arkeologisk registrering · cm, ned til ein støyter på berg eller steril undergrunnsmasse....

1

ARKEOLOGISK REGISTRERING

SAK: 2015/14406

NAVESTAD-BERG SØNDRE I SARPSBORG KOMMUNE

JAN BERGE 2016

2

FIGUR- & VEDLEGGSLISTE Nr: Skildring: Kjelde:

Fig.1 Kart: Plassering av planområdet i Sarpsborg kommune. askeladden.ra.no

Fig.2 Kart: Plangrensa. Faveo Prosjektledelse

Fig.3 Kart: Nærliggande kulturminner. askeladden.ra.no

Fig.4 Foto: Kenneth opnar sjakt 15, og vi ser A3 materialisere seg som ein mørk flekk mot undergrunnen. Mot SSV.

28.10.15/JB

Fig.5 Kart: Oversikt over sjakter, prøvestikk og lokalitetar. ArcMap/JB

Fig.6 Foto: Kokegropene A1 & 2 rett nord for Delåsveien 19. Mot SSA. 28.10.15/JB

Fig.7 Foto: A1 plan. Mot SA. 27.10.15/JB

Fig.8 Foto: A2 plan. Mot A. 27.10.15/JB

Fig.9 Kart: Sjakt 1-8, A1-2 og ID217649. ArcMap/JB

Fig.10 Foto: ID217649 markert med kvit pil. Mot SA. 28.10.15/JB

Fig.11 Foto: ID217649 markert med kvite pinnar. Mot NV. 28.10.15/JB

Fig.12 Foto: A1 & 2 sett mot V. S9 og 10 i skogkanten bak. 28.10.15/JB

Fig.13 Foto: A3 plan. Mot SV. 28.10.15/JB

Fig.14 Foto: ID217650 markert med kvit pil. Mot V. 28.10.15/JB

Fig.15 Foto: A3 i S15. Mot SSV. 28.10.15/JB

Fig.16 Foto: ID217650 markert med kvit pil. Mot NA. 28.10.15/JB

Fig.17 Kart: Sjakt 12-16, A3 og ID217650. ArcMap/JB

Fig.18 Foto: Sjakt 11. ID160257 ligg rett oppe på toppen forbi enden av sjakta. Mot NV. 28.10.15/JB

Fig.19 Foto: ID160257. Kvit pinne markerer P71, der F23 mikroflekke i flint vart funne i november 2012. Mot NA.

26.11.12/JB

Fig.20 Foto: Steinpakning-rydningsstein i P79. 29.10.15/JB

Fig.21 Kart: ID160257 med P67-82 & S11. ArcMap/JB

Fig.22 Foto: F23 mikroflekke frå P71 & F27 avslag av flint frå P79, ID160257. 18.02.16/JB

Fig.23 Foto: F19 avslag flint frå P50 og F20 frå P53, ID160254. 18.02.16/JB

Fig.24 Foto: ID160254 med P50 & 53 markert. Mot SA. 26.11.12/JB

Fig.25 Foto: ID160254 med P50 & 53 markert. Mot SV. 26.11.12/JB

Fig.26 Kart: ID160254. ArcMap/JB

Fig.27 Foto: F21 flintavslag i P58, F22, to avslag i P59. 18.02.16/JB

Fig.28 Foto: ID160256 med P58 & 59 markert. Mot SV. 26.11.12/JB

Fig.29 Kart: ID160256 med P57-60. ArcMap/JB

Fig.30 Kart: Havnivået heva til ca. 50 moh. ID160254 og 256 markert med raude ringar. ArcMap/JB

Fig.31 Kart: Sarpsborg skjergard for nærare 7500 år sidan. ID160254 & 256 markert med raude ringar. ArcMap/JB

Fig.32 Kart: Kystlinja i Fredrikstad/Sarpsborg-området for 7500 år sidan. ArcMap/JB

Fig.33 Skråfoto: Alle lokalitetane sett i høve til kvarandre. Mot S. blomurbex.com/map

Fig.34 Kart: Alle sjaktene sett i høve til kvarandre. ArcMap/JB

Fig.35 Kart: Steinalderlokalitetane sett i høve til kvarandre. ArcMap/JB

Ved.1 Anleggsliste. JB

Ved.2 Funnliste. JB

Ved.3 Sjaktliste. JB

Ved.4 Prøvestikkliste. JB

Ved.5 Kalibrasjonskurve A1. Beta Analytic

Ved.6 Kalibrasjonskurve A3. Beta Analytic

Ved.7 Vedartsanalyse. Thomas Bartolin

Fig.36 Foto: Arkeolog Bertheussen ser seg nøgd med innsatsen på ID217649, og set i marsj mot nye eventyr. Mot SV.

