{ Η αρχαία Αθήνα ήταν πόλη-κράτος της αρχαίας Ελλάδας και μία από τις σημαντικότατες πόλεις του αρχαίου κόσμου γενικότερα. Τα όρια της περιλάμβαναν το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής Αττικής. Οι Αθηναίοι ήταν Ίωνες στην καταγωγή.

Το πολίτευμα της βασιλείας φαίνεται να εξασθένησε στην Αθήνα περίπου την εποχή της καθόδου των Δωριέων (1100 π.Χ.). Το πολίτευμα που επικράτησε στην Αθήνα για τους επόμενους αιώνες με εκλεγμένους Επώνυμους άρχοντες ήταν αριστοκρατία η οποία κατέρρευσε μετά την επιβολή τυραννίας από τον Πεισίστρατο το 560 π.Χ.. Μετά την πτώση της Τυραννίας το 510 π.Χ. ο Κλεισθένης προχώρησε σε πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις μετατρέποντας το πολίτευμα της Αθήνας σε δημοκρατία. Η εξουσία πέρασε στην εκκλησία του δήμου και όλοι οι Αθηναίοι πολίτες ανεξαρτήτως τάξης και εισοδήματος είχαν δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά και στην λήψη αποφάσεων. Ο Κλεισθένης καθιέρωσε επίσης και τον θεσμό του οστρακισμού. Η Αθηναϊκή δημοκρατία ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια, κυρίως όμως από τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή. ο Περικλής προχώρησε σε ακόμα πιο ριζοσπαστικούς νόμους, ενισχύοντας περισσότερο τον θεσμό της δημοκρατίας. Από την Αθηναϊκή δημοκρατία, εξαιρούνταν σε όλες τις φάσεις της, οι δούλοι και οι γυναίκες.

ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

• Η γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους θεωρούνταν, βιολογικά και

ψυχολογικά, πλάσμα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό της και να αντισταθεί

σε εξωτερικά ερεθίσματα. Έπρεπε να είναι σεμνή, όμορφη και υγιής, προκειμένου να

συμβιβάζεται με τα πρότυπα μιας πατριαρχικής κοινωνίας, όπως ήταν η αρχαία ελληνική.

Ακόμα και στην τέχνη είναι δυνατόν να παρατηρήσει κανείς ότι από την αρχαϊκή περίοδο

ως και το τέλος περίπου της κλασικής περιόδου, όπου το θηλυκό κορμί απελευθερώνεται, η

γυναίκα -ιδιαίτερα στη γλυπτική- παρουσιάζεται ευπρεπώς ενδεδυμένη, ενώ αποφεύγεται η

έμφαση στα χαρακτηριστικά του φύλου. Στα πλαίσια αυτά θα εξετάσουμε σε δύο ενότητες

αντίστοιχα τη θέση της στην οικογενειακή, κοινωνική και πολιτική ζωή σε Αθήνα και

Σπάρτη και το στόχο που εξυπηρετούσε. Παράλληλα, θα αναφερθούμε στη διαφορετική

αντιμετώπιση που τύγχαναν οι γυναίκες στις δύο σπουδαιότερες αρχαίες ελληνικές πόλεις.

• Βασική αρχή στην αθηναϊκή κοινωνία ήταν το ότι η γυναίκα τελούσε μονίμως υπό ανδρική κηδεμονία. Η νέα κοπέλα μέχρι το γάμο της εξαρτάται άμεσα από τον πατέρα της. Όταν έφθανε στην αποδεκτή κοινωνικά ηλικία γάμου ο πατέρας της επέλεγε το μέλλοντα σύζυγό της. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, σύμφωνα με ένα παλαιότερο έθιμο, η νύφη αποτελούσε το έπαθλο 2 αγώνων που προκήρυσσε ο πατέρας της και ακόμη σπανιότερα η ίδια επέλεγε το γαμπρό. Η βασική ευθύνη της ήταν η διαχείριση του οίκου. Στο κοινωνικό πεδίο οι Αθηναίες συμμετείχαν στις κυριότερες θρησκευτικές γιορτές της πόλης.

