asr-i saadette-10-kÖlelİk ve carİyelİk-doç.dr.vecdi akyüz-dr.nihat engin

7/31/2019 ASR-I SAADETTE-10-KLELK VE CARYELK-Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin

1/11

ASR-I SAADETTE KLELK VE CARYELKDo.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin

GRBirinci BlmKLELN SEBEPLERI. Doumla KlelikII. Hrriyetin Kaybedilmesiyle Klelik (Sava Esirlerinin Kleletirilmesi)III. Satnalmayla Klelik

IV. Bala Klelikkinci BlmKLELERN SOSYAL VE HUKUK DURUMUnc BlmKLELN SONA ERMESI- Azat (Itk) YollarA- Sadaka Olarak AzadB-Keffaret in AzatC- lme Bal Azat (Tedbr)D- Hrriyet Bedelini deyerek Azat (Mktebe)E- Satn Alarak AzatF- Ortakln zalesiyle AzatG- slm lkesine Snp Mslman Olmayla Azat

II. Hrriyete Kavumann Sonular (Vel Hakk)SONUBBLYOGRAFYA
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371372http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371373http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371374http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371375http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371376http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371377http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371378http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371379http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371380http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371381http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371382http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371383http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371384http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371385http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371386http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371387http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371388http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371389http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371390http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371391http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371392http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371393http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371394http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371395http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371372http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371373http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371374http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371375http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371376http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371377http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371378http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371379http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371380http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371381http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371382http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371383http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371384http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371385http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371386http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371387http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371388http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371389http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371390http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371391http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371392http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371393http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371394http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_Toc113371395


2/11

ASR-I SAADETTE KLELK VE CARYELK

Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin

(Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi, stanbul)Buraya kadar Rasl-i Ekrem Efendimizin eitli sfatlarla ortaya koyduu, balayclkbakmndan farkl hkmler ifade eden davranlarn grdk. phe yok ki O'nun aslvazifesi ve Allah tarafndan eitilerek insanla gnderilmesinin sebebi peygamberliktir,teblidir ve rehberliktir; bu sebeple de davranlarnn ou bu sfatna dayanmaktadr.Bunun en ak iareti de herkesin duymas iin gayret sarfetmesi, herkesin gz nndeuygulamas, buna uygun slublar kullanmasdr. Ancak verilen ve oaltlmas mmknbulunan rnekler O'nun, baka sfatlarla ve balayc olmayan davranlarda da bulunduunuaka ortaya koymaktadr. Bu davranlarnn nemli iaretlerinden biri herkesin duymasiin gayret gstermemesi, uygulamada srar etmemesidir. Nitekim ebed aleme intikalindennceki hastalnda baz tavsiyelerini yazmak zere bir kat istedii zaman yannda-bulunansahabe konuyu tartm, bazlar Allah'n Kitabnn elde olduunu, dinin tamamlandnn

bildirildiini, bu halinde Hz. Peygamber'i bunlarla rahatsz etme ve yormann doru olmaya-can ileri srerek kat getirmeyelim demi, bazlar ise getirmek istemilerdi.Peygamberimiz tartmay keserek vazgetiini bildirdi.[1] Eer bu istei bir tebli olsayd,peygamberlik grevinin gerei bulunsayd, gnei sa eline, ay da sol eline verseler yinebu isteinden vazgemezdi srar eder ve vazifesini yerine getirirdi.

VECD 1955 ylnda Krklareli'nin skp bucanda do-AKYZ du. ilkokuluayn yerde bitirdi. .H.L.nin orta ksmn Tekirda, lise ksmn stanbul Fatihl.H. L.nde tamamlad 1978 ylnda stanbul Yksek slm Enstitsnden mezunoldu. 1985 yjnda Marmara niversitesi lahiyat Fakltesinde okutman olarakgrev ald.,1989'da "Emevilerin Kurulu Devrinde slm Amme Hukukunun

Gelimesi" konulu teziyle doktor oldu. 1992 ylnda slm Hukuku doenti oldu.Eserleri:Devlet ve i-veren likileri

Hilafetin Saltanata Dnmesi

NHAT 1949 Ylnda Bulgaristan'n Burgaz vilayetinin EN(JN Aydos kasabasnda dodu. 1950ylnda Trkiye'ye gelip stanbul yerleti. 1969 ylnda stanbul 1.H.L' nden mezun oldu. 1973ylnda stanbul Yksek slm Enstitsn bitirdi. 1982 y-lnda Marmara niversitesi lahiyatFakltesi slm Tarihi blmnde asistanlk grevine balad. 1992'de "Osmanllarda Klelik"konulu teziyle doktor unvann ald. [2]

GR

Kle; hukuki, iktisadi ve sosyal bakmlardan hr insanlardan farkl ve aa statde bulunankimse demektir.[3] Klelik slm'n doduu ada, dnyann her yerinde yaygnd. EskiYunan'da, Roma'da, Msr, israil ve Babil'de klelerin says hayli oktu. Kle, bir mal saylrd.Patronu onu mal gibi satar ve elindeyken emeinden yararlanrd. Topraa bal olarak gayrmenkulle birlikte kleler de satlabiliyordu. Borcunu demeyen kimse, borcu iin bor vereninklesi olurdu. Kumarda kaybeden de kle durumuna derdi. Klenin ocuu da kleoluyordu. Ancak en ok kle, savata esir denlerdir. Roma'da madenlerde alma, sirk-lerde vahi hayvanlarla dme cezasna arplanlar da klelerden olurdu.

insanlk tarihinin her dneminde var olduu bilinen klelik, messesesi, islm ncesidnemde Araplar arasnda da mevcuttu. En eski ve en ibtidai ekil olan pederahi kleliktarzna yakn bir biimde devam eden cahiliye dnemi kleliinde kle, sadece bir malolmayp, ailenin sosyal ve din faaliyetlerine katlr, aile ve kabile fertleriyle bir arada yaard.

