annada punts 2 / glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...secure site  · annada punts 2 /...

20
annada 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn PUNTS ƒƒï< NR.143ð††° AVREL‹›Øž¡ 4/2006/h®˚˚ ł½½¼−ñ#þ‘˜

Upload: others

Post on 29-Oct-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

��

annada �2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn

Puntsƒƒï< nr.143ð††°avrel‹›Øž¡ 4/2006/h®˚˚ ł½½¼−ñ#þ‘˜

Page 2: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

2

editorialda Silvana Derungs

Sa dasdar dad in bellezza siemi – e svelt pru-

var cun tut ils meds (giaschair en la medema

posiziun sco da sa svegliar, patratgar inten-

sivamain vid il succedì, s’imaginar la cunti-

nuaziun etc.) da cupidar e puspè crudar en il

medem siemi.

Sa dasdar dad in dischariel – e pruvar cun tut

ils meds (patratgar vid bellas chaussas, tschap-

par l’uorsin da plisch, leger las PUNTS, ir a

guardar televisiun etc.) per betg pli crudar en

il medem nausch siemi.

Tge dilemmas.

Be per siemiar na duvrain nus betg durmir e

ans exponer als bumbardaments da nos sub-

conscient; siemiar pudain nus era da bel cler di

en stadi alert. Er qua na datti naginas limitas:

da fantasias surrealas fin ad ina planisaziun

minuziusa dal futur è tut pussaivel (forsa che

la persuna visavi po leger vos patratgs entras

vossa mimica, ma tge emporta quai...).

Che vus sajas lura ignorants totals da siemis

ni chatschadras ed analisaders dad aventuras

nocturnas, jau giavisch buns siemis cun las

PUNTS nr. �43.

ils siemis da Punts

Editorial˝!ððð†,@*Þflƒƒƒ⁄‘ºø¶ã…m«‡°°°÷÷¨]á�2da Silvana Derungs

Mo�in�siEMi?—©=ðÝió%%¼=ð[Žâ´••cˇfíìï5#ñª�3da Carin Caduff

siEMi�Ei�buca�sEMplaMEin�siEMiª“õ-˝×mł°�3da Carin Caduff

sEMiar�u�MEgliEr�fantisar?,ã\{ŽŸ–—¯¯m'�4da Gion Hosang

söMMis©d°‡†!¡ií$˙˙æÞŁŁsð=»h˝˝ª¼1q½½¿¿µ×�4da Flurina Prenner

il�siEMi�E�la�Mort�alva¬ł¯−µøº“„£/v¥ž™%�5da Marcus Albin

invEntar�da�söMMis�–©©|á}‡†ffl$•ÞÞ[{›‹−ªº`5da Fadrina Hofmann

söMMis�rEtropubErtars»‹››h°‡˝#üò±++ıéé�6da Flurina Badel

siEMis�/õ-¨¤|ŽØ@*ˆè8>ł½¼½1ºø”þýp%)#fi÷$¨÷'6da Liricas Analas

anal�fa�bad–ffiîìô5˙^&åì#(™®õ‘“£ÿr™®˚·‰� 7dad Annatina Nay

söMMis�–�listEss�Ma�listEss�diffErEnts

ˆÝ˝%·‰œfi‡”’¾£ªm—¡º¼½6–ióo#˜³3õïf˝õøº¯m!ð†8�da Gretta Bott e Laura Meng

sEMi�da�darschalEt:�fEgn�da�rEdaczi-

un–=ðdjœ++˛±§jíï°!ð=…–—m−×ø”?¿m¤}äæııìfŽ�9da Gianna Sonder

dElEtg�E�tEMa�–�tgEi�autEr�portan�ils�

siEMis�aunc�a�nus?¤†ffi5flƒfl˙$䦕•˘]°-ðf(¶()�10da Silvana Derungs

dElEtg�E�tEMa�–�tgEi�autEr�portan�ils�

siEMis�aunc�a�nus?Q¨°‡ð…8è`Õ´ŠÕØ}˙¦4⁄ßß�11da Silvana Derungs

nEon�ÎÏ÷¡!ð=…—¤†äuÚÜÞ¦˘]¨÷5îˇegl<߃}zŽŠŁ11da Selina Bezzola

profil�dal�Mais:�pia�valär—{}÷ı]ád¤]¦Ý˝�12da Chatrina Josty

sEria�MEinsila�da�fotografias�(sMdf):�

nicolas�MÜllErת¶(#oô)%..ª95!¡i˝95é⁄k˛ø”ø�13da Marc Bundi

rEgiun�sursElva:�«lEnna�rEnda»�–� �in�

projEct�pEr�optiMar�la�cultivaziun�

dils�uauls�En�sursElva–‹˝h˝÷•&˙flƒó%(¶‚� 14dad Ursin Lutz

la�Wg:�conflicts¯−µøº“„£/v¥ž™�ã\{ŽŸ��µ#¹14da Chatrina Josty

tuppa�schnorra:�2049ł½¼½1ºø”þýp%)#×´�15dad Arno Camenisch

il�giEu�dal�Mais»—›¡p¶('ií$˙˙æÞŁŁsð=»h˝˝ª�16

iMprEssuM‰œfi‡”’¾£ªm—¡º¼½6–ióo#˜³3õïf�16

containEr¤|ŽØ@*ˆè8>ł½¼½1ºø”þýp%)#fi÷°�17

EngiavinEra,Þflƒƒƒ⁄‘ºø¶ã…h'¶¶)óıf\|{{|1q½-�17

Page 3: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

3

Mintga siemi ei individuals, sco mintga crea-

tira.

«il�siEMi�da�sgol»

Sco nus savein gia s’imaginar neu dil num

ei igl aschinumnau «siemi da sgol» in siemi,

el qual nus semuentein ell’aria. Seigi quei

en fuorma dad ir, cuorer, siglir ni – sche nus

havein cletg – havein nus per in pign mument

alas e sgulein. Quella sort da siemi sa haver

differentas raschuns. Motivs, daco ch’ins sie-

mia enzatgei aschia ein tier certs carstgauns il

surpassar dils cunfins da nossas experienzas

scientificas. Mo ei sa era muntar ch’ins piar-

da plaunet il plaun sut ils peis ed emprova da

sgular naven dil plaun dalla realitad. Aschia

ch’in tal siemi sa era esser in’admoniziun.

siEMi�da�catastrofa

ei in siemi, cura che ti eis tementaus ed ei para

sco sch’ei dess negina sligiaziun, negina sorti-

da da quella tortura momentana. Quei senti-

ment ei savens la raschun, daco che nus cars-

tgauns havein quels «siemis da catastrofa».

Mo quei sto buc esser la suletta declaraziun;

ei sa numnadamein era esser il cass, sche nus

havein viviu in trauma el vargau e noss’olma

ha buca saviu surluvrar, buca saviu scurlar giu

quei eveniment.

Era sche aschi’in siemi sa esser pulit depri-

monts, duessen nus tuttina considerar che sie-

mis surfan fetg bugen.

«siEMi�niu»

En in siemi niu essan nus sco Adam ed Eva.

Bluts, sco nus essan naschi, senza mascras,

senza vestgius, naturals.

Gie, il ver Jeu.

Quei siemi ei en sesez ina palesada – il vel

croda – ins renconuscha.

Sil pli tard en aschi’in siemi vegnan nos egl-

iers, nossas illusiuns allontanadas – gie per

certins vegn schizun lur tschoccadad mede-

gada (secapescha mo sche nus sezs schein tier

quei).

Deplorablamein han ins en da quels siemis

adina il sentiment che tuttas egliadas seigien

drizzadas sin ins ed ils carstgauns dentuorn

vesien atras entochen sil funs da noss’olma.

Aschia che nus essan inquietai. Tgisà, forsa

siemi ei buca semPlamein siemida Carin Caduff

perquei che nus vulein zuppar enzatgei, ni

che nus vulein restar ina persuna zugliada

en misteris. Per part sai ei era schizun esser il

cass che in siemi en quella moda e maniera sa

esser enzatgei fetg positiv. In segn ch’ins less

semussar sco ins ei veramein, natural e sincer.

Metter giu las mascras.

siEMi�profEtic

Lien vegn in eveniment futur annunziaus,

denton sto ei tuttavia buc esser che quei per-

tucca gest il semiader.

Gia signur Schelling era dall’opiniun ch’il

semiar seigi in stadi denter haver visiuns

e durmir. Novalis e Hebbel eran ultra da

Schelling dalla perschuasiun ch’ils siemis

hagien forzas profeticas.

Igl ei donn che buca tuts carstgauns vegnan

da seregurdar dad in tal siemi; pér pli tard, cu

ch’els renconuschan puspei ina situaziun ni in

liug, vegnan els pertscharts ch’ei han gia viu

quei inagada.

siEMi�pur

Duront in siemi pur ei il semiader pertscharts

ch’el ei en in siemi. Ins sa schizun tgamu-

nar las atgnas acziuns. Ei dat per part pievels

d’Indians che vegnan mintga notg d’astgar

surviver aschi’in siemi pur – in siemi clar. Els

sefocusseschan cuort avon durmir sil siemi

dalla davosa notg e malegian gia ora co el

duess cuntinuar. Aschia ch’els san sco direger

lur siemis. Pilver fascinond.

Fontaunas: Wikipedia e www.traumfernkurse.deMaletg: http://www.stern5.ch/bilder/galerie/schla-fende_blau.jpg

Cura che las steilas semuossan –

Stgiradetgna cuviera il tschiel

Siara tes egls, miu affon

Tiu tgierp ussa sto pussar

Scurlar giu las peinas dil gi vargau

Mo tes patratgs – fan plitost carschen – che

digren

Vonzei Ti sededestas – En in’autra dinastia

En quei mund aschi grond e misterius

Quei mund – In film senza introducziun e

senza finiziun

In film nua che ti giogas actur e tiu intern

reschissur

In’opera nua che ti eis dirigent – e tiu karma

representa igl orchester

Tut ei pusseivel el reginavel dils siemis

In siemi – in muoassavia – ina admoniziun

– gie forsa schizun ina visiun?

mo in siemi?da Carin Caduff

Page 4: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

4

instituts�d’intErprEtaziun?

Empau surstaus sun jeu staus, cura che jeu

hai legiu ch’ei detti instituts, nua ch’ins sa

emprender d’interpretar ils siemis. El temps

dad oz paran quels da survegnir adina dapli

impurtonza. Jeu less buca metter en damon-

da il basegns dil tschurvi da luvrar si il curriu

e passau. Denton vegn tenor mei surfatg bia

gadas.

Igl ei sco dapertut: per daners survegnan ins

tut. Schizun ils siemis san ins schar interpre-

tar. Tier mei eis ei pil pli denton aschia che

jeu gnanc sai pli tgei che jeu hai semiau. La

pli sempla metoda seigi da plazzar sin meisa

da notg in rispli ed in bloc e suenter ch’ins

hagi semiau gest nudar quei. Gie e sch’ins

vegn buc allerta avon che durmir vinavon?

Hm… cheu gida mo aunc ina sort meditaziun

avon che durmir. Enstagl da dumbrar nuorsas

duess ins adina puspei repeter la frasa: «cura

che jeu vegn neunavon damaun marvegl,

sai jeu seregurdar dil siemi e scrivel si quel.»

Quella construcziun para empau liunga per

dir incuntin avon che sedurmentar. Denton

sch’ei gida… daco buc?

in�lEtg�Els�siEMi�Munta�…�?

E cura ch’ins ha semiau vegn l’interpretaziun.

