asansör mekanik dizayn

7/30/2019 Asansr Mekanik Dizayn

1/21

5. ASANSR MEKANK DZAYNI

Yaygn olarak binalarda tesis edilen halatla tahrik edilen asansrlerin genelblmleri ile kullanlan makina paralar ile ekil 44'de gsterilmitir. Belli balcablmleri ise unlardr :

Asansr Kuyusu (Boluu) Makina DairesiKabin Kat KaplarKlavuz Raylar Kar ArlkAsk Eleman (Tel halat) Hz Reglatr

Son Kat alteri Parat DzeniAsansr Makinas TamponlarPaten Kumanda DzeniElektrik Donanm

ekil 44. Asansr tesisine ait blmler

Kontrol paneli

Motor jeneratr

Klavuz raylar

Ask halatlar

Kumanda panosu

Asansr makinas

Hz reglatr

Saptrma kasna

Patenler

Kap mekanizmas

Son kat alteri

Kabin etei

Kap

Kabin iskeleti

Parat dzeni

Fleksible kablo

Kar arlk

Kat kaps

Kar arlk ray

Kesici

Tampon

Tampon asisi

En alt kat alteri

Hz reglatrgerme dzeni


2/21

90

5.1. Asansr Kuyusu (Boluu)

Asansr kuyusu asansr hz ve kabin boyutlarna gre dizayn edilen ve kabin ilekar arln dey dorultu boyunca iinde hareket ettii, etraf yanmaya kar

dayankl duvarlarla evrilmi olan boluktur. Kabinin en son duraklarda bulunmadurumuna gre, stte ve altta belirli miktarlarda emniyet boluklar vardr. st boluabaca, alt bolua kuyu ad verilebilir. Asansr boluu duvarlar tabandan tavana kadartula, beton perde, elik konstrksiyon ile yaplm olmaldr. Kuyu duvar malzemesiolarak ahap malzeme kesinlikle kullanlmamaldr. ki veya daha fazla kabin ayn kuyuiinde altrlacaksa, iki kabin arasna koruyucu bir paravan konulmaldr. Asansr

boluunda rahat almay salamak iin braklmas gereken minimum mesafelerekil 45'de gsterilmitir.

ekil 45. Asansr boluunda braklmas gereken mesafeler

5.2. Makina Dairesi

Asansr makinas ve kumanda tablosunun, ana alter, hz reglatr ve saptrmamakarasn da bulunduu kapal mekana makina dairesi denir. Makina dairesi, ok kezasansr boluu stnde olduu gibi, altta veya yanda da yaplabilir. Makina dairesi detkenlerden korunmu, rutubetsiz, yeteri aydnlkta (en az 200 lx), gei yolu vekaplarn en az 1.8 metre yksekliinde ve 0.6 metre geniliinde olduu, iyicehavalandrlm, ortam scakl 5C ila 40C olmal ve amayan kapal mekanolmaldr. Binann kullanm zelliine ve makina dairesinin konumuna gre ses vetitreimleri absorbe edici ekilde dizayn edilmelidir. Makina dairesinin bir kaps veyakapa bulunmal ve kilitli olarak durmaldr. Makina dairesi demesinde, zeminmukavemeti 350 daN/m

2olacak ekilde tayc elaman olarak elik konstrksiyon veya

betornarme kullanlmaldr. Makina dairesine ait genel bir grn ekil 46'daverilmitir.


3/21

91

ekil 46. Makina dairesi genel grn

Montaj ve bakmn kolaylkla yaplabilmesi iin asansr vinci ve kumandatablosunun nnde minimum 0.7 m boluk braklmaldr. Motor nitesi ile tavan

arasnda ise 0,5 m den az mesafe kalmamaldr. Makina dairesi iinde bulunan kuyukapaklar makina dairesine doru tamamen alabilmeli veya aldktan sonra sabittutturulmaldr. Merdivenler dorudan doruya makina dairesine ulamal, aramekanlardan geilmemelidir. Makina dairesine bir kapaktan giriliyorsa, kapak birinsann kolaylkla geebilecei boyutlarda (en az 0.8 m x 0.8 m) olmaldr. Merdivenleryatay ile 70 ila 76 aras oluturacak ekilde ve st ucuna bitiik olan, kolaycaulalabilecek tutamaklardan olumaldr. Makina dairesine ve dier asansrler ilgili

boluklara ait boyutlar Tablo 72'de kabin anma ykne gre verilmitir (ekil 47).

ekil 47. Makina dairesine ait temel boyular

Makina dairesine giri

Seyahatmesafesi

Giri

Katykseklii


4/21

92

Tablo 72. Makina Dairesine Ait Boyutlar [mm]Kabin

YkKabin Boyutlar Kuyu Boyutlar Kabin Girileri Kuyu Makina Dairesi BoyutlarCW Cd Ch WW Wd EW Eh Ph Sh Ra m Rw Rd Rh

