Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 33

BI 2 CHU TRNH K TON

Hng dn hc hc tt bi ny, sinh vin cn tham kho cc phng php hc sau: Hc ng lch trnh ca mn hc theo tun, lm cc bi luyn tp y v tham gia

tho lun trn din n. c ti liu:

Gio trnh Nguyn l k ton NXB Ti chnh TS. Phm Thnh Long TS. Trn Vn Thun.

Sinh vin lm vic theo nhm v trao i vi ging vin trc tip ti lp hc hoc qua email. Trang Web mn hc.

Ni dung Bi hc ny gii thiu mt chu trnh k ton hon chnh, t khu ghi nhn nghip v, phn tch nghip v da trn c s cc cng thc k ton, cch s dng ti khon k ton ghi chp v x l thng tin kinh t, tng hp s liu lp bo co ti chnh.

Mc tiu Gip sinh vin nm c quy trnh nghip v c bn ca k ton. Gip sinh vin phn tch c cc nghip v kinh t, bin ng ca tng i tng k

ton trong mi quan h vi cc cng thc k ton c bn v cng thc k ton m rng. Gip sinh vin hiu c bn cht v nm c cch s dng ti khon k ton trong

vic ghi chp v x l thng tin kinh t.

Bi 2: Chu trnh k ton

34 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Tnh hung dn nhp ng Nguyn Bnh Minh va thnh lp cng ty TNHH AnCo hot ng trong lnh vc i din s hu tr tu. Cng ty ca ng rt nh, hin ti ch c 5 nhn vin chuyn tip nhn v x l cc h s ng k quyn s hu tr tu vi Cc S hu tr tu. Khch hng ca cng ty AnCo thng l cc hng Dc phm. AnCo s i din cho cc hng Dc phm np n ng k cc nhn hiu dc phm ti Cc S hu tr tu. AnCo s thay mt cc hng Dc phm lm cc th tc php l v np l ph quc gia cho Cc S hu tr tu. Cc hng dc phm s hon tr cho AnCo l ph quc gia km theo ph dch v i din s hu tr tu.

ng Minh rt mun bit k ton s lm th no ghi chp qu trnh hot ng kinh doanh ny ca cng ty.

Khch hng ca cng ty AnCo thng l cc hng Dc phm

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 35

2.1. Quy trnh nghip v ca k ton K ton bao gm ba hot ng c bn: xc nh, ghi chp v truyn t cc s kin kinh t ca mt t chc ti nhng ngi quan tm. bt u mt quy trnh k ton, cng ty phi xc nh nhng nghip v kinh t lin quan ti hot ng kinh doanh ca mnh. Cc nghip v kinh t c th l doanh thu t sn phm g rn ca KFC, vic Mobifone cung cp dch v in thoi, hay vic cng ty Ha Pht tr lng cho nhn vin. Khi mt cng ty nh Mobifone xc nh cc nghip v kinh t, h s ghi chp cc nghip v a ra lch s cc hot ng ti chnh ca cng ty. Ghi chp bao gm vic lu gi mt cun nht k ghi li mt cch c h thng cc nghip v theo th t thi gian, tnh bng n v ng (VND). Mobifone cng phn loi v tm tt cc nghip v kinh t trong qu trnh ghi chp. Cui cng, Mobifone truyn t nhng thng tin thu thp ti nhng ngi quan tm thng qua cc bo co k ton. Loi bo co k ton thng dng nht l bo co ti chnh. nhng thng tin ti chnh c bo co c ngha, Mobifone bo co nhng d liu ghi chp theo mt quy chun nht nh. V d, Mobifone cng dn tt c cc nghip v cung cp dch v trong mt giai on nht nh v ghi tng s vo bo co ti chnh ca cng ty. Ngi ta gi nhng d liu l d liu c bo co di dng tnh gp. Bng cch bo co nhng d liu c ghi chp di dng tnh gp, quy trnh k ton n gin ha v s cc nghip v v khin mt chui cc hot ng tr nn d hiu v c ngha. Mt yu t quan trng trong vic truyn t cc nghip v kinh t l kh nng phn tch v din gii nhng thng tin c bo co ca k ton vin. Vic phn tch cn phi s dng cc t s, t l phn trm, th v biu nhn mnh nhng xu hng v mi lin h ti chnh tiu biu. Din gii bao gm vic gii thch cng dng, ngha, v hn ch ca d liu c bo co.

Hnh 2.1: Cc hot ng ca quy trnh k ton

Quy trnh k ton bao gm c chc nng ghi s. Ghi s thng ch bao gm vic ghi chp cc nghip v kinh t, do n ch l mt phn ca quy trnh k ton. K ton l ton b qu trnh xc nh, ghi chp v truyn t cc s kin kinh t.

2.2. Phn tch nghip v kinh t bng phng trnh k ton Phng trnh k ton c bn

Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Phng trnh k ton m rng

Ti sn = N phi tr + Vn gp Rt vn + Doanh thu Chi ph

Truyn t

Lp bo co k ton; Phn tch v din gii cho ngi s dng

Ghi chp

Ghi chp, phn loi v tm tt

Xc nh

La chn cc s kin kinh t (nghip v)

Bi 2: Chu trnh k ton

36 ACC202_Bai2_v1.0013107218

S dng phng trnh k ton Mc ch nghin cu: Phn tch nh hng ca cc nghip v kinh t ti phng trnh k ton. Nghip v (nghip v kinh t) l cc s kin kinh t ca mt doanh nghip c k ton vin ghi chp. Nghip v c th bn trong hoc bn ngoi doanh nghip. Nghip v bn ngoi bao gm cc s kin kinh t gia cng ty v cc cng ty khc. Chng hn nh, KFC mua g t mt nh cung cp, tr tin thu ca hng thng cho ch nh, bn g rn cho khch hng. Nghip v bn trong l cc s kin kinh t din ra hon ton trong ni b cng ty. i vi KFC, nghip v bn trong l vic s dng g rn, s dng dng c nu nng v dn dp. Cc cng ty tin hnh rt nhiu hot ng khng phi l nghip v kinh doanh. V d nh thu nhn vin, tr li in thoi, tr chuyn vi khch hng, t hng hng ha. Mt vi hot ng trong s ny c th dn ti cc nghip v kinh doanh: nhn vin s nhn c tin cng v nh cung cp s giao hng ha theo n t hng. Cng ty phi phn tch tng s kin xem liu chng c nh hng ti thnh phn no ca phng trnh k ton khng. Nu c, cng ty s ghi chp giao dch .

S kin Mua my tnh

Tho lun v thit k sn phm vi khch hng tim nng

Tr tin thu ca hng

Tiu chun Tnh hnh ti chnh ca cng ty (ti sn, n phi tr, hoc vn ch s hu) c b thay i khng?

Ghi chp/Khng ghi chp

C Khng C

Hnh 2.2: Qu trnh xc nh nghip v

Mi nghip v u c tc ng kp ti phng trnh k ton. V d, nu mt ti sn tng ln, th tng ng (1) mt ti sn khc s gim i, (2) mt khon n phi tr c th s tng ln, hoc (3) vn ch s hu tng ln. Cng c th s c t nht hai i tng b nh hng. V d, khi mt ti sn tng 10.000.000, mt ti sn khc c th gim 6.000.000 v ng thi mt khon n phi tr c th tng 4.000.000. Bt c thay i no ca mt khon thuc n phi tr hoc tri quyn ca ch s hu cng c tc ng tng t. Phn tch nghip v Nhng v d sau y l cc nghip v kinh doanh ca mt cng ty kinh doanh dch v tin hc trong thng u tin hot ng (n v tnh 1.000). Nghip v (1). Ch s hu u t vn. ng Nguyn quyt nh m mt cng ty cung cp dch v tin hc vi tn gi TN Co,.Ltd. Ngy 1/9/2012, ng u t 15.000 tin mt vo cng ty. Nghip v ny lm ti sn v vn ch s hu tng ln mt lng nh nhau. Phn tch c bn: Ti sn di dng tin mt tng 15.000 v vn ch s hu di dng vn u t tng 15.000 Phn tch phng trnh k ton:

Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt = Vn u t

(1) 15.000 = + 15.000

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 37

Ta nhn thy phng trnh k ton cn bng. Lu rng vn u t ca ch s hu khng i din cho doanh thu, v khon ny khng c xt n khi xc nh thu nhp rng. Do cn phi ch r rng s tng ln trong tng ti sn l mt khon u t (vn gp tng ln) ch khng phi l doanh thu. Nghip v (2). Mua thit b bng tin mt. TN chi 7.000 tin mt mua thit b my tnh. Nghip v ny lm tng ti sn tng v gim mt lng nh nhau nhng cu trc ti sn c s thay i. Tin mt gim 7.000, v Thit b tng 7.000. Tc ng c th ca nghip v ny v tc ng tng hp ca hai nghip v u l: Phn tch c bn: tin mt gim 7.000 v thit b tng 7.000 Phn tch phng trnh k ton:

Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt Thit b = Vn u t

15.000 15.000

(2) (7.000) 7.000

S d 8.000 + 7.000 = + 15.000

Ta nhn thy tng ti sn vn l 15.000. Vn ca ng Nguyn vn gi nguyn mc 15.000, bng vi lng vn u t ban u. Nghip v (3). Mua chu vn phng phm. TN mua giy v mt s dng khc tr gi 1.600 d kin dng trong vi thng t cng ty ANP. ANP ng cho TN thanh ton vo thng 10/2012. Nghip v ny l mt khon mua chu. Ti sn tng ln nh nhng li ch k vng trong tng lai do vic s dng giy v dng em li v n phi tr tng ln mt khon bng khon mua chu cng ty ANP. Phn tch c bn: Vn phng phm tng 1.600 v n phi tr tng 1.600. Phn tch phng trnh:

Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt VPP Thit b = Vn u t

8.000 7.000 15.000

(3) 1.600 1.600

S d 8.000 + 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000

16.600 = 16.600

Tng ti sn hin gi l 16.600. Con s ny bng tng ca 1.600 n phi tr v 15.000 vn ch s hu. Nghip v (4). Cung cp dch v v c tr bng tin mt. Khch hng mua dch v bo tr h thng my tnh ca TN v tr 1.200 tin mt. Nghip v ny i din cho hot ng to doanh thu ca TN. Nn nh rng doanh thu lm tng vn ch s hu. Phn tch c bn: Tin mt tng 1.200 v doanh thu (c th l doanh thu t dch v) tng 1.200.

Bi 2: Chu trnh k ton

38 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Phn tch phng trnh: Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt

VPP Thit b = Vn u t

Doanh

thu

8.000 1.600 7.000 1.600 15.000

(4) 1.200 1.200 Doanh thu DV

S d 9.200 + 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000 + 1.200

17.800 = 17.800

Hai v ca phng trnh cn bng ti 17.800. Doanh thu t dch v c xt n khi xc nh thu nhp rng ca TN. Xin hy lu rng chng ti khng th trnh by chi tit v tng ti khon doanh thu v chi ph ring bit trong v d ny. Do , doanh thu (v chi ph, s c cp sau) s c tm tt trn mt ct Doanh thu v mt ct Chi ph. Tuy nhin, vic theo di tn danh mc (ti khon) rt quan trng v ta s cn n chng khi lp bo co ti chnh phn sau. Nghip v (5). Mua chu qung co. VTV gi ha n qung co tr gi 250 cho TN nhng vic thanh ton c hon li sang ngy khc. Nghip v ny lm tng n phi tr v gim vn ch s hu. Cc i tng c th c lin quan l n phi tr v chi ph (c th l chi ph qung co). Tc ng ca nghip v ny ti phng trnh nh sau: Phn tch c bn: N phi tr tng 250, v vn ch s hu gim 250 do chi ph qung co Phn tch phng trnh:

Ti sn = N

phi tr

+ Vn ch s hu

Tin mt

VPP Thit

b =

Vn u t

Doanh

thu

Chi ph

9.200 1.600 7.000 1.600 15.000 1.200

(5) 250 250Chi ph QC

S d

9.200 + 1.600 + 7.000 = 1.850 + 15.000 + 1.200 250

17.800 = 17.800

Hai v ca phng trnh vn cn bng ti 17.800. Vn ch s hu gim khi TN thc hin chi tiu trn. Cc khon chi ph khng nht thit phi thanh ton bng tin mt ngay ti thi im pht sinh. Sau ny khi TN tr n, Khon phi tr v Tin mt s gim [xem Nghip v (8)]. Chi ph qung co l mt khon chi ph (ch khng phi ti sn) bi v cng ty tn dng li ch t qung co. Chi ph qung co c xt n khi xc nh thu nhp rng. Nghip v [6]. Cung cp dch v v c tr ngay bng tin mt mt phn v phn cn li cho khch hng n. TN cung cp dch v lp trnh cho khch hng vi gi 3.500. Khch hng tr 1.500 bng tin mt v n li 2.000. Nghip v ny lm ti sn v vn ch s hu tng mt lng nh nhau.

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 39

Phn tch c bn: Ba khon c th b nh hng: Tin mt tng 1.500, khon phi thu tng 2.000 USD, v doanh thu t dch v tng 3.500. Phn tch phng trnh:

Ti sn =

N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt

Phi thu VPP

Thit b =

Vn u t

Doanh thu

Chi ph

9.200 1.600 7.000 1.850 15.000 1.200 250

(6) 1.500 2.000 3.500 Doanh thu DV

S d 10.700 + 2.000 + 1.600 + 7.000 = 1.850 + 15.000 + 4.700 250

21.300 21.300

TN to ra doanh thu bng cch cung cp dch v v v vy cng ty c doanh thu 3.500. Cng ty nhn c 1.500 tin mt v khon phi thu tng 2.000. Khon phi thu i din cho cam kt ca khch hng s tr 2.000 cho TN trong tng lai. Sau ny khi TN nhn c s tin cn li, tin mt s tng v khon phi thu s gim [xem Nghip v (9)]. Nghip v [7]. Thanh ton cc chi ph. Trong thng 9/2012, TN thanh ton cc chi ph sau bng tin mt: thu mt bng 600, tin lng cho nhn vin 900, tin in nc 200. Nhng khon thanh ton ny lm tin mt gim 1.700, cc khon chi ph c th (chi ph thu mn, chi ph tin lng v chi ph in nc) lm vn ch s hu cng gim mt lng tng ng. Tc ng ca nghip v ny ti phng trnh nh sau:

Ti sn =

N phi tr

+ Vn ch s hu

Tin mt

+ Phi thu

+ VPP + Thit

b = +

Vn u t

+ Doanh

thu

Chi ph

10.700 2.000 1.600 7.000 1.850 15.000 4.700 250

(7) (1.700) 600 Chi ph

900

200

S d

9.000 + 2.000 1.600 + 7.000 = 1.850 + 15.000 + 4.700 1.950

19.600 = 19.600

Hai v ca phng trnh cn bng ti 19.600. Ba dng trong bng phn tch th hin ba loi chi ph pht sinh khc nhau. Nghip v [8]. Thanh ton Khon phi tr. TN thanh ton ha n qung co vi VTV tr gi 250 bng tin mt. Trc cng ty ghi chp ha n ny nh mt khon tng ln trong n phi tr v mt khon gim i trong vn ch s hu.

Bi 2: Chu trnh k ton

40 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Phn tch c bn: Hot ng thanh ton ha n mua chu bng tin mt lm gim 250 trong ti sn tin mt v 250 trong n phi tr (khon phi tr VTV). Phn tch phng trnh: Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt Phi thu VPP Thit

b =

Vn u t

Doanh

thu

Chi ph

9.000 2.000 1.600 7.000 1.850 + 15.000 + 4.700 1.950

(8) (250) (250) Chi ph

S d

8.750 + 2.000 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000 + 4.700 1.950

19.350 = 19.350

Ta nhn thy vic thanh ton mt khon n phi tr c lin quan ti mt khon chi tiu c ghi chp t trc khng lm nh hng ti vn ch s hu. Cng ty ghi chi ph ny Nghip v (5) v khng ghi li na. Nghip v [9]. Khch hng thanh ton ha n mua chu bng tin mt. TN nhn c 600 tin mt t khch hng trc mua chu dch v [xem Nghip v (6)]. Vic ny lm thay i cu trc ti sn nhng khng lm thay i tng ti sn. Phn tch c bn: Tin mt tng 600, khon phi thu gim 600 Phn tch phng trnh:

Ti sn =N phi

tr + Vn ch s hu

Tin mt Phi thu VPP Thit b = Vn u t Doanh thu Chi ph

8.750 2.000 1.600 7.000 1.600 15.000 4.700 1.950

(9) 600 (600)

S d 9.350 + 1.400 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000 + 4.700 1.950

