bioróżnorodność a rolnictwo - agro.basf.pl · rolnictwo doprowadziło do powstania w europie...
TRANSCRIPT
Bioróżnorodność a rolnictwo
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 1BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 1 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
/ 03
Spis treści
str. 04 Wstęp
str. 06 Rolnictwo i bioróżnorodność idą w parze
str. 10 Zrównoważona gospodarka rolna pozwala
uzyskiwać wysokie plony i jednocześnie
chronić bioróżnorodność
str. 16 Ochrona plonów i bioróżnorodności
dają się pogodzić
str. 22 Słowniczek
str. 23 Osoba kontaktowa
02 / 03
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 3BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 3 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Rośliny kwiatowe wzbogacają bioróżnorodność naszych pól
Drodzy Czytelnicy!
Bez wątpienia, rolnictwo wywiera ogromny wpływ na środowiska życia roślin i zwierząt. Nie
musi to jednak zawsze oznaczać, że rolnictwo stoi w opozycji do bioróżnorodności. W
rzeczywistości jest wręcz przeciwnie, ponieważ uprawa w sposób zrównoważony roślin
przeznaczonych na żywność i pasze faktycznie pozwala tę bioróżnorodność zachować.
Niniejsza broszura pozwala bliżej przyjrzeć się relacjom występującym między rolnictwem
a bioróżnorodnością.
Nasz i Państwa wkład w bioróżnorodność
Zapewne zastanawiali się Państwo, czemu służą owe ładne kwitnące rabaty kwiatowe
występujące na stanowiskach badawczych fi rmy BASF. Otóż obsiewane są one specjalną
mieszanką nasienną, która ma za zadanie wspomagać bioróżnorodność – tę samą mieszankę
nasion kwiatów ulubionych przez pszczoły oferujemy jako upominki z naszych stacji.
Wraz z Państwem pragniemy przyczyniać się do zwiększania bioróżnorodności i jej
świadomości. Wystarczy użyć tej mieszanki nasion roślin jednorocznych w ogródku
na powierzchni 5m², aby móc dostrzec, jak bardzo intensywnie kwitnąca rabata przyciąga
różnorodne gatunki owadów zapylających rośliny, w tym naszą cenną pszczołę miodną,
ptaki, ale także i inne rośliny. Taki „system” można zastosować również i na większą skalę
w Państwa gospodarstwie wykorzystując do tego celu ewentualny teren wyłączony z inten-
sywnej produkcji. Przykład ten pokazuje, że bioróżnorodność i nowoczesne rolnictwo mogą
skutecznie współistnieć.
Wielki wpływ na plonowanie i bioróżnorodność
Pszczoła miodna jest jednym z ok. 200 tys. gatunków organizmów zapylających, do których
zalicza się nie tylko dzikie pszczoły, motyle, żuki czy muchy, ale także ptaki i nietoperze. Uważa
się jednak, że to właśnie pszczoły zapylają prawie aż jedną trzecią światowych upraw rolniczych.
Uprawy podstawowe – pszenica, ryż i kukurydza rozmnażają się wprawdzie wiatropylnie, ale
już owoce i różne inne gatunki roślin spożywczych są zależne od obecności pszczół.
Także poza rolnictwem pszczoły przyczyniają się do utrzymania bioróżnorodności zapylając
kwiaty i rośliny dziko rosnące, które z kolei stanowią środowisko życia lub pokarm dla innych
stworzeń.
Czynniki zagrażające populacji pszczół
Narasta przekonanie, że zdolność pszczół do przetrwania jest coraz silniej zagrożona przez
pewne powiązane ze sobą czynniki, wśród których znajdują się pasożyty, choroby, pestycydy,
ograniczone możliwości zdobywania pokarmu, warunki pogodowe i wreszcie genetyka. Inten-
sywna uprawa roli ograniczyła na przykład różnorodność dostępnego na obszarach rolnych
pyłku kwiatowego, co negatywnie odbija się na diecie pszczół, a tym samym na ich odporności
na choroby.
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 4BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 4 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Kolejnym źródłem stresu dla pszczół jest zmieniające się środowisko. Zmiany klimatyczne –
kolejny czynnik – przyniosły Europie sroższe zimy i wilgotniejsze wiosny. Młode pszczoły, które
takie warunki wprawdzie przeżyją, doznają sporego uszczerbku na zdrowiu.
