Baza danych – zbiór danych zapisanych zgodnie z określonymi regułami. W węższym znaczeniu

obejmuje dane cyfrowe gromadzone zgodnie z zasadami przyjętymi dla danego programu

komputerowego specjalizowanego do gromadzenia i przetwarzania tych danych. Program taki

(często pakiet programów) nazywany jest „systemem zarządzania bazą danych” (ang. database

management system, DBMS).

Programy do obsługi bazy danych operują głównie na danych tekstowych i liczbowych, lecz większość

współczesnych systemów umożliwia przechowywanie danych cyfrowych różnego typu: dane o

nieokreślonej strukturze, grafika, muzyka, obiekty itp.

BAZA DANYCH

Baza danych – jest to strukturalna organizacja zbioru danych która określa podział zbioru na stałe

elementy zwane rekordami oraz system łączenia, dopisywania i wyszukiwania danych.

Pojęcie bazy danych często używa się wymiennie z określeniem system baz danych.

SBD = BD + OOD

SBD – system baz danych

BD – baza danych

OOD – oprogramowanie operowania danymi

SZBD – system zarządzania baz danych – jest to oprogramowanie umożliwiające podstawowe

operacje na danych (zbiór poleceń, procedur, funkcji).

Przykłady baz danych:

1. książki telefoniczne, w których informacja uporządkowana jest alfabetycznie wg miejscowości oraz

nazwisk.

2. rezerwacja miejsc w samolotach, która wymaga informacji o wolnych i zarezerwowanych

miejscach na poszczególne daty.

3. katalog biblioteczny, który zawiera spis książek posiadanych przez bibliotekę.

4. obsługa gospodarki materiałowej w zakładzie przemysłowym – wymagane jest przechowywanie

informacji o materiałach znajdujących się w magazynach.

5. spis ludności, który zawiera pełną informację o materiałach znajdujących się w magazynach.

6. ewidencja uczniów w klasie

7. kartoteka gabinetu stomatologicznego, który zawiera spis pacjentów.

Rekord – podstawowy element bazy danych zawierający pełną informację o jednym obiekcie bazy.

POLE- najmniejszy element baz danych, w którym zapisywane są fragmenty pełnej informacji o

obiekcie.

Wyróżniamy podstawowe typy pól:

1.Pola znakowe

2.Pola numeryczne

3.Pola logiczne

4.Pola daty

5.Pola notatnikowe

FILTR- kryterium, na podstawie którego wybiera się informacje z baz danych.

BAZA DANYCH

Baza danych to zbiór kartotek i informacji, które można przetwarzać za pomocą odpowiednich

programów komputerowych. Multimedialne bazy danych zawierają pola różnorodnego typu:

numeryczne, znakowe, tekstowe, a także wskaźnikowe odnoszące się do zapamiętanych w

komputerze cyfrowych obrazów, animacji, dźwięków. W zależności od charakteru przedmiotu

zainteresowania bazy danych tworzą wielokolumnowe tabele spełniające ścisłe wymogi.

Bazę danych można nazwać bazą informacji, ponieważ obejmuje wszelkiego rodzaju zbiory

informacji, które tworzone są za pomocą kartotek, segregatorów, teczek na dokumenty, itp. Bazy

danych umożliwiają szybkie wyszukiwanie informacji według określonego kryterium nawet z bardzo

dużego zbioru.

Informatycy mogą tworzyć programy - systemy informatyczne umożliwiające przetwarzanie danych.

Do tworzenia tego typu systemów używają odpowiednich programów, np.: Access lub FoxPro.

Aby program mógł przetworzyć informacje użytkownik musi je najpierw zgromadzić, np.: na twardym

dysku.

Niektóre bazy danych zawierają już pewne informacje wprowadzone przez autorów programów - tak

jest na przykład w słownikach czy encyklopediach. Tymi informacjami mogą być np.: rysunki,

animacje, muzyka umieszczone w programie.

Każdy użytkownik komputera może stworzyć własna bazę danych, pod warunkiem, że zna

podstawowe metody jej tworzenia. Baza danych może zawierać jedną lub więcej tabel, w których

przechowywane będą połączone informacje.

Tabela bazy danych zwana również arkuszem danych podzielona jest na kolumny i wiersze. Pola

tabeli określają rodzaj informacji zawartych w poszczególnych w poszczególnych kolumnach. Wiersze

tabeli to rekordy, zawierają informacje o jednym elemencie tabeli bazy danych i są ponumerowane.