Quella succeda tenor in lexicon da simbols. In

da quels simbols era il letg. Sch’in letg vegn

avon en in siemi, lu sa quei relatar enzatgei

sur dalla situaziun actuala dalla veta. Ei il letg

p.ex. tschufs, indichescha quei ch’ins seigi

buca cuntents (e buca forsa ch’ei fussi uras

la lavar il resti da letg), in letg vit perencun-

ter sa visar ad ina separaziun. Sch’ins mira

atras vinavon quei lexicon, lu san ins tochen

il davos interpretar il siemi sin tontas modas,

aschia che quel ch’emprova d’interpretar il

siemi sa pli u meins dar a quel tgei munta-

da ch’el vul. Forsa fetsch jeu cun quella pre-

tensiun empau entiert a tut quellas e quels

ch’interpreteschan siemis. En da quellas caus-

sas sun jeu denton empau in «Tumaisch», che

crei mo quei ch’ins sa mussar si. La muntada

dils siemis san ins tochen oz aunc buca propi

declarar.

sEMiar�E�fantisar

Jeu less denton schar la scienzia d’ina vart.

En tutta cass: jeu siemiel bugen! Jeu manegel

ussa buca la notg, nua ch’ins ha pil pli buca

influenza sin quei ch’ins siemia, mobein da bi

semiar u meglier fantisar?da Gion Hosang

clar di. Jeu sun bunamein perschuadius che ti

has era gia fatg quei. Ni? Supponel ch’ei dat

strusch enzatgi che ha buc ina gada (pli baul

…) semiau da daventar in star. Forsa savessen

ins era declarar quei cul plaid «fantisar». Ei

ha en mintga cass da far enzatgei cun fanta-

sia. A mi fa ei bein dad esser enzanua ora ella

natira, el tren, en biro (ni x-enzanua auter) e

semplamein semiar co ei fuss, sch’ins havess

in milliun … sch’ins havess la clamada da

siemi eav. Semplamein sedistaccar dalla rea-

litad e far in’excursiun en in auter mund. In

ni l’auter da quels siemis sa lu gie tuttavia ir

en vigur enzacu. Quei schabegia denton buca

savens. Denton san ins gie era rimnar empau

curascha e semplamein empruar da realisar il

siemi. – Tgei studegias aunc? Siemias gia? Lu

bi viadi el reginavel dils siemis!

Fingià adüna n’haja gnü temma da quist

mumaint. Eu n’ha provà da tscherchar üna

via chi’m maina al böt. La via d’eira stippa e

crappusa. Eu n’ha cumbattü ferm cunter la

stanglantüm; la stanglantüm da chaminar ina-

vant vers l’avegnir. Ma uossa sun mias forzas

a fin. Eu n’ha bain inclet. Adüna nu s’esa bun

da guinchir il destin.

Davant mai es üna muntogna da s-chaglia.

Cuvernada in ün sindal da tristezza insembel

culs tocs, ils tocs chi sun restats inavo da meis

sömmi. El am daiva forza, spranza e recrea-

ziun. Ma eu n’ha stuvü recugnuoscher cha

tuot ils sömmis nu gnaran accumplits. Dar

sü las bramas e stuvair viver in üna vödezza

mütta? Na, mia superbia nu permetta quai.

Quist unic ed inalienabel dret nu’m piglia

ingün.

Rich e cuntaint es be quel chi ha daplü sömmis co

cha la realtà es buna da desdrüer.

Sömmis nu’s vezza ad ögl, dimpersai cul cour.

Schi’s segua la sabgentscha dal cour, passera il

temp forsa üna jada chi’s possa accumplir sias

aignas determinaziuns.

La via tras l’aventüra da la vita as chatta plü facil

insembel culs sömmis.

Da pudair partir il secret müravglius chi s’ha

scuvert es plü ferm co’l lö, il temp e’l möd da

viver. Ma id es eir da star attent.

Sömmis schloppan sco vaschias da savun. Ün

sömmi es plain chalur e sgürezza, plain emo-

ziuns e sentimaints, plain amur e paschiuns.

Sömmis sun auroras chi inchantan adüna dar-

cheu cun lur glüschur.

S’insömgiar voul dir dubitar il tschêl blau davo las

nüvlas.

Eu svess m’insömgiarà inavant, suletta, illa

segretezza. Sömmis zoppats sun sco fluors aint

in üna cuort; ingün nu tillas vezza, ellas nu

disturban, ma pel sömgiader suna sgagliadas e

da bun’odur!

sömmisda Flurina Prenner

Page 5: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

5

a) Sömmis accumplits

- la nouva Barbie cul custüm da flight atten-

dant inclusive il pilot Ken

- verer üna jada la leivra da Pasqua

- ün’aigna stanza

- ün unic seser in matematica

- ün stupend prüm bütsch

- la patenta da l’auto

- ils stivals da chürom sulvadi

- ün chanin

b) Sömmis in elavuraziun

- finir il stüdi cun success

- üna lavur chi dà satisfacziun

- scriver ün cudesch

- ün viadi a Cuba

- ün dachasa prüvà

- üna relaziun stabila

c) Sömmis pel futur

- 2, 3 uffants frischs e sans

- ün viadi intuorn il muond

- üna vita sainza problems da finanzas

- cuntantezza e sandà

- da temp in temp bellas surpraisas

- amur

inventar da sömmisda Fadrina Hofmann

dEprEssiuns�pErvia�da�capriolas�cli-

Maticas

Il clima global sescaulda e las sesiuns d’unviern

daventan adina pli cuortas e la neiv pli scarta.

Era las meglieras installaziuns da neiv artifi-

ciala san buca remplazzar a moda e maniera

sufficienta la vera neiv naturala. Mintga di

laian las schliatas cundiziuns sluitar ils skiunzs

e cutgnists passiunai en grevas depressiuns,

mo per ch’els possien puspei tschaffar nova

speronza il di suandont. Roschadas desperadas

sesan ella Bassa avon il monitur e contem-

plan mintga mes’ura las web-cams dils diffe-

rents territoris da skis. L’emissiun «meteo»

astga buca muncar e las prognosas survegnan

in’impurtonza nundetga. In sulet patratg fat-

schenta quels cutgnists e skiunzs: neiv nova.

Il siemi da mintga freerider.

accidEnts�Mortals�Ed�ils�coMMEnta-

ris

El davos temps ei quei siemi alv plitost daven-

taus ina mort alva. Numerus morts da lavinas

dapertut ellas Alps. Ils 20 da fevrer han treis

skiunzs dalla Tiaratudestga anflau la mort en

ina lavina gigantica ella Val Acletta a Mustér.

Treis dis pli tard ha in skiunz da 68 onns piars

la veta sil Piz Vanatsch, Sedrun. La discussiun

era lantschada, ellas medias sco era entuorn

las meisas rodundas. Tuttenina era mintgin in

expert da lavinas, enconuscheva mintga fines-

sa dallas muntognas e mirava cun arroganza

giu sin la nundetga tuppadad da quels turists.

Naturalmein rescan bia freeriders da memia,

ein per part sezs la cuolpa e caschunan gronds

cuosts cullas acziuns da salvament. Tuttina eis

ei remarcabel, cun tgei sdegn che la mort da

quellas persunas ei per part vegnida commen-

tada.

rEnunziar�ad�in�siEMi?

Da quels dis sco ils 20 da fevrer muossan con

datier che siemi e dira realitad schain in sper

l’auter. Bellezi’aura e neiv nova che cudezzan

sin ina vart e sin l’autra vart schliatas cundi-

ziuns, prighel da lavinas e la mort. Silla pagi-

na digl institut federal da neiv e lavinas da

Tavau stat scret el rapport d’accident dils 20

da fevrer: «2. P: ca. �5 min in 30 cm Tiefe,

Hand sichtbar, tot» – la natira enconuscha

negin pardon. Naven da novizs tochen guids

da muntogna cun grond’experientscha: adina

puspei anflan skiunzs e cutgnists la mort alva

il siemi e la mort alvada Marcus Albin

ellas muntognas. Ins sa mo sperar che da quels

trests schabetgs seigien ina scola per auters

freeriders – deplorablamein han las jamnas

suandontas mussau che quei ei buc il cass.

Mintgaton ston ins era saver dir na als pli bials

siemis, seigien els aunc aschi bials ed unics.

Page 6: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

6

Nus dein a vus alas prendin vus cun nus en l’aria.

Ord il mund confus strusch real plein colurs pli

bialas.

Ei dat schi biaras vias claras

en quei mund abstrus construius ord numerusas

fablas.

Mettas avon, ti vesses il dun da formar tiu

agen mund da miraclas, nua che tut selai crear

entuorn.

Fuss sco dad esser ella matrix. Sas scriver tiu

agen script, ed esser segirs ch’ei vegn fantas-

tic.

Mettel avon tgei quei fuss per ina tiara.

Senza polluziun, tristezia, franc senz’ina su-

lett’uiara. Rihezia fuss repartida en fuorma

adequata e mintga gada, sche zatgei plai buc,

fagess ina pintga midada. La glina cumpara

tenor giavisch duas gadas al firmament. Miez

e l’autra plein sclaress ella, accumpignada dil

vent. Che conta bi ed annunzia il clom dil di,

ch’empermetta ch’ei vegn puspei inagada in

emperneivel di. La fantasia metta buc cunfins,

perquei sa mintgin e scadin vegnir cun sin

quei viadi pign. Aschia clamein si finadin da

vus:

vegni cun cun nus, vegni cun cun nus!

Refrain

Cun ils aunghels jeu saultel, cun miu pertgira-

der jeu sesaulzel.

Audel melodias flessegiontas ord la flauta.

Ordenturn notas sgulontas schi grondas sco

plontas ed ins entaupa spassegiond atras cun-

tradas differentas caussas.

Elegantas figuras cun extravagantas structu-

ras, caricaturas significont per las uras

da subrealas imaginaziuns che da mintgin da

nus cumparan,

reflexiuns d’in auter mund en nies tschurvi

sederasan.

Igl ei schi bi veser, schi bi da prender ver

maletgs plein maletgs,

cun da tuttas colurs auter che ner, malegiai

d’ins sez. Quei che dad ins plai ed ins quenta

tier ils agens secrets. Siemis ei per mei refrestgs

spirtals schi reals mo teatrals schi spert sco ins

ei allerts. Bials muments ch’ins tegn sut tetg.

Vesel castials en in ch’jeu stundel, sun retg.

Circumdaus da tschupials tut schi pompus e

cun il mantel sul schui detg jeu uss a vus …

siemisda Liricas Analas

Meis vaschin sezza sül bankin davant la porta

da sia chasa e quinta da temps passats … El

nu quinta be, el nu disch simplamaing co

blers auters chi deira tuot meglder da plü bod.

Seis raquints sun daplü co nostalgia. El ha

brama, s’insömgia da si’infanza, da sia giuven-

tüna, da sia midlife-crisis, dal temp cur cha’ls

prüms abiadis sun nats … Id es sco sch’el vess

tut ils mumaints ils plü intensivs da sia vita in

busacha ed uossa cun fümar la püppa sül ban-

kin giova’l cun els e tils inventa da nouv.

El as nudrischa da quists sömmis. Id es daplü

co fantas-char – plü profuond.

«Ach, scheu pudess be mangiar amo üna jada

ün toc da quella tuorta da tschiculatta cha mia

mamma faiva adüna per meis anniversari» e

cun s’insömgiar til faja gnir l’aua in bocca …

Mincha jada ch’el quinta üna da sias algor-

danzas para chi saja adüna amo ün pa plü bel

co chi d’eira in realtà …

Per mai sun quists sömmis da di fich bain

inclegiantaivels. Adüna darcheu am tschüf-

fa svessa pro mumaints ch’eu m’insömg dal

passà. Co ch’eu bram aventüras, battersdögls o

fasas da mia vita – tuot as müda adüna usché

svelt o bler massa plan.

Nuninclegiantaivel ch’eu guard inavo cun bra-

ma dafatta vers il temp da mia pubertà.

S’insömgia fingià da sia pubertà. Quel temp da

brüschöls, prümas amurs e prümas dischillusi-

uns. Cur chi’s fa la prüma jada cugnuschen-

tscha da sai svess.