• Στην πολιτική ζωή των Αθηνών η θέση των γυναικών ήταν ανύπαρκτη. Οι γυναίκες δε θεωρούνταν πολίτες. Δεν είχαν δικαίωμα εγγραφής στους καταλόγους των πολιτών.

Η αγωγή των παιδιών στην αρχαία Αθήνα ήταν κοινή για τα κορίτσια και τα αγόρια μέχρι την ηλικία των έξι ετών. Αργότερα, διαχωρίζονταν και τα δύο φύλα δέχονταν διαφορετική εκπαίδευση, σύχναζαν σε διαφορετικούς χώρους και επιδίδονταν σε διαφορετικές ασχολίες. Η εκπαίδευση και των δύο φύλων ήταν υπόθεση των γονέων τους και αφηνόταν στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

Η παιδεία έπαιξε πολύ σημαντικό ρολό και ιδιαίτερα στις εύπορες τάξεις, κάτι που συμβαίνει ακόμα και στην εποχή μας ,επιπλέον στόχος της ελληνικής εκπαίδευσης στην Αρχαιότητα ήταν η παραγωγή του καλύτερου δυνατού πολίτη και όχι ο πλουτισμός. Το ιδανικό ζητούμενο ήταν η ανδρεία η τόλμη η στρατιωτική μαθητεία και η διακυβέρνηση.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν δικαιοσύνη στην οικονομική τους συμπεριφορά θέλοντας να μεγαλώσουν τα οφέλη της κοινωνικής ζωής για όλους τους πολίτες. Ήδη από τον Σόλωνα οι Αθηναίοι είχαν φτιάξει ένα σύστημα συμμετοχής των πολιτών στις δημόσιες δαπάνες σύμφωνα με τη φοροδοτική τους ικανότητα και με κίνητρα για την εθελοντική υψηλότερη συμμετοχή σε δαπάνες από τους πλουσίους. Οι Αθηναίοι είχαν θέσει τις βάσεις για μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Μετά από τη νικη στους Περσικους Πολέμους, ιδρύθηκε η Α' Αθηναϊκή Συμμαχία ή Συμμαχία της Δήλου με συγκέντρωση κοινής περιουσίας, για προστασία των πόλεων που συμμετείχαν στη συμμαχία από μελλοντικές επιθέσεις. Έδρα της Συμμαχίας ήταν η ιερή νήσος Δήλος, όπου βρισκόταν το συμμαχικό ταμείο μέχρι το 454 π.Χ., οπότε το κοινό ταμείο μεταφέρθηκε τελικά στην Αθήνα από τον Περικλή, μετατρέποντας ουσιαστικά τη Συμμαχία σε Αθηναϊκή Ηγεμονία.Με το συμμαχικό ταμείο «χρυσός αιώνας» ο 5ος αιώνας π.Χ.Ο «χρυσός αιώνας του Περικλή», με ενίσχυση της αθηναϊκής δημοκρατίας και κυριαρχίας, αλλά και τη δόξα της πόλης.Ο Περικλής ετσι εκανε πρόοδο στη διακυβέρνηση, στη φιλοσοφία, στις τέχνες, αλλά και στην ανάδειξη της δημοκρατίας, κι η Αθήνα εγινε μεγαλο εμπορικό κέντρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρώτες τραπεζες στην αρχαία Ελλάδα εμφανιζονται τον 6ο αι. π.Χ.Για να εκλεγεί ένας Αθηναίος πολίτης βουλευτής τον 5ο αιώνα π.Χ., ήταν να καταγραφεί όλη η περιουσία.Οι δούλοι κανανε αγροτικές δουλειες,τη βάση της ελληνικής οικονομίας, ηταν σε μεταλλεία και τα λατομεία, οπως του Λαυρίου Αττικής, αλλα και ως τεχνίτες και έμποροι.Επίσης σε σπιτια.Το αθηναϊκό τετράδραχμο αποτέλεσε το πλέον διαδεδομένο νόμισμα την περίοδο της ακμής της Αθήνας.