Aby posortować (uporządkować) rekordy, należy wskazać pola, według których mają być

posortowane, oraz ustalić porządek - rosnący lub malejący. Na rekordach można wykonywać różne

operacje, np.: usuwanie lub wstawianie nowych rekordów.

Aby wyszukać informację należy utworzyć kryterium wyboru, które będziemy nazywać zapytaniem

lub filtrem.

Ze względu na budowę:

a) Relacyjne bazy danych

b) Hierarchiczne bazy danych

c) Sieciowe bazy danych

d) Obiektowe bazy danych

e) Obiektowo - relacyjne bazy danych

Ze względu na sposób zarządzania nimi:

a) Operacyjne bazy danych

b) Analityczne bazy danych

Wszystkie te typy baz łączą kilka podstawowych cech, które powinny spełniać systemy baz danych:

Możliwość bezpośredniego, interakcyjnego, uzyskiwania informacji z bazy poprzez formułowanie

pytań.

Możliwość przechowywania danych w postaci trwałej i zarządzanie pamięcią wtórną, w której

przechowuje się informacje bazy danych.

Zapewnienie kontroli jednoczesnego dostępu do danych.

Możliwość odzyskiwania danych w wypadku błędów pracy systemu i ochrony danych przed

niepowołanymi użytkownikami.

Analityczne bazy danych. Ten typ baz wykorzystywany jest przede wszystkim do przechowywania

danych historycznych i informacji związanych z pewnymi wydarzeniami. Są to dane, które nie

wymagają modyfikowania, są one statyczne tzn. bardzo rzadko, lub w ogóle nie ulegają zmianom.

Bazy te są wykorzystywane po to, aby np. przeanalizować tendencje rynkowe lub na podstawie

długoterminowych danych statystycznych przewidzieć prognozy na przyszłość. Przykładem takiej

bazy są np. bazy testów chemicznych lub danych pomiarowych.

Operacyjne bazy danych. Bazy operacyjne są to bazy wykorzystywane wszędzie tam, gdzie istnieje

potrzeba nie tylko na gromadzenie danych, ale również na możliwość ich modyfikowania. Ten typ baz

przechowuje dane dynamiczne, tzn. takie, które ulegają ciągłym zmianom i przedstawiają aktualny

stan rzeczy, której dotyczą. Zazwyczaj to ten typ bazy można spotkać w różnych organizacjach,

firmach. Przykładem takiej bazy danych są np. bazy inwentaryzacyjne lub bazy obsługi zamówień.

Hierarchiczne bazy danych Jest to pierwsza udana elektroniczna baza danych, do tej pory jeszcze

używana w dużych magazynach. Powstała na początku lat sześćdziesiątych, oparta jest o strukturę

drzewiastą o wielu gałęziach. Wszystkie elementy danych w bazie hierarchicznej są zorganizowane w

bardzo logiczny sposób, to znaczy każda wartość obiektu danych jest logicznie powiązaną z jedną lub

kilkoma wartościami innego obiektu danych. Hierarchiczna baza danych ma wiele zalet: przede

wszystkim jest łatwa do wdrożenia, ma bardzo prostą i łatwą do zrozumienia strukturę, oraz

zazwyczaj bardzo krótki czas dostępu (o ile baza danych jest poprawnie napisana oraz poprawnie są

stworzone relacje). Wadą takiej bazy jest to, że pozwala zobrazować jedynie relacje jedno-jedno i

jedno-wiele lub wiele-jedno.

Sieciowe bazy danych Jest to zmodyfikowana wersja modelu hierarchicznego, stworzona przede

wszystkim w celu rozwiązania problemów związanych z bazami danych opartych właśnie o model

hierarchiczny. Elementy danych w tym modelu, są zorganizowane w strukturę drzewiasta podobnie

jak w przypadku modelu hierarchicznego. Jednak, inaczej niż w modelu hierarchicznym, model

sieciowy pozwala na definiowanie relacji wiele-wiele w postaci struktury drzewiastej bez powtarzania

poszczególnych wartości w ramach obiektu danych. Zaletą sieciowego modelu baz danych jest

szybkość, z jaką można odczytać dane, oraz większe możliwości bazy.