W takiej sytuacji każdy rolnik powinien być zainteresowany wspieraniem bioróżnorodności,
zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Jego wkład polegałby na wysiewaniu zagonów kwiatów
na miedzach lub w miejscach, gdzie intensywna uprawa roli nie jest opłacalna, jak na przykład
na terenach podmokłych, obrzeżach pól, terenach odłogowych itp. Także i Państwo, jako rol-
nicy, mogą przyczynić się do zwiększenia dostępności różnorodnego pyłku kwiatowego i tym
samym poprawy stanu populacji pszczół na Państwa terenie. Warto się tym zająć, ponieważ
zdrowa społeczność pszczół w okolicy ma bezpośredni wpływ na skuteczność zapylania roślin
uprawnych. Tym samym zamyka się pewne koło – bioróżnorodność nie tylko współistnieje
z nowoczesnym rolnictwem, ale także jest dlań korzystna – i na odwrót.
Do roku 2050 globalny popyt na żywność wzrośnie o 70 procent, jednakże dostępność ziemi
uprawnej jest ograniczona. To właśnie stanowi jedno z największych wyzwań, przed jakim stoi
dzisiejsze rolnictwo – jak pogodzić rosnący popyt na żywność z potrzebą zachowania
bioróżnorodności – teraz i w przyszłości?
Efektywne gospodarowanie będzie stanowiło klucz do utrzymania i ochrony siedlisk zwierząt
i roślin. Osiągnięcie tej efektywności będzie w sporej części zależało od zastosowania przy-
jaznych dla środowiska metod uprawy. Jeśli będą stosowane właśnie takie metody, to rolnictwo
i bioróżnorodność będą mogły istnieć obok siebie w harmonii.
Czy wiesz, że…?
■ na świecie żyje co najmniej 20 tysięcy gatunków pszczół,
■ na terenie UE żyje ponad 2,5 tys. gatunków pszczół dzikich,
■ pojedyncza kolonia pszczół składa się z nawet 50 tys. osobników,
■ w UE mamy ok. 700 tys. pszczelarzy,
■ w UE wytwarza się ok. 200 tys. ton miodu rocznie.
Chcielibyśmy zachęcić Państwa do stosowania naszej mieszanki nasiennej w celu zwiększenia
bioróżnorodności i włączenia się do zrównoważonego sposobu gospodarowania.
A jakie są Państwa doświadczenia? Czekamy na Państwa opinie i sugestie!
Z poważaniem,
Dr. Jens Marr Wladyslaw Wojtyla
BASF Central Europe,
04 / 05
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 5BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 5 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
/ 07
Rolnictwo i bioróżnorodność idą w parze
06 / 07
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 7BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 7 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Przez tysiące lat człowiek odcisnął swoje wyraźnie piętno na krajobrazie,
w którym tutaj, w Europie, dominowały niegdyś gęste puszcze. Karczowanie
drzew doprowadziło nie tylko do skurczenia się naturalnego środowiska życia
zwierząt leśnych, lecz doprowadziło także do wykształcenia się terenów otwartych
przyciągających rośliny i zwierzęta z innych regionów, na przykład z azjatyckich
stepów. Dzisiaj staramy się zatem chronić również gatunki, które nie wywodzą się
endemicznie z Europy, jak chomik, kuropatwa szara, chaber bławatek, czy kąkol
polny, które stanowią jedne z 215 tysięcy gatunków roślin i zwierząt żyjących
obecnie w naszej części świata.
Rolnictwo doprowadziło do powstania w Europie krajobrazu składającego się z pól upra-
wnych poprzecinanych kwitnącymi łąkami, pastwiskami i wrzosowiskami, usianego zagaj-
nikami i kępami drzew i krzewów. Wszystkie one stanowią środowisko życia różnych orga-
nizmów i przyczyniają się do utrzymania bioróżnorodności.
Zachowanie bioróżnorodności leży także w podstawowym interesie człowieka. Staje się to
oczywiste, gdy weźmiemy pod uwagę pożyteczną rolę różnych organizmów – żyjących w
glebie owadów, bakterii, roślin czy grzybów – jaką odgrywają one dla rolnictwa. Wspólnie
zapewniają żyzność gleby i rozkład organicznych odpadów. Bujna roślinność stanowi za-
porę przeciw erozji gleby, owady drapieżne zwalczają szkodniki, na przykład mszyce, zaś
pszczoły zapylają uprawy. Na podstawie danych francuskiego Narodowego Instytutu Badań
Rolniczych (INRA) i Narodowego Centrum Badań Naukowych (CNRS) „usługa zapylania”
wykonywana przez pszczoły na całym świecie warta jest 153 miliardy Euro rocznie. Ten
przykład wskazuje wyraźnie, jak ścisły jest wzajemny związek rolnictwa i bioróżnorodności.
