2

بار بیماریهای غیر واگیربرنامه آموزشی

کارشناسان بهداشت حرفه ای کارخانجات تبریز

دکتر شعربافیرئیس گروه کارشناسان پیشگیری و مراقبت بیماریهای غیر واگیر

1390مرکز بهداشت استان - مهر

3

به علت بیماریهای قلبی و عروقی46%

به علت سوانح و حوادث17%

به علت سرطان ها14%

به علت بیماریهای حول و حوش تولد6%

به علت بیماریهای تنفسی6%

نفر فوت 800-850در ايران روزانه مي كنند.

كنند : علت زیر فوت مي5 آنها ناشي از 89%

توزیع فراوانی و فراونی نسبی علتهای اصلی )علت هاي كلي( 1386مرگ و میر استان آدربایجان شرقی در سال

علت مرگ1386سال

تعداد درصدقلبی - عروقی 8474 41/35

سرطان ها 3074 15/00حوادث غیر عمدی 2048 9/99

تنفسی 1548 7/55حول تولد 1397 6/82

غدد 705 3/44ادراری -تناسلی 507 2/47

گوارشی 470 2/29ناهنجاریهای مادرزادی 446 2/18

عصبی 413 2/024

5

گذر اپیدمیولوژیک بیماریها

% کل مرگ ها به 10در ابتدای قرن بیستم حدود •بیماریهای قلب و عروق بود.

کنترل بیماریهای واگیر و افزایش طول عمر باعث •بروز بیماریهای مزمن و مشکالت رفتاری و زیست

محیطی شد.

در انتهای قرن بیستم مرگ و میر ناشی از •% رسید25بیماریهای قلب و عروق به

% 60 تا 35 به 2025 و پیش بینی می شود در سال •برسد.

6

Changes of Mortality Causes in Iran from 1972 to 2002 during 30 years

Disease Mortality rate in 100000 population

1350 1380Upper Respiratory Tract Infection 62 5/4

Diarrhea & Vomiting 46 0/7Meningitis & Encephalitis 12 1

Tuberculosis (Pulmonary & Extra pulmonary) 10 0/9

Measles 5 0/02Tetanus (all ages) 2/5 0/03Small Pox 2/5 0Diphtheria 1 0/01Cardiovascular Accidents 42 105Accidents (Intention & Non intentions) 51 58/1

7

سنسال مرد زن مرد زن

0 82.50 80.00 33.12 33.011 81.84 79.36 34.07 33.955 77.95 75.38 36.59 36.4610 72.99 70.40 37.62 37.4715 68.02 65.41 36.99 36.8020 63.08 60.44 35.24 35.0225 58.17 55.47 32.78 32.5330 53.27 50.51 29.92 29.6235 48.38 45.57 26.86 26.5040 43.53 40.64 23.74 23.3245 38.72 35.77 20.66 20.1750 33.99 30.99 17.69 17.1255 29.37 26.32 14.87 14.2160 24.83 21.81 12.22 11.4865 20.44 17.50 9.75 8.9570 16.20 13.58 7.48 6.6975 12.28 10.17 5.46 4.7780 8.90 7.45 3.76 3.2785 6.22 5.24 2.45 2.1290 4.25 3.54 1.53 1.3095 2.89 2.31 0.94 0.76100 2.00 1.46 0.57 0.42

زندگی به امید مرگ ازاي به عمر رفته دست از سالهايازسنين هريك در

از دست رفته عمر وتعداد سالهاي جدول عمر استانداردبه ازاي مرگ درهريك ازسنين

8

بار جهانی بیماریهای غیر واگیر :

