dnem ve retim kolonisi interaksiyonunun k arlnda nemli etkisi

olduu bulunmutur (P


25/41

izelge 4.2. Dnemlere gre ana ar k arlklarna ilikin tanmlayc deerler

a, b (P


26/41

izelge 4.3. Ana ar k arlklarnn yetitirme kolonileri ve farkl dnemler

bakmndan tantc istatistikleri.

YETTRME KOLONLER

Ana Arsz Ana Arl

Dnem n xSx Dnem n xSx

Mays 17 193,5 4,85 a Mays 13 156,4 5.54 a

Haziran 33 191,0 3.48 ab Haziran 35 183,8 3.38 b

Temmuz 29 181,1 3.71 b Temmuz 9 179,8 6.66 b

a, b (P


27/41

Ortalama k arlklarnn dnemlere, retim kolonilerine ve larva yana gre

deiimi aadaki ekilde yer almaktadr (ekil 4.1.).

May

s

Haziran

Tem

muz

Anaarsz

Anaar

l

3

6

165

170

175

180

185

190

195

OrtalamaAnaArk

Arlklar

(mg)

dnem retim kolonisi larva ya

ekil 4.1. Ortalama k arlklarnn yetitirme koullarna gre deiimi

4. 3. iftleme Oran

Mays aynda k yapan ana arlar yaatlamad iin iftleme oran ile ilgili veriler

elde edilememitir. Dier yetitirme dnemlerinde ise her iki ya grubundan k yapan

ana arlar iinden en ar ve en hafif toplam 20er ana ar ruet kovanlara verilmitir.

Hafif ana arlar grubundan Haziran aynda 2 adet, Temmuz aynda da 2 adet ana ar

kafeslerinde l bulunmutur. Temmuz ay

nda ayr

ca, a

r ana ar

lar grubundan 4 adetana ar kafeslerinde l bulunmutur. iftleme sonrasnda ise hafif ana arlar grubunda

Haziran aynda 2 adet ve Temmuz aynda 1 adet, ar ana arlar grubunda sadece

Temmuz aynda 2 adet ana ar ruet kovanlarna geri dnmemitir.

iftleme oranlar Haziran ve Temmuz aylar iin srasyla; %88.88 ve %78.57 olarak

hesaplanmtr (P>0.05). Temmuz ayndaki ortalama scaklk art, erkek ar

populasyonun azalmas ve besin kaynaklarndaki d iftleme oranndaki

27


28/41

dkln nedenlerinden saylabilir. iftleme oran ana ar gruplarna gre

incelendiinde; hafif ana ar grubunda % 81.25, ar ana ar grubunda %87.50

bulunmutur (P>0.05).

4. 4. Yumurtlama ncesi Sre ve Yumurtlama Balangcndaki Canl Arlk

Haziran ve Temmuz aylarnda yumurtlama ncesi sreler srasyla ortalama 12.30.27

gn ve 12.70.4 gn bulunmutur. Yaplan varyans analizi sonucunda dnemler

arasnda yumurtlama ncesi sre bakmndan farkllk bulunmamtr (P>0.05). Hafif

ana arlar grubunda ortalama yumurtlama ncesi sre 12.40.33 gn, ar ana arlar

grubunda ise 12.50.32 gn bulunmutur (P>0.05).

Yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamas Haziran ay iin 241.25.27 mg,

Temmuz ay iin 227.35.92 mg bulunurken dnemler arasndaki farkllk da nemsiz

bulunmutur (P>0.05). Hafif ana ar grubunda yumurtlama balangcndaki canl arlkortalamas 223.36.50 mg, ar ana ar grubunda ise 246.92.81 mg bulunmutur. Ana

ar gruplarnda yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamalar arasndaki

farkllk nemlidir (P


29/41

4. 5. Ovariol Says

Aratrmada Haziran aynda hafif ana arlar grubundan 5 adet ve ar ana arlar

grubundan 9 adet ana arnn ovariol saylar belirlenmitir. Hafif ana ar grubunda tespit

edilen ovariol says ortalama olarak 337.23.61 adet iken ar ana grubunda

360.446.22 adettir. ki grup ortalamas arasndaki fark nemli bulunmutur (P


30/41

Hafif ve ar ana ar gruplarnda dnemlere gre arl ereve saylarna ilikin deerler

aadaki izelgede sunulmutur (izelge 4.4.).