Framside: Arkeolog Berge undrar om funn av flint i P79 bekreftar ID160257, eller om konteksten er øydelagt. Mot SA.

3

R A P P O R T F R Å A R K E O L O G I S K R E G I S T R E R I N G

Kommune: Sarpsborg Gardsnamn: Navestad nordre, Berg søndre, Berg nordre Bruksnamn: Delås, Løkkebråten, Piplund Gnr./bnr.: 1044, 1045, 1046/diverse Høgde over havet: 40-58 moh Oppdragsgjevar: Sarpsborg Bygg og Eiendomsutvikling AS & Sarpsborg kommune Adresse: Faveo Prosjektledelse Hundskinnsveien 94 1711 SARPSBORG Namn på sak: Detaljreguleringsplan for Navestad-Berg Søndre i Sarpsborg kommune Saksnummer: 2015/14406 Registreringsperiode: 27-29.10 2015 Ved: Morten Bertheussen & Jan Berge For- og etterarbeid: 30.10 2015 - 19.02 2016 Ved: Jan Berge FAGLEGE KONKLUSJONAR: ASKELADDEN ID:

Ingen funn:

Funn av automatisk freda kulturminne:

X Lausfunn – ikkje automatisk freda: 160257

X Forenkla dispensasjon – utgraven: 217649, 217650

X Frå før kjente kulturminne: 160254, 160256

Stikkord: Kokegroper bronsealder/jernalder + flintfunn eldre steinalder.

Figur 1. Plassering av planområdet i Sarpsborg kommune.

4

BAKGRUNN FOR UNDERSØKINGA

Det er varsla oppstart av detaljreguleringsplan for Navestad-Berg Søndre, del av gnr. 1045/3, 1044/42, 1046/161 m.fl. i Sarpsborg kommune. I 2012 vart det gjennomført ei arkeologisk registrering i delar av planområdet, i samband med varsel om oppstart av planarbeid for Piplund-Delås. Denne registreringa vart aldri ferdigstilt, grunna manglande finansiering frå Navestad Eiendom. Den gong vart det gjort funn av fleire lokalitetar frå steinalder, der tre av desse vart liggande innanfor den nye planen. Det er òg kjent til andre kulturminner rett i nærleiken av planområdet. Ut i frå denne kunnskapen og områdets topografi, fann fylkeskommunen det naudsynt med ei arkeologisk registrering i området før det kunne gjevast ei endeleg fråsegn i saka jf. kulturminnelovas § 9.

SAMANDRAG

Av dei tre steinalderlokalitetane innanfor planområdet, vart den eine no avfreda. I tillegg vart det gjort funn av to kokegroplokalitetar med totalt 3 kokegroper. Desse vart ferdigdokumentert i samband med registreringa, og er no å rekne som fjerna lokalitetar.

Figur 2. Plangrensa.

5

OMRÅDESKILDRING TERRENGET

Det generelle nærområdet består i all hovudsak av skogkledde åsryggar omgjevne av jorder og busetnad/infrastruktur. Innanfor sjølve planområdet er det noko dyrka mark og noko skogsdekte høgdedrag, til dels med bergnabbar stikkande opp. Planområdet ligg sør-søraust for Sarpsborg sentrum, ca. 2,3 km rett sør for Sarpebrua.

KULTURMINNE I NÆROMRÅDET

Av dei mest nærliggande kulturminna er det helst lokalitetar frå eldre steinalder som dominerer landskapet. Det finnast òg ein del moglege gravminner i form av røyser og haugar i nærleiken, men fleire av desse er så herja med at det er tidvis vanskeleg å tolke dei. Noko kan òg vere rydningsrøyser. Elles er det nokre få funn av busetnadsspor i form av stolpehull og kokegroper frå bronsealder og jernalder.

KULTURMINNE I NÆROMRÅDET Askeladden ID: Kulturminnetype: 11734 Gravrøys

21086 Hulveg

40550 2 gravhaugar

50688 Rundaktig steinsetning

69890 Gravrøys eller rydningsrøys

75998 Rasert gravrøys

76106 Rydningsrøysfelt

78814 2 raserte gravrøyser

105691 Steinalderlokalitet

105692 Fjerna kokegrop frå yngre bronsealder

105693 Gravrøys

139412 Stolpehull og kokegroper frå yngre bronsealder og folkevandringstid


Figur 3. Nærliggande kulturminner.