19.350 = 19.350

Lu rng vic thu mt khon phi thu pht sinh do bn chu dch v v c ghi chp trc khng nh hng ti vn ch s hu. TN ghi chp khon thu nhp ny trong Nghip v (6) v khng phi ghi li na. Nghip v (10). Ch s hu rt tin mt. ng Nguyn rt 1.300 tin mt t cng ty s dng cho mc ch c nhn. Nghip v ny lm ti sn v vn ch s hu cng gim mt lng nh nhau l 1.300. Phn tch c bn: Tin mt gim 1.300 v khon Rt vn ca ch s hu tng 1.300 hay vn ch s hu gim 1.300. Phn tch phng trnh:

Ti sn = N

phi tr

+ Vn ch s hu

Tin mt + Phi thu

+ VPP + Thit

b = +

Vn u t

Rt vn CSH

+ Doanh

thu Chi ph

9.350 1400 1.600 7.000 1.600 15.000 4.700 1.950

(10) (1.300) 1.300

S d

9.350 + 1.400 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000 1.300 + 4.700 1.950

18.050 = 18.050

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 41

Ta nhn thy rng vic ch s hu rt tin mt c tc ng ngc chiu vi vic ch s hu u t. Rt vn ca ch s hu khng phi l chi ph. Chi ph pht sinh nhm mc ch kim doanh thu. Rt vn khng to ra doanh thu. l s gim u t. Cng ging nh vn u t ca ch s hu, rt vn ca ch s hu khng c xt n khi xc nh thu nhp rng. Tm tt nghip v Hnh 2.2 tm tt cc nghip v trong thng 9/2012 ca TN biu din tc ng tng hp ca chng ti phng trnh k ton c bn. N cng ch ra s nghip v v nh hng c th ca tng nghip v.

Ti sn =

N phi tr + Vn ch s hu

Tin mt +

Phi thu + VPP +

Thit b = +

Vn u t

Rt vn CSH +

Doanh thu

Chi ph

(1) 15.000 15.000

(2) (7.000) 7.000

(3) 1.600 1.600

(4) 1.200 1.200

(5) 250 250

(6) 1.500 2.000 3.500

(7) (900) 900

(600) 600

(200) 200

(8) (250) (250)

(9) 600 (600)

(10) (1.300) 1.300

SD 9.350 + 1.400 1.600 + 7.000 = 1.600 + 15.000 1.300 + 4.700 1.950

18.050 = 18.050

Hnh 2.2-2: Bng tm tt nghip v ca TN

Hnh 2.2-2 phn nh mt s thc t quan trng: (1) Mi nghip v c phn tch da trn nh hng ca n ti:

a) ba thnh phn ca phng trnh k ton c bn b) nhng khon c th trong tng thnh phn

(2) Hai v ca phng trnh phi lun lun cn bng. Bo co ti chnh Mc ch nghin cu: Hiu bn bo co ti chnh v cch lp bn bo co ti chnh Cc cng ty lp bo co ti chnh sau da trn d liu k ton tm tt: (1) Bo co kt qu hot ng kinh doanh trnh by doanh thu, chi ph, thu nhp rng hoc l rng pht sinh trong mt giai on c th. (2) Bo co vn ch s hu tm tt nhng thay i trong vn ch s hu trong mt giai on c th. (3) Bng cn i k ton bo co ti sn, n phi tr v vn ch s hu ti mt ngy c th.

Bi 2: Chu trnh k ton

42 ACC202_Bai2_v1.0013107218

(4) Bo co lu chuyn tin t tm tt thng tin v dng tin vo (s thu) v dng tin ra (cc khon chi) trong mt giai on c th. Nhng bo co ny cung cp d liu ti chnh lin quan ti ngi dng bn trong v bn ngoi. Hnh 2.23 cho thy cc bo co ti chnh ca TN (n v tnh 1.000).

TN Co,.Ltd

Bo co kt qu hot ng kinh doanh

1/9/2012 30/9/2012

Doanh thu

Doanh thu t dch v 4.700

Chi ph

Chi ph tin lng v tin cng 900

Chi ph thu mn 600

Chi ph qung co 250

Chi ph tin ch 200

Tng chi ph 1.950

Thng tin hu ch

Tiu ca mi bo co bao gm tn cng ty, loi bo co, ngy hoc giai on c th m bo co cp.

Li nhun rng 2.750

TN Co,.Ltd

Bo co vn ch s hu

1/9/2012 30/9/2012

Vn ch s hu, 1/9 0

Tng: u t 15.000

Li nhun rng 2.750 17.750

17.750

Gim: Rt vn 1.300

Thng tin hu ch

Tng s cui cng c gch chn kp, v cc khon m (trong bo co lu chuyn tin t) c vit trong ngoc n.

Vn ch s hu, 30/9 16.450

TN Co,.Ltd

Bng cn i k ton

30/9/2012

Ti sn

Tin mt 8.050

Khon phi thu 1.400

Hng d tr 1.600

Trang thit b 7.000

Tng ti sn 18.050

N phi tr v Vn ch s hu

N phi tr

Khon phi tr nh cung cp 1.600

Vn ch s hu

Vn ch s hu 16.450

Tng n phi tr v vn ch s hu 18.050

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 43

TN Co,.Ltd

Bo co lu chuyn tin t

1/9/2012 30/9/2012

Lu chuyn tin t hot ng kinh doanh

S thu tin mt t doanh thu 3.300

Tin tr nh cung cp v nhn vin (1.950)

Lu chuyn tin thun t HKD 1.350

Lu chuyn tin t hot ng u t

Mua sm trang thit b

Lu chuyn tin thun t H T

(7.000)

(7.000)

Lu chuyn tin t hot ng ti chnh

Vn u t ca ch s hu 15.000

Rt vn ca ch s hu

Lu chuyn tin thun t HTC

(1.300)

13.700

Tng lu chuyn tin trong k 8.050

Tin tn u k 0

Thng tin hu ch

1. Li nhun rng c tnh ton u tin v c dng xc nh s d cui k ca vn ch s hu

2. S d cui k ca vn ch s hu c dng lp bng cn i k ton.

3. S tin mt trong bng cn i k ton c dng lp bo co lu chuyn tin t.

Tin tn cui k 8.050

Hnh 2.2-3: Cc bo co ti chnh v mi tng quan gia chng

Lu rng gia cc bo co trong hnh 2.23 c mi tng quan: (1) Li nhun rng 2.750 trong bo co kt qu hot ng kinh doanh c cng vo s d u k ca vn ch s hu trong bo co vn ch s hu. (2) S d cui k ca vn ch s hu 16.450 trong bo co vn ch s hu c bo co trong bng cn i k ton. (3) Tin mt 8.050 USD trong bng cn i k ton c bo co trong bo co lu chuyn tin t. Mt s lu khi lp bo co ti chnh Bo co kt qu hot ng kinh doanh

o Bo co kt qu hot ng kinh doanh ghi chp doanh thu v chi ph trong mt giai on c th (trong trng hp ca TN, giai on ny l 1/9/2012 30/9/2012). Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca TN c lp t nhng d liu c trong ct vn ch s hu Hnh 2.22.

o Bo co kt qu hot ng kinh doanh lit k doanh thu trc, tip theo l chi ph, cui cng l Li nhun rng (hoc l rng). Li nhun rng pht sinh khi doanh thu ln hn chi ph. L rng pht sinh khi chi ph ln hn doanh thu.

o Lu rng bo co kt qu hot ng kinh doanh khng xt n cc nghip v u t v rt vn gia ch s hu v doanh nghip khi tnh ton thu nhp rng. V d, nh gii thch trn, vic ng Nguyn rt tin mt khi TN khng c coi l chi ph kinh doanh.

Bi 2: Chu trnh k ton

44 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Bo co vn ch s hu o Bo co vn ch s hu ghi chp nhng thay i trong vn ch s hu trong

mt giai on c th. Giai on ny trng vi giai on c cp trong bo co kt qu hot ng kinh doanh. D liu cho vic lp bo co vn ch s hu l ct vn ch s hu trong bng tm tt (Hnh 2.22) v bo co kt qu hot ng kinh doanh. Dng u tin trong bo co l s d u k ca vn gp (con s ny bng 0 khi doanh nghip mi i vo hot ng). Tip theo l vn u t ca ch s hu, li nhun (hoc l) rng, v rt vn ca ch s hu. Bo co ny gii thch ti sao vn ch s hu tng hoc gim trong k.

o S ra sao nu Softbyte bo co l rng trong thng u tin? Gi s trong thng 9/2012, TN l 10.000. Hnh 2.24 cho thy l rng trong bo co vn ch s hu.

