badrxan 54
TRANSCRIPT
T.V
TV
TV
TV
TV
_
TV
Christophe PollockTheodora Mantzorou
colourBolonce
splicer
TrocKing
Til+
TVocV
TVocN in
TVocK
RocKoNdRmV
optical EFFecfsopficols
Folk Roost
Chrıs Wıllams
:
.
…
`
Jimare ( ) Roj` S[/emme- Newrozy y Kurd` Beramber be y Zay`n`
Mangenameyek e hunerî
Rojnamevaniya Gi tî Azad
Jimara ( )di î de
derketî
Biserpere tiya Mihemed Hemo
Rojnama Bedirxan vê rojnameyê nave mala Bedirxan Begê hilgirkirtî ! Ta ku nave Bedirxaniya li bejn û bala vê rojnamê were û ev rojnama li gel nave xwe bigunce , divê ev mercan tê de hebin- Peyxema aristanî û medeniyetê
belavke.- Bîr û hi yariya netewî bide pê .
- Parastina Esayî a netewa Kurd bike.
Iro me pê hestkir ku ev rojnama Bedrxan ne li gor navê xwe ye , Me xwest li gor kanîna xwe , em wan kêm û kuran -çareser bikinin., Çinkê îro ev rojnama Bedirxan tenê bi zaravayekî Kurdî belav dibe , Bedirxaniyan Kurd tenê bi zaravekî nedinasîn .Gava digotin zimanê kurdî , Yanê hemî zaravê Kurdî . Ya din jî Mîr Celadet Bedirxan û birê wî D.r Kamîran ev Pîtên Quranê bi pîtên biyanî dinasîn. Tenê pîtên Latînî ,ew A B C eya Hawarê bi pîtên Kurdîya nuh dizanîn . Lê mixabin demek e ev rojnama Bedeirxan wa A B C eya Bedirxaniya bi kar nîne Mebesta me ew e ku em karibin be ekî ji vê rojnama Bedirxan bi pîtên Bedirxaniyan belavkin , ta li gel navê xwe Bedirxan bi
damezrandina yekemîn partiya kurdî ( an) li Sûriyê .pi tre endamekê ji koma Mîdya gotinek li ser jiyana Apo ya siyasî , rew enbîrîbo gelê kurd xwend û stranek ji gotinên Apo Osman ku hunermendê kurd Mihemed êxogotibû, endamekî ji koma Mîdya ew strana got ,pi tre stranek ji helbestên helbestvan Tîrêj hate diyarî kirin bo Apo û gotina pirtûkxana Çar çira hate xwendin.*li Holenda Di an de Encûmena partiyên kurd li Sûryê(rêxistinên Holenda) sedsaliya ji dayikbûna têko erê kurd ê mezin Apo Osman Sebrî li darxist. Hêjayî gotinêye ko be ek ji siyasetmedar û rew enbîrênkurd jiyan û wêjeya nemir Apo Osman Sebrî pê kêkirin.Ji be daran:Luqman Ebdilmecîd Seydayê Dilbirîn Hevgirtina Rew enbîrênkurd ên rojava li derve Bedirxan Epozdemir Henîf Yûsif Sebrî Silêvanî Bêwar Dêr ewî Dilyar Dêrikî Qado êrînBe ê stran û mûzîkê: Nûhat, Rûbar, Mehmûd. * li Berlînê Kurdên li Berlînê jî bi pi giriya saziyên kurd li Berlînê gelek çalakiyên hêja bi vê boneyê lidarxistin. Çalakiya pê în li roja . Çele -an de ,ev çalakî bi sêmînara “Jiyana Apo Osman Sebrî” û “Apo Osman Sebrî û xebata siyasî” ye. Mijara yekê ji aliyê rêzdar A. Balî ve hate amade- û pê kê kirin, ya didoyê jî ji aliyê mamoste M. Mele Ehmed û dr. Mecîd êxo hate amade- û pê kê kirin. Li dawiyê ahiyeke hunerî-folklorî
dest pê kir bi be darbûnaRêbar Amedî, Demokrat Taha, Gulê, Evîn, Hozan Aydin, Elî Sofî, Ezîz Ebdilkerîm, Koma Tîrêj, Koma Tolhildan û Kora Zarokan li dar keve..