Obiektowe bazy danych (ODBMS)Obiektowe bazy danych nie są określone żadnym oficjalnym

standardem, nie ma żadnych teorii, czy nawet ogólnie przyjętego zbioru zasad dotyczących

konstruowania obiektowych systemów zarządzania bazami danych (OSZBD). Nie ma, tak jak jest to w

przypadku relacyjnych baz danych, ogólnie przyjętej metody projektowania takich baz, ani jednolitej

terminologii dotyczącej tej tematyki. Obiektowe bazy danych są efektem połączenia koncepcji

opracowanych na gruncie: bazy danych, obiektowych języków programowania i ogólnych rozważań

na temat obiektowego postrzegania świata. Jednym z podstawowych celów tego typu bazy danych

jest bezpośrednie odwzorowanie obiektów i powiązań między nimi wchodzących w skład aplikacji na

zbiór obiektów i powiązań w bazie danych. Cechą ODBMS jest to, że pozwala na przechowywanie

danych o dowolnej strukturze, zdefiniowanej przez projektanta, co powoduje że taka baza sprawdza

się wszędzie tam, gdzie relacyjna baza danych napotyka trudności, przede wszystkim chodzi tutaj

dynamicznie rozwijający się Internet i WWW.

Relacyjno - obiektowe bazy danych (ORDBMS)

ORDBMS jest stosunkowo nowym modelem baz danych, który powstał w wyniku ewolucji systemów

relacyjnych w kierunku obiektowych. Posiada wszystkie cechy bazy relacyjnej rozszerzonej o

możliwości bazy obiektowej, chodzi tutaj przede wszystkim o możliwość przechowywania danych

multimedialnych, przestrzennych, czy np. abstrakcyjnych; co do tej pory dla bazy relacyjnej nie było

możliwe do uzyskania. Jednocześnie prosty interfejs powoduje, że ORDBMS są zdecydowanie bardziej

\"przyjazne\" dla przeciętnego użytkownika w porównaniu z bazami obiektowymi

Operacyjne bazy danych

Operacyjne bazy danych.Bazy operacyjne są to bazy wykorzystywane wszędzie tam, gdzie istnieje

potrzeba nie tylko na gromadzenie danych, ale również na możliwość ich modyfikowania. Ten typ baz

przechowuje dane dynamiczne, tzn. takie, które ulegają ciągłym zmianom i przedstawiają aktualny

stan rzeczy, której dotyczą. Zazwyczaj to ten typ bazy można spotkać w różnych organizacjach,

firmach. Przykładem takiej bazy danych są np. bazy inwentaryzacyjne lub bazy obsługi zamówień.

Analityczne bazy danych

Analityczne bazy danych.Ten typ baz wykorzystywany jest przede wszystkim do przechowywania

danych historycznych i informacji związanych z pewnymi wydarzeniami. Są to dane, które nie

wymagają modyfikowania, są one statyczne tzn. bardzo rzadko, lub w ogóle nie ulegają zmianom.

Bazy te są wykorzystywane po to, aby np. przeanalizować tendencje rynkowe lub na podstawie

długoterminowych danych statystycznych przewidzieć prognozy na przyszłość. Przykładem takiej

bazy są np. bazy testów chemicznych lub danych pomiarowych

Relacyjne bazy danych (RDBMS)

Za autora technologii relacyjnych baz danych uważa się E. F. Codda. Ostatecznie standard RDBMS

został opracowany przez ANSI X3H2. Zwykle produkt kwalifikuje się przy pomocy wersji specyfikacji

języka SQL’96 ostatni to SQL’92.

Model danych

Dane przechowywane są w tabelach, z których każda ma stalą ilość kolumn i dowolna ilość wierszy.

Wiersze odpowiadają niepodzielnym krotkom (tuple), a kolumny odpowiednim atrybutom

(attribute). Kolumny zawierają dane określonego typu, po jednej wartości w wierszu. Typy są

zdefiniowane na etapie projektowania bazy danych i jest ich określona ilość, maja stały rozmiar i

zwykle są to ogólnie znane typy proste (liczba, data, godzina, ciąg znaków, znak, itp.). Każda tabela

(relacja) ma zdefiniowany klucz (key) - wyróżniony atrybut lub kilka atrybutów, którego wartość

jednoznacznie identyfikuje dany wiersz.

