“BU FA‹ZLERLE MORTGAGE OLMAZ”

AZ‹Z UNAN

TÜRK Ç‹MENTO SEKTÖRÜNÜNBUGÜNÜ VE GELECE⁄‹

ADNAN ‹⁄NEBEKÇ‹L‹

‹NfiAAT SEKTÖRÜNÜNELER BEKL‹YOR?

Konut, müteahhitlik, yapı malzemeleri ve yan sanayi… Global kredi krizi

ve siyasi istikrarsızlı¤ın ggölgesinde inflaat sektörünü neler bekliyor?

Önde gelen ifladamı ve yöneticiler kritik soruların yanıtıını ar›yor...

nflaat, Türkiye’nin 4’üncü büyük sektörü. 2006 verilerine göre büyüklü¤ünün 70 milyar dolar,istihdam›n›n ise 1 milyon 700 bin kifli civar›nda oldu¤u tahmin ediliyor. Bunun 37 milyar dolar›inflaat malzemelerinden olufluyor. Malzeme iflinde ihracat 13 milyar dolar, ithalat ise 3,5 milyar dolaraulaflm›fl durumda. Dünyan›n en büyük 225 müteahhitlik flirketi aras›na giren 22 tane Türk flirketi

bulunuyor. Ancak bu büyük sektörün sorunlar› da büyük. Bu nedenle sektörün tamam›n› kapsayacaknitelikte bir Genifl Aç› toplant›s› organize ettik ve 7 de¤erli kat›l›mc›n›n katk›lar›yla sektörün sorunlar›n›ortaya koyduk, gelece¤inde neler olaca¤›n› sorgulad›k.

Kay›t d›fl›l›ktan sertifikasyon eksikli¤ine çok say›da konuda önce foto¤raf› çektik, sonra gelecekte nelerolaca¤›n› ortaya koyduk. Türkiye Müteahhitler Birli¤i Baflkan› Erdal Eren, “Türkiye’de 200 binden fazla

insan inflaat müteahhidi kartviziti tafl›yor. Kamuya ifl yapmak için elinde belgeolanlar›n say›s› 75 bin. Bu say› bile AB’ye üye ülkelerin tamam›ndakimüteahhit say›s›ndan fazla” diyerek sektörde acilen ciddi bir “sertifikasyon”ihtiyac› oldu¤una dikkat çekiyor.

Genifl Aç› toplant›s›na kat›lan Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› Müsteflar› SabriÖzkan Erbakan ise “Sertifikasyon konusunu ele al›yoruz. Bu konuda as›lhedefimiz yüzde 95 oran›ndaki özel binalar. Bu özel binalar› yapan

müteahhitleri bir sertifikasyona ba¤lamak istiyoruz” diyerek kamunun bu konuda yak›n gelecekte olumluad›mlar ataca¤›n›n sinyalini veriyor. Yurtd›fl›nda ifl yapan firmalar›n hala teminat mektubu konusundas›k›nt›lar yaflamas› ise flafl›rt›c› bir baflka problem. Yüksel ‹nflaat Baflkan Yard›mc›s› Emin Sazak, bu konudabüyük Türk flirketlerine “Uluslararas› denetime aç›k fleffaf bilanço aç›klay›n” tavsiyesinde bulunuyor.Bankalar›n ise inflaat sektörüne özel birimler oluflturmas› gerekti¤ini savunuyor. Uluslararas› arenada iflyapan 22 flirketin dünya pazarlar›ndan gelecekte daha büyük pay alabilece¤ini düflünülüyor.

Konut taraf›nda ise sektörde eleme sürecinin bafllad›¤› ve baz› flirketlerin ayakta kalamayaca¤›söyleniyor. Sektörde konut yat›r›mlar›n›n fazla a¤›rl›kl› oldu¤u, altyap› yat›r›mlar›n›n oransal olarak artmas›gerekti¤i de dikkat çekilen bir baflka nokta. Sektörün sa¤l›kl› büyümesi önemli. Çünkü Türkiye’de GSMHiçindeki pay› yüzde 10’u aflan inflaat›n yan sanayisi ve etki alanlar›yla birlikte GSMH’daki yeri yüzde 30’larakadar ç›k›yor.

Genifl Aç›’n›n bu say›s›yla bu sa¤l›kl› vizyonu ortaya koymak ve bir kez daha dikkatleri bu yöneçekmek istedik.

Yeni dönemingeliflmeleri

‹

YönetimGenel Yay›n Koordinatörü Yeflim Denizel

Tüzel Kifli Temsilcisi Murat KöksalSat›fl Direktörü Orhan Taªk∑n

Finans Direktörü Didem KurucuÜretim Direktörü Servet Kavaso¤lu

Hürriyet Medya Towers 34212 Güneflli-‹STANBULTel 0 212 410 32 28 Faks 0 212 410 32 27

Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k ve Pazarlama A.fi

DB Okur Hizmetleri hatt› Tel: 0212 478 03 00okurhizmetleri@doganburda.com

DB Abone Hizmetleri hatt› Tel: 0212 478 03 00 Faks: 0212 410 35 12-13

abone@doganburda.comPazar hariç her gün saat 08.00-20.00

aras›nda hizmet verilmektedir.

Bask› Uniprint Bas›m Sanayi ve Ticaret A.fi Had›mköy ‹stanbul Asfalt›, Ömerli Köyü Çatalca-‹STANBUL Tel: 0 212 798 28 41

Da¤›t›m Yaysat A.fi. Tel: 0 212 622 22 22

Capital Dergisi Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k vePazarlama A.fi taraf›ndan T.C. yasalar›na uygun olarak

yay›mlanmaktad›r. Capital Dergisi’nin isim ve yay›nhakk› Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k ve Pazarlama

A.fi’ye aittir. Dergide yay›mlanan yaz›, foto¤raf, harita,illüstrasyon ve konular›n her hakk› sakl›d›r. ‹zinsiz, kaynak

gösterilerek dahi al›nt› yap›lamaz.

c

Murahhas Üye (CEO) Mehmet Y. Y›lmazYay›n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf AteflYay›n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük

Haber Müdürü Hande DemirelYaz› iflleri Müdürü Ebru F›rat

Görsel Yönetmen A. Bertu¤ Pat›rYönetim Editörü fieyma Öncel Bay›ksel

Haber Merkezi Nilüfer Gözütok, Ayçe Aksakal, Yasemin Erdo¤an, Asl› Ifl›k,

Özlem Ayd›n, Hande Yavuz, Elçin CirikSayfa Yap›mc›s› Do¤an Pektafl

Grafik Tanju GΩngπrFoto¤raflar Gökhan Çelebi, Hüseyin Öngen

Marka Müdürü Gökçe AykaçAnkara Temsilcisi Erdal ‹pekeflen

Tel: 0 312 207 00 95‹zmir Temsilcisi Ziynet Attila

Tel: 0 232 463 78 30

capital@doganburda.com

Yay›n Türü Yerel, süreli, 3 ayl›k

ReklamGrup Baflkan› Cem M. Baflar

Grup Baflkan Yard›mc›s› Funda BaykalSat›fl Müdürü Özlem Güner Atefl, Emel Sönmez

Sat›fl Temsilcisi Erman ‹leri, Deniz KüçükhüseyinTeknik Müdür Nusret K›r›ml›o¤lu

Tel: 0 212 336 53 60-(3 hat) Faks: 0 212 336 53 90

Rezervasyon Tel: 0 212 336 53 00-57-59 Faks: 0 212 336 53 92-93

Ankara Reklam Tel: 0 312 207 00 72 - 73 ‹zmir Reklam Tel: 0 232 463 78 30

Hedef Sayfalar Tel: 0 212 336 53 70 Faks: 0 212 336 53 91Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad.

No: 100-102 34394 Esentepe/‹STANBUL

4 / 2008

‹NfiAATI NELER

BEKL‹YOR?

2008 / 5

Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olan inflaat, 200’ünüzerinde sektörü do¤rudan etkiliyor. GSMH içindeki pay› yüzde 10civar›nda olan sektörün ülke ekonomisine katk›s›, yan sanayisiyle veetkiledi¤i di¤er sektörlerle beraber, yüzde 30’lara kadar ç›k›yor. Ancak, sektörün s›k›nt›lar› da kendisi kadar büyük. En önemli s›k›nt›kuflkusuz kay›t d›fl›l›k. Her y›l, 400-450 bin yeni konuta ihtiyaç duyanTürkiye’de, yap›lar›n yüzde 60’a yak›n› kay›t d›fl›. Birkaç y›l öncemortgage rüzgar›yla özellikle konut aya¤›nda önemli bir canl›l›kyaflamaya bafllayan sektör, kay›t d›fl›l›k konusunda ciddi yap›saldönüflümlere ihtiyaç duyuyor. Sektörün taahhüt aya¤›nda ise

müteahhitlik mesle¤inin tarifindekibelirsizlikler ve eksiklikler problemlere yolaç›yor. Yak›n zamanda devreye gireceksertifikasyon sistemiyle bu sorununçözülmesi planlan›yor. Yurtd›fl›ndakitaahhüt ifllerinde yaflanan teminatsorunlar› ve finansman alan›ndakizorluklar da di¤er bir konu. Bu ayki, Genifl Aç› toplant›s›nda, inflaatsektörünün dününü, bugününü vegelece¤ini; kamu ve özel sektörtemsilcilerini bir araya getirerek masayayat›rd›k. Moderatörlü¤ünü Capital &Ekonomist Dergileri Yay›n Direktörü M.Rauf Atefl’in yapt›¤› toplant›ya Bay›nd›rl›kve ‹skan Bakanl›¤› Müsteflar› Sabri ÖzkanErbakan, Türkiye Müteahhitler Birli¤iBaflkan› Erdal Eren, Yüksel ‹nflaatBaflkan Yard›mc›s› Emin Sazak, Koray‹nflaat Genel Müdürü fiamil Çapar,Akçansa Çimento Genel Müdürü MehmetGöçmen, ‹MSAD Yönetim Kurulu Baflkan›Orhan Turan ve ‹fl Bankas› Genel MüdürYard›mc›s› Adnan Bali kat›ld›. ‹nflaatsektörünün s›k›nt›lar›n› ve ç›k›flnoktalar›n› tart›flan uzmanlar, gelece¤edönük tahmin ve öngörülerini paylaflt›.

6 / 2008

M. RRauf AAtefl Hepiniz hofl geldiniz.Konuflmam›za bir bafllang›ç yapmak içinsözü Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› Müsteflar›Say›n Sabri Özkan Erbakan’a vermekistiyorum. Türkiye’de sektör nereden nereyegeldi, flu an ne durumday›z?

Sabri ÖÖzkan EErbakan Öncelikle böyle birtoplant› düzenledi¤iniz için teflekkürediyorum. Türkiye’de inflaat sektörühepimizin bildi¤i gibi lokomotif bir sektör.Bugün ekonomimizin büyük k›sm› inflaatsektörünün ayakta kalmas›yla daha çabukyürüyor. Bir inflaatta kullan›lan afla¤› yukar›300 kalem malzeme var. Türkiye’de sonzamanlardaki yap›laflmalar da bizim bakanl›kolarak hassasiyetle üzerinde durdu¤umuzkonulardan bir tanesi. Malum ülkeye genelolarak bakt›¤›m›zda deprem riski olan birbölgede oldu¤umuzu görüyoruz.Yüzölçümümüzün yüzde 98’i deprem riskialt›nda. Konutlar›n hem güvenli hem sa¤l›kl›olmas› bizim için en önemli faktörlerden biri.Bugün her yerde de söyledi¤imiz gibi asl›ndainsanlar› depremler de¤il, kendi ellerimizleyapt›¤›m›z yap›lar öldürüyor. Bunun birörne¤ini önce 1999’da Marmara depremiyledaha sonra da Bolu’da yaflad›k. Halen de burisk var. Bilhassa flu anda ‹stanbul’da bu riskdaha da yüksek. ‹stanbul’la ilgili manzaray›görmek için bir çal›flma haz›rlatt›m. Kamuolarak bir envanter çal›flmas› yapt›k. fiu anda‹stanbul’da 6 bin 310 tane kamu binas›

mevcut. Bu metrekare olarak 12 milyonmetrekareye tekabül ediyor. Bunlarahastaneler, yurtlar, okullar da dahil. 1999depreminden sonra bu binalar›n yüzde 20’sigüçlendirildi. Bu kamu binalar›n›n yüzde30’u zaten yeni binayd›. Güçlendirilmelerinegerek görülmedi. Sadece ‹stanbul içinAvrupa Yat›r›m Bankas› ve di¤erkreditörlerden 610 milyon euro al›nd› ve2011 y›l› sonuna kadar bu güçlendirmelerbitirilecek. Kamu binalar›yla ilgili birs›k›nt›m›z yok. Onlar› denetime alabiliyoruz.Bizim için önemli olan özel yap›lar. Özelyap›larla ilgili ciddi s›k›nt›lar var. ‹stanbul’da1 milyon 250 bin ila 1 milyon 300 binaras›nda özel yap› var. Bunlar›n envanteriyok. Her yerde söylüyorum. Bunlar›n neoldu¤unu da bilmiyoruz. Çünkü büyükflehirler de dahil olmak üzere bir envanterçal›flmas› yok yani hangisi betonarme hangisikagir maalesef daha henüz çözemedik. fiimdiDevlet Planlama Teflkilat› (DPT) yeni birçal›flma bafllatt›. Türkiye’deki binalar›nenvanterini ç›kar›yor. Bu çok önemli bir fleyçünkü güçlendirme yapacaks›n›z amahangisine yapacaks›n›z belli de¤il. Bu aç›danbiz bu konularda binalarda yap› güvenli¤ineçok önem veriyoruz. 99’dan beri yap›denetim sistemi getirdik. fiimdi yeni bir yap›denetim tasla¤› haz›rlad›k. Yap› denetimiburada mutlaka önemli. Bundan öncekidepremlerde yaflananlardan görüldü¤ü gibi

“MÜTEAHH‹TLERE SERT‹F‹KA GET‹R‹LECEK”

Türkiye’de, son zamanlardaki yapılaşmalar da bizim bakanlık olarak hassasiyetle üzerindedurduğumuz konulardan bir tanesidir. Malum yüzölçümümüzün yüzde 98’i deprem riski altındayaşıyor. Konutların hem güvenli hem sağlıklı olması bizim için en önemli faktörlerden biri. Bununbir örneğini, önce 1999’da Marmara depremiyle daha sonra da Bolu’da yaşadık. Şu andaİstanbul’da 6 bin 310 tane kamu binası mevcut. Bu, 12 milyon metrekareye tekabül ediyor. Bubinaların yüzde 20’si güçlendirildi. Bu kamu binalarının yüzde 30’u zaten yeni binaydı.Güçlendirilmelerine gerek görülmedi. Kamu binalarıyla ilgili bir sıkıntımız yok. Onları denetimealabiliyoruz. Bizim için önemli olan özel yapılar. Özel yapılarla ilgili ciddi sıkıntılar var. Türkiye’dekibinaların yüzde 95’i özel binalardan oluşuyor. İstanbul’da 1 milyon 250 binle 1 milyon 300 binarasında özel yapı var. Bunların envanteri yok. Hangisi betonarme, hangisi kagir maalesef dahahenüz çözemedik. Şimdi Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) yeni bir çalışma başlattı. Türkiye’dekibinaların envanterini çıkarıyor. Bu çok önemli bir çalışma.

Ayrıca, inşaatlarda kullanılan malzemelerde de ciddi sıkıntılar var. Bakanlığımız yapımalzemelerinin denetimi konusunda da yetkili kılındı. Bununla ilgili çalışmalarımız devam ediyor.Bir diğer önemli konu da müteahhitliğin tarifidir. Türkiye’de bu müteahhidin kim olduğu, kim olmasıgerektiği tam olarak bilinmiyor. Bununla ilgili çalışmalara başladık. Sertifikasyon konusunu elealıyoruz. Sertifikasyon konusunda asıl hedefimiz yüzde 95 oranında olan özel binalar. Özel binalarıyapan müteahhitleri bir sertifikasyona bağlamayı planlıyoruz.

SABRİ ÖZKAN ERBAKAN

2008 / 7

malzemelerde de ciddi s›k›nt›lar vard›. Yanibakt›¤›n›z zaman inflaatta kullan›lanmalzemeler maalesef kalitesiz malzemelerdi.fiimdi, Bakanl›¤›m›z yap› malzemelerinindenetimi konusunda da yetkili k›l›nd›.Bununla ilgili çal›flmalar›m›z devam ediyor.Arkadafllar›m›z› bu konularda e¤ittik.‹llerdeki arkadafllar›m›za fabrikadan ç›k›fltanimalatta kullan›ma kadar yap› malzemeleri vedenetleme konusunda yetki ald›k. Bir di¤erönemli konu da y›llard›r önümüzde önemlibir mesele var. Müteahhitli¤in tarifi.Türkiye’de bu tam olarak yap›lamad›.Müteahhidin kim oldu¤u, kim olmas›gerekti¤i tam olarak bilinmiyor. Bununla ilgiliBakanl›k olarak çal›flmalara bafllad›k. Dahaönce TOBB Baflkan› Rifat Hisarc›kl›o¤lu ilegörüfltük çünkü üyelerinin bir k›sm›müteahhit oldu¤u için onlar da bu konuyas›cak bak›yor. Bunun arkas›ndan dasertifikasyon konusunu ele al›yoruz. Kamubinalar›, Kamu ‹hale Kurumu taraf›ndandenetlendi¤i ve onlar›n envanter çal›flmalar›içinde oldu¤u için sertifikasyon konusundabizim as›l hedefimiz yüzde 95 oran›nda özelbinalar. Türkiye’deki binalar›n yüzde 95’iözel binalardan olufluyor. Bizim de as›ls›k›nt›m›z o. Özel binalar› yapanmüteahhitleri bir sertifikasyona ba¤lamay›planl›yoruz.

M. RRauf AAtefl Müteahhit olmak için birbelge, sertifika almak m› gerekecek?

Sabri ÖÖzkan EErbakan ‹nflallah bundansonra böyle olacak. Bundan önce karnevard›. Türkiye’de karne iflin içine girdiktensonra baz› s›k›nt›lar yafland› ama karneyikald›rd›k. Karneden sonra da ifl bitirmelerde,ifl denetlemelerde ciddi s›k›nt›lar gelmeyebafllad›. Öyle ifl bitirmeler var ki o belediyeyisatsan›z o kadar olmaz. Ama al›p geliyorlar,ihalelere giriyorlar. Bu ifller maalesefbilinçsizce gidiyordu. fiimdi sertifikasyonugetirdi¤imiz zaman bu ayn› zamandak›rtasiyeyi de kald›racak. Yani birmüteahhidin sertifikas›nda her fleyi var. Yanimakine park›n›n durumu, mali durumu herfley orada olacak. Avrupa’y› da inceledik.AB’ye üye 25 tane ülkenin bir k›sm›sertifikasyonu kullan›yor, bir k›sm›nda henüzbelirsiz. Onlarda da tam olarak toparlanm›flde¤il. Ama tabii onlarda yap› sektöründebranfllaflma oldu¤u için ciddi s›k›nt›laryaflanm›yor. Yani bugün havaalan› yapansadece havaalan› yap›yor. Baraj yapan barajyap›yor. Bizim müteahhitlerimiz maalesefböyle de¤il. Yani bunlar› sertifikaland›rd›¤›n›zzaman A grubu belli olacak, B grubu, Cgrubu belli olacak.