digel movikeke ji sranên wan , pi tre helbestvan Prî an helbestek xwend, pi tre koma Qmi lo be êzarokan anoyeke serkeftî li ser xebata Osman Sebrî digel hevalên wî bona
Di ahengeke cemawerî de di bin kona Apo de, di taxekê ji taxên bajarê Qami lo, koma Qami lo ya hunerî bi boneya sed saliya Apo Osman Sebrî ev aheng xemiland bi mûzîk , stran û helbestan . despêka ahengê xuleyeke bê deng li ser canê pakrewnên kurd û bi taybet canê nemir Apo hate rawestin digel sirûda kurdî (Ey Rqîb). Pi tire koma Qami lo gotinek li ser Apo pê kê kir , pi t re gelek gotin ji siyastmedar, rew enbîrên kurd hatin xwendin . pi t re helbestvan Ebdula Gedo bona vê helkeftê helbestek xwend , pi tre endamekî ji koma Xunav gotina komê xwend li ser xebata Apo Osman
rojnameya Newroz Bavê Leheng kir, ê ku peyvek bi navê redakesyona rojnameya Newroz xwend. Bavê iyar jî peyva
evbuhêrkên Kurdî li amêxwend. Herwiha Bavê Comerd û Dr. Hesen Kîkî jî tevlî axaftinê bi peyvên devkî bûn. Peyva dumahiyê ya malbata (Apo) Osman Sebrî bû, û ji alîyê zavê Osman Sebrî êxBirimce ve hate xwendin.
êx Birimce ji bo be darbûna hejmara mezin ji rew enbîr, siyasetvan, hevalên (Apo) Osman, kesayetî û mirovên dilsoz ên Taxa Kurdan li amê, ji bo vejandina sedsaliya (Apo) Osman Sebrî aneziya xwe diyar kir.
*li Qami lo
Sedsaliya (Apo) Osman SebrîAmedekirin: Xebat êxo
Mihemed Hemo
mixabin ew ne ketiye
destên me. Bi baweriya
min, dengvedana vî karî, ji
ber gelek sedaman, wê
sînorkirî be, çinku hem li
devereke dûrî Kurdistanê
hatiye nivîsandin, hem jî,
li gor texmîna min, zimanê
wê ne kurdî ye.
Da em vê boçûna xwe xav
nehêlin, û gotinên bê
bingeh bernedin holê,
emê berên xwendevanan
berve pê gotinên ku ji bo
dîwanên Cigerxwîn hatine
nivîsîn bidin. Ev
pê gotinan bi pênûsên
rêzdarên wek Osman
Sebrî, Hemîd Derwî ,
Kemal Burkay, prof.
enatê Kurdo, Casimê Celîl
û Ordîxanê Celîl hatine
nivîsîn, lê mixabin
hemûyan jî xwe nêzî
helbestvaniya Cigerxwîn
ne kirine, ew ne dane
naskirin, ûna wê di
rêveçûna helbesta kurdî
de diyar ne kirine, tenê li
gel naveroka helbestên wî
mijûl bûne. Ango tenê
aliyekî aferînê dane
xuyakirin, lê aliyê tewrî
giring, ku wê naverokê
dixe qulafetê aferîneke
wêjeyî, ew jî durv e, ji bîra
kirine, tevî ku wan hertim
navê Cigerxwîn bi
salixdanên wek
helbestvan, biwêj û air
ve girêdane. Weha xuya
ye ku wan rêzdaran ji bîra
kirine ku pê gotinên
didî, tu bi dehan û bîstan
pirtûkan li ser wan û
wêjeya wan dibînî, gelek
nivîsevan û rexnegiran
xwe nêzî wan kirî,
kêmasiyên wan berî
serkeftinên wan, bê erm
û fedî, diyar kirine.