Ma quist temp d’eira bain ün temp extrem in-

tensiv. Il cheu be ideas e baschattas. No d’eiran

insè tuots (ün pa daplü o damain) sulvadis …

ningüna temma, ningüns problems finanzials

o professiunals.

Sch’eu inscuntr a giuvnas e giuvens pubertars

i’l tren o per via, schi’m fa quella energia e

quell’expressiun d’esser da gronda importan-

za, impreschiun. Eu n’ha sömmis retropu-

bertars.

O la la, meis povers genituors ed amo bler plü

povers meis (chars) magisters. Tuot tschels

am paraivan sco ün tröp vachas dadaint üna

saiv. Ed eu d’eira pitschna ed in tschercha da

la lungurella. In mincha cas am laiva disfe-

renzchar dals oters, ir d’ün extrem in tschel …

quai m’es eir gratià dret bain.

Flurina out of control – eu d’eira sco ün

utschè o ch’eu vaiva ün.

Schon ün pa our’d clocca … cridar e rier in

sömmis retroPubertarsda Flurina Badel

d’üna – in ün verer e nu verer …

Rasà la chavlüra, ida scuzza a scoula ed üna

pruna robas ch’eu nu vögl uossa dombrar sü,

ma cha ün o tschel tanter da vo ha sgüra eir

fat … Tuot fich fich emoziunal.

Eu am inventaiva mincha di da nouv … cuor-

rer cunter cunfins … esser sco ün saltimbanc,

plain tensiun, pronta per tuot … massa bler

adrenalin.

Cun ün pè illa civilisaziun, cun tschel i’l de-

sert. Üna dutscha diavla.

Üna revoluziunara cunter tuots e tuot, ma eir

interessada per tuot. Eu d’eira sgüra da pudair

müdar il muond … Quella jada n’haja creà

mias aignas ledschas sainza principis, ledschas

chi’s müdaivan mincha di – ma valaivan in

meis muond cun seis sen …

Dürant mia pubertà suna statta pitschna ed

in tschercha da la lungurella. Eu d’eira sco ün

utschè o ch’eu vaiva ün.

Minchatant esa ün sömmi da pudair esser

simplamaing eu svessa sco quella – sainza’m

dumandar schi’d es dret o na, sainza stübgi-

ar uschè lönch fin cha’l mumaint es passà, ma

m’impippar da las consequenzas o da quai cha

tschels pensan … avair il sang fraid e ris-char,

far.

Chi sa, i para ch’eu saja sülla buna via da gnir

sco meis vaschin e da passantar la terza part

da mia vità sün ün bankin. Da quintar (na, da

m’insömgiar) fond s-chaina dals temps passats

chi sun lura amo plü bels, culurits ed intensivs

co quai chi sun stats in realtà.

(dal rest – ün pa suna eir uossa amo illa pu-

bertà, eu am pigl quella libertà)

Page 7: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

Refrain

Jeu clomel tgapers e siarps contonschel vaccas

viarms prendel femnas e mas-chels e scarpel

ora tiarms. Aulzel tuts cun mei ad ault. Uss

tuts cun mei el sault el suffel cauld dil mund

semiau has tuc el blau sche buc ughegiau.

Tgi siemia buc da saver stender la bratscha, da

sesalzar e da sentir il vent en fatscha. Siemis

che muentan ina massa construi ord in halle-

luja, sien ed ina stupenta madrazza. Buc schei

far che il fem patratga quei ch’ins vul semiar

e ch’ei resultescha en in legn dalla tgagia. In

siemi vegn e varga. Ei dependa mo da quei

che il cuntegn nus vala. Sa la fin finala ina

part da nies siemi vegnir realisada? Denton

mazzan stgisas realas nossas finamiras claras

pli spert che nus savein seretrer anavos en

nossas fallidas tiaras.

Refrain

far�bad,�far�grob,�far�rap�–�il�Motto�

dallas�liricas�analas.� ils�7�d’avrEl�

cuMpara�il�sEcund�disc�cuMpact�dalla�

ba(n)d�da�hiphop�roMontscha.�in�di�pli�

tard�vEgn�El�battEgiaus.

Siemis sto mintgin haver. Sch’ins piarda ils

agens siemis, lu piard’ins il liquid dalla veta.

Tegn en egl tes siemis! Ina veta senza siemis

ei sco ina veta senza identitad! Roman Flepp,

Liricas Analas

Dus onns suenter Analogia cumpara analFA-

bad. Cun quei giug da plaids serefereschan las

Liricas Analas agl analfabetissem – buca saver

leger e scriver, sco era sin ellas sezzas. La band

da hiphop romontscha fa grob e dat gas. Da

l’autra vart ei gest il hiphop romontsch enza-

tgei per exots. Cons capeschan veramein las

liricas dallas Analas?

Midadas�Ella�Musica

Il niev album semuossa puspei plein energia

e power. Il rap e las remas romontschas ein la

marca fixa dalla band. Ei dat denton entginas

midadas musicalas dapi igl emprem disc. La

musica da basa ei pli melodiusa e cumplexa. La

musica cuntegn elements da funk, jazz, rock

e musica classica. Per part ein ils beats vegni

registrai cun clavazin e ghitarra. Insumma

pretendan las Liricas dad esser daventadas pli

melodiusas – il rap seigi buca pli aschi dirs – la

musica varionta, pacifica, melancolica – mo

aunc adina plein power!

La midada da direcziun silla via hiphop ei buca

sapientiva ed ei plitost naschida ord expe-

rientscha ed experiments, di Roman Flepp

dallas Liricas Analas. Enteifer dus onns sesvi-

luppeschan las persunas e lur stil da musica.

Las Liricas Analas han luvrau biebein in onn

vid il niev album. Quei temps seigi staus fetg

intensivs ed interessants. Il disc analFAbad ei

vegnius producius a Cuera el studio da Lou

Geniuz. La preproducziun ei vegnida realisada

egl agen studio ‹near ill› a Sedrun.

collaboraziun�cun�hipop�svizzEr

Hiphop romontsch fuss buca hiphop ro-

montsch, sch’ei dess buc ina collaboraziun

cun ulteriurs artists dalla scena. Las Liricas

Analas sesentan empau ella posiziun da ligiom

dil hiphop svizzer. Sin lur album fan ellas quei

cun il track 5 viertel. Sco il num tradescha,

vegnan tut ils 4 lungatgs naziunals discurri e

quei da rappers renomai sco Gimma, Cigi, Ali e

Greis. Ina premiera – hiphop sin tala moda ha

ei aunc mai dau! Entgins tetels d’analFAbad:

A casa – Mo plaun – I tonscha – La fom – �

nanins – Ins savess scriver – Vesodu – Siemis.

Tier Siemis dat ei in clip da video. Quel ei veg-

nius producius el bogn termal a Val s. Pieder.

Forsa vegn el beingleiti emess sin in emettur

da musica.

Per tut ils fans da hiphop – per tut quels che

possedan l’Analogia e per tut quels che lessen

seschar surprender dalla multimusicalitad dal-

las novas Liricas Analas ei analFAbad in stuer.

Il disc san ins retrer sut www.analas.ch ni

www.eisbrand.ch/shop.

Tgi che vul veser las Liricas Analas live:

2�.04.2006 Hafenbuffet Rorschach

22.04.2006 Kulturhaus Chur

28.04.2006 Stuz, Zürich

25.05.2006 Ibex, Untervaz

24.06.2006 Openair Nunningen

05.08.2006 Openair Malans

anal fa baddad Annatina Nay

Page 8: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

8

ad�Es�las�dEsch.�staungEl�Morts�da�

Quist� di � stantus� croudan� anna� E�

Marco�in�lEt.�ziEv’Ün�bÜtsch�da�buna�

not�s’�indruMainza�il�pêrin�furtÜno,�

bratsch�in�bratsch.�E�croudan�in�söM-

Mis�profuonds.

Id es bunura bod, intuorn las ses. Eau stun sül

parkegi nr. 3. Quel es be güsta tar la riva, duos

meters pü inavaunt es gia sablun. Eau guard oura

sül mer, ils prüms razs dal sulagl am glüschan in

fatscha e laschan glüschir l’ova dal mer. Cun ster cò

e sdasder inandret savuri il sel e quel e l’ajer fras-

ch am sdasdan vi e pü ferm. Eau bad cha mieu corp

es pront per ir a cuorrer ün pêr kilometers. Uossa

am stögli be auncha lier las s-charpas da cuorrer

ch’eau lasch adüna aviertas fin cha sun sül parke-

gi. Ziev’ün pêr muvimaints per am s-chuder sü, fa-

tschi ils prüms pass giò dal parkegi chi’d es fat our

d’asfalt, oura i’l sablun. Eau bad dalum cha que

es tuot ün oter sentimaint. Eau sfuondr tar mincha

pass e mias musclas vegnan dalum alarmedas da

fer dapü lavur. Eau chamin plaunet giò tuot cun-

ter il mer. Lo es il sablun bletsch ed pü consistent

uschè cha riv da cuorrer ün pô pü simpel. Cur cha

sun tar l’ova bagni svelt mieus mauns l’aint. Eau

am quist fraid e fras-ch. Uossa suni pronta! Eau

cumainz a cuorrer. Davaunt me nun es oter scu la

riva e’l mer. Fin tal orizont nu vezzi inguott’oter.

Eau sun bod suletta. Davous me in ün lö vaivi vis

üna chavalgiainta, davaunt me vezzi duos u trais

persunnas chi cuorran u chi giaun a nuder. Quels

sbattan da quistas uras! Eir sch’eau am da bagner

mieus mauns laint aunz cha cumainz a cuorrer, ma

quistas fradaglias vi da tuot il corp uschè bod am

füssan damemma. Ma natürelmaing eir ün möd

da’s sdasder!

Hoz nu’m fo que insomm’ingüna fadia da metter

ün pê davaunt l’oter. I’m vegn avaunt scu scha svu-

less. Uschè ligera nu’m d’heja auncha mê sentida!

Eau cuor e cuor ed i’m pera da gnir adüna pü svel-

ta.

Eau vezz qualchosa fich cler – üna glüsch. A

sun duos razs ün pô distanzos ün da l’oter.

Ils razs am splenduran … Üna splendur in

tuot las culuors da l’arch san martin: melan,

orandsch, cotschen fin blov e violet. Quists

razs clers aint illa s-chüra naira not am fasci-

neschan. Ad es üna glüsch inexprimibel bella

chi rumpa la s-chürdüm fraida.

Eau chamin in direcziun da quist miracul.

Mieus pass dvaintan adüna pü svelts, eau cuor

e m’avicinesch a quist miracul.

Eau vez las conturas dad ün giat. Ün bel-

lischem giat, uschè qualchosa nu d’heja aun-

cha mê vis. Eau rest salda e contemplesch

quist miracul. Las bellas uraglias agüzzas sun

scu pittüredas. Il pagl alv scu la pü bella saida

glüscha scu millis da stailas al firmamaint. E

quists ögls verds straglüschan traunter ils bels

tschagls nairs. Uschè qualchosa bel nu d’heja

propi mê vis in mia vita. Na, co am suni propi

sgür.

Quels ögls verds m’allgordan vi da qualchosa

chi m’es fich cuntschaint. Que sun tuottüna ils

bels ögls verds da mia Anna ch’eau am taunt!

Anna – mia amia sün quella ch’eau sun propi

fich superb. Anna am fascinescha mincha di

da nouv. Eau nu savess che fer sainz’ella. Ques

es ella chi m’ho mno sülla güsta via e chi’m

güda adüna darcho a trer las güstas decisiuns

in mia vita.

Sün ün dandet vezzi a gnir direct davaunt me ün

hom chi’m vegn incunter. Eir el es ch’el cuorra.