6






160257 Lausfunn av mikroflekke og avslag av flint

217649 2 fjerna kokegrop

217650 Fjerna kokegrop frå overgangen yngre bronsealder/førromersk jernalder

METODE & PERSONELL

På denne undersøkinga nytta vi prøvestikking og maskinell flateavdekking/sjakting som registreringsmetode. Prøvestikking går ut på at ein med spade grev mindre prøveruter, om lag 40x40 cm, ned til ein støyter på berg eller steril undergrunnsmasse. Massane i prøvestikket vert sålda gjennom eit handhalde såld med 4 mm masker. Kan ein nytte vatn til dette er det å føretrekke, men det var ikkje mogleg på denne undersøkinga. Det er hovudsakleg kulturspor frå steinalder ein vil påvise med denne metoden, t.d. i form av tilverka flint og andre minerale råstoff.

Maskinell flateavdekking er den vanlegaste metoden arkeologane nyttar på dyrka mark. Ein opnar opp sjakter på om lag 3 m breidde med gravemaskin med flatt skjer på grabben og fjernar matjordlaget til ein kjem ned på undergrunnen. Denne vert reinsa fram med krafse og graveskei etter kvart der dette er naudsynt, og eventuelle førhistoriske strukturar som kokegroper, stolpespor, graver etc. vil vise seg som fyllskifte i undergrunnen.

Figur 4. Kenneth opnar sjakt 15, og vi ser A3 materialisere seg som ein mørk flekk mot undergrunnen. Mot SSV.

7

Som dokumentasjon vart det teke digitale foto av ymse delar av området og lokalitetane, samt anleggsspora i plan. I 2012 vart prøvestikka målt inn med CPOS GPS, med ein anteke presisjon ned mot 5-10 m. Sjaktene og prøvestikka i 2015 vart teikna inn på kartet for hand. Kartgrunnlaget er WGS84_UTM32N. For å unngår dobbeltnummerering, vart nummerrekka i funn og prøvestikk frå 2012 vidareført i 2015-registreringa.

DELTAKARAR OG TIDSROM

Med på denne undersøkinga var arkeologane Morten Bertheussen & Jan Berge frå Østfold fylkeskommune. Maskinførar var Kenneth Westli. Arbeidet i felt føregjekk i tidsromet 27.-29. oktober 2015, medan rapporten vart utarbeida innanfor tidsromet 30. oktober 2015 til 19. februar 2016. Totalt vart det nytta 101 timesverk frå fylkeskommunens side. Dette omfattar arbeid i felt og køyring, samt for – og etterarbeid.

I 2012 føregjekk prøvestikkinga innanfor den delen av planen som er gjeldande no, i tidsromet 12.-16. november. Innmåling og fotodokumentasjon vart gjort 23. og 26. november.

UNDERSØKINGA

Sidan det mest relevante rundt prøvestikking alt var gjort i 2012, var det hovudsakleg sjakting som sto att her no. Vi starta på jordet rett sør for idrettsplassen. Her var potensialet i utgangspunktet svært lågt for funn, men ein vil jau vere sikker. Det viste seg som venta at undergrunnen besto av hard blåleire, så sjaktene vart meir som teststikk etter egna undergrunn å rekne. Då dette var unnagjort, flytte vi oss til

Figur 5. Oversikt over sjakter, prøvestikk og lokalitetar.

8

jordet heilt søraust i planområdet. Her stig terrenget litt opp mot sør. Undergrunnen besto av sand/silt på dei høgste delane, men gjekk over til leire nedetter. Det var mykje moderne forstyrringar i form av graving etc. i området, men det vart gjort funn av to kokegroper rett nord for Delåsveien 19.