izelge 4.4. Hafif ve ar ana ar gruplarnda arl ereve saylarna ilikin tanmlayc deerler

ANA GRUBU

Hafif Ana Arlar Ar Ana ArlarGENEL

DNEMLER

N xSx N xSx N xSx

17.7.2002(1)

6 2.580.201 10 2.750.154 16 2.680.120

27.7.2002(2)

6 2.330.247 10 3.050.217 16 2.780.182

6.8.2002(3)

6 2.250.310 10 3.350.198 16 2.930.213

16.8.2002(4)

6 2.160.279 10 3.100.208 16 2.750.199

26.8.2002(5)

4 2.000.289 8 2.680.187 12 2.450.179

6.9.2002(6)

3 1.660.441 6 2.750.214 9 2.380.261

GENEL 31 2.220.116b 54 2.970.084a 85 2.700.078a, b (P


31/41

1

1,5

2

2,5

3

3,5

1 2 3 4 5 6

Dnemler

Arlerevesays

hafif

ar

ekil 4.2. Ana ar gruplarnda dnemlere gre arl ereve saylarndaki deiimler

Ar ana ar grubunun, hafif ana ar grubuna gre daha fazla arl ereve saysna sahip

olduu, ilk dnemde ar ana ar grubunda arl ereve says bakmndan art

gzlenirken, hafif ana ar grubunda tm lm dnemleri boyunca d gzlenmitir.

4. 6. 2. Yavru alan

Hafif ve ar ana gruplarndan elde edilen ak yavru alan lmleri ve Duncan testi

sonular aadaki izelgede verilmitir (izelge 4.5.).

31


32/41

izelge 4.5. Hafif ve ar ana gruplarnda yavru alanna (cm2) ilikin tanmlayc deerler

ANA GRUBU

Hafif Ana Arlar Ar Ana ArlarGENEL

DNEMLER

N xSx N xSx N xSx 17.7.2002

(1)6 1289536 10 2487632 16 2038456 a

27.7.2002(2)

6 1204481 10 1430312 16 1345257 ab

6.8.2002(3)

6 287218 10 90, 490,4 16 164,098,1c

16.8.2002(4)6 95,080,9 10 699200 16 472147 bc

26.8.2002(5)

4 635300 8 526156 12 562137 bc

6.9.2002(6)

3 497365 6 461179 9 473156 bc

GENEL 31 686167 54 1001175 85 886127 bc

a, b,c (P


33/41

0

500

1000

1500

2000

2500

1 2 3 4 5 6

Dnemler

YavruAlan

hafif

ar

ekil 4.3. Ana ar gruplarnda dnemlere gre yavru alan deiimi

Dnemlere gre ar ve hafif ana gruplarndaki ak yavru alan miktarekil 4.3.de de

grld gibi en yksek deeri birinci dnemde grlmektedir ve ar ana arlarn

hafiflere gre daha fazla yavru rettikleri gzlenmektedir ancak ana gruplar arasndaki

bu sonu istatistik bakmndan nemli deildir (P>0.05).

33


34/41


35/41

sylenebilir. Bu almada elde edilen bulgular, Shah (2000)n 2 gn yal larvalarn 1

gn yal olanlara oranla daha yksek kabul edilme oranna sahip olduu tespitiyle

uyum gstermektedir.

k arl bakmndan elde edilen sonularn, Uak (2001)n 1 gn yal larvalarda,

Mays aynda tespit ettii 180.052.29 mg, Haziranda; 178.513.91 mg deerleri ile

Temmuzda tespit ettii 178.582.74 mg deerinden daha yksek olduu

gzlenmektedir.

Haziran ve Temmuz aylar iin iftleme oran srasyla, %88.88 ve %78.57dir.