Eir scha l’es uossa auncha memma dalönch davent

per vzair sieu corp pü precis, vezzi ch’el es ün bel

e grand hom. Sieu stil da cuorrer sumaglia a quel

d’ün profi. D’ün mumaint a l’oter ans gninsa pü

cunter. Eau nu se perche, ma eau dvaint tuot gnier-

vusa pü cunter ch’el am riva. Uossa vezzi sieus

vstieus, che cha voul insè dir: sieus shorts, oter nun

ho’l aint. Sieu bruost sumaglia ad ün triangul, las

spedlas largias e fermas. Il vainter es fich treno e tar

mincha pass ch’el fo as mouvan musclas dapertuot

sün sieu corp. Vi da las chammas, vi dals bratschs

ed eir al vainter. Eau nu se resister da fixer ad el.

Uschè ün bel hom nu d’he craj auncha mê vis. Eir

el pera dad avair realiso a me. El am ria inmez

mia fatscha, u guarda’l a qualchün oter? Eau am

stordsch, ma lò nun es ingün, el managia dimena a

me! Mieu cour fo ün sagl. La distanza traunter nus

vegn adüna pü pitschna e uossa vezzi sieus bels ögls

brüns, ils levs lams e sieus daints perfets. Ils cha-

vels sun blond-brüns e la culur da sia pel es simpla-

maing per morder l’aint! Bel brüna dal sulagl.

Eau cuor uschè svelt scu cha riv, uschè svelt

scu il vent. D’he l’impreschiun cha se svuler.

A sun be auncha pochs meters e lura possi

finelmaing glischer quist lam pagl da saida e

tilla poss tegner clos e ferm in mieus bratschs.

La glüsch dvainta adüna pü penetranta, ella

am splendura adüna pü ferm ed eau nu vezz

bod pü inguotta. Üna splendur chi fo mel, scu

quella vouta cur cha sun ieu sainza ögliers

da sulagl sün pista. Mieus pass dvaintan pü

plauns, mieu cour batta vi e pü svelt. Mieu

cour fo sagls bod scu scha’s fo popcorn illa

padella da brasser! Ad es terribel, eau tegn il

maun davaunt ils ögls per am proteger da qui-

sta glüsch straminabla.

Eau nu poss der sü, sun gia bod lò. A sun be

auncha duos meters. Eau stend oura mieus

bratschs, ma eau perd forza. Eau nu poss der

sü – na uossa – cun mias ultimas forzas gess

eau dafatta a la fin dal muond per mia amur.

Mia granda ed unic’ amur – ANNA.

Be auncha pochs centimters e lura possi fi-

nelmaing tuocher quist pagl da saida culla

pizza da mieus daunts. Eau saint gia uossa che

bel chod cha dvainta illa vicinanza da quista

creatüra bellischma. Eau d’he ün sentimaint

bel chod in mieu cour.

Bainbod essans sün ün’otezza, be pü pochs pass.

Eau cuor, el cuorra, eau guard, el guarda, e zac,

… essans passos ün a l’oter! Eau fatsch aunch’ün

pêr pass, ma sün ün dandet am fermi. Eau nu til

poss lascher ir. Eau’m stordsch e che vezzi? Eir el

s’ho fermo e vout invers me! Nus ans guardains

cun ün surrir ed eau se dalum ch’eau tuoch tar

el. Nus ans currins incunter. Cur cha essans dar-

cho sülla listess’otezza fermainsa tuots duos ed

ans guardains üna secunda. Dalum am piglia’l

in sieus bratschs ferms e nus ans bütschainsa. I’d

es perfect. Ch’eau nu til cugnuosch nu’m disturba

e cha sun insè insembel cun Marco nu’m disturba

pür dret na. Quist hom am tegna ed am bütscha

scu sch’el am vess tschercho tuot sia vita! Eau am

lasch ir. Tuots duos essans sün ün dandet per terra

ed eau bad il sablun fraid vi da mias chammas e

schnuogls. Nus ans bütschainsa vi da tuot il corp e

mieu cour saglia. Sieus bütschs am giaun tres pel ed

ossa. I sun dapertuot. Vi da mieus lefs, mieu culöz,

mieus bratschs, mieu bruost, dapertuot! Uossa am

oza’l per ajer. El fo que cun ün muvimaint uschè

liger e svelt scu sch’eau füss be üna flur ch’el clegia.

El am porta i’l ova. Uossa nu’m per’la insomma

na pü fraida. Mieu corp pera dad esser ün fuorn,

uschè chod d’heja. Eau süj da sieus bütschs e da sia

daunta chi’m tuocha e glischa.

Che d’eira que? Mieus mauns faun mel. Eau

croud tuot in ün dandet per terra. Ün sfratsch

incredibel, d’he l’impreschiun cha la terra

trembla. Il sentimaint chod aint in mieu cour

as müda in ün sentimaint sgrischaivel fraid.

sömmis – listess ma listess differents da Gretta Bott e Laura Meng

Page 9: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

Eau oz mieu cho e guard mieus mauns. In

quist mumaint constateschi cha mieus mauns

sun cotschens. Cotschen saunchs scu vin. A

fo incredibel mel, straminablas dulurs. Scu

ovelins cula il saung gio per mieus mauns.

Mieu cour as sainta scu cuort aunz ün explo-

siun, eau nu rivess pü da quinter ils bats. In

quist mumaint odi üna sgrischaivla rumur, a

me culla que fraid giò per la rain. Quist viers

am vo tres pel ed ossa. Scu duos giats chi

faun baruffa, scu sch’ün giat patischa dulurs

mortelas. Eau dun ün’öglieda a quist giat chi

m’ho fascino telmaing. El es dvanto s-chifuns.

Daints alvs am glüschan directamaing in vista

ed eau vezz rests da saung landervi. Mieus

ögls giran dals daints da quista creatüra vers

mieus mauns. NAAAAA, quist nun es tuottü-

na na Anna, mia grand’amur. Eau trembl scu

üna föglia.

Il pagl da saida as ho müdo in ün pagl nair

grisch plain zottlas. Ün sgrischaivel giat, uschè

qualchosa s-chifus nu d’heja mê vis in mia

vita. Ma ils ögls sun aunch’adüna verds e

glüschan, precis scu quels dad Anna. Ma uossa

sainti temma scha guard in quists ögls, els sun

dvantos fraids, prievlus e sgrischaivel noschs.

«Marco … Tuot che chi glüscha nun es or!!!

Hahaha …» Mias chammas tremblan, mieu

cour batta … Eau vögl fügir, ma eau nu sun

capabel. Sun scu collo vi dal fuonz, e la colla –

la colla es mieu saung … Eau am prov da deli-

berer ma nu d’he ingüna schanza. «Uossa hest

pers, mieu cherin, ad es afin». Il giat as metta

süllas chammas davous e sia buocha granda as

evra. Eau savur ün’udur penetranta chi vain

or da quista buocha naira scu la not, pü ter-

ribla scu la pschina chi mettan in prümavaira

süls pros. Las grifflas da quist monster fixe-

schan mieu corp auncha pü ferm vi dal fuonz.

Ils daints agüzs s’avicineschan a mieu cho, eau

d’he da tegner il fled, nu cumport quista spüz-

za. Ma bger pü terribla es quista temma chi’m

coppa, la temma da la spuonda da la vita.

Eau sun uschè cuntainta scu auncha mê. Quist hom

so infra secundas scu ed inua ch’el am ho da tucher

per am fer cuntainta. Marco nun ho que zieva ses

ans na auncha chatto our. Ed il pü bel es ch’eau nu

d’he da fer inguotta. Quist ester nu’m lascha ir e nu

glivra da’m charezzer. Apaina ch’eau sdasd our da

mieu svanimaint cumainz eir eau da til tucher. Sias

musclas am fascineschan ed eau nu poss lascher

mia daunta da quellas.

I fiss puspe eneda sto schi gliunsch: avant dus

deis erigl fegn da redacziun. Squitsch, stress.

No cun en’ideia, ma spert! Tge tgi na func-

ziunescha per franc betg. Chegl è eba igl tgutg

ve dallas ideia, ellas na vignan angal cura

tg’ellas on gost. Schi te duvressas sur mort e

fegn egna schi las posst eir a tschartger scu ovs

da pasca.

Janu, ossa vaia catto en piz ideia. Ia stò pero

dar tiers tg’ella n’era betg la mia. (Per ensat-

ge è Ursin gio igl noss schef). Sch’ia sung sin-

cera cun vusoters stoia deir tg’ia ma turpetg

schon en po; neir mengia tard alla radunanza

generala, screiver mengia tar igl mies text (e

tge text!) … Pero siva chels lungs treis onns

tgi vagn passanto ansemen tar las Punts am

cunaschez bagn planget.

Ia da mia vart va amprandia a canoscher igls

Surmirans e las Surmiranas. Tge draias cogas!

Ia igls stò quasi sfurzar da screiver chi e lò

ensatge per las Punts. Also chegl è schon betg

flot. Ia stò creia baitar en pled cun Son Niclo.

Scrivè en po segl december, schiglio az peglia

Son Niclo forsa aint igl satg. El cun las sias

pertgas. Ma, sch’ia ponderesch anc eneda, schi

az plaschess chegl forsa perfign … ;) (Stgisè,

ma tschartger ovs da Pasca fò neir stanchel ed

en po «durabirot».)

Ps: Anc ensatge tigl tetel (ia sa ma metter

avant tgi betg egn e mintgign igl tgapescha

sainza vocabulari, ia er betg): Semi da dar-

schalet monta «Albtraum».

semi da darschalet: fegn da redacziunda Gianna Sonder

Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa − che es capito?

Bletsch scu ün pez geschi in mieu let, eau

trembl aunch’adüna. Terribel. Eau impiz la

glüsch e vegn in chadafö, eau d’he said. Eau

pigl üna butiglia ova our da la s-chaffa fraida

ed impiz üna cigaretta. Mieus mauns trem-

blan aunch’adüna. Nu se tegner salda mia

cigaretta. Quist sömmi nu’m vo our dal cho.

Ma eau nu’m vögl fer memma impissamaints

sur da que. Cun ün ultim süerf ova travuon-

di il sömmi e tuorn inavous in staunza. Anna

dorma clos e ferm cun ün bel rierin in vista.

Che varo ella per sömmis?

Mieus daunts scuvran tuot sieu corp dal cho fin

giò’ls schnuogls. Cò badi sün ün dandet qualchosa

dür traunter sias chammas. Eau surri sur tuot la

fatscha, uschè cuntainta suni. Nus ans laschains ir

in ün gö d’emuziuns e vöglia!

Aaah. Uuuh. Ooooh …

Che bella ch’ella es, co d’heja propi gieu fur-

tüna. Eau tilla dun ün bütsch sülla masella e

m’indrumainz dasper l’umaun chi significhe-

scha tuot per me … Mia ANNA.

Page 10: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�0

has�gia�rEflEctau�oz�sur�da�tiu�siEMi�

dalla�notg�vargada?�tgEi�colurs�do-

Minavan� lEu?� tgEi� suns� E� tuns?� tgEi�

lungatg� discurrEva� la� gliEud?� vE-

gnEva�insuMMa�discurriu�ni�coMMu-

nicavas�ti�via�patratgs?�dEva�Ei�friads�

El�siEMi?�E�co�vEsEvas�E�sEntEvas�ti�tiu�

tgiErp?�Ed�oravontut:�tgEi�sEntiMEnts�

rEgEvan�En�QuEi�siEMi?

Siemis ei enzatgei fascinont. Buc? Mo fai ina-

ga l’emprova da sefatschentar cun la descrip-

ziun d’in siemi – senza intenziuns da vuler

interpretar el – e ti vesas ch’el meina tei en

in mund fantastic. Emprova inaga da scriver

si aschia bia detagls sco pusseivel dad in siemi.

All’entschatta has ti forsa il sentiment da gest

descriver ina (pli u meins) sempla acziun,

denton lu cumpara aunc quella persuna …

e lu seregordas vid quella glisch diffusa … e

lu vid il sgnufflar da tiu persequitader … E lu

sedamondas ti forsa: danunder gianter pren

jeu tut quella rauba?

rEalitad�Ed�irrEalitads�abstrusas,�Mo�

daco?

