asitler bazlar-
TRANSCRIPT
1.Giriş
Asitler ve bazlar günlük yaşantımızda sıkça karşılaştığımız kavramlardan biridir.
İnsanlar, her nekadar asetil salisilik asit ve magnezyum hidroksit gibi kimyasal isimlerini bilmeseler de, asit ve bazlara aspirin ve magnezya sütü olarak aşinadırlar
Bir çevre sorunu olan "asit yağmuru" gazete ve dergilerin güncel konularından biridir.
Ayrıca, televizyonlarda sıkça karşımıza çıkan sabun ve şampuan reklâmlarındaki "pH" sözcüğünün ne anlam ifade ettiği önemlidir
1. ASİTLER Sulu çözeltilerine Hidrojen İyonu veren maddelere asit denir.
Örnek - 1 HCl : Hidroklorik asit
HCl H+ + Cl-
Örnek - 2 H2SO4 : Sülfürik asit
H2SO4 2H+ + SO4-2
Tuz Ruhu
Akü Asidi
Örnek – 3 Nitrik asit : HNO3
HNO3 H+ + NO3-
Örnek - 4 Karbonik asit : H2CO3
H2CO3 2H+ + CO3-2
dinamit
gübre
Bazı tükettiğimiz meyve ve sebzelerde asit bulunmaktadır.Bu asitler zayıf
asitlerdir ve dilde ekşi tat bırakırlar.Elmada Malik asit : C2H3OH(COOH)2
Limonda Sitrik asit : C3H4OH(COOH)3
Çilekte Folik asit : CH2OH(COOH)
Bazı tükettiğimiz meyve ve sebzelerde asit bulunmaktadır.Bu asitler zayıf
asitlerdir ve dilde ekşi tat bırakırlar.Üzümde Tartarik asit : C2H2(OH)2(COOH)2
Yoğurtta Laktik asit : C2H3OH(COOH)
Sirkede Asetik asit : CH3(COOH)
Asitlerin Özellikleri
Asitler suda çözündüklerinden dolayı iyonlarına ayrışırlar.İçinde iyon barındıran sıvı elektrik akımını iletir. Elektrik akımını ileten sıvılara elektrolit denir.
Asitlerin Özellikleri
Sulu çözeltilerinin tatları ekşidir (limon, sirke gibi).
Asitler metallere aşındırıcı etki yaparlar. Bu özelliğinden dolayı asitler metal kaplar içerisinde değil, cam ya da plâstik kaplarda saklanır.
Asitlerin Özellikleri
Asit çözeltilerini başka sıvılardan ayırt etmek için turnusol kâğıdı kullanılır. Asitler, mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirir.
Asitlerin Özellikleri
Hepsinin yapısında hidrojen (H) vardır ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidrojen iyonu (H+) verirler
Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler.
Asitlerin Özellikleri
Yakıcı özelliktedirlerKezzap
Kuyumcular tarafından altına şekil vermek için kullanılan ve aynı zamanda patlayıcı olarak da kullanılan Nitrik asittir(HNO3). Güçlü asitlerden birisidir.
Asitlerin Özellikleri
Bazlarla birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir.
Asit + Baz Tuz + Su + Isı
HCI + NaOH NaCI + H2O + Isı
Nörtleşme
Nörtleşme
Asitlerin Özellikleri
Metallerle tepkimeye girerek metal tuzu oluştururlar ve H2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar.
(Al, Mg, Zn, Fe, Na gibi metaller).
Asit + Metal → Metal Tuzu + Hidrojen Gazı
2HCl + Mg → MgCl2 + H2(g)
H2SO4 + Zn → ZnSO4 + H2(g)
Asitin değerliği: Bir asitin değerliği suya verdiği H+ iyonunun miktarına bağlıdır.
Suda %100 çözünen ve elektrik akımını iyi ileten asitlere, kuvvetli asit denir. Tam tersi olan asitlere ise zayıf asit denir. Periyodik cetvelde yukarıdan aşağıya ve soldan sağa gidildikçe asidik özellik artar.
Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.bu yüzden Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.bu yüzden
dikkatli kullanılmalıdır.dikkatli kullanılmalıdır.
Asitlerin üzerine su ilave edilmez.Asitlerin üzerine su ilave edilmez.
Günlük Yaşamda Asitler Sirke, seyreltik bir asetik asit çözeltisidir.
•Araba akülerinde sülfirik asit kullanılır.
•Nitrik asit, boya ve gübre yapımında kullanılır.
Günlük Yaşamda Asitler Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak
besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur.
•CO2 ve SO2 suda asit özelliği gösteren maddelerdir.Havadaki karbon dioksit ve kükürt dioksit gazları da yağmur damlalarında çözündüklerinde asit olarak yere düşer. Asit yağmurları bu şekilde oluşur
Sulu çözeltilerine hidroksit ( OH - ) iyonu verebilen maddelere baz denir.