Toplumsal durum itibariyle hr insandan pek farkl deildi. Hr insann giydiklerine yakn bi-imde giyinir, onlarn ocuklaryla oynard.

Cahiliye dneminde klelerin evlt edinildii de bilinmektedir. Nitekim Zeyd b. Harise,peygamberlikten nce, Hz. Muham-med (s.a.v.) tarafndan babasyla gidip gitmemekte
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn3


3/11

serbest brakld zaman, Hz. Muhammed (s.a.v.)'den ayrlmayacan sylemiti. Bununzerine Hz. Muhammed (s.a.v.) onu elinden tutup Kurey'ten bir topluluun yanna giderek:"Varis olarak da mevrs olarak da bunun olum olduuna ahit olunuz!"[4] diyerek kendisinievlat edinmitir.

Hakm b. Hizam (r.a.) cahiliyet zamannda yz tane kleyi azat etmi, yz tane de kurbanetmiti. Mslman olunca da hac mevsiminde yz deve kurban etmi ve yz kle azatetmiti. Bu durumu "Ey Reslallah! Ben cahiliye dneminde sadaka vermek, kle azat etmekyahut akrabaya yardm kabilinden birtakm ilerle ibadet ederdim. Bunlarda bir ecir ve sevapvar m?" diye sorduunda, Resluliah (s.a.v.): "Sen eskiden yaptn hayrla mslmanoldun"[5] buyurdu. Bu hadisten, mrik araplar arasnda da sadece Allah'a ibadet edip O'nayaklama ve insanlara iyilik yapma dncesiyle kle azat etme uygulamasnn bulunduuve bunun islmiyet'te de aynen devam ettii anlalmaktadr. Cahiliye dneminde azat edilenkle, azat edildii kabilenin bir ferdi saylrd.

Cahiliye dnemi kleleri, efendilerinin houna giden bir hizmet karlnda efendileritarafndan azat edilebilirlerdi. Uhud harbine gitmek iin yola kmadan nce kendisinin azatedilme artn Vah (r.a.): "Efendim olan Cubeyr b. Mut'im bana: Eer amcam Tuayme'yekarlk Hamza'y ldrrsen sen hrsn! dedi"[6] szleriyle ifade etmektedir.

dnem kleleri efendileriyle beraber savalara da katlrlard. Uhud harbinde mslmanlarlaarpan mriklerin iinde mriklerin klelerinin de bulunduu bilinmektedir.[7]

Cahiliye dneminde kle ticeretiyle megul olarak byk bir servete kavuan Abdullah b.Cd'n'm cmertlii yalandka artyor, birok kle ve cariyeyi azat edip yardmdabulunuyordu.. Mehur sahab Suheyb-i Rum de onun klelerindendi.[8]

Birinci Blm

KLELN SEBEPLERislm, mevcut klelik durumunu dzenlemi, sebeplerin hayli daraltmtr. "Savata inkredenlerle karlatnzda boyunlarn vurun, sonunda onlara stn geldiinizde onlar esiraln; sava sona erince onlar ya karlksz ya da fidye[9] ile salverin.." yetini, slm'mprensip olarak klelii kabul etmedii eklinde yorumlayanlar da bulunmaktadr. Kur'n'daklelerden "sa elin sahip olduklar" ifadesiyle sz edilir.[10] ilk mslmanlar, pek eski

devirlerden kalma ve btn dnyaya yaylm olan klelik kurumunu devralmlard, icadetmemilerdi, islm bakmndan klelik, ne bir cezalandrma yolu ve aresi, ne de bir takmiktisad gayelerle kendisinden yarar salanan bir sava ganimetidir. Kleliin esas varlksebebi, insan duygulara dayanan, cizlerin barndrlp hallerinin dzeltildii bir "slah evi"gibi bir ey olmasdr.[11]

Doumla KlelikKar-kocamn her ikisi de kle ise, doan ocuk da kle olarak dnyaya gelir. Sadece kocannkle olmas halinde, ocuklar hr kimseler olarak anaya tabi olur. Yalmzca karnn kleolmas halindeyse, o cariyenin efendisine ait olmayaca hususunda nceden anlam olmakgerekir.

Cariyenin efendisinden olan ocuklar hr statde doarlar. [12]

Hrriyetin Kaybedilmesiyle Klelik (Sava EsirlerininKleletirilmesi)Klelii douran asl sebep, sava ve bunun ortaya kard sonulardr. Kur'an yetleri ileRaslullah'm tatbikatna gre, Mslman ordu komutan, bir anlamann yokluu halinde,sava esirlerini karlksz brakma, fidye alarak brakma ve kle statsne sokma yetkilerinesahiptir.

"Araplara klelik yoktur" eklinde bir hadis de rivayet edilir. (Serahs, Mebsut, 10/40,118).

Hz. Peygamber, Temm kabilesinden alnan sava esirlerinin -yarsn karlksz,dierieriniyse fidye denerek serbest brakmtr.[13]

Benu Suleym'den Yesr adnda bir kle-oban sava esiri olarak alnm, ancak mslmanolunca Raslullah tarafndan azat edilip serbest braklmtr.[14]

Hz. Peygamber, Ben Mustalk savandan sonra ou ocuk ve kadnlardan oluan yzlercesava esirinin ganimet olarak bllmesini mteakip, malup den kabile bakannn kz
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn14


4/11

Cuveyriyye'yi, deerini deyerek satn alp azat ettikten sonra nikahlad. Mslmansavalar, ellerinde kle halinde bulunan sava esirlerini, Raslullah'n zevcesi tarafndanakrabas sayarak, iade ettiler. kiyz ailenin hi beklenmedik bir ekilde hrriyetlerinekavuturulmalar zerine, Mustalk'llar kaybettikleri on savay pek abuk unuttular vesonunda mslman oldular.[15]

