--'2A~.(>!.:i.~·l~·iı!.!..·I"""kiw:.y~at,-,A~ı~·a~~t~ır~ın~a~la~r~ı~E~ns",t'-'.itu~··s,-"ü~n~c,,-rg..,i-".!si--,S,,-,·a,,",y~ı""Z6"--"8""l"z"-',l!.!..lr,>:.u"'m""Z""O"'04"-- ---".) i 9-

BİR GÖNÜL TEKKESİŞEVHİ SEvvİoOSMAN NUREOOlN ŞEMS

(ö. 1883) ve MERSİVYE-[ CENA.B-I SEYVİDÜ'Ş-şÜiI'EDA'SISelami ŞİMŞEK'

ÖZET

Bu makaleıııizde son devir K5dirı şeyhlerinden SeyyidOsman Nureddin Şems' in hayatı, eserleri ve eserlerindenMersi)'ye-i Ceniıh-ı Seyyü/ü'ş-Şiihed(ı yeni hartlere bazı

açıklamalarla aklarılmışlır. Osman Şeıııs Efendi, XIX. asır son ve~fıirlerindcndi r. iR 14' le istanbul' da doğnıu)tllr. Babası SeyyidM uhammed Efendi 'dir. Nakşibendiyye'den İsmail Efendi,Ha\veliyye'nin Şabaniyye kolundan Kuşadalı İbrahim Halvetı (Ci.1848) ve Ünyeli Şeyh Abdlirrahıııı Üveysı (ö. lR56) gibi süıılerden

icazeı alıııı~tlr. Kadiriyye'nin Enveriyye kolunun kurucusu olanŞeıııs'in, "Bfi7.ll'I-Enııer" lakabı vardır. Enciimen-i Şı/(ırfi'ya

katılan zatların en ileri gelenlerinden birisidir. JR93'te Üsklidar'davefat etmiştir. "OfFfin ", "Bir Mektup", "Şelli '-i Şehist{ııı ","Ken::.ii ·1·Metinf" ve "Mersi)'ye-i ('enô!;-/ Sevyidii 'ş-şü/ı"da"eserlerinden bazılarıdır.

Gi.-i~

Abdtılkftdir Geylftnı (ö. 1167) ıarafından kurulan Kiidirilik, Eşrefoi-.ı

Ahdullah ROmı (ö. J469-70) vasıtasıyla Anadolu'ya getirilıııiş ve İznik ~.

kurduğu tekkeden yaygınlaşııııştır. istanbul'cia Kftdiriyye, lsmail ROml Efendi (ö

163 J -32) tarafından kurulan ROmiyye (İsmailiye), Mustafa Resmı Efendi (ö.

1793)'nin tesis ettiği Resmiyye, Mehmed Müştiik Efendi (ö, 1831)'ye nisbet edilenMüştftkiyye ve Osman Şems Efendi (ö. l893)'nin kurcluğu Enveriyye (Şcııısiyye)

kolları aracılığıyla temsil edilmiştir. Randırma\ızacle, 1888 yılıncia tanıamiadığı

MecJ1li(clsl'nda l yedisi arsa halinde olmak Uzre elli yedi Kildiri tekkes';ı;n adını

vermekteclir. Yeşilzadc Mehmcd Salih Efendi ise Rehber-i Tekdyfi'da" a!"nış seki?K5dirlıckkesini sıralamakıadır.

X1X. aSIl'da Kadiriliğin gelişim seyri, yeni tekkeler aracılığıyla bu dönemdebelirginleşen, modernleşme sonucu ortaya çıkan şehrin orta ve üst tahakaları

arasındaki kültüre! kopukluğu ortak hir zihniyeı çerçevesi içerisinde yenidenhütünleşme çahasına parelelolarak gerçekleşmiştir.MUştakiyye, orta tabaka Doğulu

insan nüfusunu şehir kültürüyle kaynaştırken Enveriyye, aydın zümre üzerİnde

AtalUrk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsli.

1 Bkz. Bandırmalızade A. Mlinib, Mecıııuu-ı TekDytı, Alem Matbaası,lst. 1307,3-15.

2 Bkz. Yeşilzfıde M. Salih, Rehber-i Teklivii, Süleyıııaniye Ktp., Tımovalı No: '()35, S. 3-10.

-120-S. Şimşek: Bir' Gönül Tekkesi ~eyhi Seyyil! Osman Nurerlrlin Şems .

özellikle edebı muhıtlerde kendini hissettiriyordu.işte hiz de bu atmosfer içerisinde XiX. asır Kadirıliğinin farklı ve etkili

sımalarından Enveriyye kolunun müessisi ve insanların gönüllerini "hankah- aşk"

ilan eden Osınan Nureddin Şeıııs Efendi'nin hayatı, eserleri ve eserlerindenMer.l'iyye-i Cenab-ı Seyyidü'ş-Şühe(/a'sını ilim ve kültür hayatımıza tanılmak

istedik.

ı. Doğum Yeri ve TarihiOsınan Şems Efendi, İstanbul'da Bab-! 511 civarında, Hoca Paşa

Mahallesi'ndeki evlerinde 1229 h. (m. 1814) i Rebıulahir Çarşamba günü saat 4'tedünyaya gelmiştir)

2. Ailesi ve TahsiliSeyyid Osman Şems'İn babası, Maliye Nezareli Esham Kalemi ileri

gelenlerinden ve Nakşibendı tarikatından, "Hoca Emin Efendi" diye meşhur, SeyyidMuhammed Efendi (ö. i 862)'dir4

. Hz. Şems'in habasının veFatına düştüğü ve mezartaşında yazılı olan manzum tarih şöyledir:

Vfılidim Seyyid Muhammed nıiiştehir "fifıee Emın"

lnıivfıdag(j(Jii oldu cayı Firdevs-i barılZ

Geldi nüh-t&k-ıfelektenfevtinetôrfh-i Şem.l'

Münıe/za-yı Sidre uldu men ıii-i ruhu 'l-Emfns.

Annesi, Şerife Fatıma Hanım olup, 1874 senesinde irtihal etmiştir. Kabri, eşınııı

yanındadır. Mezarının kitabesinde ise şunlar yazılıdır:

Villidem yani Şerffe Falıma HanI/n bi-hııkkll1

Oldu bı-şek vasıi-ı rahmet bi-/ıüsn-i hatime

Jndi ızüh-tak-ıfelekten leVIine tarih-i ,)'ems,;"cvk ile Allah diyü göçıü Şerife Fatlmc/'.

) Bursalı M. Tahir, Osmanlı Müellifleri, İst. 1333, IL, 271: Hüseyiıı VassB.!'. Sefine-i Evhyô,Osmaııiıca'dan Çevirenler: Mehmet Akku~-Ali Yılmaz, İst. 1990, I, i 54: Ahmed S5.II,Sefıııe/ü '.ı-Stijf, Süleymaniye Ktp. NI'. 2096 (Fotokopi Nüsha), XI, ı 324; Ibnüıenıin M.Kemal inal, Son Asır Türk Şairleri, İst. 1930, s. 1763: Kemal Edip Kürkçüoğlu, OsmanŞeıııs Dfviinı 'ııdmı Se~meler, İsı. 1996, s. ~: Abdullah Öztemiz Haeltahiroğlu, "Şeyh

Osman Şems", Diriliş, Sayı: 13, Eylül 1975, s. 2S.

4 Vassilf, (I.g.e., i 154; Kürkçüoğlu, lLge., s. 8.

s Vassar, ILge., I, 154-155; Kürkçüoğlu, a.ge., s. 34-35.

!> Vassaf, a.g.e., I, 155; Kürkçüogıu. a.g.e., s. 35.

A.Ü. Türkiyat AraslırmaianEnstitüsü Dergisi Sayı 26 Erzurum 2004

Osman Şems Efendi'nin eşi, Ayşe Hanım olup, 1880 senesinde vcmt etmiştir.

Kabri, aynı hazırededir. Müellifimizin eşiyle ilgili olarak düştüğü tarih de şöyledir:

Bu refikam Ayişe Hanım ecel dimın içüpGitdi ol gül-z/ıra kanda oldu" aynün cariye"

Diişdii meh burcundan {/Illl1 fevıine tarıh ,)'emsAyişe Sıddıka cennetde de oldu c{ıriye

7.

a.;}~I$...I.I..9\ ~~Y,ı~~ (\ nv ........ )Çocuklarına gelince, Servet (ö. 1859) ve Enıse (ö. 1863) adında iki kızı olup,

bunlardan Servct Hanım Bfıb-ı Ser-Askeri Ruz-namçe katiplerinden Ömer LütfiBey'le evlenmiştir ve çocuğunu dünyaya getirdiği sırada vefat etmiştir. Kabirleriyukarıda zikredilen mckandadır. Mezar taşlarında ise şunlar yazılıdır:

Firkl/ıô vftveyleı(ı kim dııhıerim Servet HwıtmVaz' -I hamI eyler iken göÇlü cihandan fth vah

Hall-ı mu 'eemle yaz.ıldı fevline larılı Şems

rllllnln Servel dnanı ktldı nageh cilve-gfth8

Hayıflar kim kerımem bu Enıse

Giiçüb dünyadan oldu Hak enısi

Beyan-ı./i'vline .>ems oldu ıarıh

Enıse Hftlllmm Hak 'tır enis;'!,. ~I.).ıb &jL:ıı. ~\ (\ ~v'\ ........ )

Osman Şems Efendi, bir gazelinde kızlarının vefatıarından duyduğu derinüzüntüsünü ise şöylc dilc getirir:

Ah kim gerdiş-i doırıh-ı ciMn sıme-nisah

Aksine devr ile idüb yine Riilfthı serab

Itdi bu ba/idn hir serı'·i revaııım kem-yllbKtldı üftade-i ç-[ıh-ı çem('flis({]n-ı ıürab

Nevh-i niUemden olub devrine z.encf,.·i Iınfıb

De/v-i çeşmim dökiilür eşk·i ıeri döne döne 11/

7 VassM, ayl1l yer: Kürkçlioğlu. ({.\'ili ver.

$ VassD.!', u.g.e., ı. 155-156; Kürkçlloğlıı. o.g.e.. s. 35-36.

<) Vassal'. u.g.e.. ı. 156: Kürkı,:iioğhı. (I.g.e.. s. 36.

-ııı-s. ~iııışck: Biı' GönÜl Tekkesi ~cyhi Sevyid Osman Nuredelin Şeıns .

Kaynaklarda ifade edildiğine göre Osman Şems, ilk tahsilini tamamladıktan

sonra geçimini sağlamak amacıyla Hoca Paşa'da tütün ticaretiyle uğraşmış ve birtaraftan da tahsiline devam etmiştir. Bu sırada, bir Bektaşı derviş gelip, çubuğunu

tütün doldurmasını söylemiş; aziz. çubuğu doldurduktan başka, bir avuç tütUn debahş etmiş. Derviş dükkanın ne zaman açıldığını sormuş. İki-üç ay evvel açıldıj;'lnı

söylemiş. Bunun üzerine Bektaşı, "diikkal1l üç ayda küparsan zararla kapatırsm.

Allt ayda kaparsan sermayeyi tüketirsin. Bir scne devam edersen, serm({yen kadarborca girel'sin." demiş. Osman Şems, nihayet "alıı. ayda sermayeyi tükettim"buyurmuşlardırll.

3. Tarikata İntisabı, Seyr u Sülfiku ve Şeyhleri

Yukarıda zikrettiğimiz menkıbeden sonra Osman Şems'in fıtratında gizli olanirfan nüru tecelli' etmeye başlamış, müeaheele yolunu ve aşka tevessülü göz önünealarak Nakşibendiyye'den İsmail Efendi ınerhGma intisap etmiştir. Bu dıtın

sohbetlerine 1255 (ı 839) yılına kadar devam ederek iik sülGkunu tama mlamıştır.

İsmail Efendi'nin veratından sonra ise Ha!vetiyye'nin Şa'baniyyc kolubüyüklerinden Kuşadalı thrahim Halvetı (ö.184R)12'ye teslim olarak bey' at etmiş vefeyizlerine mazhar olarak yedi senede meratib'j katederek hilafet almıştırıı.

Kuşadalı'nın vefatından sonra ihvanların talim ve terbiyesine me'nıur iken:

S&kiyft başlıı içün Ctım-t lebin sun .>'ems 'c kim

Virdi.~in şol hdde-i lalinden nisar elvirmedi

diye, hakıkat bahrinc daIma istek ve arzusunu ızhar ederek kendisine sırdaş olacakbir İrfiin rehberini bulmaya çalışır. Nihayet 1264/1848 senesinde Kadiriyyel11eşfıyıhlııdan ve devrinin önde gelen sutilerinden Ünyeli Şeyh Abdlirralıım Üveysı

LO Vassaf, a.g.e., ı, 155-156.

ii vass1if, u.ge.. ı. 156; lbnlileıııiıı, (/.;:.1'., S. i X62; Kürkçüoğlu, 1I.g.e., s. 8.

i, Kuşadalı hk. geniş bilgi için bkz. Y. Nuri Öztürk, Kuşadalı İlmıhim Halvetı, Hayaıı.

Diiş/ince/eri, Mek/tlplan, Fatih Matbaası. İst. 1982.

1.1 VassM, 1I.g.e., ı. 156; Kürkçüoğlu. Cl.;:.e., s. 9; Öztürk, (J);.e., s. 34-35; Dilaver Gürel',Abdiilkadir GeyWnl, HayaTI, Eserleri, Gliriişleri. ist. 1999, s. 374.

A.Ü. TÜrkiyal AraslırmalanEnstitüsÜ Vergisi Sayı 26 Erzurum 2004

(ö. J856)1~'ye müliik! olur. Ünyevi. Osman Şeıııs'lc büyük isti'dad gorur. Ancak

Şems'te ciiz'! miktarda da olsa ncfs! gurur bulunduğuna muttali' olunca, "oğlum,

bizim i/~~lid dairemize dahil olmamz için oduıı yaT/cılt/tı elmek Lazım. Bunu yapabilirmisin"!" der. Osman Şems, bundaki manaya irfiinen muttali' olarak emri yerinegetirmeye hazır olduğunu arz edince, imtihan maksadınt beyiinla derhal kabul eder.ŞCIllS, nu zfıta da yedi sene hizmet eımiş ve meratibi kaı'ederek irşada me'zunolrnuşıurl~.