M. RRauf AAtefl ‹fl yapabilecekleri alanlaragöre de mi sertifikaland›r›lacaklar?

SABR‹ÖZKAN

ERBAKAN

8 / 2008

Sabri ÖÖzkan EErbakan Tabii, tabii yaniböyle olmas› çok s›hhatli. Çünkü belki bukonuda sizler de bizim gibi düflünüyorsunuz.Her önüne gelen, her ifle giriyor. Böyle birfley dünyan›n hiçbir yerinde yok. Herkesinkendi s›n›f›n› bilmesi gerekiyor ve bukonularda AB’yi bilhassa ABD ve Çin’i deinceliyoruz. ABD’de bu sistem oturmufldurumda. fiehir planc›lar› mesela A, B, Ckarnelerine sahip. Onlar bunu çok s›k›tutuyor. Bir planlama yap›laca¤› zaman Agrubu karnesi olan o flehrin plan›n› yapabilirdiye madde koyuyorlar. fiehir planc›lar› busistemi bozmadan yürütüyor. Örne¤in bizyap› denetiminin içine sigortac›l›k sisteminide getirmek istedik. Hem Türkiye hemyurtd›fl›ndaki sigorta flirketleriyle görüfltük.Ancak onlar›n söyledi¤i flu oldu: “Biz sizinmüteahhitlerinize güvenmiyoruz” diyorlar. Oyüzden bu konuda Baflbakan da bize önayak oldu. Dedi ki, “Kardeflim bumüteahhitli¤i tarif edin bakay›m.” Haldeki demüteahhit, inflaattaki de müteahhit... Bunlar›nhepsinin belirlenmesi laz›m.

En az›ndan sermaye sahibi müteahhitlikyapabilir. Buna hiçbir itiraz›m›z yok amaonun ekibinde mutlaka mühendisler,mimarlar, iflin önemine göre elemanlarbulunacak. Bu da devlet taraf›ndan devaml›denetlenecek. Nas›l Sa¤l›k Bakanl›¤›hastaneleri otoriteye ba¤lad›ysa biz deayn›s›n› yapaca¤›z. En az›ndan devlet olarakdenetleyece¤iz. Bunu da yapmam›z laz›m.Bugün özel hastaneleri doktor olmayankifliler de açabiliyor ama baflhekimi doktorolmak zorunda. Bu tip çal›flmalar›m›z fluanda devam ediyor. Yap› malzemelerikonusunda da ‹MSAD’la da ortaklaflaçal›fl›yoruz. Birtak›m çal›flmalar yap›yoruz.Kanun taslaklar› haz›rlad›k. Bunlardan birtanesi olan Yap› Kanunu Tasar›s› haz›rland›.Son flekli verilmek üzere. Yap› ile ilgilimevzuat çal›flmalar›m›zda da baz› yeniliklergetiriyoruz. Baz›lar› yürürlü¤e girdi. Örne¤inYang›n Yönetmeli¤i’ni flu anda yürürlü¤esoktuk. Her yerde bunu anlatmayaçal›fl›yoruz. Yap› Denetim UygulamaYönetmeli¤i’ni de flu anda haz›rlad›k. Buyasamaya yetifltiremedik ama önümüzdekiyasama döneminde ç›kacak. Yap›Malzemeleri Yönetmeli¤i’ni ç›kard›k. fiu andageçerli. Bir de tabii Türkiye için merkezi›s›tma ve s›hhi s›cak su sistemlerinde ›s›nmave s›hhi s›cak su giderlerinin paylafl›m›na

iliflkin yönetmelik haz›rlad›k. Bir-iki y›l içindebütün özel sektörde yap›larda kullan›lacak.Bu konuyla ilgili haz›rlad›¤›m›z enerjiperformans› yönetmeli¤i flu anda devamediyor. Tabii bütün bunlar kentleriilgilendiren konular. Yap› sektörünebakt›¤›n›z zaman kentlerin büyümesindeTürkiye’de ciddi s›k›nt›lar var. Yaniflehirlerimizi gittikçe bozuyoruz. Niyebozuyoruz çünkü imar planlar›m›zda baz›hatalar›m›z var. fiimdi yurtd›fl›na gitti¤imizzaman flehirleflmede ve kentleflmede imardadairesel büyümeler var. Bizde ise maalesefkuzey ve güney band›nda genifllemeleroluyor. Bugün ne kadar yol yaparsan›z yap›no yollar›n kenarlar›na konutlar koydu¤unuzzaman o yolun geçerlili¤ini kaybediyorsunuz.Bunlar› büyük kentlerde yaflamaya bafllad›k.Hiç umulmad›k yerlerde yeni kentler

ERDAL EREN

2008 / 9

oluflmaya bafllad›. Bunu altyap› haz›rlamadanyapt›¤›n›zda flehrin bütününde s›k›nt›yaflamaya bafll›yorsunuz. Otopark sorunuyafl›yorsunuz, altyap› götürmedi¤iniz içinmetro ve ulafl›mda ciddi s›k›nt›lar oluyor.fiehir içinde maalesef y›¤›lmalar oluyor.Bunlar› çözmek mümkün olmuyor. Bunlar›da belediyelerle beraber ciddi bir flekilde elealmak laz›m. Belediyelerle beraber plançal›flmalar›n› h›zland›rmak laz›m. Çünkümaalesef hiçbir belediyenin ciddi bir flekildeplanlama çal›flmas› yapt›¤›n› zannetmiyorum.Keflke baz› imar planlar› Bakanl›k olarak bizedönse, bizim onay›m›zdan geçtikten sonrauygulamaya geçse, çok daha farkl› olur.Önümüzdeki y›l içinde Kentleflme fiuras›yapaca¤›z. Bundan önce 2004 senesindeDeprem fiuras› yapm›flt›k. Orada birçok kararald›k ve bunlar›n bir k›sm›n› uygulamayasoktuk. Kentleflme fiuras›’n›n amac› iseyaflam kalitesini art›rmak. Asl›nda butoplant›n›n özeti olabilir. Afete duyarl›yerleflme ve flehirleflmenin önemini bir keredaha gündeme getirece¤iz. Do¤al ve kültürelvarl›klar›n korunmas› çok önemli. Bu daKent fiuras›’nda ele al›nacak. Kaçakyap›laflman›n tamam›yla konufluluptart›fl›laca¤›n› zannediyorum. Çünkü yabanc›kat›l›mc›lar da olacak. Kaçak yap›laflmaylanas›l mücadele edilmesi gerekti¤ininkurallar›n› koyaca¤›z. Yerel kalk›nma vebelediyelerin durumu, belediyelerin teknikkadrolar›n›n yetersizli¤inin de mutlaka eldengeçirilmesi laz›m. Türkiye’de 23 bin civar›ndabelediye var. Bunlar›n son dönemde birk›sm› kapat›ld› ama yine de fazla. Bunlar›nbir k›sm›n›n altyap›lar› yok. Hepsi ‹llerBankas›’ndan kredi al›yor ve bir k›sm›n›ödeyemiyorlar. Biz mecburen kesiyoruz.Di¤er taraftan d›fl borçlar› çok fazla, onlar›kontrol alt›na alam›yorsunuz. Bir de tabiikentlilik bilincinin e¤itiminin yap›lmas› laz›m.Bir kentte neler olmal›, bir kentte nas›lyaflanmal›, tüm bu bafll›klar› da Kentleflmefiuras›’nda tart›flaca¤›z. Yerel yönetimleri çokciddi bir flekilde ele alaca¤›z. Sürdürülebilirkentsel geliflimlere önem veriyoruz. Ve bukonularda ilke ve stratejileri de yeniden elealaca¤›z.

M. RRauf AAtefl Erdal Bey’in müteahhitlikleilgili de¤erlendirmeleri vard›. ‹nflaatsektörünün önemli oyuncular›n› temsilediyorsunuz. Durumun bir resmini çizelim vemüteahhitlikle ilgili düflüncelerinizi alal›m.

Erdal EEren Teflekkür ederim. Say›nMüsteflar genifl bir yelpazeyle inflaatsektörünün bafll›klar›na de¤indi. ‹nflaatsektörü Türkiye’de GSMH içinde yüzde11’lere kadar direkt yeri olan bir sektör. Buoran yan sanayisiyle ve etkiledi¤i di¤ersektörlerle beraber yüzde 30’lara kadarç›k›yor. Türkiye ekonomisini ne kadaretkileyebildi¤i rakamlarla belli. ‹stihdamaetkisi tart›fl›lmaz. E¤itimsiz insan çal›flt›rabilenve direkt birebir her birimi insanla iliflkilioldu¤u için de Türkiye gibi henüz altyap›s›n›tamamlamam›fl ülkelerin en önemli sektörü.Savafltan veya ekonomik daralmalardan ç›kanülkelerde inflaat sektörü sayesinde ülkeekonomisi canlan›r. Çünkü birebir etkiledi¤i200’den fazla sektör var. Ama bizde maalesefekonomide ne zaman daralma, s›k›flma olsasiyasi yönetenlerimiz hemen “Yat›r›mlar›k›sal›m, inflaat sektörünü k›sal›m” türündeolaya yaklafl›r. Tabii Say›n Müsteflarmüteahhitli¤in tarifinin yap›lmas› ihtiyac›ndanbahsetti. Bu ciddi s›k›nt›lardan bir tanesi.Türkiye’de hem yozlaflman›n nedenlerindenbiri de bu tarifin yap›lmam›fl olmas›d›r.Siyasetçiler ile kamu hazinesi harcamalar›aras›ndaki iliflkinin taraflar›ndan biridir. Bueksiklik toplumda bizim mesle¤imizle ilgilinegatif düflünceler oluflmas›na yol açm›flt›r.

Biz Müteahhitler Birli¤i olarak 2004y›l›nda akademisyenlere toplumda imajaraflt›rmas› yapt›rd›k. Anket sonucunda ilginçbir fley ç›kt›. Toplumun güvendi¤i meslekleraç›s›ndan müteahhitlik en son s›rada... Fakatçok çarp›c› bir fley; doktorluktan sonramühendislik ve mimarl›k ikinci ve üçüncüs›rada itibar gören meslekler. Bu çok çarp›c›bir durum. Meslekten olmayanlar›ntoplumdaki imaj yaralanmas›yd› bu.Kamuoyuyla paylafl›m toplant›lar›m›zda baz›örnekler veriyoruz. Örne¤in bir tanesi; difliniza¤r›d›¤›nda dolgu yapt›rmak için gitti¤iniz diflhekimi difl hekimli¤i fakültesi mezunu olmakzorunda. Diyelim bafl›n›z a¤r›d›, ilaçalacaks›n›z. ‹lac› satan eczane, eczac›l›kfakültesi mezunu olmak zorunda. AmaTürkiye Cumhuriyeti’nde bu binay› birmüteahhit yapt›ysa bu müteahhidin ilkokulmezunu olma zorunlulu¤u bile yok. Türkiyegibi e¤itimi, sosyal standartlar› henüz dünyaortalamas›n› yakalamam›fl toplumlarda birazdevlet ve karar vericilerin, yapt›r›mlar› koyaninsanlar›n suçlu olduklar›n› düflünenlerdeniz.Kurallar› hakikaten koymad›¤›m›z zaman

10 / 2008

maalesef dünyan›n her yerinde cebiylevicdan› çeliflen çok insan var. Türkiye’de debu çok var. Say›n Müsteflar “Türkiye depremülkesi” dedi, do¤rudur. Hakikatendepremlerle birlikte yaflamak zorunday›z.Depremlerin kendi de¤il ama inflaatlar›yapanlar insanlar› öldürür. ‹stanbul’u çokbüyük bir deprem bekliyor diyedüflünüyoruz. 1999 Marmara depremininüzerinden 9 y›l geçti. Bu 9 y›lda, ‹stanbul’unbekledi¤i o büyük depreme yönelik al›nm›flhiçbir tedbir yok. Bu anlamda devletins›¤›naca¤› hiçbir mazeret yok. NedirTürkiye’nin genel dertleri? Türkiye’de dünyaortalamalar›n›n üstünde nüfus art›fl› var.Büyük flehirlerimizin nüfus art›fl› çok h›zl›çünkü iç göç olgusu var. Sadece bugün de¤ilCumhuriyet’in belli bir döneminden beriyap›lm›fl yanl›fl politikalarla ekonomimizi,sosyal geliflmemizi ülkemizin her yerineyaymay› beceremedik. Sanayileflmemiziyayamad›k, insanlar›m›z› do¤duklar› yerlerdedoyuramad›k. Bunlar›n sonucundainsanlar›m›z ya büyük flehirlere gelip,

kapkaçç› diye bir terör olgusu getirdiler.Yahut da bulunduklar› yerde kal›pGüneydo¤u’daki terör problemini Türkiye’ninbafl›na açt›lar. Türkiye Cumhuriyeti’nin bütünaltyap›s›n› yeniden yapacak kadar paray›teröre karfl› harcad›k. Bugün Say›n MüsteflarAB’de de bu sertifikasyonun henüz tamolarak oturmad›¤›n› söyledi. Gündemle deilgili flöyle bir örnek vereyim: BugünlerdeAvrupa’daki meflhur Venedik kriterlerinde birparti kapatmak için laikli¤in yaz›l› olmad›¤›n›da söylüyorlar. Avrupa’da laiklik gibi birmevhum yok ki... Adamlar olmayan birtehlikeyi önlemek için niye kriter yazd›lardemiyor. Türkiye’de düflünsenizeanayasam›zda flöyle bir madde olsa: “Nazizmyasak”. Burada öyle bir fley yok ki.Türkiye’de böyle düflünen bir anayasac›olmaz herhalde. AB’de de zaten nüfus art›fl›yok. Ülkelerinin bütün altyap›s›tamamlanm›fl. Adamlar ekonomilerindekigeliflmiflli¤i art›k insanlar›na yeni evler, yenisokaklar yapmak için harcam›yor. Nas›l daharahat yaflarlar, kültürel geliflmeler, sosyalgeliflmeler daha fazla nas›l olur veyaABD’deki gibi veya AB’deki gibi üçüncüülkelerdeki insanlar›n hayatlar›ndasa¤lanacak etkilerle kendi ülkelerindekiekonomik geliflmifllik nas›l de¤iflir diyebak›yorlar. Bu nedenle sertifikasyonun henüzAB’de de tam uygulanam›yor olmas› bizimörne¤imiz olmamal›.

M. RRauf AAtefl Sertifikasyonu destekliyormusunuz?

Erdal EEren Tabii ki, kesinlikle ihtiyaçoldu¤unu düflünüyorum. Türkiye’detan›flt›¤›n›z zaman 200 binden fazla insansize inflaat müteahhidi kartviziti veriyor. 200binden fazla insan flu an Türkiye’de inflaatmüteahhidi. Kamuya ifl yapmak üzere elindebelge olan, eskiden kamu müteahhitlikbelgesi flimdi ifl denetim ve deneyim belgesiolan say› bile 75 bin. Bu 75 bin bile AB’yeüye ülkelerin tamam›ndaki müteahhitsay›s›ndan fazla.

M. RRauf AAtefl Sizin üyeniz kaç kifli?Erdal EEren Türkiye Müteahhitler Birli¤i

üyesi 143 flirket var. Bu 143 firmaTürkiye’deki ana altyap›n›n yüzde 70’iniyapm›fl. Uluslararas› yap›lan ifllerin de yüzde90’›n› yapm›fllar. fiimdi öyle bir fley ki 143bile baz› ülkelerle k›yasland›¤›nda ilginç.

M. RRauf AAtefl Peki sizce 75 bin de 200 binde fazla. Gerçe¤i ne olmal›?

fiAM‹LÇAPAR

2008 / 11

Erdal EEren ‹spanya’da ‹spanyolUluslararas› Müteahhitler Birli¤i, IrakSavafl›’ndan sonra bizimle temas kurdu.Irak’ta bizimle beraber ifl yapmak istediler.Biz de tabii istiyorduk. Irak’ta koalisyonkuran ve oraya asker gönderen ülkelereoralar›n iflleri verilecekti. Biz 2 Mart gibimuhteflem bir operasyon yapt›¤›m›z içinIrak’ta söz hakk› alamam›flt›k. Dolay›s›yla“‹ngiltere, ABD, ‹spanya gibi ülkelerinmüteahhitleriyle temas kural›m, nas›lsaonlar›n canlar› k›ymetli, ifli al›rlar ama ifli bizyapar›z” diye düflünmüfltük. ‹spanyaUluslararas› Müteahhitler Birli¤i’nin 10 taneüyesi var. ‹spanya uluslararas› müteahhitkimli¤iyle ifl yapma yetkisini 10 firmayavermifl. Bu 10 firma bir ülkede büyük birproje ald›¤›nda belki 20-30 alt firmas›na iflipaylaflt›r›yor. Ama yurtd›fl›na gittiklerinde‹spanyol müteahhidi olarak ülkeyi temsileden 10 firma var.

Bizde yurtd›fl›na gidiflle ilgili de hiçbirümit yok. fiimdilerde buna çabal›yoruz.Diyoruz ki uluslararas›na gitmesi için herfirmaya izin vermeyelim. Çünkü yapt›¤› heryanl›fl bizim dünya pazar›ndaki itibar›m›z›etkiliyor. Türkiye’de büyük problem yap-satsektöründe olmam›z. Sertifikasyonudesteklememizin en önemli nedeni bu. Dahaönce araban›z› park etti¤iniz arsan›n hemenyan›ndaki bofl arsada bir yaz boyuncadiyelim ki birisi seyyar karpuz sat›yor. Sonrao adam›n dedesinden ona bir toprak kal›yorve arsan›n üzerine 9 katl› bir bina yap›yor.Hiç kimse “Sen inflaat yapmay› ne zamanö¤rendin?” demiyor. O adam binan›n d›fl›n›biraz süslü yaparsa, Tepe ‹nflaat ya da

Mesa’n›n yapt›¤› dairelerden 1 milyar ucuzasat›yor diye hepimiz sat›n al›r›z. Yani bumasan›n etraf›nda oturan insanlar olarak daal›r›z. Bizler kendimize almay›z belki amakay›nvalidemize ya da k›zkardeflimize al›r›z.Ondan sonra deprem olur ya da dahakötüsünü söyleyeyim deprem bile olmaz. Birkamyon fazla h›zl› geçti¤i için apartmançöker. Ya da 2 parsel ötedeki bir apartman›ninflaat›n›n temeli kaz›l›rken buradakiapartman y›k›l›r. Bunun örnekleri varTürkiye’de. ‹nsanlar ölür. fiu anda Türkiye’deYalova depreminin örnek simgesi Veli Göçerd›fl›nda yapt›klar›ndan dolay› ceza alan ya dahapiste olan bir daha inflaat yapmas›yasaklanan müteahhit yok. Çin’de depremoldu, okullar y›k›ld›. O okullar›n inflaat›n›yapan müteahhitler idam cezas›ylayarg›lanacak. Malzemeden çald›¤› belirlenirseidam edilecekler. Bizim Marmara Bölgesi’ndeolan depremde herkes çöken binalarda denizkumu kullan›ld›¤›n› ispat etti. Bunlar buülkenin inflaat sektöründe insan hayat›n›paradan de¤ersiz yapan fleyler. Adamadiyorsunuz ki, “Sen hiçbir fley olamad›ysanmüteahhit olabilirsin”. Yapt›r›m›n›z, engeliniz,regülasyonlar›n›z, sertifikan›z yoksa bunlarbu ülkede yaflayan insanlar›n bafl›na gelecekfleylerdir. Bu sektörümüzün s›k›nt›l›, ay›pk›sm›.

Bunun bir baflka baca¤›, yetkiler yerelyönetimlere veriliyor. Say›n müsteflar dadiyor ya imar plan› yetkileri, naz›m plan›keflke yeniden bakanl›¤a verilse diye. Bizhavaalan›ndan gelirken TEM’de çok ciddi birtrafik vard›. Büyükdere Caddesi’ne girdik.Galiba Büyükdere Caddesi 24 saat trafik

“TÜRK‹YE’DE ‘TÜRK T‹P‹ MORTGAGE’ UYGULANIYOR”

Türk müteahhitlik ve inşaat sektörü dünya çapında çok büyük bir yere oturmuş durumda.Teknoloji ve mühendislik bilgisi olarak hiçbir ülkeden geri kalmışlığımız yok. Dünya çapında bukadar başarıya ulaşmış müteahhitlik sektörünün kendi ülkesinde bu kadar en alt sırada itibar görenbir yapıya ulaşmış olması gerçekten üzerinde çok düşünülmesi gereken bir konu.