Danûstandin, têkiliyên
wan, çi erênî û çi neyênî,
dostanî û hogiriya wan li
ba rexnegiran nebûne
xem û qisawet, û ne jî
bûne egerên ve artina
rastiyên wêjeyî û hunerî, ji
ber ku ewana rexne ba
nas kirine, û ji bo
pê vebirina ziman, wêje,
raman û civaka xwe
xebitîne û dixebin. Lê
gava tu Cigerxwîn
dipelînî, tenê tu pêrgî
gotinekê tê: Cigerxwîn
helbestvanekî mezin e. Lê
ka ev mezinahî heya kû
ye? Sînorên wê,
diyardeyên wê çin e?
Bersiv nîne. Eger hebe jî,
ji çarçewa pesnên bê
deyaxên zanistî
dernakeve.
Di vê pergalê de tene
dengê xebatekê bi ber
guhê me ketî, ew jî xebata
Esker amîlov e, ku li
Ezerbeycanê çap bûye.
Prof. Qanatê Kurdo di
pê gotina ku ji bo dîwana
“Zend-Avesta” nivisiye de
wê nî an dike. Pejna
helwesteke rexneyî ye
berpirsiyar, li gor boçûna
wî, ji wê xebatê tê. Lê
gewdeyê perçe, û li her
deverên ku Kurd lê cîwar
bûne, wek helbestvanekî
kurd î mezin belav bûye.
Kesî heya îro jî xwe nêzî
helbestvaniya wî ne
kiriye.
Eger em wêjevanên
cîranan, yên ku em
Cegerwxîn bi giraniya
wan dibînin, bînin bîra
xwe, û tevger û çalakiyên
ku berhemên wan di
civakên wan de peyda
kirine ji bîra nekin, hîngê
nebûn an qelsiya tevgera
me ya rexneyî dê li pê
me ilf û tazî xuya bibe, û
emê bibînin ka cihan
gîhaye kû, û em li kû
mane.
Wek nimûne ez dikarim
helbestvanê ereb Ebû
Teyib el-Mutenebî an jî
Cewahirî nî an bikim, ku
pirên wêjevan û tevaya
civaka me Cigerxwîn ji
wan kêmtir nabînin. Gava
tu pirtûkxana Ereban tev
biparêze, ji hêla din de jî
tîran û gotinên erzan
dicivîne, da bi ser kesên
din de bibarîne. Lê eger
nasbûn û dostanî hebe,
dîsan qirika rexnê tê
badan, û hemû a îtî û
kêmasiyên dostan û
hogiran di bin felsefa (xal
û xarzî) de ji bîra dibin, û
rexne dibe pesneke bê
hempa. Bi encama van
her du awayan jî civaka
me nezan û çavmiç
dimîne.
Bi rastî jî gava mirov
çavên xwe li nav
diyardeyên wêjeya
Jêrxetiyan digerîne, rexnê
li pê xwe nabîne. Ji roja
ku HAWAR derket holê û
heya îro gelek berhemên
wêjeyî xwe berdane nava
civakê, gelek nav û deng
hatine dîtin û guhdarkirin,
lê heya îro ew berheman
hemû tenê li ber siya dil û
hestan, dûrî pîvanên he
û zanînê hatine xwendin û
pesinandin, loma jî
dergehê rexnekirina
wêjeya Jêrxetê, wek
Deham Evdil Fetah dibêje
“dergehekî kilîtkirî ye. Tu
kesî ... xwe nêzî ewî
dergehî ne kiriye”.
Hêjatirîn û berztirîn
nimûne li pê me îro
Cigerxwîn e, evî mirovê
ku hey t dîwan bi ûn
xwe de hê tine, nav û
dengê wî li her çar be ên
Helbestvaniya Cigerxwîn.
Ev babet, bivê nevê,
navenda rexneya wêjeyî
cihê wê ye. Lê rexne li ba
me çî ye? Li milê din,
mirov dikare bipirse: Gelo
rexneya kurdî heye an
na? Eger em boçûnên
dîroknivîs û rexnegirên
wêje bi gelemperî
bipejirînin û ligel wan
bibêjin: Rexne zanînek ji
zanînên mirovatiyê ye,
bingeh û têoriyên wê
hene, ku rexnegir li ber
ronahiya wan wêje
dixwîne û tevdide, çê û
neçêyên berhemên wêjeyî
ji hevdu dike der, asoyên
aferînê li pê civakê bi
gelemperî, û li pê
wêjevanan bi taybetî zelal
û sayî vedike. Eger em
weha biçin, û vê yekê
bawer bikin, bersiv yekser
wê diyar bibe ku rexneyê
li ba me Kurdan wateyeke
tersî wateya rexneya
zanistî heye. Çima? Ji ber
ku rexne li ba me êri e,
sûclêgirtin e,
tawanbarkirin e,
nepejirandin e, tunekirina
ray û nerînên cida ye.