Osman Şcms, bir şiirinde. seyr u süıakuna işfıreılc şunları söyler:

ilir görüb deryô-yı vuhdefle ınevilc-ı kesreliErledik idrôkle esrar-ı beNi 'dan eelveliŞiihlıesiz blıLdumfenô-yı Hak 'ıcı Strr-ı /ıCllveıi

J-Ialvei1'yinı Halileli 'yim Halvelf'yinı Ha/veıı

Fevz-i envar-ı Muhammed güyiyô bir cayhlirCümle pırc/n-t tarıkatııı'o feyz~i ç'eşnıe-.ıftr

Pır Şo 'baıı-ı Veli 'den nisibeıim var ôşikar

fla/l'i'lı'vimHa/ııeıı'yim Ha/ı:el1'yi177HaLvetlAşk tl şevkiyle idüb :.ikr ii Hudo şôm u selıer

Sevr-i deııı/in eylaim arz lt semô ile dönerAlmak iSINsen evaslUla sülı'ikumdwı haberHa!vetı'yimHa/veıı'yimHa/veıı'yimHa/vetf6

4. Tarıkatı, Meşrehi ve Silsilesi

Osman Şcms Efendi'nin tarık,ııı, Kadiriyye'c1ir. Kfıdiriyye, Abdulk:1dir Geylanı(ö. J166) tarafından kurulmuştur. Kurucusunun aelımı nispetle Kildiriyye bazan da

14 AbdurriIhinı Ünycvı~ Şeyh MU~tnk-ı Kficıiı1'nin ~cyhi Hacı Hu~aıı Şirvfln'i" ni nhalilderindendir. Ünyeli'dir. BÜyük babaları Buhara'clan göç ederek buraya gelipyerlqıııi~lerdjr. Hz. Ömer'in ~oyundan ve MÜfLizilcte hfınediinındanctır. HÜsn-i hatta nıillik

olduğu içiıı dJiımı ~ifi}-i ~erlf yazar, ınaişetlerini temin ederlermiş. ı 272/1856'da vemı

etmiştir. kabl'i. Aksaray'da Valide Call1i-i Şeri'li kar~ısında bulunan Kara Mehmet! Paşa

Camii bitişiğindeki mezarlıktactır. Osman Şeıns Efendi wrafından kabrinin Üzerine bir ıaş

konıılınu~ ve fıhiren demir parınaklıklmla çevrilmiştir. Söz konusu taş üzerinde OsmanŞems'in t5rihı manzumesi vardır: Si/k-i puk-i K&dirf'niıı bir lllU(/~Z(//1/ ıııiirşidi / Pır-i II/enzi!

1-/(/::.r('l-i Abdıırro/ı/m-i Onyel'l / Kı/dirı ıııes/ek Üveysı meşreb-i gtlvs idi killi / Ruhıilla

ItI',rm hlerdi rah-ı puk-ı Mev/evı/ Atiııı ii {irilki ıı((kd-ı h[i/i olmuşdiı (111111 / Mağz-ı Kur'[mLi hı!ftlid-ı 11111 'nevı "ii Mesneı'ı / Şı/Iı·/ iklim-i ferıli şahenş&/ı·i nuHkoi hek& / !ıôdi11li olsusez& idi Em/r-i Deh!evı/ Miirşidiııı idi lCIr/k-i Hak 'la o/ merd-; J-fiidil / H(lmdiiliı/((Iı oldımı

01.1'1l/1&11-/ (L~kııı peyrevi / "İrl'iı" eıııri ile iıdi mcti-ı /(i-ıııekiin / DiLJlü 111(( 'n& ıııiilkiiııe lII/r-1cel1lÔı-ı perlevi / f)eliiler ey Şeııı.ı' ıarihin Çıkııb isı/ii aşer / itdi seyr-i ıa-mekaıı Abdurrahfm­i Oııyevl. Rkz. Vassaf. ([.g.e .. I, 157-158; Kürk<;lioğlu, (I.g.e., s. 9.

i~ Vassilt'. (tg.e., ı. 159: A. sari. ll.g.e., Xl. 1325: Kürkçüoğlu. o.~.e .. s. 10.

ii> Vas,af, o.g.e., I, 1(,4,

-124-s. Simşclc Bir Gönül Tckkcsi Serili Sevyid Osnııın Nurcelelin ~enıs .

Geylaniyye diye anılan tarıkat, İslam dünyasının en yaygın tarıkatlarından birisidiıJ7 .

-Uzak Doğu'da Endonezya'dan Kuzey Afrika'ya, Sibirya'dan Afrika içlerine kadaryayılmıştır. Kildiriliği Anadolu'ya ilk defa getiren Hacı Bayram Velı Cö. 1429)'nindamadı Eşrefoğlu Rumı Cö. 1470)IS'dir. Tarıkatın İstanbul'a gelişi de TophaneKüdirlhiinesi'nin kurucusu İsmail Rumı Cö. 1631) vasıtasıyladır. Kadiriyye'ninEşrctiyye, Runıiyye, Hfıiisiyye, Enveriyye, Garlbiyye, Hilaliyye, Yafiiyye, Esediyyeve Ekberiyye gibi kolları vardır.

Osman Şems Efendi, bu tarıkatın Enveriyye CŞemsiyyc) kolunun müessisidir.Harlri7.ade M. Kemaleddin (ö. 1882) Tihyôn'da, Ahmed Sat! (ö.1926) Seflnetü's­Safi 'de, M. Sadık Vicdanı (ö. 1939) Tomiir-ı Turıık-ı Aliyye'de, böyle bir koldanbahsetmezken, Hüseyin Vassaf, Sefine'de, Enveriyye şubesini ayrı bir başlık altında

ele nlır ve Osman Şems'in, Kadiriyye tarikatında "Enveriyye" adıyla bir şube tesisettiğini, Abdülkadir Geylanı (ö. i J66)'den sonra "Plr-i Sanı (İkinci Pir)"ltJsayıldığını ve kendisine (Büyük Pir'in "Biizu'I-Eşheb-Alaca Şahin,,211 ünvamndanmülhem olarak" "Bazu'I-Enver-En Nurlu Şahin" denildiğini bildirınektedirll .

İhnülemin de aynı bilgileri Sııt)"de tekrar eder22. Şcms, larikatını ve "Bazu'l­

Eşheb" oluşunu bir gazelinde şöyle dile getirir:Seyr-i Wfıat itmerie hem ral.-l Baz-ı E.I'heh'imKadirı'yim Kiidirf'yim Kôdirl'yim K(1'dirf3

Şeylıimiz Kadiriyye tarıkatına mensup olduğunu belirtmekle kalmayıp

17 Geylani ve Kadiriyye hk. geniş bilgi için bkz. Harirhilde M. Kemftleddin. Tıbytll1ü

Ve.l'I/ili'I-Hakliyık, Süleyımıniye Kıp .. ibrahim Efendi, No: 432, ııl. vr. 38a; Sadık Vicdanı,

Tomfir-' 'Jim/k-ı A/iyye (Tarfkaller ve Si/sileleri), Haz. İrfan Gündüz. ist. 199'), s. 85- J48;Hocazade Ahmed Hilnıi, Hadfkalii'l-!:;vhyfi'dal'l Si/si/etü'/-Meşfiyıhi'I-KMiriyye, İst. 1318,s. 32 vd.; Muhammed Samı, Esmur-ı Esrfir, İst. 1316, s. 4-'); Vassaf, Cl.ge.. I, ')1-190;Süleyman Uludağ. "Abdulkildir Geylani", DiA, I, 234-239; Osman Türcr, Anolıut/arıyla

Tasavvu/Torihi, İsl. 1998; s. 172-174; Nihat Aı.arnaı, "Kildiriyyc", DiA, XXIV, 131-136:Dilaver Gürcr, Abdu,lkudir Geylilnı, Hayatı, Eser/eri, Görüşleri, İst. 1999.

18 Eşrefoğlu hk. geniş bilgi için bkz. Mustafa Kara, Eşrefoğlu Rumı, O.İ.B. Yay.. Ank. 1995.

1'1 Abdulkiidir Geylilni'den sonra "Plr-i Silni" ünvanı Eşretoğlu Rumi (b. 1470) ve !smailRfımi (ii. 1(31)"ye verilmiştir. Kerküklü Ziyfıeddin Halis Efcndi (ö. i 858)'ye "Pir-i Rfıbi"

denilmiştir. ~ems'e "Pır-i Sanı" denilmesi onun kemalini göstermektedir.

:0 Bazu'ı-E~lıeb (Alac? Şahin), Abdülkildir GeylanI'nin yaygın adıdır. Osman Şems mürşidi

Abdurrahim Üııyevl' ye Bilzu' I-Ebyar. (Ap-ak Şftlıin) demiş. çevresindekiler de kendisineRilzu'I-Enver (En Nurlu Şahin) demişlerdir. Kürkçüoğlu, aynı yer.

21 Vassilf, (l.g.e., I, 1')4, 160. Bkz. A.g.mlf., "Osman Şems Efendi", Mahfi! Mecmuası.

Rcbiu'l-Evvel 1341 (Ekim-Kasıııı 1922) Sayı: 29, s. 112-113: Kürkçlloğlu, ayı1/. yer;Azamat. <ı.g.m .. XXIV, 13').

22 İbnOlemin, o.g.e., s. 1763.

2:1 Bkz. Vassfıf. il.g. e.. 1, iM.

~A"-.!,(,",L~T~ii~r~ki'-!.v.~·lt~A~I.!!·a:l.'şt~Il·-'2m~a~la'!..!.r!...1",E,-"ns?.!.·ti~tiı~·s~ii~l)::.ı:e~rg"-,i,,,si--,S~·a:.ı.Y!...12~6~F:"-,rz"".u~r-",um,,-,-,,2,,,,004=- .....;;- ı 25-

mezhebinin Hanefi ve meşrebinin Üveysı24olduğunu söyler:

Aşık-ı şurideyim amma Hanefi mezhebimBfıde-i tevfıid ile mesıim Üveysi-meşrebim

Gönülele buldum euôr-ı Üveysı

Ovevsf'yirn OVl'vsi'yim Üvey.I·1

Ki oldımı aşkı/wı /..eyW vü Kays'ı

Üveysi'yim Üveystyim Üveysf"

Bir başka şiirinde de meşrebinin Melamı olduğunu belirtir:

Mu'tasıııı biııahız ancak hanikah-ı dehrdeMest-i gül-dırn-ı mey-i aşkız Meıarnı meşrebi/6

Silsilesi ise şöyledir: Hz. Pir Abdülkadir Geyliinı, Seyyid AbdUlvehhab, SeyyidGavs Muhammed, Şah Muhyiddin, Seyyid Hasan, Seyyid Sfılih, Seyyid Bakır, Şeyh

Musa, Şeyh Tahir, Şeyh Hüseyin, Şeyh Ahmed, Şeyh Muhammed, Şeyh Yahya,Şeyh Zahid, Şeyh Bekiieddin, Şeyh Muhyiddin, Şeyh Abdülvehtıab, Şeyh Hamid,Şeyh Hasan, Şcyh Ali, Abdurrahman Mevsill, Abdülvehhab Suüdı, AbdükelilTeblısı, Şeyh Hacı Hasan Şirvanı, Seyyid Müştak Tebllsı, Şeyh Abdürrahim Ünyevı,

Seyyid Osman Şems.

5. Memfıriyeti ve Seyahatleri

Osman Şems Efendi, başta baba mesleği Maliye Esham Kalemi Katipliği olmaküzrc Bedestcn Satış Memurluğu, Darphane-i Amire Arayıcı Başılığı gibi kUçUk vebasit memurluklarda bulunmuştur27 İbnlilemin, STA.)"de onun meşhur Ali Paşa ilePaşa Mahallesi'nde komşuluk eııiğini bir gün Ali Paşa'nın ona "Osman Efendi senMaliye 'yi ıerk et! Bab-ı Ali'ye devam eı. feyz bulursun: Maliye kalemleri esnaf

~4 Üveysı meşrep. tasavvuf lit~ratliründe iki şekilde kullanılmaktadır. L. Herhangi bir şeyhe

bağlanmadan, uoğrudan doğruya Hz. Peygamber'in ruhu ve maneviyfilı tarafından ir~ad veterbiye edilen veli, 2. Daha önce yaşaıııı~ ve ölmüş bir velinin ruhaniyeti tarafından terhiyeedilcn bıı yiizdeıı zfıhirde herhangi bir ~eyhi bıılunmayan veliler demektir. Üveysılik VeyselKareııı ile de ilgilidir. Veysel Karenı Hz. Peygamber'i görmemiş, fakat I-Iz. Peygamber onugıyfıbında ımınen terbiye etmiştir. Geni~ bilgi için bkz. Ma'sl'ıın Ali Şah, Turftik/{ '!-H(lkiJik,Tahran 1339, II, 4R-51; Feridüddin Attfır, Tezkireıü'!-Ev!iyu, Tre. Süleyman Uludağ, İsı.

19R5, s. 2l1; A. Yaşar Ocak, Veysel Kartını ve Üveysilik, İsı. 1982.

~S Bkz. Vass5.f, ayllt yer.

2(, Bkz. Vassaf, (I.g.e., I, 158,

27 Kürkı;üoğlu. il.g.e.. s. 13.

-lZ6-s. Simşek: Bir Gönül Tckkcs; Şcyhi Seyyid Osman Nnreddin Şcms .

yeridir"lR dediğini nakleder.Halvet hülini ve <ışk erbilbını çok seven Şems, bu memuriyetlerde bulunduktan

sonra isıim ederek evine çekilmiş ve 1881 tarihine yirmi üç sene kadar inzivilclakalmış, bir ara Bursa'ya gidip orada olurmuş, dönüşte halifesi Şeyh İnı Efendi'ninOsküdar'daki evinde ikamel etmiştir. 1889 tarihine kadar Bursa-istanbul arası

seyahatlar devam eımiş, aynı sene seksen iki yaşında vcfilt etmiştir.

