06.11.2007

1

İ Öİ Ö

Aksaray Üniversitesi

Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü

Rize İlinin Arazi Örtüsündeki Zamansal Rize İlinin Arazi Örtüsündeki Zamansal Değişimin (1976Değişimin (1976––2000) Uzaktan Algılama 2000) Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemi İle Belirlenmesive Coğrafi Bilgi Sistemi İle Belirlenmesi

Y d D D S l k REİS

Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2007, TrabzonCoğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2007, Trabzon

Yrd. Doç. Dr. Selçuk REİS

Arazi örtüsü değişiminin etkileri

İklim değişikliği

Arazi örtüsündeki değişim, doğal ya da insan etkisi ile meydana gelmektedir. Bu değişim ülkemizi olduğu gibi tüm Dünya ülkelerini etkilemektedir.

İklim değişikliği

Kuraklık

Erozyon

Heyelan

Sel ve Taşkın

1700 yılından günümüze kadar Dünya’daki orman alanları yaklaşık olarak %15-20 oranında azaldığı tahmin edilmektedir

Kaynak: History Database of the Global Environment, as Goldewijk (2001)

Tarıma dönüşenÇayırlığa dönüşenDiğer alanlarArazi örtüsü değişimleri genellikle ormanların tarım arazilerine

ve yerleşim alanlarına dönüşerek azalması şeklinde

Bu sorunların bir çoğu arazi örtüsü değişimleri ile doğrudan ilgilidir. Bir çok mesleki disiplin ve özellikle yerel ve ulusal yönetimler arazi örtüsü ve kullanımı ile ilgili konumsal verilere planlamaların sağlıklı bir biçimde yapılabilmesi amacıyla gereksinim duyarlar.

ve yerleşim alanlarına dönüşerek azalması şeklinde gelişmektedir.

06.11.2007

2

Çalışmanın Amacı

1976-2000 yılları arasındaki Rize ili i ü ü d ği i i i L d ili arazi örtüsü değişimini Landsat uydu görüntülerinden yararlanarak

belirlemek

Arazi örtüsü değişiminin nerede ve hangi oranda meydana geldiğini

tespit etmek

Neden Rize?▪İlde meydana gelen doğal afetler.

▪Ülkemizin önemli tarım ürünlerinden biri olan çay alanlarının %65’i bu ilde bulunmaktadır. Rize’de 1917 yılından itibaren dikilmeye başlanan y y şçay, günümüze kadar dikimi artarak devam etmiştir. Yöre halkının en önemli geçim kaynağının çay olması, bu bitkinin kontrolsüz biçimde açılan orman alanlarına doğru yaygınlaştırılmasına neden olmuştur. Bu nedenle ildeki arazi örtüsü zamanla değişime uğramıştır.

▪İldeki olumsuz iklim ve topografik koşullar. Rize ili zengin bitki örtüsüne sahip olmasına karşılıkili zengin bitki örtüsüne sahip olmasına karşılık, topografyası oldukça eğimlidir. Rize ili yıllık ortalama yağış miktarı (2323 mm) en fazla olan ildir. Bu olumsuz doğal koşullar uygun yerleşim yerlerini sınırlandırmıştır. Böylece, uygun olmayan araziler yerleşime açılmak zorunda kalmıştır.

06.11.2007

3

Veri KaynaklarıRize ili arazi örtüsündeki değişim,

09.07.1976 tarihli Landsat MSS ve 09.07.1976 tarihli Landsat MSS ve

10.07.2000 tarihli Landsat ETM+ uydu 10.07.2000 tarihli Landsat ETM+ uydu görüntülerinden yararlanarak belirlenmiştirgörüntülerinden yararlanarak belirlenmiştirgörüntülerinden yararlanarak belirlenmiştir. görüntülerinden yararlanarak belirlenmiştir.

1976

2000

Görünür, yakın ve orta kızıl ötesi bantlarda;

Landsat MSS uydu görüntüsü 79 m,

Landsat ETM+ ise 28.5 m çözünürlüklüdür.