Bütün yabancı araştırmalarda, dergilerde herkes İstanbul ve Türkiye’den bahsediyor. Çünküinanılmaz bir potansiyel var. Ama rakamlara bakıldığında Türkiye’deki konutların yüzde 60’ınaiskan alınmadığı ortaya çıkıyor. Deniyor ki mortgage bu ülke için hayati önem taşıyan bir yapıdır.Ama farkında mısınız ki iskanı olmayan hiçbir konut mortgage havuzuna girmeyecektir. Bunuyapmadığınız sürece gayrimenkuller ancak ‘gayrimenkul’ olarak kalır, hiçbir zaman menkul değerolmaz. Mortgage’ın ana kuralı budur zaten. Türkiye’de ise “Türk tipi bir mortgage” var. Bizimkikonut kredisi tipinde mortgage’a benziyor. Aslında konut kredisi de değil, bildiğiniz ticari kredi.Konut yoksa kat irtifakı tapusu üzerinden de ipotek koyuyorlar. Bu gözle değerlendirdiğinizde hiçbirzaman mortgage havuzunda büyüyemeyeceğiz. Bu çok büyük bir problem.

ŞAMİL ÇAPAR

12 / 2008

yafl›yor. Hatta yürüyerek daha h›zl›ulaflabiliyoruz gidece¤imiz yere. Bu caddeninüzerinde Maslak’ta Mashattan diye bir projevar. 4 bin tane ev. Orada insanlar yaflamayabafllayacak. ‹stinye Park’›n orada konutlarvar. Sonra Safire diye bir blok yap›l›yor.Sonra Zorlu Holding’e verilen Karayollar›arazisi var. Sonra Dubai fieyhi’ne verilen veyat›r›mlar yap›laca¤› belediye baflkan›taraf›ndan ilan edilen bir arsam›z var. Onunüzerine de kuleler yap›lacak. Bunlar›toplad›¤›m›z zaman bu caddenin üzerineyaklafl›k 10 bine yak›n daha yeni ifl merkezi,daire veya ünite eklenecek. Bu caddenin nealtyap›s› ne de trafi¤i bunu kald›rabilir.Bunlar›n hepsi o caddenin mevcutsakinlerinin hayat›n› iflkence halinegetirmekle eflde¤er. ‹stanbul’un BüyükflehirBelediyesi var, mimar› var vs. Ben Bitlisliyim.Bitlis Belediyesi’nde mühendis yok. BitlisBelediyesi’ne karayollar› planlamas›n›ndevredildi¤ini düflünün. Bitlis Belediyesi’ne oflehrin kanalizasyonunun, altyap›s›n›n,imar›n›n hepsinin kararlar› devredilecek. DS‹,Karayollar› Genel Müdürlü¤ü iptal edilecek.O kentte böyle bir altyap› yok. Hepimize hoflgeliyor ama bunlar›n hepsi bu ülkeninimkanlar›n›, geliflmifllik seviyesini, e¤itimseviyesini dolay›s›yla da insanlar›n›n kendiadlar›na karar verme yetenek ve seviyesinigörmeden yap›lan düzenlemeler vehepimizin hayat›n› etkiliyor. Her zamansuçlanan taraftay›z. Ben ODTÜ ‹nflaatFakültesi mezunuyum. Hiç s›n›fta kalmasam,18 sene ailem beni okutmak zorunda. Amaondan sonra diyelim ki Bitlis’de ilkokulu bilebitirmemifl bir hemflehrim dedesinden birarsa kal›nca onun üzerine bir apartmanyapacak ve sonra olacak büyük müteahhit vebeni ifle alacak. Böyle bir fley var m›? Böylebir fley olunca her depremden sonra analara¤lar, ülke mahvolur. Bunu çözmek laz›m.Bunun iki baca¤› var. Bana göre biri toplumçünkü bizim siyasetçilerimiz vebürokratlar›m›z bu kadar y›lda bu ifli do¤ruyerlere koyamad›lar. Herhalde koymakistemediler çünkü bilmemeleri mümkünde¤il. fiu anda mecliste mühendis, mimar vemüteahhit kökenli milletvekili say›s› 100’denfazlad›r. Bizim kurallar koymam›z laz›m.Baflka türlü olmuyor. Bak›n›z, san›r›m‹stanbul’un ulafl›m sorunu yok! Neden,çünkü ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi’nintrafik komisyonu 4 y›lda hiç toplanmam›fl.

Ama imar komisyonu günde ortalama 3 defatoplanm›fl. Yani birilerinin arsalar›n›n imarde¤erleri yükseltilip rant verilmifl. Bu yaln›z‹stanbul için geçerli de¤il. Ankara’dahepimizin gözünün önünde koca AtatürkBulvar› otoyol oldu. Hiçbirimizin bundanhaberi olmad›. “Bunun müteahhidi kimdir?”dedik, gazetelere ç›kt›k. Sonra biri ç›kt› ve“Onlar›n haberi yok. Ben 40 y›ld›r inflaatsektörünün içindeyim” dedi. Araflt›rd›k adam40 y›ld›r büst sat›yormufl. Bir tane büstfabrikas› varm›fl. Yani daha önce hayat›ndahiçbir tane inflaat taahhüt ifli yok. AmaAtatürk Bulvar›’n›n kilometrelercebüyüklükteki inflaat› bu kifliye verilmifl Say›nMelih Gökçek taraf›ndan. Hiç bunlar›n›nhesab›n›n soruldu¤unu gördük mü biz buülkede? O zaman bunlar›n sorumlular› birazda bizleriz. Zümrüt Apartman›’n› yapanmüteahhidin tekrar yapt›¤› apartmanlar›inan›n insanlar›m›z sat›n al›yordur. Dahakötüsünü söyleyeyim. Depremden sonraFlorya’da, Yeflilköy’de bir sürü apartmanboflald›. Çatlaklar› vard›. ‹nsanlar Beykoz

2008 / 13

taraf›na gitti, Beykoz taraf›nda ev fiyatlar›yükseldi, Yeflilköy’de düfltü. ‹nsanlar rüflvetvererek a¤›r hasarl› evlerini az hasarl› halegetirtti. Sonra evin çatlaklar›n› s›vayla tamirettirip di¤er kirac›lar da gelsin diye kendiailesiyle o apartmana tafl›nd› apartman›nsahibi. Bunun izah› da flu: “Deprem bu, birdaha ne zaman olur?”

Bizler inflaat sektöründe dünyan›n hertaraf›na gidip ekmek kazanmaya, Türkinsan›na istihdam yaratmaya çal›fl›yoruz.Rekorlar k›r›yoruz. Kendi ülkemizde o kadarçok inflaat ifli var ki, do¤ru planlansa,kaynaklar do¤ru yere gitse her yeri yenidenyapar›z. Mevcut hükümetimiz duble yollaryapar. O duble yollar›m›z›n müteahhitlereihale edilen yollardan çok daha ucuzaoldu¤u iddias›yla böyle bir projeye ç›k›l›r.Allah göstermesin bugün devletin birmekanizmas›ndaki bir kifli ç›k›p “Bu dubleyollar gerçekten kaça mal oldu? Bunuhesaplay›n” dese karayollar›ndan Baflbakan’akadar herkes hesap vermekten flafl›r›r. Çünküher yol 4-5 defa yap›l›yor, içine kamyon

düflse kaybolacak çukurlar var hala. Bunlar›nhepsi toplumun insanlar›n›n kendisorunlar›na sahip ç›kmamas›na gelipdayan›yor. O zaman insan›n akl›na birazdaha totaliter devlet yap›s› geliyor. Kurallarkoysun, yapt›r›m›n› yaps›n. Onun için biz butip kurallar›, sertifikasyonu destekliyoruz.Çünkü baflka türlü toplumun kendi kendinesosyal seleksiyon yapt›¤›n› göremiyoruz.Hayal k›r›kl›¤›m›z var.

M. RRauf AAtefl Siz fiamil Bey konut veinflaat sektörünü nas›l görüyorsunuz? Bumortgage krizi sektörünüzü nas›l etkiledi veönümüzdeki dönemde neler olur?

fiamil ÇÇapar Gerçekten Türk müteahhitlikve inflaat sektörü dünya çap›nda çok büyükbir yere oturmufl durumda. Teknoloji vemühendislik bilgisi olarak hiçbir ülkeden gerikalm›fll›¤›m›z yok. Hatta Türkmühendislerinin dünya piyasas›nda çok dahak›vrak zekal›, kabiliyetli oldu¤u, disiplinleraras› düflünme yetene¤inin çok daha fazlaoldu¤u da her yerde söylenir. Dünyaçap›nda bu kadar baflar›ya ulaflm›flmüteahhitlik sektörünün kendi ülkesinde bukadar en alt s›rada itibar gören bir yap›daolmas› gerçekten üzerinde çok düflünülmesigereken bir konu. Asl›nda her fleyde birdenge var. Bütün sistemler de bunun üzerineoturur. Bunu biraz daha geniflletirsek asl›ndaher avantaj yan›nda dezavantaj›n› getiriyor.2007 y›l›n›n sonunda ‹stanbul Finans Merkezikonu bafll›kl› bir 5’inci Finans GayrimenkulZirvesi yap›lm›flt›. Orada da bir oturumplanlanm›flt›. Panellerden bir tanesigayrimenkul, inflaat ve finans sektöründenbeklentiler idi.

Orada flöyle bir anekdot anlatm›flt›m:Türkiye’nin bütün gayrimenkul, konutihtiyaçlar›na bakt›¤›n›zda bu h›zla gidilirse,nüfus art›fl›, hatta nüfusun çok büyük biretkisi olmasa da genç nüfusun evlenmesi, iflyaflam›na girmesi nedeniyle 7 milyon adetkonut ihtiyac›ndan bahsediliyor. Her eve 3kifli yerlefltirseniz 21 milyon Avrupa’daki pekçok ülkeden fazla bir inflaat hacmine tekabülediyor. Bu ne demek? Bu bir potansiyel.Asl›nda 21’inci yüzy›la gelmifl, halageliflmekte olan bir ülke için de ciddi bireksiklik. Bu sistemi düflündü¤ünüz zamanevet, çok güzel. Bütün yabanc›araflt›rmalarda, dergilerde herkes ‹stanbul veTürkiye’den bahsediyor. Çünkü inan›lmaz birpotansiyel var. O zirvede de dedim ki tamam

EM‹N SAZAK Türkiye Müteahhitler Birli¤iüyelerinin büyük k›sm› yurtd›fl›ndafaaliyet gösteriyor. Toplamda bugünekadar 30 küsur y›lda 60 küsur ülkedefaaliyet gösterdiler. 105 milyar dolar›nüzerinde ifl bitirdiler. 2007’de al›nm›fl iflmiktar›, 19,5-20 milyar dolar civar›nda.Son 4 y›l içinde bu rakam, h›zl› birflekilde artarak devam ediyor.Yurtd›fl›ndaki faaliyetlerin içindefirmalar›m›z›n en büyük s›k›nt›lar› teminatmektubu. Bunun ötesinde çal›flm›fl oldu¤umuzülkeler, genelde geliflmekte olanülkeler. Dolay›s›yla sistemlerini, finansalsistemleride dahil olmak üzereyeterince yerine oturtamam›fl ülkeler.Buralarda karfl›laflt›¤›m›z sorunlardan birtanesi de politik risk. Buna yönelikMüteahhitler Birli¤i olarak hükümetnezdinde çok giriflimlerimiz oldu, amaaç›kças› henüz bir sonuç eldeedemedik. Bu sorunu gidermek içinburaya acilen sermaye aktar›lmas› vepolitik risk sigortas›n›n devreye sokulmas›gerekiyor. Onun d›fl›nda biz tabii 2001y›l› bankac›l›k krizinden beri yurtd›fl›ndakiteminat mektubu sorunlar›n› yo¤un birflekilde yaflamaktay›z. Ayr›ca,firmalar›m›z›n uluslararas› denetimsistemlerine aç›lmalar› gerekti¤inidüflünüyoruz.

14 / 2008

bu güzel. Bu foto¤raf› tespit ettik. Ama 2tane unsuru var. Gelin bu ürünü nas›lyapt›¤›m›za, geçmifl y›llardakiperformanslar›m›za göre bir ›fl›k tutmayaçal›flal›m. Bir yorum yapmaya çal›flal›m.Geçen ayki Capital’in Mortgage ekinde birtablo vard›. Son 10 y›lda ruhsat ve iskanal›nanlar tablosunu ben finans zirvesinde dekullanm›flt›m. Onu topluyorsunuz. Ortalamabir konut projesinin 2 y›l oldu¤unudüflünerek tabloyu yorumlarsan›z 2 y›lflafl›rtmayla iskan al›nan ve ruhsat al›nanlar›toplad›¤›n›zda konut adedinin yüzde 60’›naiskan al›nmad›¤› ortaya ç›k›yor. Ruhsatalmayanlar› söylemiyorum. O istatistik veortalamalardan giderseniz böyle bir sonuçç›k›yor ortaya. Bu flu anlama geliyor:Türkiye’nin 7 milyon konut ihtiyac› varsa, 10-15 y›l içinde bu 7 milyon konut da e¤er inflaedilirse, bu 7 milyon konutun yaklafl›k 3milyonu iskans›z olacak. fiimdi gayrimenkulsektörü finans sektöründen ne bekler? Birkere her ülke kendi geliflmesinde, ça¤atlamas›nda baz› yol ayr›mlar›na gelir, baz›f›rsatlar elde eder. E¤er biz bu f›rsatlar› do¤rukullanabilirsek gerçekten bir gün geliflmifl birülke haline gelmemiz kuvvetle muhtemel.

M. RRauf AAtefl fiu anda y›lda kaç konutüretilip teslim ediliyor?

fiamil ÇÇapar ‹skan al›mlar›na bakarsan›zbaz› y›llarda 100, baz› y›llar 200, baz› y›llar300 bin. Bir de kay›t d›fl› olanlar var onlar›hiç söylemiyorum. Türkiye’de yap›lanbinalar›n sadece yüzde 30’u imarl›. Kaydagirmedi¤i için gerçek rakam› bilemiyoruz.‹skan ne demek? ‹skan, geçerli olan bütünimar mevzuatlar›na, geçerli olan bütünplanlara, deprem yönetmeli¤ine, s›¤›nakyönetmeli¤ine, ›s› hesaplar›na uygun birinflaat yap›yorsunuz demektir. Söz verdi¤inizüzere bu inflaat›n›z› tamamlay›p teslimetmeniz anlam›na gelir iskan.

Barda¤›n dolu taraf›ndan bakmayaçal›fl›nca 1/1000’lik 1/5000’lik planlara bütünruhsatlar› al›rken siz zaten ülkenin 26kuruluflundan onay al›rs›n›z. Sivil savunma,yang›n, itfaiye gibi biri atlasa di¤eri yakalargibi bir umut içinde olmak zorundas›n›z.Buna ra¤men ‹stanbul’un yüzde 60-70’ininiskan› yok. Baflka bir taraf› daha da var o daflu, ülkenin en büyük giderlerinden birisienerji giderleri. Yani Türkiye enerjikonusunda d›flar›ya kesinlikle d›fla ba¤›ml›bir ülke. Ve biz her y›l 40 milyar dolar para

harc›yoruz. ‹zolasyonun ne demek oldu¤unubizim gibi bir ülkenin çok daha iyi biliyor veyorumluyor olmas› laz›m.

M. RRauf AAtefl ‹nflaat ruhsat›n› ald›ktansonra 10-15 y›lda bitireceksin diye bir kuralvar m› iskanla ilgili?

fiamil ÇÇapar Öyle bir fley yok. Bizgitti¤imiz her yerde insanlara tapu isteyindiyoruz. “Tapumuz var” diyorlar ama o katirtifak› tapusu. Kat irtifak› tapusu ruhsattan 2gün sonra matbaadan ç›kar size verilir.Bunun inflaatla, inflaat›n tamamlanmas›ylaalakas› yok. O arsa pay› tapusudur. Bütünbunlar› üst üste koydu¤umuz zaman asl›ndaiskan› istemek ne demek? Türkiye’nin ›s›izolasyonuyla ilgili bütün enerji, ›s› kay›phesaplar› yap›larak o binan›n ›s› izolasyonuvard›r demektir. Burada çal›flan iflçinin büyükk›sm›n›n sigortas› ödeniyor, depremyönetmeli¤ine uygun yap›lm›flt›r, s›¤›na¤›vard›r demektir. Finans sektöründekitemsilcilere de flunlar› söyledik: Sizdiyorsunuz ki mortgage bu ülke için hayatiönem tafl›yan bir yap›d›r. Ama fark›ndam›s›n›z ki iskan› olmayan hiçbir konutmortgage havuzuna girmeyecektir. Bunuyapmad›¤›n›z sürece gayrimenkullergayrimenkul olarak kal›r hiçbir zamanmenkul de¤er olmaz. Mortgage’›n ana kural›budur zaten. ‹skan› olmad›¤› zaman, odairenin ba¤›ms›z tapusu yoksa, bunamortgage verilmez. Türkiye’de Türk tipi birmortgage var, o baflka bir fley. Uygulanansistemin mortgage derinli¤inin tek sermayeside budur. Baflka bir fley yok.

Asl›nda bitmifl eve mortgage verilir.Bizimki “konut kredisi tipinde mortgage”abenziyor. Asl›nda konut kredisi de de¤ilbildi¤iniz ticari kredi. Karfl›l›¤›nda da ilgilimüteahhit bankaya gidip kefillik eder,“Müflteri ödeyemezse ben bunu al›r›m” diye.Konut yoksa kat irtifak› tapusu üzerinden deipotek koyuyorlar. Bu gözlede¤erlendirdi¤iniz zaman hep gayrimenkuldekalaca¤›z hiçbir zaman menkul de¤eredönemeyece¤iz, mortgage havuzunda hiçbirzaman büyüyemeyece¤iz. Bu çok devasa birproblem. Finans sektörü ne yapabilir?

Emin SSazak Taahhüt sektöründe sonzamanda a¤›rl›kl› olarak yurtd›fl›nday›z.

M. RRauf AAtefl Taahhüt ifllerinizin ne kadar›yurtiçinde ve yurtd›fl›nda? Yoksa tamam›yurtd›fl›nda m›?

Emin SSazak Tamam› de¤il. Böyle olmas›n›

2008 / 15

arzu etmiyoruz ama ne yaz›k ki son 3-4 y›liçinde ifllerimizin yüzde 90’› yurtd›fl›nda.

M. RRauf AAtefl Yurtd›fl›na gitmenizin birnedeni de buradaki altyap› yat›r›mlar›n›n,büyük ihalelerin azl›¤›d›r. Buna dade¤inebilirseniz sevinirim.

Emin SSazak Tabii ki memnuniyetle.Asl›nda Türkiye’de baflkan›m›z›n da söyledi¤igibi Türkiye Müteahhitler Birli¤i üyelerininbüyük k›sm› yurtd›fl›nda faaliyet gösteriyor.Bu firmalar›m›z›n da dönemsel olarakyurtd›fl›na ç›kt›klar› dönemler vard›r.Bakt›¤›n›z zaman ilk 70’lerde SuudiArabistan’a ç›k›fl vard›r. 80’lerin ikinci yar›s›ve 90’lar›n ikinci yar›s›nda da yurtd›fl›na ç›k›floldu. Bu SSCB’nin da¤›lmas›ndan sonrabölgedeki ihtiyaçtan ve yat›r›m f›rsatlar›n›nde¤erlendirilmesinden kaynakland›. Bir deson dönemde 2000 y›l›ndan itibaren sonderece önemli bir yurtd›fl›na ç›k›fl oldu.Burada 2 neden var. Bir tanesi yurtiçindekiyat›r›mlar›n dalgalanmas›, ikincisi petrolfiyatlar›n›n yükselmesiyle petrol ve do¤algazkayna¤›na sahip ülkelerin yat›r›mportföyünün h›zl› bir flekilde yükselmesi.Bunlara bakt›¤›m›z zaman da bu ülkeler

genellikle Türkiye’nin yak›n co¤rafyas›ndakiülkeler. Ortado¤u ve Kuzey Afrika dedi¤imizbölge. Dolay›s›yla konut sektörünün çokdetayl› büyük problemleriyle bugüne kadarçok karfl›laflmad›k. Ama taahhüt sektörününgetirdi¤i problemleri günbegün yafl›yoruz.