Rolnictwo i bioróżnorodność idą w parze
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 8BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 8 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Można zauważyć, że bioróżnorodność jest częściowo także produktem ubocznym
działalności człowieka. To on wyhodował niezliczone, nieistniejące dotychczas odmiany
lokalnych roślin i zwierząt, co określa się terminem „agrobioróżnorodności”. Przez ponad
10 tys. lat my, ludzie, wyhodowaliśmy na swoje potrzeby liczne gatunki roślin i ich odmiany
regionalne. Na przykład, andyjskie pasma górskie na pograniczu peruwiańsko-boliwijskim
stanowiące ojczyznę ziemniaka wydały na świat 5 tys. różnych odmian tej rośliny
o najróżniejszych kształtach, rozmiarach i barwach. Taka różnorodność genetyczna jest
bezcenna, ponieważ pozwala nam dobierać rośliny i zwierzęta mniej podatne na stres
i choroby lub takie, które najlepiej prosperują w konkretnych warunkach występujących
w danym regionie
Czym jest bioróżnorodność?
Różnorodność biologiczną opisuje się jako “zmienność organizmów żywych wynikającą ze wszelkich
możliwych źródeł, w tym z ekosystemów ziemnych, morskich i pozostałych ekosystemów wodnych, a
także kompleksów ekologicznych, których część one stanowią: różnorodność może występować w
ramach gatunków, między gatunkami, a także między ekosystemami” 1. Stąd termin „bioróżnorodność”
odnosi się do wszystkich aspektów świata żyjącego – genów, gatunków, czy ekosystemów.
Rozróżnia się, ogólnie rzecz biorąc, trzy poziomu różnorodności biologicznej:
Różnorodność genetyczna – zróżnicowany skład genetyczny członków tego samego gatunku.
Różnorodność śródgatunkowa – odmiany roślin, zwierząt i mikroorganizmów występujące w danym miejscu.
Różnorodność środowiskowa – różne ekosystemy zamieszkałe przez organizmy.
Rolnictwo i bioróżnorodność są ściśle powiązane ze sobą na trzech obszarach: agrobioróżnorodności,
bioróżnorodności funkcjonalnej oraz w kwestiach związanych z ochroną przyrody.
1 Konferencja ONZ na temat Środowiska i Rozwoju, Rio de Janeiro, 3–14 czerwca 1992.
08 / 09
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 9BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 9 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
10 / 11
Zrównoważona gospodarka rolna pozwala uzyskiwać wysokie plony i jednocześnie chronić bioróżnorodność
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 11BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 11 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Gatunki wymierające są uzależnione od możliwości ochrony obszarów dzikiej
przyrody. W Europie obszarami tego typu bywają łąki i moczary, zaś w innych
częściach świata dżungle i stepy. Z drugiej strony jednak wzrost liczby ludności na
Ziemi prowadzi do wzrostu popytu na płody rolne, przy jednoczesnej ograniczonej
dostępności użytków rolnych.
W roku 2007 naszą planetę zamieszkiwało już dwukrotnie więcej ludzi, niż w roku 1961.
Jednocześnie całkowita powierzchnia terenów uprawnych wzrosła jedynie o 10 procent.
Zatem w porównaniu ze wzrostem populacji, przyrost terenów rolniczych było bardzo ogra-
niczony. Ponadto, ich ewentualny dalszy przyrost napotyka na poważne ograniczenia. Zna-
czną powierzchnię naszej planety zajmują bowiem pustynie, które nie nadają się do uprawi-
ania; inne zaś obszary zajęli ludzie budując na nich drogi i domy. Z kolei tereny, które cechuje
wielka bioróżnorodność, muszą zostać zachowane w niezmienionym kształcie i dlatego nie
powinny one ulec przekształceniu w uprawy. Przykładem są tutaj tropikalne dżungle, które
mają najwyższą gęstość populacji gatunków, co powoduje, że powstanie w ich miejsce
obszarów rolniczych przyniosłoby katastrofalne skutki dla środowisk tych gatunków
i w rzeczy samej oznaczałoby ich zagładę.