400 1100 950 2200 1800 1600 800 2000 1500 4000 7,5 2200 3200 2300

630 1100 1400 2200 1800 2100 800 2000 1700 4200 15 2500 3700 2600

800 1350 1400 2200 1900 2300 800 2000 1700 4200 15 2500 3700 2600

1000 1600 1400 2300 2400 2300 1100 2100 1800 4200 20 3200 4900 2700

1250 1950 1400 2300 2600 2300 1100 2100 1900 4400 22 3200 4900 2700

1600 1950 1750 2300 2600 2600 1100 2100 1900 4400 25 3200 5500 2800

Aydnlatma tesisat, elektrik motor besleme hattndan ayr olmaldr. Asansrmakinasnn normal almasn temin etmek iin makina dairesi doal veya mekanikolarak havalandrlmaldr.

5.3. Kabin

Asansr kabini yk ve insanlarn katlar arasnda tanmasnda kullanlan elikprofil iskeleti ile ask halatlarna bal, kapl veya kapsz olabilen elikkonstrksiyonlardr. Kabinler elik bir zemin ve tayc bir iskeletten meydanagetirilir. Kabin iskeleti yan duvarlar ve tavanla kaplanarak kapal bir hacim yaratrlr.Kabinler asansr trafik durumuna ve tadklar yk miktar ve cinsine greekillendirilir. Kabin, duvar ve tavan kalnl en az 2 mm satan olmal eni ve boyuarasnda en az 0.5 oran bulunmaldr. Kabin malzemesi olarak farkl malzemelerkullanlabilir ancak aranacak temel nitelik salamlk ve kolayca tutumamaldr.Korumal camlarn kalnl en az 4 mm, telli camlarn kalnl ise en az 6 mmolmaldr. Kabin konstrksiyonlar ekil 48'de grlmektedir.

ekil 48. Kabin konstrksiyonlar

Kabin

st kiri

Yan destek

Platform


5/21

93

Asansr kabinleri kapl ve kapsz olmak zere iki tarzda bulunabilir. Kabinkapasnn bulunmamas halinde giri ynndeki kuyu duvarnn sval ve przszolmaldr. Taban alan, fazla yklenmemesi iin, tanan insan saysna gre sttensnrlandrlmtr. Otomatik kumandal asansrlerde, kabin iinde kat kumanda, alarmve durdurma dmeleri takm, ya da vatmanl asansrlerde kumanda kolu vardr.

Otomatik kapllarda kabin iinde kat gstergesi de bulunur. Klavuz raylara 4 noktadadayanan kayc elemanlar, ya da lastik rulolar kabinin dtan alt ve st blmlerinekonulur. Asansr parat dzeni kabinin st, ya da alt kirilerine yerletirilir.

Basit yk ve inaat asansrlerinde, kabin yerine yk platformu uygulanr. nsantayan asansrlerde kabin iinde estetik ve konfora zen gsterilir. Hasta tayanasansrn kabini, sedye arabas ve srcsn alacak lde derin yaplr. Palangasistemi uygulanan asansr sistemlerinde, kabin altna balanan makara gruplar ise ekil49'da grld gibi tertiplenmelidir.

ekil 49. Saptrma makaralarnn kabine balants

5.4. Patenler

Kabin ve kar arlk ayr ayr klavuz rayna patenler ile alt ve st ksmlarndanklavuzlanmaktadr. Klavuzlama yapan patenler, (a) kayan paten, (b) dnerpaten, (c)tekerlekli patenler olmak zere 3 ayr tiptedir (ekil 50).

(a) (b) (c)

ekil 50. Klavuzlamada kullanlan patenler

Kayan patenler, 2 m/s altndaki orta ve dk hzda alan asansrlerde

kullanlmaktadr. Kayma sresi, kabin hareketine ilave bir kuvvet yaratabilmekte veklavuz raylara sabit basn uygulamaktadr. Pabularn gvdesi dkme demirden,


6/21

94

tampon blgesi neopran veya benzeri zellikte plastik esasl malzemeden imal edilir.Anma dayanklln arttrmak ve daha uzun mr salamak iin molibdendislfatilave edilmektedir. Klavuz raylar otomatik olarak gresle yalanmak suretiyle srtnmedirenci azaltlmakta ve alma koullar iyiletirilmektedir.

Dner patenler, yksek hzl asansrlerde tercih edilmektedir. Ancak yumuak birkullanm ve srtnme kayplarnn azltlmas nedeniyle gten kazan salamasnedeniyle orta hzl asansrlerde de kullanlmaktadr.

Tekerlekli patenler, klavuz raylara srekli temas halinde bulunan adet kendietrafnda dnebilen ve rulmanl yatakl tekerlekten olumaktadr. Tekerlekler, plastikveya poliretandan imal edildiinden titreimler olduka azaltlmtr ve sessiz alma,dk srtnme saladkalrndan tercih edilmektedir. Tekerlekli patenlerin bulunduuklavuz raylar yalanmam olarak bulunmaldr.