TN Co,.Ltd Bo co vn ch s hu

1/9/2012 30/9/2012

Vn ch s hu, 1/9 0

Tng: u t 15.000

15.000

Gim: Rt vn 1.300

L rng 10.000 11.300

Vn ch s hu, 30/9 3.700

Hnh 2.2-4 : L rng

Nu ch s hu u t thm vo doanh nghip, cng ty s bo co khon vo ti khon u t trong bo co vn ch s hu. Bng cn i k ton

o Bng cn i k ton ca TN ghi chp ti sn, n phi tr v vn ch s hu ti mt ngy c th (trong trng hp ca TN l ngy 30/9/2012). Cng ty lp bng cn i k ton da theo tiu ca tng ct trong bng tm tt (Hnh 2.22) v d liu cui k trong dng cui ca bng.

o Ta nhn thy bng cn i k ton lit k ti sn u tin, tip theo l n phi tr v vn ch s hu. Tng ti sn phi bng tng n phi tr v vn ch s hu. TN ch bo co mt khon n phi tr l Khon phi tr nh cung cp trong bng cn i k ton. Trong hu ht cc trng hp, lun c t nht hai khon n phi tr. Khi , thng thng ngi ta bo co nh sau:

N phi tr

Thng phiu phi tr 10.000

Khon phi tr nh cung cp 63.000

Tin lng v tin cng phi tr 18.000

Tng n phi tr 91.000

Hnh 2.2-5: N phi tr

Bng cn i k ton em li mt bc tranh tng quan v tnh hnh ti chnh ca cng ty ti mt thi im nht nh (thng l cui thng hoc cui nm).

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 45

Bo co lu chuyn tin t o Bo co lu chuyn tin t cho bit thng tin v s thu v cc khon chi bng

tin mt trong mt giai on c th. Bo co lu chuyn tin t cho thy (1) nh hng ca cc hot ng kinh doanh ca cng ty ti tin mt trong k, (2) cc nghip v u t ca cng ty, (3) cc nghip v ti chnh ca cng ty, (4) lu chuyn tin thun trong k, v (5) s d tin mt cui k.

o Vic bo co ngun, cch s dng v nhng thay i trong tin mt rt hu ch v nh u t, ch n v nhng ngi khc mun bit nhng g ang din ra vi ngun lc c tnh thanh khon cao nht ca cng ty. Chnh bo co lu chuyn tin t tr li cho nhng cu hi n gin nhng quan trng . Tin mt trong k n t u? Tin mt trong k c s dng lm g? Cn cn tin mt trong k thay i nh th no?

Nh thy trong bo co lu chuyn tin t ca TN, tin mt trong k tng 8.050. Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh lm tin mt tng 1.350. Lu chuyn tin t nghip v u t lm tin mt gim 7.000. V lu chuyn tin t nghip v ti chnh lm tin mt tng 13.700 USD.

2.3. Ti khon k ton v phng php ghi kp Mc ch nghin cu: (1) Hiu c bn cht ca ti khon k ton v vai tr ca ti khon k ton trong quy trnh ghi s k ton. (2) Nhn bit c bn N v bn C ca mi ti khon k ton v nguyn tc ghi vo bn N, bn C ca mi ti khon phn nh cc nghip v kinh t pht sinh (3) Xc nh c cc bc c bn trong quy trnh ghi s k ton (4) Hiu c phng php ghi s Nht k chung v vai tr ca s Nht k chung trong quy trnh ghi s k ton (5) Hiu c phng php ghi S Ci v vai tr ca S Ci trong quy trnh ghi s k ton (6) Thc hin c vic kha s k ton v hiu c vai tr ca cng vic kha s k ton trong quy trnh ghi s k ton. (7) Lp c bng cn i th v nm c mc ch ca lp bng cn i th.

2.3.1. Ti khon k ton Khi nim ti khon k ton: Ti khon k ton l ni ghi nhn cc bin ng tng, gim ca cc i tng k ton c th nh ti sn, n phi tr hay vn ch s hu. V d nh cng ty TN trong mc 2.1 gii thiu c cc ti khon nh TK Tin mt, TK N phi thu, TK N phi tr, TK Doanh thu cung cp dch v, TK Chi ph tin lng v tin cng, v.v.v. (Ch l khi cp n TK c th no th phi vit hoa tn ca TK ). Kt cu n gin nht ca 1 Ti khon k ton bao gm 3 yu t l: Tn ti khon, bn tri ti khon (hay cn gi l bn N), bn phi ti khon (hay cn gi l bn C). V dng ca ti khon k ton c hnh ging ch T nn ngi ta hay gi l ti khon ch T. Hnh 2.1 phn nh dng c bn nht ca ti khon. Trong ti liu ny chng ta

Bi 2: Chu trnh k ton

46 ACC202_Bai2_v1.0013107218

s s dng dng ti khon ny mt cch lin tc gii thch cc quan h k ton c bn

Tn ti khon

Bn tri hoc Bn N

Bn phi hoc Bn C

Hnh 2.3-1: Kt cu c bn ca ti khon k ton

Bn N v Bn C ca ti khon k ton: Thut ng N c dng ch bn tri ca ti khon cn thut ng C c dng ch bn phi ca ti khon. Thc cht, N hay C khng m ch s tng ln hay s gim i nh nhiu ngi thng nhm ln. Khi ni n ghi N hay ghi C ngha l ni n v tr k ton ghi s tin ca nghip v kinh t pht sinh vo ti khon. V d, ghi 1 s tin vo bn tri ca ti khon th gi l ghi N, ghi 1 s tin vo bn phi ti khon th gi l ghi C. Tng t nh vy th tng s tin ghi bn tri ca Ti khon gi l tng s pht sinh N ca ti khon, tng s tin ghi bn phi ca ti khon gi l tng s pht sinh C ca ti khon. Quy lut ghi bn N hay bn C ca ti khon c minh ha nh Hnh 2.32. Ly s liu ca cc nghip v kinh t c nh hng n i tng k ton Tin mt ca cng ty TN (xem hnh 2.2-2).

Dng ti khon k ton Dng bng k

TK Tin mt

15,000 ng (Bn N) 15,000 (Bn C) 7,000

(7,000) 1,200 1,700

1,200 1,500 250

1,500 600 1,300

(1,700) (D N) 8,050

(250)

600

(1,300)

Cng: 8,050

Hnh 2.3-2: Ghi chp s thay i tng gim ln 1 ti khon k ton

Nu trnh by theo dng bng k ta thy: Cc nghip v thu tin (lm tng tin) c ghi bnh thng, cc nghip v chi tin (lm gim tin) c ghi trong du ( ). V d ti cng ty TN ta thy cng ty trong k thu 15.000 v chi 7.000 Nu trnh by di dng ti khon ta thy: S tin tng c ghi vo Bn N ca ti khon Tin, s tin gim c ghi vo Bn C ca ti khon Tin. Vic phn nh s pht sinh tng 1 bn v phn nh s pht sinh gim bn kia s lm gim bt cc li trong tnh ton v xc nh d dng tng s tin tng trong k ( bn N ca ti khon Tin), tng s tin gim trong k ( bn C ca ti khon Tin). S d ca ti khon c tnh bng cch ly s liu 2 bn tr cho nhau (bn tng tr bn gim). Theo v d trn ta thy, s d ca ti khon Tin c ghi bn N ca ti

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 47

khon l 8,050ng cho thy cng ty c s pht sinh tng nhiu hn s pht sinh gim vi s tin l 8,050ng. u k cng ty khng c tin nhng cui k cng ty hin c 8,050ng.