Cuveyriyye, malup kabile bakannn kzyd ve o, iki askerin payna dmt. Bu iki asker,ister bir tek ahsn iki kiiye taksim edilmesindeki uygunsuzluu dnerek, ister bu kznkabile bakannn kz olmas dolaysyla, bundan byk kurtulu fidyesi koparacaklarndnerek, kzn sahip olduu deerin denmesi halinde, onu serbest brakmaya kararverdiler. Esir kz, Raslullah'n huzuruna girdi ve ona, bandan geenleri anlatarak,mslman olduunu syledi ve kendisinden tekrar hrriyetine kavuabilmesi iin ylediyerek yardm istedi. "Ben kabilemin bakan el-Hris'in kzym. Bama gelen felketigryorsun. Tekrar hrriyetime kavuabilmem iin bana yardm et. Allah da sana yardmedecektir." Raslullah ona merhamet etti, yardm talebini kabul ederek evlenme teklifindebulundu.

Hz. Peygamberin, Taiflilerle yapt anlamann 6. ve 21. maddeleri, Taiflilerin elinde bulunansava esirleriyle ilgilidir. Onlarn bu esirler zerinde sahip olduklar haklar tamamen kabul veitiraf etmekle birlikte, Raslullah, bunlarn serbest braklmalarn salayacak olan imknlarda ortaya koymu, hatta denmesi gerekli kurtulu fidye miktarn da belirtmi ve ayrca bu

esirlerin kleler statsne sokulmasn da yasaklamtr.[16]Evts savandan sonra, Ci'irrne'ye varldnda, ele geen ganimet ve sava esirlerininakbetinin ne olaca konusu ele alnd. Mal tarzndaki ganimetler kolayca taksim edildi.Saylar alt bine varan esirlerin, islm devleti tarafndan iae edilip edilemeyeceimphemdi. Raslullah, birok tereddtler geirdikten sonra, nihayet bu esirleri, askerlerarasnda, kle olarak datmaya karar verdi.[17]

Hevazin kabilesinden bir heyet, Raslullah'n huzuruna kt. Pimanlklarn arzedipmslman olduklarn, kendisiyle stkarde yoluyla akraba olmalar dolaysyla affedilmeleriniistedi. Hz. Peygamber, bu dileklerim, cemaat namaz klndktan sonra, orduya hitabenaktan yapmalarn istedi. Onlar da byle yaptlar. Raslullah, onlara u hatrlatmadabulundu: "Sizin mslman olduunuzu renmekten ok sevin duydum, fakat ge kalnd.Huneyn sava gnnden sonra, ganimet mallarnz ordu iinde datmadan ben sizi uzun

haftalar bekledim. Bu durumda imdi iki eyden birini sein: 1) Sava esirleri, 2) Mllar".Heyet, esir dm kabile mensuplarm tercih etti. Bunun zerine Hz. Peygamber, u szleriekledi: "Bu esirler, kle olarak savalar arasnda datlmlardr. Fakat bana ahsen veyaailem mensuplarna den kleleri ben derhal ve hibir fidye istemeden hr brakyorum". Buszler zerine, Hz. Ebu Bekir doruldu ve kendi ailesi mensuplarnn da ayn eyiyapacaklarn beyan etti. Dierleri de ayn yolu tuttular ve ksa bir zaman iinde bu klelerintamam azat edildi, iki kabile bedelsiz azat kabul etmedii iin, onlara beytlmalden demeyaplp, kleler hrriyete kavuturuldu.[18]

Satnalmayla KlelikKleliin bir baka sebebi, baka birinden kle st-un alnmasdr.

Arabistan'da bitip tkenmeyen baskn savalarndan birinde Zeyd b. Harise adndaki Arapdelikanls esir dm ve kle olarak satlmt. Bylece birok el deitirerek sonundaMekke'ye gitmiti. Hz. Peygamber, hanmnn da onayyla onu satn ald. Babas, kurtulufidyesini deyip Zeyd'i geri almak istedi. Ancak Zeyd, efendisinin yannda kalmay tercih etti.Bunun zerine Hz. Peygamber onu, Kabe'ye gidip herkesin nnde azad etti.[19]

ilk mslmanlar arasnda yer alan kleler, mriklerin dayanlmaz ikencesine uraynca, Hz.Ebu Bekir erkek klelerden Bi-lal'i, Amir b. Fuheyre'yi, kadnlardan ise Ununu Ubeys, Zu'n-Nre, Nehdiye ve Lubeyne'yi, bedellerini deyip satn ald ve derhal azat etti.[20]

Klelerin bedelleri eitliydi. 800 dirhem, 5 kiye (200 dirhem) gibi. Klelerin meslei, yave bir takm zellikleri, kle fiyatnn belirlenmesinde nemliydi.[21]

Kle alm-satm ilemi bazan bir belgeye yazlrd.[22]

Bala KlelikBakasndan ba yoluyla da kle edinilebilirdi.

Msr hkmdar Mukavks, davet mektubuna verdii cevabn yansra, Hz. Peygamber'eMbr adnda bir hadm aas ile kadn kleler hediye olarak gndermitir. Hediye gelen kle
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn22http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn22


5/11


6/11

birer tane dt. Bu srada kadnlara ok itiha ve arzu hissetmitik; bekrlk canmza taketmiti, (ocuk olup da sata mani olmasn diye) cins yaklamada azl yapmakistiyorduk..."[29] Esir kadnlarla cins birleme iin iddet beklenmesi Hayber'in fethindensonra emredilmitir. Hay-ber'in fethinden sonra mslmanlann ellerindeki erkek ve kadnklelerin saylar artmtr.

