Mineral – unsur atau sebatian kimia yang terdapat secara semula jadi di dalam kerak Bumi.

Contoh mineral – emas, perak, batu kapur dan bijih timah.

Mineral wujud dalam bentuk unsur atau sebatian.Mineral yang wujud dalam bentuk unsur adalah

tidak aktif – bebas di dalam kerak Bumi tanpa bergabung dengan unsur lain.

Mineral dalam bentuk sebatian terdiri daripada gabungan beberapa jenis unsur yang berlainan.

Mineral semulajadi

Jenis bijih Kandungan mineral

Unsur-unsur dalam mineral

Bauksit Bijih aluminium

Aluminium oksida

Aluminium dan oksigen

Kasiterit Bijih timah Timah oksida Timah dan oksigen

Hematit Bijih besi Besi oksida Besi dan oksigen

Magnetit Bijih magnesium

Magnesium karbonat

Magnesium, karbon dan oksigen

Malakit Bijih kuprum Kuprum karbonat

Kuprum, karbon dan oksigen

Pirit besi Bijih besi Besi sulfida Besi dan sulfur

Galena Bijih plumbum

Plumbum sulfida Plumbum dan sulfur

Kalkosit Bijih kuprum Kuprum sulfida Kuprum dan sulfur

Batu kapur/marm

ar

- Kalsium karbonat

Kalsium, karbon dan oksigen

Tanih liat - Aluminium silikat

Aluminium, silikon dan oksigen

Mika - Kalium aluminium silikat

Kalium, aluminium, silikon dan oksigen

BAUKSIT(BAUXITE)

KASITERIT(CASSITERIT

E)

MAGNETIT(MAGNETITE

)

HEMATIT(HEMATITE)

MALAKIT(MALACHITE

)

PIRIT BESI(IRON

PYRITE)

GALENA(GALENA)

KALKOSIT(CHALCOCIT

E)

BATU KAPUR(LIMESTONE

)

MARMAR(MARBLE)

TANIH LIAT(CLAY)

MIKA(MICA)

Sifat mineral dibahagi kepada:Sifat kimia – warna, kekerasan, kekilauan, dan

bentuk hablurSifat fizik – ketelarutannya dalam air, tindak

balas secara kimia, dan tindakan haba ke atasnya. Mineral mempunyai warna yang berlainanKekerasan mineral merujuk kepada ketahanan

terhadap hakisan atau goresan.Mineral yang keras dapat menggores mineral

yang kurang keras.Amnya, semua oksida, sulfida dan karbonat logam

adalah mineral yang keras.

Mineral semula jadi Warna

Hematit Perang

Malakit Hijau

Bauksit Putih

Kasiterit Hitam

Galena Kelabu

Pirit Besi Hitam

Batu Kapur Putih

Warna mineral

Kebanyakan mineral adalah tidak larut dalam air.

Mineral seperti oksida logam dan silikat biasanya tidak terurai oleh haba.

Sesetengah mineral seperti karbonat dan sulfida logam mudah diuraikan dengan cara pemanasan.

Tindakan haba dapat menguraikan sebatian itu kepada unsurnya atau sebatian lain.

1) Tindakan haba ke atas karbonat logama) Haba dapat menguraikan karbonat logam

kepada oksida logam dan membebaskan karbon dioksida.

b) Sebagai contohnya,

c) Gas karbon dioksida yang terbebas dapat diuji dengan menggunakan air kapur. Air kapur akan menjadi keruh jika terdapatnya gas karbon dioksida.

Karbonat logam Oksida logam + Karbon dioksida

dipanaskan

Zink karbonat Zink oksida + Karbon dioksida

dipanaskan

2) Tindakan haba ke atas sulfida logama) Hampir semua sulfida logam terurai apabila

dipanaskan untuk membebaskan gas sulfur dioksida dan membentuk oksida logam:

b) Sebagai contohnya,

c) Gas sulfur dioksida ialah gas berasid dapat diuji dengan:

i. Larutan kalium manganat (VII) berasid. Gas ini melunturkan warna ungu larutan ini

ii. Larutan kalium dikromat (VI) berasid. Gas ini menukarkan warna jingga larutan ke hijau.

Sulfida logam + oksigen Oksida logam + Sulfur dioksida

dipanaskan

Magnesium sulfida + oksigen Magnesium oksida+ Sulfur dioksida

dipanaskan

Logam adalah unsur yang mempunyai permukaan yang berkilau, mulur dan boleh ditempa.

Periuk, kuali, sudu, pisau dan sebagainya diperbuat daripada logam.

