bİlge adamlar stratejİk araŞtirmalar...konuşmasından sonra toplantı prof. pan guang’ın...

BİLGE ADAMLAR STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ (BİLGESAM) HEYETİ’NİN ÇİN HALK

CUMHURİYETİ ZİYARETİ

SONUÇ RAPORU

BİLGE ADAMLAR

STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

BİLGE ADAMLAR STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ (BİLGESAM) HEYETİ’NİN ÇİN HALK CUMHURİYETİ ZİYARETİ SONUÇ RAPORU Kapak Tasarımı: Sertaç Durmaz

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies

Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91Faks: +90 212 217 65 93 Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A. Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90Faks: +90 312 425 32 90 www.bilgesam.org [email protected] Copyright © BİLGESAM ARALIK 2012 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.

http://www.bilgesam.org/mailto:[email protected]

Sonuç Raporu

29

SUNUŞ

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) heyeti, Çin Uluslararası Dostluk Derneği’nin (China Association for International Friendly Contact-CAIFC) daveti üzerine 18-24 Kasım 2012 tarihleri arasında Çin Halk Cumhuriyeti’ne bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu başkanlığındaki BİLGESAM heyeti, ziyaret programında ev sahibi kuruluş Çin Uluslararası Dostluk Derneği’nin koordinasyonuyla Şanghay ve Pekin’de temaslarda bulunmuştur.

BİLGESAM heyeti, 7 günlük ziyaret programında Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi, Şanghay Halk Meclisi, Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (CPPCC) Şanghay Komitesi, Çin Uluslararası Dostluk Derneği, Tsinghua Üniversitesi ve Devlet Konseyi’ne bağlı Devlet Etnik İşler Komisyonu’ndan Çinli uzman, akademisyen ve yetkililerle görüşmeler gerçekleştirmiştir. Heyet, ziyaretin Pekin bölümünde Türkiye’nin Pekin Büyükelçiliği’ni de ziyaret etmiştir.

BİLGESAM heyeti, ziyaret süresince katıldığı toplantı ve görüşmelerde Şanghay kentinin sosyo-ekonomik kalkınma süreci, Çin’in ekonomisi ve genel dış politika vizyonu, ABD ve Japonya ile münasebetleri, Orta Asya’ya bakışı, Orta Doğu bölgesine yönelik izlediği siyaset, İran nükleer programı ve Suriye krizine yaklaşımı, egemenliği altındaki etnik unsurlara yönelik politikaları, Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygur diasporası, Türkiye’deki Uygurlar ve Türkiye-Çin ilişkileri konularında Pekin’in tutumunu öğrenme imkânı bulmuş, Türkiye’nin görüşlerini Çinli yetkili, uzman ve akademisyenlere iletmiştir.

Sonuç Raporu, ziyaretin Türkiye-Çin ilişkilerine katkı sağlaması amacıyla ziyaret programı kapsamındaki görüşmelerin özeti olarak hazırlanmış ve kamuoyuyla paylaşılmıştır. Raporun Türk karar mercilerine, ilgili uzman ve akademisyenlere faydalı olmasını temenni eder, ziyaret programı boyunca heyetimize eşlik eden CAIFC Genel Sekreteri Chen Jun ve beraberindeki yetkililere, heyetimize başkanlık eden Oramiral (E) Salim Dervişoğlu’na, Çin temsilcimiz Salih Tınmaz’a ve rapora katkı sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim.

Doç. Dr. Atilla SandıklıBİLGESAM Başkanı

(BİLGESAM) Heyeti’nin Çin Halk Cumhuriyeti Ziyareti

30

BİLGESAM Heyeti’nin Çin Ziyareti Sonuç Raporu

1

Çin Uluslararası Dostluk Derneği (China Association for International Fri-endly Contact-CAIFC) heyeti, 9 Temmuz 2012 tarihinde BİLGESAM’a ger-çekleştirdiği ziyaretin ardından BİLGESAM heyetini Çin’e davet etmiştir.

BİLGESAM ve CAIFC arasındaki temaslar neticesinde ziyaret programında gündeme alınacak konular Orta Asya ve Afganistan’daki Gelişmeler, Çin ve Orta Asya Hattında Etnik Sorunlar, Sincan’daki Ayrılıkçı Unsurların Faaliyet-leri, Terörizm, Ayrılıkçılık ve Aşırılık, Çin’in Orta Doğu Poltikaları, Çin’in Suriye Krizindeki Tutumu ve Türkiye-Çin İlişkilerinin Geliştirilmesi İçin Ya-pılması Gerekenler olarak belirlenmiştir.

Çin ziyareti programında BİLGESAM heyetinde Bilge Adamlar Kurulu Baş-kanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı, BİLGESAM Çin Uzmanı ve Çin Temsilcisi Salih Tınmaz ve Araş-tırma Koordinatörü Erdem Kaya yer almıştır. 18-24 Kasım 2012 tarihlerinde 7 gün süren ziyaret programında BİLGESAM heyeti, ev sahibi kuruluş Çin Uluslararası Dostluk Derneği’nin koordinasyonuyla Şanghay ve Pekin’de çeşitli temaslarda bulunmuştur.

BİLGESAM heyeti ziyaret programı kapsamında Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi, Şanghay Halk Meclisi, Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (CPPCC) Şanghay Komitesi, Çin Uluslararası Dostluk Derneği, Tsinghua Üniversitesi ve Devlet Konseyi’ne bağlı Devlet Etnik İşler Komisyonu’ndan Çinli uzman, akademisyen ve yetkililerle görüşmeler gerçekleştirmiştir. He-yet, ziyaretin Pekin bölümünde Türkiye’nin Pekin Büyükelçiliği’ni de ziyaret etmiştir.

BİLGE ADAMLAR STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ (BİLGESAM) HEYETİ’NİN ÇİN HALK CUMHURİYETİ ZİYARETİ

SONUÇ RAPORU


2

BİLGESAM heyeti, ziyaretin Şanghay bölümünde Riverside Otel’de (Inter-national Convention Center), Pekin bölümünde ise Regent Otel’de misafir edilmiştir. Ziyaret programı süresince BİLGESAM heyetine CAIFC Genel Sekreteri Chen Jun başkanlığındaki Çinli grup eşlik etmiştir. Heyet, Şanghay Pudong Havalimanı’ndaki karşılamadan Pekin Uluslararası Havalimanı’nda uğurlanmaya kadar VİP olarak ağırlanmış, ziyaret programı boyunca BİLGE-SAM heyetine eşlik eden Çinli grubun heyet mensuplarına gösterdiği saygı, nezaket ve samimiyet ve organizasyondaki kusursuzluk takdirle karşılanmıştır.

BİLGESAM heyeti 17 Kasım Cumartesi akşamı Çin Uluslararası Dostluk Derneği’ni temsilen programı koordine eden Çinli grupla akşam yemeğine ka-tılmıştır. Yemekte Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Oramiral (E) Salim Dervi-şoğlu, BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı ve Çinli grubun başkanı CAIFC Genel Sekreteri Chen Jun Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti hakkında bilgi teatisinde bulunmuştur.

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu başkanlığındaki BİLGESAM heyeti, ziyaret programının birinci gününde Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi’nde Prof. Dr. Pan Guang başkanlığındaki Çinli akademisyenlerle bir toplantı gerçekleş-tirmiştir.

Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi’ndeki görevlerinin yanı sıra Çin’in Medeniyetler İttifakı nezdindeki temsilcisi olan Prof. Guang, Türkiye’ye pek çok defa geldiğini, Türkiye ve İspanya başbakanları liderliğinde yürütülen medeniyetler buluşması toplantılarına katıldığını ve Türkiye’yi iyi tanıdığı-nı ifade etmiştir. Heyet mensuplarının karşılıklı tanıtılmasından sonra Prof. Dr. Pan Guang Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi’nden, Akademi bünye-sinde faaliyet gösteren Şanghay İşbirliği Teşkilatı Çalışmaları Merkezi (COS-COS), Şanghay Uluslararası Çalışmalar Merkezi (SCIS) ve Şanghay Yahudi Çalışmaları Merkezi’nden (CJSS) bahsetmiştir. BİLGESAM heyeti de kısaca BİLGESAM’ın teşkilat yapısı, çalışmaları ve faaliyetleri hakkında bilgi ver-miştir.

Toplantı, Prof. Guang’ın talebi üzerine Oramiral (E) Salim Dervişoğlu’nun Türkiye’nin Orta Doğu politikası, komşularıyla ilişkileri, Suriye krizindeki tutumu, İsrail, Gazze ve Irak’la ilişkiler ağırlıklı yaptığı konuşma ile başla-mıştır. Dervişoğlu özellike Suriye krizi üzerinde durmuş, krizin yol açtığı so-nuçlar bakımından Türkiye’yi kaygılandırdığını belirtmiştir. Dervişoğlu’nun


3

konuşmasından sonra toplantı Prof. Pan Guang’ın konuşması, Bilge Adam-lar Kurulu Başkanı Salim Dervişoğlu’nun ve BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı’nın sorulan sorulara cevaben yaptığı değerlendirmeler ile Çinli akademisyenler Prof. Zhou Guojian ve Doç. Dr. Wang Shuming’in konuşma-larıyla sona ermiştir.