Yumurtlama ncesi geen srede hafif ve ar ana ar gruplar arasnda nemli bir fark

bulunmazken ortalama yumurtlama ncesi sre Haziran iin 12.30.27 gn, Temmuz

iin 12.70.4 gndr. Ana arlarn yumurtlama balangcndaki canl arlk ortalamalar

yetitirildikleri dnemlere gre nemli bir farkllk gstermemitir. Fakat yumurtlama

balangcndaki canl arlk ile k arl arasnda pozitif bir korelasyon

bulunmutur (r=0.695).

Bu almada yumurtlama ncesi sreye ilikin deerler ise, ahinler (1992)in verdii

ortalama 12.80.28 gn deeri ile Dodololu ve Gen (1997)in tespit ettii ortalama

yumurtlama ncesi sre (12.150.39 gn) benzerlik gstermektedir.

Bu almada sadece Haziran aynda yetitirilen ve dier yetitirme koullarnn elimine

edilerek k arlklarna gre, hafif ve ar olarak gruplandrlan ana arlarda ovariol

saylar tespit edilmitir. Yumurta tp says, ar ana grubunda (360.46.22 adet) hafif

ana ar grubuna (337.23.61 adet) kyasla daha fazladr. k arl ile ovariol says

arasnda belirlenen iliki (r=0.753), daha ar ana arlarn seilmesi ile reme

potansiyeli yksek ana arlarn seilme ihtimalinin yksek olduunu ifade etmektedir.

35


36/41

Bu almada k arl ile ovariol says arasnda tespit edilen iliki Woyke

(1971)in bulgusuyla uyumludur.

Bir ana ary reme ynnden en iyi yapan birka fiziksel zellik vardr: Daha byk

yumurtalklar ( daha fazla ovariole sahiptir), daha byk sperm kesesi (daha ok sperm

depolamaya imkan salar, bylece ana ar daha uzun sre dll yumurta brakr), daha

etkin metabolizma (daha yksek oranda besin asimilasyonu salar, her ovarioldeki oosit

retimi artar). Bu zellikler, dorudan veya dolayl olarak vcut paralar ve

arlndan llebilir (Tarpy et al. 2000).

Aynekilde ar ve hafif ana ar gruplarnda, yaz dnemi boyunca koloni geliimi takip

edilmitir. Ar ana arlar, hafiflere gre daha fazla yavru retmilerdir ve yumurtlamay

daha ge kesmilerdir. Ak yavru alan ortalamalar ar ve hafif ana gruplarnda

srasyla 686167 cm2 ve 1001175 cm2 hesaplanmtr. ki grup arasnda gzlenen

farkllk nemli deildir (P>0.05). Ancak dnemler arasnda yavru alan bakmndangzlenen farkllk nemli bulunmutur (P


37/41

KAYNAKLAR

Cale, G. H. 1966. The pruduction of queens, package bees and royal jelly. Ed. Grout,R.A. The hive and the honey bee. 437-462. Missouri.

Cale, G. H., Banker, R., Power, J. 1975. Management for honey production. Pp.335-412. Forom the hive and the honeybee. Eds. Dadant and Sons. USA.

Corbella, E., Gonalves, L. S. 1982. Relationship between weight at emergence, numberof ovarioles and spermathecal volume of Africanized honeybee queens (A.mellifera L.). Rev. Brasil Genet. 4:835-840.

Dodololu, A. ve Gen, F. 1996. Doolittle yntemi ve doal ykskler kullan

larakyetitirilen ana arlarn ( A. mellifera L.) baz zelliklerinin karlatrlmas.Hayvanclk Ulusal Kongresi, 18-20 Eyll, 1996. zmir.

Eid, M. A. A., Eweiss, M. A., Nasr, M. S. 1980. Biological significance of the weight ofnearly emerged honeybee queens and weight changes during the pre-oviposition

period. Bulletein of Faculty of Agriculture, University of Cairo. 29: 137-169.

FAO. 2002. www.fao.org.tr.

