anlamaya dayali tasarim (ubd) uygulamalari · açısından ise, özellikle eğitim durumu ve...

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi 1

ANLAMAYA DAYALI TASARIM (UBD)

UYGULAMALARI 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ

EDİTÖRLER Doç. Dr. Sertel ALTUN

Doç. Dr. Banu YÜCEL TOY

2 Doç. Dr. Sertel ALTUN - Doç. Dr. Banu YÜCEL TOY

ISBN: 978-605-7736-12-3 Sertifika No: 34068 Kapak Bülent POLAT Mizanpaj Burhan MADEN Baskı ve Cilt: Tarcan Matbaacılık İvedik Caddesi No:417/A Yenimahalle/Ankara Eposta: [email protected] Tel: 0312 3843435 Matbaa Sertifika No: 25744 Birinci Baskı: 2020

ASOS YAYINLARI e-posta: [email protected] web: www.asosyayinlari.com Tel: 0532 643 75 23

Yayıncının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz.

Tüm bölümler benzerlik tespit programından geçirilmiştir.

Bu yayın tarafından indekslenmiştir. Yazarlar, yazmış oldukları bölümlerin özgünlüğünden sorumludur.

MuhammetAydınlatma978-605-7736-49-9

Anlamaya Dayalı Tasarım (UbD) Uygulamaları 3

ANLAMAYA DAYALI TASARIM (UBD)

UYGULAMALARI 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ

EDİTÖRLER Doç. Dr. Sertel ALTUN

Doç. Dr. Banu YÜCEL TOY


Doç. Dr. Sertel Altun

Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümünden mezun olduktan sonra aynı üniversitenin Sosyal Bilimleri Ens–titüsü, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans ve Doktora derecelerini sırasıyla almıştır. 2005 yılından itibaren Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilim-leri Bölümünde öğretim üyesi olarak görevine devam et-mektedir. “Öğretmen eğitimi” konusunda, ulusal ve uluslar arası projelerde koordinatörlük ve danışmanlık görevlerinde bulunmuş ve halen sürdürmekte olduğu projeler bulunmak-tadır. Altun’un eğitim alanında yayımlanmış üç kitabı, pek çok makale ve tam metin bildirileri vardır. Özel okullarda ve devlet okullarında; “Okul tabanlı program geliştirme modelleri”, “Öğretim Tasarımı”, “UbD”, “Ölçme ve Değerlendirme”, “Farklılaştırılmış yöntem ve teknik”, “Program Geliştirme”,

“Öğrenme ve öğretim ilişkisi”, konularında öğretmen, yönetici ve anne-babalara yönelik çok sayıda seminer ve atölye çalışmaları yürütmüştür. Altun, özellikle son yıllarda okul geliştirme modelleri üzerine yoğunlaşmıştır. Okullarda öğretmenlerin bizzat içinde bulundukları ve onların uygulayarak geliştirdikleri modellerin okulları başarıya götüreceğine inanmakta ve çalışmalarını bu doğrultuda yoğunlaştırmaktadır. Bu amaçla çalışma arkadaşları ile kurduğu “Tasarımcı Öğretmen” isimli öğrenme toplu-luğunun koordinatörlüğünü yürütmektedir.

MuhammetNotbu bölgede hep virgüller sonda kalmış kaydırma şansımız var mı


Doç.Dr. Banu YÜCEL TOY

Orta Doğu Teknik Üniversitesi İstatistik bölümünden 1998 yılında mezun olduktan sonra, 2001 yılında University of California-Santa Barbara’da Eğitimde Ölçme ve İstatistik programında yüksek lisansını, 2008 yılında da Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Programları ve Öğretim programında doktorasını tamamlamıştır. 2001 yılında Gazi Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak göreve başlamış olup, 2010 yılında yardımcı doçent olmuş, 2014 yılından beri

de Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak görevine devam etmektedir. Doktora tezi eleştirel düşünmenin ders içeriği ile bütünleştirilmesi ve değerlendirilmesi üzerinedir. Öğretmen eğitimi ve program geliştirme ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığı’nın yürütmüş olduğu projelerde yer almıştır. Öğretmen eğitimi, eleştirel düşünme ve öğretimi, araştırma yöntemleri, öğretim strateji ve yöntemleri, ölçme ve değerlendirme üzerine İngilizce ve Türkçe makaleleri bulunmaktadır. Düşünme becerilerinin gelişiminin uzun soluklu bir yolculuk olduğuna ve bilgi çağında bireylerden beklenilen özelliklerin eğitimin ilk kademesinden itibaren düşünme becerileri ile zenginleştirilen bir öğretim sistemi ile kazandırılacağına inanmaktadır.


Sadece dersinin değil, öğrencisinin öğretmeni olan tüm öğretmenlere…


Teşekkür 2016 yılında 24 Kasım Öğretmenler günü adına öğretmenlerimize he-

diye etmek amacıyla yola koyulduğumuz Tasarımcı Öğretmen projesi ve bu projede yer alan öğretmenlerimiz bu kitabın yazılmasında ilk ışığı yakmış-lardır. Onlarla yaptığımız çalışmalarda bizim onlara verdiğimiz katkıların yanında, onların da bize sağladığı çok fazla katkı olmuştur. Proje süresince paylaşılan sorunlar, ihtiyaçlar kitaptaki odak noktamızı oluşturmuştur. Tasarımcı Öğretmen projesinde öğretmenlerle yürüttüğümüz çalışmalar kapsamında, öğretim sürecinin daha nitelikli olmasına dönük birçok örnek olayla karşılaştık. Diğer taraftan, öğretmen görüşmelerinden nitelikli öğre-tim ortamının oluşmasına dönük birçok genellemelere ulaştık. Tüm bunları bir araya getirmek amacıyla kolları sıvadık. Ayrıca, öğretmenlerimizin nite-likli öğretim yapmak adına sahip oldukları motivasyon da bize itici bir güç vermiş ve pratik önerileriyle kitabın tasarım boyutunda bize ilham kaynağı oluşturmuştur. Kendilerine minnettarız.

Üniversitede verdiğimiz dersler, bizim için ayrı bir öneme sahiptir. Çünkü biz dersleri, belirlenmiş içeriği öğrenciye aktarmaktan ziyade, onla-rın katkılarıyla şekillenen bir süreç olarak ele alıyoruz. Bizim için öğret-men-öğrenci arasındaki etkileşim ne kadar kuvvetli ise o ders o kadar ve-rimlidir. Bu sürecin ana öznelerinden birini, öğrencilerimizin kendisi oluş-turmuştur. Özellikle mesleğe başlamış yüksek lisans ve doktora eğitimleri-ne devam eden öğrencilerimizin uygulama ile teori arasındaki bağı oluş-turmadaki soruları, deneyimleri ve paylaşımları bu kitabın her aşamasında bize daha derin bir bakış açısı sunmada büyük katkı sağlamıştır. Kendileri-ne yürekten teşekkür ederiz.

Bu iki paydaş kitlenin birleştiği ve bu kitabın tasarımcı öğretmenleri, doktorasını tamamlamış olan Dr. Defne Yabaş’a ve doktora eğitimine de-vam eden Mustafa Gül’e ve Naciye Kaya’ya değerli katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ederiz.

Ayrıca, bu kitabın yazılmasında bize büyük güç veren paydaşımızları-mıza, bize emek veren hocalarımız, meslektaşlarımız, farklı projelerde ça-lıştığımız öğretmen ve yöneticilerimize minnettarlığımızı sunmak isteriz.


Son olarak, bu kitap sürecinde her zaman destekleri ile yanımızda olan sevgili eşlerimiz ve çocuklarımıza gösterdikleri anlayış ve sabırları için te-şekkür eder, bizim vazgeçilmezlerimiz olduklarını belirtmek isteriz.