5.5. Kat Kaplar

Asansr duraklarndaki kaplar basit, yar otomatik (arpma kap), ya da tamotomatik olabilir (ekil 51). Her trl halde, gvenlik iin, kap tam kapanmadan vesrgl emniyet salanmadan kabin hareket etmemeli, ayn zamanda, kabinin

bulunmad durakta kat kaps almamaldr. Kat kaplar alma biimlerine gresnflandrlabilir:

Tek ve ift kanatl arpma kap (ekil 51a)Katlanabilir veya yana toplamal kap (ekil 51b)Ortadan alan kap (ekil 51c)Yukar kaymal kap (ekil 51d)zel kaplar

ekil 51. Asansrlerde kullanlan kaplar

(b)

(a)

(c) (d)


7/21

95

Asansrn kullanm ekline ve tama kapasitesine uygun kap seilmelidir.Kaplar en ksa zamanda alp kapanabilmeli ve insanlarn ayn anda giri -kyapabilmesine imkan vermelidir. Standart asansr kaplarn genilikleri 700 ila 1100mm arasnda, ykseklii ise 2000 mm olacak tarzdadr. Yk asansrleri genellikle iftkapl olarak yaplrlar. Kat kaplarnda cam pencere bulunacaksa demeden 1150 mm

ykseklikte ve 100 mm geniliinde 600 mm uzunluunda olmaldr.

Kap konta, her asansr kaps bir elektrikli kontakla donatlmtr. Bu kontakkap iyice kapanmadka kontrol devresini keserek kabinin hareketine engel olmas, inive binilerdeki emniyet asndan olduka nemlidir. Kat kap kontann alma

prensibi ekil 52'de grlmektedir.

ekil 52. Kap konta

Otomatik kontrol sistemi ile alan asansrlerde yolcuya kat ve kabin kaplarnkapatp kabine girdikten sonra gidecei kat dmesine basmas iin be ila on saniyelik

bir zaman braklr. Bu, zaman rleleri ile salanabilecei gibi gecikme ile kapanan

kabin kap konta ile de salanabilir. Bu zaman sresince katlardan kumanda imkanszhale sokulmu asansr yolcunun kumandasna tahsis edilmitir. Bu srada yolcunun,istei katn kabin iindeki kumanda dmesine basp asansr harekete geirmesigerekir. Yolcu bu zaman sresince kumanda dmesine basmazsa kabin katlarn

birinden arlabilir. Kap ama/kapama mekanizmasna ait bir rnek ekil 53'degsterilmitir.

ekil 53. Kap ama/kapama mekanizmas


8/21

96

5.6. Klavuz Raylar

Klavuz raylar asansr tesisinde kabini ve kar arl dey hareketlerde ayrayr klavuzlamak ve yatay hareketlerini minimuma indirmek, parat tertibatnnalmas durumunda kabini durdurmak maksadyla kullanlr. Kabin ve kar arln

dey dorultularn korur, dnmesini engellerler. Ayn zamanda, parat dzenininkabini tutmak iin kullanaca elemanlar raylardr. Genellikle souk ekme elikT-profilleri kullanlr. Kar arlk iin, gergin yuvarlak profili elik ubuktan, ya dakebentten yaplabilir. Asansr klavuz raylar ve balama pabular TS 4789 (4/1986)da ele alnmtr.

Kabin ve kar arlk en azndan iki rijit elik klavuz ray tarafndanklavuzlanmaldr. Bu raylar ekme gerilmesi 370 N/mm2 ile 520 N/mm2arasnda olanyap eliklerinden imal edilir. Klavuz raynn yzey sertlii 3.2 m < Ra < 6.3 marasndadr. Klavuz raylar ISO 7455, DIN 15311 veya TS 4789 standartlarna uygunolarak Tablo 73'de verilen malzemelerden imal edilmektedir.

Tablo 73. Ray malzemeleriRay Standard Souk ekilmi lenmi

ISO 7465 FE 360 B FE 430 B

DIN 15311 St 37 - 2 St 44-2

BS 5655 / 9 4360 / 40A 4360 / 43A

ANSI A17-1 - ASFM - A36

UNI 7465 FE 360 B FE 430 B

AFNOR 82/251 E 24-2 E 28-2

Klavuz raylarn dik ve aralarndaki mesafenin btn uzunluklar boyunca sabitolmas nemlidir. Ayrca klavuz raylarnn flanlarnn arka ksmlar balant levhasiin dz bir sath oluturucak ekilde ilenmitir. Balant levhas klavuz raylarn uksmndan en az 4 cvata ile tespit edilmeli ve kalnl klavuz ray kalnl kadaralnmaldr.

Klavuz ray en alt uta kuyu iinde desteklenmeli ve btn bir ray boyuncadestekler belli aralklarla yerletirilmelidir. Destekler balantlar ve destek duvarlaryatay kuvvetleri dengeleyecek dzeyde olmaldr.