Bu çalışma yaklaşık 75x30 km’lik bir alanda yapılmıştır. Bu çalışma yaklaşık 75x30 km’lik bir alanda yapılmıştır.

Uydu görüntülerinin kontrollü sınıflandırılması için gerekli olan eğitim alanları, 1973 ve 2002 yılında çekilmiş hava fotoğraflarından elde edilmiştir.

Bu hava fotoğraflarından 1973’te çekilenler 1/25.000 ve 2002’de çekilenler ise 1/16.000 ölçeklidir.

Landsat uydu görüntülerinin geometrik düzeltme işlemleri için 1/25.000 ölçekli Standart Topografik haritalardan yararlanılmıştır.

SınıflandırmaKontrollü sınıflandırma

Maximum likelihood algoritması

7 arazi örtüsü sınıfı sınıflandırılmıştır Fındık

Çay

Orman

Arazi örtüsü Tanımlama

Mera Kıraç arazilerde kısa boylu bitkilerdenoluşan alanlar

Açıktoprak

Üzerinde vejetasyon örtüsü olmayan topraklar, taş ocakları, taşlık alanlar

Su Deniz, nehir, gölYerleşim Bina, endüstriyel ve ticari merkezler,

Sınıflandırma öncesi,

kontrolsüz sınıflandırma ve görüntü zenginleştirme teknikleri uygulanmıştır.

Daha sonraulaşım hatları, yerleşim yerleriTarım Çay, küçük mısır tarlaları, küçük

meyveliklerİğneyapraklı

Yaprak dökmeyen ağaçlar (ladin, sarıçam gibi)

Genişyapraklı

Yaprağı dökülen ağaçlar (kızılağaç,ıhlamur, kestane gibi)

Daha sonra,

1973 ve 2002 yılındaki hava fotoğrafları sayısallaştırılarak, arazi örtüsüne ait yedi sınıf için eğitim alanları belirlenmiştir.

06.11.2007

4

Arazi Örtüsü Değişimi

Arazi örtüsü Sınıfı

1976(ha)

Yerleşim 1.592

1976 yılı arazi örtüsü

Çay 37.799

Geniş yapraklı 84.755

İğne yapraklı 10.351

Açık toprak 1.448

Mera 7.677

2000 yılı arazi örtüsüArazi Örtüsü DeğişimiArazi örtüsü

sınıfı2000 (ha)

Yerleşim 3.438

Çay 51.439

Geniş kl 77 275

2000 yılı arazi örtüsü

yapraklı 77.275

İğne yapraklı 4.985

Açık toprak 3.909

Mera 2.057

06.11.2007

5

Arazi örtüsü

1976alanlar (ha)

Yüzde (%)

2000 alanlar

(ha)Yüzde

(%)

Değişim

(Ha)

Yerleşim 1.592 1,1 3.438 2,4 1.845

Çay 37.799 26,3 51.439 35,9 13.640

Arazi Örtüsü Değişim Miktarları

24 yıllık süreçte artanlarÇay

Geniş yapraklı 84.755 59,0 77.275 54,0 -7.480

İğne yapraklı 10.351 7,2 4.985 3,5 -5.366

Açık toprak 1.448 1,0 3.909 2,7 2.461

Mera 7.677 5,3 2.057 1,4 -5.620

70000

80000

90000

y

Yerleşim

Açık toprak

24 ll k ü t l l

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

Yerleşim Çay Genisyaprakli İgneyaprakli Açık toprak Mera

Ha

1976 alanlar (ha) 2000 alanlar (ha)