2.3.2. Phng php ghi s kp mc 2.2 chng ta nm c nh hng ca cc nghip v kinh t pht sinh ln phng trnh k ton. Lu rng mi nghip v kinh t pht sinh nh hng n t nht 2 i tng k ton, 2 ti khon k ton m bo gi vng s cn bng ca phng trnh k ton. Ni cch khc, mi nghip v kinh t khi c ghi ln ti khon th s tin ghi vo bn N ca cc ti khon phi lun bng s tin ghi vo bn C ca cc ti khon. Tnh cn bng gia N v C ny chnh l c s ca phng php ghi s kp. Theo phng php ghi s kp th mi nghip v kinh t u nh hng ti 2 bn ca ti khon v phi c ghi vo cc bn ph hp ca ti khon k ton. Theo phng php ny, k ton s phn nh cc nghip v kinh t pht sinh trn s chnh xc hn, hn ch c cc sai st. Nu nh mi nghip v kinh t, khi ghi ln ti khon u tha mn: s tin ghi vo bn N ca cc ti khon lun bng vi s tin ghi vo bn C ca ti khon th nh vy sau khi tt c cc nghip v kinh t pht sinh ghi ln ti khon th tng s tin ghi vo bn N cng s bng tng s tin ghi vo bn C. p dng phng php ghi s kp va m bo s cn bng phng trnh k ton va hiu qu hn phng php cng hay tr mi khi tng hay gim i tng k ton nh thc hin mc 2.2. Phn tip theo chng ta s trnh by k hn v nguyn tc ghi N, ghi C trn cc ti khon theo phng php ghi s kp.

2.3.3. Nguyn tc ghi N, ghi C v s d ca ti khon k ton

Nguyn tc ghi N, ghi C i vi ti khon Ti sn v ti khon Ngun vn Theo hnh 2.22 m t cc nghip v xy ra cng ty TN, khi tin ca cng ty tng Tin l mt ti sn ca cng ty k ton s ghi vo bn tri (bn N) ca ti khon Tin v ngc li khi tin ca cng ty gim k ton s ghi vo bn phi (bn C) ca ti khon Tin. Theo phng trnh k ton: Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu nn s tng ln (hay gim) ca khon mc n phi tr phi c ghi nhn ngc vi s tng (hay gim) i vi khon mc ti sn. Do vy khi n phi tr tng ln k ton s ghi vo bn C ca TK N phi tr cn khi n phi tr gim xung k ton s ghi vo bn n ca TK N phi tr. Hnh 2.33 tm tt quy lut ghi chp vo ti khon k ton nh sau:

Ghi N khi: Ghi C khi:

Ti sn tng Ti sn gim

N phi tr gim N phi tr tng

Hnh 2.3-3: Quy lut ghi N, ghi C trn TK

S d ca TK Ti sn thng thng bn N: Bi l s tin c ghi vo bn N ca ti khon ti sn lun ln hn s tin ghi vo bn C ca ti khon ti sn.

Bi 2: Chu trnh k ton

48 ACC202_Bai2_v1.0013107218

S d ca TK N phi tr thng thng bn C: Bi l s tin ghi vo bn C ca ti khon n phi tr ln hn s tin ghi vo bn N ca ti khon n phi tr. Thng thng s d ca ti khon c lin quan mt thit n vic k ton ghi nhn cc nghip v tng bn no, nu cc nghip v tng c ghi bn N ca ti khon th ti khon s c s d bn N v ngc li khi cc nghip v tng c ghi bn C ca ti khon th ti khon c s d bn C. Nh vy cc TK c s d thng thng c th hin Hnh 2.34

TK Ti sn TK N phi tr

Ghi tng bn N Ghi gim bn C Ghi gim bn N Ghi tng bn C

S d (thng thng) S d (thng thng)

Hnh 2.3-4: Phn nh s d trn cc ti khon ti sn v ti khon n phi tr

Nm c v tr ca s d trn ti khon s gip k ton pht hin ra li sai. V d nh ti khon Thit b khi c s d bn C hay TK Tin lng v tin cng phi tr c s d bn N l du hiu ca cc sai st k ton. Trong cc tnh hung c bit th s d ti khon khng bn thng thng vn c th chp nhn c. V d i vi TK Tin s c s d C khi cng ty rt qu s d trong ti khon tin gi ti ngn hng (v d pht hnh sc qu s d). Nguyn tc ghi N, ghi C i vi ti khon Vn ch s hu Nh cp mc 2.2, khi ch s hu gp vn hoc doanh thu tng th s lm tng vn ch s hu. Khi ch s hu rt vn hoc chi ph tng th s lm gim vn ch s hu. Cng ty cn s dng nhng ti khon ny phn nh s bin ng ca cc i tng k ton xut hin trong cc nghip v kinh t pht sinh. Khon tin u t ca ch s hu c ghi C TK Vn u t ca ch s hu. Vic ghi vo bn C l ghi tng ti khon ny v ghi vo bn N l ghi gim gi tr ca ti khon ny. Khi mt ngi u t vn vo cng ty, k ton ghi tng tin (ghi N vo TK Tin) v ghi tng vn ch s hu (ghi C vo TK Vn ch s hu). Khi vn ch s hu gim k ton ghi N vo TK Vn ch s hu. Hnh 2.35 th hin cch thc ghi tng gim trn ti khon Vn ch s hu.

Bn N Bn C

Gim vn ch s hu Tng vn ch s hu

Hnh 2.3-5: Ghi tng, gim trn TK Vn ch s hu

TK Vn ch s hu

Bn N: Ghi gim VCSH Bn C: Ghi tng VCSH

S d (thng thng)

Hnh 2.3-6: Phn nh s d thng thng trn TK vn ch s hu

Nguyn tc ghi N, ghi C i vi TK Rt vn ca ch s hu Ngi ch s hu c th rt vn hoc cc loi ti sn khc ca cng ty chi dng cho mc ch c nhn. Nghip v rt vn ny c th ghi trc tip vo bn N ca TK vn ch s hu gim vn ch s hu. Tuy nhin vic ghi ring khon mc ny trn ti khon Rt vn c u tin p dng bi v n gip cho k ton d dng tnh ton tng s tin ch s hu rt trong k k ton. Khon rt vn tng c ghi vo bn

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 49

N ca TK Rt vn, khon rt vn gim c ghi bn C TK Rt vn. Thng thng TK Rt vn c s d bn N. Hnh 2.37 th hin quy lut ghi N, ghi C trn TK Rt vn.

TK Rt vn Bn N Bn C

Tng khon rt vn Gim khon rt vn

Hnh 2.3-7: Ghi tng, gim trn TK Rt vn

TK Rt vn

Bn N: Ghi tng khon rt vn Bn C: Ghi gim khon rt vn S d (thng thng)

Hnh 2.3-8: Phn nh s d thng thng trn TK Rt vn

Ch rng TK Rt vn lm gim vn ch s hu,. N khng phi l TK thuc bo co kt qu kinh doanh nh TK Doanh thu hay TK Chi ph.

Bi tp tnh hung: Lin quan n TK Doanh thu v TK Chi ph

i bng chuyn c tn Th Cng c nhng ti khon doanh thu v chi ph nh sau. Hy cho bit i bng SHB Nng c nhng ti khon tng t nh vy khng.

TK Doanh thu TK Chi ph

Thu t bn v Lng ca cu th

Thu tin bn quyn pht sng TV, i Lng cn b qun l

Thu ph chuyn nhng cu th Tin cng tc ph

Thu t qung co Ph bo tr sn bi

Nguyn tc ghi nhn i vi ti khon Doanh thu v ti khon Chi ph Doanh thu l khon lm tng li ch ca cc ch s hu. Khi 1 cng ty c s gia tng v doanh thu th s ko theo s gia tng v vn ch s hu. Do , vic ghi N hay ghi C ln ti khon doanh thu s ging vi vic ghi N hay ghi C trn TK Vn ch s hu. Do vy ti khon doanh thu c ghi tng bn C v ghi gim bn N. Chi ph c nh hng khc i vi vn ch s hu: Chi ph pht sinh lm gim vn ch s hu v chi ph tng lm thu nhp ca doanh nghip gim. Do vy, nguyn tc ghi N, ghi C trn TK Chi ph s ngc vi nguyn tc ghi N, ghi C trn TK Doanh thu. C th l: khi chi ph tng s ghi vo bn N, khi chi ph gim c ghi vo bn C. Hnh 2.3-9 th hin nguyn tc ghi nhn trn TK Doanh thu v TK Chi ph.