ISO 7465 standardnda verilen ve ekil 54de gsterilen souk ekilmi veilenmi rayn teknik lleri Tablo 74'de ve fiziksel zellikleri Tablo 75de verilmitir


9/21

97

ekil 54. Asansr klavuz raylar

Tablo 74. Klavuz ray lleriRay tipi b h k n c g f m1 m2 t1 t2 d

T 45/A 45.0 45.0 5.00 - -*

- 2 1.95 2.5 2 9

T 50/A 50.0 50.0 5.00 - -*

- 2 1.95 2.5 2 9

T 70-2/A 70.0 70.0 8.00 - -**

- 3 2.95 3.5 3 13

T 70-1/A 70.0 65.0 9.00 34.0 6.0***

- 3 2.95 3.5 3 13

T 70-3/B 70.0 49.2 15.88 25.4 9.5 7.9 9.5 3 2.95 3.5 3 13

T 75-3/A 75.0 62.0 10.0 30.0 8.0****

- 3 2.95 3.5 3 13

T 75-3/B 75.0 62.0 10.00 30.0 8.0 7.0 9.0 3 2.95 3.5 3 13

T 82/A 82.5 65.3 9.00 25.4 7.5 6.0 8.3 3 2.95 3.5 3 13

T 89/A 89.0 62.0 15.88 33.4 10.0 7.9 11.1 6.4 6.37 7.14 6.35 13

T 89/B 89.0 62.0 15.88 33.4 9.5 7.9 11.1 6.4 6.37 7.14 6.35 13T 90/A 90.0 75.0 16.0 42.0 10.0 8.0 10.0 6.4 6.37 7.14 6.35 13

T 90/B 90.0 75.0 16.0 42.0 10.0 8.0 10.0 6.4 6.37 7.14 6.35 13

T 125/B 125.0 82.0 16.0 42.0 10.0 9.0 12.0 6.4 6.37 7.14 6.35 17

T 127-1/B 127.0 88.9 15.88 44.5 9.5 7.9 11.1 6.4 6.37 7.14 6.35 17

T 127-2/B 127.0 88.9 15.88 50.8 9.5 12.7 15.9 6.4 6.37 7.14 6.35 17

T 140-1/B 140.0 108.0 19.00 50.8 12.7 12.7 15.9 6.4 6.37 7.14 6.35 21.5

T 140-2/B 139.7 101.6 28.60 50.8 19.0 14.3 17.0 6.4 6.37 7.14 6.35 21.5

T 140-3/B 139.7 127.0 31.70 57.1 25.4 17.5 25.4 6.4 6.37 7.14 6.35 21.5

*p = 5 mm ;

**p = 8 mm ;

***p = 7 mm ;

****p = 7,5 mm

A : souk ekilmi klavuz ray B : ilenmi klavuz ray

A grn


10/21

98

Tablo 75. Klavuz ray fiziksel deerleriRay S q Jx Wx ix Jy Wy iy y

tipi 102

mm2

kg/m 104

mm4

103

mm3

mm 104

mm4

103

mm3

mm mm

T 45/A 4.25 3.34 8.08 2.53 13.8 3.84 1.71 9.5 13.1

T 50/A 4.75 3.73 11.24 3.15 15.4 5.25 2.10 10.5 14.3T 70-2/A 10.52 8.26 47.43 9.63 21.2 23.13 6.61 14.8 20.2

T 70-1/A 9.51 7.47 41.30 9.24 20.9 18.65 5.35 14.0 20.4

T 70-3/B 11.54 9.30 27.50 8.52 15.2 25.80 7.54 15.0 17.3

T 75-3/A 10.99 8.63 40.35 9.29 19.2 26.49 7.06 15.5 18.6

T 75-3/B 10.99 8.63 40.35 9.29 19.2 26.49 7.06 15.5 18.6

T 82/A 10.9 8.55 49.40 10.2 21.3 30.50 7.40 13.2 19.8

T 89/A 15.7 12.3 59.52 14.25 19.5 52.40 11.80 18.3 20.2

T 89/B 15.70 12.30 59.60 14.50 19.5 52.50 11.80 18.3 20.7

T 90/A 17.25 13.55 102.00 20.87 24.3 52.60 11.80 17.5 21.6

T 90/B 17.25 13.55 102.00 20.87 24.3 52.60 11.80 17.5 21.6

T 125/B 22.83 17.90 151.00 26.20 25.7 159.00 25.40 26.4 24.3T 127-1/B 22.64 17.77 186.20 30.40 28.6 148.00 23.40 25.6 27.5

T 127-2/B 28.63 22.48 198.40 30.90 26.3 230.00 36.20 28.3 24.6

T 140-1/B 35.20 27.60 404.00 53.40 33.9 310.00 44.30 29.7 32.4

T 140-2/B 43.22 32.70 452.00 67.50 32.5 365.00 52.30 29.2 34.8

T 140-3/B 57.35 47.60 946.00 114.00 40.6 488.00 70.00 29.2 44.2


Klavuz raylarn birbirne eklenerek birletirilmesinde kullanlan ekil 55'degrlen balant levhasnn lleri Tablo 76'da verilmitir.