24 yıllık süreçte azalanlarMera

İğne yapraklı

Geniş yapraklı

4000

6000

8000

10000

12000

Ha Çay 1976

Çay 2000

İlçelere göre çay ve orman alanları

Yüksek kesimlerde çay alanlarında

0

2000

FIN

DIK

LI

ARD

ESEN

PAZA

R

CAM

LIH

EMSI

N

HEM

SIN

RIZ

E

DER

EPAZ

ARI

IYID

ERE

KALK

AND

ERE

CAY

ELI

GU

NEY

SU

15000

20000

25000

a Orman 1976

azalma

Yüksek kesimlerde

0

5000

10000

FIN

DIK

LI

AR

DE

SE

N

PA

ZAR

CA

MLI

HE

MS

IN

HE

MS

IN

RIZ

E

DE

RE

PA

ZAR

I

IYID

ER

E

KA

LKA

ND

ER

E

CA

YE

LI

GU

NE

YS

U

H Orman 2000

orman alanlarında artış

06.11.2007

6

Sonuç ve Önerilerİnsan ihtiyaçlarının her geçen gün artması, yaşadığı yeryüzünün değişimine sebep olmaktadır. Başta konut ve yiyecek olmak üzere birçok ihtiyaç, insanların yaşadığı ortamı kontrolsüz bir şekilde tahrip etmesine neden olmaktadır. Böylece arazi örtüsünde zamanla değişim meydana gelmektedir. Bu değişimlerin belirlenebilmesi ve izlenebilmesi için uzaktan algılama veBu değişimlerin belirlenebilmesi ve izlenebilmesi için uzaktan algılama ve■ Bu değişimlerin belirlenebilmesi ve izlenebilmesi için uzaktan algılama ve Bu değişimlerin belirlenebilmesi ve izlenebilmesi için uzaktan algılama ve CBS tekniklerinin kullanımını zorunlu kılmaktadır.CBS tekniklerinin kullanımını zorunlu kılmaktadır. Uzaktan algılama verilerinin CBS’ de analiz edilmesi ile de, çevre yönetimi için gerekli olan planlamaların yapılmasını kolaylaşmaktadır.

Bu çalışmada, 1976–2000 yılları arasında Rize ili ve çevresinde meydana gelen arazi örtüsü değişimi, Landsat uydu görüntülerine kontrollü sınıflandırma tekniği uygulanarak belirlenmiştir. Çalışma bölgesindeki arazi örtüsü sınıflarının bu süreçte değişim gösterdiği belirlenmiştir. En önemli

■

ç ğ ş g ğ şdeğişim çay alanlarında meydana gelmiş ve ormanlar başta olmak üzere mera alanlarının azalmasına sebep olmuştur. Son yıllarda Rize ilinde yaşanan doğal felaketler (özellikle heyelan ve seller) ile arazi örtüsünde meydana gelen değişim arasında bir ilişkinin olup olmadığı kapsamlı bir şekilde araştırma konusudur.

■

Bölgenin iklim koşulları uydu görüntüsü çekimini olumsuz tkil kt di Böl it d ö ü tül i i (L d t S t A t

Sonuçlar

etkilemektedir. Bölgeye ait uydu görüntülerinin (Landsat, Spot, Aster, IRS, gibi ) arşivleri genelde yetersizdir. Bu durum bölgenin uydu Bu durum bölgenin uydu görüntüleri ile çalışılmasında ki en önemli zorluklardan bir tanesidir.görüntüleri ile çalışılmasında ki en önemli zorluklardan bir tanesidir.

Ülkemizde arazi örtüsüne ait geçmişe dönük veriler istenen seviyede üretilememiştir. Bu durum geçmişe dönük çalışmaların yapılmasını güçleştirmektedir. Bu nedenle ülkemizin tamamına ait arazi örtüsü Bu nedenle ülkemizin tamamına ait arazi örtüsü haritaları en kısa zamanda üretilerek gelecekte yapılacak çalışmalaraharitaları en kısa zamanda üretilerek gelecekte yapılacak çalışmalara

■

■haritaları en kısa zamanda üretilerek gelecekte yapılacak çalışmalara haritaları en kısa zamanda üretilerek gelecekte yapılacak çalışmalara altlık hazırlanmalıdır.altlık hazırlanmalıdır.

06.11.2007

7

Teşekkürler…Teşekkürler…