Semiar semiein da tut ed aunc da bia dapli che

quei che nus savein s’imaginar. Siemis han

lur ragisch en la realitad, mo san e van pil pli

lunsch sur quella ora. Motivs quotidians san

cumparer el siemi, ca. in quart da nos siemis

resta realistics, jeu mon a spassegiar egl uaul; mo

auters siemis cuntegnan lu motivs empau pli

curios Jeu mon cun alettas a spass tras igl uaul

ed auters ein lu totalmein ord la suna Jeu mon

cun alettas da senudar atras igl uaul e las plontas

saultan entuorn mei.

Ozildi ei ton sco segir che nos siemis han ina

funcziun per nies esser (daco schiglioc duess

l’evoluziun haver manteniu els?), mo eruir

quels messadis ei buc adina aschi sempel, cun-

quei ch’ils siemis cuntegnan maletgs abstrus,

irreals, nunpusseivels e semplamein buca lo-

gics (silmeins per nus ignorants da siemis).

Teorias per analisar ils simbols che cumparan

els siemis dat ei franc tontas sco recepts da

capuns. In da quels cuschiniers ils pli renomai

ei il psicoanaliticher austriac Sigmund Freud.

dus�analitichErs�da�siEMis

Igl onn ��00 ha Freud publicau si’ovra Traum-

deutung. Cun sia tecnica dall’associaziun libra

(nudar tut quei che vegn endamen tier ils

divers elements dil siemi) duein ins crear ina

reit da patratgs che dat lu ina colligiaziun den-

ter siemi, veta reala e regurdientschas dil var-

gau, aschia che mintga siemi semuossa sco in

construct psichic cun mauns e peis. Mo daco

dat il siemi a nus da quels messadis codai e

transmetta buca directamein quei ch’el vul dir

a nus? Tenor Freud ei igl aschinumnau censur,

il guardian dil siemi, responsabels per quella

codificaziun. E quei ei era bien aschia, pertgei

senza quei censur e cun in siemi che semani-

festass memia direct, savessen nus buca dur-

mir e vegnessen destadai memia spert. Il siemi

ei il pertgirader dalla sien e per quei intent

inscenescha el ina «Wunscherfüllung». Per

Freud schai il senn dil siemi en l’emprova dad

ademplir in giavisch ed il censur possibilite-

scha quella indirectamein entras sia funcziun

da guardian: el sesprova da zugliar il siemi en

simbols meins directs per ch’il semiader sappi

durmir aschi ditg vinavon tochen ch’il gia-

visch zuppau sappi ir en vigur aschi lunsch sco

pusseivel. Capeta quei buc, sco p.ex. en siemis

da tema, sededesta il semiader.

Il psicolog svizzer Carl Gustav Jung era denton

dil meini che Freud risguardi cun sias associa-

ziuns mo il vargau ed il present e negligeschi

la funcziun dil siemi sco indicatur e cusseglia-

der creativ pil futur. E Jung scriva era: «Jeu

crei buca ch’il siemi zuppenti enzatgei, nus

capin semplamein buca siu lungatg.»

Mo capir quei lungatg, quei ei lu in capetel

per sesez …

co�sErEgurdar?

Siemis meinan nus en in mund fantastic, mo

els ein buca mo cheu per divertir nus duront

la notg, mobein vulan era communicar enza-

tgei. Per part san els schizun dar informa-

ziuns da nies tgierp, davart prighels, malessers

e malsognas che nus lein semplamein buca

realisar. Mo co vuler emprender enzatgei dils

siemis, sche jeu gnanc seregordel da mes sie-

mis? Il seregurdar ei buc in problem, quei ei

sulettamein ina caussa dalla veglia e dalla disa.

Propi haver la veglia da vuler seregurdar dils

siemis porta gia il resultat giavischau. Forsa

buc adina, mo adina puspei reusseschan ins

da seregurdar e mantener la regurdientscha

vid in siemi. Savens eis ei gie ch’ins sededesta,

ha per in cuort mument il siemi aunc el tgau,

mo lu metscha quel gest sco sablun fin denter

la detta. Tut vuler tschappar e retener quels

maletgs gida nuot, savens resta x-in sen-

timent, in maletg el tgau e lai lu forsa buca

ruaus ad ins per igl entir di … tochen ch’in

liug, ina situaziun ni in plaid lai tuttenina

reviver igl entir scenari dil siemi, clar e bein

(mo per gliez tuttina buca dispet capeivel).

dErschalEts�…

Seregurdar vid in derschalet ei pil pli buc in

problem, vid quels siemis nauschs ils biars da

nus che seregordan ed il bia fatschentan quels

nus aunc duront igl entir di … Daco sun jeu el

tgierp dad ina persuna malsauna da spért che vegn

persequitada e che ha sco suletta finamira da salvar

la guila zuppada sut la madrazza en letg e scappar

cun ella per saver fitgar ella en ils egls …?

Impressiun fan quels derschalets oravontut,

perquei ch’els calan savens anetgamein cun

sestermentar e siglir si, forsa essan nus lu aunc

tut bletschs dil suau, ni – aunc pli malemper-

neivel: sedestadar cun il tgierp tut paralisau,

buc esser habels da muentar ni la bratscha ni las

combas ni la bucca per clamar per agid ed aschia

deliberar la bloccada. Nuot. Semplamein esser

allerta e tuttina aunc ils maletgs dalla persecuziun

che passan davon ils egls vi. E buca raschieni da

vegnir da muentar il tgierp en letg, ferton ch’ins

cuora aunc adina el siemi. Silmeins leu. Mo con

ditg aunc?

…�E�siEMis�lucids

Derschalets cumparan surtut ell’affonza, mo

era carschi han da quels; surtut situaziuns

da stress e problems buca magunai produce-

schan derschalets. Ina metoda da confruntar

ils derschalets ein ils siemis lucids, ils siemis

clars. En in siemi lucid ei il semiader pertsch-

arts dad esser en in siemi e sa era agir activa-

mein el decuors dil siemi. Siemis lucids ein

in’experienza fetg speciala. Bein remarcan ils

biars carstgauns mintgaton en il siemi ch’els

siemian … Curdar ella profunditad. Enzacu vegn

il plaun e cun quel dolurs immensas. Mo lu il

patratg: ti siemias! Levgiament egl entir tgierp, jeu

siarel ils egls e gaudel la curdada ch’ei daventada

in sgol. E lu sededestel jeu.

Gia quei ei ina experienza intensiva. Senza

haver empriu denton mo ils paucs che han in

siemi, en il decuors dil qual els san intervegnir

deletg e tema – tgei auter Portan ils siemis aunc a nus?da Silvana Derungs

Page 11: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

��

activamein. Mo daco insumma sespruar per

siemis lucids? En tals siemis regia il sentiment

da libertad intensiva e dad independenza. Igl ei

ina libertad dils sforzs e squetschs ch’ensiaran

nus savens en il stadi alert. In semiader ch’ei

pertscharts ch’el siemia, ha meins tema ni

sesenta meins periclitaus. El sa permalar ni

blessar enzatgi e saver leutier ch’el fetschi mal

a negin. Aschia savein nus experimentar en

il siemi e suenter sedumandar: tgei da quei

ch’jeu hai midau ed empruau en miu siemi vi

jeu cuntinuar en mia veta reala?

Siemis lucids possibiliteschan a nus ina sort

dad exercezi per surprender responsabladad.

En in siemi clar prendein nus numnadamein

era la libertad da sedecider ed agir encunter la

morala vertenta. Quei fa bein, sche nossa vart

umbrivauna, nies piertg intern, sa viver ses

giavischs e sias agressiuns e sedivertir senza

periclitar il contuorn. Jeu sai embratschar ina

persuna ch’jeu ughegiavel tochen ussa strusch da

salidar. Jeu sai stuschar miu schef sur la preit-crap

giu. Suenter sedestadar cuoza quei sentiment

da libertad aunc in mumentin e pér ussa stu-

ein nus tschentar a nusezs la damonda davart

la dretga decisiun e co nus lein far igl emprem

pass da midar nossa veta. Sche insumma.

la�radunanza�gEnErala�da�la�giuru�

chE�ha�gì�liEu�ils�11�da�Mars�a�trun�è�

stà�in�succEss�cuMplain.�circa�25�coM-

MEMbErs�da�la�giuru�èn�vEgnids�a�trun�

pEr�la�radunanza,�E�pEr�il�concErt�E�

pEr�la�fEsta�suEntEr.

La GiuRu ha preschentà ses program annual

per il 2006 che cuntegna tranter auter in qua-

dern cun giuvna litteratura rumantscha che

la GiuRu vegn a realisar en collavuraziun cun

la Quarta Lingua. Ultra da quai chatt’ins sin

il program differents lavuratoris, participaziun

ad occurrenzas naziunalas ed in’offerta vasta

dad occurrenzas internaziunalas. Uschè datti

era quest onn puspè seminaris da la GCEE e

la pussaivladad da purtar il chant rumantsch

enfin en Russia! Il champ da chant interna-

ziunal «Voices of Europe» ha numnadamain

lieu quest atun a Moscau. (Interessents visitan

la pagina: www.giuru.ch u scrivan a giuru@

giuru.ch)

Il secretari da la Lia Rumantscha Gion Antoni

Derungs è era stà preschent a la radunanza

generala da la GiuRu. El ha discurrì sur da la

situaziun finanziala da la Lia che ha era con-

sequenzas per il preventiv da la GiuRu. La

GiuRu vegn ad elavurar ensemen cun la Lia

in plan per la collavuraziun en avegnir.

La segunda part dal «gailischem event», la

tschaina, il concert e la festa è er stada in suc-

cess: la band POBUFIBANOX da Mustér ha

fatg talmain il «rocken» ch’igl ha cuzzà maga-

ri ditg enfin che tscherts GiuRuists han chattà

la via a chasa.

il «gailischem event»da Chatrina Josty

Eau d’he adüna darcho ün purtret davaunt

mieus ögls chi’m perseguitescha già lönch:

In üna disco as pittüran ils sutunzs mez nüds

vicendaivelmaing cun ün materiel liquid chi

spüzza. Cur cha tuot es s-chür e be ün unic

reflectur glüscha as vezza tar las parts dal corp

markedas üna culur enorma. Ella glüscha scu

üna sajetta illa not. Scha s’observa als sutunzs

cun lur flachs e strichs as pudess crajer cha

la culur saja tacheda no e la glüsch vegna

d’ün’otra dimensiun. Que fo bod mel als ögls

scha’s guarda no memma lönch. Tuot il rest da

la disco vo a perder. Ad existan be la culur, ils

muvimaints dals sutunzs, e’l reflectur.

Uschè üna situaziun d’heja üna vouta vis in

ün film. Eir scha que d’eira be tres la televisi-

un, pudaivi sentir la forza dal neon.

Ma che es insè uschè speciel vi dal neon? Es

que propi üna culur u es que be üna glüsch e

sieu effet?

Scha’s schlampruna plaun sieu da not tres

üna granda cited es l’unica glüsch chi do in

ögl quella da reclamas da neon per discos,

cabarets, hotels bunmarchos, e dit in ün pled:

il milieu da las linternas cotschnas.

Però uossa nu baratter poms e pairs: Quellas

linternas cotschnas sun las linternas pels

autos, pelpü dad homens chi frenan per

as divertir. Que nu do cotschen-neon. Eau

manag nempe la culur positiva dal milieu,

quella chi porta ün miel sulagl in quel muond

trist. Il verd, il mellan ed il orang dal neon chi

existan in mincha cited s-chüra.

Però listess inua cha’s vezza quella culur, la

glieud la collia suvenz cun pitaunas, homens

stimulos, canera e discos.