Kalnlk : vekil 55. Balant levhas


11/21

99

Tablo 76. Balant levhas ve elemanlarRay d

mm

b2

mm

b3

mm

l1 l2 l3 v

tipi mm mm mm mm

T 45/A 9 50 25 160 65 15 8 M8-25 A8 T1

T 50/A 9 50 30 200 75 25 8 M8-25 A8 T1T 70-2/A 9 70 42 250 105 25 10 M12-35 A12 T2

T 70-1/A 13 70 42 250 105 25 10 M12-35 A12 T2

T 70-3/B 13 70 42 250 105 25 10 M12-35 A12 T2

T 75-3/A 13 75 43 240 90 30 10 M12-35 A12 T2

T 75-3/B 13 75 43 240 90 30 10 M12-35 A12 T2

T 82/A 13 80 50.8 216 81 27 10 M12-35 A12 T2

T 89/A 13 90 57.2 305 114.3 38.1 10/13 M12-35 A12 T3

T 89/B 13 90 57.2 305 114.3 38.1 10/13 M12-35 A12 T3

T 90/A 13 90 57.2 305 114.3 38.1 10/13 M12-35 A12 T3

T 90/B 13 90 57.2 305 114.3 38.1 10/13 M12-35 A12 T3

T 125/B 17 130 79.4 305 114.3 38.1 17 M12-35 A16 T4T 127-1/B 17 130 79.4 305 114.3 38.1 17 M12-35 A16 T4

T 127-2/B 17 130 79.4 305 114.3 38.1 17 M12-35 A16 T5

T 140-1/B 21.5 140 92.1 380 152.4 31.8 25 M20-65 A20 T5

T 140-2/B 21.5 140 92.1 380 152.4 31.8 25 M20-65 A20 T5

T 140-3/B 21.5 140 92.1 380 152.4 31.8 25 M20-65 A20 T5


Klavuz raylarn balant plakalarna balamaya yarayan balant paras ekil56'da gsterilmi ve temel lleri ise Tablo 77'de verilmitir.

ekil 56. Klavuz ray balant paras

Tablo 77. Ray balant parasnn boyutlar [mm] A B C D E F G H

T1 M10 32 23 16 12 5,5 5 11 23

T2 M12 39 27 19 15 7,3 6,5 13 27

T3 M14 45 30 21 18,5 9,5 8 13 34

T4 M16 50 34 22 20,5 10,5 8,5 15 40T5 M18 55 37 22 23 13 11 17 42


12/21

100

Klavuz raylarn asansr kuyusuna tespitinde kullanlan dier yntemler ekil57'de gsterilmitir.

ekil 57. Klavuz ray tespitleri

5.7. Kar Arlk

Kabin arln ve tam ykn de 0,4 ya da 0,5'ini karlayacak deerde seilir.Kolay tanabilmesi ve miktar ayarlanmas bakmndan birbiriyle balanabilecek dkmedemir paralar halinde yaplr. Kar arlk elik bir ereve yardmc arlklar ve elikereveye tutturulmu ynlendirme elemanlarndan olumaktadr. Yardmc arlklar

genellikle dkme demirden veya elik levhalardan imal edilebilir (ekil 58).

ekil 58. Kar arlk


13/21

101

5.8. Ask Eleman

Asansrlerde genellikle yk tayc elemanlar elik tel halatlardr. TS 1918/7veya DIN 3058 Seale tipi halatlar asansrde yaygn olarak kullanlmaktadr. nsantayan asansrlerde en az iki halat kullanlmal ve halat ap 8 mm'den az olmamaldr.

elik tel halatlar, zamanla eskimekle beraber, ani olarak kopmaya, kar gvenlielemanlardr. Periyodik muayenelerle, kullanlamayacak duruma gelip gelmedikleri testuygulanarak anlalr. letme mrleri, asansrlerde artlara gre deiik olarak 5-15yl kadardr.

5.9. Hz Reglatr

Hz reglatr, asansr ini hz, nominal deerini %25 kadar at takdirde,parat tertibatn harekete geirerek, parat frenini etkiler ve motor cereyann keser.Hz reglatr asansr boluunun st tarafnda, makina dairesinde bulunur. Reglatr

halat kabinin hareketini, reglatr kasnana iletir. Ar hz halinde sktrlan bu halatparat mekanizmasn harekete geirir. Hz reglatrleri genellikle "hz snrlayc"olarak grev yaparlar. Ancak hz dzenleyen hz reglatr eitleri de yaplmtr. Hzreglatr ve parat dzeninin alma prensibi ekil 59'da gsterilmtir.

ekil 59. Hz reglatrnn alma prensibi

Elektrikli asansrlerin kabin hzna bal reglatr altrma hz aralklar Tablo78'de verilmitir.