TK Doanh thu, TK Chi ph Bn N Bn C

Tng Chi ph Gim doanh thu

Gim chi ph Tng doanh thu

Hnh 2.9: Ghi N, ghi C trn TK Chi ph, TK Doanh thu

Trn TK Doanh thu th s tin ghi bn C s ln hn s tin ghi bn N cn trn TK Chi ph th s tin ghi bn N s ln hn s tin ghi bn C. Do vy, TK Doanh thu thng thng c s d bn C, TK Chi ph thng thng c s d Bn N. Hnh 2.3-10 th hin kt cu ca TK Doanh thu v TK Chi ph nh sau:

Bi 2: Chu trnh k ton

50 ACC202_Bai2_v1.0013107218

TK Chi ph TK Doanh thu

Ghi tng bn N Ghi gim bn C Ghi gim bn N Ghi tng bn C

S d (thng thng)

S d (thng thng)

Hnh 2.3-10: Nguyn tc ghi trn ti khon Doanh thu v ti khon Chi ph

Tm tt nguyn tc ghi N, ghi C trn TK k ton Hnh 2.3-11 m t tm tt quy lut ghi N ghi C trn TKKT v nh hng ca bt ton ghi N, ghi C i i vi cc ti khon (tng hoc gim). Hc thuc bng ny gip chng ta thc hin tt phng php ghi s kp.

PTKT TI SN

N PT VN CH S HU

PTKT m rng

Ti sn = N PT = Vn CSH Rt vn + Doanh

thu Chi ph

N/C N C N C N C N C N C N C

Kt qu nh

hng

+ + + + + +

Hnh 2.3-11: Nguyn tc ghi N, ghi C trn ti khon k ton

2.3.4. S k ton

2.3.4.1. Quy trnh ghi s k ton

D k ton c th ghi trc tip cc nghip v kinh t pht sinh ln ti khon k ton (ghi S Ci) m khng cn nh khon k ton (Ghi ln S nht k). Nhn chung, cc cng ty u thc hin 3 bc c bn trong quy trnh ghi s k ton sau y: Bc 1: Phn tch tng nghip v kinh t xc nh nh hng ca nghip v

kinh t ti cc ti khon k ton c lin quan. Bc 2: Ghi vo s nht k chung cc nghip v kinh t . Bc 3: Chuyn s liu t s nht k chung ln S ci ti khon tng ng. Quy trnh ghi s k ton c bt u vi cc nghip v kinh t pht sinh. Cc giy t v d nh ha n bn ra, ha n mua vo,sc, phiu thu l minh chng cho cc nghip v kinh t pht sinh. Cn c vo cc chng t ny k ton phn tch nghip

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 51

v kinh t pht sinh v xc nh nh hng ca nghip v kinh t ny n cc loi ti khon k ton c th. Sau s ghi cc thng tin trn S nht k. Cui cng, ly s liu pht sinh ghi trn s Nht k ghi vo S ci ca cc ti khon k ton tng ng. Hnh 2.3-12 minh ha quy trnh ghi s k ton.

Phn tch nghip v

Ghi nghip v vo s nht k

Chuyn thng tin t Nht k

ln s ci ti khon

Hnh 2.3-12: Cc bc trong quy trnh ghi s k ton

2.3.4.2. S nht k K ton ban u s ghi nhn cc nghip v kinh t pht sinh theo trnh t thi gian (trnh t m nghip v kinh t xy ra). Do vy, s nht k chnh l quyn s m ti cc nghip v kinh t c ghi ln u tin. Trn s nht k cc nghip v kinh t c th hin di dng ghi N, ghi C trn cc ti khon k ton c th theo thng tin phn tch c t cc nghip v kinh t pht sinh. C nhiu loi s nht k, tuy nhin loi nht k hay s dng nht l s nht k chung. Kt cu quyn s nht k chung c thit k bao gm nhiu ct phn nh cc ni dung v nghip v kinh t xy ra nh: ngy pht sinh nghip v, tn ti khon k ton, din gii ni dung nghip v kinh t, tham chiu, s tin pht sinh bn N, s tin pht sinh bn C. Hnh 2.3-13 m t mu s Nht k (c hiu l s nht k chung). S nht k c vai tr rt quan trng trong quy trnh ghi s k ton th hin cc im sau: 1. T s nht k c th nhn thy nh hng ca tng nghip v kinh t pht sinh i

vi tnh hnh ti chnh ca doanh nghip 2. S c ghi theo trnh t thi gian pht sinh ca cc nghip v kinh t 3. S nht k chung cn gip k ton d dng kim tra tnh cn bng gia tng s tin

ghi N v s tin ghi C trn cc ti khon k ton mi bt ton ghi nht k nn hn ch cc sai st trong qu trnh ghi s.

Ghi nht k Ghi s nht k l vic k ton phn nh s liu ca nghip v kinh t pht sinh ln S nht k. Mi nghip v kinh t u c k ton x l v phn tch ra thnh cc ni dung chnh ghi trn cc ct khc nhau ca s Nht k chung. Mt bt ton y trn s nht k phi bao gm cc ni dung : ngy, thng, nm pht sinh nghip v kinh t, tn ti khon, s tin pht sinh ca tng ti khon (pht sinh bn N hay bn C ca ti khon), din gii ngn gn ni dung ca nghip v kinh t pht sinh. Hnh 2.3-13 minh ha phng php ghi s nht k.

Bi 2: Chu trnh k ton

52 ACC202_Bai2_v1.0013107218

S NHT K

Trang: 1

Ngy Tn TK v din gii i

chiu S tin ghi

N S tin ghi C

2012 [5]

[1],[2]1/9 [3] [4]

Tin

Vn gp ca ch s hu

(Ch s hu cng ty gp 15.000$ tin hnh hot ng kinh doanh)

15.000

15.000

2/9 My tnh vn phng

Tin (Mua my tnh vn phng tr gi 7.000$ tr tin)

7.000

7.000

Hnh 2.3-13: S nht k

Cc trang ca s nht k chung c nh s lin tip t Trang 1 n trang cui cng. u mi trang s phi c s trang tin theo di thng tin. Ch thch: [1] Dng ny ghi ngy thng nm pht sinh nghip v kinh t [2] Dng ny ghi ln lt: tn ca ti khon k ton ghi N (ghi vo ct Tn ti khon v din gii) v s tin pht sinh ca ti khon ny (ghi vo ct S tin ghi N). Tn ca TK ghi N c cn st mp tri ca ct Tn ti khon v din gii [3] Dng ny ghi ln lt: tn ca ti khon k ton ghi C (ghi vo ct Tn ti khon v din gii) v s tin pht sinh ca ti khon ny (ghi vo ct S tin ghi C). Tn ca TK ghi C tht li vo trong so vi tn TK ghi N dng trn. [4] Dng ny din gii tm tt ni dung nghip v kinh t pht sinh (dng ny vit ngay sau dng tn TK ghi C). Khong trng cn li trn dng ny khng c d liu. iu ny gip ngn cch cc bt ton trn s nht k khi c nht k s ri, d nhn hn. [5] Dng ny b trng khi s liu pht sinh ca cc ti khon trn s nht k cha c s dng chuyn sang s ci. Ct i chiu trn S nht k c dng ghi s hiu ca TK k ton khi s liu ca cc TK k ton c chuyn t s nht k sang s ci . Do vy khi k ton cha thc hin vic chuyn s th ct i chiu ny s trng. Ch : Ghi ghi s nht k chung k ton phi rt lu trong vic s dng tn ti khon v loi ti khon phn nh ng, chnh xc ni dung nghip v kinh t pht sinh. Nu la chn ti khon khng ng th khi lp bo co ti chnh s khng chnh xc. Cng c th linh hot trong vic s dng ti khon nhng tiu ch chnh xc nh ti khon l tn ti khon phi th hin c ni dung ca ti khon . Khi k ton s dng 1 ti khon c bit no th k ton cn phi ghi di tn ti khon tt c cc nghip v kinh t din ra sau ny cng c ghi vo ti khon . Bt ton gin n v bt ton phc tp Mt s bt ton trn s Nht k ch lin quan n 2 ti khon k ton trong 1 ti khon c ghi N, 1 ti khon c ghi C (Hnh 2.3-13). Nhng bt ton kiu nh

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 53

vy c gi l bt ton gin n. Tuy nhin, c nhng nghip v kinh t phc tp i hi phi s dng nhiu hn 2 ti khon mi phn nh ht c ni dung nghip v. Khi ghi nghip v ny ln s Nht k, k ton phi s dng t 3 ti khon tr ln th bt ton ny c gi l bt ton phc tp. V d ngy 1/7, cng ty ANP mua 1 xe ti ch hng tr gi 140tr. Cng ty tr 80tr bng tin mt, s cn li cha thanh ton cho ngi bn. Bt ton phn nh nghip v kinh t ny trn s Nht k (nh Hnh 2.314).