Kur'n (Nisa, 4/36), klelere iyi davramlmasn belirtmitir. Hadislerde de klelere iyidavranlrnas emrolunmutur. "Kendisi kle bir kza malik olup da onun ihtiyalarna harcamayapan -dier bir rivayette- Ona ilim reten ona ihsan edip gzelletiren,- sonra da onuhrriyete kavuturan ve onunla evlenen kimsenin iki ecri vardr."[30]

slm'da klelere yaplacak muamele Ma'rr b. Sveyd'in anlatt u hadisede akagrlmektedir: Rebeze'de Ebu Zerrin yanna uradk. zerinde izgili bir aba vard. Klesininzerinde de ayn abann bir ei vard. Biz Ebu Zerre;

" Ya Eb Zerr! Bu iki abay bir araya getirsen bir kat elbise olurdu." dedik. Bunun zerinEbu Zerr unlar syledi:

" Benimle din kardelerimden bir zat (Bill-i Habe) arasnda mnakaa gemiti. O zatnannesi (siyah renkli bir) yabanc idi. Ben de onu annesi sebebiyle yerdim de, beniPeygambere (s.a.v.) ikayet etmi. Derken Peygamber'e rastladm. (O beni grnce) "YaEba Zerr! Gerekten sen kendinde cahiliyyet bulunan bir kimsesin!" dedi. Ben:

"Ya Reslallah! Eer bir kimse bakalarna serse, onun anasna ve babasna slr"dedim. (Tekrar)

"Ya Eba Zerr! Gerekten sen kendinde cahiliyyet bulunan bir kimsesin! Onlar sizin dinkardelerinizdir. Allah onlar sizin elleriniz altna vermitir. Bu yzden onlara kendiyediinizden yedi-rin! Kendi giydiinizden giydirin! Onlara yapamayacaklar eyleriyklemeyin! ayet yklerseniz onlara yardm edin" [31] buyurdular.

Klelere hitap konusunda Reslullah (s.a.v.) yle buyurmutur: "Sizin herhangi biriniz(Klesine): Rabbini doyur, rabbine su iirt diye hitab etmesin. Yine sizin herhangi biriniz(klesine): Kulum, cariyem! demesin. Fakat;'Yiidim, kzm, olum! diye hitab etsin" [32]

Klelere iyi muamele edilmesi hususunda Raslullah (s.a.v.) dier bir hadis-i eriflerindeyle buyurmaktadr:

"Herhangi biriniz iin hizmetisi yemeini hazrlayp da getirdii zaman ki o hizmetiyemein scana, dumanna katlanmtr onu kendisi ile beraber oturtsun! ayet yemek azolursa eline ondan bir yudum yahut iki yudum koyuversin!" [33]

Mslman kleler de sahiplerine kar iyi hizmet etmekle mkelleftirler. "Kle efendisinedoru ve iyi i yapt ve Rabbanin ibadetini de gzel yerine getirdii zaman, bu kle iin ikiecir vardr."[34] hadisi bunu aka gstermektedir . Bu anlamda baka hadisler demevcuttur.

Su ileyen klelerin dvlmesi caizdir. Peygamber (s.a.v.): bir hadis-i eriflerinde: "Sizdenbiriniz (icab- halinde) dvd zaman yze vurmaktan saknsn"[35] buyurmutur. Hadisgrnte genel olarak, insanlarn dvlebileceini ifade etmekteyse de, Buhar bu hadisi"nsan kleyi dvdnde yzjne vurmaktan saknsn" bab (bal) altnda zikretmektedir.

Zina suunu ileyen cariyenin cezas hakknda Reslullah (s.a.v.) yle buyurmaktadr: "Bircariye zina ettii zaman onu kamlayn. Sonra yine zina ettiinde onu yine kamlayn.ncde yahut drdncde o cariyeyi kldan rlm bir ip bahasyla da olsa satnz," [36]Hadisin dier bir rivayetinde "denek cezas uygulayn" Duyurulmaktadr.,

Hz. Peygamber devrindeki klelerle ilgili bir uygulamay Muaviye b. Sveyd (r.a.)'in uszlerinden renmekteyiz: "Bir klemize tokat atarak katm. Sonra leden nce geldimve babamn arkasnda namaz kldm. Babam kleyi de, beni de ard: ve Ona misillemeyap!" dedi. Kle affetti. Sonra babam unu syledi: Biz Mukarrin oullarnn Reslullah(s.a.v.) devrinde bir hizmetimiz vard. Birimiz onu tokatlad. Bu Reslullah'm kulana'ermi de: "Onu azad edin!" buyurdular. (Kendisine) *Onlarn bundan baka hizmetisiyoktur" dfediler. "O halde onu hizmetlerinde kullansnlar; ama ona ihtiyalar kalmadzaman hemen kendisine yol versinler!"[37] buyurdular.

Eb Mes'ud el-Bedr el-Ensr kleyi dvme konusunda bandan geen bir hadiseyi uszlerle anlatmaktadr: "Bir klemi krbala dvyordum. O srada arkamdan bir ses iittim:"Bilmi ol ey Eb Mes'ud!" diyordu. Ben fke ile bu sesi anlayamadm. Bana yaklanca bir debaktm ki Reslullah'm. Bana: "Bilmi ol, ey Eb Mes'ud! Bilmi ol, ey Eb Mes'ud!" diyor...
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn37http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn37


7/11

Hemen elimden krbac braktm. Bunun zerine: "Bilmi ol ey Eb Mes'ud! Allah senin bukle zerine olan kudretinden daha muktedirdir!" buyurdu. Ben de: "Bundan sonra asl.birkle dvmem" dedim. Hadisin dier rivayetinde anlatldna gre, Ebu Mes'ud dvdkleyi Allah rzas iin azat etmi, Raslullah (s.a.v.) da "te imdi oldu. Eer bunuyapmasaydn, senin yzn mutlaka ate alard." buyurmutur.