Niewielka powierzchnia potencjalnie dostępnego areału oznacza, że tym większego znacze-
nia nabiera zwiększanie efektywności gospodarowania na istniejących powierzchniach upra-
wnych poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii. Maszyny, wysoko plonujące od-
miany roślin, nawozy mineralne i pestycydy pomogły niemal podwoić uzyskiwane plony w
porównaniu z rokiem 1960. Bez tego postępu na świecie pozostałoby zachowanych zna-
cznie mniej siedlisk organizmów dziko żyjących, niż ma to miejsce obecnie.
Intensyfi kacja upraw wywarła jednak bezpośredni wpływ na bioróżnorodność terenów
rolniczych. Na przykład nowoczesne gatunki zbóż rosną tak gęsto, że nie pozostawiają
Zrównoważona gospodarka rolna pozwala uzyskiwać wysokie plony i jednocześnie chronić bioróżnorodność
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 12BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 12 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
12 / 13
praktycznie żadnego wolnego miejsca makom czy chabrom. Z kolei mechaniczne i che-
miczne metody uprawy ograniczyły występowanie chwastów na naszych polach, co spra-
wiło, że pole przestało być już korzystnym środowiskiem życia dla wielu dzikich roślin i
zwierząt. Metody te mają jednak swoje uzasadnienie, ponieważ dziko rosnące na polach
kwiaty, które wprawdzie wyglądają uroczo, stanowią poważny problem podczas żniw za-
nieczyszczając plon. Chwasty zwiększają wilgotność zbiorów, a tym samym sprzyjają pro-
cesom gnilnym występującym w trakcie przechowywania. Ponadto, wiele gatunków
chwastów bywa niejadalnych lub wręcz trujących. Wszystko to sprawia, że zebrany z pola
plon nie nadawałby się do sprzedaży.
Z perspektywy rolników największą rolę odgrywają wielkość plonu i jakość uprawy. Dzięki
postępom technologii rolnictwo stało się znacznie bardziej intensywne, niż było w prze-
szłości, pozwalając rolnikom zwiększyć plony, a tym samym dochody, bez konieczności
przekształcania parków i rezerwatów przyrodniczych w tereny uprawowe. Jak stwierdził
amerykański naukowiec, Dr. Indur M. Goklany: „Gdyby „zamrozić” technologię na poziomie
roku 1961, wówczas, aby wyżywić populację świata w roku 1993 na i tak niedostatecznym
poziomie z roku 1961, trzeba byłoby zwiększyć powierzchnię terenów rolniczych o co najm-
niej 80 procent”2
ROK LICZBA LUDNOŚCI (MILIARDY) POWIERZCHNIA ROLNA (MLN HA)
1961 3,1 1 280
2000 6,1 1 400
2007 6,7 1 411
Wzrost 111 % 10 %
Zwiększanie się powierzchni rolnej w porównaniu do liczby ludności świata
Źródło: FAO ONZ
2 Indur M. Goklany 1998: Saving habitat and conserving biodiversity on a crowded planet, w: BioScience,
tom 48, nr. 11, str. 941–953.
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 13BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 13 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
W przyszłości rolnictwo będzie musiało zmierzyć się z dwoma wyzwaniami. Pierwsze z nich
to konieczność utrzymania lub wzrostu poziomu plonów z istniejącego areału przy zacho-
waniu ekologicznych funkcji bioróżnorodności niezbędnej dla produkcji rolnej. Drugie wyz-
wanie zaś polega na możliwie najkorzystniejszym gospodarowaniu terenami, w tym także
nieprzeznaczonymi do produkcji rolnej, na przykład obszarami chronionymi.
Znaczący wkład mogą wnieść tu nowe metody uprawy, na przykład używanie korzystnych
dla gleby technik oraz stosowanie pestycydów w sposób jeszcze bardziej obniżający po-
ziom zagrożenia dla roślin i zwierząt. Jednakże działania na rzecz wspierania bioróżnorod-
ności nie powinny być ograniczone jedynie do samych terenów rolnych, ponieważ można
jest realizować na nieuprawianych miedzach i obrzeżach pól wspierając populację dzikich
ziół i kwiatów przyciągających różnorakie owady, które z kolei stanowią pokarm dla ptaków
i ssaków. Gospodarowanie biotopem może także mieć miejsce na odłogach położonych
w sąsiedztwie dróg, kolei czy lasów.