Hz reglatr

st kiri

Balantlar

Kabin iskeleti

Parat dzeni

Reglatr halat


14/21

102

Tablo 78. Reglatr alma hzlar [m/s]Kabin hz Reglatr altrma hz Reglatr hz

0,25 0,30 0,60

0,38 0,44 0,60

0,50 0,57 0,85

0,75 0,86 1,001,00 1,15 1,40

1,50 1,62 2,00

2,50 2,87 3,15

3,50 4,00 4,25

Hz reglatrleri yaplar bakmndan iki farkl eitte asansr tesislerindekullanlmaktadr.

- Sarkal reglatr

- Savrulma arlkl reglatr

5.9.1. SarkalReglatr

Sarkal reglatr, 0.8 m/s den az kabin hzlarnda kullanlan, basit ve ift sarkalreglatrlerdir. ift sarkal reglatrlerde manivela makaras, poligon diski zerinden,skm durumdaki ekme yay vastasyla hareket etmektedir (ekil 60). Poligon diskiyavalatma diski ve halat diski dizayn olarak birbirine baldr.

1 manivela

2 makara

3 yavalatma diski4 halat diski

6 alter7 cvata

8 raglatr halat9 ekme yay10 mandal

11 kertik

ekil 60. ift sarkal hz reglatr


15/21

103

5.9.2. Savrulma Arlkl Hz Reglatr

Savrulma arlkl hz reglatr, 1 m/s kabin hzlarnn ald yerlerdekullanlr. Sarkal reglatrlerden farkl olarak, hareket hznn poligon diskinin birkenarnn her gemesinde kontrol yerine, reglatrn devir saysna bal olan

savrulma arlklarnn ayrlmasyla hz kontrol yaplmaktadr.

Kabin hzlar 1 ila 2 m/s arasnda olan asansrler iin kullanlan savrulma arlklreglatr ekil 61'de verilmitir.

ekil 61. Savrulma arlkl hz reglatr

5.10. Son Kat alteri

Son kat alterleri kabin en alt ve en st durumlarn snrlar, kabine tesbit edilirlerveya makine dairesi zeminine yerletirilirler ve kabin tarafndan alitrlrlar. Birincihal genellikle yksek hzl asansrlerde, ikinci hal ise dk hzl asansrlerdekullanlr. Son kat alterlerinin gerek kontrol devresini gerekse motor ana devresinikesen tipleri vardr.

5.11. Parat Tertibat

Halat kopmas veya ini hznn ar derecede artmas halinde, asansr klavuz

raylar zerinde frenleyerek durdurur. Kabinin st veya alt kirilerine yerletirilir.Elektrikli, hidrolik veya pnmatik sistemler gvenli olmadndan mekanik olarakalrlar. Ani frenleyerek ksa mesafede durdurma, atalet kuvvetleri yznden gerekinsan, gerekse tayc elemanlar zerinde zararl etki yapacandan, yumuatc vekaydrc parat freni uygulanr. 0,85 m/s asansr hzna kadar kullanlan sert frenetkilerinden baka, klavuz raylar da zedeleyebilirler.

Bunlardan, tutma mesafesi 1-2 cm olan parat dzeni sakncalarndan dolaynemini yitirmitir. Tm asansr kabin ve platformlar iin reglatr yardmcl ile

birlikte konulmas zorunlu olan parat dzeni, kar arlk iin de zel bir haldegereklidir. Kar arln hareket alan altnda, insanlarn bulunduu, konut, bro,

toplant salonlar gibi yerler varsa kar arlk da parat dzeni ile donatlmaldr.


16/21

104

Kabinin aa ynde hareketi srasnda normal hznn 1,4 katn amas, halatlarnkopmas veya halatlardan birinin fazla uzamas halinde, kabin parat tertibatvastasyla klavuz raylara tesbit edilir. Bu tertibat kabinin altna veya stneyerletirilir. Bu srada motor ve fren ebekeden ayrlr. Parat tertibatnn kabin hzna

bal olarak kullanlanbalca iki tr vardr.

Ani Olarak Etki Eden Parat TertibatKademeli Olarak Etki Eden Parat Tertibat(Mekanizmas)

5.11.1. Ani Olarak Etki Eden Parat Tertibat

Bu tip parat tertibat 1 m/s lik kabin hzlarna kadar kullanlr. Kabini durdurmamesafesi kk olduundan kabin ve klavuz raylar ar zorlanr. Daha byk hzlarda

parat tertibat alt zaman yolcular ok etkisi altnda kalacandan, bu tip parattertibat tercih edilmez.. Ani etki eden parat tertibatlar (a) trtll tipi (b) masural tipi(c) keli tipi olmak zere deiik tipdedir. ekil 62'de ani olarak etki eden parat

tertibatlar grlmektedir.