M. RRauf AAtefl Yurtd›fl›ndaki f›rsatlar ve buf›rsatlar› de¤erlendirmek için kamunun sizinönünüzü açmak için yapmas› gerekenlerneler olabilir? Yeni f›rsatlar yine sayd›¤›n›zco¤rafya için mi geçerli yoksa yenico¤rafyalar için yeni stratejiler gerekir mi?

Emin SSazak Ben hem Yüksel ‹nflaat hemMüteahhitler Birli¤i Baflkan Vekili olarakcevap verece¤im. Çünkü problemlerinbaz›lar› flirketler için spesifik baz›lar› dahafarkl›. Türk müteahhitleri sadece söylemifloldu¤um bölgelerde çal›flm›yor. Toplamdabugüne kadar 30 küsur y›lda 60 küsurülkede faaliyet gösterdiler. 105 milyar dolar›nüzerinde ifl bitirdiler.

M. RRauf AAtefl Son 30 y›lda m› 105 milyardolarl›k ifl yap›ld›?

MEHMET GÖÇMEN İnşaat, Türkiyeiçin hem büyüklük olarak hem yarattığı

istihdam açısından çok önemli bir sektör.Hele Türkiye gibi çok çocuk sahibi olmanın

teşvik edildiği, ama bunun yanındaeğitimsizliğe çözüm bulamamış bir ülkede,

eğitimsiz iş gücünü en rahat istihdamedebileceğiniz sektörlerden bir tanesi bu.

Belki de maalesef de bahsedilen tümsorunların kaynağında da bu var. Ama

bunun yanında birtakım iyi noktaları da var.Şu anda Türk ekonomisinin en kırılgan

noktası cari açıksa inşaat sektörü önemlioranda yerli katma değeri yüksek olan bir

sektör. Artı yurtdışından getirdiği döviz var.Dolayısıyla Türkiye’nin cari açık problemineönemli katkı yapan sektörlerden bir tanesi.Ama tabii Türkiye’nin gelişmesi daha hızlı

olduğu için inşaat sektörünün ekonomidenaldığı pay yıllar içinde düştü. Bugün

geldiğimiz noktada aldığı pay yüzde 10-11arasında. İnşaat sektöründeki resmi

segmentasyona baktığımız zamandünyada olmayan bir yapı Türkiye’de var.

İnşaat sektörünün yarısından fazlası, belkiyüzde 60’a yakını konut inşaatından

oluşuyor. Konut dışı, alt yapı ve sınaiyapılar yüzde 25-30’larda. Böyle bir yapı,

dünyada sürdürülebilir bir yapı değil.

16 / 2008

Emin SSazak Do¤rudur. 2007’de al›nm›fl iflmiktar› 19,5-20 milyar dolar civar›nda. Son 4y›l içinde bu rakam h›zl› bir flekilde artarakdevam ediyor. Yurtd›fl›ndaki faaliyetleriniçinde firmalar›m›z›n en büyük s›k›nt›lar›teminat mektubu. Bunun ötesinde çal›flm›floldu¤umuz ülkeler genelde geliflmekte olanülkeler. Dolay›s›yla sistemlerini yeterinceyerine oturtamam›fl ülkeler. Buralardakarfl›laflt›¤›m›z sorunlardan bir tanesi depolitik risk. Bunu 80’li y›llarda Libya’dayaflad›k. Firmalar›m›z Libya’da tahsilatlar›n›yapamad›lar. Bu problem bugünlere kadaryans›d›. Bunun içinde bu sadece Libya’ylas›n›rl› de¤il. Genelde çal›flt›¤›m›z ülkelerçal›flma koflullar›n›n zor oldu¤u yerler.Buralarda bizim en büyük ihtiyac›m›z politikrisk sigortas›n›n oluflturulmas›. Buna yönelikMüteahhitler Birli¤i olarak hükümet nezdindeçok giriflimlerimiz oldu ama aç›kças› birsonuç elde edemedik. Bu sorunu gidermekiçin acilen sermaye aktar›lmas› ve politik risksigortas›n›n devreye sokulmas› gerekiyor.Onun d›fl›nda tabii 2001 y›l› bankac›l›kkrizinden beri yurtd›fl›ndaki teminat mektubusorunlar›n› yo¤un bir flekilde yaflamaktay›z.Bunun sebeplerinden bir tanesi kapat›lanveya kapat›lmak zorunda kalan bankalar›nbüyük bir bölümünün müteahhitliksektörüne yak›n bankalar olmalar›yd›. Bunlarpiyasadan çekilince önemli bir boflluk olufltu.Ayr›ca genel olarak bankac›l›k sektörüsermaye daralmas› yaflad›.

2001 y›l› krizi neticesinde ortaya ç›kanyurtd›fl›ndaki imaj sorunu finans sektörününegatif etkiledi. Bunlar›n hepsini üst üstekoyunca özellikle yurtd›fl›ndaki büyükprojelere girmek istedi¤imizde nakitkonusunda s›k›nt› yaflamaya devam ediyoruz.Bunu aflabilmek için çeflitli giriflimlerimizoldu ama ben art›k son zamanlarda bunudevletten beklemenin pek bir fley ifadeetmedi¤i düflüncesine daha çok inanmayabafllad›m. Neticede firmalar›m›z kendiçözümlerini de üretmek zorunda kal›yorlar.Üretebilen firmalar›m›z da yurtd›fl›nda iflalmaya devam edebiliyor. Bunlar›n baz›lar›çeflitli mekanizmalar› devreye sokarak dahayüksek maliyetlerle teminat mektubu eldeedebiliyorlar. Sonuç olarak önümüzdekidönemde en çok üzerinde durmam›zgereken konu teminat mektubu. Zamanzaman biz Müteahhitler Birli¤i olarakBankalar Birli¤i ile de teminat mektubu

sorununa nas›l bir ortak çözümbulabilece¤imizi görüflüyoruz. BankalarBirli¤i’nin de önemli mesajlar›ndan bir tanesimüteahhitlik sektörünün biraz daha fleffafbilançolarla kendilerine gelmesi fleklindetavsiyeleri idi. Buna yüzde 100 kat›l›yorum.Bu konuda firmalar›m›z› biz de MüteahhitlerBirli¤i olarak yönlendirmeye çal›fl›yoruz. Birdefa uluslararas› denetim sistemlerineaç›lmalar› gerekti¤ini düflünüyoruz.Uluslararas› denetim sistemlerine aç›lmalar›onlar›n bilançolar›n›n bankalar taraf›ndandaha kabul edilebilir hale gelmesinisa¤layacak. Çünkü girmifl oldu¤umuzprojeler art›k bizlerin sahip olmufl oldu¤ugayrimenkullerin ipotek edilmesiyle finanseedilebilecek projeleri çoktan aflt›. 20 milyardolarl›k projeler toplam›n› netice itibar›yla100 tane firmam›z bile alsa firma bafl›nadüflen rakam çok ciddi. Sadece ipotekvererek bu mektuplar› sa¤layabilmek zor.

M. RRauf AAtefl Peki nas›l yap›yorsunuz?Örne¤in sizin yürütmekte oldu¤unuz veyayeni ald›¤›n›z bir projenin büyüklü¤ü birkaç100 milyon dolar. Nas›l hallediyorsunuz?

ORHANTURAN

2008 / 17

Emin SSazak Bugünden yar›na birden biregerçekleflecek bir konu de¤il. Biz uluslararas›denetime 2000 y›l›nda geçtik. Bugüne kadaruluslararas› denetimi kesintisiz devamettiriyoruz. 3-4 y›l öncesinden itibaren deuluslararas› bankalarla irtibata geçtik. fiimdikonjonktürün de biraz faydas› oldumuhakkak. fiunu bilmek laz›m: ÖzellikleOrtado¤u’da biraz evvel bahsetti¤im gibipetrol gelirlerinin yükselmesiyle ortaya ç›kan,yükselen bir pazarda ve paran›n bol oldu¤ubir piyasada bankalar da tabii kendilerinemüflteri ar›yor. Bunu yaparken özellikleuluslararas› bankalardan bahsediyorum.Kendilerinin önüne fleffaf bir bilançogeliyorsa biraz daha s›cak bak›yorlar. Bizimde böyle bir avantaj›m›z oldu aç›kças›.Uluslararas› denetim yap›s›na biraz erkenbafllam›fl olmam›z, bilançolar›m›z›fleffaflaflt›rmam›z, bizim son 3-4 y›l içindeyurtd›fl›nda alm›fl oldu¤umuz projelere direktyurtd›fl›ndan kredi sa¤lama imkan› verdi.Burada biraz Türkiye’deki bankalar›neksikli¤i var. Bu da kendi yap›lar›ndankaynaklanan eksiklikler. Geneldebankalar›m›z uzunca y›llar esas gelirlerinihazine bonolar›ndan elde ettiler. Dolay›s›ylaekonomistlerin d›fl›nda çok büyük birkadroyu bar›nd›rma zorunluluklar› yoktu.‹nflaat sektöründe bir proje kredilendirmesideyince o projenin biraz detay›na inmelerigerekiyor. O proje için biraz inflaattananlayan bir ekibin orada bulunmas›gerekiyor. Önünüze gelebilecek bir iflprogram›, bir nakit ak›fl›n› ifl program›do¤rultusunda de¤erlendirebilmeyi birazdaha iyi anlayabilmeleri gerekiyor. Bu tipyap›lar› bulunduran banka say›m›z ne yaz›kki çok fazla de¤il. Bugün itibariyle bile ancak

bir elin parmaklar› kadar... Son dönemde2002-2003’ten sonra gerçekleflen bankalar›nyurtd›fl›na sat›fllar›yla kabuk de¤ifltiren finanssektörümüzün de bir problemi Türkiyepazar›na girmifl olan yabanc› bankalar›nhenüz kurumsal piyasalar› çok fazla hedefkitle olarak görmemifl olmalar›. Birincihedefleri tüketici finansman› noktas›ndabulmalar›. Tüketici finansman› riski en h›zl›,en kolay ve rahat bir flekilde da¤›tabildikleribir pazar oldu¤u için öncelikleri oldu.Asl›nda flimdi yavafl yavafl kurumsalprojelere, yat›r›m projelerine ve hattamüteahhitlik sektöründe uzun vadeli yani 3-4y›l ba¤lanm›fl olacak bir mektuba, kendisermayelerinin bir k›sm›n› ba¤lama noktas›nageliyorlar. Belki burada yabanc› temsilcibaz›nda faaliyet gösterip de gerçek anlamdafaaliyeti olmayan bankalar›n, firmalar›nyurtd›fl›ndaki projeleri desteklemesindenkaynaklanan bir heyecan da olabilir. Bubenim flahsen Müteahhitler Birli¤i’nde en çokdile getirmeye çal›flt›¤›m konulardan birtanesi. fieffaf bilanço çok önemli. Profesyonelorganizasyonlar müteahhitlik tan›m›yla dabiraz do¤ru orant›l›. Ben ona belkisertifikasyon demeyece¤im ama reytingdiyece¤im. Reyting zaten Basel kriterleriylede yak›nda gündeme gelecek. Bu finansalyap›lar› aflt›ktan sonra Türkiye’dekimüteahhitlerin daha büyük projeleregidebilmesi için güçlenmeleri gerekiyor. Bugüçlenmenin iki boyutu var: Hem sermayeyap›lar› anlam›nda hem belki daha önemliolan ifl bitirme portföyleri ve ellerindebulundurduklar› insan kaynaklar› anlam›nda.fiu anda biz 1970’lerde ilk kez yurtd›fl›naç›kan firmalar›m›zdan farkl› ifller yap›yoruz.Hakikaten o dönemlerde a¤›rl›k olarak konut

“TÜRK‹YE’N‹N BÜYÜMES‹ ‹Ç‹N ‹NfiAATIN BÜYÜMES‹ fiART”

Ben de inşaat sektörünün önemli bir sektör olduğunu vurgulamak istiyorum. 2006 verilerinegöre, sektörün Türkiye’deki büyüklüğü 70 milyar dolar civarında. İnşaat malzemeleri de 37 milyardolar civarında bir büyüklüğe sahip. 12-13 milyar dolarlık ihracatımız, 3,5 milyar dolar daithalatımız var. İstihdamımız 2006 yılında 1 milyon 700’lere çıktı. Yani, net döviz girdimiz pozitif.2007 yılının sonunda inşaat sektörünün sorunlarına ve çözümlerine ilişkin rapor yayınladığımızda,o zaman Türkiye ekonomisine katkısının yüzde 20 olduğunu öğrendim. 2006’daki yüzde 6büyümeye, inşaat sektörünün katkısı yüzde 20 idi. Geriye 1995-2004 yılı sonuna baktığımda inşaatsektörü eksideydi. İnşaat sektörünün büyümediği zamanlarda Türkiye’nin de büyümediği ortayaçıkıyor. Türkiye’yi büyütmek istiyorsanız inşaat sektörünü hareketlendireceksiniz. Türkiye’ninönemli sektörlerinden biriyiz. Dördüncü büyüğüz. Ama kendi içimizde dağınık bir yapımız var. Budurum gücümüzü zayıflatıyor. Sektörün büyüklüğünü dile getiremiyoruz.

ORHAN TURAN

inflaatlar› bizim ihtisas alan›m›zd›. Fakat sondönemlerde farkl› disiplinlerde, farkl› projeleryap›yoruz. Bunlar›n içinde yollar, barajlar,köprüler, havaalanlar› yer al›yor. Projeleridaha çeflitlendirdik ama halen katma de¤erigerçek anlamda yüksek projelerdenbahsetmiyoruz. Firmalar›m›z›n bu noktalarado¤ru ç›kabilmek için kendi içlerinde hemfinansal yap›lar›n› hem mühendislikimkanlar›n› hem de ifl bitirme portföylerinibir flekilde gelifltirmeleri gerekiyor. Asl›ndaSay›n Eren gayet güzel, çarp›c› bir örnekverdi. ‹spanyollar›n yurtd›fl›nda faaliyetgösteren 10 tane firmas› var diye. Bu rakamAvrupa’n›n geliflmifl Bat› k›sm›nda hemenhemen her ülkede ayn› seviyelerde.Yurtiçinde elbette çok daha fazlamüteahhitleri var. Üstelik bu 10 firma birmekanizma veya sertifikasyon sistemininsonucunda seçilmifl de¤iller. Bunlar zamaniçinde ve piyasa kurallar› çerçevesindekendilerine yurtd›fl›nda yer açm›fllar. Bunlar›nen bafl›nda gelen de sat›n alma vebirleflmelerle oluflturduklar› büyük yap›lar.Burada bizim belki önümüzdeki dönemdeen son konuflaca¤›m›z konulardan bir tanesi

de finans sektörümüzün yaflad›¤› s›k›nt›y›, oh›zl› daralmay› ve yabanc›laflmay›yaflamamak için inflaat sektörü gibi kritiksektörde faaliyet gösteren firmalar›m›z›n birazdaha stratejik bak›fl aç›s›yla birleflme ve sat›nalmalara önem vermesi gerekmekte.

fiamil ÇÇapar Ben bir ilave yapmakistiyorum. ‹ki tane çok önemli sorun ç›kmayabafllad› son dönemde. Bir tanesi “Meslekimesuliyet sigortas›”. Ne kadarl›k, kaç y›ll›kbir müteahhit olursa olsun, geçmifliniz nekadar baflar›larla dolu olursa olsun Türkmüteahhitlerinin hemen hemen hiçbiriniAvrupa’daki hiçbir sigorta flirketisigortalam›yor. Bu yurtd›fl›ndaki ihalelerdeana flart olmaya devam ederse burada çokciddi bir s›k›nt› olaca¤›n› düflünüyorum.‹kinci mesele de bu politik risk. Bu konuyuAmerikal›lar flöyle çözmüfller: OPIC diye birkurulufllar› var. Overseas Private InvestmentCoorporation diye. Bu kurulufl gerekAmerikal› yat›r›mc›lar›n gerekse Amerikal›müteahhitlerin bütün politik risklerinisigortal›yor. Bu flekilde yurtd›fl›nda, dünyan›nher yerinde ifl yapabiliyorlar. Ticari riskflirketlere ait olmak üzere bütün politik

ADNAN BALİ Geçmiş dönem, 2002-2006 dönemi kabaca düşük kur, yüksekbüyüme, düşen faiz ve kontrol edilebilirmaliyetlerle ve özellikle de global likitlerinfazlalığıyla ciddi bir genişleme dönemişeklinde cereyan etti. Ertelenmiş taleplerbu dönemde fiili hale geldi. Sonuçta daözellikle konuttan kaynaklanan özel sektöryatırımlarıyla bu sektörde ciddi birgenişleme dönemi yaşandı. Bir bankacıolarak bu dönemin kendi içindetamamlandığını düşünüyorum. Bukonjonktürün yaratıcısı olan koşullar hemiçeride hem dışarıda değişti. O yüzdenyeni konjonktürün ana parametrelerinindaha düşük bir büyüme, yükselen faizler,dolayısıyla maliyetler açısından da birmiktar yükselişler olacağını düşünüyorum.Dolayısıyla böyle bir çerçevede gerekfirmaların gerek projelerin kendilerine özgüperformans riskinin yenidendeğerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum.Bu bakımdan biraz ihtiyatlı bakmaeğilimindeyiz. Türkiye gibi bir ülkede şartlarhızlı değişir. Bunu yakın gelecek içinöngörüyoruz. Yakın gelecekten kastımız 2yılı kapsayacak bir süreç. Ancak, anaperspektifte hiçbir şekilde olumsuzluk vecazibe eksikliği görmüyoruz.

18 / 2008

2008 / 19

riskleri sigortal›yorlar. Türk müteahhitlerinindünya çap›nda ilk 250’ye 23 tane Türkfirmas›n› hem de bu tür yetilerden yoksunolarak soktu¤unu düflünürseniz gerçekten butür hususlarla ilgili ciddi tedbirlerin al›nmas›gerekti¤ini düflünüyorum.

M. RRauf AAtefl fiimdi inflaat›n çimentosuyladevam edelim. Akçansa Genel MüdürüMehmet Göçmen, siz kendi sektörünüzdeninflaat ve konuta bakt›¤›n›zda nelergörüyorsunuz?

Mehmet GGöçmen ‹sterseniz resmi biraztamamlayal›m. Çünkü Türkiye için hembüyüklük olarak hem yaratt›¤› istihdamolarak inflaat önemli bir sektör. Hele Türkiyegibi fazla çocuklulu¤un teflvik edildi¤i amabunun yan›nda e¤itimsizli¤e çözümbulamam›fl bir ülkede e¤itimsiz ifl gücünü enrahat istihdam edebilece¤iniz sektörlerden birtanesi bu. Belki maalesef de bahsedilen tümsorunlar›n kayna¤›nda da bu var. Amabunun yan›nda birtak›m iyi noktalar› da var.fiu anda Türk ekonomisinin en k›r›lgannoktas› cari aç›ksa inflaat sektörü önemlioranda yerli katma de¤eri yüksek olan birsektör. Art› yurtd›fl›ndan getirdi¤i döviz var.Dolay›s›yla Türkiye’nin cari aç›k problemineönemli katk› yapan sektörlerden bir tanesi.Ama tabii Türkiye’nin geliflmesi daha h›zl›oldu¤u için inflaat sektörünün ekonomidenald›¤› pay y›llar içinde düfltü. Bugüngeldi¤imiz yüzde 10-11 noktas› belki son 30y›ld›r sürekli gerileyerek geldi¤imiz bir nokta.‹nflaat sektöründeki resmi segmentasyonabakt›¤›m›z zaman dünyada olmayan bir yap›Türkiye’de var. ‹nflaat sektörünün yar›danfazlas› belki yüzde 60’a yak›n› konut. Altyap›yüzde 25-30’larda, konut d›fl› yap›lar yaniticari ve s›nai yap›lar da kalan›n› oluflturuyor.Bizim inflaat malzemelerinin gitti¤isegmentasyonlardan ölçtü¤ümüz rakamlarbunu gösteriyor. Benim bildi¤im kadar›ylaböyle bir yap› dünyada sürdürülebilir biryap› de¤il. Örne¤in hep bahsedilen ‹spanyabelki son 20 y›lda inflaat sektöründe enbüyük büyüme h›zlar›n› yakalayan bir ülke.20 y›l›n yar›s›ndan fazlas›nda inflaatsektörünün büyüme h›z› iki haneli. Ve‹spanya’da genel inflaat içinde konutun pay›her zaman yüzde 40’›n alt›nda kald›. TabiiTürkiye’de bunun somut nedenleri var.