1 δραχμή = 6 οβολοί 2 δραχμές = 1 στατήρας 100 δραχμές = 1 μνα 6000 δραχμές = 1 τάλαντο

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Απο τις θρησκευτικές δοξασίες της μεταμυκηναϊκής

εποχής θα προκύψει η θρηκεία των θεών του Ολύμπου με κύρια χαρακτηριστικά τη μείωση του αρίθμου των θεών, τον ανθρωπομορφισμό και τον πατριαρχικό χαρακτήρα που αντανακλά την οργάνωση της αν8ρώπινης κοινωνίας. Οι θεοί παρεμβαίνουν και ρυθμίζουν τη ζωή και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Το δωδεκάθεο του Ολύμπου αποτελεί την επίσημη θρησκεία των Ελλήνων.

Oι ελεύθεροι κάτοικοι των Aθηνών,που διέμεναν μόνιμα στην πόλη, αποτελούσαν την κατηγορία των μετοίκων. H πλειοψηφία των μετοίκων απαρτιζόταν από ξένους, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την οικονομική άνθηση της Aθήνας έρχονταν για να κερδίσουν χρήματα, κατά κανόνα ασχολούμενοι με εμπορικές δραστηριότητες. Oι μέτοικοι δεν είχαν το δικαίωμα απόκτησης γης και οικίας. Επιπλέον, ήταν υποχρεωμένοι στην καταβολή ενός ετήσιου φόρου αξίας 12 δραχμών για τους άντρες και 6 δραχμών για τις γυναίκες.

Aν και αποτελούσαν μια ιδιαίτερη -νομικά καθορισμένη κοινωνική ομάδα- χωρίς το δικαίωμα της άμεσης συμμετοχής της στις πολιτικές διαδικασίες, οι μέτοικοι συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική ζωή της Αθήνας. Aνέπτυσσαν φιλικές σχέσεις με αθηναίους πολίτες, οργάνωναν συμποσια, συμμετείχαν στις γιορτές της πόλης, αλλά και συνέβαλλαν οι ίδιοι στην ίδρυση βωμών ή ακόμα και στην ανέγερση κτηριακών εγκαταστάσεων, όπως συνέβη στον Πειραιά. H συχνότητα τιμητικών ψηφισμάτων για μετοίκους από τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. είναι ενδεικτική για την αύξηση των χορηγιών από μέρους τους και για την αναγνώριση της προσφοράς τους από την πόλη.

ΜΕΤΟΙΚΟΙ

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο, θεσμός της αρχαιοελληνικής πόλης-κράτους, διδασκαλία και τέλεση θεατρικών παραστάσεων, επ' ευκαιρία των εορτασμών του Διονύσου, αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου και διαμορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο -κυρίως στην Αθήνα. Φέρει έναν έντονο θρησκευτικό και μυστηριακό χαρακτήρα κατά τη διαδικασία της γέννησής του, αλλά και έναν εξίσου έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα κατά την περίοδο της ανάπτυξής του. Τα κύρια μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου ήταν η σκηνή, η ορχήστρα και το κοίλον. Η σκηνή: ορθογώνιο, μακρόστενο κτήριο, που προστέθηκε κατά τον 5ο αι. π.Χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον. Στην αρχή ήταν ισόγεια και χρησιμοποιούταν μόνο ως αποδυτήρια, όπως τα σημερινά παρασκήνια και τα καμαρίνια. Η ορχήστρα: Η ημικυκλική (ή κυκλική, π.χ. Επίδαυρος) πλατεία στο κέντρο του θεάτρου. Συνήθως πλακόστρωτη. Εκεί δρούσε ο χορόςΤο κοίλον: όλος ο αμφιθεατρικός χώρος (με τα εδώλια, τις σκάλες και τα διαζώματα) γύρω από την ορχήστρα όπου κάθονταν οι θεατές.

ΘΕΑΤΡΟ