Eau chat eir, cha druver glüschs da neon per

ün club u ün puf saja ün pà üna illusiun per

nu dir üna falsificaziun. Scu in mieu film vo

tuot il trist, nosch e criminel a perder e svane-

scha davousvart.

Differentas culuors, il nom extraordinari da

la disco e forsa auncha ils contuorns d’üna

duonna utopica vegnan accentuos cul neon

süls placats.

Drogas, glieud mafiusa, pitaunas disperedas

e forsa perfin auncha iffaunts violos vegnan

zuppos.

Eir scha quella culur am sforza da stüdgier

zieva sur dal milieu cotschen ed eir scha min-

chün ho üna egna opiniun sur da l’influneza

positiva dal neon, am plescha quella glüsch

speciela enormamaing.

neonda Selina Bezzola

Page 12: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�2

Pia, il puntissimo da quest mais è siemis,

da tge has ti ta semiada la notg passada?

Jau na ma regord betg precis, ma jau era a

scola ed jau hai fatg in dictat cun mes scolars.

Igl era però betg in dictat normal, igl era in,

sco duai jau dir, uschè in «Rotierdiktat» ch’i

na dà gnanc. Ils scolars han stuvì scriver min-

tgin ina frasa sin gronds fegls ed ina scolara

n’aveva betg veglia da far quai.

Co interpreteschas ti quest siemi?

Jau stoss far pli savens dictats. Cur che jau

ma sun dasdada hai jau numnadamain pensà:

Coola idea, quest «Rotierdiktat». Ma quel è

stà perfetg mo en il siemi.

Da tge ta siemias ti durant il di?

Per il mument ma siemiel jau dad ina abita-

ziun a Bever, jau stun uss anc a Zuoz e stoss

adina star si uschè baud la damaun per ir sin il

tren per rivar ad uras a scola. Jau ma siemiel

era da las proximas vacanzas.

Per il mument das ti scola a Bever, è magi-

stra tia professiun da siemi?

D’ina vart bain, da l’autra vart era betg. Igl

è mia professiun da siemi cura che tut fun-

cziuna, cura ch’ils uffants èn motivads e cura

ch’els han interess vi da quai ch’ins fa. Da

l’autra vart n’èsi betg mia professiun da siemi,

perquai ch’ils uffants han era geniturs e per-

quai ch’ins pudess lavurar di e notg, ins vegn

mai propi a fin. Che magisters hajan adina

vacanzas e liber è numnadamain mo il siemi

da tscherta glieud…

Tge è lura propi tia professiun da siemi?

Quella sa numna «vacvac», far vacanzas, vul

dir betg lavurar (Ella ria). Jau avess forsa in

di gugent in cafè cun tai, u ina butia. L’ideal

fiss, sch’ins pudess star in pau patgific. Sch’ins

pudess pachetar en il job tut quai ch’ins fa

gugent en il temp liber.

In da tes hobis è viagiar, tge è tes viadi da

siemi?

Per far mes viadi da siemi prendess jau il tren

da qua fin a Paris e lura il bus fin a Le Havre,

suenter viagiass jau cun ina nav da martganzia

en Brasilia e lura prendess jau il bus ed il velo

per passar tras l’America dal sid e l’America

centrala. Jau passess uschè spert pussaivel

tras l’America dal Nord enfin ad Alaska e lura

giass jau sur la Beringstrasse en Asia enfin a

Vladivostoc e da là viagiass jau vinanvant cun

la Transib enfin a Moskau. Da Moskau conti-

nuass jau mes viadi giu en l’Africa dal nord e

turnass sur la Spagna en Svizra.

Tes punct final e damai puspè la Svizra. E

quai lura era tia dimora da siemi ?

Na, betg per forza. Mes domicil da siemi è

ensasez in lieu en vischinanza da la mar u dad

in lai. In lieu nua ch’igl è adina chaud e sulag-

liv e nua che la glieud è amiaivla.

Co ha’l u ha’la dad esser, tes partenari u tia

partenaria da viagiar da siemi?

Quella persuna sto esser spontana e betg

memia cumplitgada. Jau viagesch numnada-

main il pli gugent cun la tenda. Igl sto er esser

ina persuna che sta gugent patgific e che fa

era gugent la vatga.

E co ha l’um da tes siemis dad esser?

El sto esser grond, ma betg memia grond,

uschia sco jau circa, ch’ins po gist bitschar

dretg or. El na sto betg esser megamega mag-

her, ma era betg avair in buttatsch. Mintgatant

pens jau, ch’el stoppia avair egls brins e cha-

vels stgirs e lura pens jau puspè, egls blaus e

chavels blonds ma plaschessan er. El sto avair

caracter, esser lustig ed er esser in per far tot-

tlarias. El sto viagiar gugent. Uschè in sco in

urs, quai è l’um da mes siemis.

Sco proxim profil dal mais sa giavischa Pia

Valär che Punts fetschia in’intervista cun

Vincent Augustin, il president da la Lia Ru-

mantscha. Pia: «Insè füss Vincent Augustin

eir auncha interessant, quel nu’s cugnuoscha

uschè propi, a quel as pudess eir fer ün pêr

dumandas picantas, na?»

Profil dal mais Chatrina Josty ha discurrì cun Pia Valär davart ses siemis da notg e da di

Pia valär: «Jau ma siemiel dal dictat Perfetg»

Pia Valär (22)

è creschida si a Zuoz. Suenter la matura ha ella fatg il seminari da magisters a Cuira ed instruescha uss a Bever. Ella è commembra da la surprastanza da la GiuRu ed ella è en la cumischiun da litteratura per uffants e giuvenils da la Lia Rumantscha. Ses hobis èn: viagiar, scriver, leger, mangiar tschiculatta. (Per trametter ina tschiculatta: Pia Valär, magistra, �526 Zuoz). Ella tschertga anc in cunabitant u ina cuna-bitanta ed ina abitaziun a Bever. Mail: [email protected]

Page 13: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�3

nicolas�MÜllEr�ha�duMignau�Ei.�El�Ei�

in�dils�diEsch�MEgliErs�cutgnists�dil�

Mund.�MoMEntan�sEsanfla�El�sin�plaz�

in�dalla�gliEsta�ttr�(frEEstylE�con-

tEsts).�il�pli�grond�Magazin�da�snoW-

board�noMinEscha�Mintga�onn�in�cutg-

nist�sco�MEgliEr�snoWboardEr.�biars�

siEMian� dad� EssEr� in� star� da� snoW-

board.�tiEr�nicolas�MÜllEr�Ei�QuEi�gia-

visch�davEntaus�rEalitad.�Mo�tgi�Ei�

poMai�QuEi�snoWboardEr�ufficial�digl�

onn�2006?�duront�igl�EuropEan�opEn�

a�laax�ha�il�coMMEMbEr�dil�burton,�

oaklEy�Ed�arcus�tEaM�anflau�tEMps�

ExclusivaMEin�pEr�las�punts.

Nicolas, igl emprem inaga cordiala gratu-

laziun per tia nominaziun sco snowboar-

der digl onn 2006. Nus sesanflein cheu sin

territori romontsch. Ella scena da snow-

board dat ei in pèr persunalitads che san

smdf da Marc Bundi (en colur sin marcbundi.ch)

nicolas müller

romontsch. Sas tgi?

Merci, il Michi Albin sa romontsch. E hmm

– gie il Therry Brunner ei gie era carschius si

cheu enzanua – ella Engiadina.

A propos Michi Albin, quei cutgnist s’auda

tier tes favorits ella scena da snowboard.

Daco?

Gie, quei constat. El ha in unic e fetg bien stil

dad ir cun aissa.

En tia veta has ti gia contonschiu fetg bia.

Sas dir a mi tgei ch’ei stau il mument il pli

intensiv per tei?

Il mument il pli intensiv ei stau per mei cura

ch’jeu hai viu l’emprema ga mia part el film

Futureproof. Mia part hai jeu viu l’emprema ga

direct alla premiera gronda. Quei ei stau fetg

intensiv. Per quellas minutas da film hai jeu

gie ‹luvrau› l’entira sesiun 2005/06. Plinavon

erel jeu buca dentuorn duront tagliar il film.

Aschia havevel negina idea, tgei che vegni

mussau da mei.

Pli intesiv che ir ad Alasca cun aissa?

Dalla fuorma sportiva ei gliez schon enzatgei

dil pli intensiv. Il sentiment duront la premi-

era da Futureproof ha quei denton buca dumi-

gnau.

Dacuort ei stau l’olimpiada. Il nivel era

aults. Daco eras ti buca dentuorn?

Jeu erel duront il temps avon l’olimpiada

buca motivaus da trenar exnum quei �080

ella pipe. Lu sun jeu pli bugen ius a filmar e

fotografar.

Ti eis in dils megliers cutgnists ch’ei dat sil

mund. Denton auter ch’en la scena buna-

mein negin ch’enconuscha tei. Il meglier

giugadur da tennis, medemamein in Sviz-

zer, enconuschan tuts. Ei quei in problem

per tei?

Ella situaziun da Roger Federer less jeu buc

exnum esser. Quei ei segir buca bien, sche

tuts san exact nua che ti eis e tgei che ti fas.

Denton, ils mieds da massa s’interesseschan

definitivamein memia pauc per la scena da

snowboard. E sch’ei vegn inaga scret enzatgei

da nus en ina gasetta gronda, lu muossa quei

buca la caussa sco quei ch’ella ei. Snowboard

san ins buca cumparegliar cun ina disciplina

sco ski alpin ni patinadi artistic. Tier snow-

board va ei buca per resultats e puncts, cheu

quenta en emprema lingia il stil.

E ti defineschas il niev stil da snowboard!

Sco jeu vesel has era in agen stil da resti

– arcus. Sas ti sclarir ils lecturs romontschs

sur da quella marca?

Freddy Kalbermatten (snowboard pro), Mauro

Paolozzi ed jeu havein fundau la marca da

resti arcus. Mauro fa il design, Freddy ed jeu

essan responsabels per la reclama. Ulteriuras

informaziuns anfleis sin arcuswear.com

Nicolas, merci per quella intervesta e per il

drink.