Loma jî gava mirovê kurd
vê bêjeyê dibihîse, çavên
wî yekser sor dibin, madê
wî tir dibe, sîngê wî hiltê
û datê, derdora xwe
dipelîne; ji hêlekê de
mertalan ji xwe re peyda
dike, da xwe di pa de
Helbestvaniya Cigerxwîn (Bingeha helbestê)Heyderê Omer
Cigerxwîn
`
Çawa te dikarîbû xwe nêzîkî Bedirxaniyan biket?-Ji mêj ve min çîrokên
mîrekêm Botan di oda bavê xwe de seh dikirin.ta ku ez di sala an de çûm Almanya Rojava ji bo xwendinê.Li wir min sehkir ku Mîr.Dr.Kamîran Bedirxan ji Parîsê hatiye Bonê ji bo danîna bingehê (Dostaniya Kurd û Almaniyan),wê gavê min ji kurmamê xwe pirsî :Gelo Mîr.Kamîran ji mîrekên Bota ye ? Kurmamê min bi erênî li min vegerand.Hingê ez li wan çîrokên ku min, di biçûkaniya xwe de sehkiribûn vegeriyam û kûr di Cizîra Botan û Mîrekên Botan de ponijîm û wiha pi tî vegera min welat min bêtir çîrokên wan sehkirin û dîroka wan xepart..Di serê sala an de dema min û hevalekî xwe kovarek bi navê (Gurzek Gul )bi tîpên latînî we and,pêdivî bû ku ez li daner û berhevkirê tîpên kurdî latînî bigerim û wî ji nêzîk ve nas bikim.Wê çaxê jî, ez li Mîr Celadet Bedirxan rast hatim,û pi tî pirsyanan û xepartina li dor jiyana wî,min sehkir ku kebaniya wî Rew en Xanim Bedirxan hêj saxe û li bajarê Banyasê dijî.Min yek nekir dido û min xwe gîhand wê ...û wiha ez ketim nav deryaya malbatekê ku tev jiyana xwe di ber welat û miletê kurd de terxan kirine û tev di zîvarî û mi extiyande mirine.Ez çawa bûme pispor di malbata bedirxaniyan de...Dikarim bibêjim; pi tîku min Rew en Xanim naskir û hûr hûr lê guhdarî kir, wê kul û xemên xwe,çîroka malbara xwe,mi extî, zîvarî û bêkesiya malbata Bedirxaniyan ji min re got û irove kir, min xwe dît ku ez
wek pisporekî me di warê malbata mîrekên Bedirxaniyan de..Lê încex ez dilopekim avbim di vê pisporiya xwe de, di warê deryaya pisporiya di malbata Mîr Bedirxan de.Ji ber ku em gelê Kurd her û her emê deyndarên wabin: Mîr Miqdad Medhet Bedirxan bû yê ku di sala
an de yekemîn rijnameya kurdî bi navê
(Kurdistan ) li Qahîre /Misir çapkir û li Kurdistanê da bi belav kirin,Mîr Emîn Alî Bedirxan bû yê ku yekemîn helbesta kurdî ji zarokan re nivîsandiye,mîr Abdul Rezaq Bedirxan bû yê ku yekemîn dibistana kurdî di gel Simko Axayê ikakî li Xoyê vekir û pêwendiyên xwe di gel ermen û Rûsan de girêdan,Emîn Alî Bedirxan bû yê ku Rengên vê ALA ku roja îro li asmanê kurdistana azad li ba dibe bijartin di sala
an de,mîr Celadet Bedirxan bû yê ku di sala
ande tîpên latînî ji zimanê Kurdî re bijartin û berhev kirn û bi wan tîpan bang li Kurdan kir û got:( Kuro ! eybe , erme ,fihête an hînî xwendin û nivîsandina zimanê xwe bibin an mebêjin em kurd in...)û hîn û hîn .Ma Bedirxaniyan çi ji miletê kurd re pê kê kiriye û çi pê kê nekiriye.. Çendî ji min bê ezê bê rawestan li dor vê malbata ore ger,rew enbîr,rojnamev
an û dûrdîtî bi kolim û bi xepêrim.Ji qenciyên ku Xwedê bi miletê kurd re kiriye, malbatek wek Bedirxaniyan ji me re andiye.