Kadn kle (cariye=odalk), bir nikh akdi olmakszn efendisinin emir ve hizmetine" baldr.Efeadi, cariyesinin .ahs zerinde bir mlkiyet hakkna da safriptirJEfendi, cariyesinisatabilir; baka biriyle nikh akdi yapmak isterse cariyesine izin verebilir, Kur'n salih kleve cariyelerin evlendirilmesini tavsiye eder, bu -durumda efendi evlenen cariyesiyle artkyatamaz.

Hz. Peygamber (s.a.v.), Kur'n'm izniyle (Ahzb, 33/50,52) birka kadn kleye (cariye)sahip olmutur.

Reyhne, Medineli bir yahudi kabilesi olan Krayza'ya mensuptur. Hicr 5. ylda bu kabileyleyaplan sava sonunda,.Hz. Peygamberin hissesine ganimet olarak dmt. Bir mddettereddt geirdikten sonra mslman olmutu. Bunun zerine Raslullah ona nikhteklifinde bulunmu ve bylece hrriyetine kavuacam ifade etmiti. Ancak Reyhne, ucevab vermiti: "Beni nikhlamaktansa cariyen olarak muhafaza et. Ben bir cariye olarakkalmak isterim. Zira hr mslman kadnlar gibi bama rt ve yzme pee takmakistemiyorum." Hz. Peygamber, onun teklifini kabul etmi ve bylece o, eski evinde oturmaya

devam etmi ve hatta bizzat Medine ehri iine bile yerlememiti.[38]Mriye, Msrl olup hristiyand. Kopt, Iran veya Grek asll oluu belli deildir. Msrhkmdar Mukavks (George, Gregoir) tarafndan h. 7 / M. 628 ylda Hz. Peygamber'ehediye edilmitir. Mriye mslman oldu. Kaynaklar, bu srada bir nikh teklifinin olupolmadndan bahsetmezler, Hz. Peygamber'in Mriye'den brahim adndaki kk yata lenolu domutur. Bylece Mriye daha sonra Raslullah vefat edince hr olmutur.[39]

Cariyelerin eitimiyle ilgili olarak Hz. Peygamber (s.a.v.) yle buyurmutur: "Kimin bircariyesi varsa ona bir tahsil, fakat iyi bir tahsil versin. Onun hr bir kadn olarakevlenebilmesi iin azat etsin. Byle yapan Allah tarafndan iki katiyle ecir grecektir.[40]

nc Blm

KLELN SONA ERMESslm, Tevrc gibi klelik kurumunu tanmt. Ancak, Tevrat'ta klelerin azat edilmesihakknda bir tek kelime, sylenmezken, slm yle hukuk ve din tedbirler almtr ki bunlarsayesinde klelik fiilen ilga edilmi olmaktadr. Btn dnyada kleliin yaygn olduu birada, harplerde esir alman mslmanlarm dman tarafndan kleletirildii bir devir detek yanl bir tasarrufla klelii kaldrdm demenin pratik bir deeri olamaz. Hz. Peygamberbu konuda iki kaideyi koydu:

slm ordugahna veya lkesine sman klenin hrleme-si,

Efendisinden ocuk sahibi olan cariyenin, daha nce azat edilmemise, onun lmylehrlemesi[41]

Azat (Itk) YollarSadaka Olarak Azad

slmiyet'teki, sadece Allah'n rzas, hibir madd ve hiss menfaat gzetmeden, sadecemanev derecenin ykselmesi iin, bir fazilet olarak kle azat etme uygulamasnn, mrikAraplar-daki uygulamann devam olduu sylenebilir. Bu tabi bir olaydr. slmiyet gerekcahiliyet, gerekse hristiyanlk ve yahudiliin kt veya bozulmu olan gelenek ve dininanlarm dzeltmi, hakknda bilgi olmayan konularda da yeni prensipler getirmitir.Unutulmamaldr ki btn hak dinlerin kaynaklar ilahidir.

Kur'n'da kle azat etmenin en iyi sadaka olduu belirtilir.[42] yiliin bir yolu olarak da kleazad[43] saylr.

Temim kabilesine yaplan asker sefer srasnda Hz. Aye Raslullah'a "Bir Arabi kleliktenazat etmeyi adamtm. deyince, Hz. Peygamber ona "ite Temimiler! Yaknda gelecekler;istediin herhangi birini azat edebilirsin. Nitekim. Hz. Aye, savata ele geirilenlerMedine'ye gelince, bu azat iini gerekletirmitir.[44]

Raslullah (s.a.v.), sahip olduu btn erkek kleleri azat etmitir. Ayrca o, cariye olarak
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn38http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn39http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn40http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn41http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn42http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn43http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn44http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn38http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn39http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn40http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn41http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn42http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn43http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn44


8/11

emri altna almad, kendi hissesine den btn kadn kleleri azat edmitir.[45]

bn Sa'd'n belirttiine gre, Hz. Peygamber, Ramazan ay esnasnda elinde ne kadar esirvarsa, bir sadaka ve iyilik olmak zere, hepsine hrriyetlerini iade ederdi.[46]

Hz.^Peygamber "kim kendisine nikh dmeyen bir yaknna malik olursa, o yaknazatlanm olur." buyurmutur.[47]

Hz. Peygamber, gne ve ay tutulmalar srasnda kle azat edilmesini tavsiye etmitir.[48]

B-Keffaret in AzatBir klenin, bir gnah veya suun balanmas iin keffaret olarak azadedilmesi halde grlr:

Yeminden caymann bir keffareti, Maide, 5/89 ayetinde be-lirtildii gibi, kle azat etmektir.