6. Tekkesi ve Halifeleri

Şcyhi Abdurrahim Ünyevı gibi tekkesi bulunmayan Osman Şems Efendi. müridve muhiblerinin gönlünü "hankiih-ı <ışk" etmiştirzv. Halifeleri şu ziltlardır:

Oskliclar'da Canbazlar Kethüdası Şükrü Efendi (ö. 1906):ıJJ, HarıL Bekir Sıddık

Ncemeddin Efendi (ö. 1924)01, ~eyhinin f)fvôfıı'nıtalik bir haLlp yazan Bursa AhmedGazzı Dergahı şeyhi Ali Sırrı Efendi (ö. 19(4)'z ve Şeyh Muhammed İzzı BedreddinEfendi (ö. 1906). . .

Bedreddin İzzı Efendi, son dönem meş5.yihindendiT. 1843 yılında Niğde'nin

Bereketlimaden nahiyesinde doğmuş; İstanbul'a geler.ek ta'hsilini tamamlamıştır.

Daha sonra memuriyet hayatına atılarak Erzurum, Van; Hakkari Vilayetleri Evk5.fMuhfısebeeiliği, . Ankara Vilayeti Evrak Müdürlüğü,' Şehremaneti Meclis İdare

13aşkitübeti görevlerinde bulunmuştur. i 878'ue Osma'n Şb-l1S'e intisap etmiş ve 1881memüriyetıen emekli olmuştur. Mürşidinin vefatından sonra Salkımsöğüt'te bulunandergfthı yeniden imar ve ihya ederek Cuma günleri ikindi üzeri, Ramazanlarda Cumageceleri turikat üyinini icra etmiştir. izzı'nin varidilt-I kalbiyyeye malik, cezbe-i

lR ibnülemin. STAŞ, s. 1763.

2~ VassM, a.1i.e., T, 160; A. S5fi, a.g.e., XL 1328; Ahmet Necdet, Tekke Şiiri. Dinı veTa.l'{/vvu/"i Şiirler ilnlO/ojisi. [st. 1997. s..'D5.

'o ~ükı'li Efendi, Osman Şems'in damadı ve Sadberk Hanım'ın e~idir. Vassaf, a.g.e., ı. 169.

.'1 Ru Lat, ı KM 'te Isparta'da dOğIl1l1~tUr. On üç ya~ı nda istanhul' a geli p ve o ya~ta gördüğü birrüya üzerine Osman ~eıııs'i arar ve niha~el hulur, teslim olur ki ya~ı, on seki7.- on dokuf.civarındadır. İnih51ine kadar ~eyhinjn fcyı dairesinde yetişen Neemeddin. i 8<:lO'da hiliifetalıııl~tır. ııarlf.dır. Babası, Nakşiyye'den ve ~ems'in ıııüridlerinden Muhammed Nee5tı

Efendi'dir. İstanbul'da bulunduğu sürece bir kaç sene B5yezid'de; sonra Fatih'ıe PekinliArnavud Mustafa Efendi'nin ders halkasına dahilolarak 1894'te idizet almış; azizinirtihaliyle Isparta'ya geri dönerek burada saatçilikle iştigal etmiş ve 1924 yılında ihvanların

umumı arzusu ÜLerine İstanbul'a gelerek meşıhat vekilletini kabul etmiştir. Vassaf, (l.g.e., l,175-176.

:12 Ali Sırrı Efendi, Ahmed Gazzı Dergiihı'nda 1879'dan 1904 yılan kadar toplam 16 yıl

şeyhlik yapmıştır. Baba tarafından A. ('Jazzı (ö. 1737), anne tarafından EşrerL5de'lerdendir.

Ayrıca i7.lıik·le Eşrelıyye hankahında nıe~ıhaıla hizmet etmişlerdir. Osman Şems'e intisapetmiştir. Bilfıhare Gazzı Efendi'ye yeniden hıal etmiştir. Uzun boylu, sarı sakallı, ela göılii,

ıatlı çiçek bOl.uğu yüzlü bir zattı. Hatt-I talik'te "jkinci lıııild" denilmeye layık olup bazı

caıni ve tekkelerde levhaları vardır. Vassaf, (l.g.e., l, i 74- ı 75. A-Gauı ve Dergahı lık.

geniş bilgi için bb. Mustafa Kara, Bursa'da Tarikat/ar ve Tekkeler, Bmsa i <:l93, TT, 231­254.

---!..:t\!"c.U~'·:..."~I'i~ı'r~k~iy~a~t~t\c!'r.!!;aşz..!.·t.!!;lr..!!l1~ıa~la.!!;r.!..I:"E..!!ns~t..!!it.!!;iis~·i,-,iD",-e"-!r.ı;g'!:cis~i-,,S~a'ı'cyl~2~6,--,=E-,-,r7.~.u~r."-u",ın~2~()::.:O~4 -.:-127-

Rahman sahibi, aşık. sadık bir zat olduğu rivayet edilir. 192()'de velfıt etmiş veHüdfıyı Asitanesi haziresine defnoJunI1ll1~tur. izmir'dc 4. Kolordu Ahz-ı AskerHeyeti reisliğinde bulunan Miralay Fcthi isminde oğlu vardır.

İbnülemin M, Kemal İnal, bir gün şeyhi ziyareti sırasında, "Kemdl Bey('vl/idım! Devleı ve milleıin kurtuluşu için hen Fethi 'yi fedô edeyim, seli de Ilemizvarsa fedu el" demiş. O sırada İbnLilemin evi Fransızlar tarafından işgal edilipyağmalanTlllş, Miralay Fethi Bey'de Yunanlılar tarafından İzmir'de 72 yerindenyanılanarak şclıid edilmiştir. Melımed Ali Aynı ele İnı' nİn hayranlarındandır.

Ayrıca Süleyman Hilmi ve Muhammcd Sa'deddin Süheyl adında halifeleri vardır.

Osman Şerns'in Divaru'nı terıib ederek mlikcmmel bir hatı-ı talikle Ali SilT!Efendi'ye yai'.dırmışlardır. 1906 yılında vcfat eden ve Karaca Ahmed'de şeyhinin

yanımı <.ldnedilen Lu.! Efendi. IR93-191S yılları arsında Aydınoğlu TekkesiniEnvcriliğe bağlamıştırll,

7. ŞcınıHli ve AhvaJi

Osman Şems. "az seyrek, uzunca beyaz sakallı, uzunca leheel i, gcnellikle fesgiyer, Li/.erine yemcni sarar ve bazen tae giyer: yüzli nurlu bir pır-i 1'0şen zat idi".14.Vassfıl', S4'ine'de onun ahvali hakkında da.~Nez.d-i cIlilerine "({ranlar, sohheıinin

le~~eıindeıı bikmaz, u.\·{tnm(f~/({r{!I. Daima dizüslii olıırur/ar ve lisaıı-ı !ıikmeı-i

leşaıımdaıı wıdır olaıı sözler; esrar-ı Kıır'aııiyye 've ehadis-i ııebeviyyeye mü/callık

vtiridtıı-ı ilfT!ıiyye idi. Hz. ,~ey!l'iıı huzuruna girild<~i zamaıı kalbimizden musivôkaydı ref' olur; yeriııe zikr-i Hak kftim olurdu. Ywuııda buLunduğumuz müddeıçe,

('emaline bak/ıkça bakacai~ımız gelir, yantndan ayrılmayı canmuz isıemezdi. Meclis­i şerifleriiıde buluııdu/J.umıız zamarım halımsı ve bahusus, Latıfhayalleri, bir dakikagöziill/üzün önünden kayhoLmaz; huzurlannda iken. herkesin kalbinde huluııwılan

keşfeder. söyler idi. Ale 'l·ekser, hıışilan a{ilarlardı. VaricWı-ı rabbôniyyeye mulikolduklartl/dmı, sbderi pek müessir idi. Fesalwtmdmı fidebô, l1la(irijirulelı ulema,ıohkikôııııdoıı ehl-i felsefe, dakftvıkıııd({n bülegô. eş'ômulan şuara, !ıikmelindeıı

ukali/. adôlmıdmı fl/karu, elhôst!, her sııııfkeııdine gbre, fezail ve iıiômndan ikıibus­

i fen ederlerdi. Kendilerinin, zahiri halde lıank{C/u yokıu. Fakm her müridiıı k{t!binihoıı!<{ıh-ı a.)k iııihaz eımiş idi, Hü/ôsa-i kclttm Centtb-ı Şeyh, ser halka-i erbab-ı

leard ve sôki-i !ııım-hune-i /evlı/d olmuş idi. Şiddel-i riylizet ve miicfthededen kemiı.l

derecede 'Z.afl halde idiler. Bellerine ba{!.ladıkları kemeri gördüm; hemen hemen bir('ocuk kemeri kadar urak idi .. :15 ifadelerini kullanır.

.i,' Vassflf, (I.g.e., I, 170- i 73~ 176-17X: Kürkçüoğlu, a.g.e., s. 28-29; Aydınoğlu TekkeSİ,

GülhrlOe yolu üzerinde Hlidavendigar Caddesi ile Aleındar Caddesi'nin kesiştiği köşede

bulunmaktaydı. Bkz. Mustafa Ozdumar, DeAntlılel Dergi1hlan, isı. 1994, s. 56.

YI VassM, (l.g.e., I, [59.

" VassM, 1I.ge.. i. 159-160.

-128-s. ~imşck: Ilir Gönül Tekkesi ~eylıi Seyyid Osman Nureddin Şems .

8. Şairliği, Mahlası, Etkilediği ve Etkilendiği Ş~iirler

Asıl adı Osman Nürcddin olan Şems Efendi, Fatin Tezkiresi'ndekaydedildiğine göre Ulu Veli' Kuşadalı İbrahim Efendi'den el aldıktan sonragönlündeki tlahi' aşkın uyanarak coşup taşmasıyla yanık şiirler söylemeye, önceki"NCırı" mahlasını bırakarak artık "Şems" mahlasını kullanmaya başlamıştırvı. Bumahlası almalarının hikmetini Şeyh Vasll Efendi (ö. 1910)37, ye nazi're olan birga7.elinin sonunda:

Pertev-i zeltından ey Şems elli{f.im-çün iklihelsYadigar cı/dmı bu ismi Şemsi-i Tehriz 'den

beytiyle açıklarJR.

Şeyhi AbdıuTahim Ünyevı (ö. 1856)'nin veratından sonra Şems, Kiidir!tarıkatının pıri Seyyid AlıdLllkadİr Geylani' (ö. i J66)'nin r0I111nı teyzine, dolayısıyla

mfınen Üveysllik payesine niiil olmuşlardır. Artık her iki yönden, hem şiiirlikten,

hem de şeyhlikten ünü çevreye yayılmıştır. Şeyhliği şairliğine maye, şairlİğİ eleşeyliğine siiye olmaya haşlamıştır. Hem ariflerin hem de ş5il'lcrin takdir edecekleribeyitlerin YÜ7.!ercesini, hinlercesini yazıp sevdiklerine okumuştur.

Kaynaklarda iı~ıdc edileliğine göre Osınan Şems Efendi, 1861 yılı başlarında

büyük şair Hersekli Arif Hikmet Bey (ö. 19(3)'in Uileli Çukurçeşme semtindekievinelc her Salı günü yapılan toplantılara (Encümen-i Şuarii) katılan dıtların en ilerigelenlerinden idi. Bu Encümen, Arapların Sak-ı Ukttz (Uk5z Panayırı)'na benzereli.Üyelerin salıdan salıya hİr haftada yazdıkları nefıs şiirieri, Namık Kemal Beyokurdu. Encümen, ancak bir yıl muntazam surette devam debilmiştir39 . Sadettin

:l(, F5ıin Dnvud, Halimeıü'I-Eş'ar, bt. 1271, s. 424; Ayrıca bkz. Komisyon, TD f':1I , İst. 1977­1999, Vii, 14.'); Ahdullnh Özkan, BaşlallKII'lml Cumhuriyele Türk Şiiri AnıolojiYi, İst. 2003.V, 1160.

.17 ~cyh Vasıı, i g51 yılındn İstnııbul'dn doğmu~tur. Babası, İstanbul Ornmmı'dnki Kefevı

Tekkesi şeylli M. Ra~id Efendi'dir. 1866'da habnsının ölümü üzerine 15 yaşıııdn ikenbabasının yerine postnişın oldu. Meelis-i Me~fıyıh azalığındn bulundu. Kabri, OramanCnmii Iınziresinde babasının yanındadır. Berk! mahlnsını kullandığı ~iİrler vardır. Hnyatı veeserleri geniş bilgi içiıı bkz. Abdülbfıki Gölpınariı, mvan Şiiri, Xx. Yüzyıl. İst. J955, s. 26;TDEA, VIII, 513; M. Kayahan Oıgül, Arayışlar De!'ri Türk Şiiri Antolojisi, Ank. 2000, s.246.572: Asım Bezİrci. Dünden Hugüne Türk Şiiri, İst. 1968, S. 315.

ıR Kürkçüoğlu, rı.ge., s. LO.

w [lu Şuara toplnntılnrınn devnm eden ve isinılel'i tespit edilen diğer ~airler şunlardır:

Mchmcd Lebib Efendi, Koniçeli Musn Knzıın Pnşn, Hoca Salih Nail!, İhrahim H51et Bey.Redizade Mchmed Celal, Memduh Eıik Bey, Deli Hikmet, Mustafa Refik Bey, Üsküdmlı

Hakkı Bey, Mustafa izzet Efendi, Siidullalı Rami Bey, Mustafa Eşref Paşa, irfan Pnşn,

Muslat~ı İsmet Efendi ve Ziy5 Pnşa. Eneümen-i ~uara lık. geniş bilgi için bkz. Hersek liArif Hikmet Bey, mvan, Ha:.:. İhnillemin M. Kemnl, İst. 1335, Hazırlayanın Girişi, s. 18­22; A. Hnmdi Tnnpınar, XıX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İst. 1967, s. 227-237; N. SamiBaııarlı, RTET, İst. ı 971-1979, II, 973-975: Fevziye Abdullah Tansel, Nafiiık Kemal 'inMektuplart, ıst. 1967. I, 18; M. Knynhan Özgül, Hersekli Aril Hiknıel. Ank. 1987, s. 8-23;DiA, "EncUlI1en-i Şuara" . İst. 1995, XI, ı 79-1 gl.