M. RRauf AAtefl: Altyap›n›n oran› ‹spanya’dane kadar?

Mehmet GGöçmen: Yüzde 40’a yak›n. Yani

ev yap›p, yolunu yapmamak hep buyaklafl›m›n sonucu. Biz bir tek konutyap›yoruz çünkü param›z ona yetiyor.

M. RRauf AAtefl O zaman sorunu fluradagörüyorsunuz. Biz konut yap›yoruz altyap›yayeterince kaynak ay›rm›yoruz.…

Mehmet GGöçmen Öyle olunca da flöylebir k›s›r döngüye düflüyoruz. ‹nsanlar dabütün dünyada oldu¤u gibi ekonominininiflte oldu¤u dönemlerde konut yat›r›m›yapm›yor. Bütün sektör konut üzerine vealtyap› yat›r›m› yok. Böyle dönemlerdedayanabilenler de ya çok güçlü firmalar yakay›t d›fl› firmalar. Dolay›s›yla sa¤l›kl› birsektör de geliflmiyor. Çünkü bu dönemlerihedge edebilecek bir mekanizma yok. ‹flteyurtd›fl› müteahhitli¤i bu dönemlerin birk›sm›n› absorbe edebilecek bir mekanizmaolarak kullan›l›yor. Bu yap›n›n somutnedenleri var. Demografik sebeplerleTürkiye’nin en az 400-450 bin konutu her y›lüretmesi laz›m. Türkiye deprem kufla¤›ndave bir ara bahsedilen imar durumlar›n›n çoks›k de¤iflmesi nedeniyle bizde bina ömürleriçok k›sa. Ben belki flansl› biriyim ayn›mahallede 40 y›ld›r oturuyorum ve 4’üncükuflak binalar› görüyorum. 1968’detafl›nd›¤›mda, bahçe içinde köflklerin oldu¤uyerde flimdi 20 katl› apartmanlar yükseliyor.Önce 3 katl›lar, sonra 5 katl›lar, sonra 8-10katl›lar geldi. fiimdi 20 katl›lar yükseliyor.Dolay›s›yla bina ömürleri de çok k›sa. Bizbinalar› çok s›k de¤ifltirdi¤imizden konutadaha fazla yat›r›m yap›yoruz çünkü buradabelirli bir arsa rant› var. Bunun üzerineTürkiye’de varl›k da gelifliyor. Türkiye de birflekilde büyüyor ve dolay›s›yla insanlar dahaiyi sosyal çevreye, daha iyi bölgelere gitmekistiyor. fiimdi bir de depremden dolay›‹stanbul’un güneyinden kuzeyine kaçmalarbafllad›. Dolay›s›yla konutun inflaatsektöründen bu kadar büyük pay almas›n›nsebepleri böyle. Ama bunun sürdürülebilirbir durum olmad›¤›n› tespit etmemiz laz›m.Bütün say›lan sorunlar›n hepsine kat›l›yorum.Bugün bu sektörün ana sorunu bence kay›td›fl›l›¤›. ‹mar planlar›n›n s›k de¤iflmesi dekay›t d›fl›l›¤›n bir parças›, ne idü¤ü belirsizinsanlar›n bu kadar rahat konut yapabilmeside kay›t d›fl›l›¤›n bir parças›. Ben flunu iddiaediyorum: Büyük oranda çimento hariçbugün inflaat sektöründe kay›t d›fl›l›¤abulaflmam›fl alan yoktur. Müteahhitlikte deço¤u kay›t d›fl› 200 bin müteahhidin 143

20 / 2008

tanesi do¤ru düzgün ifl yapabilen sayg›nkurulufl. Bu kadar sorunlar var. Belkisermaye yo¤un oldu¤u için çimentoda bellibir disiplin var. Çimentoda kay›t d›fl›l›k belkis›f›r, belki s›f›ra yak›n ama sektörün içindekorkunç bir kay›t d›fl›l›k var.

Yani kullan›lan insanda, kullan›lanmalzemede, kullan›lan arsada ve bütünbunlara onay mekanizmas› veren sürecintamam›nda kay›t d›fl›l›k hakim. Tabii böylebir ortamda bankac›l›k sektörü ne yaps›n?Olmayan bir binaya ipotekle kredivereceksiniz. Türkiye’deki kay›t d›fl›l›k yüzde50 diye ölçülüyor ya nas›l ölçüldü¤ünü debir türlü anlam›fl de¤ilim. Bunun üzerinedenetim koysan›z neyi denetleyeceksiniz? Birtarihte Ankara’ya bir kamu kuruluflunagitti¤imde önüme haritalar aç›ld›. Bir tafloca¤›konufluyorduk. Bugün Sultanbeyli’nin oldu¤uyer kamunun haritas›nda devlet orman› diyegeçiyordu. Biz kay›t d›fl› bina diyoruz, kay›td›fl› ilçe bile var! Bu da polisiye tedbirlerleçözülmez. Türkiye’deki hesap uzmanlar›n›nve vergi kontrolörlerinin say›s›n› 10’la daçarpsan›z, herkesin bafl›na birer polis, birervergi denetçisi de koysan›z, bu sorunu benceçözmeye imkan yok. Yani bu sorunu kimçözer? Süreç içinde müflteri çözer. Kimdirmüflteri? Toplam binalar›n bir k›sm›kamunun, dolay›s›yla müflterinin bir k›sm›kamu, bir k›sm› da bizleriz. Ben bile y›llard›roturdu¤um binan›n depreme dayan›pdayanmayaca¤›n› depremden sonra akl›magetirdim ve binaya bakt›rd›m. Ama bir fleyyüre¤ime su serpti. Bakt›rd›¤›m profesördostum da evine yeni bakm›flt› ve statikuzman› bir profesördü. Onun da akl›nabenim gibi yeni gelmiflti. Bizler bu bilinçteoldukça, müflteri bu bilinçte oldukça durumortada. Bugün insanlar ev al›rken banyosunamutfa¤›na bak›yor. Oysa evde de¤iflmeyentek fley tafl›y›c› elemanlard›r. Onlar›n nedurumda oldu¤una bakmak laz›mken herkesucuz ürün pefline düflüyor. Birbirinebenzeyen konseptlerle konut satmayaçal›fl›yoruz. Biz yap› malzemeleri taraf›nday›zve biraz da flansl›y›z. Çünkü çimento sektörüolarak geçti¤imiz 40 y›lda GSMH’ninbüyümenin üzerinde bir büyüme göstermifliz.Sektörün dünyayla belli bir entegrasyonu var.40 y›l› aflk›n süredir Avrupa ÇimentoBirli¤i’ne üyeyiz. Ama müflterilerimiz birazönce bahsedilen sorunlarla iç içe yaflayanlaroldu¤u için o sorunlar bizim de sorunumuz

haline geliyor.M. RRauf AAtefl Yap›lar›n yüzde 60-65’i

konut. D›flar›da bu oran›n genellikle yüzde40’›n alt›nda oldu¤u söyleniyor. Türkiye’debu dengeyi kurmak için yapmal›?

Mehmet GGöçmen Bu dengeyi kurmak içinkonut say›s›n› azaltamazs›n›z. Daha kal›c›binalar yapt›¤›n›zda azalt›rs›n›z. Köylü nüfusukentli nüfus haline çevirerek, bunlar› fiilenbir yerden bir yere göç ettirerek kentleflmeyedevam edersek konutun bunun alt›nainmesine imkan yok. Altyap›n›n artmas› dakamunun buna kaynak ay›rmas›yla mümkün.Niye ay›ramad›k? Elimizdeki mevcutkaynaklar› 1999 depreminde, belediyelerinmüteahhitlerle beraber y›kt›¤› konutlar› tekraryapmak için kulland›k. Ondan sonra 2001y›l›nda krize girdik, yurtd›fl›ndan ekonomibakan› ithal ettik. Sermayenin büyük birk›sm›n› da bankalara yükledik. Sonuç olarakkamunun elinde kaynak yok. Olmayankaynakla yat›r›m yapmaya da IMF izinvermiyor. fiimdi bu stand-by anlaflmalar›ndankurtulduk. Yeni bir krize kadar harcar›z.Bütün bu süreçte kamu yat›r›mlar›n›nart›r›lmas› için sihirli bir formül yok.Zaman›nda kamuda bafllay›p 30 y›ldabitmeyen yat›r›mlar vard›. Kamuyat›r›mlar›n›n artmas› da Türkiye’de herkesin

2008 / 21

kay›t alt›na girmesi, daha fazla vergininzaman›nda toplanmas› ve do¤ru düzgünyat›r›mlara dönüfltürülmesiyle ilintili birhadise. Bu Türkiye’de k›sa zamanda olmaz.Belki önümüzdeki 15 y›ll›k sürecisürdürülebilir büyüme ad›na do¤rukullan›rsak 15 y›l sonra varaca¤›m›z nokta buolur. Ama bugünden yar›na bunun çözümüoldu¤unu düflünmüyorum. Geçmifle debakt›m. Türkiye’de inflaat sektörünün enbaflar›l› oldu¤u y›llar tek parti iktidarlar›n›nilk dönemleri. Tek parti iktidarlar›n›n ikincidönemi ile koalisyonlar aras›nda hiçbir farkyok. Özellikle konut ilk dönemde f›flk›r›yor,altyap›da ilk ve ikinci dönem aras›nda dahaaz fark var. fiimdi tabii biz bu karmafla içindeyeni bir döneme giriyoruz. Önceki günaç›kland›, mutluluk duyduk, TürkiyeKyoto’yu imzal›yor. fiaka gibi ama bizim birde Avrupa Birli¤i uyum süreci yafl›yorolmam›z laz›m. Bunlar›n Türkiye’ye getirdi¤iilave yükümlülükler de var. Kyoto diyoruz.Burada sektörün iki tane talihsizli¤i var.Birincisi enerji tüketiminin yüzde 75’inibizlerin üretti¤i konutlar harc›yor. Toplamkarbondioksit üretiminin de yüzde 50’sineyak›n›n› inflaat malzemeleri sektörügerçeklefltiriyor. Dolay›s›yla biz Kyoto’ya tarafolacaksak, buna birtak›m s›n›rlar gelecek.

Belki geliflmekte olan bir ülke oldu¤umuziçin bize “Düflürün” demeyecekler, amaart›fla s›n›r getirecekler. Art› biz o pazarl›¤›nda içinde de¤iliz. Çünkü önümüzdekidönemin pazarl›¤› flu anda imzalayanlartaraf›ndan yürütülüyor. Kötü haber flu, bizeskisi kadar rahat karbondioksitüretemeyece¤iz. Müteahhitlerin de bununiçinde enerjiyi tutacak mekanizmalargelifltirmeleri laz›m. Dolay›s›yla daha mevcutsorunlar›m›z› çözemiyorken bize ilave birkülfet daha geldi. Köklü bir geçmiflimiz varama sorunlar›m›z› çözemeyerek bugünleregetirmifliz. fiimdi de kendi iste¤imizleoldu¤unu düflündü¤üm iki yeni konuyagiriyoruz. Biri Kyoto, di¤eri bütündengelerimizi düflünce yap›m›z› de¤ifltirmesigereken AB’ye uyum süreci. Müteahhitlikhizmetlerinden inflaat malzemelerine,bunlar›n uygulanmas› ve eme¤inkullan›lmas›na kadar bütünmekanizmalar›m›zda karbondioksitüretmeyece¤iz.

M. RRauf AAtefl Sektörün di¤er aya¤›yla ilgiliolarak da ‹nflaat Malzemesi SanayicileriDerne¤i Yönetim Kurulu Baflkan› OrhanTuran Bey’le devam edelim. ‹nflaatmalzemelerindeki son durumu paylafl›rsan›zseviniriz.

22 / 2008

Orhan TTuran Ben de inflaat sektörününönemli bir sektör oldu¤unu vurgulamakistiyorum. 2006 verilerine göre, sektörünTürkiye’deki büyüklü¤ü 70 milyar dolarcivar›nda. ‹nflaat malzemeleri de 37 milyardolar civar›nda bir büyüklü¤e sahip. MehmetBey’in de söyledi¤i gibi ihracata ciddi birkatk›m›z bulunuyor. Asl›nda 12-13 milyarl›kihracat›m›z, 3,5 milyar dolar da ithalat›m›zvar. ‹stihdam›m›z 2006 y›l›nda 1 milyon 700’eç›kt›. Yani, net döviz girdimiz pozitif. 2007y›l›n›n sonunda inflaat sektörününsorunlar›na ve çözümlerine iliflkin raporyay›nlad›¤›m›zda, o zaman Türkiyeekonomisine katk›s›n›n yüzde 20 oldu¤unuö¤rendim. 2006’daki yüzde 6 büyümeye,inflaat sektörünün katk›s› yüzde 20 idi.Geriye, 1995-2004 y›l› sonuna bakt›¤›mda iseinflaat sektörü eksideydi. ‹nflaat sektörününbüyümedi¤i zamanlarda Türkiye’nin debüyümedi¤i ortaya ç›k›yor. Türkiye’yibüyütmek istiyorsan›z inflaat sektörünühareketlendireceksiniz. Baflkan da az öncesöyledi, krizlerde tüketim yapm›yoruz.Geliflmifl ülkelere bakt›¤›n›zda onlar tüketimiart›rmaya çal›fl›yor. Türkiye’nin önemlisektörlerinden biriyiz, dördüncü büyü¤üz.Ama kendi içimizde da¤›n›k bir yap›m›z var.Bugün otomotiv, tekstil ve turizmde sektörütemsil edecek bir sivil toplum örgütügörüyorsunuz. Bizde ise malzemeciler biryerde, müteahhitler bir yerde... Bu durumgücümüzü zay›flat›yor. Sektörünübüyüklü¤ünü dile getiremiyoruz.

‹nflaatta kullan›lan malzemelerinkalitesiyle ilgili bir iki yorum yapmakistiyorum: Bugün Türkiye çok ciddi miktardainflaat malzemesi ihracat› yap›yor. Bölgedeçok rakibimiz de yok. Çevremizebakt›¤›m›zda Türkiye’nin inflaat malzemelerisektöründeki üretim, kapasite, bilgibirikimine sahip baflka bir ülke daha yok.Biz bir üretim üssüyüz. Seramikte Avrupa’daüçüncü, dünyada beflinciyiz. Seramik sa¤l›kgereçlerinde ise dünyada bir numaray›z.fiirketlerimiz, dünyada bu konudaki flirketlerisat›n al›yor. Çimentoda, Avrupa’da vedünyada çok iddial›y›z. Ciddi bir bilgibirikimimiz var. Bu kadar ihracat yap›yorsakkalite problemimiz yok demektir. Mutlakabizim de sektörümüzde kay›t d›fl›, kalitesizüretim vard›r. Biz de onlarla mücadeleetmeye çal›fl›yoruz. Bugün 12-13 milyar dolarihracat yap›yorsak kalite problemini

tart›flmaya gerek yok.M. RRauf AAtefl ‹MSAD’a kaç flirket üye?Orhan TTuran ‹MSAD olarak 2006’dan

itibaren yeniden yap›land›k. Eskiden üreticifirmalar›m›z üyeydi. Yaklafl›k 140 üyemiz var.Daha sonra tüzü¤ü de¤ifltirerek sivil toplumörgütlerini de üye olarak ald›k. fiu andainflaat sektöründe faaliyet gösteren 20 siviltoplumu örgütü de bize üye.

M. RRauf AAtefl Bayilerle beraber kaçkiflisiniz?

Orhan TTuran ‹MSAD olarak bin 300firmaya ulaflabiliyoruz. Asl›nda Türkiyebiliflimle mi turizmle mi büyüyecek diyetart›fl›yoruz. Türkiye stratejik plan›n› yapmal›.Stratejik sektörler içinde inflaat çok önemlibir yere sahip. Bizim bunu kamuyaanlatmam›z laz›m. ‹çeride inflaatç›m›z›n imaj›kötü diyoruz, ama dünyada müteahhitlikteilk üçe giriyoruz, 20 milyar dolara imzaat›yoruz. ‹nflaat malzemesinde üretimmerkeziyiz ve bir y›¤›n ihracat yap›yoruz.Yabanc› sermayenin de gelmeyece¤i teksektörüz. Müteahhitlikte, bilgi birikimi,deneyiminde yabanc›dan geri kal›r yan›m›zyok. Belki yurtd›fl›ndakilere benzer katma

2008 / 23

de¤erli projeler üretemiyoruz, ama 20 y›lönceye göre çok yol kat ettik. 1994 y›l›nda‹talya’ya bir grup götürmüfltüm bana, “Siz deteknik seviye çok yüksek” demifllerdi.Küçümsenmeyecek bir teknik birimimiz var.‹çeride imaj›m›z iyi de¤il. Alt›n› çizerek“inflaatç›” diyorum. Bu imaj› düzeltmemizlaz›m. Bugün dünyan›n en büyük 225inflaatç›s›ndan 22 tanesi bizim firmalar›m›z.Bence buralarda aç›l›m yapmal›y›z. Pekimüteahhit, malzemeci ve müflavir birlikteentegre olarak nas›l aç›l›mlar yapar›z? 20milyar› nas›l 40 milyar dolara getirebiliriz? Bukonuyu baflkanla birkaç ay önce konufltuk.Önümüzdeki süreçte kamuoyunu dayan›m›za alarak arama konferans› yapmay›düflünüyoruz. ‹nflaat bence Türkiye’ninstratejik sektörlerinden bir tanesidir.Türkiye’de yaklafl›k 16 milyon konut var.GYODER’in yapt›¤› hesaplamalara göre,2015’e kadar 7-8 milyon konut yap›lacak.Bana göre, makro düzeyde bir y›¤›n fleyyap›ld›. fiimdi mikro düzeyde inflaatsektörünün önünü açacak, f›rsatlar yaratacak,rekabetçi firmalar›n önünü açacak iflleryapmam›z laz›m. Türkiye’nin sorunu katmade¤er üretememesi. Bunun için inflaatsektöründe mikro bazl› çal›flmalaryapmal›y›z.

M. RRauf AAtefl ‹fl Bankas› Genel MüdürYard›mc›s› Adnan Bali ile devam edelim.Konuflmalar›n bir bölümünde finans sektörügeçti. Bankalar, müteahhitler ve konutüreticileri aras›nda ifl birli¤inin verimli halegelmesi için neler yap›labilir?

Adnan BBali Öncelikle burada yap›lm›flde¤erlendirmeler paralelinde bankac›l›ksisteminin alm›fl oldu¤u pozisyonlarade¤inmek isterim. ‹ç borçlanman›nfinansman›na iliflkin al›nm›fl roller, asl›ndaiflin kolay›na kaçmak de¤ildi. Ama o tarihitibar›yla bak›ld›¤›nda iflin rasyoneli o idi.Firmalar, kamu ve bankac›l›k sistemibütünüyle o rasyonele göre hareket ediyordudo¤al olarak. Dolay›s›yla o dönem içindeekonomik rasyonalite neyi gerektiriyorsa,bankac›l›k sistemi de o çerçevede hareketetti. Bugün GYODER’in gayrimenkulzirvesinde bir yabanc› yat›r›mc›ya flöyle bir

soru yöneltildi; “Siz Türkiye’deki yat›r›mlaraç›s›ndan hangi y›lda, hangi getiriyihedeflersiniz?” ‹lgilisi de baz›de¤erlendirmelerden sonra, “Herhaldeörne¤in, 5 y›ldan sonra sizin Hazine’nizinhiçbir fley yapmadan sundu¤u flu getiridenafla¤›da olmayacakt›r” dedi. Bu, çok basit birmant›kt›r. Bu rasyoneli, uygulaman›n kabahatgibi görülmesi söz konusu de¤il. O düzeninoluflturulmas›n›n bir kabahati varsa o ayr›catart›fl›labilir. Bankac›l›k bak›m›ndan da bunurahatl›kla söyleyebiliriz. Asl›nda bizkuruluflumuzdan gelen özel farkl›l›klarnedeniyle ak›nt›ya kürek çekmeye çok gayretsarf etmifl bir bankay›z. De¤iflik noktalardaçok kez bayraktarl›k rolü üstlendik. Onun dabedellerini dönem dönem yüklenmifl birbankay›z. Bundan da flikayetçi de¤iliz.Çünkü misyonumuzun öyle oldu¤unudüflünmekteyiz. Türkiye’de sermayeninbirikimine çok özel katk›larda bulunmufl birkuruluflun, o kültürünü devam ettirmeyeçal›fl›yoruz. Ben özellikle, Türkiye’dekibankac›l›k sisteminin, karfl› karfl›ya kald›¤› buolaylar karfl›s›ndaki reflekslerini asl›nda hangigerekçelere dayand›rd›¤›na, hangirasyonellerle karar verdi¤ine de¤inmekistiyorum. fiuras› önemli, taraflar›n bak›flaç›lar›n› empatik bir tarzda anlamak gerek.