Contoh logam termasuk zink, magnesium, natrium, besi, kuprum, plumbum, emas dan perak.

Bukan logam adalah unsur yang mempunyai permukaan yang pudar dan rapuh.

Contoh-contoh bukan logam termasuk grafit (karbon), sulfur, oksigen dan klorin.

Kebanyakan logam bertindak balas dengan oksigen untuk membentuk oksida logam.

Logam yang berlainan bertindak balas dengan oksigen mengikut kereaktifan yang berbeza.

Logam seperti natrium dan kalium sangat aktif dan mudah berpadu dengan oksigen walaupun terdedah kepada udara sahaja.

Logam seperti emas dan perak bertindak sangat perlahan dengan oksigen.

Logam + oksigen Oksida logam

Magnesium + oksigen Magnesium oksida

Logam Pemerhatian semasa tindak balas logam

dengan oksigen

Keraktifan tindak

balas

Persamaan tindak balas

Magnesium Terbakar dengan api putih

berkilauan

Sangat cergas

Magnesium + Oksigen Magnesium oksida

Aluminium Terbakar dengan nyalaan yang

terang

Sangat cergas

Aluminium + Oksigen Aluminium Oksida

Zink Nyalaan terang merebak secara

perlahan

Cergas Zink + Oksigen Zink Oksida

Besi Baraan merebak secara perlahan

Cergas Besi + Oksigen Besi Oksida

Plumbum Baraan panas merah

Kurang cergas

Plumbum + Oksigen Plumbum Oksida

Kuprum Baraan malap Kurang cergas

Kuprum + Oksigen Kuprum Oksida

Kebanyakan logam bertindak balas dengan sulfur untuk membentuk sulfida logam.

Contoh:

Seperti tindak balas antara logam dengan oksigen, logam yang berlainan bertindak balas dengan sulfur mengikut kereaktifan yang berbeza.

Logam + sulfur Sulfida logam

Besi + sulfur Besi sulfida

Zink + sulfur Zink sulfida

Silikon – unsur bukan logam yang kedua banyak ditemui dalam kerak Bumi.

Silikon tidak ditemui sebagai unsur bebas dalam semula jadi.

Silikon biasanya berpadu dengan unsur lain seperti logam dan oksigen untuk membentuk sebatian silikon.

Silika dan silikat merupakan sebatian silikon.

Silika juga dikenali sebagai silikon dioksida.

Silika terdiri daripada gabungan unsur silikon dan oksigen mengikut persamaan yang berikut:

Contoh silika ialah pasir, kuarza dan batu api.

Silikon + Oksigen Silikon dioksida

(Silika)

Silikat – Sebatian silikon yang mengandungi unsur silikon, logam dan oksigen

Silikat terbentuk apabila silikon bergabung dengan oksigen dan logam

Contoh silikat termasuklah tanih liat, mika, feldspar dan asbestos. Kebanyakan batu perhiasan sperti jed, rubi dan topaz adalah silikat.

Silikon + Oksigen + Logam Silikat

Sebatian silikon

Silika Silikat

Silikon, oksigenSilikon, oksigen,

logam

Pasir, kuarza, batu api

Tanah liat, mika, feldspar, asbestos

• Tidak larut dalam air• Tidak bertindak balas dengan

asid• Tidak terurai oleh haba

Terdiri daripada

Terdiri daripada

Contoh Contoh

Sifat Sifat

Kegunaan silika dalam kehidupan harian

Pasir digunakan membuat bata, mortar, simen, konkrit dan barangan kaca

seperti kelalang dan cermin.

Batu api digunakan untuk menyalakan pemetik api dan

dapur gas.

Kuarza dicampurkan di dalam simen untuk membuat konkrit

Kegunaan silikat dalam kehidupan harian

Asbestos digunakan sebagai penebat haba dalam bentuk kepingan. Asbestos

juga digunakan untuk membuat pakaian ahli bomba.

Topaz, rubi, nilam, zamrud dan jed digunakan sebagai batu

perhiasan.

Mika digunakan sebagai penebat elektrik di dalam alat elektrik.

Tanih liat (aluminium silikat) digunakan untuk membuat barangan seramik

seperti pasu bunga, tembikar, pinggan mangkuk, periuk dan jubin

Air kaca (natrium silikat) digunakan untuk mengawet telur, membuat pengilap perabot

dan lantai, dan membuat gel silika untuk menyerap wap air.

Silikon tulen – digunakan membuat cip elektronik. Cip elektronik kadangkala disebut cip silikon.

Cip elektronik – digunakan dalam alat elektronik seperti komputer, kalkulator dan jam digital.