2005% بار بیماریها در سال 43مسئول •2005 میلیون مرگ در سال 35•

2020% بار بیماریها در سال 60مسئول • را باعث خواهند شد 2020 میلیون مرگ در سال 58•

% تمامی موارد مرگ73بعبارتی

% بار بیماریها 85در کشورهای با درآمد کم و متوسط •% موارد مرگ 79یعنی •

9

نسبتي از DALYs كه

هريك از گروهها

ي كوچك بيماري وآسيب درهر دو جنس به

خود اختصاص مي دهند ؛ بر پايه اطالعات

سال 1381

17

9

6

5

4

4

4

4

3

3

3

2

2

2

2

2

2

2

2

1

1

1

1

1

1

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Traffic injuriesIschemic Heart Diseases

Depressive disordersOsteoarthritis

Diabetes mellitusCerebrovascular events

FallsLBW&prematuritySubstance abuse

Other unintentional injuriesInfertility

Psychotic disordersRheumatoid arthritis

AsthmaBurns

CataractSelf-inflicted intentional injuries

EpilepsyBipolar disorders

COPDLeukemia

Iodine deficiencyStomach cancer

Congenital heart diseases Hypertention

10

نسبتي DALYsاز

ناشي از

بيمار25ي

وآسيب اول در مردان

؛ بر پايه اطالعا

ت سال 1381

25

9

5

4

4

4

3

3

3

3

2

2

2

2

2

2

2

1

1

1

1

1

1

1

1

0 5 10 15 20 25 30

Traffic injuriesIschemic Heart Diseases

Substance abuseOther unintentional injuries

FallsLBW& prematurity

Cerebrovascular eventsDepressive disorders

Psychotic disordersDiabetes mellitus

InfertilityAsthma

Self-inflicted intentional injuriesCataract

BurnsCOPD

EpilepsyLeukemia

Bipolar disordersStomach cancer

OsteoarthritisCongenital heart diseases

Violence injuriesRheumatoid arthritis

Hypertention

11

Depressive disordersOsteoarthritis

Ischemic Heart DiseasesTraffic injuries

Diabetes mellitusCerebrovascular events

Rheumatoid arthritisLBW& prematurity

InfertilityFalls

BurnsAsthma

CataractBipolar disorders

EpilepsyIodine deficiency

Self-inflicted intentional injuriesOther unintentional injuries

Psychotic disordersHypertention

Congenital heart diseases Leukemia

Stomach cancerCOPD

CNS cancers

0 2 4 6 8 10 12

10

9

8

7

6

4

4

3

3

3

3

2

2

2

2

2

2

2

2

1

1

1

1

1

1

نسبتي DALYsاز

ناشي از

بيمار25ي

وآسيب اول

درزنان ؛ بر پايه اطالعا

ت سال 1381

12

وضعیت کشوری بیماریهای غی�رواگی�ر و عوامل خطرساز بروز آن ها

13

(( در مقايسه با منطقه DALYبار بيماري ها در ايران مديترانه شرقي

2003-2000

بيkماريهاي واگيkر، عوارض حول و حوش

تولد

بيkماري هاي غيkرواگيkر حوادث0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

9344

10642

37055722

12535

2894

3040

12359

5971

EMR-2000 EMR-2001 Iran-2003

تا 2000پيش بيني روند بروز سرطان ها از سال 2030

14 هزار مورد سرطان جديد 70در ايران ساالنه

اتفاق مي افتد

ميkلkيkون نفر

203023

200812.7

200010.1

-1386 سرطان شايع در ايران سال هاي 10بروز 1385

15

پو�س�ت�س�ت�ا�ن�

پعد�ه�

م

ركت�ا�ل�و�ل�و�

ث�ا�نه كم

س�ا�زخ�و�ن

كا�ه� دس�ت�

مري�

س�ت�ا�ت�پرو

ريه

وئي�د

تي�ر0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

2006 2007

وضعيت ناهنجاري هاي ژنتيك و مادرزادي در ايران

تولد 1000 در هر 40در ايران شيوع اختالالت ژنتيك و مادرزادي استزنده

16

ناهنج�اري هاي مادرزا�دي ماژور; 30

اختالالت كروموزوم

3.2ي�;