Türkiye’de hala mevduatlar›n ortalamavadesi 40-50 gün aras›nda. Bankac›l›ksistemi, pasifinde, yüzde 60’lara varan orandabu kayna¤a dayanmaktad›r. Bu uzun birsüreden beri böyleydi. 2002’den bu yanasüregelen, ekonomik istikrar dönemidedi¤imiz dönemde de burada yap›sal birde¤ifliklik söz konusu de¤il.

M. RRauf AAtefl Adnan Bey, anlamakaç›s›ndan sözünüzü kesiyorum. Bunun yüzde60’› 40-50 gün vadelerden oluflan pasifimizvar dediniz. ‹deali nedir ki siz bu uyumusa¤layas›n›z? Bat› standartlar›na göre bu idealne olmal›?

Adnan BBali Bugünkü koflullarda çokpragmatik bir cevap verirsem, bir kerekarfl›laflt›¤›m›z kredi taleplerine göre, 3 y›lakadar vadeli kaynak Türkiye piyasas›ndançok rahatl›kla üretilebiliyor olmal›. Bunuflöyle örneklendirebiliriz: Yüksek enflasyondönemi ve finansal krizler, Türkiye’de geridönülmez al›flkanl›klar yaratt›. ‹nsanlarkendilerini, belirli dönemlerde yeniden fiyatpazarl›¤› yapmadan rahat hissetmiyor.Asl›nda detaya girmek istemem, ama bizim

‹nflaat sektörünün gelece¤ine yöneliktahmin ve tavsiyelerin yap›ld›¤›toplant›n›n moderatörü MM. RAUF ATEfi idi.

24 / 2008

mevduatlar›m›z belki bu anlamda çok k›sada yorumlanmayabilir. Bir ayda veya üç aydabir yeniden fiyatlanan bir mevduat yap›s›d›rbu. De¤iflken faizli örne¤in, 3 ayda birkupon ödemeli tahvil diye bakabilirsiniz.

fiimdi dolay›s›yla bu yap› içinde biz projefinansman› gibi alternatifleri düflünebilecekhalde de¤ildik. Son dönemi kastetmiyorum.Buna ilave, sendikasyon kredileri en önemli

enstrüman›m›zd›. Bir y›l bir haftal›ksendikasyon kredilerini ödeyip, bir ay araverip sonra yenisini al›p bu arada daTürkiye’deki mevduat piyasas›nda ayn› mudiüzerinde rekabet etmek suretiyle ifllerimiziyürütüyorduk. Özünde vade bak›m›ndantaleplerle arz aras›nda ciddi bir uyumsuzlukvard›, halen de var. Bankac›l›k sistemi olarakkâr ve al›nabilir riskleri gördü¤ümüz orandada flunlar› yap›yorduk: Riskini almaksuretiyle gidip daha uzun vadeli kredileregiriyorduk. Bunlar da tipik ihracat›nfinansman› amaçl› kredilerdi. Bir süre sonraönümüze daha uzun vadeli ifller ç›kt›. Odönemlerde hat›rlayacaks›n›z, tipik projefinansman› vadesi 2 art› 3 y›ld›. 2 y›lödemesiz, 3 y›l ilave, 5 y›ll›k kredilerdi. Ozaman Hazine bunlara garanti verirdi.Yüklenici firmalar da üstündeki k›sm›n›“subvention fee” ad› alt›nda bankac›l›ksistemine ya öder ya da kamu bankalar›ndanteminat mektubu getirerek ilgili özel bankay›o anlamda kompanse ederdi. Asl›nda al›nanpozisyon, proje riski falan de¤il, bir Hazineriskine dönüflürdü. Nitekim bankalar›nhazine bölümlerince yürütülen ifllerdi bunlar.Ama ifade etti¤im gibi hepsinin kendigerekçeleri vard›. Zaman içinde, bunaözellikle 2002’den sonra seküritizasyonolanaklar› eklendi. Türk bankac›l›k sistemi,gelecekteki nakit ak›fllar›na dayal› uzunvadeli borçlanmalar temin edebilir hale geldi.

“200 B‹NDEN FAZLA ‹NSAN ‘MÜTEAHH‹D‹M’ D‹YOR”

İnşaat sektörü, Türkiye’de GSMH içinde yüzde 11’e kadar direkt yeri olan bir sektör. Bu oranyan sanayisiyle ve etkilediği diğer sektörlerle beraber yüzde 30’lara kadar çıkıyor. Türkiyeekonomisini ne kadar etkileyebildiği rakamlarla belli. İstihdama etkisi tartışılmaz. Eğitimsiz insançalıştırabilen ve direkt birebir her birimi insanla ilişkili olduğu için de Türkiye gibi henüz altyapısınıtamamlamamış ülkelerin en önemli sektörü. Savaştan veya ekonomik daralmalardan çıkanülkelerde inşaat sektörü sayesinde ülke ekonomisi canlanır. Çünkü birebir etkilediği 200’den fazlasektör var. Ama bizde maalesef ekonomide ne zaman daralma, sıkışma olsa siyasi yönetenlerimizhemen, “Yatırımları kısalım, inşaat sektörünü kısalım” türünde olaya yaklaşır.

Ayrıca, müteahhitliğin tarifi de ciddi sıkıntılardan biri. Müteahhitler Birliği olarak 2004 yılındaakademisyenlere toplumda imaj araştırması yaptırdık. Anket sonucunda ilginç bir şey çıktı.Toplumun güvendiği meslekler açısından müteahhitlik en son sırada yer alıyor. Bu, çok çarpıcı birdurum. Meslekten olmayanların toplumdaki imaj yaralanmasıydı bu. Kuralları hakikatenkoymadığımız zaman maalesef dünyanın her yerinde cebiyle vicdanı çelişen çok insan var. Onlarınyaptığı her yanlış, bizim hem iç pazardaki hem dünya pazarlarındaki itibarımızı etkiliyor. Bunedenle sertifikasyon çok önemli. Türkiye’de tanıştığınız zaman 200 binden fazla insan size inşaatmüteahhidi kartviziti veriyor. 200 binden fazla insan, şu an Türkiye’de inşaat müteahhidi. Kamuyaiş yapmak üzere elinde belge olanların sayısı bile 75 bin. 75 bin bile AB’ye üye ülkelerintamamındaki müteahhit sayısından fazla.

ERDAL EREN

2008 / 25

Bunlar 7 ila 10 y›la varan vadeleri oluflturdu.Ondan sonra yavafl yavafl Hazine garantisiaramadan da projelerin kendilerinide¤erlendirerek birtak›m pozisyonlar alabilirhale geldik. Fakat bu da tabii yeterince,Türkiye’nin ihtiyaç duydu¤u büyüme h›z›n›nve altyap› yat›r›mlar› ihtiyac›n›n gerektirdi¤ikadar büyük bir devinim de¤ildi. Buçerçevede yine roll-over risklerini almayadevam ettik. Kaynaklar›m›z›n ortalamavadesi, bu tarz finansman ihtiyaçlar›n›nvadesinden yine k›sa olmaya devam etti.Ama yaratt›¤› kârl›l›k alan›, ald›¤›n›z roll-overriskiyle k›yasland›¤›nda, yeterli görüldü¤üoranda bu ifllere giriliyordu. Temel çerçevebu.

Bu olgu, proje finansmanlar›n› aç›klad›¤›kadar, konut kredisini de aç›klar. Çünkükonut kredisinde de bildi¤iniz gibi 3 y›ldan10 y›la kadar, hatta 20 y›ll›k krediler de dahilolmak üzere bir finansman imkan› vepiyasada ciddi bir rekabet olufltu. Orada daayn› fley söz konusuydu. Özellikle de TLkaynak temininde, yabanc› para kadar vadeyibu kadar uzatma seçene¤i yaratan baflkaimkanlar da o kadar kolay oluflmad›.

Bu kapsamda yabanc› bankalarlagirdi¤imiz swap ifllemleri yoluyla yabanc›paraya benzer vadeleri TL’de elde edebilirolduk. O sayede bu tür konut kredilerineuygun TL kaynaklar yaratabildik. Buçerçevede bakt›¤›m›zda, özellikle Hazine’ninborçlanma gere¤inin düflme e¤iliminegirmesi önemli bir geliflmeydi. Görevzararlar›n›n da etkisiyle 2001 krizi öncesindebirden bire Türkiye’nin toplam borçstoku/GSMH’si yüzde 100’lerin üzerinef›rlay›verdi. O dönemde ciddi bir kamuborçlanma gere¤i olufltu. Hazine’ye çokyüksek faizlerden ve ancak çok k›sa vadeliborçlanmalar gerçeklefltirebiliyordu.

Nispeten ekonomik ve siyasi istikrarsuretiyle sözünü etti¤im piyasa realitesiortadan kalkt›ktan sonra bankac›l›k sistemikendi faaliyetini çok do¤al olarak plasmanyapabilece¤i alanlar› hasretmek için ciddi biraray›fla ve rekabete girdi. Bu rekabetteproaktif pozisyonlar alabilmek ad›na zamanzaman irrasyonel fiyatlamalara kadar bilegidildi.

fiimdi bu aç›dan bakt›¤›n›z zaman,kredilendirilebilir bir sektörü ›skalamam›zkonjonktüre zaten ayk›r›. Bu bizim içinimkan. Orada hakikaten bir finansman

ihtiyac› varsa ve o finansman ihtiyac›, kenditutarl›l›¤› içinde bankac›l›k kredi tekni¤iiçinde karfl›lanabilir bir ihtiyaç ise böyle birkonjonktüre denk geldi¤inde bankac›l›ksisteminin bunu yapmas› varoluflsebeplerinden bir tanesidir. Bir de bunaglobal likidite bollu¤unu ve borçlanmaimkanlar›n›n daha da artt›¤› bir ortam›eklerseniz ciddi bir likidite fazlas› içinde bizpara satmak için müflteri arayankonumundayd›k. Dolay›s›yla böyle birkonjonktürde bizim almad›¤›m›z riskler;al›nmam›fl ve al›nmas› mümkün olmayanrisklerdir. Bu kapsamda özellikle ‹fl Bankas›olarak girdi¤imiz pozisyonlarla ilgili bilgilerde vermek isterim: Yurtd›fl› müteahhitlikhizmetleri kapsam›nda dünyan›n en büyük225 müteahhidi aras›na 22 tane güzide firmasokabiliyorsunuz. Emin Bey bahsettiler, buAmerika’n›n ve Çin’in arkas›ndan üçüncüs›rada yer almam›z› sa¤l›yor. Bu aradaüstlenilen ifllerin niteli¤i de de¤ifliyor. 2003y›l›nda ortalama proje bedeli yurtd›fl›müteahhitler için 13,7 milyon dolar iken,2007’de 55 milyon dolara ç›km›fl. Bunlar›nyar›dan fazlas› 200 milyon dolar›n üzerindeolan projeler. Art›k öyle düflük teknolojili,eme¤e dayal› ifller de¤il, hakiki yüksekölçekli entegre ifller yap›l›yor. Böyle birortamda, böyle bir geliflme gösteren sektörebizim pozisyon almamam›z için hiçbirgerekçe olamaz. Bu 22 firman›n tamam›bankam›z›n çok aktif müflterileridir. Veburalarda da pozisyonlar›m›z var.

fiimdi inflaat sektörü riskimize de¤inmekistiyorum. Biraz özel olacak ama bu izahçerçevesinde, al›nan pozisyonlar›n neseviyede oldu¤unu ifade etmek için önemlioldu¤unu düflünüyorum. Bu y›l›n üçüncü aysonu itibar›yla bizim nakdi 1,9 milyar YTL,gayri nakdi 1,4 milyar YTL; toplam 3,3 milyarYTL’lik inflaat-taahhüt sektöründe riskimizvar. Bunlar bu firmalar›n hepsini kaps›yor.Bizim portföyümüzün nakdi kredilerdeyüzde 7,4’ü bu sektöre verilmifl kredilerdenolufluyor. Gayri nakdi kredilerin bütünportföyümüz içinde yüzde 17,7’si bu sektöreverilenlerden olufluyor. Toplamda da yüzde9,8’i bu sektöre verilen kredilerden olufluyor.‹nflaat taahhüt sektörü riskimiz bu. 2006y›l›nda yüzde 5,4 iken flimdi 7,4 olmufl, yani,2005 ila 2007 aras›ndaki yükselen trenddenbiz daha fazla pay alacak bir stratejiizlemifliz. Gayri nakdi de yüzde 12,1 iken

26 / 2008

yüzde 17,7 olmufl. Toplam pay›m›z da yüzde7,3’den yüzde 9,8’e gelmifliz. Bunu bütünsektörle k›yaslad›¤›m›zda flunu görüyoruz:2007 y›l› sonu itibar›yla bankalar›n inflaatsektörüne verdi¤i toplam nakdi kredi 17,6milyar YTL. Bu rakam›n tüm sektörleriçindeki pay› yüzde 5,9. Bizim kendiportföyümüzde bu sektöre verilen kredilerinpay› yüzde 7,4. Dolay›s›yla biz, asl›ndaal›nabilir riskleri seçici olarak almaya gayreteden bir strateji izliyoruz. ‹htiyaçlar›n›ntamam›n› karfl›l›yor mu? Karfl›lamayabilir.Sonuçta yabanc› banka, yabanc› sermaye vede¤iflik sektörlerdeki farkl›laflmalara dikkatçektiniz. Biz misyonumuzu, büyümeimkanlar›m›z ölçüsünde yerine getirmeyeçal›fl›yoruz. Ayn› dönemde bankan›n sektörpay› da yüzde 9 seviyesinde. Böylebak›ld›¤›nda, bankac›l›k sistemi içinde bumisyona paralel hareket etti¤imizidüflünüyorum.

Burada daha önce de¤inilmifl olanteminat mektuplar› k›sm›nda da eklemekistedi¤im bir husus var. Asl›nda hepimizinbildi¤i gibi ald›¤›n›z kredi riski bak›m›ndannakdi kredilerle teminat mektubu gibi gayrinakdi krediler aras›nda bir fark söz konusude¤il. Likidite bollu¤unuz devam ediyorkenve siz esasen nakdi kredi vermee¤ilimindeyken, ayn› risk karfl›l›¤›nda gayrinakdi kredi vereceksiniz ve yüksek deolmayan bir komisyon geliri eldeedeceksiniz. Karfl›l›k ay›rmayükümlülükleriniz de aynen devam edecek.Bu çerçevede de kendinizi bu ifli yapmayadevam etmeye flevkli hissedeceksiniz. Bunlargerçekçi varsay›mlar de¤il. Di¤er taraftande¤iflik baflka faktörler de iflin içine giriyor.Kredi riski dedi¤imiz kavram›n içinegirdi¤imizde, biz bankac› olarak rolümüzübilmek ve iyi tan›mlamak zorunday›z. Bizesas itibar›yla kreditörüz ve kredi faizgelirine talibiz, sermayedar de¤iliz.Dolay›s›yla yap›lacak iflin, sermayedar riskinialmak durumunda de¤iliz. E¤er öyle olsayd›,do¤rudan müteflebbis olmay› tercih etmemizgerekirdi. Bunu seçti¤inizde de gelirinizinkredi faiz geliriyle s›n›rl› olmamas›, sermayepay›n›z ölçüsünde yarat›lan fonlara talipolman›z gerekirdi. Konuya bu aç›danyaklaflt›¤›m›zda flunu görüyorum: Zamanzaman güçlükler karfl›s›nda bankac›l›ksisteminden kendi rolünün ötesindemisyonlar, vizyonlar, sorumluluklar

yüklenmesinin beklendi¤ini görüyoruz. Bizbunu yapamay›z. Yapmam›z, tüm sisteminsa¤l›¤› bak›m›ndan da iyi bir fley olmad›¤›için yapamay›z. Bankac›l›k sistemi, sonuçolarak kreditör rolünün gereklerine görehareket etmek durumunda olmal›d›r. Esasitibar›yla, sisteme emanet edilmifl k›ymetleri,o z›mni vekaletin verildi¤i s›n›rlarçerçevesinde ve otoritenin de belirledi¤içizgiler içerisinde kullanmak durumundad›r.Sonuç olarak belki biraz defansif oldukonuflmam›n bu bölümü, ama flunusöylemek istiyorum esasen, karfl›laflt›¤›m›zgüçlüklerin tamam› bu ülkedeki makroekonomik parametrelerle ilgilidir. Hepimizinyaflad›¤›, hepimizin ifline de¤iflik boyutlardaetki eden de¤iflkenlerle ilgilidir.

‹fli biraz müteahhitlik ve projefinansman›ndan konut ve perakende k›sm›na

MEHMETGÖÇMEN

2008 / 27

aktard›¤›n›zda da flunu görüyoruz: Düflenfaiz ortam›nda, o gün için sizi kârl›fonlayacak kalemler olmasa bile zamaniçinde faizin düflece¤i beklentisiyle bankalarciddi bir rekabet içine girdi. Konutkredisinde ciddi mesafeler al›nd›. Özelliklede KKDP uygulamas›, yani ayn› konut içinkredinin tekrar baflka bir bankadayenilenmesi halinde, KKDP uygulamas›n›nilave bir maliyet oluflturmad›¤›düzenlemeden sonra asl›nda bankalar›nportföyü kendisinin olmaktan ç›kt›. Bu öylebir fley ki, asl›nda siz sabit faizli bir aktifyaratt›¤›n›z› düflünüyorsunuz. Düflen faizlerleileride anapara kazanc› elde ederim diyedüflünerek bir pozisyon al›yorsunuz. Asl›ndakaynaklar›n›z o gün için sizi kârl› dafonlam›yor, ama bir anlamda faizindüflmesine oynuyorsunuz. E¤er faizleryükselirse risk sizin, krediyi alanlar memnun,isabetli bir ifl yapt›klar›n› düflünüyorlar, hayatgüzel bir flekilde devam ediyor. Fonlamasürmezse risk yine sizin. Her fley iyi oldu,faizler afla¤› gitti, siz anapara kazanc› eldeedecektiniz, öyle bir fley yok. Kredilerinizözenle kapat›l›yor ya da siz de mevcutkredinin faizini portföyünüzü muhafazaetmek kayg›s›yla afla¤› do¤ru revize etmekdurumunda kal›yorsunuz. Ayn› operasyonuörne¤in, kendi fonlaman›z› sa¤lad›¤›n›ztaraflarla gerçeklefltiremeyecekken. Hatta buhadise ürün bile oldu sektörümüzde.Hat›rlay›n›z, “Düflen faizli konut kredisi” diyelanse edildi. Dolay›s›yla konut kredisik›sm›nda da iflin bu de¤iflik boyutlar› ortayaç›kt›. Ben flöyle bak›yorum: Biraz da bu faizgibi üst piyasa de¤iflkenlerine dayal›pozisyonlar al›rken kaç›rd›¤›m›z bir noktaolarak, bunun yurtd›fl› kaynakl› subprimemortgage kredi kriziyle de do¤rudanba¤lant›l› oldu¤unu düflünüyorum. Asl›ndahiçbir finansman modeli, olmayan bir sat›nalma gücü bahfledemez. Ama zaman zamansanki o sat›n alma gücü “varm›fl gibi”yegelebilir. Söylemek istedi¤im, olmayan sat›nalma gücünü var sayacak derecedeparametreleri suni olarak bozdu¤unuzzaman, bedelini baflka flekilde ödüyorsunuz.Hem sistem ödüyor hem o mallara sahipoldu¤unu zannedenler ödüyor.