Page 14: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�4

l’EconoMia�forEstala�E�l’EconoMia�da�

lEnna�fuorMan�in�iMpurtont�sEctur�

dall’EconoMia�gEnErala�En�sursElva.�

QuEi� buc� sco� davos� pil� Motiv� chE�

QuElla� rEgiun� QuEnta� tiEr� ils� tEr-

ritoris� ils� pli� sElvus� En� svizra.� Ei�

sEtracta�dEnton�pEr�ina�gronda�part�

d’uaul� sErrau� chE� ha� nEgina� rEndi-

ta�En�vEsta�alla�cultivaziun�pEr�far�

diEvEr� EconoMic� dalla� lEnna.� ord�

QuElla�pErspEctiva�EconoMica�Ei�igl�

uaul�pEriclitaus.�schEgiE�ch’il�rEcav�

dalla�lEnna�cuviEra�buc�ils�cuosts�da�

MantEnEr�igl�uaul�sErrau,�Eis�Ei�tutti-

na�fEtg�iMpurtont�chE�la�funcziun�da�

protEcziun�digl�uaul�vEgni�garanti-

da�Entras�tagls�bEindrizzai.�ils�uauls�

sErrai�fan�part�dalla�basa�da�vEta�

dalla�populaziun�locala.�cul�projEct�

«lEnna�rEnda»�duEin�ins�prEndEr�las�

MEsiras�nEcEssarias�chE�lubEschan�

als�possEssurs�d’uaul�d’accuMplEnir�

lur�incuMbEnsas�publicas�pEr�la�pro-

tEcziun�dalla�basa�da�vEta�da�nossa�

populaziun�Muntagnarda,�E�QuEi�cun�

ExpEnsas�tolErablas.

il�projEct

Il project «lenna renda» fa part dad ina ret-

scha da mesiras che duei migliurar la culti-

vaziun forestala en Surselva. Punct da par-

tenza ein las enconuschientschas ord il studi

«Effektivität und Effizienz der Bewirtschaftung

von Schutzwäldern» dall’universitad da Sogn

Gagl. «Lenna renda» ha claramein sco fina-

mira da realisar las mesiras ch’ein da deducir

da quei studi. Quei duei succeder en collabo-

raziun culs possessurs d’uaul e cull’economia

regiunala d’uaul e da lenn. Ei vala dad inten-

sivar la collaboraziun surcommunala quei che

pertucca la cultivaziun forestala e d’endrizzar

posts centrals per la logistica e per la distribu-

ziun dil lenn. Plinavon duei era la collaborazi-

un denter ils menaschis forestals publics ed ils

impressaris forestals vegnir optimada.

regiun surselva«lenna renda» – in ProJect Per oPtimar la cultivaziun dils uauls en surselvadad Ursin Lutz

ils�EffEcts

Cun las mesiras planisdas dueien ils suandonts

effects vegnir contonschi en Surselva:

- augmentaziun dil recav da lenn netto per

5%

- reducziun dils cuosts dalla raccolta da lenn

per 20%

- reducziun dils cuosts administrativs el mena-

schi da producziun da lenn per 30%

- reducziun dils cuosts dallas lavurs da culti-

vaziun per unitad da surfatscha per �0%

- augmentaziun dil diever dallas maschinas

per 30%

- manteniment dallas plazzas da lavur ell’eco-

nomia d’uaul e da lenn

- augmentaziun dil tagl da lenna indigena per

20%

la�finanziaziun

Il project «lenna renda» vegn purtaus dalla

Regiun Surselva. La collaboraziun cun ils par-

tenaris SELVA, Grabünden Holz, Graubünden

Wald e cul cantun Grischun gida a concentrar

l’energia ed igl engaschi da tut ils involvai e

da dar elan supplementar al project entras

quei sustegn public. Confederaziun e cantun

han gia empermess contribuziuns che muntan

a �0% dils cuosts da 250’000.-. La part che la

Regiun Surselva ha da contribuir alla finan-

ziaziun da «lenna renda» duei vegnir reparti-

da sillas vischnauncas che decidan da far part

da quei project.

la�rEalisaziun

Per ch’il project «lenna renda» sappi vegnir

realisaus cun success, ei igl engaschi dallas

singulas vischnauncas sco possessuras publicas

d’uaul d’impurtonza centrala. Mo sche avunda

menaschis forestals en Surselva ein promts da

separticipar allas mesiras che «lenna renda»

prevesa, san las finamiras vegnir contonschi-

das. Per quei motiv ein tuttas vischnauncas

sursilvanas vegnidas informadas en caussa.

Sch’igl interess ei gronds avunda, vegn la fasa

da realisaziun taccada.

Cumenzà avevi cun ina banana. U meglier

ditg cun ina mesa banana che giascheva ina

damaun sin maisa en cuschina. Tut suletta.

«Da tgi è questa banana?» ha Ralf ma du-

mandà cun in tun gia levamain agressiv.

«Questa mesa banana manegias?», ha jau

dumandà enavos, «en mintga cas betg da

mai.» «Bla bla bla» ha el fatg e ditg, ch’ins

dessia doch metter davent la banana e «bla

bla» ha el argumentà ed jau: «quai n’era betg

jau!», e tge che jau haja ensasez da far cun

tut. La discussiun era gia daventada in grond

pau pli dad auta e Marina seseva mo en sia

stanza «sco scha nüglia nu füss».

Suenter che Ralf ed jau ans avevan anc bittà

in pèr pleds englais cun f* ed a* vi dal chau eri

però puspè pli quiet. E tut era puspè en urden

– per in pèr uras.

«Il tschitschapulvra è rut», m’ha dit Marina il

di suenter il di da la mesa banana. Jau aveva

gist buna luna ed hai mo ditg: «Betg uschè

nausch.» «Tge duai jau far?» ha Marina

dumandà. Questa dumonda ha lura però gist

fatg sbassar mia luna per in pèr grads. Tge

vul ins far sche il tschitschapulvra è rut ? I dà

milli bunas chaussas ch’ins po far sch’il tschit-

schapulvra è rut: Cridar, bitschar il tschitscha-

pulvra e sperar ch’el funcziunia lura puspè,

ir a l’ospidal cul tschitschapulvra u laschar

cumadar el insanua auter, u imprastar in dals

vaschins ed uschè vinavant. Ma a la fin pers-

vada mo ina chaussa: Ir per in auter, per in

nov tschitschapulvra.

Tja. Quai era lura la dispitta, aschi ina unter-

schwelliga dispitta. «Jau na sun betg la culpa

ch’el è rut» ha Marina pensà. «Pech per tai,

sch’el explodescha grad cur che ti has en

maun el», ha jau pensà. Ella ha lura cumprà

in nov. Ma cun quai n’eri anc betg finì cun

quella Unterschwelligkeit. La stgatla vida dal

tschitschapulvra ha ella numnadamain gista

deponà demonstrativamain en suler. Ralf ed

jau avain gì in mument, enfin che nus avain

chapì il segn: Pajar il tschitschapulvra, vuleva

quai dir. Jau hai mess 40 francs sin maisa e

l’auter di eran quels raps e la stgatla svanids,

sco dal «invisible hand» – e la pasch era puspè

turnada.

La «WG» – Chatrina Josty è studenta a Friburg e scri-va dal mintgadi en la «WG» – la cuminanza d’abitar.

la Wg da Chatrina Josty

conflicts

Page 15: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�5

jeu hai semiau.

ch’jeu seigi egl onn 204�.

ina sonda da bial’aura, levamein cuvretg.

52 grads.

la svizra havevan ei partiu si denter la tiaratu-

destga, l’italia, la frontscha e liechtenstein.

ils gualsers digl anteriur grischun havevan ei

catschau anavos. in detagl. la gronda part dil

grischun havevan ei schenghegiau a l’italia

– al nord dall’italia naturalmein, ch’era final-

mein independents dil sid, il qual apartane-

va a tunesia. cun excepziun dalla sicilia – era

part dall’algeria. ei parevan denton aunc buca

d’esser perina.

la quarta uiara mundiala pudeva gleiti esser

a fin. aunc cheu e leu enqual attentat. den-

ton pauc nausch. eran sin far pasch. turitg

schischeva en scalgias. berna deva ei buca

pli. grazia alla bumba. e sogn gagl havevan ei

schanegiau, muort legendas da sogns e clau-

stras. encunter enqual virus pli grond have-

van lu denton era sogn antoni e compani

gidau nuot.

il lag bodan era la finfinala tuttina schigiaus

ora. suenter ch’il rein haveva gia dapi onns

calau da percuorer la steppa grischuna.

il carstgaun contonscheva finalmein ina ve-

gliadetgna intermediara da sur tschien. aschia

havevan ei era saviu alzar ell’entira europa

la vegliadetgna da pensiun sin navonta. sco

in cert couchepin, dil reminent para in fran-

zos da marseille, leva gia in miez tschentaner

avon. ed ils experts eran d’accord ch’ei vegni

a dar slonsch all’economia.

washington deva ei buca pli. grazia ad in me-

teorit.

ed era buca la hollandia. daco era.

london haveva survargau la limita da ��0 mil-

liuns habitonts. era pia il pli grond marcau

ell’europa ed il quart grond marcau sin nivel

mundial, suenter shanghai, peking e tokio.

da tolerar danovamein entschatta dil tschen-

taner il luf ellas valladas grischunas havevan

ei finalmein stuiu considerar sco in sbagl. ei

deva bia da memia. zais ed aggressivs enina. e

spuretgs nuot.

ei vegneva baghegiau ad ault e buca pli el lad.

bionic cheu e bionic leu. decennis suenter

gl’emprem bionic tower a shanghai era pia

vegniu inaugurau a taipei igl asia sky, cun

�848 meters. dessignaus d’in anteriur sviz-

zer, pia d’in talianer. l’altezia en memoria alla

constituziun svizra dil schenivavel.

en scola vegneva gia naven dall’emprema

classa empriu engles e naven dalla secunda

classa chines. sur moniturs, secapescha. final-

mein haveva lardi, para gia da vegl enneu cun

ragischs talianas, saviu bandischar ils scolasts

ord stanza dall’entira italia dil nord ed eran

aschia vegni da spargnar enqual daner van.

la baselgia catolica era ida empau en embli-

donza. magari a smerscha. e suenter enqual

refuorma pli gronda seseva pia dapi varga

trent’onns ina certa giuanna II. silla sutga

giu roma. in interess digren haveva denton

strusch da far enzatgei culla giuanna. ei era pli

ina tendeza globala, sut la quala era ils mos-

lems sco era ils hindus parevan da pitir timor-

dio.

romontsch vegneva bein aunc discurriu.

gliez bein. denton quasi mo pli da vegliuords

che vulevan e vulevan buca murir, era sche

gia lunsch su tschien ora. ed ei sescagnavan

para aunc adina sch’ei vulien ussa acceptar il

rumantsch grischun ni buca.

suenter sun sedestadaus.

tuPPa schnorra dad Arno Camenisch

2049

Page 16: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�6

imPressum

PUNTS manegia che ses lecturs e sias lectu-

ras sa diverteschan betg be cun tadlar musica,

mabain er sin autras modas multimedialas e

preschenta per quai ina nova rubrica: il gieu

dal mais. Quella cumpara mintga dus mais en

alternaziun cun la schibetta dal mais. PUNTS

as giavischa bun divertiment.

ssx�on�tourda David Bundi

Tgi che dat in giug, dat dapli. Dar tut, quei les-

sen biaras cutgnistas e biars skiunz sin pista,

denton tucca la bahaultscha giudem il cuolm

meinsvart buca la prestaziun giavischada leusi

els aults. SSX on tour dat ad in e scadin la

pusseivladad da surmuntar quels cunfins per-

sunals e viver il siemi dad in artist d’unviern

surreal. Aschia creeschas ti all’entschatta

dil giug tiu «alter ego» ord in vast spectrum

d’opziuns che tonscha naven dalla frisura

preferida tochen alla gardaroba da Burton ed

autras licenzas. Damogna il cuolm ei la devi-

sa dil giug e l’invitaziun leutier quenta 4�

turniers e �35 eveniments singulars. Has ti

denton avunda dalla concurrenza che sedos-

ta daveras cun mauns e peis, sas ti scappar el

modus da freeride che porscha a ti ina excur-

siun da sum tochen dem dil cuolm senza

disturbis entras sportists ni pausas da cargar.

Naturalmein sas era giugar il giug en dus e far

suar l’amitga en stiva caulda.

Cumparegliau cun las ulteriuras versiuns dalla

seria SSX, porscha Electronic Arts puspei ina

lavur da qualitad cun entgins progress a nus.

Il fil tgietschen che setila atras igl entir giug

semuossa el niev design dils menus, interfaces

e dils protagonists. Tut ei in tec pli ughegiau,

pli stuorn, pli creativ. Nova ei era l’opziun

d’attaccar il cuolm cun in skiunz. Malgrad la

sceptica d’entgins fans dalla seria enviers quel-

la innovaziun eis ella gartegiada per gronda

part. Aschia drova il pilotadi dad in skiunz per

exempel empau dapli exercezi enviers la fetg

buna controlla dad in cutgnist. Era la musica

ei semidada in tec, denton senza piarder la

qualitad. Accumpignavan nus aunc ils beats

da techno e house el SSX 3, retuorna quella

gada puspei il rock. Pilver, la musica da cult

da gruppas sco Motorhead, Goldfinger e Block

Party porscha ina atmosfera unica al giug ed

aulza las emoziuns, cura ch’ins fa stortas da

il gieu dal mais

purlanza atras la neiv nova. Vinavon semida

la musica perfin entras in effect cura che ti

seglias e sgolas atras l’aria.