S NHT K

Trang: 1

Ngy Tn TK v din gii Tham chiu

S tin ghi N

S tin ghi C

2012

1/7

Thit b

Tin

Phi tr ngi bn

(Mua 1 xe t ti, tr gi 140tr tr 80tr, s cn li cha tr)

140

80

60

Hnh 2.3-14: Bt ton phc tp

Trong bt ton phc tp c quy nh tt c cc ti khon ghi N phi vit trc cc ti khon ghi C vit sau.

2.3.4.3. S Ci S ci l loi s tp hp ton b cc thng tin lin quan n mt ti khon k ton c th m cng ty ang s dng. S ci cung cp cc thng tin v s bin ng tng, gim v s d hin ti ca tng ti khon k ton. Cc cng ty khc nhau c th s dng nhiu loi s ci khc nhau nhng hu ht cc cng ty u c s ci tng hp. Mi s ci phn nh thng tin c th v i tng k ton nh: s ci TK Ti sn, TK N phi tr, Vn ch s hu (Xem Hnh 2.3-15).

Hnh 2.3-15: Cc s ci ca cng ty TN theo cc ti khon k ton cng ty ang s dng

Cc cng ty sp xp cc s ci cc ti khon theo ng trt t ca ti khon khi trnh by bo co ti chnh. Theo trt t ny, cc ti khon thuc bng cn i k ton xp trc theo th t nh sau: TK Ti sn ri n TK N phi tr, TK Vn ch s hu, TK Rt vn, TK Doanh thu, TK Chi ph. Ti khon k ton c xc nh khng ch

Bi 2: Chu trnh k ton

54 ACC202_Bai2_v1.0013107218

theo tn gi ti khon m cn c xc nh theo s hiu ti khon thun tin trong qu trnh s dng (cc ti khon c m ha di dng s) Qua s ci, k ton cung cp s d hin c ca i tng k ton m s ci ti khon phn nh. V d, s ci TK Tin cho bit s tin m cng ty hin c phc v cho vic thanh ton cc ngha v hin ti ca cng ty. S ci TK Phi thu khch hng cho bit s tin khch hng cn n cng ty, cn s ci TK Phi tr ngi bn cho bit s tin cng ty cn n ngi bn. Hnh thc ca S ci

S CI TK TIN S hiu TK: 111

Ngy Din gii Tham chiu S tin ghi N S tin ghi C S d

2012

Thng 6 1 2 3 9

17 20 30

25.000

4.200 7.500

8.000

11.700 250

7.300

25.000

17.000

21.200 28.700

17.000 16.750

9.450

Hnh 2.3-16: Minh ha tnh hnh bin ng ca Tin trn S ci TK Tin

Dng biu hin TK Tin nh trn gi l dng ti khon 3 ct bi v n c 3 ct phn nh s tin ct s tin ghi N, ct s tin ghi C, ct s d . S d ti khon trn s ci c tnh ngay sau mi nghip v kinh t pht sinh. Ct din gii v ct tham chiu cung cp cc thng tin c bit lin quan n s liu pht sinh ca nghip v kinh t xut hin trn s ci. Chuyn s Chuyn s l qu trnh k ton chuyn cc s liu ca cc ti khon k ton c ghi trn s Nht k sang s ci ca ti khon phn nh thng tin v cc ti khon mt cch c h thng . Nh vy, khi chuyn s phi ly s Nht k lm cn c v ln lt ly thng tin trn s Nht k chuyn sang S ci. Qu trnh chuyn s ny c thc hin nh sau: M s ci ca TK c ghi N trn s Nht k. Ly s tin ghi N trn s nht k ghi vo ct s tin ghi N trn S ci ca

TK va m. ng thi ghi thng tin v: trang s Nht k k ton s dng ly c s tin trn, ngy thng pht sinh nghip v.

Ghi s hiu ca TK k ton va c nhn s liu t S Nht k vo ct i chiu trn s Nht k.

M s ci ca TK c ghi C trn s Nht k. Ly s tin ghi C trn s nht k ghi vo ct s tin ghi C trn S ci ca

TK va m. ng thi ghi thng tin v: trang s Nht k k ton s dng ly c s tin trn, ngy thng pht sinh nghip v.

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 55

Ghi s hiu ca TK k ton va c nhn s liu t S Nht k vo ct i chiu trn s Nht k.

Qu trnh chuyn s liu trn c m t qua Hnh 2.317.

S NHT K

Trang 1

Ngy Tn ti khon v din gii i

chiu N C

2012

1/9 Tin 111 15.000

Vn ch s hu 411 15.000

(Ch s hu gp vn bt u hot ng)

S CI

Ti khon Tin

S hiu TK: 111

Ngy Din gii i chiu N C S d

2012

1/9 Trang 1 15.000 15.000

S CI

Ti khon Vn ch s hu

S hiu TK: 411

Ngy Din gii i chiu N C S d

2012

1/9 Trang 1 15.000 15.000

Ch : Vic chuyn s phi lm theo th t. K ton phi chuyn ln lt tng nghip v

kinh t, ht nghip v ny ri mi n nghip v khc. Trong mi nghip v th k ton chuyn ln lt s tin ghi N ri n s tin ghi C ca nghip v. Ngoi cn m bo cc s liu trn s nht k chung u c ghi vo s ci (khng b st nghip v khi chuyn vo s ci).

Ct i chiu trn s ci ghi a ch (trang Nht k chung) t thng tin c ly chuyn sang s ci.

Ct Din gii trn S ci t c ghi v phn din gii ny c trn s Nht k. Sau khi bt ton cui cng trn s Nht k c chuyn sang s ci ti khon, tt

c cc dng ca ct i chiu trn s Nht k u phi ghi s hiu ti khon k ton. iu m bo c tt c cc nghip v kinh t pht sinh trn s nht k c chuyn ht ln s ci.

H thng ti khon k ton Mi cng ty c th c s khc nhau v tn ti khon s dng v s lng ti khon s dng do yu cu ca nh qun l. Chng hn, mt cng ty ch s dng 1 ti khon c tn l TK Chi ph dch v phn nh tt c cc chi ph v in, nc, gas m cng ty

Bi 2: Chu trnh k ton

56 ACC202_Bai2_v1.0013107218

s dng trong k nhng cng ty khc li s dng nhiu ti khon: TK Chi ph gas, TK Chi ph tin in, TK Chi ph tin nc phn nh ring tng loi chi ph ch khng gp nh cng ty ban u. Ngoi ra quy m cng ty cng c nh hng ti s lng v loi ti khon k ton m cng ty s dng. Cng ty TN l cng ty nh nn s lng ti khon cng ty ny s dng s t hn s lng ti khon ca Cng ty (Tp on) Ha Pht.

2.3.5. Bng cn i th Bng cn i th l bng c lp theo cch k ton lit k tn cc ti khon k ton s dng trong k v s d tng ng ca chng ti 1 thi im nht nh. Thng thng, thi im lp bng cn i th vo cui k. Cc ti khon trn bng cn i th c sp xp theo trt t ging trt t sp xp s ci (s ci ti khon thuc bng cn i k ton trc ri n s ci ti khon thuc bo co kt qu kinh doanh). Nu ti khon c s d bn N th c ghi ct N (bn tri) ca bng, cn cc ti khon c s d bn C th ghi vo ct C (bn phi) ca bng. Tip , k ton s tin hnh cng tng s tin bn N v s tin bn C ca bng. Nu k ton thc hin cc bc trong quy trnh k ton chnh xc th trn bng cn i th tng s tin bn N cn bng vi tng s tin bn C. Cc bc lp bng cn i th nh sau: Lit k cc ti khon v s d tng ng ca chng vo cc ct quy nh Tnh tng s tin trn ct ghi N, ghi C So snh tng s tin ghi N v tng s tin ghi C.

Cng ty ANP BNG CN I TH

Lp ti ngy 30/06/2012

Tn ti khon N C

Tin 15.200

Vt t 2.500

Tin mua BH tr trc 600

Thit b 5.000

Thng phiu phi tr 5.000

Phi tr ngi bn 2.500

Doanh thu nhn trc 1.200

Vn u t ca CSH 10.000

Rt vn 500

Doanh thu CCDV 10.000

Chi ph tin lng, tin cng 4.000

Chi ph thu a im 900

Tng cng 28.700 28.700

Hnh 2.3-18: Th hin bng cn i th ca cng ty ANP

Chnh ph Vit Nam quy nh h thng ti khon thng nht, n v k ton c th la chn nhng ti khon ph hp xy dng h thng ti khon cho n v mnh (v d: h thng ti khon p dng cho doanh nghip, h thng ti khon p dng cho n v hnh chnh s nghip.)