Sevgiyle kalın

Temmuz, 2019


İçindekiler

Ön Söz .......................................................................................................... 13 1. BÖLÜM ANLAMAYA DAYALI TASARIM (UbD) .................................................... 15 Doç. Dr. Sertel ALTUN & Doç. Dr. Banu YÜCEL TOY

SONDAN BAŞA DOĞRU TASARIM: UbD ................................................. 18 UbD’NİN AŞAMALARI ................................................................................. 20

Aşama 1. İstenen Sonuçları Belirleme .......................................... 20 Aşama 2. Kabul Edilebilir Kanıtları Belirleme ........................... 23 Aşama 3. Öğrenme Etkinliklerini ve Öğretimi Planlama ......... 27

UbD İLKELERİ ................................................................................................. 30 UbD Ünite Öğrenme Tasarımı Taslağı ......................................................... 31

2. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ ................................................................... 35 Dr. Defne YABAŞ - Mustafa GÜL 3. BÖLÜM 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA UBD TASARIMLARI ............................................................................................ 45 Mustafa GÜL - Dr. Defne YABAŞ - Naciye KAYA

1. Ünite: Birey ve Toplum ............................................................... 45 2. Ünite: Kültür ve Miras ................................................................. 55 3. Ünite: İnsanlar, Yerler ve Çevreler ............................................ 66 4.Ünite: Bilim, Teknoloji ve Toplum ............................................ 74 5. Ünite: Üretim, Dağıtım ve Tüketim .......................................... 85 6. Ünite: Etkin Vatandaşlık ............................................................. 96 7.Ünite: Küresel Bağlantılar .......................................................... 105

4. BÖLÜM UbD TASARIMLARININ UYGULANMASI ............................................. 113 Mustafa GÜL - Naciye KAYA


Kahramanmaraş Örneği ................................................................................ 113 Uygulama Okulu ............................................................................. 113 Uygulama Sonuçları: ...................................................................... 114

İzmir Örneği .................................................................................................... 130 Uygulama Okulu ............................................................................. 130 Uygulama Sonuçları ....................................................................... 130 Uygulamanın Başarı Üzerine Etkisi ............................................ 143

5. BÖLÜM UbD İLE TASARIMA BAŞLARKEN .......................................................... 145 Doç. Dr. Banu YÜCEL TOY - Doç. Dr. Sertel ALTUN KAYNAKÇA ............................................................................................... 153


Ön Söz 2016 yılında Tasarımcı Öğretmen Projesi kapsamında Öğretmenler

Günü hediyesi olarak öğretmenlerimize iki günlük bir hizmet içi eğitim vermek amacıyla, Türkiye’nin dört bir yanından öğretmenlerimizden en iyi tasarımlarını göndermelerini istedik. Gerek gelen tasarımlarından, gerekse eğitim sürecinde öğretmenlerimizin katkılarından, onların motivasyonları-nın ve potansiyellerinin ne kadar yüksek olduğunu, öğrencilerimize doğru dokunuşlarla nasıl anlamlı öğrenmeyi sağlayabiliyorsak öğretmenlerimize de doğru dokunuşlarla onların neler ortaya çıkarabildiklerini gördük. Söz konusu gözlemlerimizden yola çıkarak bu potansiyele sahip üç tasarımcı öğretmenimizle birlikle bu kitabı hazırladık. Bu kitap, Sertel Altun ve Nihal Yurtseven tarafından yazılan Tasarımcı Öğretmen UbD El Kitabı (2019)’nın devamı niteliğinde olup temel amacımız, öğretmen ve öğrencilerimize UbD ile öğretim tasarımı ve uygulama sürecinin nasıl gerçekleşebileceğini Sos-yal Bilgiler Dersi bağlamında ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, uygulama ağırlıklı olup örnek tasarımlar içermesinden dolayı UbD’ye göre öğretim tasarımı yapmak isteyen başta Sosyal Bilgiler öğretmenlerimiz olmak üzere her branştan öğretmenlerimiz bu kitaptan rehber olarak yararlanabilirler. Etkili bir öğretim tasarımının adımlarını içermesi açısından ise, Öğretim Tasarımı ile ilgili ders alan lisansüstü öğrenciler ve bu dersi veren öğretim üyeleri bu kitabı derslerinde takip edebilirler.