~A:.:..!.Ue..:·.....!T~ü!.!..r~ki~y~at!....!A:!2rC!!a~şt~lr~m~a'-"la'!.'.r-'-1",E...."ns"t'-'.itu","s",'ü,-,D~c-,-rg""i,,-,si,--,S,,-,'a""y-,-ı"'Z6"---"E-'-rzu""-'-r-"-u"'m'-'Z"'O""04:!..- -----'..129-

Nüzhet Ergun'a göre Encümen'in tanınmış sımalarından olan Osman Şems, Namık

Kemal (ö. 1888) üzerinde müessir olmuştur ve bu durum vatan şarinin tasavvufigazellerinin tetkıkinden kolayca anlaşılmaktadır. KemaJ'in Şems Efendi'ye birtakım nazıreler

40yazdığı Dıvan 'da mevcuttur:

Peyrev-i nev-eser-i Şeml'-i ilahfyiz bizKi odur ehl-i dile kaşili etvar-ı şüMid

beytinde onun peyrevi (izinden gideni) olduğunu açıkça belirtmiştir41

•

Ergun, sözlerine devam ederek şunları kaydeder: "Mamafih bu le 'siredebiyaııan ziyade ıasavvujta olmalıdır. Namık Kemal, ıawvvuj ceMI'si kuvveıli

olan bu ~utasavvıf şairden şübhesiz ki bir hayli istifade te 'min etti ..42., Yolları vemizaCıarı, telakki leri ve düşünceleri ayrı olmakla beraber, daha yaşlı ve daha kemalliolan Osman Şems'in, eda yönilnden edebiyatta, bilhassa gazel tarzında Namık

Kemal'in gelişmesinde müessir olduğu da, olacağı da, tabiı değil midir't"Şems, Namık Kemal'den başka Hersekli Arif Hikmet'i, Ziya Paşa (ö. 1880)'yl

da etkilemiştir ve bu şairlerin gazellerine nazIl'eleri vardır. Üç büyük şairin gazelleriilc Şems'inkileri karşılaştırdığımızda görülür ki üstünlük ondadır, sonraHersekli'dedir, sonra Namık Kemal'dcdir, daha sonra da Ziya Paşa'dadır

44.

Osman Şems'in, az olmakla beraber Türkçe gazelleri gibi Arapça ve Farsçagazel tarzında şiirleri de vardır. Bu şiirler yazıldığı dilin üslGbuna uygun ve manacadolgundur. Bu bakımdan o, eski tabirle "elsine-i seluse "de üç dilde malıir birşairdir.

Türkçe gazellerinde gah Fuzül'i (ö. 1556) ve Nail'i (ö. 1666), giih Nabı (ö. 1712)ve Şeyh Giilib (ö. 1799) edası rGhu okşar. Farsça şiirlerinde Şırazlı Hiifız (ö. 1380?),Abdurrahman Cimı (ö. 1492) ve Feyzı Hindı (ö. 1595) hatıra gelir. Arapçaşiirlerinde ise İbn Farız (Ö. 1234) havası vardır. Kiidiriyye'nin Hiilisiyye kolununmücssisi Abdurrahman Halis Talabanı (ö. 1858)45'nin "Nig&r& mü/koi cismim kenz-iaşkrnçün har&b ellim / Am cantm kalbden n&ib-nu>n&b ettim" matla' Iı meşhur

40 NaZIl'e, bir ~airin bir eserine (gazeline) ba~ka bir ~air tarafından aynı vezin ve kafiyedeolanık üzere yapılan benzer demektir.

41 S. Nüzhet Ergun, Nfimık Kemfil-HııyClII ve Şiirleri, (Mukaddime), İsı. j 933, s. 42.

42 Ergun, ıı.g.e., s. 43-44.

4\ Kürkçüoğlu, o.ge., s. 16.

44 Kürkçüoğlu, ll.ge., s. 18-22.

4S Talabani. 1797'de Kerkük'te doğmu~tur. Babası Ahmcd Talabanı ve Şeyh Marufhanetlerinden hilafet alml~tlr. H. 1250'de iki defa yayımlanan Dıvan'ı ve Mevıana'nın

Mesnevf'sindcn scçilmi~ on ~ekiz bcytin ~erhindcn ibarct olan KilCibu'l-Mefirif fi Şerh-i

MI'.I'nl'vl-i Şerfladında bir eseri vardır. Ayrıca Arapça'dan Türkçe'ye çevirdiği AbdülkadirGeylanI'nin hayatı ve eserlerini anlatan Behçeıü'l-Esrfir isimli bir tercüme eseri vardır.

Geniş bi 19i için bkz. Vassaf, il.g.e.. I, 129- J3 ı; Sadık Vicdanı, Tomar-ı TiL rak-ı Aliyye(Tari katler ve Si Isi leleri), Haz. İrfan Gündüz, İst. 1995, i 35-143; Şeyh MuhammedHÜ~aıneddin Ömer, Eııfasi'r-Rahnıaniyye F Silsileıi'l-Kadiriyyeıi'ı-Talobtmiyye, Kerkllk1973; Yunus Ayten, "Ziyauddın-i Abdurrahman-ı Halis TalabanI", SGAD, ht. 1996, IX,128-132.

-130-5. Şimşek; Biı' Gönül Tekkesi Şeyhi Seyyid Osman Nureddin Şems .

,

gazeline nazıre söylemiştir. Kerbela Mersiyeleri Koniçeli Kazım Paşa (ö.i 889)'nınkilerden iistündiir. Bunlar FuzQIl'nin Hcuiikatu's-Süedasf 'ndaki Türkçe,Muhteşeııı-i Kaşanl' nin Farsça mersiyeleri değeri ndedir46

.

Hüseyin Vassaf Efendi, bir nıakalesinde47 ve Bursalı Tahir Bey'in Osmanlı

Müellifleri 'nde48 Osıııan Şems' i Şuara (Şairler) faslına yazmasın i hoş görmediğin i,onun şair olmakla beraber, irfanen daha yüksek ıııertebede bulunduğunu ve manevı

yüce ımıkamlara sahip olduğunu belirterek Sadık Vicdanl'nin de Tomilr'da Şems'ten

ve bununla ilgili olarak Şeyh Müştak'tan bahsetmemesinin bir noksanlık olduğunu

ifade eder.

9. Vefatı ve Türhesi

Osman Şems Efendi, h. 1311 yılı Cumade'I-Ahire ayının 18. inci (nı. 1893Aralık ayının 27. inci) Çarşamba gecesi Üsküdar'da Selimiye semtindeki evindeebediyet alemine göç etmiştir. Karaca Ahmet Sultan Türbesi karşısında, İnadiye

yolu üzerindeki kabristanda aile mezarlıı':,'lnda daha önce vefat etmiş bulunan kızı

Sadberk Hanım'ın kabrine vasiyeti üzerine gömülmüştür49

. Kabri, üstüvfıne

şeklindeki mermerden yapılmış olup, baş taşı aynasında Kadirl' gülü ve altında

ortasından tek dilimli uzunca Üveysi tacı işlenmiştir. Bunun altına da istini sülüscelısi ilc "Yil HliJ Ecille-i rical-i Kadiriyye ve Üveysiyye'den es-Seyyid eş-Şeyh

Osman Nurecldfn-i Şems (k. s) Efendi hazretlerinin kabr-i şerifleridir. Sinn-i şerifleri

82, tarih-i ve/adetleri 1229, fl gure-i Rebfu 's-Sanf, yevm-i Çarşamba, tarih-iirtihaller~/f18 Cumfrde'l-Ahire 1311 yevm-i Çarşamha"yazılıdırso,

VassfıfBey, Cafde-i Sqfiyye'deki makalesinde kabrindeki bir Icvhada onun:Mezann ravza-i Rıdvan bulurlarIçinde ei,ımini IUlyran hulurlar

beytiylc başlayan gazelininsı yazılı bulunduğunu ve Seflne'de52 İzzı Efenditarafından bu levhanın bir sebeple kaldırıldığını belirtmekte ise de Jevha bugünyerinde değildir. İbnülernin bu levhanın "büyük bir fırtınada düşüp kırıldığından

kaidırı ldığın i" bi ldirıııek tedirs:!.

4(, Kürkı;üoğlu. o.R.e., s. 22-23.

47 Bh. Vassar, a.g.m., Mol~/il Mecmuosı, Sayı: 32, s. 146-147.4R Bkz. Bursalı, OM, II, 270-271.4~ Kürkçüoğlu, (l.ge., s. 3 ı.

)() VassfıJ, a.ge.. 1,161; Kürkçüoğlu,o-R.e., s. 33.51 Bu gazel, Şems'in, kızı Sadberk Hanım vemt ettiği zaman söylediği acıkıı ınanzlImedir.

Vasiyeıi iizerine onun kabrine göıniildüğl\nden ihvanı hunu bir levhaya yazdırıp yanı

ba7ln,1 koymayı uygun bUllll1l7lardır. Gazelin tamamı için bkz. Klirkçlioğlu, u.g.e., s. 301­302, 109 No'lu gazeı.

52 Bkz. VassaL (I.g.e., I, 161.

;\ tbnlilemin, u.g.e., s. 1763, i No'lu dipnot.

~A""Ü,,-'.:....·i.!riı!!.!·r~k:.!JiYl.!'a~ı..':'A~r!!,aşz.!.I!.!.lr.!!ııı!.!:a!!.!la!.!.r.!..1~E.!!ns:!.!l.!..!il.!!cüs.!..!iı~'1!!.)e~r..6g~is~i-"S~a~yl~2:..::6:....!.'E-,-,rz",u"-r-'!.u!.!.m,-,2:..::0,,,O.::!.4 -----,,-131-

Osman Şems'in vcfallna Üsküdarlı Mevlevı şair Tal'at Bey (ö, 1926)54'indüştüğü manzQm bir tarih de vardır:

Şems-i devl'an mazhar-ı feyz-i tarık-i KadirfYani hem-nam-ı Cenab-ı Cami'-i Nazm-ı Hüdtı

Eyleyince filem-i Lahata nagah intikiliÇıkdı istikbflle ervah-ı slıfUJ-ı evliya

Mutla '-i .~·ems-i hakfkat şeyh-i ruşenodil idiNur (ıkardı vech-i pakinden göreydin daimtı

inzivCı-gnhın ziyaret eyleyiib erbl/b-ı halEtmemek kabil de/?ildi ihtiyar-ı inziva

Mürşid-ifeyyaz idi hem de sühan erbabınu

Nuzm LI nesrin hırz-ı can eylerdi erbab-ı nüha

Vahdete dair olan ebyatının emsali yokHimmete dair olan asan gayet bf-riya

Eyledi hoşnüd rı/h-ı pak-ı Abdulkadir'iBunca demler lıimmet-ipırlinesin etti reca

Elli yıl secdide-i irşadla oldu mukfmEyledi telkfn-i esrar-ı tarlk-i Kihriya

Sohbetimlen fevz alanlar ol Üveysf-meşrebin

Oldular hep vasıl-ı Hak tarfk-i hu1J1J-ı sivil

Ettiler kurb-ı Ebu 'doDerda 'da tevdi' -i türabNa ',1'-1 pnkin nakl idüb baş üzre erbab-ı vefa

S/(/'111I takdfs ede her dem HlIdfıvend-iCaJurEyleye kabrin metalı kudsiyan slIbh LI mesa

.';4 Asıl adı Ahmed Tal'at'tır. IR79'da Adliye Nezareti Muhasebe Kalemi'nde memuriyeteba~laınJş; başkatiplik ve Adliye Muhasebe Müdürlüğü'nden sonra 1909'da BahriyeNezareti Müsteşarlığı'na getirilıni~tir. Saadet ve ll/har gazetelerinde yazı ve şiirleri

yayımlanan Tal'at Bey'in eserleri ve bütün kitapları bir yangın sırasında yok olmuştur.

Vefatından sonra vasiyeti üzerine şair Nedim'in kabrinin yakınına defnedilmi~tir. Hk. geniş

bilgi için bkz. İbnüıemin. a.g.e.. s. i R46; İ. Alaettin Gövsa, Türk Meşhurlan Ansik/opedisi,İsı. ı 946, s. 374; 1. Zeki Eyüboğ1Lı. Divan Şiiri, İsı. i 994, II, 572.

-Bı-s. :;iiınşek: Bir Gönül Tekkcsi Seyhi Seyyid Osman Nureddin Sems .

Rihlelinde Mevlevi Tal'at dedi tarihiniEyledi Osman E/endi azm-i dergdh-ı hektl h. 1311 55

ıo. Eserleri

Bursalı M. Tahir Bey Osmanlı Müellijleri adlı eserinde Osman Şems

Efendi'nin, tasavvuf ehli ediblerinin ululanndan, Kadir"i' tarlkat! ariflerininbüyüklerinden bir büyük mürşid olduğunu helirterek Divanı'nın gerçekten arifane veşairane olduğunu, henüz basılmadl[;,'lnı kaydeder ve örnek olarak bir kaç beyit verir.Ayrıca "Kenzii 'l-Metlnı" ve ".)'em ii .)'ebistôn" adlarında muhakkıkane iki'manzumelerinin de oldugunu ifade eder'('.

Osman Şems Efendi'nin eserleri hakkında en ayrıntılı bilgiyi Kemal EdipKürkçüoğlu'nun "Osman .5'ems Efendi Divanı'ndan Seçmeler" adlı çalışmasından

öğrenmekteyil,. Kürkçüoğlu, bu eserleri kendi özel kütüphanesinde bulunan şeyhe

ait Külliylit'a dayanarak tanltmıştır5? Buna göre şeyhin; "Divan", "Bir Mektup",

"Şem'-i Şehistfin", "Kenzii'l-Meani", "Adahu'l-Miirid.fi Sohheti'l-Murad", isimlieserleri ve çeşitli tarih kayıtları hulunmaktadır. Şimdi sırasıyla rnezkur eserlerinmuhtevası hakkında bilgi vcrelim.

I. Divfin'da (s. 1-370): 27 kasıde, 574 gazeı, 3 müstczfıd gazel, 12 murabba, 4muhammes, 6 müseddes, 6 mUsebba', 2 tahmis, 2 taştir-t<ıhmis, 4 tesdis, 3 mesnevı,

32 kıt'a, 2 tarih, i manzum tercüme vardır. Hece vezniyle iki de ilahı mevcuttur.Abdulkildir Geylanı'nin bir Farsça gazeliyle İzzı Efendi'nin iki gazelide bu aradadır.

Dıvan, mürettep değildir, gelişi güzel sıralanmıştır.