Gentian yang dibuat daripada sebatian silikon disebut gentian optik. Gentian optik digunakan untuk:a) Menggantikan wayar kuprum bagi

menghantar maklumat seperti data bunyi, video dan lain-lain pada kelajuan cahaya.

b) Memerhatikan organ-organ dalam seperti perut tanpa pembedahan pada pesakit dalam bidang perubatan.

Sebatian kalsium karbonat terbentuk daripada gabungan unsur kalsium, karbon dan oksigen.

Kalsium karbonat wujud dalam pelbagai jenis batuan semulajadi seperti marmar, kalsit dan batu kapur.

Batu karang, kulit telur, kulit kerang, cengkerang siput, tulang haiwan dan gigi manusia semuanya kalsium karbonat.

Kalsium karbonat adalah pepejal putih yang keras.

Sebatian kalsium karbonat tidak larut dalam air.

Sebatian kalsium karbonat bertindak balas dengan asid menghasilkan garam, air dan membebaskan karbon dioksida.

Jenis garam yang terhasil bergantung pada jenis asid yang digunakan.

Gas karbon dioksida yang terbebas dapat diuji dengan menggunakan air kapur.

Kalsium karbonat + asid cair garam kalsium + karbon dioksida + air

Kalsium karbonat + asid sulfurik cair kalsium sulfat + karbon dioksida + air

Contoh:

Kalsium karbonat + asid hidroklorik kalsium klorida+ karbon dioksida + air

Kalsium karbonat + asid nitrik kalsium nitrat + karbon dioksida + air

Kalsium karbonat (batu kapur atau marmar) terurai menghasilkan kalsium oksida (kapur tohor) dan membebaskan karbon dioksida apabila dipanaskan dengan kuat.

Karbon dioksida yang dibebaskan mengeruhkan air kapur.

Kalsium karbonat (batu kapur) kalsium oksida + karbon dioksida

(kapur tohor)

dipanaskan

1) Apabila dipanaskan dengan kuat, kalsium karbonat (batu kapur atau marmar) terurai untuk membentuk kalsium oksida (kapur tohor) dan membebaskan karbon dioksida.

2) Serbuk putih kapur tohor terbentuk di lapisan luar batu kapur.

Kalsium karbonat (batu kapur) kalsium oksida + karbon dioksida

(kapur tohor)

dipanaskan

3) Apabila beberapa titik air dititiskan ke atas kalsium oksida (kapur tohor) dalam keadaan panas, bunyi desiran kedengaran. Banyak haba terbebas.

4) Pepejal yang terbentuk ialah kalsium hidroksida (kapur mati)

5) Kalsium oksida (kapur tohor) berpadu dengan air untuk membentuk pepejal kalsium hidroksida (kapur mati)

Kalsium oksida (kapur tohor) + air pepejal kalsium hidroksida (kapur mati)

6) Jika sedikit air ditambahkan, pepejal kalsium hidroksida akan larut sedikit dalam air untuk menghasilkan larutan kalsium hidroksida yang disebut air kapur.

7) Hasil yang terbentuk ialah air kapur kerana larutan ini:

Bersifat alkali yang menunjukkan pH lebih daripada 7

Digunakan untuk mengesahkan kehadiran gas karbon dioksida.

Pepejal kalsium hidroksida (kapur mati) + air larutan kalsium hidroksida

(air kapur)

8) Pembentukan kalsium oksida dan kalsium hidroksida diringkaskan seperti yang berikut:

Kalsium karbonat(batu

kapur/marmar)

Kalsium oksida

(kapur tohor)

Pepejal kalsium hidroksida

(kapur mati)

Larutan kalsium hidroksida(air kapur)

dipanaskan

Tambah sedikit air

Larut dalam air

1) Batu kapur digunakan untuk:

• Membuat kapur tohor

• Membuat kaca• Menbuat simen

apabila dicampurkan

dengan tanah liat dan air

• Menyingkirkan bendasing dalam

proses pengekstrakan bijih

logam2) Marmar digunakan

untuk membuat sebahagian

daripada bangunan seperti lantai.

Kapur tohor digunakan untuk:• Mengeringkan gas

ammonia dan alkohol

• Membuat kapur mati

• Membuat air kapur

1) Kegunaan kapur mati termasuk:

a) Meneutralkan keasidan tanah

b) Dimakan dengan daun sirih

c) Menjadikan tanah liat lebih telap

d) Mengurangkan keasidan air di takungan air

e) Mengumpalkan zarah-zarah

f) Membuat kapur pengecat

g) Membuat plaster

Kegunaan Kalsium karbonat

Kegunaan Kalsium oksida

Kegunaan Kalsium hidroksida

Sumber bahan api semula jadi yang terdapat di kerak Bumi termasuk:

a)Petroleumb)Gas aslic)Arang Batud)Kayu KayanPetroleum dan gas asli adalah sebatian

hidrokarbon kerana kedua-duanya terdiri daripada campuran sebatian yang hanya dibina daripada unsur hidrogen dan karbon sahaja.