اختالالت 7تك ژني�;

تولد 1000 در هر 40سهم انواع اختkالالت ژنتkيkك و مادرزادي از كل زنده در ايران

17

Rural Urban 0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

4,000,000

4,500,000

5,000,000

560,500

2,005,000

804,800

4,310,100

ساله مبتال به ديابت 20-79پيش بيني جمعيت به تفكkيكk مناطق شهري و روستايي

2025 تا 2007سالk هاي

20072025

18

Male Female 0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

4,000,000

4,500,000

1,762,800

2,351,900

3,117,500

4,018,000

ساله مبتال به 20-79پيش بيني جمعيت اختاللk تحملk گkلوكkز به تفكkيكk جنس سالk هاي

2025 تا 2007

20072025

19EMME IRAN

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

3,195,799

459,796

6,191,714

877,240

عوارض اقتصkادي ديابت در ايران در مقايسkه تا 2007با منطقه مديترانه شرقي سالk هاي

2025

20072025

20

ميليون نفر در ايران از بيماري ديابت رنج مي برند.5/1حدود عوارض متعدّد ، جدّي و ناتوان كننده و هزينkkkkkkkkkkkkة باالي بيماري از

مشكالت مهّم اين بيماري مي باشد. در كشورهاي غربي پنجمين علّت مرگ ، بيماري ديابت مي باشد.

بkkkا افزايkkkش وزن و عدم تحرك رابطkkkه 2 بروز بيماري ديابkkkت نوع مستقيم دارد.

21

های عوامل خطر مرتبط با سبك زندگي در بیماریغیرواگیر

بیماریهای

غیرواگیر

رژيم غذايي ناسالم

چاقي

مصرف الكل مصرف

دخانيات

كم تحركي

1385-1388وضعيت استعمال دخانيات در كشور:

22

1010.210.410.610.811

11.211.411.611.812

10.96

11.39

11.13

10.82

15-64درصد مصkرف كنkنkدگان روزانهk سkيkگار در گروه سkنkي kالkس

1385 1386 1387 1388

متوسط سن شروع مصرف سيگاربه سال

كل زن مرد سال

21.1 24 20 85سال

19.6 21.66 18.9 86سال

20.6 26.2 19.5 87سال

20.2 21 19.7 88سال

متوسط سالهاي مصرف سيگار

كل زن مرد سال

15.4 23 12.6 85سال

18.1 26.7 14.9 86سال

16.5 25 14.8 87سال

17.6 28.3 13.5 88سال

متوسط تعداد نخ سيگار مصرفي در روز

كل زن مرد سال

15.5 21.3 13.3 85سال

12.5 15.2 11.4 86سال

14.3 13.9 14.3 87سال

16 21.1 14.1 88سال

1385-1388وضعيت مصرف ميوه وسبزي در كشور:

261

1.05

1.1

1.15

1.2

1.25

1.3

1.35

1.4

1.45

1.5

1.22

1.4

1.44

1.32

ميانگينk مصkرف واحد ميkوه در روز

2006 2007 2008 2009

1

1.05

1.1

1.15

1.2

1.25

1.3

1.35

1.4

1.45

1.5

1.25

1.4 1.4

ميkانگيkن مصرف واحد سبkزيجات در 1.45 روز

2006 2007 2008 2009

درصد افرادي كه كمتر از پنج واحد ميوه يا سبزي در روز مصرف مي كنند

كل زن مرد سال

91.6 88 95.3 85سال

81.5 79.9 83.2 86سال

91.1 88.5 93.5 87سال

87.2 84.5 89.9 88سال

20

22

24

26

28

30

32

34

36

38

40

30.85

35.21

38.138.97

درصد افراد با فعاليت بدني كkم

2006 2007 2008 2009

1385-1388وضعيت فعاليت بدني در كشور:

28

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام كار روزیک در

كل زن مرد سال

0 0 10 85سال

0 0 2.1 86سال

0 0 0 87سال

0 0 25.7 88سال

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام رفت روزیک و آمد در

كل زن مرد سال

17.1 8.6 20 85سال

20 17.1 25.7 86سال

17.1 10 21.4 87سال

17.1 17.1 22.9 88سال

ميانه دقايق فعاليت جسماني هنگام روزیک تفريح در

كل زن مرد سال

0 0 0 85سال

0 0 8.6 86سال

0 0 0 87سال

0 0 2.9 88سال

HDL- C (5-3 %)افزايش –LDL-C (6-3%)كاهش –TG (7-2%)كاهش –سيستولي )– فشار (6/2 4/7كاهشدياستولي ) – فشار (8/1 8/6كاهشانسولين – به مقاومت كاهشتيپ – ديابت بروز احتمال IIكاهشمناسب – وزن حفظ يا وزن كاهشسيگار – مصرف كاهش يا قطع

زندگي بي حرك�ت و ساكن از ع�لل اصل�ي مرگ ، بيماري و ناتواني است. ميلي�ون م�رگ در سال به ع�دم تحرك بدني نسبت داده مي شود.2 حدوداً

زندگ�ي ب�دون تح�ّرك زمينه ساز پنج عامل از ده عام�ل مرگ و ناتواني در جهان مي باشد. (WHO)

عوامل روي ورزش اثراتديگر خطر

33

عدم تحّرك و پوكي استخوان

تخوان 10حدودkkي اسkkه پوكkkر در جهان بkkميليون نف ميليون مرد (.2 ميليون زن و 8مبتال هستند )

ميليون نفر كاهش توده استخواني دارند18 بيش از االنه حدودkت از افراد 20 سkرف مراقبkميليارد دالر ص

مبتال يا در معرض خطر پوكي استخوان مي شود. االنهkي 5/1 سkر پوكkتخواني دراثkتگي اسkميليون شكس

استخوان بوقوع مي پيوندد.

BMI (kg/m2)ميانگين شاخص توده بدني

كل زن مرد سال

25.16 26 85سال 24.35

25.63 26.35 24.92 86سال

25.74 26.13 25.37 87سال

25.43 26.35 24.53 88سال

( BMI ≥ 25 kg/m2) درصد افراد با اضافهوزن يا چاق

كل زن مرد سال

46.1 53.5 38.9 85سال

49.9 55.2 44.7 86سال

49.2 52 46.5 87سال

48.4 56.1 41 88سال

(BMI ≥ 30 kg/m2) درصد افراد چاق

كل زن مرد سال

16.2 22.8 9.8 85سال

18.9 26.7 11.3 86سال

20.5 21.5 19.6 87سال

15.6 22.8 8.6 88سال

(cmميانگين دور كمر )

كل زن مرد سال

84.9 84.9 84.8 85سال

86.38 85.5 87.1 86سال

86.6 84.8 88.3 87سال

86.1 86.1 86.2 88سال

جهاني بهداشت سازمان

افسردگی رابحران بهداشت جهانی آینده اعالم کرد.•

بkkه تنهايkkي 2030 بطوري کkkه افسkkردگي در سkkال •بزرگتريkkن بار بهداشتkkي را بر جامعkkه تحميkkل خواهkkد

کرد.