Mcadele, 58/3 yetlerinde cahiliye devrinin kt bir deti olanzhar nlenmektedir. Zhar, kocann, karsn, anasnn mahrembir yerine.benzetmesidir, boanma sebebidir. Zhar ile boanpda sonradan szlerini geri alarak kan-koca, olanlarn cins m-nasebetten nce bir kle azat etmeleri gerekir.

Nisa 4/92 yetine gre,tedbirsizlik veya dikkatsizlik (hata)sonucu bir m'mini ldren baka bir m'mi, lnn velileri ba-lamad takdirde, bir kle azat etmeli ve diyet demelidir.

Hz. Peygamber, Zimb adnda birinin klesine ikence yapp, zekerini ve burnunukesmesinden dolay klesini azat ettirmitir.[49]

lme Bal Azat (Tedbr)Efendi, lmnden sonra yrrlk kazanmak zere klesini azat edebilir. Buna, tedbr,kleye mudebber denir. Mudebber kle satlabilir, nitekim Hz. Peygamber'in byle bir kleyisatt rivayet edilir.[50]

Ayrca, efendisinden ocuk sahibi olan cariye de efendisinin lmnden sonra hr olur. Budurumdaki cariyeye Umumul-ve-led denir. Ensr'dan biri tedbir yoluyla klesini azat etmiti.Hz.Peygamber, bu adam muhta duruma dnce, satn yapm ve Nuaym b. Abdillahtarafndan alnmt.[51]

Hz. Peygamberin Mriye ile kurduu cariye hayata, dier btn cariyeler iin bir nimetoluturmutur. Zira Raslullah'n u beyan, bir hukuk kural olmutur: "ayet bir cariyeninefendisinden bir ocuu dnyaya gelecek olursa, bu efendi onu daha nce azat etmemi olsabile, onun lmyle o kadn kendiliinden azatl (hr) olur."[52] Bir emsal brakmak iin,Raslullah'm, bylesine bir hayat da yaamas gerekmiti. Mriye, efendisinden bir ocukdnyaya getirmesi dolaysyla, Raslullah'm vefat zerine, kendiliinden hr bir hanmolmutur.[53]

Hrriyet Bedelini deyerek Azat (Mktebe)

Kur'n'da (Nur, 24/33), bir kle iin kendi azat bedelini efendisine deyip kendi kendisiniazat edebilmesi kaideletirilmitir. Bu durumdaki kleye mkteb denir. Bylece, gerekliparay elde edinceye kadar, kle kendi hesabna alr ve bu alma devresinde artkefendisine hizmet etmez.

Mkteb klelere, zekt deyerek yardmda bulunulmutur.

Medine'de bulunan Selman- Faris, uzun bir takn maceralardan sonra, islm ncesi devirdebaz Arap kabilelerine esir dm ve sonunda Medine'de yahudilere kle olarak satlmt. H.4. yla doru, Hz. Muhammed'in huzuruna kt mslman olduunu bildirdi ve kendisindenazat edilmesini rica etti. Selmann yahudi efendisi, sadece bir miktar altn para deil, aynzamanda, onun diktii hurma aalarndan olmas artyla bir miktar da hurma karlndaazat edilmesine rza gsterdi. Selmann bu cretinin denebilmesi iin, Benu Suleymkabilesinin altn madenlerinden gelen zekat vergisi kullanlm ve bir yl gemeden tazehurma fidanlara artedilen yeterli lde meyveyi vermiti. Selman hrriyetini kazandktansonra, Hz. Peygamber'in en yakn arkadalar arama girmiti.[54]

islm, mkatebe yoluyla islm hrriyetlerine kavumay arzu eden klelerin tamamnahrriyet yolunu amtr. Bylelikle onlar, kendilerine uygun bir zamanda hrriyetlerine
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn45http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn46http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn47http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn48http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn49http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn50http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn51http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn52http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn53http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn54http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn45http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn46http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn47http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn48http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn49http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn50http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn51http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn52http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn53http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn54


9/11

kavuabilmek iin pasif olarak efendilerinin iyi niyetlerini veya muttakili-ini bekleme gereiduymayacaklardr. [55]

Satn Alarak AzatAzat olma yollarnn birisi de, satn alarak azat etmektir.

Hz. Peygamber, Ben Mustalk sava ganimetlerinin bl-lmesinden sonra, Malup denkabile bakannn kzn, deerini demek suretiyle satn alm, onu azat edip nikahlamtr.

[56]Habe necaisinin tahtta veliahdlik hakkna sahip oullarndan kle statsnde olan biri, Hz.Ali ile kardelik ba kurmu, Hz. Ali'de Mekke'de iken onu satn alp azat etmitir.[57]

Ortakln zalesiyle AzatHz. Peygamber, kledeki hissesini azat edenin, teki ortaklarnn paylarm .demeyeyetecek mal gce sahipse, onlara bu paylarn deyip klenin azat edileceini, mal yoksakendi hissesin-deki azadn geerli olduunu belirtmitir.[58]

Hz. Peygamber, bir adamn lm srasnda alt klesini azat etmesini, aralarnda kuraekerek ikisi iin geerli klmtr.[59]

slm lkesine Snp Mslman Olmayla AzatHz. Peygamberin kalbinde, klelerin hrriyete kavumalar o kadar nemli bir yer tutard ki,kleler, efendilerinden kaar ve mslman olur, islm toprana gelirlerse, derhal hrolacaklarn ilan etti. Hayber sava srasnda Hayberli bir yahudi kle olan Esved, obanlkettii efendisinin koyun ve kei srsyle islm' kabul etmeye gelmiti.[60] Taif te "souksava" taktii olarak yaplan bu ilan sonucunda 80 kadar kle bu davete kulak vermitir.Bunlar ehrin iinde bir atma karmak istemilerse de, Raslullah saylarnn azlmgznne alarak onlara engel olmu ve sadece mslman ordusunun saflarna katlmaklayetinmelerini tenbihlemiti.[61]

II. Hrriyete Kavumann Sonular (Vel Hakk)Azat edilen kle, Mevl adm alr, Mevl'nn, eski efendisiyle veya miraslaryla hukukiilikileri devam eder. Buna Vel Hakk denir. Vel hakk, kleyi azat edenindir.