Jak bardzo zróżnicowane są tereny uprawowe?
Jest to dość kontrowersyjny temat dla specjalistów biorąc pod uwagę złożoność wzajemnych
powiązań występujących w ekosystemach. Obserwując populację określonych gatunków ptaków
stanowiących wyznacznik bioróżnorodności, biologom udało się ustalić miarodajne kryteria dające
odpowiedź na to pytanie. Odpowiedź ta nie stanowi jednak zaskoczenia: na bioróżnorodność
w Europie mają poważny wpływ zmiany zachodzące w praktyce rolniczej. Nowoczesne metody
gospodarowania zwiększyły liczebność niektórych gatunków, np. bociana białego, inne zaś, np.
gąsiorka, utrzymują się na stabilnym poziomie przez długi okres. Jednakże jeszcze inne gatunki, np.
kuropatwa szara, stały się rzadsze. Rolnicy pomagają utrzymać ginące gatunki przy życiu
uczestnicząc w różnych programach i inicjatywach, np. > działania agro-środowiskowe lub
> umowy o wspieraniu ochrony przyrody.
Zrównoważona uprawa ziemi zapewnia wyższe plony i chroni bioróżnorodność
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 14BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 14 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Porównanie liczebności populacji bociana białego, gąsiorka i kuropatwy
szarej w Europie
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
100
50
0
KUROPATWA SZARA
Rok
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
300
250
200
150
100
50
0
Rok
100
50
0
Źródło: Europejska Rada ds. Spisu Ptaków (EBCC)
Wskaźnik liczebności (procenty)
BOCIAN BIAŁY
GĄSIOREK
Rok
14 / 15
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 15BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 15 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
16 / 17
Ochrona plonów i bioróżnorodności dają się pogodzić
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 17BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 17 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Stosowane w nowoczesnym rolnictwie pestycydy pomagają osiągać wysoką
intensywność upraw przy jednoczesnym przestrzeganiu wymagań ochrony
bioróżnorodności. Zanim pestycydy trafi ą na rynek, są poddawane obszernym bada-
niom mającym wykluczyć ich szkodliwość dla środowiska i człowieka. Jednak dla
fi rm badawczo-rozwojowych, jaką jest BASF, odpowiedzialność nie kończy się za
progiem laboratoriów. Nasza fi rma wspiera zrównoważone stosowanie pestycydów
i opowiada się za dodatkowymi działaniami na rzecz ochrony bioróżnorodności.
Założenia stosowania produktów ochrony roślin są oczywiste. Są to produkty przeznaczone
do zwalczania szkodników, chorób i chwastów zagrażających jakości i wielkości plonów.
Pestycydy dopuszcza się do obrotu dopiero pod warunkiem, że nie są szkodliwe dla jakości
wody i gleby oraz dla populacji dzikiego ptactwa, ssaków i pożytecznych owadów, takich jak
pszczoły, o ile są stosowane zgodnie z instrukcją umieszczoną na etykiecie. Z tego powodu
podstawę bezpieczeństwa ochrony zbiorów stanowią pogłębione badania zagrożeń oraz pre-
cyzyjne instrukcje stosowania środków ochrony.
Kluczową rolę odgrywa innowacyjność. Oprócz tradycyjnej postaci sproszkowanej i płynnej,
BASF i inni producenci pracują nad pestycydami w formie granulatów, co pozwoli rolnikom
worać je bezpośrednio w glebę. W ten sposób ograniczeniu ulegnie kontakt organizmów
żyjących na powierzchni z pestycydem. Tego rodzaju innowacje oznaczają, że pestycydy
mogą być stosowane w sposób jeszcze bardziej przyjazny dla środowiska. Nowe produkty są
także skuteczniejsze i bardziej wybiórcze, co pozwala ograniczyć ich dawkowanie w przelic-
zeniu na hektar. Ponadto, rolnicy mogą teraz w coraz większym stopniu łączyć chemiczne
metody ochrony roślin z działaniami biologicznymi i mechanicznymi (>zintegrowane zwalc-
zanie szkodników (IPM).
Ochrona plonów i bioróżnorodności dają się pogodzić
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 18BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 18 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Postęp dokonał się także w konstrukcji dysz stosowanych przy opryskiwaniu zasiewów.