Prof. Guang, Çin ile Orta Doğu ülkeleri arasında herhangi bir ihtilaf olmadı-ğını, Muhammed Mursi’nin Mısır cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra ilk olarak Çin’i ziyaret ettiğini ifade etmiştir. Guang, Pekin’in Libya, Tunus, Fas, Cezayir, Suriye, Ürdün, Lübnan ve Körfez ülkeleri ile münasebetlerinin çok iyi olduğunu, ancak Orta Doğu’daki son gelişmelerin Çin’in bölge ile yü-rüttüğü ticareti menfi yönde etkilediğini kaydetmiştir. Prof. Guang, bölgedeki istikrarsızlığın riskleri, dolayısıyla ulaşım ve sigorta maliyetlerini artırdığını, sigorta şirketlerinin şu anda Suriye’ye gönderilecek malları sigorta etmediği-ni, Çin’in Orta Doğu ülkeleri ile ticari ilişkilerini bu nedenle Dubai merkezli olarak yürüttüğünü ancak burada da sıkıntılar olduğunu belirtmiştir.

Prof. Dr. Pan Guang, Libya’daki kriz başlayınca bu ülkede çalışan 36.000 Çinli işçinin tahliye edildiğini, Libya’nın hâlihazırda bu işçilerin geri gönde-rilmesini talep ettiğini ancak Çin’in öncelikle ülkede kalan parasını kurtarma-yı amaçladığını ifade etmiştir. Prof. Guang, Çin’in Irak’ta özellikle kuzeydeki Bölgesel Kürt Yönetimi ile ilişkilerinin çok iyi olduğunu ve Cumhurbaşkanı Talabani ile de bir sorununun olmadığını dile getirmiştir.

Guang, İran meselesinde Çin’in üç ilke doğrultusunda hareket ettiğini açık-lamıştır. Pekin’in İran konusunda benimsediği birinci prensibin bu ülkenin nükleer silah sahibi olmaması gerektiği olduğunu, bu nedenle İran’ın nükleer silah sahibi olmasını Çin’in kabul edemeyeceğini ifade etmiştir. Prof. Guang, ikinci ilkenin İran’a karşı her türlü askeri harekâta karşı çıkmak olduğunu, Çin’in bu ilke doğrultusunda İran nükleer krizinin askeri seçenekle kesinlikle çözülemeyeceğini savunduğunu belirtmiştir. Prof. Guang, İran’daki nükleer tesisleri imha etmeye dönük düzenlenecek askeri bir harekâtın bütün Orta Doğu’yu çatışmaya sürükleyebileceğini vurgulamış, İran’da halkın reform ta-leplerinin olduğunu ve bu ülkeye karşı gerçekleştirecek bir saldırının reform çabalarına da zarar vereceğini belirtmiştir.

İran konusunda Pekin’in benimsediği üçüncü ilkenin, Çin’in bu ülkedeki menfaatlerinin korunması olduğunu ifade eden Prof. Pan Guang, Çin’in İran’da

Prof. Dr. Pan Guang, Çin’in İran’ın nükleer silah sahibi olmasını kabul edemeyeceğini, ancak bu ülkeye her türlü askeri harekâta da karşı çıktığını ifa-de etmiştir.


4

yatırımları bulunduğunu, İran’dan petrol ithal ettiğini ve bu ülke ile finansal ilişkiler yürüttüğünü bildirmiştir. Guang, Pekin’in bu nedenle ABD’nin İran’a karşı uyguladığı tek taraflı müeyyidelerine destek vermeyerek kendi menfaatle-rini koruduğunu ancak Birleşmiş Milletler’in yaptırımlarına riayet ettiğini ha-tırlatmıştır.

Prof. Dr. Pan Guang, Pekin’in bölgede genel olarak bir sorununun olmadığı-nı tekrar hatırlatmış, Çin’in Orta Doğu’nun yanı sıra Rusya, Kazakistan ve Türkmenistan’dan da enerji ithal ettiğini dile getirmiştir. Guang, Çin’in uzun yıllardır güvenlik açısından ilgi duyduğu bölgenin Hint Okyanusu olduğunu an-cak son zamanlarda Süveyş Kanalı’nın ötesine 3 gemi gönderdiğini bildirmiştir. Çin gemilerinin Rusya, Türkiye, Bulgaristan, İsrail ve Mısır’ı ziyaret ettiğini ve bu ülkelerin donanmaları ile arama-kurtarma ve insani yardım amaçlı tatbikatlar yaptığını ifade etmiştir. Prof. Guang, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Lübnan’daki BM barış gücü içinde 1000 askerinin görev aldığını ve bu ülkede çıkabilecek is-tikrarsızlıkların Çin’i kaygılandırdığını belirtmiş, Çin’in Akdeniz’le ilgili Lüb-nan’daki kuvvetlerinden kaynaklanan güvenlik endişeleri bulunduğuna işaret etmiştir.

Prof. Guang, Suriye konusunda Pekin’in yaklaşımının Moskova’nın tutumun-dan farklı olduğunu, Rusya’nın bu ülkede askeri üssü bulunduğunu ve iki ülke arasında silah satış anlaşmaları olduğunu anlatmıştır. Guang, Çin’in Suriye ile böyle bir ilişkisinin olmadığını ancak Suriye’ye yabancı askeri müdahaleye kar-şı olduğunu ifade etmiştir. Çin’in muhalefetle bir sorununun olmadığını, Esed iktidarı ile de iyi ilişkiler içinde olduğunu ve bu iktidarı Suriye’nin merkezi yö-netimi olarak tanımaya devam ettiğini vurgulayan Prof. Guang, Pekin’in Annan ve İbrahimi’nin planlarını desteklediğini belirtmiştir. Prof. Guang, Çin devleti-nin Suriye krizinde gelinen aşamada ise herşeyden önce ateşkesi gerekli gördü-ğünü ilave etmiştir.

Prof. Guang, Çin’in İsrail-Filistin ihtilafı konusunda Filistinlilerin kendi devlet-lerine sahip olması gerektiğini savunduğunu ve Filistin’in Birleşmiş Milletler üyeliğini desteklediğini ifade etmiştir. Guang, bununla birlikte Pekin açısından İsrail’in güvenliğinin önemli olduğunu ve Hamas’ın roket saldırılarını durdur-ması gerektiğini belirtmiş, Çin’in iki tarafı da müzakerelere ve anlaşmaya teşvik ettiğini bildirmiştir. Prof. Dr. Pan Guang, İsrail-Filistin ihtilafının çözümünde ABD ve Avrupa Birliği’nin de gayret göstermesi gerektiğini dile getirmiştir. Prof. Dr. Pan Guang, konuşmasının ardından BİLGESAM heyetine

Prof. Guang, Çin’in Suriye’ye yabancı as-keri müdahaleye kar-şı olduğunu ve Esed iktidarını Suriye’nin merkezi yönetimi ola-rak tanımaya devam ettiğini belirtmiştir.


5

Türkiye’nin Suriye krizindeki tutumu ile ilgili soru yöneltmiştir. Prof. Guang, yakın zaman önce ABD’de bulunduğunu, temas ettiği bazı kişilerin ABD’nin Suriye’ye askeri müdahalede bulunmayacağını, bunu Türkiye’nin yapması gerektiğini düşündüklerini nakletmiş ve böyle bir şeyin olup olmayacağını sormuştur.

Prof. Guang’ın sorusuna cevaben Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Türkiye’nin komşusundaki bu krizden şüphesiz çok rahatsız olduğunu ancak gerek halkın çoğunluğunun gerekse hükümetin böyle bir hareket tarzını uygun görmedi-ğini ifade etmiştir. Dervişoğlu ancak Türkiye’nin kendisine müteveccih her türlü tehdide karşılık vermeye kararlı olduğunu eklemiştir. ABD ve AB’nin Türkiye’nin Suriye’ye taarruz etmesi gerektiğini düşünmelerinin mantıklı olmadığını belirten Dervişoğlu, Türkiye’nin müttefiki olan Batılı ülkelerin böyle bir harekâtın icrası durumunda taahhütleri gereği sorumluluk altına gi-rebileceğini, dolayısıyla bugünkü durum muvacehesinde böyle bir harekâtı istememeleri gerektiğini kaydetmiştir.

BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı da Türkiye’nin İran nükleer kri-zinin diplomatik yollardan çözülmesi için elinden gelen herşeyi yaptığını an-latmış ve Ankara’nın Suriye krizindeki tutumunu değerlendirmiştir. Sandıklı, Türkiye’nin Arap baharı başlamadan önce Esed iktidarı ile oldukça iyi ilişki-ler içinde olduğunu ve iki devlet arasında ortak bakanlar kurulu toplantıları yapabilecek düzeyde bir yakınlık tesis edildiğini belirtmiştir. Doç. Dr. San-dıklı, Arap baharının başlamasından sonra ise Türkiye’nin otoriter yönetimler ile demokratik hak ve özgürlük talep eden halklar arasında bir seçim yapmak zorunda kaldığını ve tercihini diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi Suriye’de de halktan yana kullandığını ifade etmiştir. BİLGESAM Başkanı, Suriye’deki süreçte Türkiye’nin Esed iktidarına tavır almadan önce halkın talepleri doğ-rultusunda reform tavsiyesinde bulunduğunu, ancak rejime bağlı güvenlik güçlerinin halka ateş açması ve gösteri yürüyüşlerini silahlı kuvvetle bastırma teşebbüsü karşısında halktan yana tutum geliştirdiğini dile getirmiştir.

Toplantıda BİLGESAM heyetine, Türkiye’nin Orta Doğu’daki ihtilafların çö-zümünde yumuşak gücünü, insan hakları ve demokratik değerleri ön planda tutarak hareket etme tercihi üzerine de bir soru tevcih edilmiştir. Çinli aka-demisyenler BİLGESAM heyetine bu metotlarla Orta Doğu ülkeleri arasın-daki ihtilafların çözümünün mümkün olup olmadığını sormuştur. Bu soruya cevaben Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Orta Doğu ülkelerinin problemle-

Doç. Dr. Sandıklı, Türkiye’nin Arap baharı sürecinde oto-riter yönetimler ile demokratik hak ve özgürlük talep eden halklar arasında bir seçim yapmak zorun-da kaldığını ve terci-hini diğer Arap ülke-lerinde olduğu gibi Suriye’de de halktan yana kullandığını ifa-de etmiştir.


6

rinin bölgeye has özellikler içerdiğini, Türkiye’nin bölgedeki ihtilafların çö-zümünde silahlı kuvvet kullanma seçeneğini benimsemediğini ve bu nedenle “komşularla sıfır sorun” ilkesini geliştirdiğini ifade etmiştir. Türkiye’nin Orta Doğu’da kalıcı barış ve istikrar istediğini belirten Dervişoğlu, Ankara’nın bu konudaki çabalarını demokrasi ve insan hakları gibi genel kabul görmüş esas-lar çerçevesinde yürütmek istediğini dile getirmiştir.

BİLGESAM heyeti Başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu’nun Çinli heyetin sualine verdiği cevabın ardından, Prof. Dr. Pan Guang Orta Asya’da Türkiye-Çin işbirliği ihtimali üzerine değerlendirmelerde bulunmuştur. Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Diyalog Ortağı olduğunu belirten Guang, Çin’in Hindistan ve Malezya ile olduğu gibi Türkiye ile de Orta Asya’da işbirliği sü-reçleri başlatabileceğini söylemiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Orta Asya’da Hindistan ve Malezya ile müşterek girişimleri ve ticari ortaklıkları bulundu-ğunu ifade eden Prof. Guang, aynı şekilde Türkiye-Çin arasında Orta Asya ülkelerinde müşterek teşebbüsler düşünülebileceğini, ortak yatırımlar ve ortak kültürel projeler tasarlanabileceğini belirtmiştir. Prof. Dr. Pan Guang, tarihi İpek Yolu’nun bir ucunda Türkiye’nin diğer ucunda ise Çin’in yer aldığına, Türkiye-Çin arasında İpek Yolu boyunca işbirliği geliştirilebileceğine işaret etmiştir.

Prof. Guang, Çin’in Orta Asya ülkelerinde Selefi düşünce ve hareketlerin ya-yılmasından endişeli olduğunu, Kazakistan’da yakın zamanda polise saldırı düzenleyerek ortaya çıkan “Juda-Caliph” adlı bir teşkilatın bulunduğunu ve bu teşkilatın El Kaide’nin desteğini aldığını açıkladığını ifade etmiştir. Prof. Pan Guang, Çin’in Orta Asya’da Hizbuttahrir benzeri akımların yayılma-sından rahatsız olduğunu, Pekin’in Afganistan’ın geleceği ile ilgili de kaygı beslediğini ve ABD çekildikten sonra bu ülkedeki gelişmelerden endişe duy-duğunu izah etmiştir. Prof. Guang, bölgedeki aşırı grupların “küresel cihat” isteklerinin ürkütücü olduğunu söylemiş ve Türkiye’nin bu konulardaki gö-rüşlerini sormuştur.

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Prof. Guang’ın sorusu üzerine bu nitelik-teki aşırı akımların İslam dini ile uyumlu olmadığını ve birkaç yıl önce El Kaide’nin İstanbul’da yaptığı terör saldırılarında birçok Türk vatandaşının öldüğünü hatırlatmış, Türkiye’nin de dini istismara dayalı bu kabil terörist yapılanmalardan rahatsız olduğunu dile getirmiştir. Dervişoğlu, Türkiye’nin dini açıdan İslamiyet’in hoşgörü esasını temel alan mutedil bir yaklaşım sergi-

Prof. Dr. Pan Guang, Türkiye-Çin arasında Orta Asya ülkelerinde müşterek teşebbüsler düşünülebileceğini, ortak yatırımlar ve ortak kültürel proje-ler tasarlanabileceğini belirtmiştir.


7

lediğini ve bu yaklaşımın Türkiye’nin yumuşak gücü olduğunu ifade etmiştir. Oramiral (E) Dervişoğlu dünyadaki Müslüman halkların, aşırı akımların insan öldürmeyi mübah gören yaklaşımından ziyade Türkiye’nin insancıl ve hoşgö-rülü yaklaşımına çok daha yakın olduğunu vurgulamıştır.

Prof. Guang, BİLGESAM heyeti başkanı Dervişoğlu’nun verdiği cevabın ardından Suriye krizindeki gelişmelerle ilgili değerlendirmelerde bulunmuş, krizin Türkiye’ye muhtemel etkileri üzerine bir soru sormuştur. Prof. Guang, ABD’nin ve diğer Batılı ülkelerin Libya’da muhalefeti desteklediğini ancak Bingazi’de Amerikan büyükelçisinin öldürülmesinin Washington’ın Suri-ye politikasını etkilediğini ve ABD’nin Suriye muhalefetine verdiği desteğe kural ve sınırlar getirdiğini belirtmiştir. Guang, BİLGESAM heyetine ilerde Suriye muhalefeti içindeki Kürtlerin kuzey Irak’taki Kürtlerle ittifak halinde Türkiye’ye karşı bir harekete girişmesi durumunda Türkiye’nin nasıl hareket edeceğini sormuştur.

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, böyle bir senaryonun gerçekçi ve muhtemel olmadığını, çünkü Türkiye’nin kuzey Irak’la ilişkilerinin gayet iyi olduğunu ve Kürt kökenli Suriyelilerin de hem nüfus bakımından az hem de ülkede dağınık biçimde yerleşik olduğunu ifade etmiştir. Dervişoğlu, Suriye Kürt-leri içinde PKK terör örgütüne sempati duyan ve PYD mensubu olan azınlık bir gruba karşılık çoğunluğun Türkiye’ye yakın olduğunu ve PKK’ya soğuk baktığını belirtmiş, bu nedenle böyle bir senaryoyu olası görmediğini tekrar belirtmiştir.

BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı ise bu kapsamda Türkiye’nin terör sorunu ile ilgili değerlendirmede bulunmuş, durumun dışarıdan göründü-ğünden çok farklı olduğunu anlatmıştır. Sandıklı, Türkiye’de bağımsızlık iste-yen Kürtlerin sayısının çok az olduğunu, Türkiye vatandaşı Kürtlerin büyük çoğunluğunun Türklerle birlikte aynı devlet çatısı altında yaşamayı arzu etti-ğini ifade etmiştir. Doç. Dr. Sandıklı, bu istatistiklerin BİLGESAM’ın bölge-de yaptığı anketler neticesinde elde edildiğini ilave etmiş, Terörle Mücadelede Toplumsal Algılar başlıklı raporun ilgili verilerini katılımcılarla paylaşmıştır. Türkiye’deki Kürt nüfus içinde bağımsızlık isteyen Kürtlerin %2, federasyon talep eden Kürtlerin de sadece %5,7 oranında kaldığına, Kürtlerin %90’ının Türklerle ortak gelecekten yana olduğuna işaret etmiştir. Türkiye’de Türkler ve Kürtler arasında toplumsal düzeyde bir entegrasyon olduğunu hatırlatan Sandıklı, BİLGESAM’ın son anketinde Kürt kökenli vatandaşların %66,7’si-

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Suriye Kürtleri içinde PKK terör örgütüne sem-pati duyan ve PYD mensubu olan azınlık bir gruba karşılık ço-ğunluğun Türkiye’ye yakın olduğunu ve PKK’ya soğuk baktı-ğını anlatmıştır.


8

nin Türklerle evlilik yoluyla akraba olmak istediğini belirttiğini açıklamıştır.