(a) (b) (c)

ekil 62. Ani olarak etki eden parat tertibatlar

Trtll tipi parat dzeni, ekil 62a'da grld gibi parat tertibat testeredili kamlarla tutturulmutur. Bunlar kabinin her iki tarafna klavuz raylar sktracaktarzda yerletirilmitir. Bunlar aralarnda mekanik olarak temastadrlar. Manivelakoluna bal bulunan ve reglatr halat ad verilen elik halat ekirdei zaman kamlarklavuz ray sktrarak kabinin durmasn salarlar.

Masural tip parat dzeni, ekil 62b'de grld gibi sertletirilmi bir elik

silindir gittike daralan eneye girer ve bylece klavuz rayn karsnda kendi srayagiren bir tampon levha oluturur. Bu tip parat dzeni genellikle dk hzlarda alanar yk asansrlerinde tercih edilir.

Keli tip parat dzeni, ekil 62c'de grld gibi elik eneler eimli dkmedemir bloklara yerletirilmitir. enelerin klavuz rayla birlemesi annda bir takozhareketi meydana gelir ve parat dzeni kilitlenir.

Parat halatnn dier ucu ekil 63'de grld gibi hz kontrol tertibat veyardmc bir kasnaktan geirilerek kar arla tespit edilir. Bu durumda taychalatn kopmas veya anormal ekilde uzamas parat halatnn gerilmesine neden

olacandan parat tertibatn harekete geirir. Dier taraftan kabin hz, normal hznn% 25 at zaman parat tertibatnn almas istenmektedir. Bu durumda kabin aa


17/21

105

yndeki hareketine devam edeceinden parat halat gerilerek parat tertibatnaltrr. Parat tertibat tarafndan durdurulankabin, klavuz raylarndan, motor miline

bal bir kasna dndrmek sretiyle serbest hale getirilir. Bundan sonra zedelenenklavuz raylar dzeltmek gerekir.

ekil 63. Parat halatnn balanmas

5.11.2. Kademeli Olarak Etki Eden Parat Tertibat

Hz 1 m/s den byk olan modern asansrlerde genellikle bu tip parat

kullanlr. Kademeli olarak etki eden parat tertibatnda klavuz raylara uygulanandurdurucu kuvvet kademeli olarak bydnden kabin gerek klavuz raylara gerekseyolculara bir zarar vermeksizin darbesiz olarak durur. Bu tip parat tertibat halatkopma esasna gre alabilir, fakat daha ok kullanlan metod bu tertibatn almasnhz kontrol cihazna bal klmaktr.

Basma yaylar bulunan kaymal parat tertibatnda frenleme kuvveti, serbestdmeye geen kabinin emniyetle durmasn salamaktadr. zme tesisatl kaymalgvenlik tertibat hz 6 m/s az olan asansrlerde kullanlmaktadr. Parat tertibatsadece aa doru ve srtnme katsays 0,1 deerindedir. Kaymal parat tertibatnaait ematik resim ekil 64'de grlmektedir.

ekil 64. Kaymal parat tertibat

Kol

Emniyet alteri

Hzreglatr

Reglatrhalat

Gergi

dzeni


18/21

106

5.12. Tamponlar

Arza yznden en alt durakta durmayp yoluna devam eden kabin ve kararln zemine arpn yumuatmak zere, asansr hzna gre, elastik, yay veyahidrolik elemanlarlar kullanlr. Asansr tesislerinde kabinin ve kar arln altna

ayr ayr yerletirilen tamponlar snfta ele alnmaktadr.

Elastik tamponYayl tamponHidrolik tampon

(a) (b) (c)

ekil 65. Tamponlar

Elastik tamponlar, elastik dayanak olarak lastik yayl tamponlar gibi tasarmlarstandartlarda belirtilmitir. Bu dayanaklar dorudan sabit kaideye, temele veya kabin vekar arla monte edilebilir (ekil 65a).

Yayl tamponlar,kabin hzlar 1.25 m/s den az olan asansr tesislerinde kullanlanyayl tamponlar, gelen enerji yknn yaylarn yksek elastiklii sayesinde absorbeederler. ekil 65b'de yayl tampon rnei grlmektedir.

Hidrolik tamponlar, 1.6 m/s den daha yksek hzlarda alan asansr tesislerindehareket yolunun snrlandrlmas iin kullanlmaktadr. Hidrolik tampon tasarmnda

genelde asansrlerin hem kabinleri ham de kar arlklar iin ayn konstrksiyonlaruygulanmaktadr. Hidrolik tampona ait bir rnek ekil 65c'de grlmektedir.

5.13. Asansr Makinas

Asansr makinas, genellikle elektrik motorlu ve tahrik kasnakldr. Redktrl veredktrsz olmak zere iki eidi vardr. Sonsuz vida mekanizmasnn, sessizalmas kk hacimde byk evrim oran salamas ve dk veriminin frenlemeyeyardmc olmas ynnden asansrde yaygn kullanmn salamtr. Asansrdekullanlan elektrik motoru, zel yaplm, kaymal Ward-Leonard grubu eleman olarak,doru akm motoru yer alr. Bu durumda asansr hz istenildii gibi ayarl anarak rahat

bir ivmeli haraket salanabilir.