Wcześniej producenci skupiali się na osiąganiu przez dyszę możliwie najdrobniejszej mgiełki
wodnej, aby ta pokryła roślinę jak najbardziej równomierną warstwą. Jednak drobne kropelki
mają też sporą wadę: są mianowicie podatne na podmuchy wiatru, który może znieść je
poza pole i osadzić na miedzach lub na wodzie. Z tego powodu producenci wypracowali
optymalny kompromis. Nowoczesne dysze wytwarzają teraz nieco większe krople, które są
mniej podatne na podmuchy nadal zapewniając wystarczającą ochronę przed szkodnikami,
chwastami i chorobami. Także intensywne szkolenia dla rolników (>nadzór nad stosow-
aniem produktu) uczą dobierania prawidłowego dawkowania i trafi ania podczas zabiegu
w wyznaczony obrys pola.
Współzależność rolnictwa i bioróżnorodności jest sprawą złożoną podlegającą nieustannym
zmianom. Aby lepiej tę współzależność zrozumieć, fi rma BASF nawiązała w 2002 roku
współpracę z gospodarstwem rolnym w miejscowości Rawcliffe Bridge w Wlk. Brytanii.
Gospodarstwo należy do rodziny Hinchliffe, która zgodziła się zastosować i monitorować
nowe metody sprzyjające bioróżnorodności rekomendowane między innymi przez Grupę
Doradczą ds. Rolnictwa i Przyrody (FWAG) oraz Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
(RSPB). Celem tej współpracy jest pogodzenie osiągania wysokich plonów z uzyskaniem
największej możliwej różnorodności biologicznej.
Ten dobrze udokumentowany projekt dowiódł, że jest możliwe faktyczne pogodzenie
dążenia do bioróżnorodności z nowoczesnymi metodami uprawy. W trakcie jednego
z eksperymentów rolnicy zasadzili drzewa na pasie jałowej piaszczystej ziemi, zbudowali
domki dla ptaków i wysiali rośliny zapewniające ptakom całoroczny pokarm.
18 / 19
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 19BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 19 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Wyniki eksperymentu robią wrażenie. Od 2003 roku, BASF Rawcliffe Bridge stanowi sied-
lisko niemal 100 gatunków ptaków, z których ponad 25 procent to gatunki uznane za ginące
– kuropatwa szara lub wróbel euroazjatycki. Naukowcy odnotowali także około 150 ga-
tunków roślin rosnących na obrzeżach pól – o jedną trzecią więcej, niż przeciętna. Nad siecią
rowów melioracyjnych latają ważki, zaś wzdłuż brzegów strumyków swoje podwodne gni-
azda wiją cierniki.
Programy wspierania bioróżnorodności fi rmy BASF nie dotyczą jedynie gospodarstw rolnych.
Firma współuczestniczy w programie ‘Symbioza’ realizowanym na obszarze 400 km2 w
regionie Szampanii i Ardenów we Francji. W najbliższych trzech latach inicjatywa ta ma
doprowadzić do stworzenia warunków do kolonizacji obrzeży pól i dróg przez rośliny, owady
i ptaki zagrożone wyginięciem.
BASF wspiera także brazylijską inicjatywę „Mata Viva” stanowiącą program edukacji
środowiskowej i zalesiania. Jego celem jest odtworzenie i ochrona bioróżnorodności poprzez
tworzenie chronionych obszarów dzikiej fauny i fl ory. Pracownicy BASF Brazylia połączyli
wysiłki z dużą grupą partnerów ze świata biznesu i nauki, wśród nich ze spółdzielniami rol-
niczymi i hodowcami, aby wspólnie zasadzić milion rodzimych brazylijskich drzew na ob-
szarach, które uległy degradacji. Tym ostatnim terminem specjaliści opisują proces, który
prowadzi do wyjałowienia gleby z jakichkolwiek składników sprzyjających życiu fauny i fl ory.
Zasadzone w ramach programu drzewa pomagają rolnikom chronić swoje tereny
i doprowadziły do odtworzenia zniszczonej uprzednio bioróżnorodności na obszarze wokół
Guarantinguety, gdzie BASF posiada największy kompleks chemiczny w Ameryce
Południowej.
Ochrona plonów i ochrona bioróżnorodności dają się pogodzić
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 20BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 20 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
20 / 21
Przemysł agrochemiczny, jako partner rolników i element całego społeczeństwa, bardzo
poważnie traktuje bioróżnorodność. Wspólnie, przemysł i rolnicy mogą doprowadzić do
bardzo ważnej równowagi między ochroną bioróżnorodności a wytwarzaniem dostatecznych
ilości zdrowej, zróżnicowanej i przystępnej cenowo żywności.