Çi nivîsên te yên nû li dor mîr Celadet Bedir Xan hene ?-Mîr Celadet Bedirxan wek
kaniyek ava zelale û ez wek tîkî wê avê me ,çendî ji wê avê vexwim kela min hênik nabe..Her dem û gav ez bi dûv saloxdan û nûçeyên Mîr Celadet Bedirxan de di bezim û kom dikim.Di baweriya te de sedemên herifandina dewleta Bedirxan çi bûn ?-Di baweriya min de û pi tî
xwendin ,lêkolîn û pirsyanê ji xelkên herêmê ya ku ez di nav de dijîm,(çiko herêma me jî ji kevin de bi ser Botan ve dihat berdan û di bin desthilatiya mîrekên Botan de bû)sedemên herifandina Mîrnî iya Botan vedigerînim çend xalan diyar û nediyar ,ji xalên nediyar :
-Berberî û nakokiya ku di hundirê malbata Azîzan xwe bi xwe de hebû,ev xal gelekî giring bû ji herifandina mîrni iya Botan re.Wek ku Kurd dibêjin : Kurmê darê ne ji darê be dar kurmî na be.
-Îngilîz bûn,Îngilîzan rê nedan mîr Bedirxan ku dewletek bi rêk û pêk ava bike û dawî bibe kelem di pê iya bazirganî û desthilatiya wê û Hindistanê de. Di gel ku kînek wan ya
kevin li ser kurdan hebû,ew kîn jî vedigere Selahedînê eyûbî,û rizgarkirina Mala Pîroz li Qudsê..Belê ji xalên diyar :
- Xiyaneta pismamê wî Yezdan êr di gel wî hezar ji çekdarên kurdan.Ne wilo tenê ,belê sekinandina wan li kêleka Osman pa a û er kirin dijî mîr Bedirxan..- Rola Nemrûd Resam,ew
kesê a ûrî yê ku ji xelkên Mûsilê bû û di qunsilxaneya îngilîzan de li Mûsilê kar dikir . Wî jî divîbû tol û heyfa Nestoriyên Botan ji Mîr Bedirxan hilîne....Bê guman hin sedemên din jî hene..belê hema bi kurtî wiha ez karim bibêjim..Gelo ! tu destnivîsên neçapkirî li bal te hene li dor Bedirxaniyan ?-Na,tu destnivîs an ar îfê li
dor Bedirxaniyan li bal min nîn in,ti tên ku hene jî çend wêne ne min ji bal Rew enXanim anî bûn û min ew wêne di pirtûka li ser Mîr Celadet Bedirxan de belav kirine..Vê pa iyê û ta roja îro ez wêne,destxet,çîrok û serpêhatiyên li dor mîrekên Botan û Bedirxaniyan didim hev,wek nimûne min hin wêneyên Bedirxaniyan ji bal mala Haco Axa anîne ,hin ji bal mala Cemîl Pa aDiyarbekirî hin ji bal mala Elsilih ji libnanê û wiha..Gelo hêj pêwendiyên te bi hin neferên malbata mîr Bedirxan re hene ?û çima tu di festîvala Bedirxan a yekemîn de amade nebû ...?-Belê, hêj pêwendiyên min
bi hin neferên malbata mîr Bedirxan re hene,wek Sînem Xana Mîr Celadet Bedirxan û xu ka wê Oseyma Xanim li Qahîre/Misrê û ez kêfxwedibim dema ku xelk xwe li min digirin û pirsa Bedirxaniyan ji min dikin.Belê ez hatim xwestin ji bo be dariyê di festîvala Bedirxan de a yekemîn li Bexdayê,lê hem di çax û demên wê de ji min re nehat gotin hem jî navê min di nav navan de nebû,û bi dilsarî ji min re hat gotin..tevî wilo min pîrozbahiyek bi navê Dr.Kemal Mezher Ehmed jibe darên festîvalê re and di gel gotarekî li dor Bedirxaniyan û Ala kurdî..Lê bi hatina kak Hemîd Ebû Bekir Ehmed û hevalên wî ji (Dezgehê çap û belavkirina Bedirxan) bo Suriyê,û xelatkirina min bi Mîdaliya Festîvala Bedirxam ahiyek mezin di dilê min de çêkir ez jî ji can û dil spasiya wan dikim.