Sejenis cecair hitam yang likat

Terbentuk daripada pereputan haiwan dan tumbuhan laut mati

yang terenap dalam laut berjuta-juta tahun dahuluEnapan organisma ini akan

bertukar menjadi petroleum apabila dikenakan suhu dan tekanan yang tinggi untuk

tempoh yang panjang

Petroleum dalam kerak bumi biasanya terperangkap antara dua lapisan batuan tak telap dan diperoleh bersama-sama

gas asli.Pelbagai sebatian hidrokarbon

ini dapat diasingkan secara penyulingan berperingkat.

Hal ini kerana semua jenis hidrokarbon yang berlainan

mempunyai takat didih yang berbeza.

Semakin tinggi takat didih suatu pecahan petroleum:

a)Semakin gelap warnanyab)Semakin tinggi kelikatannya

c)Semakin sukar untuk membakard)Semakin banyak jelaga nyalaan

yang terhasilSemua pecahan petroleum

adalah tidak larut dalam air

Suhu penyulingan Hasil penyulingan

Di bawah 25 ˚C Gas petroleum (gas bahan api)

40 – 75 ˚C Petrol

75 – 150 ˚C Nafta

150 – 230 ˚C Kerosin

230 – 250 ˚C Diesel

250 – 300 ˚C Minyak pelincir

300 – 350 ˚C Minyak bahan api

Lebih daripada 350 ˚C Bitumen (sisa)

Suhu dan hasil penyulingan berperingkat petroleum

Pecahan petroleum

Kegunaan

Gas petroleum • Sebagai bahan api masak

Petrol • Sebagai bahan api untuk kenderaan seperti kereta, motosikal dan kapal terbang

Nafta • Sebagai sumber bahan kimia• Membuat plastik• Sebagai pelarut

Kerosin • Sebagai bahan api kapal terbang jet• Sebagai bahan api untuk memasak dan pelita

Diesel • Sebagai bahan api kenderaan berat seperti lori, bas, kereta api, kapal, traktor, dan jentera

Minyak pelincir • Sebagai bahan pelincir enjin kenderaan dan mesin

Minyak bahan api • Sebagai bahan api kapal dan penjana tenaga elektrik

Bitumen • Sebagai bahan pembinaan (tar) jalan raya• Sebagai bahan kalis air

Pecahan petroleum dan kegunaannya

Gas asli – Sebatian hidrokarbon yang biasanya diperoleh bersama-sama petroleum.

Gas asli digunakan:a) Sebagai bahan api di kilang dan di

rumahb) Untuk membuat ammonia dan

baja bernitrogen (baja urea)

Arang batu – terbentuk daripada tumbuhan paya yang mati berjuta-juta tahun dahulu dan dimampatkan oleh lapisan tanah diatasnya.

Tekanan dan suhu tinggi yang bertindak ke atas tumbuhan tersebut menukarkannya kepada arang batu.

Kandungan utama arang batu ialah karbon.

a) Menjana tenaga elektrik di stesen penjana terma elektrik

b) Mengekstrak logam daripada bijihnya dalam relau bagas dengan menggunakan arang batu

c) Membuat bahan kimia seperti pencelup dan naftalena (ubat gegat) daripada tar arang batu.

d) Memanaskan ruang rumah pada musim sejuk.

a) Sebagai bahan api dalam bentuk kayu api dan arang batu. Arang kayu biasanya berasal daripada pokok bakau.

b) Papan digunakan untuk membuat perabot, rumah dan jambatan.

c) Dijadikan palpa untuk membuat kertas

Langkah penggunaan sumber bahan api semula jadi dengan berkesan

Mencipta dan menggunakan alat yang

menjimatkan penggunaan bahan api

Lebih mengutamakan penggunaan sumber tenaga yang

boleh diperbaharui seperti tenaga suria

Memperkembangkan teknologi untuk

mempertingkatkan kecekapan memproses dan

menggunakan sumber tenaga ini

Mengitar semula bahan seperti plastik. Penggunaan semula

bahan kimia daripada barangan terpakai mengurangkan

penggunaan bahan kimia mentah seperti petroleum dalam industri

pembuatan.

END OF CHAPTE

RCreated by fariha subri