Język zapytań

Dane z bazy są wybierane na podstawie wartości z konkretnych pól w krotkach. Zapytania mogą mieć

prosta postać i wymagać danych z wyłącznie jednej tabeli, jak również mogą być bardzo

wyrafinowane wymagając od systemu operowania łączeniem (join), zagnieżdżaniem (nesting),

różnica i suma teorii zbiorów (set union/difference) oraz innymi operacjami.

Model obliczeniowy

Wszelkie przetwarzanie danych oparte jest na wartościach pól w krotkach. Krotki nie posiadają

uniwersalnego identyfikatora. Nie ma tez zabezpieczenia przed odnoszeniem się do innego wiersza

tej samej tabeli. Przeglądanie wyników zapytań odbywa się przy pomocy \\\"kursora\\\"

umożliwiającego przeglądanie wiersza po wierszu. Podobnie ma się sprawa uaktualniania danych.

Manipulacja relacjami odbywa się w sposób globalny przy użyciu operatorów algebry relacji lub temu

podobnych jeżyków - przetwarzanie wiersza po wierszu nie jest dozwolone.

Relacyjna baza danych dominuje w zastosowaniach komercyjnych: ok. 95% rynku baz danych.

Liczące się na rynku RDBMS

Oracle (wersje 7.x / 8.x), Access 2000 [Microsoft], System 10/11 [Sybase], Dynamic Server [Informix],

DB/2 [IBM], OpenIngres [Computer Associates].

ACCESS

Access jest systemem zarządzania bazami danych, działającym w środowisku WINDOWS. Dzięki

specyficznej organizacji bazy danych w postaci jednego pliku o rozszerzeniu .mdb Access oferuje

znacznie bogatsze konwencje dotyczące nazewnictwa obiektów bazy danych niż systemy, w których

pojedynczym obiektom odpowiadają osobne pliki. Został on pomyślany tak, aby pomagać w

zbieraniu, odzyskiwaniu i prezentowaniu danych.

Access oferuje użytkownikom sześć zasadniczych rodzajów obiektów przeznaczonych do budowy

systemu bazy danych. Są to tabele, zapytania, formularze, raporty, makropolecenia i moduły.

Każdemu z tych elementów można nadać nazwę składającą się maksymalnie z 64 znaków. Dozwolone

są przy tym wszystkie znaki alfanumeryczne ( litery i cyfry ), spacje i znaki specjalne.

(1. Projektowanie bazy danych

Przy pierwszym uruchomieniu okno Accessa nie wygląda zbyt imponująco. Pasek menu zawiera tylko

dwie pozycje: Plik i Pomoc. Pasek narzędzi zawiera szereg przycisków, z których dostępne są na razie:

Nowa baza danych, Otwórz bazę danych, Sufler i Pomoc.

Access oferuje cały zestaw pasków narzędzi, które są wyświetlane stosownie do wykonywanych przez

nas czynności. Jedną z ciekawych cech paska narzędziowego jest jego mobilność. Można go

przeciągnąć myszką w dowolne miejsce i tak zmienić rozmiar okienka, w którym wyświetlane są

przyciski, by uzyskać największy komfort pracy.

2. Tabela w Accessie

Definiowanie tabeli w Accessie jest rzeczą łatwą, wystarczy bowiem w oknie bazy danych kliknąć

zakładkę Tabela, a następnie przycisk Nowy. Access wyświetli wtedy pole dialogowe z dwoma

przyciskami: Kreatory tabel i Nowa tabela. Pierwszy z nich uruchamia jednego z wielu „pomocników”

- podprogramów, których zadaniem jest automatyczne tworzenie obiektów bazy danych według

życzeń użytkownika.

3. Projektowanie zapytań

Projektowanie zapytań odbywa się w oknie projektu zapytania. Aby je otworzyć należy:

- w oknie bazy danych kliknąć zakładkę Zapytanie, a następnie przycisk Nowy

- wybrać polecenie Plik | Nowy | Zapytanie

- kliknąć znajdujący się na pasku narzędziowym przycisk nowego zapytania.

W każdym przypadku pojawi się pole dialogowe z dwoma przyciskami: Kreatory zapytań i Nowe

zapytanie. Tylko wybór tego drugiego spowoduje otworzenie okna projektu zapytania. Pierwszy

uruchomi procedurę automatycznego tworzenia zapytań, czyli jednego z asystentów.