2. Eski usluhda olan bu Mektup, (s. 371-372) iki sahifedir. Mürid ve mulüblerinbirine yazılan öğütleri ihtiva etmektedir. Şems'in bir mektuhunun slıreti de VassafBe/in Seflnesi'nde mevcuttur ve tıbbı ıstılahlarla, tasavvufi remzlerlc Haydarpaşa

Hastanesi baştabibi Dr. Mehmed Paşa'ya gönderilmiştir58 .

" Vassilt'. CI.ge.. I, 162; Kürkçüoğlu, o.g.e., s. 31-32.'I, Bursnlı. o.g.e.. II, 270-27 ı.

,7 Kiirkçlloğlu, bu eserleri elinde bulunan Külliyaı'ın fotokopisinden tanıtmıştır. Aslının ise!z7.i Efendi'nin halifesi Feshane Fahrikası MUdUrU (bir vakitler Çifteler Harası Müdürü)Veıeriner Alhay İbrahim Bey'den oğlu Snid Seyfi Bey'e, ondan da cni~tesi eski MaliyeNe/.areıi Müleııişlerinden Zekeriya Bey'le Seyfi Bey'in oğlu İstanbul-Fatih Belediyesi'ndeŞube Müdür Yardımcısı Muvahhid Bey'e inıiknı elliğini kaydeder. Yine Kiiliiyl'tı'ın birfilminin Süleymaniye Kütüphanesi'nde, bir filminin de Yeraılı Carnii İmam-Haıibi veÜsküdarlı Şair Tal'at Bey'in yeğeni HMız Ali Üsküdarlı üstadında olduğunu ve tamfotokopisinn de İstanbul Dcfterdnrlığı Merkez Muhasebe Müdürlüğü'nden emekli TevfikDemiroğlu 'nda bulunduğunu belirtir. Edib Bey, Külliyat'ın 192. sayfasına kadarkifotOkopiSini merhum Neyzenbaşı Halil Can Bey'den, geriye kalaııını da TevfikDemiroğlu'ndan tnmaınlamı:;ıtlr. Bkz. Kürkçüoğlu, a.g.e., s. 41-42.

~H Bkz. Vassaf, o./.:.e., I, 168.

----",A",.iJe..,·.,-,l,-,·ü,-,-r-",kiCLy."at,--,A...,ı,-"·a""şt.."lr-"m",a~la",-r-,-I-",E-,,,ns"-'.t'-'.itu~··s",ü,-,D",e"-rg""i",si-,S,,,a.,..y-,-ı ",26~E"-rz",u,-,-r."-un,-"ı,-,2,,,O-,,-04-,-- .133·

3. Şem' -i Şebisıan, mesnevı şeklinde manf:um tasavvufi eserdir. Eserde, ayetler,hadisler, gazeller, muhammesler, müseddesler birteviliği gidermektedir. Külliyaı'ın

50 sayfasını doldurmaktadır. Eserin sonunda "Bizim Şem '-i ~)'ebisıanım!z" manasına

Farsça "Şem '-i Şehisıan-i ma" terkıbi yazılış tarihini göstermektedir ki h. 1264 ü(m. 1848) bildirmektedir. Abdurrahim Ünyevl'ye intisab ettiği günlerin eseri olduğu

anlaşılmaktadır. Eser, üzerinde ayrıca durulmaya, açıklamalarıyla yayımlanmaya

değer. OM'de bu eser, Şem u Şebisıan olarak gösterilmektedir ki dalgınlık olsagerektirS9

4. Kenzü'l-Meanı, uzun kasıdelerle başlayan, mesnevı ile devam eden birtasavvurı eserdir. Birinci kısım 23, ikinci son kısım da 5 sayfadır. Kasidclerin baş

kısmının h. 21 Muh,m-em 1283'de (m. 16.05.1866); mesnevı kısmının da h. 21Muharrem 1300 (m. 02.12.1882) tarihinde tamamlandığı altlarındaki kayıtlardan

anlaşılmaktadır. Eserde Muhammediye60edası vardır.

5. Adabu 'l-Mürıdfi Sohbeti'l-Murad", 3 sayfalık mensur bir mukaddimedensonra Mevlid vezninde LO sayfalık mesnevı ile devam edip sona erer. Eserin başı:

(Ey rtzô.-cu-yı Huda-yı GirdkarlAbd-i has-! Hazret-i Perverdigiir). Eserin sonu:(Emrinde eyle bu pendi hl'ilimelEehre olsun sana hÜ.l'n-i halime) şeklindedir. Bu soniki eserden OM'de, tümünden STAŞ'de ve Sefine'de bahis yoktur.

Edip Kürkçüoğlu, Osman Şems'in Külliyaı'ının mezkur eserlerden ibaretolmadığını belirterekm, Osmanlı Maaarif Nezareti erkanından Fuat Şemsi İnan'da

şeyhin defterler dolusu şiirleri bulunduğunu ve adı geçen zatın hastalığı nedeniylekendisini görernediğini, vefatından önce merhum tarafından muhaITİr Kadrı

Mısıroğlu'na verildiğini kaydeder. Kürkçüoğlu ayrıca elindeki Külliyflı'ın fotokopisiile Külliyflı'ta bulunmayan bir şiirleri ihtiva eden ve Vassat' Bey'in el yazısı ilenotlarını içeren defteri Seçmeler'in yayımlanmasından sonra, SüleymaniyeKütüphanesi'ne vererek ilim erbabının istifadesine arzetmek niyetinde olduğunu da

)') Bkz. BursalJ, a.g.e.. 1,271.

60 Muhammediyye, Yazıcıoğlu Mehmed (ö. XV. Asır) tarafından kaleme alınmış TürkçcmanZLım eserdir. Kiiinatııı yaratılışı, peygamberler ve hayaı hikayeleri, melekler, kıyiimet

ve makam-ı a'liI'da Hakk'ın sözlerine dair konuları içine alır. Eser, Amil Çelebioğlu

larafından yeni harflerle neşredilıniştir. Bkz. Amil Çelebioğlu, Muhammediye, ist. L975, L­V.

(>i Bu eserin hir kopyası özel kütüphanemizde bulunmaktadır ve eser üzerinde gerekliinceleme-araş(ırıııaları mız dcvam etmektedir.

62 Mesaja, Çatalca'da Ferhat Paşa Camii'nin kuzeyindeki kabrisıanda. h. i n6 (m. 1869)'davefaı etmiş olan İsmail Hakkı adındaki bir şahsın mezar taşında 6 beyiılik şiiri, Padiş1ih

imtııııı ~erafeddin Efendi'nin İslanbul'da Kfıdirihiine'deki kabil' taşına yazılı tfirilıi, Rimı

şeyhlerinden Üsküdarlı Seyyid Mehmed Nuri Efendi (ö. 1856)'nin Salfıt-! Kenuıliyye

Şerhi'ne yazmış olduğu i i beyilli lakr'ı'z-ıarih, Cerıde-i Süjiyye'nin h. Lo Safer 1322 (m.8.1.1914) tarihli nüshasındaki Na't-I Şerif ve Üsklidar Sandıkçı Ritaı Tekkesi'nin cümlekapısı üzerindeki inşii tarihi kitiib~i bunlardan birkaçıdır. Bu şiir ve tarihler için bkz.Seyyid Nuri Üsküdari, Sald/-ı Kenı{i/iyye !$erlıi, Şirket-i Mürettibiye Muıb., İst. 1328. s. 16;KÜı·kçüoğlu. ((.ge.. s. 46-48.

-134-s. ~imş('k: Rir Gönül '[('kkesi ~eyhi Scyyil! Osman Nurcddi" Sems .

söyler. SÖZ konusu Külliyilt ve buna ilave dökümanlar SüleymaniyeKütüphanesi'nde bulunmaktır. Konuyla ilgili olarak yaptığımız teıkikat sonucundakütüphane yetkilileri, Külliyat'ın Kütüphane'de olduğunu ancak kayıtlara

geçilmediğini belirttiler.6. Mersiye-i Cenah-ı Seyyidü'ş-Şühec/iı. Makalemiz.in sonunda yeni harflerle

sunacağımız eser, Osman Şems Efendi'nin, Şeyh Haynıllah Taeeddin Efendi (ö.1954)hJ'nin mukaddimesiylc htanbul'da h. 1327 (m. 19(9)'dc basılan ve "BURünmah-ı Muharrem. vakt-i matemdir saFi olmaz" diye başlayan Mersiye-iHüseyniyesi'dir. Kürkçüoğlu'nun Seçmeler adlı eserinde yalnız üç yerde zikredileneser. Dıvan 'da mevcut değildir. Fakat Şems'in bu Mersiye 'den başka yine Hz.Hasan, Hz. Hüseyin ve Kerbela ile ilgili mersiyelerinin olduğunu biliyoruz. İsmail

Hakkı Bursevi (ö. i 725)' nin Ristıle-i flüseyniyeMadlı eseri tab' edilirken sonuna

Şems'in:

Ey nı/r-ı çeşrn-i Ahmed-i Muhıarya flüseynV'ey yôdiga.r-ı Hayder-i Kerrar ya Hüseyn

Tazelendi sınelerde dap.-ı hicran ya HüseynMateminle oldu lilem heyt-i ahzan yil Hüseyn

diye başlayan 45 beyitlik mersiyesi ilave edilmiştir. Bu mersiye Külliyô.t' la dameveuttur65

.

63 Mehmed Hayrullah Taceddin, Miladı 1883, h. 1303 8 Saler Peı,:?cmbe gilnUne tesadüf eden23 Teşrinievvel 1301 tarihinde İstanbul Üsküdar'da doğmuştur. Çarşamba Tekkesişeyhlerinden Şeyh Seyyid Mehmed Tevfik Efendi (ö. 1899)'nin oğludur. Büyük babası,

Şeyh Seyyid Melımecl NCıri Efendi (ö. 1856)'dir. "Şeyh Oğlu" namıyla lakabı ve şiirde

mahlası vardır. Şiirlerinde ayrıca "TaCı" ve "Taciya" mahlaslarını kullanmıştır. Yaiım,

babası Tevllk Efendi'nin ölümü üzerine mezkOr tekkeye şeyh olmuştur. 1954 yılında vemteden Taeeddin Rfendi' nin, matbu Güldesle-i Derviş(m, Gülgonca-i Aşıkan, MecmlUl-iiltıh;yvaı, RaF?-1 Verd, Biııikiyüz Hadis-; Şerif adlı eserleri vardır. Osman Şems Efendi'ninMersiyye-; Seyyidü'ş-ŞühedCt isimli meşhur eserini de tab' ve nqr ettirmiştir. TaceddinEfendi Iıakkında tarafııııızdan "SOl! nevir Türk SCifi ve Musikrşinaslarından Hayrıulah

Taceddin Yalmı Hayalı, Eserleri" adlı bir çalışma yapılmaktadır. Ayrıca bkz. Selam iŞimşek, "Seyyid NCırl Üsküdarı ve Sali\t-ı Kem1iliyye Şerhi". Tasavvuf Derg., Sayı: i I,Temmuz-Aralık 2003, s. 352-354.

M Risale-i llüseyniye, Hüseyin isminin ve harılerinin tasavvurılişarı yonıımı hakkındadır. 23Ceınilziyelfilıir I133'de tamamlanan (s. 33) risaıenin iki nilshası SüleymaniyeKütüphanesi'ndedir: biri. Perıe v Paşa. nr. 637 (vr. 160-16R)'dedir, diğeri Muhammed SalihVecilıı Paşa'nın oğlu ısmail Sadık Kemal Paşa tarafından lı. 1292'de Dliğümlü Babaıürbesine vakredilen nüshadır ki DOğümlü Baba, No: 272/2'dedir. Eserin, yer ve zamanbelinilmeden yapılmış bir baskısı da vardır. Gu baskının az önce zikrettiğimiz tarih vekayıtlardan yola çıkarak ya h. ı 292(1 874)'de ya da daha önce basıldığı talımin etmekteyiz.

(,; Bkz. Osman ~cıns, Kiilliyaı, s. 34-38.

---,-,A,,-,.Ue..:·•....:T""ü"-rk:.::i.ı..Ya"'·l'-'.A.:..:r..::a""şl"-,lr-'.'n""la,,,la,,-,-I·-,-1""E:..::ns,-,-·li:..:;liı",,·s",ü-"D,-"e"-Jrg""i""si...,:S"",3:.ı.Y-,-12:.:6~E.:..:rzu==-r=:;un:.:.:I..:2c.::.OO"-4.:...- -13S-

MERSİVYE-İ CENAB-l SEvvİDÜ'Ş-ŞÜHEDA66 (Metin)

MEDHAL

Allah'ın adıyla, hamd ederck, salih u selam getirerek.Mersiyye, "hir ınerde siüıyiş kerden" malumdur ki lugat ve örfçe vefat etmiş

kişilerin iyi yönleri ve güzellikleri hakkında hüzünlü şiir okumak anlaınındadır.

HusOsi yle kurre-i çeşm-i pak-ı Peygamber ve eiğerpllre-i tabnak, seyyidü'l-beşer,

Cenllb-ı Seyyidli'ş-Şüheda İmam Hüscyin (r. a) 'Efendimiz Hazretlerinin vak'a-idilsOz şehadetlerini tahri'k-i hüzıı ve bükll edeceğim diye kestiydi, biçtiydi, üç gün üçgece cenazesi bi-sır kaldıydı diye sadedin dışında kitabet ve hitahetin ildfıbına aykırı

cümleler, kelimeJer kullanılan bir takım mersiyelerin bazı yerlerde okunduğunu

tcesUfle müşahede etmekteyiz. Binaenaleyh buna benzer mersiyelerin okunması

şCrlat, tarıkat adabına aykırı olduğu gerçeği bUtün akıllarda yer etmiştir. Mersiyye-i.)'erif yukarıda geçtiği üzre Cenab-ı SeyyidU'ş-Şüheda Efendimiz Hazretlerinin yüceşanlarını tavsıf etmek, güzel meziyetlerini sıralamak, tarif etmekle berahcr halkamatem ayını ve bu ayda ehlullahın hallerini, Kerhela'da susuzluktan ölen şehitlcrin

çektikleri sıkıntı ve mcşakkati "KeILinıu'n-ntıse aLtı luıderi ukalihim" (insanlaraakııları seviyesinde konuşunuzr hadisi gereğince herkesin anlayacağı bir tarzdanazmen tehl iğ ve beyan etmektir.