ID 217649 KOKEGROPER

Kokegropene er ganske like i storleik, form og konstruksjon. Dei sto fram som svært utpløgde og øydelagde, med moderne skrot som glas og tegl pløgd godt nedi strukturane. Djupna som sto att no var 20 cm, og i botnen var det veldig fuktig. Såpass at delar av treverket faktisk framleis var bevart i ubrent tilstand. I plan ser vi klar kullrand rundt begge kokegropene, og fibrane i treet viser at veden har blitt lødd opp horisontalt langs kantane av nedgravinga. Ut i frå dette skulle ein vel håpe og tru at ein fekk teke ut ei god dateringsprøve, men so var diverre ikkje tilfelle. Det vart teke ut prøve frå begge, og ei vart sendt inn frå A1. Resultatet her var ei datering frå 1650 til etter 1950. Her har det openbart skjedd noko med prøva, for det er utenkeleg at kokegropene er så unge i alder. Dei er klart forhistoriske i alle trekk, så truleg har dateringsprøva blitt forureina av moderne rask. Som nemnt observerte eg moderne innslag pløgd godt nedi strukturane.

Figur 6. Kokegropene A1 & 2 rett nord for Delåsveien 19. Mot SSA.

Figur 7 & 8. A1 & 2 i plan.

9

Ser vi på plasseringa, vart eg ikkje spesielt overraska over å finne kokegroper på denne staden. Terrenget her er som ein låg odde av siltblanda leire, ca. 44 moh, som stikk ut i eit lågareliggande terreng med meir leireundergrunn. Det er fuktig i området, og eg vil tru at før den moderne dreneringas tid, så var det lågareliggande terrenget her meir eller mindre ei myr. Å finne kokegroper

Figur 9. Sjakt 1-8, A1-2 og ID217649.

10

sånn i overgangen til våtmarksområder er svært vanleg her i Østfold, og kan truleg tolkast som ei slags religiøs ytring. Ingen fleire funn vart gjort i området her. Kokegropene vart dokumentert med foto, og dette finn eg, saman med kartfestinga, som nok til ein forenkla dispensasjon frå Kulturminnelova. Det vil seie at vi seier oss nøgd med den dokumentasjonen som er gjort her, utan fleire krav om vidare undersøkingar.

Dei neste sjaktene vart strekt bortetter odden, og avslutta nordover når dei hadde kome eit stykke ned på leirsletta. Eg vurderte no den dyrka marka mellom her og 0-sjaktene på gnr. 1045/3 som totalt utan funnpotensiale, så dei neste sjaktene gjekk hovudsakleg langs skogkanten bortetter, der terrenget tidvis hevar seg litt opp. Sjakt 9 og 10 ga ingen funn. Sjakt 11 tok eg i skogen rett ved ID160257, men det var lite å hente. Sjakt 12-14 hadde lite funnpotensiale i sin leirete undergrunn. Sjakt 15 vart derimot teke 3-4 meter høgare opp i terrenget, og her var undergrunnen meir sandete.

Figur 10 & 11. ID217649 markert med kvit pil og pinner. Sett mot SA og NV.

11

ID 217650 KOKEGROP

Etter kort tid dukka det opp ei kokegrop rett ved sida vegen, mellom Løkkebråtveien 22 og 29. Denne var i endå større grad enn A1 og A2 utpløgd og øydelagt. Mest berre som ein skugge at, 4 cm djup på det grøvste. Trekolet gjer den klar og tydeleg mot undergrunnen, men det er svært lite skjørbrent stein att i strukturen.

Òg her er kokegropa anlagt i terrenget på ein måte så den ligg høgare enn dei omkring liggande slettene, men nærleiken til våtmark er ikkje fullt så tydeleg her som i ID217649. Eg utvida sjakta nokre meter kring A3, men fann ikkje fleire kokegroper. Sjakt 16 vart lagt på andre

sidan av vegen, men her vart ingen funn gjort. Ein forenkla disp vart då òg teke på denne lokaliteten. Ei dateringsprøve vart sendt inn, og resultatet viste at kokegropa er frå perioden 750-405 f. Kr. Dette er overgangen mellom dei arkeologiske periodane yngre bronsealder og førromersk jernalder, ei datering vi ofte får på kokegroper her i Østfold.

Figur 13. A3 plan. Mot SV.

Figur 12. A1 & 2 sett mot V. S9 og 10 i skogkanten bak.

Figur 14. ID217650 markert med kvit pil. Mot V.

12

Figur 15. A3 i S15. Mot SSV.

Figur 16. ID217650 markert med kvit pil. Mot NA.

13

Figur 17. Sjakt 12-16, A3 og ID217650.