Ferine Adl, M. B. 1993. Ana ar retiminde besleyici kolonilerin ek beslenmelerinin

ana ar k arl zerine etkileri.Yksek Lisans Tezi.Ank. ni. Fen BilimleriEnstits. Ankara.

Fert, G. 1997. Breeding queens Production of package bees. Indroduction toinstrumental insemination. Echauffour. France.

Fratl, . 1982. Ana ar retim yntemleri zerine bir aratrma. Ankara niversitesiFen Bil. Ens. Doktora Tezi (Baslmam) Ankara.

Fratl, . 1988. Kontroll ana ar retiminin nemi ve retim yntemleri. MarmaraBlgesi I. Arclk Semineri, 10-11 ubat 1988. Bursa

Fratl, . 1989. Yapay yntemle ana ar retimi. Animalia. 30:34-36.

Fratl, ., Gen, F., Karacaolu, M., Gener, H. V. 2000. Trkiyede arclnkarlatrmal analizi, sorunlar- neriler. Trkiye Ziraat Mhendislii V. TeknikKongresi, (17-21 Ocak 2000), Ankara.

Gen, F. 1984. Modern arcln esaslar. TOKB Teknik Ziraat Md., Erzurum.

Gener, H. V. ve Fratl, . 1999. Bir ve iki gn yal larvalardan yetitirilen ana arlarn( A. m. anatoliaca) baz i d yapsal zelliklerinin karlatrlmas. TarmBilimleri Dergisi 5(3):13-16.

37


38/41

Gener, H. V., Shah, S. Q. and Fratl, . 2000. Effect of supplemental feeding of queenrearing colonies and larval age on the acceptance of grafted larvae and queentraits. Pakistan J. Of Biological Sci., 3(8):1319-1322.

Gl, M.A. ve Kaftanolu, O. 1990. ukurova Blgesi Koullarnda ana ar (A. melliferaL.) yetitiriciliinde uygulanan larva transfer yntemlerinin yetitirilen anaarlarn kalitelerine olan etkileri zerinde bir aratrma. .. Fen Bilimleri Ens.,Fen ve Mhendislik Bilimleri Dergisi, 4(2):41-53.

Harbo, J. R. 1986. Oviposition rates of instrumentally inseminated and naturally matedqueen honeybees (Hymenoptera: Apidae). Ann. Ent. Soc. Am.; 79:112-115.

Kaftanolu, O., Peng, Y. S. 1982. Effect of insemination on the initiation of queenhoneybee. J. of Apic. Res., 26(2):73-78.

Kaftanolu, O., Kumova, U. Pekel, E. 1988. ukurova niversitesi Ziraat FakltesiZootekni blmnde yetitirilen ana arlarn performanslar ve yetitirmeyntemlerinin koloni geliimine olan etkileri zerine aratrmalar. ..Aratrma Fonu I. Bilim Kongre (28-30 kasm 1988) Bildirileri. Cilt 1:81-91.

Kaftanolu, O. Ve Kumova, U. 1993. ukurova Blgesi koullarnda ana ar (A.mellifera L.) yetitirme mevsiminin ana arlarn kalitesine olan etkileri. DoaTrk Vet. ve Hay. Derg., 16:569-577.

Klner, N. ve Bayram, . 1999. Bceklerde reme sistemleri. A.. Ziraat FakltesiBitki Koruma Blm. Ankara

Laidlaw, H. H. 1985. Contemporary queen rearing. Dadant and Sons. Hamilton, Illionis,USA.

Lensky, Y. 1971. Rearing queen honey bee larvae in queenright colonies. J. Apic. Res.10(2):99-101.

Medina, M. L. and Goncalves, S. L. 2001. Effect of weight at emergence of Africanized(Apis mellifera L.) virgin queens on their acceptance and beginning ofoviposition. American Bee Journal. 141:3,213-215.

Mirza, E., Dragan, M., Sherbonescu, S. 1967. Seasonal variability in the weight ofemerging queens. XXI. Int. Apic. Cong., Romania, 269-273.