Bu kitaba Tasarımcı Öğretmenler Tasarlıyor Serisi 1 dememizin nedeni, mesleğe ve öğrencilerine gönül veren öğretmenlerimizle öğretim program-larımızı tasarlama yolculuğumuza devam etmek arzumuzdur. Bu amaçla, ilk serimizi özellikle paydaşlardan edindiğimiz bilgiler çerçevesinde en çok içerik açısından sorun yaşanan 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi ile başlamaya ve dersin ünitelerini UbD ilkelerine göre tasarlamaya karar verdik.

UbD tasarım modelini seçmemizin gerekçeleri; UbD modelinin, aktif katılımı sağlayan etkinlikleri ile öğretmen ya da kitap merkezli öğretimin


yerini öğrenci merkezli öğretime bırakması, Sosyal Bilgiler dersinin önemli bir gerekliliği olan disiplinlerarası etkileşimi desteklemesi, öğretmenlerin tasarımcı kimliği ve farklı alanlardan meslektaşlarla çalışmalarını destekle-yerek derslerini daha nitelikli bir şekilde kurgulayabilmelerini sağlaması-dır.

Hazırlanan kitabın, 5. Sınıf Sosyal Bilgiler öğretimini UbD modeline göre tasarlaması açısından özgün olduğu ve bu şekilde öğretim sürecini nitelikli ve kolaylaştırıcı hale getirecek bir kılavuz kitap olacağını düşünü-yoruz. Kitabın öğretmen, öğrenci ve program geliştirme uzmanlarına etkili öğretim sağlamak adına önemli katkılar sağlamasını bekliyoruz. Öğretmen açısından; UbD temelli plan örnekleriyle Sosyal Bilgiler öğretmenlerine öğretim sürecini planlama ve uygulama aşamalarında yeni bir bakış açısı kazandıracağına, bu şekilde mesleki gelişimlerine katkı sağlayacağına ina-nıyoruz. Öğrenciler açısından, akademik başarılarının arttırılmasında ve Sosyal Bilgiler öğretim sürecindeki ilgi ve motivasyonlarının geliştirilme-sinde bir alternatif oluşturmasını bekliyoruz. Program geliştirme uzmanları açısından ise, özellikle eğitim durumu ve ölçme ve değerlendirme boyutla-rında katkılar sağlamasını öngörüyoruz. Bunların yanı sıra bu çalışmanın diğer disiplinlere yönelik UbD temelli yeni çalışmalara da kaynaklık edebi-leceği düşünüyoruz.

Bu kapsamda hazırlanan kitabımızın birinci bölümünde, Doç. Dr. Ser-tel Altun ve Doç. Dr. Banu Yücel Toy tarafından UbD modelinin temel ilke ve özellikleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, Dr. Defne Yabaş ve Mustafa Gül tarafından Sosyal Bilgiler Dersi’nin amacı, kapsamı, içerdiği değer ve beceriler ve tasarım sürecinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde, Mustafa Gül, Dr. Defne Yabaş ve Naciye Kaya tarafından ortaya çıkan ihti-yaca dönük 5.sınıf Sosyal Bilgiler Ders Programı ünitelerinin UbD tasarım-ları verilmiştir. Dördüncü bölümde, hazırlanan tasarımlardan Etkin Vatan-daşlık Ünitesi’ne ait tasarımın İzmir ve Kahramanmaraş’ta yer alan 2 orta-okuldaki uygulama sonuçları Mustafa Gül ve Naciye Kaya tarafından ve-rilmiştir. Son olarak, beşinci bölümde ise, Doç. Dr. Banu Yücel Toy ve Doç. Dr. Sertel Altun tarafından UbD ilkelerine dayalı olarak tasarım geliştirme niyetinde olan öğretmen, yönetici ve araştırmacılara süreç ile ilgili öneriler sunulmuştur.

anlamaya dayali tasarim (ubd) uygulamalari · açısından ise, özellikle eğitim durumu ve...

Documents