Toplantıda Çinli akademisyenlerden Orta Doğu uzmanı Prof. Zhou Guojian, Arap devletlerindeki Türkiye algısı konusundaki değerlendirmelerini katılım-cılarla paylaşmıştır. Şanghay Yahudi Çalışmaları Merkezi’nin (CJSS) Dekan Yardımcılığı görevini de yürüten Prof. Guojian, geçmişte Irak’ta bir süre bu-lunduğunu ve Arap halkları nazarında Türkiye’nin itibarının oldukça yüksek olduğunu gözlemlediğini ifade etmiştir.

Toplantıda Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi’nden Doç. Dr. Wang Shu-ming de Türkiye-Çin ilişkileriyle ilgili değerlendirmelerde bulunmuştur. Doç. Dr. Shuming, yakın zaman önce Türkiye’de Türkiye-Çin ilişkileri konulu bir konferansa1 katıldığını ve iki ülke halklarının birbirini ne kadar az tanıdığını müşahade ettiğini belirtmiştir. İkili ilişkilerde ticaret açığının yanı sıra önemli bir bilgi açığının olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Shuming, Türkiye ve Çin’in birbirini yeterince tanımadığını ve iki ülkede de diğer ülkeyi iyi bilen uzman eksikliği bulunduğunu dile getirmiştir. Doç. Dr. Wang Shuming, Türkiye ve Çin’in bu bilgi açığını giderebilmek için eğitim, araştırma-geliştirme, spor ve turizm alanlarında daha fazla işbirliği geliştirmesi gerektiğini ifade etmiştir. Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi’ndeki toplantı, her iki tarafın Çin ve Türkiye’nin politika ve yaklaşımlarının küçük farklılıklar dışında genel ola-rak birbirine yakın olduğunu, iki ülkenin birbirini daha iyi tanıyarak ortak çalışmalar yürütmelerinin faydalı olacağı müşterek anlayışı çerçevesinde sona ermiştir. BİLGESAM heyeti aynı gün Şanghay Halk Meclisi eski Başkan Yardımcısı Liu Lunxian ile de bir araya gelmiştir. Heyet Liu Lunxian’ın verdiği yemeğe katılmış, yemek sırasında Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı ve Sayın Lunxian Türk dış politikası ve Türkiye-Çin ilişkileri üzerine fikir teatisinde bulunmuş-tur. Liu Lunxian, yakın zaman önce Türkiye’ye gittiğini insanların sıcaklığı ve misafirperverliğinden çok etkilendiğini, Türkiye’nin Avrupa ve Asya ara-sında köprü niteliğindeki coğrafi konumunu çok önemsediklerini ve yakın işbirliği arzusunda olduklarını ifade etmiştir. Lunxian, BİLGESAM heyetini ağırlamaktan mutluluk duyduğunu ve bu ziyaretin ardından Çin’de Türkiye

1 Küresel 21. Yüzyılın Kavşağında Türkiye ve Çin, 19-20 Ekim 2012, Boğaziçi Üniver-sitesi, Konferans sayfası için bkz. http://www.asia.boun.edu.tr/chinaconference2012.html

Doç. Dr. Wang Shu-ming, Türkiye-Çin arasında ticaret açı-ğının yanı sıra önemli bir bilgi açığının ol-duğunu ve iki ülkenin birbirini iyi tanımadı-ğını vurgulamıştır.

Liu Lunxian, Türkiye’nin Avru-pa ve Asya arasında köprü niteliğindeki coğrafi konumunu çok önemsediklerini ve Türkiye ile yakın işbirliği arzusunda olduklarını ifade et-miştir.


9

ile ilişkilerin geliştirilmesi noktasında başlatılan girişimleri destekleyeceğini söylemiştir.

BİLGESAM heyeti yemeğin ardından kendisine eşlik eden Çinli grupla bir-likte Şanghay’ın şehir manzarasını izlemek üzere 492 metre yüksekliğindeki Şanghay Ticaret Merkezi’ne geçmiştir. Heyet CAIFC Genel Sekreteri Chen Jun ve beraberindeki Çinli grup tarafından ticaret merkezi kulesinin üst kat-larında yer alan bir kafede ağırlanmış, taraflar burada BİLGESAM-CAIFC işbirliği olanaklarını değerlendirmiştir. Chen Jun, CAIFC’in bizzat Çin eski devlet başkanı Deng Xiaoping tarafından kurulduğunu, derneğin ilk genel baş-kanının Xiaoping’in kızı olduğunu, daha sonra ise derneğin başkanlığı göre-vinin üst düzey siyasiler ve bürokratlar tarafından yürütüldüğünü belirtmiştir. Görüşmede, CAIFC’in görevinin Çin’in diğer ülkelerle kültürel ilişkiler başta olmak üzere eğitim, ar-ge, teknoloji ve sair konularda işbirliğini geliştirmek olduğu anlatılmıştır. CAIFC’in Çin’in birçok büyük şehrinde şubeleri olduğu ve mali kaynakları zengin bir kuruluş olduğu anlaşılmıştır. Genel Sekreter Chen Jun, görüşmede derneğin BİLGESAM’la işbirliği yapmayı arzu ettiğini ifade etmiştir.

Programın ikinci gününde heyet, Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (CPPCC) Şanghay Komitesi Başkan Yardımcısı Li Liangyuan ile bir görüşme gerçekleştirmiştir. Görüşmede Li Liangyuan, Şanghay kentinin kısa geçmişi, ekonomik kalkınma süreci, kentteki sanayi bölgesinin ihracat ve ithalatı ve şehrin diğer özellikleri hakkında BİLGESAM heyetine bilgi vermiştir. Liang-yuan, Şanghay ve İstanbul’un kardeş şehirler olduğunu, Şanghay’ın yüzöl-çüm, nüfus ve göç alan dinamik yapısı bakımından İstanbul’a çok benzediği-ni ifade etmiştir. Liangyuan, 2010 Şanghay Expo’da Türkiye bölümüne ilgi duyduğunu ve fuarda genel olarak Türk mutfağına yoğun ilgi gösterildiğini belirtmiş, Türkiye-Çin arasındaki ticaret hacmini 50 milyar dolara çıkarma-yı hedeflediklerini ilave etmiştir. Görüşmede Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu da Türkiye ve İstanbul hakkında bilgi ver-miş, BİLGESAM heyetine gösterilen ilgiye teşekkür etmiştir. Doç. Dr. Atil-la Sandıklı ise BİLGESAM’ın yapısı, faaliyetlerleri ve vizyonu hakkında Li Lianguan’ı ve diğer katılımcıları bilgilendirmiştir.

Ziyaretin dördüncü gününde heyet, Diaoyutai Devlet Konukevi’nde Çin Uluslararası Dostluk Derneği Başkan Yardımcısı Şin Yunming ile görüşmüş, Yunming’in BİLGESAM heyeti onuruna verdiği yemeğe katılmıştır. Görüş-

Şin Yunming, Çin’in barışçıl bir yükselme politikası takip etti-ğini, diğer ülkelerle arasındaki ihtilafları barışçıl yollardan çözmek istediğini ve savaşa karşı olduğunu belirtmiştir.


10

menin başında Şin Yunming CAIFC hakkında, Oramiral (E) Salim Dervişoğlu ve Doç. Dr. Atilla Sandıklı ise BİLGESAM hakkında bilgi vermiştir. Görüş-mede Yunming, Çin’in dış politika vizyonunu izah etmiş, Çin’in barışçıl bir yükselme politikası takip ettiğini, diğer ülkelerle arasındaki ihtilafları barışçıl yollardan çözmek istediğini ve savaşa karşı olduğunu ifade etmiştir. Yunming, Çin’in batısında güvenlik sıkıntıları olduğunu, bu nedenle Türkiye ve Balkan ülkelerine önem verdiklerini belirtmiştir. Derneğin Başkan Yardımcısı Yun-ming, Çin’in bütün bölgelerinin Şanghay kadar gelişmiş olmadığını, ülkenin genel ekonomik kalkınması için yapılacak daha çok işlerinin olduğunu ilave etmiştir.

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu da Türkiye’nin barışçıl bir dış politika izle-diğini, gerek bölgesel gerekse küresel ölçekte barış ve istikrarın korunması doğrultusunda irade gösterdiğini kaydetmiştir. Dervişoğlu, Türkiye’nin de öncelikli hedefinin ekonomik kalkınma ve halkının refahını artırmak olduğu-nu, diğer devletlerin iç işlerine karışmak gibi bir politika takip etmediğini ve Türk devletinin yayılmacı eğilimlerinin bulunmadığını ifade etmiştir. Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Dervişoğlu, Türkiye’nin ayrılıkçı hareketlere karşı oldukça net bir tutuma sahip olduğunu ve diğer devletlerin toprak bütünlüğü-ne saygı gösterdiğini hatırlatmıştır. Dervişoğlu, Ankara’nın tek Çin politikası-na destek verdiğini, Çin’in toprak bütünlüğünün korunması ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi konusundaki hassasiyetini anladığını belirtmiştir.