Sodyum Hidroksit : NaOH
NaOH (suda ) Na+(suda) + OH- (suda )
Potasyum Hidroksit : KOH
KOH K+ + OH-
KOSTİK
Kalsiyum Hidroksit : Ca ( OH )2 (sönmüş kireç)
Ca ( OH )2 Ca+2 + 2OH-
Amonyak :NH3
NH3 (suda ) NH4 + OH-
Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir,
Günlük hayatımızda genel olarak temizlik maddesi olarak otaya çıkarlar.örneğin sabun,diş macunu,amonyak v.b. • Çamaşır Sodası • Sabun • Şampuan Baz
• Deterjan • Diş Macunu • Odun Külü Özelliği• Kabartma Tozu • Ağız İçi • Kan Gösterir
Bazların Özellikleri :
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
Sulu çözeltilerinin tatları acıdır ve ele kayganlık hissi verir. (sabun gibi).
Turnusol kağıdının rengini kırmızıdan maviye dönüştürürler.
Bazların Özellikleri :
Hepsinin yapısında hidroksit (OH) vardır (NH3 hariç) ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde)
hidroksit iyonu (OH)– verirler.
Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler
Saf haldeyken tahriş edicidirler.
Asitlerle birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir
Asit + Baz Nötrleşme Tuz + Su + Isı
HCl +NaOH Nötrleşme
NaCl + H2O + Isı
Asit Baz Tuz Su
Bazların Özellikleri : Çoğu metale etki edemezler. Ancak Al ve Zn gibi
bazı metallere etki ederek metal tuzu oluştururlar ve H2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar.
2 NaOH + Zn → Na2ZnO2 + H2(g)
Suda %100 çözünen ,Elektrik akımını iyi ileten bazlara kuvvetli bazlar denir; Bunun tam tersi bazlara da zayıf baz denir.
Periyodik cetvelde aşağıdan yukarıya, sağdan sola gidildikçe bazik özellik artar.
Bazların değerliği: Bazların değerliği suya verdikleri OH– iyonunun çokluğuna bağlıdır.
Kuvvetli bazlar metallere ve dokulara tahriş edici etki yapar.Amonyağın Kuvvetli bazlar metallere ve dokulara tahriş edici etki yapar.Amonyağın
buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir.buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir.
Bazların Kullanım Alanları
Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır.Bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir.
Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir.
Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır.
Bazların Kullanım Alanları
Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.
Kireç suyu bir çeşit bazdır.
Potasyum hidroksit,( KOH) arap sabunu yapımında kullanılır.
Bazlar ve asitler tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.
Baz + Asit Tuz + Su
AYIRAÇ (Belirteç,İndikatör) İki maddeyi birbirinden ayıran veya bilinmeyen bir maddenin hangi madde olduğunu bilmemize yarayan maddelere denir. Asit ve Bazların ayıraçları : Turnusol kağıdıdır. Asite
batırıldığında kırmızı; Baza batırıldığında mavi renk verir.
Asit ve Baz Derecesinin Belirlenmesi Bazen asitlerin güçlü mü? Yoksa zayıf mı?
Veya bazların güçlü mü? Zayıf mı? Olduklarını merak ederiz .
Bunu öğrenmek için pH metreyi kullanırız. pH metre üzeinde 1.den 14 e kadar sayılar olan bir alettir
14131211109876543210
7 den 1 e doğru ininldikce asitler kuvvetlenirler.
7 den 14 e çıkıldıkça bazlar kuvvetlenirler.
Bazlara ait bölgeBazların pH değerleri7.ile 14 arasında değişir
Asitlere ait bölgeAsitlerin pH değerleri0.ile 7 arasında değişir.