Neeraj, K., Hari, C., Ramashrit, S., Kumar, N., Chand, H., Sing. R. 2001. Effect ofmethod of grafting on queen production in Apis mellifera and Apis ceranaindica. Shashpa, 8:1, 47-49. Inda.

Kther, G. Y. and Pckard, R. S. 1983. Increasing the acceptance of transplantedhoneybee worker larvae by queen-cell starter colonieswith the use of partiallydrawn artificial queen cups. Journal of Apicultural Res. 22(3): 175-183.

38


39/41

Rawash, I. A., El-Gayar, F. H., El-Helaly, M. S., Ibrahim, S. M. A. 1983. Effect oflarval age and number of queen cell cups on the quality of the Carnio-EgyptianF1-hybrid of honeybee queens. In Proceedings of second InternationalConference on Apiculture in Tropical Climates, New Delhi, February, 29-

March, 19, 1983. Egypt.

Ruttner, F. 1988. Breeding techniques and selection for breeding of the honey bee.Derby, UK. British Isles Bee Breeders Association.

Shawer, M. B. 1980. Evaluation of different artificial rearing procedures of honey beequeens. J.Agric.Res. Tanta Univ., 6(2):338-343.

Shah, S,Q. 2000. The effect of sugar feeding on behavior of acceptance of 1 and 2 dayold larvae in upper and lower bars of grafted frames of honeybee Apis melliferaL. Queen rearing. Pakistan J. of Forestery 50:1-2, 81-85. Pakistan.

Simpson, J. 1973. Influence of hive-space restriction on the tendencey of honey beecolonies to rear queens. J. Apic. Res. 12(3):183-186.

Smith, F. G. 1967. Outlines of queen raising. J. Apic. Res. 2:39-48.

Snelgrove, L. E. 1943. The introduction of queen bees. Purnell and sons Ltd., London.

Szabo, T. I. 1973. Relationship between weight of honeybee queens (A. mellifera L.) atemergence and cassation of egg laying. Am. Bee J., 113:250-251.

ahinler, K. N. 1992. Larva ve yumurta transferinin ana ar (A. mellifera L.) kalitesizerine etkisi. (Yksek Lisans Tezi) .. Fen Bilimleri Ens., Adana.

Tarpy, D. R., Hatch, S., Fletcher, D. J. C. 2000. The nfluence of queen age and queenquality during queen replacement in honeybee colonies. Animal Behavior,59(1):97-101.

Thakur, R., K. Dogra, G. S. and Gupta, J. K. 1998. Investigation factors influencingqueen rearing success in honeybee. Apis mellifera L. Pest Management andEco.,2000. 6(1):61-63.

Uak, A. 2001. Aydn koullarnda ana ar yetitirme mevsiminin ana ar (A. melliferaL.) niteliklerine etkileri. Adnan Menderes ni. Fen. Bil. Ens. Yksek LisansTezi ( Baslmam) Aydn.

Vischer, P. K. 1986. Effect of location within nest on acceptance of quuen cells inhoneybee colonies. J. of Apic. Res., 25(3):154-157.

Weiss, K. 1967. Influence of different types of queen cell cups on acceptance and queenweight in artificial queen rearing. Z. Bienenforch 9(3):121-134.

39


40/41

Weiss, K. 1983. The influence of rearing condition on queen development. Queenrearing biological basis and technical instructions. Apimondia Publishing House.Bucharest.

Woyke, J. 1971. Correlation between the age at which honeybee brood was graftedcharacteristics of resultant queen and insemination. J. of Apic. Res., 10(1):45-55.

40


41/41

ZGEM

Ankarada 1978 ylnda dodu. lk, orta ve lise renimini Ankarada tamamlad. 1996

ylnda girdii Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blmnden 2000 ylnda

Ziraat Mhendisi nvanyla mezun oldu. 2003 ylnda Harran niversitesi Ziraat

Fakltesi Zootekni Blmne Aratrma Grevlisi olarak atand. Halen bu grevine

devam etmektedir.

ana ari tetİŞtİrİcİlİĞİ

Documents