Şin Yunming, Orta Doğu’daki iktidar değişikliklerinin bölgeye istikrarsız-lık getirdiğine, Libya ve Mısır’daki yönetimler değişince bu ülkelerde daha büyük sorunlar çıktığına ve istikrarı tekrar sağlamanın uzun zaman aldığına işaret etmiştir. Yunming, Suriye’de kendi halkına ateş açan Baas rejiminin ik-tidarda kalmasının mümkün olmadığını ve nitekim Esed iktidarının yakında devrileceğini değerlendirdiklerini belirtmiştir.

Yunming, Arap baharı kapsamındaki gelişmelerden sonra Çin’in ABD ve Japonya ile olan ilişkilerine değinmiştir. ABD’nin politikalarını ve stratejik ağırlığını Pasifik bölgesine kaydırarak Çin’i kuşatmaya çalıştığını ifaden eden Yunming, Washington’ın Japonya’yı kullandığını, Çin’e karşı tahrik ettiğini ve Çin-Japonya arasında son dönemde ortaya çıkan ada sorununda ABD’nin etkisinin olduğunu dile getirmiştir. Şin Yunming, Çin’in Japonya’dan hiçbir zaman tazminat talep etmediği halde Japonya’nın Çin’e geçmişte saldırılar düzenlediğini inkâr ettiğini, okul kitaplarından da bu konuyu çıkarttığını ifade

Yunming, ABD’nin stratejik ağırlığını Pasifik bölgesine kaydırarak Çin’i ku-şatmaya çalıştığını ve Japonya’yı Çin’e kar-şı tahrik ettiğini dile getirmiştir.


11

etmiştir. Yunming, ABD-Japonya ilişkileri çok iyi görünse de aslında Japonla-rın ABD’den hoşlanmadıklarını ve Washington’a ileride sorun çıkaracaklarını öne sürmüştür. Görüşmede Dernek Başkan Yardımcısı Şin Yunming, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Türkiye ile benzer durum ve hedefleri olduğunu söyleyerek CAIFC ve BİLGESAM’ın ortak çalışmalar yapabileceğini ve buna önem verdiklerini ifade etmiştir. Görüşme tarafların gelecek dönemde BİLGESAM-CAIFC ara-sında işbirliği tesisi ve Türkiye-Çin ilişkilerinin geliştirilmesine katkı sağla-maları temennileri ile sona ermiştir. Oramiral (E) Salim Dervişoğlu başkanlığındaki BİLGESAM heyeti, ziya-ret programının beşinci gününde Tsinghua Üniversitesi’nden Prof. Dr. Wu Dahui başkanlığındaki öğretim üyelerinin yer aldığı toplantıya katılmış ve Türkiye’nin Pekin Büyükelçiliği’ne bir ziyaret gerçekleştirmiştir.

BİLGESAM heyetinin Tsinghua Üniversitesi’nden Prof. Dr. Wu Dahui baş-kanlığındaki öğretim üyeleriyle gerçekleştirdiği toplantıda Türk dış politika-sı, Türkiye-Şanghay İşbirliği Örgütü ilişkileri, Çin ve Türkiye’nin Orta Asya politikaları ve Uygur meselesi konuşulmuştur. Toplantının başında BİLGE-SAM heyeti başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Türkiye’nin durumu, Türkiye’nin çevresindeki sorunlar ve Türk dış politikasının genel hatlarını özetlemiştir. Toplantıda, Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu ve BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı, Çinli akademis-yenlerin sorularını cevaplamışlardır.

Toplantıda Çinli heyetin başkanı Prof. Dr. Wu Dahui, daha önce Türkiye’ye geldiğini ve 9 Temmuz 2012’de CAIFC heyetinin BİLGESAM’a gerçekleş-tirdiği ziyarette yer aldığını hatırlatmıştır. Prof. Dahui, Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne Diyalog Ortağı olduğunu belirtmiş, BİLGESAM heyetine füze kalkanı ve insan hakları konularında farklı tutum ve uygulamaları olan NATO içinde Türkiye’nin konumunun bu durumda nasıl algılanacağını ve de-ğerlendirileceğini sormuştur.

Oramiral (E) Salim Dervişoğlu, Türkiye’nin NATO radarına ev sahipliği ya-parak sisteme dâhil olduğu füze kalkanı projesinin tamamen savunma amaçlı olduğunu vurgulamış, Türkiye’de sadece radar bulunduğuna ve taarruz amaçlı silah yerleştirilmediğine dikkat çekmiştir. Dervişoğlu, Türkiye’nin görüşüne

Oramiral (E) Dervi-şoğlu, Türkiye’nin NATO radarına ev sahipliği yaparak sisteme dâhil ol-duğu füze kalkanı projesinin savunma amaçlı olduğuna ve Türkiye’de sadece radar bulunduğuna işaret etmiştir.


12

göre iki devlet arasında diyalog kurulacaksa bu diyalogun demokrasi ve insan haklarının mevcut olduğu bir ortamda ideal düzeyde olabileceğini belirtmiş, NATO üyeliğinin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne diyalog ortaklığına engel olma-dığını dile getirmiştir.

BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı, füze kalkanı sisteminde Türkiye’ye silah sistemleri konuşlandırılmadığını tekrar belirtmiş, Türkiye’nin NATO üyesi olmasının Çin Halk Cumhuriyeti ile iyi ilişkiler kurmasını engel-lemeyeceğini söylemiştir. Doç. Dr. Sandıklı, Soğuk Savaş döneminde blok-ların lideri konumundaki devletlerin politikalarının bloklar dâhilindeki diğer devletlerin politikalarını belirlediğini, Soğuk Savaş sonrası dönemde ise böl-gesel güçlerin çıkarları örtüştüğü nispette küresel güçlerle birlikte hareket et-tiğini ifade etmiştir. Sandıklı, Soğuk Savaş sonrası dönemde bölgesel güçlerin dış politika tercihlerini öncelikle kendi menfaatleri doğrultusunda tayin etme-ye başladığını, küresel güçlerle çıkarlarının örtüşmediği durumlarda diyalogla orta yolu bulmaya çalışırken çıkarların çatışması halinde ise farklı politikalar izleyebildiğini anlatmıştır. BİLGESAM Başkanı, Türkiye’nin Batılı ülkeler dışındaki ülkelerle münasebetlerini geliştirme tercihinin bu çerçevede değer-lendirilmesi gerektiğine işaret etmiştir. Prof. Dr. Wu Dahui, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün bölgesel bir teşkilat oldu-ğunu, ancak diğer bölgelerden de ülkelerin üyelik talebinde bulunduğunu ve diyalog ortağı olan ülkelerin tam üye de olabileceği bilgisini vermiştir. Orta Asya’daki beş ülkenin dördünün Türk ırkından gelen milletler tarafından teşkil edildiğini ve Türkiye ile iyi ilişkiler içinde olduğunu belirten Prof. Dahui, bazı Çinli uzmanların Türkiye’nin katılımının Şanghay İşbirliği Örgütü’nün batıya açılmasına vesile olabileceğini değerlendirdiğini aktarmıştır. Dahui, Almanla-rın örgüte üye olmayı sorduklarını ve başvurması halinde Almanya’nın örgüte kabul edilip edilmeyeceğini sorguladıklarını bildirmiştir.

Prof. Dr. Wu Dahui’nin ardından toplantıdaki diğer Çinli akademisyenler, BİLGESAM heyetine Türkiye’nin Orta Asya’ya bakışı ve Türkiye-Özbekis-tan ilişkileri üzerine sorular tevcih etmiştir.

Oramiral (E) Dervişoğlu, Türkiye’nin Orta Asya’ya ilgi duymakla birlikte böl-gedeki ülkelerin kendilerine ait farklı iktidar yapılarına sahip olduğunu ve bu ülkelerdeki halkların Türk ırkından gelmiş olsa da bugün her birinin bağımsız birer devlet olduğunu hatırlatmıştır. Her ülkenin hedefinin kendi halkına re-

Prof. Dr. Wu Da-hui, Pekin’in Orta Asya’ya bakışında güvenliğin ön planda olduğunu ve Çin açı-sından bölgedeki siya-si istikrarın ekonomik menfaatlerden daha önemli olduğunu vur-gulamıştır.


13

fah getirmek olduğunu ve devletler arası ilişkilerde bu hususun müşterek bir hedef olarak değerlendirildiğini belirten Dervişoğlu, etnik kökenleri aynı olan ülkeler arasında da karşılıklı refah, barış ve istikrarın hedeflenmesinin doğal olduğunu izah etmiştir. Dervişoğlu, ülke halklarının birbirini tanımasının, sos-yo-kültürel münasebetler geliştirmesinin, karşılıklı ekonomik ve ticari ilişki-lerin ilerletilmesinin iki tarafın da yararına olduğunu ifade etmiş, Türkiye’nin Orta Asya ülkelerine bakışının bu çerçevede olduğuna işaret etmiştir.

Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Dervişoğlu, Türkiye’nin Orta Asya’da barış, istikrar ve ekonomik kalkınma temenni ettiğini, bölge devletleriyle daha çok ekonomik ve kültürel alanda ilişkiler geliştirdiğini dile getirmiştir. Doç. Dr. Atilla Sandıklı da Türkiye’nin Orta Asya’daki Türk cumhuriyetleriyle ilgili barış ve istikrar umut ettiğini, bu yaklaşımın altında gizli bir hedefinin bu-lunmadığını vurgulamıştır. Sandıklı, Türkiye’nin Orta Asya devletleriyle iliş-kilerinin genelde olumlu seyrettiğini belirtmiş, bölge ülkeleriyle ekonomik ilişkilere öncelik verdiğini anlatmıştır.

Bilge Adamlar Kurulu Başkanı Dervişoğlu ve BİLGESAM Başkanı Sandıklı’nın Türkiye’nin Orta Asya’ya bakışı ile ilgili değerlendirmelerinden sonra Dervişoğlu Çinli heyete Çin’in Orta Asya’ya bakışının nasıl olduğunu, Pekin’in bölge ile ilgili ne düşündüğünü sormuştur.

Prof. Dr. Wu Dahui, Çin’in komşularla iyi ilişkiler geliştirmeyi ve ekonomik istikrarın teminine öncelik vermeyi dış politikada genel prensipler olarak be-nimsediğini ifade etmiştir. Çin’in Orta Asya ülkeleriyle altyapı ve tarım alanla-rında işbirliği yaptığını, bölgenin kalkınmasına destek verdiğini anlatan Prof. Dahui, Çin’in Orta Asya devletlerinin sistemlerine saygı gösterdiğinin altını çizmiştir. Prof. Dahui, Çin’in batı bölgesinin Orta Asya ile doğrudan irtibatlı olduğunu, bu nedenle Orta Asya ülkelerinin istikrarının Çin için çok önemli olduğunu belirtmiştir. Dahui, Çin’e tarihte 187 saldırı gerçekleştirildiğini, bu saldırılardan 100’ünün batıdan geldiğini hatırlatmış, Çin için bölgedeki siyasi istikrarın ekonomik menfaatlerden daha önemli olduğunu vurgulamıştır. Da-hui, bu nedenle Çin’in Soğuk Savaş sonrası dönemde Orta Asya’da bağımsız-lığını ilan eden devletleri hemen tanıdığına ve iyi ilişkiler geliştirdiğine dikkat çekmiştir.

Doç. Dr. Atilla Sandıklı, Orta Asya ülkeleriyle Çin arasında dengesiz bir dış ticaret olduğunu, Çin’in bölge ülkeleriyle yürüttüğü ticarette büyük bir dış ti-

Bilge Adamlar Kuru-lu Başkanı Dervişoğ-lu, Türkiye’nin Orta Asya’da barış, istik-rar ve ekonomik kal-kınma temenni ettiği-ni, bölge devletleriyle daha çok ekonomik ve kültürel alanda ilişki-ler geliştirdiğini dile getirmiştir.


14

caret fazlasına sahip olduğunu ve bu durumun bölge ülkelerini tedirgin ettiğini anlatmıştır. Oramiral (E) Salim Dervişoğlu ise Çin’in Orta Asya’dan enerji ithal ettiğini, enerji kaynaklarını çeşitlendirmenin ve enerji arzında nakil hat-larının farklı istikametlerden gelmesinin önemli olduğunu ifade etmiş, Çinli heyete Pekin’in bu konudaki yaklaşımını sormuştur.

Prof. Dr. Wu Dahui, Çin’in 1997’den itibaren Kazakistan’dan petrol ithal et-tiğini, enerji başlığının Çin-Orta Asya ilişkilerinde önemli bir yer tuttuğunu belirtmiştir. Batı medyasında Çin’in bölgeyi ekonomik olarak istila ettiğinin idda edildiğini bildiren Prof. Dahui, Çin’in toplam dış ticaret hacmi içinde Orta Asya ülkeleriyle sürdürülen ticaretin %1-2 düzeyinde kaldığına işaret etmiş, bölgenin ekonomik menfaatten ziyade güvenlik bakımından Pekin için önem arz ettiğini vurgulamıştır. Çin’in Orta Asya’ya bakışında güvenliğin ön planda olduğunu, mesela Kırgızistan’ın küçük bir pazar olsa da Çin Halk Cumhuriyeti açısından önemli bir geçiş bölgesi niteliğinde olduğunu ifade et-miştir.

Toplantıya katılan diğer Çinli akademisyenler, Türkiye’nin bağımsızlık süreci sonrası Orta Asya devletleri üzerindeki etkilerini ve Türkiye-Özbekistan iliş-kilerini değerlendirmiş, BİLGESAM heyetine Orta Asya’daki aşırı unsurlar konusunda Türkiye’nin nasıl bir değerlendirmede bulunduğunu sormuştur.

Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Türkiye’nin bu ülke ile her alanda ilişkilerini geliştirmeye çalıştığını, yeni bağımsızlığını kazanan bölge ülkelerinde Türkiye menşeli ürünlerin satılmaya başladığını ifade eden Çinli akademisyenler, Orta Asya devletlerinin Türk sistemini örnek almak is-tediğini ancak bu süreçte bölgede Pan-İslamist ve Pan-Türkist düşüncelerin yayıldığını belirtmiş, bu düşüncelerin etkisiyle bölgede 1999-2000 yıllarında bazı aşırı grupların ortaya çıktığını ve saldırılar gerçekleştirdiğini aktarmıştır.

Çinli akademisyenler, Türkiye ile Orta Asya ülkeleri arasında akrabalık bu-lunduğunu, bağımsızlık sonrasında bölge devletlerinin Türkiye ile siyasi ve ekonomik ilişkilerini geliştirdiğini ancak Türkiye ile bölge ülkeleri arasında problemler de olduğunu ve Özbekistan’la ilişkilerin örnek verilebileceğini belirtmiştir. Çinli öğretim üyeleri, Türkiye’nin bağımsızlık sonrası süreçte Özbekistan’daki iktidarın muhalifi konumundaki Muhammed Salih’e destek verdiğini, Özbeklerin bundan rahatsız olduğunu ve Türk iş adamlarını ülkeden çıkardıklarını anlatmış, Orta Asya devletlerinin Türkiye’den beklentilerinin


15

başlangıçta yüksek olduğunu ancak bekledikleri desteği bulamadıklarını ilave etmiştir.

Çinli akademisyenler, Türkiye’nin Orta Asya’daki etkisi ve Türkiye-Özbe-kistan ilişkilerini değerlendirdikten sonra, bölgede özellikle Kırgızistan ve Tacikistan’da son dönemde aşırı grupların ortaya çıktığını, bu gruplar üzerin-de dış etkenlerin hususiyle Türkiye’nin bir rolünün olup olmadığını sormuştur. BİLGESAM heyeti başkanı Salim Dervişoğlu, Orta Asya’daki aşırı grup-lar üzerinde Türkiye’nin bir etkisinin olmadığını ve Türkiye’nin gerek Orta Asya’da gerekse diğer bölgelerdeki tüm aşırı akımlara olumsuz baktığını vur-gulamıştır. Dervişoğlu, Türkiye’de Pan-Türkist düşüncelerin marjinal kabul edildiğini, Türk devletinin Orta Asya ile ilişkilerde bu düşünceler doğrultu-sunda hareket etmediğini ve bu düşüncelerin Türk dış politikasını etkilemedi-ğini ilave etmiştir.

Oramiral (E) Dervişoğlu, Türkiye’nin Orta Asya devletleriyle ilişkileri açısın-dan Özbekistan’la yaşanan sürecin istisnai bir durum olduğunu, Özbekistan’da İslam Kerimov ile muhalif unsurlar arasındaki mücadelenin iki ülke ilişkilerini olumsuz etkilediğini ve Türkiye-Özbekistan arasında soğukluğa neden oldu-ğunu ifade etmiştir. Dervişoğlu, benzer bir durumun Azerbaycan’da Aliyev-Elçibey rekabeti sırasında ortaya çıktığını ancak kısa zamanda çözüldüğünü anlatmıştır. Türkiye’nin hâlihazırda Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Kırgızistan ile ilişkilerinin iyi olduğunu belirten Dervişoğlu, Ankara’nın bu ülkelerin iç işlerine karışmadığını, bu ilişkilerde daha iyi organize olduğunu ve TİKA’nın buna örnek gösterilebileceğini dile getirmiştir.

Doç. Dr. Atilla Sandıklı, Türkiye’nin Özbekistan’la ilişkilerinde geçmişteki bu hadiseden dolayı bir soğukluk yaşandığını ancak hâlihazırda Türkiye’nin Özbekistan’daki muhalif unsurlara destek vermesinin söz konusu olmadığını belirtmiştir. Sandıklı, Türkiye-Özbekistan arasındaki bu soğukluğun izale edi-lebileceğini ve iki ülkenin ileride iyi ilişkiler geliştirebileceğini değerlendir-diğini ifade etmiştir.