Çünkü "Men bekd ala Hüseyni ev tebfıka veeebe! lehü eL-Cenneh" (KimHüscyn için ağlarsa yahut ağlamaya çalışırsa cennet ona vacip oJud8 hadis-i şerifi

müteallıkıııca yukarıda açıklandığı vechile şuyO'-i edebiyata muvafık, lisanımızın

fesahat ve belagatına mutahık, ez cümle daha önce yaşamış evliyalardan Hz. HasanSezayı (ö. 1738/'9, Seyyid Nizam, Seyyid Seyfullah7lI

, Niyazı-i Mısrı (ö. 1693fl,

(O<, Bu eser, Os ınan Şeıns' ili, bir nııshası da özel kütüphaneınizde bulunan ve Şeyh HayndlahTaceddin Efendi'nin ınukaddiınesiyle İstanbul'da h. 1327 (m. J909)'de basılan Mersiye-iHiiseyniyesi'dir.

67 HüsaınUddin el-Hindi, Keıızü'l-Ummal, Beynit 1979, X, 242.

c,s Kaynağına ula~anıadıın.

69 Saayi hk. geniş bilgi için bkz. Muallim Niki, Osmanlı SuiI'leri. Haz. Ceınal Kurnaz, M.E. B. Yay., İst. 1995, s. 322; A.g.mlr., Mualliın Naci, Esumı, İst. 1308, s. J64; SelçukErayelııı, Ta.ı·ovv/!!, ve Tarıkarlar, LF.A.V. Yay., ist. 1994, s. 394-395; Necati Seçkin,Edirne Evliyuta/"{, ist. 1971, s. 72-79; Rıdvan Camın, Edirne Şairleri, Akçağ Yay. Ank.1995.. s. 3R3-3R4; Muhittin Pekta~, Sezayı (Cabı Hasaıı Decle) Hayaıı, Eserleri, Edebı

Kişiliği ve Divanı 'nııı Tenkilli Melni, SÜSBE, Basıımaını~ Doktora Tez, Konya 1998; A.Rıza Özuygun, Hasan Sezai'ııin Hayaıı, Edebi Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin),AÜSHE, Basılamamış Doktora Tezi, Erz. 1999.

-136-s. Şimşek: Bir Gönül Tekkesi Şeyhi Seyyid Osman Nureddin Şcms .

Yazıcızade Muhammed (ö. 1451)72, Kabulı (ö. 1829)73, Zekayı (ö. 1812)74 V.s.evi iy5ullah-1 kiram efendi Icrimizin Iisfın-ı reşadet beyan larından sudur edenmersiyelerin her birerleri fılhakıka halen ve zevken mertebelerinden söylenmiş birercdeh manzumesidir.

Şimdi neşredilmcsine cesaret eLtiğim işbu Mersiyye-i Cendb-ı Seyyidü'ş­

Şüfıedil, hundan on-onbeş sene önce ahirete irtih51 eden Kadiriyye tarıkatı

hüyüklerinden Üsküdarı Osman Şemsı Efendi merhumun nadir eserlerinden olupmükcrrem seletin zarif eserlerinden iktim edilerek yazılmıştır. Mütalaasından dahianlaşılacağı vechile merhum müşarün ilcyh salihlerden, ediblerden, abid, takv5 vevera' sahibi, salahet-İ diniyyeye malik, mUlalaası çok, ehl-i beyt ve evliyaullahmuhihhi olan sevimli bir zftt idi. Mübalağa olarak söyleıniyoruın. MerhCımun

kaleminin mcziyetleri, güzel hasletleri, övgüye layık ahlakı kendisini tanıyanların

tabiı malumlarıdır. Allah geniş ve büyük bir rahmetle ona rahmet etsin.Fakir ise Allah Tefılfı'nı keremiyle; ecre nailolmak ve işbu rnersiyye-i şerlfi

samıı ihvfınlara necip mmalaaları buyuruldukça "ev tebaka" tebşirfıtından istifadeetmek ve merhCımun tayyib ruhunun rahatlatma şadı, azm-i dervişanesiyle neşr

sahasına çıkarılmasına acele ettim. Allahu veliyyü't-tevfik ve hüve ni'mc'r-refik. EI­Fakır: Şeyh Hayrullah Taceddin.

70 Seyyid Nizanı ve Seyyid Seyfulah aynı ki~iler olup bu zat, tasavvufı kaynaklarda her ikiadla yahut Seyyid Niı.amoğlu Seyfullah şeklinde zikredilir. Mutasavvıf şairlerdendir.

Hayatı hakkında pek bilgi yoktur. Bkz. Abdülbaki Gölplııarll,"Seyyid Seyfullah(Nizamoğlu)", Türk Dili Der!!., (Tlirk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), c. XIX, Sayı: 207,Aralık 1968, s. 405-413; A.g.mlf" Türk Tasavvuf Şiir Antotojisi, İst. 1972, s. 78-80; AdilAtalay, Seyyid Nizamoğlu: Haymı, Sanalı, Eserleri, İst. J976; Abdullah Uçman, "SeyyidNizaınoglıı Seyflıllah",SCAD, vnı, 184-187.

71 Mısrl lık. geniş bilgi için bkz. Mustafa Kara, Niy{izi-ı Mısri, T. D. V. Yay., Ank. 1994;Mustafa Aşkar, Niyazi-i Mısrı Hayali, Eserleri, T{Ll"avvl~f Anlayışı, K. B. Yay., Ank. 1999;Kenan Erdoğan, Niyazf Mısri DIvan 'ı, Akçağ Yay., Ank. J998.

72 Yazıcızade hk. geniş bilgi için bkz. Kemal Erasıan, "Yazıcıoğlu", İsll1m Ansiklopedisi (İA),

İst. 1988, X/li, 366 vd.; Mustafa Uzun, "YaııelOğlu Melımed", SGAD, İst. 1996, VII, 3!\4­JR7.

7.1 Du zat KabCıIl Mustafa Efendi'dir. Geniş bilgi için bkz., Selarni Şimşek, Ellimeli KaMilfMustajtı Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvujf Giiriişleri, Basılmanıış Y. Lisans Tezi, Erz.199H.

7~ 1311 zat da Ilalvetiyye'nin Şil.baniyye kolu şeyhlerinden Mustafa Zekiıyı Efendi·dir. Hk.geniş bilgi için bkz. Bursalı, OM, 1, 74, 233; Vassaf, Cl.g.e., IV, i J9; Serhan Alkan, SeyhMustajtı Zekayi'nin Hayali, Edebi Kişiliği, Divan'ı (İneelenıe-Tcnkitli Metin), AÜSBE,Dasılıııamış Y. Lisans Tezi, Erz. 1994.

---'CA~.U",,··.,--"l~'i~iı~·ki~·y~a~t'!cA,-,-r!!:aş~t!..!.lr.!.!m~ac!'!la!..!.r!...1~E~ns:!..!t~it~iis:!..!iı!..-'·I~)e~r..!ig~is~i-"S~a.Lyl~2~6~E~rz~u!..!.r~u~Iıı~2:::;O:.::O.::.4 -137-

Bismillahiı-rahmanirrahım

Mersiyye-i- Cenab-ı Seyyidü'ş-Şüheda

Memllün / Metaılün / Memılün / Mefiiılün

Bugün/ntıh-, Muharrem vakı-i malemdir safa olmazFüra,~-' dfde-i giryiin-ı gamdan ruşenu olmazGöniii iiyınesinde gerd-i malemden eilfı olma/5

Denın içre hüzünden gayri surel ru-nümu olmazMuhiM-i al'e bu malem gibi derd u belô olmaz

Gözüm kan ağla miih-ı malem-i al-i aha geldiGiriin-Mr-ı belalarla zaman-ı pür-cefa geldiZaman-ı kürheı-i Şah-ı Hüseyn-i Kerbela geldiBu malemle dil-i nôtan ezelden mühtela geldiMuhibb-i til u evlad olmayanlar mübteta olmaz

Bil ey dil vakl-i sermestan-ı hezm-i Kerbeladır hu,)'eb-i ser-Mh-ı çeşm-i nur-ı çeşm-i enbiyfıdır buSeher-gah-ı humar-ı teşne-i şfr-i Hüda'dırhuDem-i subh-ı sabUh-aşum-1 vasl-ı kihriyadırhuBu mey'den içmeyenler ehi-i heyt-i Mustafa olma.z

BiL razı duymak istersen eger sen ey dil-i danaldersin eür'a-i cam-ı Hüseynf'den neva peyduBlllub bez.l11-i şehôdeııe medik-ı teşne-i yahyaMuhakkak olrnayanlar mazhar-ı esrar-ı "ma evha,,70Dem-i raz-ı Hüseyıı-i Mücleba 'ya aşina olmaz

Hüseyn-i KerbeLa şahenşeh-i hayl-i müeyyeddirHüseyn-i Kerbela mişkut-l enviir-ı mümeeeeddirHüseyn-i Kerbelu hüsişxeh-i la'l-i MuhammeddirHüseyn-i Kerhela nur-ıfüruğ-ı çeşm-i AhmeddirKi bil nur-ı müeessem tu 'me-i t(lt-i eefli olmaz

Jmfiııı-, din-i ekberdir Hüseyn-i KerbeWfehm etVasiy-yi ilm-i Hayderdir Hiiseyn-i Kerbetafehm elHem-ô,i,!,üş-, Peyiimberdir Hüseyn-i Kerhelafehm elSerir-i nür-ıızhiirdırHüseyn-i KerheWfehm elSerır-i nür-ıferş-i piiy-cünd bI-haya olmaz

75 Gcrd, toz, toprak; kürbeı, ıne~akkat; giranbar. ağır yüklü; runUma, yüz göstermek; humar,ınalıllllırluk; ,abQh, sabah şarabı; raz, :;ır anlamına gelir.

76 "Bunun Uzerine Allah, kuluna valıyini bildirdi" (Necm. 53/ i O) ayetine işaret edilmektedir.

-B8-s. Şiın~ek: Bir Gönül Tekkesi ,';ieyili Seyyid Osman Nlireddin Şeııı~ .

o şfilııfI \Jl1kuır-1 mlitem-engız-i makôHUı

Hılt?rl hürmer u şim üz.re geçti hadd ıl guyllıı

idüb ra!lrlr-i kesh-i /ıüzn içün türlü iMr{)tlIderler Dmnile isbl1t acz. ile miicôz.fillSeitltlH-i ilahiyyün'a böyle ijiirfi olma"

Budur laMık kim Kttjller oldu Mata meyyfilim/im-ı Kerbelô hem elmek Üz.re Klife 'ye ikbôlBu emI' üzre olı.ındu.kç'a kadel11-ciinbfin-ı isli 'cm77

Gdüb hep ehf-i Mekke eylediler 11/0 'raz.-ı amôlDediler girme ey şah-ı serır-i irtd) ulmuz.

o dem ndi hııôb-ı lô.-yez.a/,i k' ol /11eh-i seyyarSeyôhat emrini·ensar u aline idI' tekrarOllıfJ ı(;ôb-ı hükrn u ahd Li ınfsfik-ı ezel ızhfir

Civftr-ı l/i-mek/in u bf-niş/inu eYIl'ye rejifirKi bir .HAret ile U(qyfr-i wkdfr-i km.ô ulmaz

idiib {{lhrfk-i pa-yı elved/i' ol ş/ih-ı /ilişanl' ~ II . B lı -78 k i .. . ~l-oJer-(l-ser (' i -I at a Çı il ur f('.~yı ii/e lut on('ün erdi KNIJela 'yo rehgüz.ar-ı meııkih-isultfm 7Y

Ni/ıaıı oldıı Hazardan ra/ı-ı Iıer ciind oldular cuyanAlU fehm ertiler killi hükm-i BDri rdU/ümli olmuz

Kuruldu KerheW'ya huyme-i şô/ı-ıjdek-dıvôniMro eııi etrajin geliib ceyş-i Yezıd ol (inFetn-i !.tl-i Res(i/e vermeyiih su ol saf-ı nfid/inLeb-i scr-çeşl1le-iôb-ı hayôrı kdddar atşan

Bıı yüzden düştüler hir derde kim aslu devô u/mm.

77 Kadeııı cUnlıfın: Hızlı adım atmak.

7X rlathfı: Mekke.

79 Mevkilı: Kati le.

.....!..A~.U~··:....T.!.;I~·irc..:;k~iy~a~t.!::.A~r~aş:l.!t-,-,lr-"m"-,a""la::..:t·.:..I-,,E:.:.:n~st:.:.:it",ü",siı"-.·n=cr'""g"'is"-i-'S"'a'-l.y'-'12"-'6'-...:;E"-rz"'u'-'-r-"u-'-'m'-'2"-'O"'O"'-4 ~-139-

Miyan-ı fıl'e düştü izdiyad-! aışadan hir hftlK'olub ttıs-ı fe/ek avfızıı '1- atşa ile malfımiil

Uyun-! nınt-i sekriin-ı şehflder ııüh-felek emsilITecellil-yı ziilal-! la 'l-i yare oldular seyyatOBu {{hvale muadil yak 'a-i suzişfeza olmaz

Gelüh ol dem Yezıdan ettiler ey gül-ruh-ı kerrarHilafer macerasındıı Yezıd'e eyle Rel ikrô.rSözümüz dinler isen hep senindir ravza vü e/IMrKi yoksa t(Çf LI arş ile sana çok eyleriz azarHis!)r-ı zulmümiizden saııa hiç rah-ı reha olmaz

Dedi ol mu 'eiz-enhaz-ıhabfb-i hazret-i BariBu veche ya adullah'~1 eylerim haşa ki ikriinSusuzlukwıı çdem zan ilmeyili zinhar azanVe hem eııi zemııı-i haymeden ba-kudret-i BariRevfin hir nehr kim halet-pezfr-i inkiza olmaz

i,.işdi hizmete ol denıde kerruhir/2 ile hemrfizFeriştelıleru cinnfle,. idüIJ ol merkeze perw1zDediler emI' kilferman senindir bugün ey şahbaz

idelim KerIJeltl'y! menzil-i Kôrun ile demsazBu ('cnada müşiibih (birl3 gürClIı-ı bl-vefa olmaz

Dedi hen bu kazfi-yı Kerbela 'da eylerem seyranDiişiib eıtş areşine çün Halfl-i IU/zrer·i RalımanERaçi vas/inı'Z. makbüldur indirnde ey yari/nVelf bu derd içiin bi,. kimseden etmem raleh dermanFedllfler yolunda Hakk 'ci dohi ilrica olmaz

Olub meşhnd hem şah-ı Resulu Hayder il Zelll/ı

imam-ı Kerbela 'ya sundular bir cam-ı piir-sahb(i4

Dediler cantrmz soldurmasınRili raywı ist(ğna

Bııyur enlıar-ı bağ-ı la-mekana ey gül-i ra 'niiLeb-i la 'Itna layık diyhCır-ı Kerhela olmaz

RO Zlilill: Sar şu; la'l: yanak; seyyfıl: akıcı. akan.