4. Projektowanie formularzy

Aby zbudować nowy formularz na „fundamencie” wybranej tabeli należy wyróżnić jej nazwę w oknie

bazy danych i kliknąć przycisk nowego formularza na pasku narzędziowym. Spowoduje to pojawienie

się pola dialogowego Nowy formularz, w którym znajduje się lista wszystkich tabel i zapytań Wybierz

z nazwą wskazaną w oknie bazy danych oraz dwa duże przyciski: Kreatory formularzy i Pusty

formularz. Wybierając jeden z nich decydujemy się na skorzystanie z pomocy Accessa lub na budowę

formularza od początku.

5. Projektowanie raportów

Aby utworzyć raport należy wyróżnić jego nazwę w oknie bazy danych i nacisnąć przycisk nowego

raportu na pasku narzędzi lub użyć polecenia Plik | Nowy | Raport. O ile rozwijana lista w polu

dialogowym Nowy raport zawiera nazwę właściwego zapytania, klękamy przycisk Kreator raportów.

Pierwszy krok to wybór jednego z kilku dostępnych rodzajów raportów: Jednokolumnowego, Grupy

podsumowania, Wydruku seryjnego S Ford, Podsumowania lub Tabelarycznego.

6. Makropolecenia

Makropolecenia w Accessie to procedury, które można uruchomić i, których działanie powoduje

wykonanie jednej lub kilku predefiniowanych czynności, zwanych także akcjami. Każde

makropolecenie to po prostu lista czynności wraz z ich argumentami i ewentualnymi warunkami,

decydującymi o tym, czy dana czynność jest wykonywana czy nie.

Na pojedyncze makropolecenie może składać się nie więcej niż 999 osobnych czynności. Wyrażenie

warunkowe musi dać się zapisać za pomocą maksymalnie 255 znaków. Z tylu też znaków może

składać się komentarz, opisujący pojedynczą czynność w makropoleceniu. Liczba ta jest także górną

granicą długości pojedynczego argumentu czynności.

Najważniejsze z zastosowań makropoleceń:

- wykonanie dowolnego polecenia z dowolnego menu dostępnego w Accessie

- stworzenie indywidualnego paska menu wraz z poleceniami dla dowolnego formularza

- obsługa systemowych pól dialogowych, emulacja działań z użyciem klawiatury

- wyświetlanie własnych pól dialogowych z komunikatami

- sprawdzanie poprawności wprowadzanych danych

- zmiana wartości danych w dowolnych detalach formularzy i niektórych detalach raportów

- zmiana wartości prawie wszystkich atrybutów formularzy, raportów, ich sekcji i znajdujących się na

nich detali

- filtrowanie wierszy wyświetlanych w formularzu, dowolna zmiana wiersza bieżącego, wyszukiwanie

wierszy według wyspecyfikowanych kryteriów

- otwieranie i zamykanie formularzy, drukowanie raportów, uruchamianie zapytań wyszukujących i

modyfikujących, automatyczne dostarczanie danych dla zapytań z parametrem

- uruchamianie innych aplikacji, zarówno dla Windows, jak i dla DOS-u, wymiana danych pomiędzy

aplikacjami, import, eksport i dołączanie tabel innych baz danych, arkuszy roboczych i plików

tekstowych

- uruchamianie i zatrzymywanie makropoleceń, anulowanie zdarzenia, które uruchomiło

makropoleceniem, „zamrożenie” ekranu na czas działania makropolecenia, zatrzymanie aplikacji.

7. Moduły

Moduły są to zbiory procedur i funkcji napisane w języku Access Basic.)

KLUCZ PODSTAWOWY

Klucz podstawowy: jest najważniejszym ze wszystkich kluczy. To on reprezentuje całą tabelą w bazie

danych. Musi też spełniać wszystkie te same kryteria, co klucz kandydujący. Dzięki niemu możliwe

jest tworzenie relacji pomiędzy tabelami.

Klucz podstawowy wybieramy spośród kluczy kandydujących. Zasady definiowania klucza

podstawowego: 1) Każda tabela powinna posiadać dokładnie jeden klucz podstawowy ( kluczy

kandydujących może być kilka); 2) Wszystkie klucze podstawowe w bazie danych muszą się od siebie

różnić - dwie tabele nie mogą posiadać identycznego klucza podstawowego.

KLUCZ OBCY

Klucz obcy wykorzystywany jest do tworzenia relacji pomiędzy parą tabel. Jest on kombinacją

jednego lub więcej atrybutów przedstawionych w dwóch lub większej liczbie relacji.