û sala bê ku tu sedem nebin bêguman ezê amade bibim..Gelo mirov dikare di pa erojan de festîvala Bedirxan li Qami lo vejîne?-Roja îro, gelekî zore ku
wek Festîvala Bedirxan li Qami lo were li dar xistin. Çiko ta ku em ahiyaokirina zarokên xwe di dar
dixin em li sê/çar bîroyên parastinê digerin ta ku em karibin îznê bistînin..!Vêca emê çawa karibin Festîvala Mîr Bedirxan li Qami lo li dar xînin..?! Dibe di pa erojan de derfet hebe û
bidin.Ew jî bi demokratiyê û mafê gelê kurd ve girêdayî ye..û ez gelekî kêfxw dibim ku rojekê Festîvala Bedirxan li Qami lo bi hata li darxistin û berî mirinê me ew yek dîtiba...Gelo dem hatiye ku Albomek bi wêne û kurtiyek ji jînenîgariya her neferekî Bedirxaniyan bê çap û belav kirin?-Belê ,çima dem nehatiya
ku albomekî taybet bi wêne û kurte jiyana tev neferên malbata Mîrekên Botan bê çap û belav kirin.Çendî em navên neferên vê Malbatê bi parêzin û bilind bikin ,em xwe diparêzin û xwe bilind dikin..Di baweriya min de çapkirina albomekî bi weneyên wan wefadariyeke zor mezine û vegerandina hinekî ji deynê wa ye ..Em gelê Kurd her deyndarên Bedirxaniyan e,û dem hatiye ku em hinekî ji deynê wan li wan vegerînin,bi kêmayî bi Albomekê..Baweriya te di Dezgehê çap û belavkirina Bedirxan de çawa ye?-Di baweriya min
de,damezirandina Dezgehê Çap û Belavkirina Bedirxan,û di gel re
we andina rojnameyekê bi navê ( Bedirxan ) wefadariyeke mezine ji navê mîr Bedirxan re,û xwenî ane ku gelê kurd kevnê xwe jibîr nake ,ji xwe yê ku kevnê wî nebe qet nikare nû ava bike,Bedirxan kevnê me ye,wiha lê bixwedî derketin nî ana pê ketinê ye ,nî ana xêrê ye..Mala we ava be Xwedê li pi ta we be.Gelo tu raziye ji nivîsên ku ta niha li dor Bedirxaniyan hatine pê kê kirin?-Na, qet ez nerazîme.gerek
ta niha bi dehan teze û dektorayên bilind li dor malbata Bedirxaniyan bi hatina amadekirin ,roja îro ,bi sedan xortên me di zankoyên bilind de di xwînin ,qey kes ji wan dektoraya xwe di warê Bedirxaniyan de nabijêre û xwe di vî warî de nawestîne ? Ew çend kesên ku hene jî em ji dil û can spasiya wan dikin wek nimûne :Dr.Selah hirorî û Zekî Ozman xwediyê malpera Celadet Bedirxan û bi taybetî Hîmdar û karmendên Pirtûkxaneya Bedirxaniyan li Duhokê û hûn Dezgayî Çap û belavkirina Bedirxan li Silêmaniyê û spas ji we tevan re .
Damezrandina Dezgeha Bedirxan Wefadariyek Mezine
Konê Re - Qami lo-
Hevpeivin:
Hemid Ebubekir
–
_