19/21

107

Tek devirli asenkron motorlar, hz az olan asansrlerde kullanlr. 0,75 m/s'denfazla hzl asansrlerde, zellikle duru srasndaki negatif ivmeli hareketin verdiirahatszl azaltmak iin, kutup says deiebilen "ift devirli" motor uygulanr.

Asansr makinas olarak kullanlan redktrl ve redktrsz makinalar ekil

66'da grlmektedir. Asansrlerde redktr olarak, yaygn olarak kullanlan sonsuz vidamekanizmasnn dnda planet mekanizmalar da kullanlmaktadr. ekil 66'cderedktrl ve redktrsz makinalarn karlatrlmas yaplmaktadr.

(a) redktrl (b) redktrsz (c) Karlatrma

ekil 66. Asansr makinalar

Redktrsz asansrde, tahrik kasna dorudan doruya, gl doru akmelektrik motorunun miline kama ile baldr.

Redktrl asansr makinasnda redktr olarak planet mekanizmalar dakullanlmaktadr. ekil 67'de planet mekanizmal asansr makinalar grlmektedir.Planet mekanizmal asansr makinas deerleri Tablo 79'da verilmitir.

ekil 67. Planet mekanizmal asansr makinas

RedktrlRedktrsz


20/21

108

Tablo 79. Planet mekanizmal asansr makinas deerleriYk [kg] Hz [m/s] Kasnak [mm] Halat G [kW] Dili oran

320

0,8

5003 x 10

2,5

30

1,0 3,1

1,25 ,8

1,6 620 4,9

450

0,8

5004 x 10

3,3

1,0 4,1

1,25 5,1

1,6 620 6,6

630

0,8

500

6 x 10

4,5

1,0 5,7

1,25 7,1

800

0,63

620

4,3

45,230,8 5,5

1,0 6,8

1,25 8,5 301,6 9,0

2,0 11,319,12

2,5 14,1

1000

0,63

6 x 12

5,4

45,230,8 6,9

1,0 8,6

1,25 10,730

1,6 11,1

2,0 13,819,12

2,5 17,3

5.14. Elektrik Donanm

Makina dairesinde, bir tablo zerinde ana alter ve sigortalar bulunur. Elektrikmotorunun altrlmas, otomatik frenin gevetilmesi, aydnlatma, emniyet vekumanda dzenleri iin eitli devreler dzenlenir. Kumanda devrelerinde ve kabinde250 voltun zerinde gerilim bulunmamaldr. Btn metal elemanlar ayr ayrtopraklanr. Raylar topraklama iletkeni olarak kullanlamaz.

5.15. Kumanda Dzeni

Asansrlerin kolay, rahat, dzenli ve gvenli bir ekilde kullanlmalar iinkumanda sistemleri gerekletirilir. Eskiden, basit yapl, hz az asansrlerde basit,halat aracl ile uygulanan kumanda dzeni yeterli idi.

Basma dmeli kumanda, rleler ve alterler aracl ile istenen hareketi yerinegetirir. Kk ocuklar dnda herkes tarafndan kullanlabilir. Basma yerine, manyetikveya elektronik yoldan dokunma ile grev yapan dmeler de vardr. Dmelikumanda, kabinin dndan ve iinden verilmesi bakmndan "i" ve "d" kumandaolarak ikiye ayrlr. Kk yk asansrleri sadece d kumandaldr. Genellikle i ve dkumanda sistemleri birlikte uygulanr ve i kumandaya ncelik gzetilir. Kabin zemin

konta olan asansrlerde, kabine insan girmesi ile, d kumanda tamamen kesilir.brlerinde rleler aracl ile, i kumandaya 2-5 saniye zaman gzetilmitir.


21/21

109

kumanda verilmise bu zaman sonunda asansr d kumandaya uyarak hareket eder.Modern asansr kumanda panosuna ait rnek ekil 68'de gsterilmitir.

ekil 68. Asansr kumanda panosu

Asansr fonksiyonlarna etkisi ynnden, dmeli kumanda eitleri: "basitkumanda", "toplamal kumanda", "grup kumanda" dr. Basit kumanda, bir asansrnald hareket kumandalarn tek tek ve arka arkaya yerine getirilmesini gerekletirendzendir. Toplamal kumanda, i ve d kumandalar kaydedip toplayan; asansr gidiynne ve srasna gre yerine getiren dzendir. Bu sistem, basit kumandaya gre, birasansrn almasnda zaman kazanmak, bo hareketleri azaltmak, daha az elektrikenejisi sarf ve trafik akmn artrmak gibi stnlkler gsterir. Grup kumanda,"toplamal kumanda" zelliindeki birok asansrn, birarada, ayn d kumandalarla,

en uygun ve ekonomik ekilde altrlmasn salayan dzendir.

Baskl devrelerAna alter

Rleler

Balantlar KontaktrG nitesi

asansör mekanik dizayn

Documents