14

EIT INNBLIKK I KOKEGROPSKIKKENS BRUKSFASAR OG FUNKSJON

Kokegroper er eit vanleg og utbreidd kulturminne i Østfold og elles i store delar av landet. I førhistoria var kokegropskikken særleg utbreidd frå Periode V av yngre bronsealder (900-600 f. Kr.) og frem til og med folkevandringstid (ca. 400-570 e.Kr.). Dateringar utanfor dette tidsromet kan førekome. Kokegropene opptrer både som enkeltliggande objekt i landskapet og samla på større kokegropfelt. Desse felta sjåast særs sjeldan etter eldre jernalder.

Lokalitetar med fleire kokegroper har ofte ei lang tidsdjupn (400-500 hundre år). Dette peikar eintydig mot at kokegroper ikkje i stor grad har vorte gjenbruka, noko som dateringar til eit snevert tidsrom ville ha indikert. Kokegropskikken har både blitt tolka som ei politisk handling og som eit kultisk fenomen. Begge disse tolkingane framhevar at praksisen ikkje var ein del av dagleglivet, noko som er ei utbreidd oppfatning.

Det er rimeleg å tru at kokegropa vart nytta til matlaging. Denne prosessen byrja med at stein vart varma opp i ei grop, og deretter vart kjøt/fisk lagt ned og dekka til med torv. På mange måtar vil dette fungere som ein "steikeomn". Under ei arkeologisk flateavdekking vil ein finne att kokegropene som trekull og varmepåverka stein i undergrunnen. Eit karakteristisk trekk er at kokegropene svært ofte har eit kullag i botn, og eit lag med varmepåverka stein over.

Det er svært vanleg å finne kokegroper liggande i rett nærleik av våtmarksområder. Truleg kan desse setjast i eit religiøst/kultisk bilete. Særleg frå Danmark er det kjent mange funn i myrer som tolkast som offer, og det er sannsynleg at i alle fall kokegropene i ID217649 bør sjåast i samanheng med det religiøse aspektet som germanarane la i vatn og våtmarksområder.

ID 160257 STEINALDER – LAUSFUNN

Denne lokaliteten vart funne under prøvestikkinga i 2012, då i form av ei lekker lita mikroflekke i flint i P71. Den gong vart det teke totalt 8 prøvestikk i dette området, utan at fleire funn vart gjort. Ein stad må ein jau kaste inn handkledet. Konklusjonen då vart at det er ein av dei diffuse lokalitetane vi av og

Figur 18. Sjakt 11. ID160257 ligg rett oppe på toppen forbi enden av sjakta. Mot NV.

15

til finn, som har lite funn under registreringa, men som likevel kan vise til ein del under ei eventuell utgraving.

Då eg no fekk mogleiken att i 2015, så var lysten der til å gjere nok eit forsøk på å finne ut av denne lokaliteten. Som nemnt la eg sjakt 11 oppi her, men den var heilt funntom. Då sjaktinga var unnagjort, tok eg med meg spade, såld og greinsaks, og labba opp att til flata der eg fann mikroflekka.

Utgangspunktet var sjølvsagt P71, som framleis er synleg i terrenget når ein veit å kikke etter. Til saman tok eg 8 nye stikk, frå 12 m unna P71, til eit som var vegg i vegg med det gamle stikket. I P79 gjorde eg til slutt funn av eit avslag av grovkorna flint, ca. 5 meter vest for P71. Fyrst tenkte eg at no har eg endeleg knekt koden her, men noko skurra likevel. I same stikket gjorde eg funn av moderne rask som skår av glas og fajanse. Rett under torva ligg au ei steinpakning, som ser ut til å strekke seg litt utover. Den består av berre eit lag stein, og tolkinga vart etter kort tid at dette må vere restar av ei eldre rydningsrøys. Mange av prøvestikka på denne flata, samt sjakt 11, gjer eit ganske klart bilete av at området har vore dyrka opp til ganske nyleg. Nedst i sjakt 11 er det til og med plogspor i undergrunnen.

Etter 8 prøvestikk i 2012 og 8 til i 2015, står eg att med eit tilfeldig funn av ei mikroflekke og eit flintavslag med svært lurvete kontekst. Kombinert med tolkinga at dette har vore dyrka mark, og at ting og tang som glasbrot og fajanseskår difor kan ha kome hit på ymse vis, må min konklusjon no til slutt vere at vi her berre har med ein lausfunnslokalitet å gjere. ID160257 vart difor omgjort frå automatisk freda til ikkje-freda i Riksantikvarens database Askeladden.