La finamira d’ina cuorsa ei naturalmein da

gudignar. La victoria sas ti ademplir entras dif-

ferents mieds. Duront il giug has ti la pussei-

vladad da cumprar novas cutgnas e skis che

porschan a ti novas pusseivladads da siglir e da

spertadad. Allura sas denton era prender scur-

sanidas el decuors dalla cuorsa ni emplenir tia

gliesta da boost da spertadad cun segls spec-

taculars. Drovas lu il boost ed accelereschas

cheutras, lu semida il maletg en in effect grafic

tuorbel che dat in coolira sentiment da sper-

tadad. La suletta caussa che croda si negativ

ei la munconza dil modus online che era aunc

integraus ella davosa versiun. Ils biars puncts

positivs surmuntan denton quella fleivlezia

dil tuttafatg. Surtut la variaziun da cuorsas ed

eveniments, la grondiusa grafica sin pista che

cudezza ora tut la forza dalla emprema Xbox,

il design dils menus ed era il soundtrack geni-

al porschan in ver siemi senza tgil bletsch.

system: Xbox

grafica: �/�0

musica: 8.5/�0

gameplay: �/�0

chauredactur:

Ursin Lutz, Bankstr. 6, �000 [email protected], 0�6 434 �0 26redactur/a:

Mevina Feuerstein, Dennlerstrasse 36, 804� Turitg [email protected] Nay, Pustget 42D, ��66 [email protected] Derungs, Hauptstr. ���, ���5 [email protected] Sonder, Sumvei ��, �462 [email protected]/as en quest number:

Marcus Albin, Flurina Badel, Selina Bezzola, Gretta Bott, Marc Bundi, Carin Caduff, Arno Camenisch, Fadrina Hofmann, Gion Hosang, Chatrina Josty, Laura Meng, Flurina Prennerconcept layout:

Theres Jörger, Pfingstweidstrasse 3�b, 8005 [email protected] nr. 143:

Donat Caduff, Vilada ��4, ��52 [email protected] d’internet:

Marc Bundi, Via Tschocca, �0�8 [email protected]:

Punts, Maurus Blumenthal, Casa Grischuna, ��54 [email protected], 0�� 3�4 52 86, 08� �25 43 4�stampa:

Spescha e Grünenfelder, Glionpretsch d’abunament:

45 francs ad onn, Raiffeisen Laax �0-66��-�editura:

GiuRu, chascha postala 3�2, �002 [email protected]:

www.punts.ch, www.giuru.chavis:

Las opiniuns dals auturs en quest numer na ston betg correspunder a l’opiniun da la redacziun da PUNTS.PUNTS è commembra da l’Associaziun da la Pressa Svizra dals Giuvens.

Page 17: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

��

engiavinera

Tes siemi po daventar realitad e ti sas guda-

gnar in magnific premi da las Punts. Il pled da

soluziun trametta per plaschari cun indica-

ziun da tia adressa a chasa a: Silvana Derungs,

Hauptstrasse ���, ���5 Alterswil; scriva in

e-mail a [email protected] u in sms a

0�� 2�4 48 03.

�. in nausch siemi

2. psicoanaliticher ed analisader da siemis

3. la persuna dal profil dal mais è in supra-

stanza da la …

4. pled per chaminar en sien

5. num da l’emprim album da las Liricas

Analas

6. object che nus avain en letg per giaschair

cumadaivel

la�duMonda�ExistEnziala

Tge hai dà l’emprim, l’ov u la giaglina? Uss è

la dumonda vegnida simplifitgada da Roche

– in bun pajataglia svizzer – cun la varian-

ta: Tge hai dà l’emprim, Tamiflu u la grip-

pa d’utschels? La resposta qua è pli simpla e

main filosofica. Dal rest, PUNTS gida er cun-

ter vegnir vegl. N’avais betg tema da vegnir

vegls? La Lia ha numnadamain gia acceptà

da cumprar in zunt grond dumber d’abos da

PUNTS per lur magasin – per il cas ch’i dess

in’epidemia da vegnir vegl memia svelt tar ils

Rumantschs. Tgi che sa rumantsch vegn pli

vegl e sche quai na va betg, lura ha la Lia gea

anc las PUNTS per garantir ch’ils Rumantschs

e las Rumantschas survivian. L’unica diffe-

renza tranter PUNTS e Roche è che PUNTS

na paja nagina taglia e che la schanza ch’ils

Rumantschs moran ora è pli gronda che da

murir da la grippa d’utschels.

(gea, noss secretari è turnà!)

noss�sEcrEtari

Che noss secretari n’ha betg adina la medema

structura da cumportament sco l’uman medi-

ocher n’è nagut nov. In exempel: Sin la simpla

dumonda dad ina cameriera suonda qua betg

sco usità la resposta cun la bavronda giavischa-

da, mabain ina cuntradumonda. «Händ Sie au

Kübel?» (nana, quai n’è betg sta l’emprova da

pustar ina biera gronda …). Noss bun secreta-

ri ha numnadmain vulì laschar emplenir quai

kübel cun té da vervena. Quai n’è per cas betg

in té da dunnas, quel fa er bain ad umens.

noss�sEcrEtari�ii

Qua in citat original (SMS): «Has malgau il

craramelculpfi? Stisel foll per ils sbalgs.»

Nagins commentaris profunds, be ina simpla

remartga: Sch’i mass suenter noss secretari

avess questa secziun qua gia num dapi daditg

«contianer» u «conitaner».

il�roMan

Noss layoutist Roman che fa il magister da

snowboard durant l’enviern ha dacurt gì

l’onur da introducir Gianna Nannini en l’art

da sa mover a val sin l’aissa da naiv. Gea,

Vus avais propi legì endretg … e gea, Gianna

Nannini è propi quella cun «Un’estate italia-

na».

l’EngiavinEra

Maria Chatrina Gisep Hofmann da Scuol e

Bernadette Arpagaus da Cuira han gudagnà

las engiavineras dals numers �4�, �42. Ella

han gia survegnì in super premi. Nossas gra-

tulaziuns! Ils pleds da soluziun eran dal rest

MATTA e RODEO.

il�radio

Radio e Televisiun Rumantscha tschertga inA

emprendistA per l’administraziun. Uss ch’i dat

schont in nov center da medias en il proxim

futur vali sa chapescha er d’emplenir quel!

Dapli infurmaziuns pudais chattar sin las

suandontas paginas d’internet:

http://www.rtr.ch/go/to?siteSect=�050� u

directamain

http://www.rtr.ch/docs_pdf/_inserat_empren-

distA.pdf

la�Quotidiana

Il glindesdi dals �3 da mars ha la Quotidiana

rapportà da la sesida generala da la GiuRu che

ha giu lieu a Trun (hotels che han «Dulezi»

datti numnadamain plirs en Surselva!). Quai

ch’ins ha savì leger davart il program da

PUNTS per l’onn 2006 ha schont plitost fatg

star ils chavels a dretg si. Sch’i giess suenter

quai rapport, dessi en quest onn be quat-

ter ediziuns da PUNTS e noss bun secretari

faschess schizunt part da la chauredacziun.

Nagina tema, tar PUNTS stat tut tar il vegl.

Tut las gasettas n’han halt betg gist integrà la

frequenza en lur titel. «La mensila» empè da

PUNTS na fiss uss halt propi betg il hit!

hall�of�sounds

Sagogn, 2�. April / Resistenza, Overdose,

Flashback, QL, After Party mit DJ / Türöffnung

�� h, Vorverkauf (Schalter Raiffeisenbank

Ilanz und hallofsounds.info) CHF 25.- /

Abendkasse CHF 30.- / happy hour 20-2� h

Nachtbusse ab 2.30 h (Flims, Falera, Vrin,

Sedrun)

container

Page 18: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

�8

Page 19: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

��

Page 20: annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr ...Secure Site  · annada Punts 2 / Glion / pretsch frs. 45.–/onn ƒƒï< nr.143ð††° avrel‹›Øž¡ 4 /2006/h®˚˚

20

AZB ��30 Glion

Ž¡f©…,ˆïr®l•›ˇ?½"¿ffåé›:è*›‚‚rö†k˛öœœ;s±cfz†‡¨$|−-–¨h¦°¡iíƒflgõîh=9oôflïîìjìôöœò˛c{b˝¬¬¹ªø¨b˘J!𖤤¤‡«†Ã÷î45¿"n#ñ‚ñ¶¶õø×›–¨óƒ˙æå¡–d=ð!¡¡9#%ö⁄ ; ; ˚ñ›øø„`8: } {¤$ÑdböÔƒ®!íj i ı•$˙• ˇc•••ïî†ði9ðhPØØð»−ªøï9õµºötÇ´“p¶¶(%ô‹ ' (¶r ˚ñ ˝ ‹ ¨$ ˙e44ƒflflƒflƒflƒí¯m¼½¹ªzï#%·‰5ð—hbÏÃÂÆ¡îô9ı!¼¹ªnñPunts 144 cumPara¹ªø¨b˘J!ð ˇc•••ï‡«†Ã÷matg 06•ˇc•••ïî†%ô‹'(¶(¶r˚ñ(%ô9ðhPØu&˘f¯cun l’accent «malsaun»9oôflïîìjì⁄;;˚ñ•˙ª$=ð!¡¡9#%ö⁄;;˚ñ›øø„`8:}{¤$ÑdböÔƒ®!íjiı•$˙•ºˇc•••ïî†ði9ðhPØØð»−ªøï9õµºötÇ´“p¶¶(%ô‹'(¶r˚ñ˝‹¨$˙e44ƒflfl°¡iíƒflgõîh=9oôflïîìjìôöœò˛c{b˝¬¬¹ªø¨b˘J!𖤤¤‡ƒflƒflƒí¯m¼½¹ªzï#b˘J!𖤤¤‡«†Ã÷î45¿"n#ñ‚ñ¶¶õø×›–¨óƒ˙æå¡–d=ð!¡¡9#%ö⁄;;˚ñ›øø„`8:}{¤$ÑdböÔ9ðhPØØð»−ªøï9õµºötÇ´¶¶(%ô‹'(ƒ®!íjiı•$ñ˝‹¨$˙eïr®l•›ˇ?½}{¤‘

{b˝8:# $= õµºöTÇ´¶¶(%ô‹'(ƒ®!íjiı•$ñ˝‹¨$˙eïr®l•›ˇ?½}{¤‘ ð!¡¡�#%ö⁄;;˚ñ›øø„`8:}{¤$ÑdbÖÔƒ®!íjiı•$˙•º ¬¬¹ªø¨B˘J!𖤤¤‡ƒflƒflƒí¯m¼½¹ªZï#B˘J!ð–$ÑdbÖÔƒ®!íjiı<?•$˙+

PUNTS organisescha

ina concurrenza da fotografias

Las �5 meglras fotografias vegnan publitgadas en la proxima ediziun speziala da las PUNTS (matg 2006; nr.�44). Sa participar san tuts. Faschai ina

fotografia (u ina seria da maletgs) tar il tema

malsaun.La motivaziun:

Per il meglier maletg datti

444.- per il segund

111.- ed il terz

legia in onn gratuit las Punts.Plinavant survegnan ils prims trais

il�nov�disc�cuMpact�da�las�liricas�analas.

Damai:

Tramettai a nus vossas meglras fotografias, maximal trais lavurs. Agiuntai num ed adressa (email/posta). Informaziuns supplementaras (model,

lieu, explicaziun, eav) tar las singulas lavurs èn bainvegnidas, dentant betg necessarias. Nus giuditgain ils maletgs tenor originalitad, qualitad ed

intensitad. Las fotografias vegnan publitgadas en nair/alv.

Fin da redacziun è ils 30 d’avrigl 2006. Tramettai fotografias digitalas a [email protected] e maletgs analogs a:

Marc Bundi, Via Tschocca, �0�8 Flem.