M. RRauf AAtefl Teflekkürler. fiimdi tekrarErdal Bey’e sözü verelim. Dünyadaki krizsizi, konut ve inflaat sektörünü nas›l etkiledi?Bu kriz ortam› ve Türkiye’deki ekonomik

durgunluk sizin üyelerinize nas›l yans›d›?Erdal EEren Güzel bir fley de¤il, bu ama

kriz dönemleri bizim sektörümüzde elekgörevi görür. Kriz dönemleri finansmanaltyap›s›, sistemati¤i, tecrübe altyap›s›olmayan, sektörle ilgisi yokken moda oldu¤uiçin, cazip gördü¤ü için sektöre gireninsanlar›n elendikleri, dayanamad›klar›süreçlerdir. O nedenle bizler kendi aram›zdakonuflurken, tedbirlerimizi alal›m, budönemden canl› ç›karsak zaten daha dacazip flartlarda ifller yapar›z deriz. Krizdönemleri finansla, sistematikle,mühendislikle, uluslararas› iliflkilerle entegreolabilenlerin veya Türkiye’de piyasadaralm›flsa yurtd›fl›na ç›kanlar›n ayaktakalabildikleri dönemlerdir. Krizdönemlerinde sadece bu dedi¤imiz kural›sapt›ran bir fley olur, o da kriz zaman›ndaTürkiye’de ya da bizim gibi ülkelerde siyasiotoritelerin de¤iflmesi. Yeni siyasetler ortayaç›kar. Maalesef yeni siyasetler kendi yenimüteahhitlerini yaratma telafl›na düfler.Eskiden dayanamay›p elekten düflenrakiplerimizin yerine daha önce ad›n› san›n›bilmedi¤imiz yeni rakiplerimiz olur, onlarlamücadele etmeye bafllar›z. Amaço¤unlu¤umuzun ana iflvereni devlet oldu¤uiçin, üstümüzdeki bask›dan dolay› bunukorka korka söyleriz. Mortgage’a yönelikbenzer bir beklentimiz var. Mortgage’› çokistedik. Mortgage’›n kurallar›n›n bizimmesle¤imizi disipline edece¤ini düflündük.Neden? Çünkü mortgage’la Türkiye’yedenetim mekanizmalar›, sigorta sistemigirmek zorunda. Ayn› zamanda depremflartnamelerine uymayan konutun kredialmas› mümkün de¤il. Çünkü o kadar y›l,mortgage kredisini veren kuruluflunipote¤inde olan o gayrimenkulün mutlakasa¤l›kl› olmas› gerekiyor. O nedenle dedenetimsiz, kay›t d›fl› dedi¤imiz yap-satsektörü, konutlar›n› satamaz hale gelecekti.Müesseseleflmifl, flartlara uygun, insanlar›niçinde ölmedikleri konutlar› yapanmüteahhitler rekabetin üstünde kalacaklard›.Ama iflte bu kriz geldi, mortgage’›kap›m›zdayken durdurdu. Yine baflka birdöneme att›. Öyle bir hayal k›r›kl›¤›m›z davar.

M. RRauf AAtefl fiamil Bey, sizinle devamedelim. Yaflanan kriz ve Türkiye’dekidurgunluk, önümüzdeki dönemde sektörünas›l etkileyecek? Yeni konut üretimi ciddi

28 / 2008

flekilde etkilenecek mi? Bir de TOK‹’ninkonut piyasas›ndaki rolü ile ilgilisöyleyebilecekleriniz varsa paylafl›rsan›zseviniriz.…

fiamil ÇÇapar Birincisi Erdal Bey’insöyledi¤i gibi do¤al seleksiyon sürecibafllam›flt›r. Bu elek çal›flmaya bafllad›. Busüreçte mutlaka baz› firmalar elenecek. Niyeinflaat sektörünü konufluyoruz? Çünkü busektörde rant var.

Ekonomik büyümenin yafland›¤›dönemlerde en fazla inflaat sektöründe yenifirma kurulufllar› yaflan›r. En ufak bir krizoldu¤unda da sonradan kurulan birçokinflaat flirketi kapat›lmak için dilekçe verir.Yani bu moda haline geldi¤i için dolay›s›ylado¤al seleksiyon ilk önce inflaat sektörünüetkiler. Krizler ilk önce inflaat sektörünüvurur, en zor aya¤a kalkan da her zamaninflaat sektörüdür. Dolay›s›yla bu do¤alseleksiyon süreci bafllad›. Birçok firmasürecin d›fl›na ç›kacak. Belki de soruyu fluflekilde sormak laz›m: Niye bu sektöre bukadar ra¤bet var? Çünkü bu sektörde rantvar.

‹flini do¤ru yapmaya çal›flan, iflte 50 y›l›geçmifl bir kurumu temsilen bunusöylüyorum. Bunu alt alta koydu¤unuzdabize göre çok büyük bir rant yok.Gayrimenkul sektörüne gireceksiniz, bütünyat›r›m› yaparken yüzde 18 KDVödeyeceksiniz, o daireleri satarken yüzde 1KDV alacaks›n›z ve aradaki fark› projebittikten bir y›l sonra almaya çal›flacaks›n›z.‹skan ücreti olarak trilyonlarca lira paraödeyeceksiniz. Ruhsat›n›z› almak içininan›lmaz paralar ödeyeceksiniz. Hesap kitapyap›yorsunuz, bize göre çok büyük bir rantyok. Ama piyasan›n yorumuna ve kat›l›m›nabakt›¤›n›zda inan›lmaz bir rantm›fl gibi sektörra¤bet görmektedir. Bu rant nereden geliyor?Bu rant›n yüzde 85’i haks›z rekabettengeliyor. E¤er biz bitmifl ürünü düzgün haleç›karmay› bir flart hale getirirsek o zamanhaks›z rekabette elenme bafllayacak. AdnanBey’in söyledi¤ine kat›l›yorum, sonuçtaTürkiye’nin finans kurulufllar› güçleriitibariyle bu sektöre katk›da bulunacaklar,ama flunu yapman›za hiçbir engel yok.Finans sektörünün tamam› için bunusöylüyorum, yar›n itibariyle bütün finansç›larkendi derneklerinde bir araya gelip flöyle birkarar ç›karabilir: “Biz bundan sonra iskan›olmayan hiçbir projeye kredi vermeyece¤iz.”

‹nan›n bana Türkiye’de inan›lmaz bir sorunuçözmüfl olacaks›n›z. ‹ki, yat›r›mc›lara flunudiyebilirsiniz: “Müflteri sözleflmenizi lütfenbize getirin, müflterinize iskan› taahhütetmiyorsan›z size de kredi vermiyoruz.” Bitti,hiçbir flekilde ilave bir risk ve sorumlulukalm›yorsunuz. Bilakis piyasaya sadece bucümleleri sarf ederek bunun karar›n› almakda san›yorum iki gün sürer, gayrimenkulpiyasas›na inan›lmaz bir faydadabulunursunuz. Dolay›s›yla haks›z rekabetinen büyük noktas›nda paray› verip, suyunbafl›nda duran kifliler olarak asl›nda sistemisiz yönetmeye bafll›yorsunuz. Sadece bir fleysöyleyerek: “‹skan› olmayan hiçbir konutakredi vermiyorum, e¤er yat›r›mc›s› iskan›taahhüt etmiyorsa hiçbir projenin arkas›ndadurmuyorum.” fiimdi bunu o kadar çokanlatmaya çal›fl›yoruz ki, Koray ‹nflaatnezdinde bir konut kalite standard› diyeinovasyon projesi bafllatt›k. Rekabetanlam›nda finans kurulufllar›, “Ben bustandartlarda olmayan projelere kredivermiyorum” dedi¤i anda sistem asl›ndabitiyor. Çok k›sa flunu söyleyip bitiriyorum.Sistem flöyle çal›fl›r, dünya üzerinde özellikleAmerika merkezli agresif A tipi dedi¤imizfonlar vard›r. Bu fonlar dolar baz›ndaminimum yüzde 20 beklentiyle piyasayagirerler, riski de göze al›rlar ama çokagresiflerdir. Bunlar›n 3-5 y›ll›k ç›k›fl planlar›vard›r. 3-5 y›l sonra B tipindeki fonlarasatarlar. Onlar›n y›ll›k beklentileri yüzde 10-12 aras›ndad›r. Bu sadece el de¤ifltirir. Yineonlar 3-5 y›ll›k bir dönem içinde bu sistemdekazançlar›n› elde ederler, ondan sonra nihaisahibi olan emeklilik fonlar›na satarlar.Onlar›n y›ll›k beklentileri maksimum yüzde 5ila 8 aras›ndad›r. Emeklilik fonlar›n›nkuruluflunda, gayrimenkul projelerinefinansman sa¤lanmas› da gayrimenkulprojelerinden gelirlere ortak olmak da vard›r.Dolay›s›yla emeklilik fonlar› sayesindegayrimenkul projelerine, proje finansman›sa¤lanabilir. Finans kurulufllar›n›n kapitaliyoksa tabii ki buna girmek durumundaolamazlar. Niye biz proje baz›nda finansmanmodelleri oluflturam›yoruz? Örnek veriyorum,‹fl Bankas›, “fiurada bir proje var, her fleyiniinceledim. Buna herkes talip olsun” diyebilir.Bak›n Almanya’da Türkiye’den gemi sat›nal›yorlar, o gemiyi 200 tane Almanvatandafl›na sat›yorlar. Bu insanlar o gemininçal›flmas›ndan para kazan›yor. Finansman

2008 / 29

dedi¤iniz fley asl›nda nas›l yönetti¤inizleilgili. Sonuç olarak bütün bunlar› sistemolarak kendi içinde yap›p yönetti¤inizdeproje finansman› öyle ya da böyle karfl›lan›r.Gayrimenkul sektörünün Türkiye’de baflkabir ç›k›fl noktas› yoktur.

M. RRauf AAtefl Say›n Müsteflar, aç›l›flta sizgirifl yapt›n›z, sonra çeflitli sektörlerdentemsilcileri dinlediniz. Dinlediklerinizdeninflaat ve konut sektörünün gelece¤ini nas›lgörüyorsunuz? Daha ileri gitmesi için neleryap›lmas› gerekir?

Sabri ÖÖzkan EErbakan De¤erliarkadafllar›m, konular› çok güzel flekildemasaya yat›rd›. Tabii ben önce flunusöylemek istiyorum. Bizimmüteahhitlerimizin ço¤u devlettenkazanm›flt›r. Yurtd›fl› müteahhitlerimizinsay›s›n›n artmas›n›n nedeni devletin popülistyaklafl›mlardan kaç›nmas›. Bugün hükümetlergeldi¤i zaman yeni yat›r›mlar, projelerle ilgiline yapacaklar›n› tüzüklerinde aç›klar. Amabizim flurada bir yanl›fl›m›z var: Hiçbirhükümet de flu yar›m kalan iflleri bitirelim,sonra di¤er iflleri yapal›m dememifltir. Bugünbakt›¤›n›z zaman 15 y›ld›r bir Bolu tünelidevam ediyor. Niye? Ödenek s›k›nt›s›ndandolay›. Mesela ben 1987 y›l›nda DPT’de GAPprojesinde direktör yard›mc›s›yd›m. O zamanJapon Nippon firmas›yla master plan›çal›flmas› yapm›flt›k. 2000 y›l›nda 1,7 milyonhektar› sulay›p GAP’› açm›flt›k. Ama bak›n›z2008 y›l›nday›z, daha yeni bir paket dahagötürdük. 300 bin hektar› ancak suluyoruz.1,7 milyon hektar nerede, 300 bin hektarsulama alan› nerede? Projelerde yat›r›mimkan› yok. Öyle fleylere rastlad›k ki izbedeli denen bir olay vard›r. Herhangi biryerin milletvekili yörede yap›lacak bir yola 1milyon atar, projede ona iz bedeli denir.Bundan sonra önümüzdeki bütçede benburaya tekrar bir miktar para ay›r›r›m der, oda olmaz ve bu ifl sürüncemede gider. Ta kimüteahhitlerin flantiyeleri kapanana kadar buböyle devam etmifltir. fiimdi DPT’nin yeni biryöntemi flu, fizibilitesi ve gerekçesi olmayanhiçbir fleye müsaade etmiyor. Ama bupopülist politikalar› bir kenara b›rak›p yar›mkalan projeleri bitirmek, onlar›n içindebugün için gereksizler varsa onlar› da devred›fl› b›rakmakta fayda var. Çünkü öte taraftaninflaat sektörü her zaman s›k›nt› içindeolacak. Çünkü hiçbir flekilde yat›r›m ortam›n›gerçeklefltiremiyorsunuz. Y›llarca süren

projeler, bitmeyen yat›r›mlar var. Bir deteknoloji de¤ifliyor. Bugün yurtd›fl›ndakimüteahhitlerimizin orada yaflad›klar› s›k›nt›y›da yapt›klar› iflleri de görüyorum. O iflleriTürkiye’de yapsalar bizim hiçbir s›k›nt›m›zolmaz. Peki niye? Orada denetim vemüflavirlik hizmetleri çok kuvvetli. Bizdeöyle bir fley yok. Bizde yollar› bozukyapanlar var, hiçbir flekildecezaland›ram›yorsunuz. ‹halesini alm›flbitirmek durumunda. Yar›m kalan ifllerimizvar. Bir yerde mutlaka önümüzü görmemizlaz›m. Fuzuli ifllere girmememiz laz›m. Bak›n1996 y›l›nda ‹ller Bankas›’n› müteahhitlerinEximbank’› haline getirelim dedik. fiimdi ‹llerBankas› bankac›l›k sistemine dönüyor, yasas›ç›kmak üzere. Ben belediyelere verdi¤imparay› geri alam›yorum. ‹ller Bankas› hepborçlu. Bu y›l her belediyeden yüzde 40kesinti yap›yoruz. Ben kendi özkaynaklar›m›n yan› s›ra Dünya Bankas›’ndan

fiAM‹LÇAPAR

30 / 2008

212,9 milyon Euro, Abu Dhabi, Kuveyt SuudiKalk›nma ve ‹slam Kalk›nma Bankas›’ndanda 130 milyon dolar kaynak sa¤lad›m. S›rfat›k su, kat› at›k, kanalizasyon flebekeleriniyapabilmek için. Ama bu paralar› da gerialam›yorum. Büyükflehir belediyelerininkorkunç flekilde borçlar› var. Oysa benEximbank gibi çal›flsam ‹ller Bankas›kreditörleriyle birlikte her müteahhittenparam› zaman›nda geri al›r›m. Amabelediyelerden, kamudan alam›yorsunuz.Belki böyle bir çal›flma içinde olabiliriz. Benniye müteahhitlerime teminat mektubuvermeyeyim? Böyle bir sistemin içinegirdikten sonra bunu da yapabilirim. Devletolarak da onlara yard›mc› olabiliriz.

M. RRauf AAtefl Mehmet Bey, inflaattaki enönemli geliflmelerden biri de hammaddefiyatlar›ndaki art›fl. Çimento fiyatlar›na dayans›d›. Bunun sektöre etkisini soral›m. Birde eklemek istedikleriniz varsa alal›m.

Mehmet GGöçmen Önce eklemekistediklerimi söyleyeyim. Bugün inflaatsektörünün gerçekten de¤er yaratan birsektör olmas› için ülkenin stratejikgelece¤inin ve önceliklerinin belli olmas›laz›m. Biraz daha açarak söyleyeyim; bugüninflaat sektörü bütün sektörlerin tedarikçisidurumunda. Ayn› zamanda da inflaat sektörübiraz önce say›n baflkan›n söyledi¤i gibi birflekilde ekonominin yüzde 30’unu dahareketlendiren bir sektör. ‹nflaat sektörünübüyütece¤iz, ama neyle büyütece¤iz?Sektörün önüne nas›l bir oyun plan›koyaca¤›z? Türkiye’nin yönünün belirlenmesilaz›m. Türkiye, maalesef kal›c› ve rekabetavantaj› olmayan ne kadar sektörde faaliyetgöstermesi gerekiyorsa oralarda faaliyetgösteriyor. Türkiye, niye otomotiv üretir?Türkiye’nin ne gibi kal›c› bir rekabet avantaj›vard›r? Avrupa Birli¤i’ne gerçektengidiyorsak, flaka de¤ilse bu, belirli bir süresonra Türkiye’nin ucuz iflçilik gibi bir avantaj›kalmayacak. Türkiye, çok yo¤un enerjitüketen, enerji lideri ifllerde dünya lideri. Benbununla övünmüyorum, çimentocuyum.De¤iflken maliyetin yüzde 60’› enerji. Demirçelikte de ayn› fley. Biz niye bunlarda dünyalideri olal›m? Çünkü yapt›¤›m her ihracatyüzde 60 kadar enerji ithalat›n› provokeediyor. Türkiye niye tekstilde var?Türkiye’nin tekstilde olmas›n›n nas›l bir kal›c›rekabet avantaj› var? Kay›t d›fl›l›k ve ucuz iflgücü. Biz bunlarla nas›l bafl edece¤iz?

Sonuç olarak Türkiye’nin sektörelönceliklerini belirlemesi laz›m. Bu sorununen somut iki cevab› var: Bir turizm, ikincisienerji koridorunda olmam›zdan dolay› enerjiyat›r›mlar›. Niye Paris’e y›lda 71 milyon turistgelir de ‹stanbul’a gelmez. ‹stanbul’daLiverpool-Milan maç› olunca otellerkaraborsa oluyor. Alt› üstü 50 binlik stada 50seyirci geliyor. Türkiye’de turizmi Antalyaçukurundan kurtar›p iki aydan 10 ayaç›kard›¤›n›zda ve Türkiye sath›nayayd›¤›n›zda bunun inflaat sektöründe neleritetikleyece¤i heyecan verici bir durum. Amabugünkü gibi ikinci konut, üçüncü konut,temeli olmayan konutla büyüyecekse busektör ya da enerji ithal edip ucuza enerjiihraç edecekse büyümemesini tercih ederim.Böyle bakt›¤›n›zda bizim sektörümüzdeçimento sektörü enerji oyunu haline geldi.

Enerji fiyatlar› da birincil enerjikaynaklar›n›n fiyatlar› dahil, petrolle birlikteçok fazla yükselmektedir ve öngörülengelecekte de yükselmeye devam edecektir.Böyle bir durumda çimento sektörünün

SABR‹ÖZKANERBAKAN

2008 / 31

önemli bir maliyet art›fl› olacak demektir. Buülkede bütün bunlar›n gözden geçirilmesilaz›m. Yat›r›m yapt›¤›m›z zaman bize iki sorusoruluyor: Kaç kiflilik istihdam yaratacaks›n?Kaç para döviz kazand›racaks›n? Bana kaçpara döviz kaybettireceksin, kaç kilo enerjitüketeceksin, kaç ton karbondioksitüreteceksin diye sormalar›n› tercih ederim.Dolay›s›yla ülkenin stratejik yönü belliolduktan sonra inflaat sektörünü bununarkas›na koyarsak, çimento baflta olmaküzere, inflaat malzemelerini de buna görestratejik yönlendirebilirsek, ancak o zamansürdürülebilir büyümeyle ancak o zaman bukay›t d›fl›l›kla, ancak o zaman bu Kyoto vekarbondioksit emisyonlar›n›ns›n›rland›r›lmas›yla topyekun ça¤dafllaflt›r›lm›flbir sektör yarat›r›z. Yoksa konjonktürelolarak fonlaman›n kolay oldu¤u dönemlerdekonutlara yat›r›m yaparak ve belki deço¤unu bilinçsizce yaparak çok fazla ilerigidece¤imizi düflünmüyorum.