Toplantıda Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Uygurlar meselesi de gün-deme gelmiş, Çinli akademisyenler Pekin’in bu konudaki hassasiyetini ve en-dişelerini BİLGESAM heyetine aktarmıştır. BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atilla Sandıklı, Uygurlar konusunda Türkiye’nin tavrının oldukça net oldu-

BİLGESAM Baş-kanı Sandıklı, Uy-gurlar konusunda Türkiye’nin tavrının oldukça net olduğunu ve Ankara’nın belir-gin biçimde Çin’in toprak bütünlüğünü desteklediğini ifade etmiştir.


16

ğunu ve Ankara’nın belirgin biçimde Çin’in toprak bütünlüğünü desteklediği-ni belirtmiştir. Toprak bütünlüğü ve terörizm konularında Türkiye’nin Çin’le aynı hassasiyetleri paylaştığını vurgulamış, Türkiye’nin terörden büyük zarar gören bir ülke olduğunu hatırlatmıştır.

BİLGESAM heyeti Tsinghua Üniversitesi’nden akademisyenlerle gerçek-leştirdiği toplantının ardından Pekin’deki Türkiye Büyükelçiliği’ne bir ziya-ret gerçekleştirmiştir. Büyükelçilik’te BİLGESAM’ın Çin ziyareti programı hakkında ve ziyaret kapsamında Çinli muhataplarla gerçekleştirilen toplan-tılarda gündeme gelen konularla ilgili bilgi verilmiştir. BİLGESAM heyeti, Büyükelçilik’teki görüşmede Birinci Müsteşar Yiğitgüden ve İkinci Müsteşar Uçak’dan Türkiye-Çin ilişkileri ile ilgili bilgiler almıştır.

BİLGESAM heyeti programın altıncı gününde Çin Devlet Konseyi’ne bağlı Devlet Etnik İşler Komisyonu’nunda Bakan Yardımcısı Chen Gaihu ve bera-berindeki yetkililerle bir görüşme gerçekleştirmiştir. Bakan Yardımcısı Chen Gaihu ve beraberinde bulunan diğer yetkililer BİLGESAM heyetine Çin’in egemenliği altındaki etnik unsurlara yönelik izlediği politikalar ve Çin’deki etnik topluluklarla ilgili geniş bilgi vermiştir.

Bakan Yardımcısı Chen Gaihu, BİLGESAM heyetine hitaben yaptığı ko-nuşmasında 1999’da Türkiye’ye gittiğini, Türkiye’nin güzel bir ülke ve zen-gin bir tarihi geçmişe sahip olduğunu ve iyi intibalar edindiğini aktarmış, BİLGESAM’in ziyaretinden çok memnun olduklarını ifade etmiştir. Bakan Yardımcısı Gaihu, farklı etnik unsurların idaresi konusunda Türkiye-Çin etki-leşiminin ve ilişkilerinin az olduğunu kaydetmiş, bu konuda iki ülke arasın-daki ilişkilerin geliştirilmesini arzu ettiklerini bildirmiştir. Bakan Yardımcısı, 2012 yılının Türkiye’de Çin Kültür Yılı olduğunu, 2013 yılının ise Çin’de Türk Kültür Yılı olarak kutlanacağını hatırlatmış, kadim Türk-Çin dostluğu-nun yeniden canlandırılması için kültürel münasebetlerin artırılması gerekti-ğine işaret etmiştir.

Bakan Yardımcısı Chen Gaihu, Çin’in eskiden beri çok uluslu bir devlet ol-duğunu ve Çin Halk Cumhuriyeti’nde 56 farklı etnik unsurun bulunduğunu anlatmış, Han Çinlilerinin ülke nüfusunun büyük bölümünü oluşturduğunu belirtmiştir. Gaihu, azınlıkta kalan diğer 55 farklı etnik unsurun nüfusunun 110 milyon civarında olduğu ve toplam nüfusun %8,94’ünü teşkil ettiği, ya-şadıkları alanın ise Çin’in %16,4’lük kısmına tekabül ettiği bilgisini vermiş-

Bakan Yardımcısı Chen Gaihu, 2013 yılının Çin’de Türk Kültür Yılı olarak kutlanacağını hatır-latmış, kadim Türk-Çin dostluğunun ye-niden canlandırılması için kültürel müna-sebetlerin artırılması gerektiğine işaret etmiştir.


17

tir. Gaihu, azınlıkta kalan bu etnik unsurların daha ziyade ülkenin batısında yaşadığını, yaşadıkları bölgelerin tarihi nedenlerle ve diğer sebeplerle Çin’in doğusuna nazaran az gelişmiş bölgeler olduğunu ve bu etnik gruplar arasında da önemli farklılıklar bulunduğunu ifade etmiştir.

Bakan Yardımcısı, Çin’de bulunan etnik gruplarla ilgili genel bilgilerin ardın-dan Devlet Etnik İşler Komisyonu’nun yapısından ve işlevinden bahsetmiş, Komisyon’un merkezi hükümete doğrudan bağlı olan bir teşkilat olduğunu anlatmış, Çin anayasasına göre etnik hususların hükümetin bir numaralı göre-vi olduğunu belirtmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin hâkimiyeti altındaki etnik unsurlara yönelik izlediği politikaları eşitlik ve birlik ilkeleri temelinde belir-lediğini ifade eden Bakan Yardımcısı, ülkedeki bütün etnik grupların devlet tarafından eşit görüldüğünü ve Çin’in farklı etnik gruplar arasında karşılıklı saygının muhafazasına önem verdiğini dile getirmiştir.

Chen Gaihu, Çin Halk Cumhuriyeti’nde bölgesel özerklik esasının uygulandı-ğını, bu çerçevede ülkede 5 eyalet, 30 özerk bölge ve 120 özerk belediye bu-lunduğunu, doğu/batı farkı nedeniyle ülke içinde özel kültürel etkileşim prog-ramları yürütüldüğünü anlatmıştır. Çin devletinin etnik grupların eğitimine ve geleneklerinin korunmasına önem verdiğini vurgulayan Gaihu, Çin Komünist Partisi’nde ve hükümet organlarında Han Çinlileri dışındaki etnik unsurlardan da vatandaşlar olduğunu belirtmiş, kendisiyle birlikte toplantıya katılan diğer yetkililerin Çin’deki 5 ayrı etnik gruba mensup olduğunu söylemiştir.

Bakan Yardımcısı Gaihu, Sincan’ın Çin’in en büyük özerk bölgesi olduğunu ve diğer ülkelerle sınırının bulunduğunu ve diğer bölgelere göre nispeten ge-lişmiş bir bölge olduğunu belirtmiştir. Çin devletinin Sincan’da az gelişmiş bölgelerde altyapı ve ticaret için özel programlar uyguladığını, iki özel eko-nomik bölge açtığını, bu bölgelerde ticaret ve finans alanlarında programlar yürüttüğünü ve yabancı yatırımcılara kolaylıklar sağladığını anlatmıştır. Ga-ihu, 2011 yılında Çin %8 büyürken, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin %12 büyüdüğü ve bu bölge ile ilgili Çin’in büyük projeleri olduğu bilgisini vermiş, Çin’in son dönemde özellikle güney Sincan’da konut yatırımları yaptığını bil-dirmiştir. Çin devletinin Sincan’daki etnik kültürün korunmasına önem verdiğini ancak bölgede sanayileşme ve kentleşme alanlarında zorluklar bulunduğunu ilave etmiştir. Türkiye’nin de Sincan’da bir sanayi parkı olduğunu hatırlatan Ba-

Bakan Yardımcısı, Sincan’ın Türkiye-Çin arasında köp-rü oluşturmasını arzu ettiklerini ve Türkiye’nin Sincan için çok önemli bir ülke olduğunu vurgu-lamıştır.


18

kan Yardımcısı bu bölgenin Türkiye-Çin arasında köprü oluşturmasını arzu ettiklerini ifade etmiş, Türkiye’nin Sincan için çok önemli bir ülke olduğunu vurgulamıştır. Türkiye’de Sincan asıllı 20,000 Uygurun yaşadığını öne süren Bakan Yardımcısı Chen Gaihu, Sincan’ın ve Uygurların eskiye nazaran dışa daha çok açıldığını ifade etmiştir. Bakan Yardımcısı, milletlerin üç düşma-nının dini aşırılık, ayrılıkçılık ve terörizm olduğunu ifade etmiş, Çin’in de Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde bu konularda endişeli olduğunu belirtmiştir. Türkiye’de Türkiye dışındaki Türk kökenli unsurlarla ilgilenmek amacıyla yeni bir teşkilat kurulduğunu söyleyen Bakan Yardımcısı, Sincan’ın Türkiye ve Çin arasında köprü olmasını istediklerini dile getirmiştir. Bakan Yardımcı-sı, Türkiye’nin egemenliği altındaki farklı etnik unsurlara ve farklı etnik un-surların yaşadığı bölgelere yönelik nasıl bir politika izlediğini bilmediğini, bu konuda Çin’in Türkiye’den öğreneceği konular olabileceğini ifade etmiş-tir. Bakan Yardımcısı, Türkiye’deki Uygurların Türkiye-Çin ilişkilerine katkı sağlayabileceğini ve bu kapsamda BİLGESAM’la işbirliğine önem verdikle-rini vurgulamıştır.