Atestacja i stosowanie pestycydów: pomiar ich wpływu na bioróżnorodność
i minimalizacja zagrożeń
Dostarcza bazę
danych
Stosują zgodnie
z przepisami
Ewentualne dodatkowe
działania na rzecz
bioróżnorodności
Oceniają wyniki badań
i ryzyko
➜ Atestują pestycydy
i określają instrukcje
użycia
Ochrona:
Siedliska wodne i ziemne
Grupy organizmów: ptaki, ssaki, owady, rośliny i organizmy
ziemno/wodne
§§
Przemysł Władze Rolnicy
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 21BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 21 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
Działania agro-środowiskowe
Dobrowolne działania podejmowane na rzecz ochrony środowiska, konkretnych gatunków lub
konkretnych regionalnych elementów krajobrazu. Działania te bywają określane na szczeblu kra-
jowym, regionalnym lub lokalnym dla zapewniania pełnej zgodności z lokalną specyfiką. Na
przykład, rolnicy unijni otrzymują kompensatę kosztów i potencjalnych strat przychodu, jeśli
zobowiążą się do stosowania specjalnych metod uprawy wychodzących poza te, które są
wymagane na podstawie przepisów.
Zintegrowane zwalczanie szkodników (IPM).
Podejście uwzględniające „rozważenie wszystkich dostępnych technik zwalczania szkodników
i zastosowanie takich środków powstrzymujących rozwój ich populacji, które pozwolą utrzymać
dawki pestycydów i innych zabiegów na ekonomicznie uzasadnionym poziomie ograniczając nawet
do minimum zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska. IPM kładzie nacisk na hodowlę zdrowych
upraw przy jak najmniejszych zakłóceniach agro-ekosystemów i promuje naturalne mechanizmy
zwalczania szkodników”3.
W połączeniu z innymi metodami techniki rolniczej IPM stanowi integralną część ochrony plonów
uwzględniającej specyfikę lokalną i bazującej na odpowiedzialności rolników. Będzie pod uwagę
aspekt opłacalności zwalczania szkodników i dąży do ograniczenia stosowania pestycydów
do minimalnego niezbędnego poziomu.
Umowy ochrony przyrody.
Strategia polegająca na zawieraniu przez agencję ochrony przyrody umowy z właścicielem gruntów
– najczęściej rolnikiem – zobowiązującej tego ostatniego do wykonywania pewnych czynności na
swoim terenie. Na przykład, umowa może przewidywać koszenie łąk w określonych terminach aby
dać ptakom gniazdującym na ziemi czas na odchowanie piskląt. Umowy regulujące ochronę
zagrożonych rodzimych gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk są dobrowolne i przewidują
rekompensatę wydatków ponoszonych przez właściciela terenu.
Słowniczek
3 Międzynarodowy Kodeks Postępowania przy dystrybucji i stosowaniu pestycydów, FAO ONS, listopad 2002.
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 22BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 22 26.5.11 18:4326.5.11 18:43
22 / 23
Nadzór nad stosowaniem produktu
Odpowiedzialny i etyczny sposób postępowania z produktami ochrony roślin w trakcie całego cyklu
życia produktu – od etapu rozwoju, poprzez wykorzystanie, po zgodną z przepisami utylizację.
BASF ściśle współpracuje z klientami, dostawcami i użytkownikami wspierając na przykład w wielu
krajach szkolenia, które uczą rolników, jak stosować pestycydy w sposób odpowiedzialny.
Osoba kontaktowa
Treść niniejszej broszury powstała dzięki współpracy licznej grupy specjalistów, w tym agronomów,
chemików, ekotoksykologów i przyrodników.
Mamy nadzieję, że zawarte w niej informacje będą pomocne i posłużą jako pożywka do dalszej
dyskusji. Chętnie wysłuchamy też Państwa opinii i odpowiemy na ewentualne pytania. Czekamy na
Państwa głosy.
Przedstawiciel do kontaktów z mediami:
Matouš Rek
Tel.: +420 235 000 180, [email protected]
Wladyslaw Wojtyla
Tel.: +482 257 09-850 [email protected]
BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 23BASF_JB-Biodiv_CZ_3.indd 23 26.5.11 18:4326.5.11 18:43