Berire adl kleyi satn alp azat etmek isteyen Hz. Aie'den efendileri vel hakknnkendilerinde kalmasn isteyince, Hz. Peygamber "Vel hakk, azat edenindir." buyurarakbunu engellemitir.[62]

Ayrca, vel hakknn satn ve balanmasn da[63] yasaklamtr.

Miras brakmadan len azatl klenin eski efendisi, bu klenin brakt mallar tevars ettiigibi, bu eski efendi de ayet geride hibir miras brakmadan lecek olsa, o azatl kle eskiefendisinin brakt malna miras olurdu.

Hz. Peygamber, Medine'de baz ileri gelenler ile azatl kleleri karde yapmtr. Bylece,Bilal b. Rebah' Halid b. Ruveyha el-Has'am ile, azatl klesi Zeyd'i Ebu Bekir ile kardeyaparak birbirine balad.

Belazur'nin belirttiine gre, Hz. Peygamber, Medine'den asker seferler maksadyla 25 defakm ve her defasnda kendi yerine, yokluu sresince ehirde bir halife (naib=vekil) brak-mt. Bu vekiller, daima ayn kiiler olmamtr. Bunlar arasnda henz azad edilmi klelerde vardr.[64]

Efendisinden ocuk sahibi olan cariyeyej Ummu'l-Veled (ocuk anas) denir. Bunun hukukmanas, efendisinin bundan sonra o cariyesini satamamas, ne ekilde olursa olsun, onu herhangi birerkee hediye vs. bir ekilde artk verememesi ve hatta efendisi onu hayattaykenazat etmemise, lmyle o cariyenin kendiliinden hrriyete kavuacadr. Bununla birlikteHz. Peygamber devrinde Ummul-Veled'lerin satld da rivayet edilir.[65]

SONUCemiyete mal olmu; kklemi bir kurumun, bir-iki maddeyle kaldrlmas mmkn deildir.Kanunun emri ne derece sert yaptrmlara balanrsa balansn, toplumun ortak tepkisibaskn geldi mi, hukukun acziyle karlalr. Mevzii de olsa, hukukun uygulanamamas,Kamu vicdamndaki hukuka, kanuna sayg hissini kaldrr, Kur'n'n klelii reddetmemesininen nemli sebebi budur. Kur'n klelii kaldrsayd, bir takm phelere dlecek, bu da
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn55http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn56http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn57http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn58http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn59http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn60http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn61http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn62http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn63http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn64http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn65http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn55http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn56http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn57http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn58http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn59http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn60http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn61http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn62http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn63http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn64http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn65


10/11

slm'a olan iman ve saygy sarsabilecekti.

Klelik kurumunun Kur'n'daki dzenleni tarz uhrev, manev deerlerle dnyev deerlerindeiimi sistemine oturtulmutur. Hrriyeti salamak iin keffaret, sadaka imknlar ta-nnm ve kleye ayrca hrriyetini satn alma yolu almtr.

Kanuna kar saygnn bir dier yolu da, kanunu koyanlarn ve uygulayanlarn herkestennce ona uymasdr. Hz. Peygamber bu yolda da mmetine en gzel rnek olmutur.

islm bir taraftan kleye trl haklar ve imkanlar tanrken, te yandan da her vesileyle

azab tavsiye ve tevik etmitir. Burada onun gayesi, mevcudu tanzim ve tavsiyedir.islm'n bir hukuk ve din sistemi olarak, klelik karsndaki tutumu yleceformllendirilebilir:"Klelik yolu alabildiine dar, hrriyet yolu alabildiine genitir; insanlaarmaan edilen klelik deil, azat ve hrriyettir; islm kleliin kurucusu deil,kaldncsdr." [66]

BBLYOGRAFYABelazur, Ensabu'l-Eraf, I, yay. Muhammed Hamidullah, Kahi-rel959

Buhar, Muhammed b. smail, Sahih-i Buhar ve Tercmesi, ev. Mehmet Sofuolu, stanbul,1987.

Davudolu, Ahmed, Sahih-i Mslim Tercme ve erhi, stanbul 1973.

Hamidullah, Muhammed, slm Peygamberi, ev. Salih Tu, stanbul 1990.

Hamidullah M., slm'da Devlet idaresi, ev. Kemal Kuu, istanbul 1963.

Hamidullah, M., Raslullah Muhammed, ev. Salih Tu, stanbul 1973.

tbn Hiam, Sret, ev. Hasan Ege, stanbul, 1985. [67]

[1] Buhar, lim, 39; Mslim, Vasiyet, 22.[2] Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/491-492.[3] Muhammed Hamidullah -M. Akif Aydn. "Kle", TDV slm Ansiklopedisi, rnek Fasikl, stanbul 1986.[4] slm'da evltlk messesesi "Onlar babalarnn isimleriyle annz" aye-tiyle kaldrlmtr.[5] Ahmed Davudolu, Sahih-i Mslim Tercme ve erhi, stanbul 12973, c.l s. 459.[6] Sahih-i Buhar ve Tercmesi, trc. Mehmet Sofuolu, stanbul 1987, c. 8, s. 3813.[7] bn Hiam, Slret, c. 3, s. 92 Hasan Ege, stanbul 1985.[8] Mustafa Fayda, "Abdullah b. Cd'an." TDV. slm Ansiklopedisi, c.l, s.93.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/493-494.[9] Muhammed, 47/4.[10] Ahzab, 33/50,52.[11] Muhammed Hamidullah, slm Peygamberi, c.2, s.691-692.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/495.[12] Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/495.[13] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.391.[14] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.472.[15] Buhar, Itk, 49, no: 24, 25; Hamidullah, a.g.e., c.I, s.243, 458-459, 2, s.684 (bn Sa'd'a gre, esirlerin tamamn veya krk kadarnCuveyriyye'nin meh-ri olarak serbest brakt).[16] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 502.