NÖTR
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
01 M HCl
Maden suyuLimon
Portakal
Domates
İdrar
KanSaf su
Kabartma tozu
Deniz suyu
Magnezya sütü
Evlerde kullanılan amonyak
1 10-14
10-1 10-13
10-2 10-12
10-3 10-11
10-4 10-10
10-5 10-9
10-6 10-8
10-7 10-7
10-8 10-6
10-9 10-5
10-10 10-4
10-11 10-3
10-12 10-2
10-13 10-1
10-14 1
B
A
Z
İ
K
A
S
İ
D
İ
K
[H3O+] [ HO- ] PH Bazı maddelerin PH değeri
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
01 M HCl
Maden suyuLimon
Portakal
Domates
İdrar
KanSaf su
Kabartma tozu
Deniz suyu
Magnezya sütü
Evlerde kullanılan amonyak
1 10-14
10-1 10-13
10-2 10-12
10-3 10-11
10-4 10-10
10-5 10-9
10-6 10-8
10-7 10-7
10-8 10-6
10-9 10-5
10-10 10-4
10-11 10-3
10-12 10-2
10-13 10-1
10-14 1
B
A
Z
İ
K
A
S
İ
D
İ
K
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
01 M HCl
Maden suyuLimon
Portakal
Domates
İdrar
KanSaf su
Kabartma tozu
Deniz suyu
Magnezya sütü
Evlerde kullanılan amonyak
1 10-14
10-1 10-13
10-2 10-12
10-3 10-11
10-4 10-10
10-5 10-9
10-6 10-8
10-7 10-7
10-8 10-6
10-9 10-5
10-10 10-4
10-11 10-3
10-12 10-2
10-13 10-1
10-14 1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
01 M HCl
Maden suyuLimon
Portakal
Domates
İdrar
KanSaf su
Kabartma tozu
Deniz suyu
Magnezya sütü
Evlerde kullanılan amonyak
1 10-14
10-1 10-13
10-2 10-12
10-3 10-11
10-4 10-10
10-5 10-9
10-6 10-8
10-7 10-7
10-8 10-6
10-9 10-5
10-10 10-4
10-11 10-3
10-12 10-2
10-13 10-1
10-14 1
B
A
Z
İ
K
A
S
İ
D
İ
K
[H3O+] [ HO- ] PH Bazı maddelerin PH değeri
3 TUZLAR
Asitler ve bazlar tepkimeye girdiğinde tuz ve su oluşur. Bu olaya nötrleşme tepkimesi denir.
Nötürleşme olayına asidin (H+ ) iyonu ile bazın (OH- ) iyonu birleşerek suyu (H2O) oluştururlar ve enerji açığa çıkar.
ASİT + BAZ TUZ + SU
HCl + NaOH NaCl + H2ONötr tuz
( Nötrleşme Tepkimesi )
Doğadaki maddelerin çoğu tuz bileşiği halinde bulunurlar.
Tuzlar kristal yapılı iyonik bileşiklerdir.
Tuzların katı haldeki iyonları birbirine sıkı sıkıya bağlandıkları için elektrik akımını iletmezler.Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
TUZLARIN ÖZELLİKLERİ
Artı yüklü (metal veya kök) ve eksi (ametal veya kök) iyonlardan oluşurlar.
Asit ve bazların nötrleşme tepkimesi sonucu oluşurlar.
Turnusol kağıdına etkileri yoktur.
Günlük Hayatımızda Kullandığımız
Yemek Tuzu NaCl
Alçı CaSO4
Çamaşır Sodası Na2CO3
Kabartma Tozu NaHCO3
birer tuzdur
ÖRNEK (2000-ÖO)
I II IIIEtiketleri kaybolmuş üç ayrı kapta NaOH (baz), HCI (asit) ve NaCI(tuz) çözeltilerinin olduğu bilinmektedir.Kaplardan I. Çözelti mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirmektedir.Diğer iki kaptaki çözeltilere, aşağıdaki hangi işlem yapılırsa kaplardaki çözeltiler doğru etiketlenir?
A)II. kaba mavi turnusol kağıdı batırılırsaB)II. kaba az miktarda NaCI eklenirseC)III.kaba mavi turnusol kağıdı batırılırsaD)II.kaba kırmızı turnusol kağıdı batırılırsa
ÖRNEK (2001-LGS)
Biri asit, diğeri baz çözeltisi olan iki sıvıdan eşit hacimlerde karıştırılırsa çözelti tamamen nötrleşmektedir.Bu asit ve baz çözeltileri ile aşağıdaki deneyler yapılmaktadır.Asit çözeltisinin farklı miktarları üç ayrı kapta bulunmaktadır.Bu kapların her birine 10 ml baz çözeltisi ilave edildiğinde
I.kapta turnusol kağıdı maviden kırmızıyaII.kapta turnusol kağıdı kırmızıdan maviye dönüşmekte,III:kapta ise mavi ve kırmızı turnusol kağıtlarında renk değişmemektedir.Bu bulgulara göre, bu üç kaptaki asit çözeltilerinin hacimleri büyükten küçüğe doğru nasıl sıralanır?
A) I> III > II B) II > III > IC) I=II > III D) III > II > I
ÖRNEK(2003-AL)Sulu çözeltilerinin asidik veya bazik özelliği pH denilen bir ölçü sistemi ile ifade edilir. Bir çözeltinin pH si 0-7 arasında ise asidik,7-14 arasında ise bazik,7 ise nötrdür
X, elektriği iyi ileten ve NaOH ile tepkime veren bir çözeltidir.Y, elektriği iyi ileten ve NaOH ve HCI ile tepkime vermeyen bir çözeltidir.Z, elektriği iyi ileten ve NaOH ile tepkime vermeyen bir çözeltidir.Buna göre, X,Y,Z nin pH değerlerinin nasıl olması beklenir?
0-7 arası 7-14 arası 7(Nötr)
A)X Z YB)Z X YC) X Y ZD)Y X Z