Xi Adullah: Allah dü:şmanları.

R2 Ken'übın: Melekler.

83 Yeıin gereği "bir" kelimesinin burada olmaması

84 Sahb1\: HamI', i<;ki. ıney.

-140-s. ~;ınşek: Ilir Gönül Tekkes; Şeyh; Seyyid Osman Nureddin Şems .

Dedi ol can-ı alem ey sel&.ıln-i keremkarfın

Yakar uın u dilim hayli zamandırfııeş-i hicranFirak-ı yfır ile fılfım-ı düşmen dildedir mihmilnBugün aış-ı cigerle anlar içün eylerem biryfın

Tuııll! ma ';:.ur kimlahımde li5 bir demdirfediı olmaz

, BiL ru:. ol rüzdtlr kim ey,lerem ıazYlf~i mihmamBL! riiz ol ruzdur kim yare kurMm eylerem canı

Uyun-ı {deme izfuir edüb takdır-i Subhfını

Varerm mahrcf1l-sarôya ıerk edüb a 'yan u imkamBana kevn II mekan şimdengerümesken-sera olmaz

Egaç'i Kerbeliı vasfında hun-eh'ôn olur Iıc''ıme

Kaz/i-yı nüh~felek dilıeng olur dvfth u (l 'WmeUruı' eımek içiin ol rtıh-ı tılemdtır-ı in 'ameSu vechile <'f'işdi kim kaza !ıükm-i .I'ertıncame

leMn-t kilk-/6 ôdlib am ıapıle rıza olmaz

irişdi emr-i "i.l'ra" çünki şah-t Kerbeta üzreDem-i mi'rilc geldi yani al-i enbiya üzreOlub ziifıib relı i 'caz-ı dlh-ı Kerbelii üzreNiimôy(1Il oldu bir i'uız kim dür-ıfcmı ü;:reO rii/be kudreıe mazhar bil7

Kiirah-ı evliyd olmaz:

Olub mlinend-i isa kawc-i nezzarcden pinhanGörüm/ü halka bir sarel mi.l'&li zaı-ı nur-e,/}anNihô/inden cüclô olmuş gibi bir gonce-i hancıtın

Ser-(1-ser dağ dağ-ıNN !ıan-ı la 'lin içre ser-galtr2nNY

Viicı."id-ı nôzenıni dağlardan 1.I·ıl/tı90 olmaz

s, I'erhunde: Mübarek.

S6 Kilk: Kamış kalem.

87 Bu beyine geçen "mazhar bir" ifadesinde geçen bir kelimesi vezni bmmaktadır. Ancakmetnin aslında olduğu için yazmak durumunda kalınml~tlr.

ss Dağ: Yanık yarası.

s'! Ser-galtan: Kopup yere yuvarlanan ba~.

'lO Istıfa: Seçiımi~.

-",A",.U",-"'--o'-,-,I'i",ir,-"k",iy....a.....1-"A.....r-"'aş"-'I~ır..!.!m~a,,-,ıa~r~ı ""E:!.!ns..,ı""it""üs..,·u...· O""e""r..g""is,,-i-"S,-"acLyl,-,2""6,---,-,E,-rzu""-,-r""u~m,--,2",,O,,,O.:!.4 ~-14 ı -

irişdi hir nidfı-yı dm-giidaz. ol dem ciMn içreYl

f)üşiib ol hangdan bir velvele kevn ii mekan içreMega şah-ı niibüvvet ravz.a-i bôğ-ı cinan içreOlurdu biilbiil-asa nağme-perdaz lişiyan içreDer idi kim haru.ı bundan eşed cevr ü eefa olmaz.

Bugün ha)1a teessüf hatırınıda sır bedfcf2 olduKi canparem Hüseynim tfğ-ı atş ile şehfd olduBugün mü'minlere matem nifak ehline fcf.! olduBu yüzden ol güruh-i bf-vefa benden bo 'fd olduSitemklidln-ı ehl-i beyt bana hiç akraha olmaz

o b(lIlg-1 mfltemengfz ile doldu kiinbed-i ekvanOlub gayb illeminden oldular arz u semtdar zanGÖz.ünden çıktı arşı/I mihver-i ej7fık-1 lib-efşan

Elinden gitti fe rşin kürre-i gencine-i samanDediler ki yıkılsa bufenu dur-ı fena olmaz

S'irişk-i dfde-ijirkatle oldu mfıh dür-hill/4

13ünindü hac/etinden vech-i neyr-i mu 'ciz-i illeM isal-ı eşk-i çeşm-i hasret oldu çarlı-i cevvi1leCinib şfth-ı şehfdan matemile şeb siyeh şc1le

Dedi matem şebinde sfnede rengin kabil olmaz

Heva-yı ah u dilden geldi euşiş bahr-i ummanaFe/ek keşIfsini gark etmek içün eşk-i tılfana

Temevvüc etti bir dış oldu çıktı rtık-ı ekvanaUyün-ı !üceeyi rel' evleyüh tii {l/:~-I rahmanaDedi aı-; Resul'e hunea fz.a re'y-Hiida olmaz.

Doğub evc-i şehiidet matla 'l/ulan çün mef1-i tabanOlub manerul-i neyr-i nür-ı Ahmed içre sergerdanZiwı-paş oldu deşr-i Kerbelfı 'ya eyledi seyrfmŞehfden oldu ('ün ol kıble-i din vası!-ı Subhôrı

Gürüh-ı fişıkana bundan özge pf.~va olmaz

')1 -güduz: Eriten. yakan.

92 Beclid: A~ikar.9'\ -. Id: Bayram.

94 fiille: Ay ağılı.

-142-s. );nısek: nir Göulil Tekkes; Şeyh; SCyYid Osm(lıı Nureddin Şems .

Olub bir katre dem-ciinhtm sivd-ı evc-i uıyaya

Düşüb manend-i şehnemgonce-i firdevs-i {l'lôyairüh seyrtini ahi r ddmen-i ar,y-ı mu 'allayaVartnca dergeh-i mahrem serdy-ı hass-ı Mevlti 'yaf)edi kar/){ln-1 aşka senden özge mülteca olmaz

Dedi Huk merhabft ey gül-rııh-ı cônpôre-i dinan5'ww mejiJ1!ıtur rna!ırem-serôy-ı Hazret-i Rahmtın" ~ .. i 'd" , , 9'"enr /.l arşınıı çun ey.emış 11/1 paymu puyan .ldüb zfttımda{tmı<iııını ey nar-i nar-ehc/nSe ray-ı" if ma'allu!ıi" buyur emrine tti olmaz

Dedi kim yrı llfıhf yaktr hasret sabr u samfuıım

Kaba-yı /file-veş çak eylediın çektim ~irıbclnım

Zü/rıl-ı tığ-ı aşkın/o suvardım la'l-ı atşanım

Gülistan eyledim Min-ı dilim/e cevre dômanım

Bıı giilşencle brnim gibi gül-i sadhak ecü/ olmaz

Dedi Hak gül it/in ol dem ki sırr-ı se/n-sitan oldun() dem bülbiil idin kim beste-i ah ufigtın oldun(larıb o/ma karıh-i aşiyôn-, lô-mekôn oldunGörünmüştüm srninle şinuli sen bende nihlın oldunBu mahremgfi!ı-ı dlidir ki bun.da masiva 01111(1(96

f)rdi geç,tim Hiid!ıyô bu şe!ıadeı môcerfısrndan

Habadftnm ezeldeı! ol hica/JlIl. mtiverôsındanVeLI geçem so1inle ettigim a!ıd ikıizfisındcllı

Geçüb can LI f'i/u/ndan geçmezem ktiim paMsından

Eger ki diyetim vermez isen sana reva olmaz

Dedi Hak ey şehfd-i canfedti-yt ıd-iferdiyyet

Ne ise eyle vdzrh mukteza-yr alıd u iinsiyyetBu ver:he görünür kim kasd-t ahd-yr ul11hiyyetVisal-ı M-mis/il-ı zatım olsUlı kanına diyetEgerçi gevhrr-i gülreng kwıına paha olmaz

'IS Puyan: Koşan.

'J(, Samfın: Servet, zenginlik; Sireşk: Gözyaşı; Keşt: Gemi; -cünban: Sallayan, kırnıldatan;

(;irihan: Elbisc yakası; Atşfııı: Susuzluk; Serzebz: Taze, yetişmiş, yeşil, şans/ı, talilıli; Abii:Süslü elbise: Neyyir: güneş.

.....:..A:.:..ü",,·.:..'·~r~ü.:.... k~i-,-y",al,-,A",-,-,n""lş""lı.:..r:.:.m:::a~lu:.:.r..:..1 ""E~n",sl.:..it""ii::.:.sı:.:.·i .,:,D""e..:.... g"'i"'si'---'-'S:.:.uy.ı.:I-'Z"'6'-'-'E.:..rz::.:u:.:.r..::u"'m.:..2"'O"-'O.:..4'-- ---'--143-

Dedi ey Rabb-i alem şöyledirıcab-ı peymanım

K'01ub97canını sana kurban olasın canıma dinım

Bugünki KerbeW ekştinde ben IıCm. içre galtftl1lm98

Ola hempalarım vaslında hep lIşşak-1 na/{inım

Ki an.lar matemim nc/rtndadırnare seza olmaz.

Dedi Hak eyferahbahşlı-yibezm-i kevser-i ir/cın

Olunca meclis-i malışerde alemzar u sergerdanKebab etmek diler lelıs-i cigerden iileş-i nfronBütün uş~ii.k-ı naıanı sana bnhş eyledim ol anSenindir anlar ev mahbab nare miibtela ulmaz

Dedi kim ey dii-ı7.lem gerd-kar merhamelkariDem-i rıiz-i cezada isterim cümle siyehkariKi yoksa başım alub destimI' I.;'iin eylerim zariSirişk-i hiin ile gark eyleyiib itb eylerem nliriCeLlilll1 hazrelinden kimse me'hüz-i ceza olmaz

Dedi Hak ey Jedilf Sen ki verdin yolımza canı

Sana verdim kilicl-i düzah LL miftah-ı rtdvanı

Eger çeşmin dökerse mahşere eşk-i gül-efşal1l

Hazer kim aleş-i mhmım yakar eenntıı LI n/ronı

lJekomlıgınt!o bir cııy-i penCtIı ey melılikeı uI/1/a:'"

ilu resme eyleyüh peyman içün oL Seyyicl-i A. ."Seray-ı If ma'aLLah içre oldu yar iLe hemdemEgerçi c/in u dll7[m uLduLar hu vechiLe hurre "Ciham tut/U amma zengbtır-ı sarsar-ı mfııelT.' <­

Dem-i hevl-i kıyc/mel sublıUlU/ I)ad-ı saba olma,

Muhiblı-i nı LI evWd-r Muhammed oLdular gamntıkFigol1 il môlem ile eııiler hayli zaman dil çukYezıdarH laıni la 'me-i ıığ etliler bl-pc/kSuyl1r u IrpJar/a iıseler la ruz-i hoşr ihliikYine bir rnüy-ı piiki hürmeıi hakkı edo olmaz

'>7 K'olub: Ki olup demektir.

'>8 Galtiln: Yuvarlanan, tekerlenen.

'I'J Ciiy-ı peniih: Sığınılacak yer; Bekiim: Maksat ve ıneranıına ulaşan.

ilK) Zeng: Pas, zil, çalpara; Sarsar: GlirUltlllü, sarsıntılı.

- 144-5. ::jimşek: Bir GÖnül Tekkesi ~eyhi Seyyid Osman Nureddin ~cms .

Eya şah-, şehfd-i KerbeLlivl dü-ôhftnfermaO şelı seıı ki müseLlemdir sana dünya vü hem ııkbô.

ZülaL-ı ~e.flwtm güLbahçesidir cennetü'L-me 'viiNa 'ıltı-i lutfc.:tin tennari oldu düz.ah u Rayyali'mın u asuman içre sana kimler gedô. oLmaz

o şelı sen ki göründün hil'at-' Falır-i Cilıün içreSerı ol nür-ı mücessemsin göründün dehre kan içreO bülhülsen ki güLhankm doludur asumtın içreO gü/-hünsiin!O! yetişdin sahıı-ı htı,Q-l la-mekfın içre.'''''u, ;,-:, ,,, ,,'w'ıtfeyz-igüLünden bı-neva oLma<.

O deryas/fl ki mevcin mazhandırfılem-i imkanO neyyirsin ki zerren kevkeb-i mlllıiyeı-i a 'yanO ademsin vüdidun zriLultr ser-tcl-ser-i ekvanCiMn-ı cami '-i ekbersin oldu can sana dinanSana yar olmayanlar nıa/ırem-i raz-ı aba oLmaz

Olunca {ljerfni/oı rüniima lUır-ı cem(tLindenKesildi Mıme-i deşı-i kazô hu/d-ı nihiilindenMidôd-/o3 Levlı-i takdır oLdu çüııki !ıUn-ı llL 'indenO suretle göründün meme levh-i misiilindenBedfıyi'de naZIl'in ey Hüseyn-i Müctehtl oLmaz

Makarn-ı "kabe kavseyn "e işarettirbe-revanlnDelil-i nokta-i vahdellir ol c/ih-ı zenahdanın

Cülistan-ı vefayet servidir kadd-i hırarn[mmKaZa-yı Kerbeıa'ya düşdü {i/lir sayesi {inll!EgP./'çi nu-r-ı akdes saye-endfiz-ı kazft. olmaz

Saldt-ı bf-had oLsun Zl/llIıa ey Cehm!l hüddômSana tae-ı veWyeııir ser-i mes'Ctd-ı pür-ifhamŞehadetle giyüh 'esra' demineLe hil'at-ı gü/lamŞefrt 'aıle 'usta II aşıkana eyledin ikranı

şuhad-ı müddefidır hu baM çün u çira olmaz lU4

101 Gül-bün: Gül kökü, gül biıen yer.

102 Aferıni~: Yaratılış,lıilkat.

Lin Midiid: Mürekkep_

104 Çün u çira: Niçin ve nasıL.