[17] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.494.[18] Buhar, 49, no: 23; Hamidullah, a.g.e., c.I, S..494-495, c.2, s. 893-894.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/495-497.[19] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.67.[20] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.95.[21] Buhar, 50/1, 89/5; Hamidullah, a.g.e., c.2, s.990.[22] Hamidullah, a.g.e., c.2, .711.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/497-498.[23] Hamidullah, a.g.e., c.I, s.316.[24] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 604-607. Ancak yahudi kaynaklar bunu reddetmektedirler. (Hamidullah, a.g.e., c.I, s.607).Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/498.[25] Hamidullah, a.g.e. c.I, s. 95.[26] Hamidulah, a.g.e., c.I, s.lll.[27] Buhar, c.8, s. 3660 (M. Sofuolu tercmesi).[28] Ibn Hiam a.g.e., c.I, s.344.

[29] Buhar, c.5, s.2345 (M. Sofuolu tercmesi).[30] Buhar, c.5, s.2347 (Itk, 49, no: 27, 30).[31] A. Davudolu, Mslim, erhi, K. Eymn, c.8, s.261.[32] Buhar, c.5, s.2348.[33] A. Davudolu, Mslim erhi, K. Eymn, c.8, s. 265. a.[34] Buhar, c.5, s.2349.
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn66http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn67http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref22http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref28http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref34http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn66http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftn67http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref1http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref2http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref3http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref4http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref5http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref6http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref7http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref8http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref9http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref10http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref11http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref12http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref13http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref14http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref15http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref16http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref17http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref18http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref19http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref20http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref21http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref22http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref23http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref24http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref25http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref26http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref27http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref28http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref29http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref30http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref31http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref32http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref33http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref34


11/11

[35] Buhar, c.5, s. 2355.[36] Buhar, c.5, s.2353.[37] A. Davudolu, Mslim erhi, K. Eyman, c.8, s. 254.[38] Belazur, Ensab, I, no: 920; Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 690. Belazur'de yer alan baka bir nakle gre, Raslullah onu azat etmi ve ardndannikahlamtr.[39] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.691.[40] Buhar, Itk, 49, no:30.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/499-504.[41] M. Hamidullah, Raslullah Muhammed, s. 254.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/505.

[42] Beled, 90/11-13.[43] Bakara, 2/177.[44] Hamidullah, slm Peygamberi, el, s.392.[45] Belazur, Ensb, I, no: 984; Hamidullah, a.g.e., c.I, s.66-67, 277, c.2, s. 694.[46] Hamidullah, a.g.e., c.2, s. 693.[47] Ebu Davud, Itk, 23/7; no:3949.[48] Buhar, Itk, 49, no:3,4.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/505-506.[49] Ebu Davud, Diyat, 33/7, no: 4519.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/506-507.[50] Buhar, Itk, 49/9 (no: 2534).[51] Buhar, Itk, 49, no:i8.[52] Beyhak, es-Sunenu'l-Kubr, c.10, s. 342-343; Ahmed b. Hanbel Msned, 1/317; bn Mace, Itky 19/2, no: 2515.[53] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.691.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/507.[54] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 414.[55] Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/507-508.[56] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 243.[57] Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 303 (Sheyl, 1/216'dan).Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/508.[58] Buhar, Itk, 49, no:7; Mslim,/A, 20, no:l; Malik, Muvatta, Uk, 38/1.[59] Mslim, Eyman, 27/12, no: 56, Malik, Itk, 38/3.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/508-509.[60] Hamidullah, slm'da Devlet daresi, s.160.[61] Belazur, Ensab, I, no: 989; Hamidullah, a.g.e., c.I, s. 493.Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/509.[62] Buhar, Feraid, 85 (no: 6571, 7654).[63] Buhar, Itk, 49, no: 19.[64] Hamidullah, a.g.e., c.2, s.1113.

[65] Abdurrezzak, Musannef, 7/288 no: 13210; bn Mace, Itk, 19/2, no: 2517; Ebu Davud, Itk, 23/8, no: 3954. Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/509-510.[66] Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/511.[67] Do.Dr.Vecdi Akyz-Dr.Nihat Engin, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/512.
http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref37http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref38http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref39http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref40http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref41http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref42http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref43http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref44http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref45http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref46http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref47http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref48http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref49http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref50http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref51http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref52http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref53http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref54http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref55http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref56http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref57http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref58http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref59http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref60http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref61http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref62http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref63http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref64http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref65http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref66http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref67http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref35http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref36http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref37http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref38http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref39http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref40http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref41http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref42http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref43http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref44http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref45http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref46http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref47http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref48http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref49http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref50http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref51http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref52http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref53http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref54http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref55http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref56http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref57http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref58http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref59http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref60http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref61http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref62http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref63http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref64http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref65http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref66http://www.darulkitap.com/oku/tarih/v2/rasulullah/asrisaadetteislam/index_web/10.htm#_ftnref67

asr-i saadette-10-kÖlelİk ve carİyelİk-doç.dr.vecdi akyüz-dr.nihat engin

Documents