Figur 19. ID160257. Kvit pinne markerer P71, der F23 mikroflekke i flint vart funne i november 2012. Mot NA.

Figur 20. Steinpakning-rydningsstein i P79.

16

Figur 21. ID160257 med P67-82 & S11.

17

ID 160254 STEINALDERLOKALITET

Under den arkeologiske undersøkinga i 2012 vart denne lokaliteten nummer 6 i rekka av registrerte steinalderlokalitetar, liggande ca. 40-50 m NV for Arnebergveien 15. To prøvestikk var funnførande, med eit avslag av flint i kvart stikk. Lokaliteten står fram som ei lita flate tilvekst med furuskog, og vender seg mot nord-nordaust, der terrenget skrånar nedetter. Lokaliteten avgrensast av negative prøvestikk i nordaust og sørvest. I nordvest er det berg og myr, i søraust berg. Det var dårlege tilhøve

Figur 22. F23 mikroflekke frå P71 & F27 avslag av flint frå P79, ID160257.

Figur 23. F19 avslag flint frå P50 og F20 frå P53, ID160254.

18

for innmåling, men dei to funnførande prøvestikka ligg få meter frå kvarandre, meir nord-sør enn aust-vest. Lokaliteten er, slik den står fram i Askeladden i dag, ca. 370 m² i areal. Høgda over havet er rundt 55 meter. Etter strandforskyvingskurva for Halden-Fredrikstad-området, vil dette datere lokaliteten til ca. 6000 f. Kr. Dette plasserer lokaliteten i den klassiske Nøstvetfasen, som er fyrste halvdel av seinmesolitikum, eller nest siste periode av eldre steinalder om ein vil.

Figur 24. ID160254 med P50 & 53 markert. Mot SA.

Figur 25. ID160254 med P50 & 53 markert. Mot SV.

19

Figur 26. ID160254.

20

ID 160256 STEINALDERLOKALITET

Denne lokaliteten er nummer 7 frå 2012-registreringa, og materialiserte seg med to funnførande prøvestikk, med til saman 3 avslag av flint. Òg denne lokaliteten vender seg mot nord-nordaust, der terrenget skrånar svakt nedetter. Lokaliteten avgrensast naturleg av berg i aust og vest, berg og negativt prøvestikk i sør-sørvest og negativt prøvestikk i nord. I flatemål er lokaliteten slik den står no rundt 250 m². Det veks spreidde, større lauvtre her no, og nokre mindre grantre. Høgda over havet er ca. 50 meter. Etter strandforskyvingskurva vil dette plassere lokaliteten til rundt 5600 f. Kr. i tid. Dette er òg innanfor Nøstvetfasen, men

lokaliteten er gjerne nokre få hundreår yngre enn ID160254.

Figur 27. F21 flintavslag i P58, F22, to avslag i P59.

Figur 28. ID160256 med P58 & 59 markert. Mot SV.

21

Figur 29. ID160256 med P57-60.

22

Dersom vi hevar havnivået til rundt 50 moh, ser vi at dei to steinalderlokalitetane ligg ute på nordaustspissen av ei øy i den indre skjergarden av det som i dag er Sarpsborg. Eit 1,4 km breitt sund skil øya frå Borgenhaugen i nordaust, medan Kulåsparken ligg som ei øy i underkant av 3 km mot nord-nordvest.

Figur 30. Havnivået heva til ca. 50 moh. ID160254 og 256 markert med raude ringar.

23

Figur 31. Sarpsborg skjergard for nærare 7500 år sidan. ID160254 & 256 markert med raude ringar.

24

Figur 32. Kystlinja i Fredrikstad/Sarpsborg-området for 7500 år sidan.

25

KONKLUSJON

Etter den arkeologiske registreringa i november 2015, sto vi att med fylgjande arkeologiske lokalitetar:

ID 160254 - Steinalderlokalitet påvist i 2012. Flatemål på ca. 370 m², to funnførande prøvestikk med eit flintavslag i kvar. Datering er rundt 6000 f. Kr., Nøstvetfasen av eldre steinalder.

ID 160256 - Steinalderlokalitet påvist i 2012. Flatemål på ca. 250 m², to funnførande prøvestikk med til saman tre avslag av flint. Datering er ca. 5600 f. Kr., Nøstvetfasen av eldre steinalder.