M. RRauf AAtefl Orhan Bey sizin bukonudaki yorumlar›n›z nedir?

Orhan TTuran Enerji fiyatlar› dünyadaalm›fl bafl›n› gidiyor. Geçen haftayurtd›fl›ndayken maliyetleri konuflurduk. 136dolarlar› görüyoruz. Bunlar tabii ki yal›t›m›,enerji tasarrufunu gündeme getiriyor. BugünTürkiye yaklafl›k 40 milyar dolarl›k ithalatyapan bir ülke, ithal etti¤imiz 40 milyardolar›n yüzde 75’ini konut ve sanayidekullan›yoruz. Konutta da y›lda ›s›tma amaçl›yaklafl›k 15-16 milyar dolar harc›yoruz.Normal olmas› gereken bir yat›r›myapt›¤›n›zda yüzde 50 tasarrufyapabiliyorsunuz. Yani, y›lda 7-8 milyardolar› çöpe at›yoruz. Türkiye’de konutlardayap›lan ortalama yal›t›m yüzde 7 civar›nda.

M. RRauf AAtefl Adnan Bey, bankac›l›k buyeni konjonktüre nas›l bak›yor?

Adnan BBali K›saca ifade edeyim. Geçmifldönem 2002-2006 dönemi kabaca düflük kur,yüksek büyüme, düflen faiz ve kontroledilebilir maliyetlerle ve özellikle de globallikiditenin fazlal›¤›yla ciddi bir genifllemedönemi fleklinde cereyan etti. Ertelenmifltalepler bu dönemde fiili hale geldi. Özellikledüflen faiz oranlar›na ba¤l› olarak finansmanaç›s›ndan sa¤lanan kolayl›klar, önemli birkesimi sat›n alma gücü kazan›r hale getirdi.Sonuçta da özellikle konuttan kaynaklananözel sektör yat›r›mlar›yla bu sektörde ciddibir geniflleme dönemi yafland›. Ben k›sa

dönemde bir bankac› olarak bu döneminkendi içinde tamamland›¤›n› düflünüyorum.Bu konjonktürün yarat›c›s› olan koflullar,hem içeride hem d›flar›da de¤iflmifltir. Oyüzden yeni konjonktürün anaparametrelerinin daha düflük bir büyüme,yükselen faizler, dolay›s›yla maliyetleraç›s›ndan da bir miktar kontrol edilebilirli¤inötesine varacak yükselifller olaca¤›n›düflünüyorum. Dolay›s›yla böyle birçerçevede, gerek firmalar›n gerek projelerinkendilerine özgü performans riskininyeniden de¤erlendirilmesi gerekti¤inidüflünüyorum. Pazarlama ve sat›fl riskinin debu çerçevede giderek artt›¤›n› düflünüyorum.Talebin darald›¤›, hane halk›n›n birazkendini geriye çekti¤i, finansmanmaliyetlerinin yükseldi¤i böyle bir ortamdanihai fiyatlara bu tarz geliflmelerin sonucundaoluflan maliyetleri yans›tman›z, en az›ndanayn› ölçüde yans›tman›z mümkünolmayacakt›r. O da kâr marjlar›n›n artanriskleri karfl›lamayacak derecede daralmas›sonucunu yarat›r. Bu, bankac›l›k sistemininfinansör rolü ve seçicili¤imiz bak›m›ndanbaz› ipuçlar› veriyor. Bu dönem kitleselüretim konjonktürü de¤ildir. Uzun vadeli,çok büyük ölçekli yat›r›m konjonktürüde¤ildir. Bu daha çok, öz kaynakbak›m›ndan güçlü, dolay›s›yla de¤iflen, tersesen rüzgarlara karfl› öz kaynaklar›n›netkisiyle dayanabilme gücü olan,markalaflm›fl güçlü oyuncular›n nifl alanlardaalacaklar› pozisyonlar›n yan› s›ra,konsolidasyon süreci içinde, de¤iflik sat›nalma ve birleflme f›rsatlar› yaratacak birdönem olacak. Biz bu bak›mdan birazihtiyatl› bakma e¤ilimindeyiz. Tüm bunlar›yak›n gelecek için öngörüyoruz. Yak›ngelecekten kast›m›z kabaca 2 y›l› kapsayacakbir süreç. Sonuçta, inflaat sektörüne iliflkinana gösterge olarak flunu söylemek isterim.Dünyada GSMH’den ald›¤› pay yüzde 8’iaflan, AB gibi bizim yak›n olmaya çal›flt›¤›m›zülkelerde GSYH’nin ise yüzde 10’ununüzerine ç›kt›¤› bir sektör olarak inflaatsektörünün, Türkiye gibi büyüme potansiyeli,genç ve dinamik nüfus yap›s› ve kentleflmesürecinin bir sonucu olarak ertelenmiflihtiyaçlar› olan bir ülkede bask› alt›nda vedüflük oranlarla kalmas› düflünülemez. Obak›mdan ana perspektifte ve orta-uzundönemde hiçbir flekilde olumsuzluk vecazibe eksikli¤i görmüyoruz.

32 / 2008

006 y›l›n›n bafl›nda kurulan ve fluanda 75 milyon dolarl›k büyüklü¤eulaflan Ottoman Fund (Osmanl›Fonu), Griffin Capital

Management’›n 5 fonundan biri. 40 bininüzerinde yat›r›mc›s› bulunuyor. OttomanFund’›n fon yöneticisi Aziz Unan, inflaat vegayrimenkul sektöründe arz-talepdengesizli¤i olufltu¤unu düflünüyor. Özellikleorta gelir grubuna hitap eden konutlarda, arzfazlas› yafland›¤›n› belirten Unan’a göre herfleye ra¤men sektöre olan ilgi önümüzdekidönemde de devam edecek. Bunun nedeniise Türkiye’nin y›ll›k 400-450 bin civar›ndakikonut a盤›... “80’lerde herkes tekstilci

olmufltu, 2000’lerde de herkes müteahhitolmaya kalkt›” diyerek inflaat sektörününiçinde bulundu¤u durumu özetleyen Unan,yaflanan s›k›nt›y› da bu dengesiz büyümeyeba¤l›yor. Morgage sisteminin oturmas› içingereken en önemli flartlar ise faizlerindüflmesi ve ikincil piyasalar›n hayatageçmesi.

Griffin Capital Management OttomonFund Fon Yöneticisi Aziz Unan, GeniflAç›’n›n sorular›n› yan›tlad›:

Sizce ABD’de bafllayan mortgage kriziTürkiye’deki inflaat sektörünü nas›l etkiliyor?

ABD’de olan olay emlak piyasas›n›nfinansman s›k›nt›s› yaflamas› ve bunun art›kbir finans krizine dönmesidir. Emlak sektörügenel olarak bölgeseldir. Sonuçta ABD’debile baz› bölgelerde fiyatlar çok düflerken,baz› bölgelerde aksine art›fl yaflan›yor. Krizinas›l hissedildi¤i ülkeler ve bölgeler, emlakpiyasas›nda mortgage fonlamas›n›n yüksekoranda kullan›ld›¤› bölgeler. Örne¤in,‹ngiltere’de toplam mortgage’lar›n GSMH’yeoran› yüzde 50’lerin üzerinde.

Türkiye’ye gelirsek son y›llardaTürkiye’deki inflaat sektörü h›zl› bir büyümeiçine girmiflti. Hem konut hem al›flveriflmerkezleri aç›s›ndan h›zl› bir arz art›fl›yafland›. Ama s›f›rdan baflland›¤› için oranhalen çok düflük. Türkiye’deki oran yüzde 3-3,5 civar›nda. Dolay›s›yla burada mortgagesistemi henüz çok yeni. Di¤er ülkelerdekigibi bir etki söz konusu de¤il.

Peki çok yeni olan bu piyasan›n sa¤l›kl›biçimde büyümesi ve geliflmesi için neleryap›lmal›?

Birincisi özellikle mevzuat ve kanunlarçok önemli. Fakat ne kadar kanun yapsan›zda faiz oranlar› bu noktada oldu¤u sürece,çok fazla büyüme beklememek laz›m. fiuanda YTL baz›nda mortgage ald›¤›n›z zaman

Griffin Capital Management Ottoman Fund Fon Yöneticisi AZ‹ZUNAN, Türkiye’de mortgage sisteminin oturmas› için faizlerindüflmesinin flart oldu¤unu söylüyor. “fiu anda YTL baz›ndamortgage ald›¤›n›z zaman faiz çok yüksek” diyen Unan’a göre,inflaat sektöründe son birkaç y›lda yaflanan h›zl› büyüme,özellikle orta gelire dönük konutlarda arz fazlas› yaratt›. Ancakyine de Unan, Türkiye’nin y›ll›k konut ihtiyac› hesapland›¤›ndainflaat›n her zaman cazibesini koruyaca¤›n› vurguluyor.

YASE

M‹N

ER

DO

⁄A

Nye

rdo

ga

n@

ca

pita

l.co

m.t

r

2

2008 / 33

faiz çok yüksek. Pek cazip bir durumdade¤il. Zaten birkaç y›l önce Türkiye’de birara patlama yaflanmas›n›n nedeni debankalar›n faizleri 1-1,1 seviyelerineindirmesiyle olmufltu. O zaman do¤al olarakciddi bir talep art›fl› yafland›, çünkü koflullarçok cazipti. fiimdi, durum öyle de¤il. En az10-15 y›ll›k mortgage verirken bununekonomi finansman›n› da çok iyi yapmaklaz›m. Türkiye’de bu mevduatlar›n vadesiçok k›sa. 20 y›ll›¤›na mortgage veriyorsunuzama insanlardan toplad›¤›n›z mevduat›nvadesi 3 ay. Bu durumda tabii ikincilpiyasan›n önemi ortaya ç›k›yor. Bununfinansman›n›n a¤›rl›kl› olarak yurtd›fl›ndangelmesi laz›m. Bunlar› ikincil piyasadayurtd›fl›nda uzun vadeli yat›r›m yapanmortgage fonlar›na pazarlaman›z laz›m.Onun için de ilk olarak faizler düflmeli.‹kincisi, Türkiye’deki kurumsal yat›r›mc›kesiminin de biraz daha derinleflmesigerekiyor. Son rakamlar 35 milyar dolarl›kbir havuzun oldu¤una iflaret ediyor. Amabunun içinde ne tür fonlar oldu¤unabakt›¤›m›zda, para piyasas› fonlar› veyabono-tahvil fonlar›n›n a¤›rl›kl› oldu¤unugörüyoruz. Faizlerin düflmesi gerekiyor ki bufonlar veya bankalar toplad›klar› mevduat›k›sa dönemde devlete borç vermektense,“Devletin verdi¤i bu faiz oranlar› cazip de¤il,bunu baflka yat›r›ma yönlendirelim”diyebilsinler. Ama Türkiye’de bu ortamhenüz oluflmad›.

Mortgage ancak yeni yap›laflmalarda iyibir finansman arac› olabilir. O da ancakfaizlerin düflmesiyle mümkün.

Sizce arz fazlas› sadece konutta m›?Konut d›fl› yap›laflmay› ve genel olarak inflaatsektörünü nas›l görüyorsunuz?

80’lerde herkes tekstilci olmufltu,2000’lerde de herkes müteahhit olmayakalkt›. ‹nflaat sektöründeki s›k›nt›, bencebiraz da bu kontrolsüzlükten kaynaklan›yor.Bu durum arz-talep dengesini bozdu. Emlakpiyasas›n› da biraz ayr›flt›rmak laz›m.Türkiye’de konut yo¤unluklu bir yap› var.

Son 3-4 y›lda herkes müteahhit oldu¤u içinarz fazlas› flu anda konutta görünüyor.A¤›rl›kl› olarak orta tabaka konutlarda arzfazlas› dikkat çekici boyutta. Lüks segmenttebir arz fazlas› yok. Al›flverifl merkezlerinebakt›¤›m›zda, belki nüfusa oranlad›¤›m›zdahalen çok az, ancak baz› bölgelerde afl›r›doygunluk oldu¤unu düflünüyorum. Ofisebakt›¤›m›zda ise özellikle A s›n›f› ofislerdearz›n az, talebin fazla oldu¤unu görüyoruz.Yani, bu segment için önemli bir potansiyeloldu¤unu söylemek mümkün.

Sektörün gelece¤ini nas›l görüyorsunuz?Yat›r›mc›lar aç›s›ndan cazibesi sürecek mi?

‹nflaat sektörü direkt ve dolayl› 220de¤iflik sektörü etkiliyor. Bu aç›danbakt›¤›m›zda inflaattaki her türlü de¤iflim, azveya çok di¤er sektörleri de etkileyecektir.Zaten her zaman inflaat sektörü birkaç temelsektörden biri olarak lokomotif görevigörmüfltür. O yüzden her halükarda inflaat vegayrimenkul sektörü gelecek vaat ediyor.Özellikle Türkiye’nin y›ll›k 400-450 bincivar›nda konut a盤› oldu¤unudüflündü¤ümüzde inflaat sektörü cazibesiniher zaman koruyacakt›r.

“40 B‹N YATIRIMCIMIZ VAR”

“75 MİLYON DOLARA ULAŞTIK” Griffin Capital’in 5fonu var. Ottoman Fund, 2006’nın başında kuruldu. 10milyon dolar civarında bir büyüklükle başlamıştık. Ama çokkısa sürede oldukça hızlı büyüdüğünü söyleyebilirim.Bugün itibarıyla 75 milyon dolar civarında. 2,5 yıldaulaştığımız bu rakam hiç fena değil. Ağırlıklı bölümüTürkiye’ye ayrılmış durumda. Türkiye’nin bu fondaki ağırlığı2,5 yıl içinde yüzde 35 ile yüzde 90’lar arasında gidip geldi.

HEDEF ORTA AVRUPA ÜLKELERİ Yatırımcılarımızgenellikle bireysel ve küçük yatırımcılar. Onun için birkaççok zengin kişi veya kuruma bağlı değiliz. 40 bininüzerinde yatırımcımız var. Şirket olarak 1997’den beri herzaman Doğu ve Orta Avrupa ülkelerine yatırım yaptık. Sondönemde AB’ye katılan yeni üyeler, Türkiye, Rusya, TürkCumhuriyetleri, Orta Doğu ülkeleri, körfez ülkeleri deyatırım bölgelerimize dahil oldu.

“BU FA‹ZLERLE MORTGAGE OLMAZ”

34 / 2008

008 y›l›n›n ilk 3 ay›nda, gereksiyasette gerekse ekonomide iç ved›fl dengelerin hassasiyeti, Türkiyeekonomisinde de belirleyici bir rol

oynad›. Son y›llarda olumlu geliflmeleryaflayan Türk inflaat sektörünün, 2007 y›l›ndayükselifl ivmesi azald›. Bu durumun 2008y›l›nda da devam edece¤i öngörülüyor.

2007 y›l›n›n ilk 3 ay›nda, özellikle k›flaylar›nda yaflanan uygun hava flartlar›n›nkatk›s›yla yüzde 30’lara varan yüksekbüyüme h›zlar› yaflayan sektör, ikinci üçayl›k dönemde erken seçim karar›n›netkisiyle büyümede ciddi bir h›z kesmeyemaruz kald›. Sektörde genel beklenti,seçimlerin ertesinde iç talebin eylül-ekimaylar›ndan itibaren yeniden yükseliflegeçmesiydi. Ancak, sonbahar aylar›nda dabeklenen büyüme gerçekleflmedi. Çok sertgeçen aral›k ay›n›n olumsuz etkisiyle dey›ll›k büyüme yüzde 2 seviyesinde kald›.Y›l›n sonunda toplam çimento ve klinkerihracat› 8,2 milyon ton oldu. Konutprojelerindeki azalmaya paralel olarak azalaniç piyasa talebi, ihracat art›r›larak karfl›land›.

Sektörde genel beklenti, genelde dünyaekonomisindeki yavafllama ve global krizinekonomi üzerinde yapaca¤› olumsuz etkinedeniyle 2008 y›l›nda çimento sektöründefazla bir büyüme olmamas› yönünde. 2008y›l›nda sektörün yüzde 2-4 aras›ndabüyüyece¤i tahmin ediliyor.

2007 y›l›ndaoldu¤u gibi 2008y›l›nda da inflaatsektörününyurtiçindeki büyümeperformans›; faizhadlerinin durumu,kamunun yat›r›mödeneklerinin miktar›ve çeflitli projelereda¤›l›m›, özelsektörün yat›r›me¤ilimi, konutsektöründekicanl›l›¤›n sürmesi,siyasi ve ekonomik

istikrar›n devam› gibi faktörlere ba¤l› olmayadevam edecek. Ancak global sars›nt›lar›netkisinin asgariye indirilmesi, risklerin kontrolalt›nda tutulmas› halinde, büyüme h›z›n›nyine yüzde 4 seviyesinde tutulmas›ylamümkündür. 2008 y›l›nda yeniden yüzde 4büyümeyle 47,3 milyon tona ulaflmas› olas›.Ayr›ca ihracat piyasalar›ndaki canl›l›¤a ba¤l›olarak, klinker ve çimento ihracat›n›n da 10milyon tonu aflmas› kuvvetle muhtemeldir.Rusya’ya yap›lacak ihracattaki mevcutsorunlar›n k›sa sürede çözülmesi halindesadece bu ülkeye 3 milyon tona yak›nihracat gerçeklefltirilebilir.

SEKTÖRÜ NNELER OOLUMSUZ EETK‹L‹YOR?3 ‹nflaat sektöründeki talebin, k›sa

vadede artmayacak olmas›3 ‹hracatta, limanlarda altyap› yetersizli¤i

ve yüksek yükleme fiyat› olmas›, yüksektonajl› gemilerin yüklenememesi

3 Enerji maliyetlerinin yüksek olmas›3 Sürdürülebilir büyüme ve bilhassa

çevre konular›nda kamuoyunda yanl›flalg›lanma

SEKTÖRÜ TTEHD‹T EEDEN FFAKTÖRLER3 Önümüzdeki y›llarda global pazarlarda

bir durgunluk yaflanaca¤›n›n beklenmesi, 3 Kamu yat›r›mlar›n›n son y›llarda GSMH

içindeki pay›n›n azalmas› 3 Sektördeki kapasite fazlas›na ra¤men

devlet taraf›ndan yeni tesis kurulmas›nayönelik teflviklerin verilmeye devamedilmesi,

3 Türkiye’nin Kyoto Protokolünüimzalamas› durumunda, ilerideki y›llardaCO2 emisyonlar›na s›n›rlama getirilecekolmas›

3 Avrupa Birli¤i’ne uyum sürecinde çevrekonusunda ek maliyetler gelmesi,

3 ‹stikrars›z ekonomik ortam›n veüreticilerin uzun vadeli plan yapmas›n›zorlaflt›rmas›

3 Enerji ve yak›t maliyeti düflük baz›Ortado¤u ülkelerinden ihraç pazarlar›m›za veözellikle ülkemize damping niteli¤indeçimento girmesi ihtimali

ADNAN ‹⁄NEBEKÇ‹L‹ / Türkiye Çimento Müstahsilleri Birli¤i YK Baflkan›

2

TÜRK Ç‹MENTO SEKTÖRÜNÜNBUGÜNÜ VE GELECE⁄‹

ww

w.c

apital.c

omw

ww

.capita

l.com

YÖ

NE

T‹M

BAfiARI ÖYKÜLER‹

ww

w.capital.com

a nalizler

ww

w.c

apital.c

om www.capital.com

p iyasalar

i fl dünyas›

ww

w.c

apital.c

om.tr

.ww

w.c

apital.c

om.tr

t rend

a rflivimizwww.capital.com.l imitsiz bilgi

C apital

ww

w.c

apital.c

om.tr

.ww

w.c

apital.c

om.tr

YÖN VEREN ‹NSANLAR

KA

R‹Y

ER

YE

N‹ Y

AK

LAfi

IMLA

R

KO

NJO

NK

TÜR

ÖZEL YAYINLARVE K‹TAPLAR

ANADOLUKAPLANLARI

AR

Afi

TIRM

A

PAZARLAMA

www.capital.com.tr

Türkiye’nin 1 numaral› ayl›k ekonomi dergisi

flimdi internette

TÜRK‹YE’N‹N EN YEN‹L‹KÇ‹ AYLIK ‹fi VE EKONOM‹ DERG‹S‹

TradeMaster ile tan›flmak için:Sinem Cireli, 0212 350 23 54scireli@isyatirim.com.tr

www.isyatirim.com.tr