----!..lA~.()~·.,-,T!..'iı~·r~ki~·Yl.!!a!.!..t.!:!A!.!..r!!:aşl.!.h!..!.r.!..!m!.!la!.!!la!..!.r.!..1~E.!..!ns~·t.!..!it~üs~iı!...!·D!!:e!,-!r..ı;g~is!.!..i-"S~a~YJ~2::.ı;6:..2=<E.'-'rıu~r.!'.um~2::.ı;O",O::!.4 --:-ı45-

Bize mahsustur ey ruh-ı alem minnet-i zatınBeraber cedd-i pakinle görüb mahiyyet-i zatınSali'ıt-ı bı-adedle eyleriz hem midhet-i zatın

Adlılar bilmeyüb çün kılmadllar hünnet-i zatmBizim w?!ara çiin la 'net-resa olmak IUltfi olmaz

Sal/a hürmet ederlerdi adalar hoş nihlid olsaBilürdiler Yeddıler seni Hakk 'a ıydd olsaO denlü la 'net olsun ol gürüh üzre ki ydd olsaKifayet itmesün terk/mine deryd midad olsaTevella lt teberrd/o5 ehliyüz bizde riya olmaz

Olanlar teşne-i zevk-i mey-i aşkıııla dem-besteGumum-ı matemile gayri gamdan oldu varesteOlub sermest-i sohbfı-yı visalm Şenıs-i dil-hasteBilıamdilla/ı o/ubdur asitanında kemer-besteiki Memde ey k.an-ı kerem senden cüda olmaz

Tecelfa-yı cemalinil' dilim her bar kıl pümurDi/-i matemkeş u mahzilnum et liitjunil/o6 mesrurHattı ettimse sehven dflmen-i cıfvınla kıl mestıir

Sana l!iyık degil mersiyem ey Sfihım buyur ma'zurSenrı-yı zatile levh u kalemde ietira/oı olmaz

10:\ Tcvclla-Tcbcrra: Liigaltc, dost edinme-düşman bilme anlamına gclen bu iki ıerim, ısıılahta,

ehl-i beyt'i ve onları sevcnlel'i dosı, onlara körlllük ve haksız.lık edenlcri dllşman hilmekanlamında genellikle Bektaşılikıe kullanılmaktadır. Bazı sOtiler tarafından da tanıınlanan

tevella ve teberra mesela İbn Arahı (ii. 1240) tarafından O'ndan kendine gelmek levellCı

olarak aclcledilirken bazıları taral'ından da Hakk'ın kullarının arnellerini geri çevirmesiteberra olarak helirtilmiştir. !smail Ankarav! de bu terimleri. mürıdin tarikata girerkenşeyhin dostlınu dost, düşmanını düşman bileceğine söz vermesi olarak açıklar. Geniş bilgiiçin bkz. Ahmed Rifat Efendi, Mir'tıtll 'l-Mektısıdlf Def'i '/-Mefllsul, İst. 1293, s. 194, ıı 1­ı12; İsmail Ankaravı, Minlıacu'/-Fukarô, İst. 1286, s. 34; Ltımii Çelebi. NefahatTercümesi, İsı. 1289, s. 174; Y. Nuri Öztürk, Tarihi BOyUlıca Bekta.Jilik, İst. 1997, s. 25,217.

lO!> "Et lütfunile" ifadesi asıi Illetinde "eyle lutfunla" şeklindedir. Yezin icahı bu şekilde

yazılml~lır.

107 İctirii: Cüret, cesaret.

-146-5, Siımek: Rir GÖnül Tekkcsi Sevhi Sevyid Osman Nureddin Scms ..

BİBLİYOGRAFYA

AHMED RİF' AT EFENDi, Mil' 'dıu 'I-Mekilsıdjf Deli'I-Meıasid. İst. 1293.

AHMED SAFI. Sejfnerü'.I'-8afi, Süleymaniye Ktp, Nr. 2096 (Fotokopi Nlisha), XL, 1324.

AHM ET NECDET, Tekke Şiiri. Dini ve Tasavvı!!'i Şiirler Antolojisi. hı. 1997.

ALKAN, Serhan, Şeyh Mustafa Zekayi'nin Hayali, F:debi Kiyiliği, Divan'ı (İnceleıııe-Tenkitli

Metin). AÜSRE. Basılnıamış Y. Lisans Tezi, Erz.19lJ4.

AŞKAR. Mustafa, Niyô,ı-i Mısri I-/ayali, f:serieri, 7'asavvu!,Anlayış/. K. B. Yay., Ank. 1999.

ATALAY. Adil. Seyyid Nizmıwğ/u: Havali.t.'ser/eri, İst, 1976.

AYTEN. Yunus, "Ziyfıuddırı-i Ahdurrahmi\n-ı Hi\lis Talabanı", SGAD, İsı. ı 996, IX, ss. i n-132.

AZAMAT, Nihat, "Kfıdiriyye", Dİlı, XXIV, ss. 131-136.

BAı'-.1ARLI. N. Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-IT, İsı. 197 ı -1 979,

BANDIRMALIZADE, Ahmed Münib, Mecmua-ı Tekôyl'i, Alem MatbaasJ. fsl. 1307,

BEZİRCt. Asım, Dünden Bugüne Türk .Yiiri. İsı. 19611,

BURSALT, M, Tahir, Osmanh Miidlijleri, I-j[], İsı. 1333

CANıM, Rıdvan. Edirne .yairleri, Akçağ Yay. Aıık, 1995.

ÇELEBİOGLU, Anıil, Muhammediye, İsı. 1975, ı-v.

ERASLAN, Kemal, "Yazıcıoğlu". İsıam Allsiklupedisi (İA), İsı. 19118, X!IT, ss, 366,

ERAYDlN, Selçuk, Tasavvufve Tarikatlar, İ.F.A.V. Yay., İst. 1994.

ERDO(;AN, Kenan, Niyôzi Mısri Dlvaıı 'ı, Akçağ Yay., Aıık. 1998.

fRCiUN, S. Nlizhet, Nf.lllıık Kemill-Hayalı ve Şiirleri, (Mukaddime), lsı. 1933.

EYiJBOGLU, İ. Zeki, Divan Şiiri, I-II, İsı. 1994.

FATjN DAVOD. Hatimeıü'l-Eş'lir, İst. 1271.

I--'ERİDÜDDiN ATTAR, Tezkiretü'l-f:v/iytt, Tre. Süleyman Uludağ, isı. 19115.

GÖLPrNARLı, Abdülbaki. "Seyyid Seyfullah (Nizanıoğlu)". Türk Dili Derg., (Türk HalkEdebiyatı Özel Sayısı), e. XIX, Sayı: 207, Aralık 19611, ss. 405-413.

____, DMilı .,%,.i (XX. Yüzyıl), İst. 1955.

____, '1ürk T(LI'{Iı'vlı/Şiir Al1/olojisi, isı. 1972,

GÖVSA. i. Alaettin, 'Iürk Meşhurlan lIıısiklopedisi, İsı. 1946.

GÜRER, Dilaver, Abdiilkadir Geylôni, Hayal/. F:serleri, Görüşleri, İst. .1999.

A.Ü. Türkiyat AraştırmalarıEnstitüsü Dergisi Sayı 26 Erzurum 2004

HACITAHTRü0LU, Abdullah Öztemiz, "~eylı Osman Şcms", Diriliş, S<ıyl: 13, EylUl 1975,ss. 25.

HARİRızADE, M. Keııınleddin, Tibyanü Vesaili'L·Hakiiyık, I-III, SlIleymaniye Ktp., İhrahim

Efendi, No: 432

HERSEKLİ Arif Hikmet Bey, DIvan, Haı. İbnülemin M. Kemal, İst. 1335.

HOCAZADE Ahmed Hilmi, Hcutiklııü'/-Eı'/iyf.l'dan Si/si/etü'/-Meşayıhi'I-Kadiriyye, İst.

131S

el-HİNDi. HUsaıııUddin, Kenzü 'L- Uml1la/, ı-x, Beyrut 1979.

İNAL, ibnLilemin M. Kemal, Son Asır Türk Şairleri, lst. 1930.

ANKARAVI, İsmail, Minhacu 'I-Fukara, İst. 1286.

KARA, Mustafa, Bursa 'da Tarikotlar ve Tekkeler-II, Bursa 1993.

____, Eşrefoğlu Riimı, DJn. Yay., Ank. 1995.

___, Niya"i-f Mısrf, T. D. V., Yay., Ank. 1994.

KOMİSYON, "Encüıııen-i ŞufırJ", DjA, İst. 1995, xı, ss. 179·181.

KOMiSYON, TDEA, İst. 1977-1998, VII, ss. 145

KOMİSYON, "Osman ~cıııs". ıDEA, VIII, ss. 5i3.

KÜRKÇÜOGLU, Kemal Edip, Osman Şems Dfvaııı'ndan Seçmeler, İst. 1996.

LAM il ÇELEBi. Ne/n/wt Tercümesi, İst. 1289.

MA' SOM ALİ ŞAH, TaraikI! '/-Hakaik, Ne~, M. Ca' fer Malıclıb, ı-ııı, Tahran 1339,

MUALLİM NACL Esı/mı, İst. 130H.

___, Osmaıı/ı Sair/eri, Haz. Cemal Kurnaz, M. E. B. Yay., İst. 1995.

MUHAMMED SAMı' bmlir-ı Esrar, İst. 1316.

OCAK, A. Yaşar, Veysel Ku ranı ve Üveysflik, İst. 1982.

ÖZDAMAR, Mustafa, Dusaôdet Derııahları, İst. J994.

ÖZGÜL, M. Kayahan, Arayışlar Devri Türk Şiiri Anıolo;isi, Ank. 2000.

OZGÜL, M. Kayalıan, Hersekli Arif Hikmet, Ank. 1987.

ÜZKAN, Abdullah, Başlmıgıçlall Cumhuriyete Türk Şiiri Anıolojisi, ı-v, İst. 2003.

ÖZTÜRK, Y, Nuri, Kuşadalı ıbrahim Halvetı, Hayatı, Di4ünceleri, Mektupları, FatihMatbaası,ist. ı 982,

___, Tarihi Boyunca Bektaşilik, ist. 1997.

ÖZUYGUN, A. Rıza, Hasan Sewi'nin Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli

Metin), AÜSBE, Bası1amaınış Doktora Tezi, Erz. 1999.

-148-5. Şimşek: Bir (;önii! Tekkcsi Şcyhi Seyyid Osman Nurcddin Şcms .

PEKTAŞ, Muhittin, Sezayi (cabi HasuIJ Dede) Hayuıı, &erleri, EdeM Kişiliği ve Divllıll 'IJlIJTenkilli Metni, SÜSBE, Basılmamı:;; Doktora Tez, Konya ı 998.

SEÇKİN, Nedlti, &Iirne t;vliytılan, İsı. 1971.

HÜSI\MEDDİN ÜMER. ~eytı Muhammed, t-onfasi'r-Rahml'tniyyeJf Silsileıi'i-Kfıdiriyyeli'-ı­

TalaMniyye. Kerkük 1971.

ŞİM~EK. Sel,ımi. "Seyyid Nurı Üsküdl'trı ve Salfıı-ı Kemfiliyy!! Şerhi n, Tasavvur Derg., Sayı:

i i, Temmu7.-Aralık2003, ss. 352-354.

____, Edimeli Kablili Musıafa tIendi Hayaıı, Eserleri ve Tasavvu(i Görüşleri,

BasılmamışY. Lisans Tezi, Erz. 1998.

TANPıNAR. A. Hamdi, XiX. A,w Türk Edebiyatı Tarihi, İsı. 1967.

TANSEL, Fevziye Abdullah, Namık Kenlat'iıı Mekıupları. ist. 1967.

TORER, Osman, /\I1(liwllanyia Tasovvuf Tarihi, lsı. 199~L

U(:MAN, Abdullah, "Seyyid Nizamoğlu Seyrullah", SGAD, VIII, 1114-187.

ULUDAC;, Süleyman, "Alıdulkfidir Geylanl", DİA, ı. 234-239.

UZUN, Mustafa. "Yazıcıoğlu Mehmed", SGAD, lst. 1996, VII, 3114-387.

ÜSKÜDARL, Seyyid M. Nuri, Sulal-I Kemfıliyye ,5erhi, Şirket-i MÜreltibiye Matiı., isı. ı 328.

VASSAF, Hüseyin, Se.f'ine-i F:vliyô, Osmanlıca'dan Çevirenler: Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, I,İst. 1990

____, "Osman Şems Efendi", Mah/iI Mecnıllosı. Rebiu'I-EvveI1341 (Ekim-Kasım 1922)Sayl:29,ss.112-IIJ

viCDANı' M. Sadık, Tomar-ı Turfik-ı Aliyye (Tarikatler ve Silsileleri), Haz. İrfan Gündüz,İsı. 1995.

YEŞİLZADE, M. Smih. Rehber'-i Tekayil. Süleymaniye Kıp., Tımovalı No: 1035.

ABSTRACT

This our study dwells on Kadiriye Sheikh Master OsmanNureddin Şenıs (d. 111113) his life, works and Mersiye-i Cenôb-ı

Seyyidü 'ş-Şiilıedu that was works of this is studied and tlıe Turkishversion of Mersiye-i Cenôb-ı Seyyidü'ş-Şiiheda is cited wilh someexplanation. Osman Şcıns is poel and suti from nineıeenıh cenlury.He is acguired a diplama which given by Sheik Abdurrahinı

Üveysi from Ünye (d. i 1156), Kuşadalı ibrahim Halveıi fromŞabaniye of Halveti (d. 18411) and like Nakshi bend Masterİbrahim. Osman ~ems who was founder that Enveriye branclı ofKadiriyc is nickname or "Bazu't-Enver". !le is a person the mostimportant personages thaı persons was joined Acedemy of Poets.He died on 11193 in the Usküdar. "Divan n. "A Letter", "Şem'-i

Şebisıan ", "Kanz {f1·Maani n und "Mersiye-i Ceııfib-ı Seyyidü 'ş-