بkا ايkن حال بيشتkر کشورهاي در حال توسkعه کمتkر از •دو درصkkد بودجkkه ملkkي خود را صkkرف سkkالمت روان

کنند ميسنین • تkا و دارد بیشتری پایداری ایران افسkردگی

منطقه کkل در صkورتیکه در دارد داوم سkالمندی پایان در آن نمودن فروکkkش شرقkkی مدیترانkkه

میانسالی مشهود است

ها • ایرانkی بیkن مشکالت سkالمت در افسkردگی رتبkه بروز میزان ولی اسkت مشابkه DALYsوامریکاییهkا

متفاوت است •

38

: های بیماری در افسردگی شیوع%27-9دیابت •مغزی • %50-22سکته %39-18کانسر •• MI 15 -19%روماتوئید • %13آرتریت%37-10پارکینسون •

: باال خون فشار اپیدمیولوژی

سال از امریکا در بررسی یک افراد 1994تا 1988در مشخص 74تا 20درکه : شد

24% و پوست% 19مردان سفید زنان35% و . 34مردان دارند% باال فشارخون پوست سیاه زنان

و% 25حدود باالی% 21مردان فشارخون جیوه 140/90زنان متر میلیدارند.

تهران در مطالعه یک باالی% 24در .20افراد داشتند باال خون فشار سال شده داده تشخیص� باال فشارخون با افراد سوم یک که شود می بینی پیش

. هستند موثر درمان تحت آنها چهارم یک فقط وخاورميانه كشورهاي در باال فشارخون .17تا 10شيوع مي باشد درصد

: باال فشارخون انواع

• : اولیه هیچ% 95حدود فشارخون و شده شامل را موارد. شو�د نمی یافت آن افزایش� برای� جسمی دلیل

• : ثانویه یک% 5حدود فشارخون و شده شامل را موارد (. بیماریهای� باشد می آن عامل ارگانیک� یا جسمی عاملغددی بیماریهای� کورتن، و بارداری� ضد داروهای کلیوی�،

چون عروقی انس�دادی� علل آکرومگالی، و کوشینگ� چونو ...( حاملگی آئورت، کوارکتاسیون

: است یکی نوع دو هر عوارض• )... ( )... ( ، و نارسایی کلیوی� ، و سکته نارسایی، قلبی عوارض

( عروقی) ...( عوارض اندامها در عوارض ، و سکته مغزی�و ...( اندامها

خون فشkار عوارض به ابتال عدم در ها توصیه:) ثانویه) پیشگیری باال

منظ�م • داروی مصرف و درمان شروعزندگی )• شیوه (9تا 8تعدیل کاهش جیوه متر میلی• ( تا لبنیات و سبزی و میوه پر غذایی رژیم متر 11مصرف میلی

) کاهش جیوه• ( وزن وزن 5تا 4کاهش کاهش جیوه 4تا 3کیلو متر میلی

کاهش(روی) • پیاده (45تا 30ورزش روز در دقیقهنمک� • مصرف محدودیتکم • شده اشباع چربیسیگار • ترک�و....•

درصد افراد با فشارخون باال(SBP ≥ 140 and/or DBP ≥ 90 mmHg)

كل زن مرد سال

23.9 24.2 23.5 85سال

18.9 26.7 11.3 86سال

19.5 21.4 17.6 87سال

20.6 20.9 20.3 88سال

درصد افراد با فشارخون باال(SBP ≥ 170 and/or DBP ≥ 100 mmHg)

كل زن مرد سال

10.2 12 8.5 85سال

7.2 10.1 4.2 86سال

7.2 9.5 5 87سال

7.4 9.6 5.3 88سال

تركيب عوامل خطر:

روزانه سيگار كشيدن•كمتر از پنج واحد ميوه يا سبزي مصرف •

كردنفعاليت جسماني كم•

<(600 MET –minutes/week)(BMI ≥ 25 kg/m2 )چاقي يا اضافه وزن•فشار خون باال•

( SBP ≥ 140 and/or DBP ≥ 90 mmHg)