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 57

Hn ch ca bng cn i th Bng cn i th ch kim tra c tnh cn bng v mt s hc gia s pht sinh bn N ca tt c cc ti khon v s pht sinh bn C ca tt c cc ti khon ch cha kim tra c ton b cc sai st, gian ln trong qu trnh ghi s. Ngay c khi bng cn i th t c cn bng nhng vn tn ti nhiu sai st. Nhng sai st ph bin chng hn: K ton b st nghip v kinh t pht sinh, khng ghi s K ton kt chuyn thiu s liu ca nghip v kinh t t s nht k sang s ci. K ton chuyn s liu t s nht k sang s ci hai ln (trng lp nghip v) K ton ghi bt ton sai trn s nht k chung (chn sai ti khon hoc ghi sai s

tin pht sinh ca nghip v kinh t) K ton chuyn nhm s liu khi thc hin chuyn s liu t s nht k sang s ci

(chn nhm s ci) V.v.v. Khi k ton phm cc li nh trn th bng cn i th vn t c tnh cn bng. Do vy, qua bng cn i th khng th m bo tt c cc nghip v kinh t pht sinh c ghi y v cng khng th m bo s liu trn s ci l chnh xc. Mt s cch pht hin sai st khi ghi S ci Cc sai st trn va lit k phn ln l do li tnh ton, li chuyn s liu t s ny sang s khc, ghi nhm s liu. Do vy, khi lp bng cn i th nu bng cn i th khng cn bng th trc ht phi xc nh s tin chnh lch gia phn bn N v phn bn C. Trn c s s chnh lch , c mt s cch sau y c th thc hin tm ra li sai. Nu s l 1, 10, 100 hay 1.000 th nn tnh li s tin tng cng trn bng cn

i th. Nu s chia ht cho 2 th thc hin chia 2 ra con s mi. Sau , nhn tt c

cc s tin ghi trn bng cn i th nu thy s no ging con s mi th rt c th k ton ghi ln s liu pht sinh t ct N sang ct C v ngc li.

Nu s chia ht cho 9 th rt c th do k ton vit ln s liu khi ly s liu t s ci vo bng cn i th (v d trn s ci ti khon c s d N TK Phi thu khch hng l 12 nhng trn bng cn i th ghi thnh 21, sai st ny s lm cho tng s tin bn N ca bng cn i th ln hn tng s tin bn C l 9).

Nu s khng chia ht cho 2 v 9 th phi r sot ton b c nht k v s ci v bng cn i th. Rt c th s liu chuyn t s nht k sang s ci sai hoc k ton chuyn ng nhng khi tnh s d trn s ci li tnh sai hoc chuyn s liu trn s ci sang bng cn i th khng ng

Bi 2: Chu trnh k ton

58 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Tm lc cui bi 1. Quy trnh nghip v ca k ton. bt u mt quy trnh k ton, cng ty phi xc nh

nhng nghip v kinh t lin quan ti hot ng kinh doanh ca mnh sau ghi chp cc nghip v a ra lch s cc hot ng ti chnh ca cng ty, cui cng truyn t nhng thng tin thu thp ti nhng ngi quan tm thng qua cc bo co k ton. Loi bo co k ton thng dng nht l bo co ti chnh.

2. nh hng ca cc nghip v kinh doanh ti phng trnh k ton. Mi nghip v kinh doanh lun c tc ng kp ti phng trnh k ton. V d, nu mt ti sn tng ln s ko theo (1) mt ti sn khc gim i, hoc (2) mt khon n phi tr c th tng ln hoc (3) vn ch s hu tng ln.

3. Cc bc c bn trong quy trnh ghi s k ton l: Phn tch tc ng ca nghip v kinh t ln cc loi ti khon, ghi cc nghip v kinh t ln s nht k v cui cng chuyn s liu t s nht k ln s ci cc ti khon.

4. Khi nim ti khon k ton v vai tr ca chng trong quy trnh ghi s k ton: Ti khon k ton l ni ghi cc bin ng tng, gim ca i tng k ton c th nh ti sn, n phi tr, vn ch s hu

5. Yu t cu thnh ti khon k ton: bn N v bn C ca ti khon v nguyn tc ghi cc nghip v kinh t pht sinh vo bn N, bn C ca ti khon. Ti khon k ton c m phng dng ch T, bn N bn tri ch T, cn bn C bn phi ch T. Cc TK ti sn, TK rt vn, TK chi ph khi tng ghi bn N, gim ghi bn C. Cc TK Vn ch s hu, TK N phi tr, TK Doanh thu tng ghi C, gim ghi bn N.

6. Cu trc v phng php ghi s nht k chung v vai tr ca s nht k chung trong quy trnh ghi s k ton: S nht k chung l s dng tp hp tt c cc nghip v kinh t pht sinh. S nht k chung phn nh cc nghip v kinh t theo th t thi gian. S nht k chung phn nh y cc bin ng ca cc i tng k ton. T s nht k chung, s liu pht sinh ca tng ti khon ln lt c chuyn vo s ci ti khon. Trong qu trnh ghi s nht k chung k ton c th hn ch sai st khi ghi s do cc bt ton c ghi trn s lun phi m bo do s tin ghi N lun bng s tin ghi C.

7. Nm c kt cu, phng php ghi s ci v vai tr ca s ci. S ci l s tng hp phn nh mi bin ng lin quan n 1 i tng k ton c th. Cng ty s dng nhiu s ci phn nh nhiu i tng k ton.

8. Nm c ngha ca vic chuyn s liu t s nht k sang s ci: S nht k l s phn nh thng tin v nhiu i tng k ton theo trnh t thi gian pht sinh ca nghip v kinh t. Trn s nht k, k ton cha cung cp c thng tin xuyn sut theo tng i tng k ton c th. Do phi thc hin chuyn s liu ca t s nht k sang s ci mi s ci phn nh thng tin xuyn sut v mi i tng k ton.

Bi 2: Chu trnh k ton

ACC202_Bai2_v1.0013107218 59

9. Lp bng cn i th v vai tr ca bng cn i th: bng cn i th l bng tng hp s d ca tt c cc ti khon k ton ti mt thi im nht nh. Bng cn i th c tc dng kim tra tnh cn bng gia tng s d N ca cc ti khon v tng s d C ca cc ti khon. Bng cn i th khng loi b c cc sai st trong qu trnh ghi s nht k hay s ci. Bng cn i th cn c lp trc khi lp bo co ti chnh.

Bi 2: Chu trnh k ton

60 ACC202_Bai2_v1.0013107218

Bi tp thc hnh Bi 1: Cng ty TN c mt s nghip v kinh t pht sinh trong thng 3/2013 nh sau:

1. Ngy 1/3: Mr Nguyn b sung vn kinh doanh 50tr bng tin mt. 2. Ngy 3/3: Thanh ton tin lng nhn vin thng 2: 8tr bng tin mt 3. Ngy 5/3: Lp ha n gi cng ty ANP v dch v bo tr my tnh hon thnh, s

tin 6tr. 4. Ngy 18/3: Nhn ha n thu vn phng thng 3 t Cng ty Ngi sao. 5. Ngy 20/3: Mua vn phng phm s dng cho hot ng ca thng 3, thanh ton

cho Cng ty Hi Tin bng chuyn khon qua ngn hng. 6. Ngy 30/3: Cng ty ANP thanh ton ha n lp ngy 5/3 bng tin mt. 7. Ngy 31/3: Chuyn khon thanh ton cho Cng ty Ngi Sao tin thu vn phng thng 3. Yu cu: Nu nh hng ca cc nghip v ny n phng trnh k ton Gi : Da vo v d minh ha trnh by v phn tch nghip v.

Bi 2: S dng cc nghip v cho Bi 1 ghi nhn cc nghip v trn vo S nht k.

Gi : Lp S nht k, sau ghi cc nghip v vo S Nht k theo trnh t thi gian pht sinh nghip v (xem v d minh ha).

Bi 3: Hy ghi S ci cho cc nghip v pht sinh ti Cng ty TB cho Bi tp 1.

Gi : Xc nh s lng cc S ci cn lp (da vo S nht k lp Bi tp 2), sau thc hin chuyn cc nghip v ghi trn S nht k vo tng S ci ti khon lin quan.