ID 160257 - Lausfunnslokalitet med flint. Påvist med ei mikroflekke i 2012. Vidare registrering med nye prøvestikk og sjakting i 2015. Eit avslag av flint til funne, men konteksten og jordmassane innanfor funnområdet tilseier at lokaliteten er alt for usikker som automatisk freda kulturminne.

ID 217649 - Kokegroplokalitet med 2 kokegroper. Dateringsprøva var forureina, men kokegropene er typisk førhistoriske i utforming. Dei var svært utpløgde og øydelagde, så lokaliteten vart frigjeven på ein forenkla dispensasjon frå Kulturminnelova.

ID 217650 - Kokegroplokalitet med 1 kokegrop. 14C-datert til 750-405 f. Kr., overgangen mellom yngre bronsealder og førromersk jernalder. Frigjeven på forenkla disp.

SARPSBORG 19.02 2016

JAN BERGE

Arkeolog

Figur 33. Alle lokalitetane sett i høve til kvarandre. Mot S.

26

Figur 34. Alle sjaktene sett i høve til kvarandre.

27

Figur 35. Steinalderlokalitetane sett i høve til kvarandre.

28

VEDLEGG

VEDLEGG 1 ANLEGGSLISTE Anr: Sjakt: Lok: Type: Skildring: Mål: (cm) 1 3 160249 Kokegrop Oval i form, trekull og skjørbrent stein. Veldig utpløgd og skjemda

med glas og tegl pløgd ned i strukturen. Delvis bevart ubrent treverk i botn, der det er veldig fuktig. F24 14C (1650-post 1950).

155x140x20

2 3 160249 Kokegrop Oval i form, trekull og skjørbrent stein, elles lik A1 i nedgraving og

grad av moderne skjemd. F25 14C. 150x120x21

3 15 160250 Kokegrop Oval i form, trekull og litt skjørbrent stein. Utpløgd og utflytande. F26 14C (750-405 f. Kr.).

125x110x4

VEDLEGG 2 FUNNLISTE Fnr: Lok: Anr: Sjakt: Skildring/kontekst: Dato/init.

19 160254 P50 1 avslag av flint, på 20 cm djup, overgang torv/grus. 12.11.12/JB




23 160257 P71 1 mikroflekke av flint, ca. 5-10 cm, rett under torva. 16.11.12/JB

24 217649 A1 S3 14C (1650-post 1950). 27.10.15/JB

25 217649 A2 S3 14C 27.10.15/JB

26 217650 A3 S15 14C (750-405). 28.10.15/JB

27 160257 P79 1 avslag av flint, ca. 10-15 cm, rett under torva. 28.10.15/JB

VEDLEGG 3 SJAKTLISTE Nr: Skildring:

0 Alle 0-sjaktene er som testsjakter etter ok undergrunn å rekne. Her er det berre flakete hard blåleire.

1 Gulgrå silt/leire, masse moderne rot.

2 Gulgrå sild med ein del stein og sjukt med moderne forstyrringar.

3 Silt/leire med moderne rot og noko stein. Veldig tynt pløyelag. To kokegroper.

4 = S3, utan kokegroper då.

5 = S4.

6 Silt/sand, grågul, litt steinete.

7 = S6, men lite stein, utanom eit par større, jordfaste rundkamp.

8 = S7.

9 Grå gulspetta silt, moderne rot.

10 Gråoransje seig grus, mykje berg opp i dagen, òg noko gulgrå sand/silt.

11 Raudoransje til grågulspetta klebrig grus. Jordsmonnet får meg til å tru det har vore dyrka mark før det veks skog her. Spor i undergrunnen litt nedetter skråninga liknar stygt på gamle plogspor. Nedste halvpart er ljos grågul leire.

12 Ljos grågul silt/leire.

13 Ljos grågul leire.

14 = S13, noko jordfaste stein.

15 Ljos, brungrå-gul sand/silt. Ei kokegrop.

16 = S15. Ein del stein og moderne rot.

29

VEDLEGG 4 PRØVESTIKKLISTE Nr: Djupn: Profil: Funn: Lok:

50 45 cm Svart torv, grå grus, vassig i botn. 19 160254

51 50 cm Torv, raudoransje grus, litt fuktig.

52 50 cm Gråbrun, humus grus med innslag av glas, fajanse, porselen og ein bit brent bein. Verkar å vere tidlegare dyrka mark, evt beitemark.

53 45 cm = P50. 20 160254

54 40 cm = P50.