1385-1388 عامل خطر در كشور: 3وضعيت وجود حداقل

4619.5

20

20.5

21

21.5

22

22.5

23

20.58

22.21

22.47

21.64

kقلkاkدkح kدkوkجkو kصدkرk3د kرkطkخ kلkامkع kدkاkفرkاkرk44دk-15الkس

2006 2007 2008 200947

48

49

50

51

52

53

54

49.09

52.29

50.15

52.87

kقلkاkدkح kدkوkجkو kصدkرk3د kرkطkخ kلkامkع kدkاkفرkاkرk65دk-45الkس

2006 2007 2008 2009

درصد افراد كم خطريك از عوامل خطر ) افرادي كه هيچ

فوق را ندارند(

كل زن مرد سال

2 3.1 1 85سال

5.2 5.2 5.2 86سال

2.4 2.1 2.7 87سال

3.6 4.9 2.4 88سال

48

فشار خkوkن باال

k(140/90 k) kرkتkمkیkلkیkم kه وkوkیkجkرkشتkبی

اkضافهk وkزkن وk چkاقی

)k نمkایهk تودkه وk 25بدkنی

k)kرkشتkبی

kفkرkصkم kنهkاkزkروkاتkانیkخkد

سkطkحk پائیkن kتkالیkفع

بدkنی

مkصkرkفk نا کافی مkیkوkه وk سkبkزkی k(5کkمkتkرk اkز

سkهkمk دkر k)kزkرو

kدkاkفرkتا 15ا سkال با 44

خkطkرk باال kهkی سkراkاkدk(k)kرkطkخ kلkعام

kدkاkفرkتا 45ا سkال با 64

خkطkرk باال kهkی سkراkاkدk(k)kرkطkخ kلkعام

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

16.1

43.9

10.8

38.9

88.2

21.6

52.8

درصد توزیع عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر در 1388 سال در کشور 15-64جمعیت

49

kضافهkا kاقی وkچوkزن19%

فشار خkوkن باال15%

کمk تحkرkکی کلkستkرkوkل خkوkن باال13%

11% kفkرkصkمkاتkانیkخkد

4%

قنkد خkوkن باال2%

مkصkرkفk ناکافی مkیkوkه وk سkبkزkی

1%

kلkمkاkعو kایرkس36%

27نسبkت بار عامkل خطر از کل بار عوامل خطربیماری هkا ) عامل خطر(مkطالعkهk ملkی

بار بیkماری هkا و آسkیkب هkا در کشور

50

چه باید کرد؟

شناسایی عوامل خطر اولیه •

پیشگیری و کنترل عوامل خطر •اولیه

اجزاء اصلي استراتژي جهاني مقابله با بيماري هاي غيرواگير

استراتژي جهاني مقابله با

بيماري هاي غيرواگير

مراقبت از بيماران براي پيشگيري از

عوارض

پيشگيري اوليه براي كاهش

مواجهه با عوامل خطر

مراقبت و ارزيابي عوامل خطر بيماري هاي

غيرواگير51

52

تقويت هماهنگي بين بخشي در مراقبت عوامل خطرساز بيماري هاي غيرواگير از طريق:

فرهنگ سازي و نهادينه كردن شيوه زندگي سالم در جامعه از طريقرسانه ملي و مطبوعات، شهرداري ها و نهادهاي فرهنگي

آموزش و اطالع رساني بهبود شيوه زندگي براي نوجوانان توسطآموزش و پرورش

حفظ امنيت و سالمتي مواد غذايي سالم از طريق هماهنگي وزارتجهاد كشاورزي و صنايع غذايي، وزارت بهداشت

ترويج فعاليت بدني مناسب و متناسب با تاكيد بر ورزش همگاني ازطريق سازمان تربيت بدني، وزارت بهداشت و وزارت كشور

،پيشگيري از استعمال دخانيات و مصرف الكل: وزارت صنايع و معادنوزارت دادگستري، وزارت بازرگاني و وزارت بهداشت

همكاري با انجمن هاي علمي و پژوهشي براي پايش و ارزشيابيبرنامه هاي مداخله اي مؤثر

حمايت از سازمان هاي مردم نهاد براي ترويج شيوه زندگي سالم

نقش سایر سازمان ها در پيشگيري از بيماريهاي غيرواگير