55 40 cm Brun grus, tidlegare dyrka mark eller beite? Leireblanda sand/grus i botn, seigt.

56 45 cm = P55, men botnen er guloransje grus.

57 50 cm Gråbrun torv/grus, raudbrun grus i botn. Vassig.

58 45 cm = P57, men med ljosare, meir gulaktig grus. 21 160256

59 45 cm Meir gråaktig grus, delvis fylt med vatn. 22 160256

60 45 cm Meir gråaktig grus att enn P59, meir vassig. Gulgrå grus i botn med meir stein.

61 45 cm Brun, seig torv/grus, mykje røter.

62 40 cm = P61, men ljos, leireblanda sand i botn. Vassig.

63 40 cm = P62.

64 45 cm = P62, men ikkje så vassig.

65 45 cm Same brungrå torv/sand/grus som dei fire førre. Ufattelig seig å sålde, og med innslag av moderne skrot. Truleg vore tidlegare dyrka mark. Det ligg ei ruin ca. 50 m mot S.

66 50 cm = P65.

67 45 cm Same trolldeigseige gråbrune ex-dyrka torvgrusen som så mange andre stadar i dette området. Seig, gulgrå sand/grus i botn.

68 50 cm = P67, men vassig i botn og nevestore stein i massa.

69 50 cm = P68, men mindre stein. Fuktig.

70 40 cm = P67, men med meir raudaktig undergrunn. Trolldeigseig torv/grus over.

71 40 cm Gråbrun torv, tørr i topp, seig som trolldeig nedetter. Mykje røter. Guloransje sand/grus i botn, fuktig.

23 160257

72 40 cm Torv, raudoransje grus, gulare sand i botn.

73 40 cm Grågul grus, vassig.

74 45 cm Torv, mørk raudoransje grus, seig og mørkare spetta grus i botn.

75 50 cm Torv + matjord, raudbrun, seig grus, grågul sand i botn.

76 45 cm = P75.

77 60 cm Skogstorv, raudoransje, tørr grus, gulaktig i botn.

78 55 cm = P77.

79 50 cm Rett under torva (15 cm) ligg ei steinpakning, med stein i ymse storleikar. Ligg rett inntil berget, så det er truleg ei nyare tids rydningsrøys. Små bitar av glas og fajanse ligg i torva over steinane, og til dels i mellom steinane. Det var i dette sjiktet flinten au vart funne, så konteksten er ikkje av den beste. Gjekk ned mellom steinane på ein stad, til 50 cm djupn. Det verkar å vere berre eit lag stein, og under steinpakninga er massa hard grå og brunspetta grus.

27 160257

80 45 cm Vegg i vegg med P71. Sjukt med røter i toppen. Seig gulgrå grus nedetter. Eit glasskår høgt oppe.

81 23 cm Torv + grå grus, endar på berg eller stor stein.

82 45 cm = P77. Funn av 2 fajansebitar.

30

Vedlegg 5. Kalibrasjonskurve A1.

31

Vedlegg 6. Kalibrasjonskurve A3.

32

Vedlegg 7. Vedartsanalyse.

Wentorf, den 28. januar 2016

Navestad.Sarpsborg.Berge

Vedanatomisk analyse af 2 trækulsprøver fra Navestad, Sarpsborg, Østfold.

Indsendt af Jan Berge, Østfold fylkeskommune.

A1:

Ca. 40 ml kul.

10 stk. = stikprøve, analyseret med følgende resultat:

10 stk. Picea abies, gran, fra yngre stammer.

C-14-prøve: 1 stk. Picea abies, gran, med ca. 5 årringe, max. 50 år fra bark.

A3:

Ca. 5 ml kul.

10 stk. = stikprøve, analyseret med følgende resultat:

10 stk. Alnus sp., or, fra yngre stammer.

C-14-prøve: 1 stk. Alnus sp., or, med ca. 2 årringe, max. 40 år fra bark.

C-14-prøverne sendes til BETA.

Fakturaunderlag sendes til Tryggve Csisar.

Med venlig hilsen

Thomas Seip Bartholin

Am Haidberg 18

D 21 465 Wentorf

0049 40 720 1821

[email protected]

mailto:[email protected]

33

Figur 36. Arkeolog Bertheussen ser seg nøgd med innsatsen på ID217649, og set i marsj mot nye eventyr. Mot SV.

arkeologisk registrering · cm, ned til ein støyter på berg eller steril undergrunnsmasse....

Documents