Devlet Etnik İşler Komisyonu Bakan Yardımcısı’nın yaptığı konuşmanın ar-dından BİLGESAM heyeti başkanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu Türkiye’de bulunan farklı etnik gruplar ve Türkiye’nin bu gruplara yönelik politikaları hakkında bilgi vermiş ve Türkiye’nin Uygurlar meselesine bakışını anlatmış-tır. Türkiye’nin ayrılıkçı hareketlere kesinlikle sıcak bakmadığının altını çizen Dervişoğlu, Ankara’nın Çin’in toprak bütünlüğüne saygı gösterdiğini ve Sin-can bölgesi ile ilgili hassasiyetlerini anladığını ifade etmiştir.

Bir soru üzerine Türkiye’de yakın zamanda Başbakanlığa bağlı olarak kurulan Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı hakkında Bakan Yardım-cısını ve beraberindeki heyeti kısaca bilgilendiren Dervişoğlu, Türkiye’nin ayrılıkçı hareketlere karşı sürdürdüğü net tavırda bir değişiklik olmadığını dile getirmiştir. Dervişoğlu, Türkiye’nin de kendi içinde ayrılıkçı hareketler-le mücadele ettiğini belirtmiş, Türkiye’deki Kürt meselesinden ve PKK terör örgütünden bahsetmiştir.

Doç. Dr. Atilla Sandıklı, gerek TİKA’nın gerekse yeni kurulan Yurtdışı Türk-ler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın Pan-Türkist bir hedef taşımadığı-nı, Türkiye’nin sadece yurtdışındaki Türk vatandaşları ile soydaş ve akraba toplulukların refahını istediğini belirtmiştir. Sandıklı, Türkiye’nin Uygurlara

Doç. Dr. Sandıklı, ge-rek TİKA’nın gerekse Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın Pan-Türkist bir hedef taşı-madığını belirtmiştir.


19

Türkiye-Çin ilişkilerinde köprü nazarıyla baktığını, bu yaklaşımın da Türkiye Başbakanının gittiği ülkelerdeki Türk azınlıklara yaşadıkları toplumla entegre olmaları yönündeki çağrısından anlaşılabileceğini ifade etmiştir. Devlet Etnik İşler Komisyonu’ndaki görüşme, Bilge Adamlar Kurulu Baş-kanı Oramiral (E) Salim Dervişoğlu ve BİLGESAM Başkanı Doç. Dr. Atil-la Sandıklı’nın değerlendirmelerinin ardından karşılıklı olarak tarafların Türkiye-Çin ilişkilerinin geliştirilmesi temennileri ile samimi bir havada sona ermiştir. Sonuç

BİLGESAM heyetinin Çin Uluslararası Dostluk Derneği’nin (CAIFC) ev sa-hipliğinde Çin Halk Cumhuriyeti’ne gerçekleştirdiği ziyaret ve ziyaret kap-samında Çinli yetkili, uzman ve akademisyenlerle gerçekleştirilen temaslar Türkiye-Çin arasındaki etkileşime katkı sağlamıştır.

BİLGESAM heyeti katıldığı toplantı ve görüşmelerde Şanghay kentinin sos-yo-ekonomik kalkınma süreci, Çin’in ekonomisi ve genel dış politika vizyonu, Orta Asya’ya bakışı, ABD ve Japonya ile münasebetleri, Orta Doğu bölgesine yönelik izlediği siyaset, İran nükleer programı ve Suriye krizine yaklaşımı, egemenliği altındaki etnik unsurlara yönelik politikaları, Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygur diasporası, Türkiye’deki Uygurlar ve Türkiye-Çin ilişkileri konularında Pekin’in tutumunu öğrenme imkânı bulmuş, Türkiye’nin görüş-lerini Çinli yetkili, uzman ve akademisyenlere iletmiştir.

Ziyaret programı kapsamındaki görüşmelerde Çinli yetkili, uzman ve akade-misyenlerin ifadeleri doğrultusunda Çin’in barış içinde yükselme niyetinde olduğunu ve savaş istemediğini vurguladığı ve uluslararası ilişkilerde ülke-lerin iç işlerine karışmama ilkesinin tatbikinde hassas olduğu fark edilmiştir. Bazı Çinli uzmanların dünyada düzen sağlayıcı güçlü ve adil bir ülke olabile-ceği yönünde düşüncelere de sahip olduğu görülmüştür.

Çin’in Orta Asya’da istikrarsızlık doğurabilecek gelişmelerden ve aşırı akım-lardan tedirgin olduğu, bölgeyi ekonomik menfaat odaklı olarak değil daha çok güvenlik açısından önemsediği anlaşılmıştır. Çin’in, ABD’nin Pasifik’e odaklanmasından rahatsız olduğu, ABD’nin NATO’yu Pasifik bölgesine ta-şıma ihtimali noktasında kaygı taşıdığı, son dönemde Japonya ile yaşanan


20

ada sorununa Washington’ın tahriklerinin sebep olduğu görüşünde olduğu ve ABD’nin Çin’i yıpratmak için bu sorunu çıkardığı yönünde değerlendirmeler yapıldığı müşahade edilmiştir.

Görüşmelerde Çin’in Orta Doğu’daki gelişmelerle ilgili olarak kaygılı olduğu gözlemlenmiştir. Pekin’in Lübnan’daki BM gücünde bulunan Çinli askerler-den dolayı Doğu Akdeniz’deki gelişmeleri teyakkuzla takip ettiği ve İran’a olası bir saldırıya karşı çıkmakla birlikte bu ülkenin nükleer silah sahibi olma-sını kabul edemeyeceği anlaşılmıştır. Çin’in Suriye’deki krize rağmen Esed iktidarını meşru merkezi yönetim olarak tanımaya devam ettiği, Libya’daki müdahalenin bir benzerinin Suriye’de gerçekleştirilmesine karşı olduğu, kri-zin dış müdahale olmadan kendi içinde çözülmesi gerektiği görüşünde olduğu ve Esed rejiminin yakın zamanda yıkılacağını da öngördüğü anlaşılmıştır. BİLGESAM heyetinin katıldığı toplantı ve görüşmelerde Çinlilerin Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne tam üyeliğe nasıl baktığını merak ettikleri gözlemlenmiş, Çin’in Türkiye’nin ŞİÖ içinde Batıya bir köprü işlevi görebileceğini değerlendirdiği fark edilmiştir.

Çin’in birliğini muhafaza etmek için ülkedeki farklı etnik unsurların yaşadı-ğı bölgelerdeki refahı artırmayı hedeflediğini ve bu çerçevede özellikle Sin-can Uygur Özerk Bölgesi’ne ihtimam gösterdiğini vurguladığı görülmüştür. Çin’in Uygurlar meselesinde oldukça hassas olduğu ve Sincan’daki muhte-mel ayrılıkçı hareketlere karşı tedirgin olduğu gözlemlenmiştir. Çin’in Türki-ye’deki Uygurların faaliyetlerine dikkat teksif ettiği, Türkiye’nin Sincan’da yapıcı bir rol oynamasını arzu ettiği ve Uygurlar konusunda birlikte çalışmayı istediği müşahade edilmiştir.


21

BİLGESAM YAYINLARI

Kitaplar

Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

Değişen Dünyada Türkiye’nin StratejisiDoç. Dr. Atilla SANDIKLI

Türkiye’nin Bugünü ve YarınıE. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN

Türkiye Cumhuriyeti’nin Ortadoğu PolitikasıE. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN

Türkiye’nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri(Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri KitabıProf. Dr. M. Oktay ALNIAK

IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri KitabıProf. Dr. M. Oktay ALNIAK

Özgür, Demokratik ve Güvenli SeçimKasım ESEN, Özdemir AKBAL

Terörle Mücadele StratejisiBilge Adamlar Kurulu Raporu Hazırlayan: Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

Türkiye’de Kürtler ve Toplumsal AlgılarDr. Mehmet Sadi BİLGİÇDr. Salih AKYÜREK


22

Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri(Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

Raporlar

Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin ÖzellikleriProf. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU

Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye’nin Güvenlik StratejisiDoç. Dr. Atilla SANDIKLI

Rapor 3: Avrupa Birliği ve TürkiyeE. Büyükelçi Özdem SANBERK

Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileriProf. Dr. Ersin ONULDURAN

Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-FırsatlarProf. Dr. İlter TURAN

Rapor 6: Irak’ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye’ye EtkileriE. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL

Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve DemokratikleşmeProf. Dr. Fuat KEYMAN

Rapor 8: Türkiye’de Bağımsızlık ve Milliyetçilik AnlayışıDoç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN

Rapor 9: Laiklik, Türkiye’deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika ÖnerileriProf. Dr. Hakan YILMAZ

Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/DüzeltilmesiProf. Dr. Sami SELÇUK


23

Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye’nin Bitmeyen SenfonisiProf. Dr. Zühtü ARSLAN

Rapor 12: Türkiye’nin 2013 Yılı Teknik VizyonuProf. Dr. M. Oktay ALNIAK

Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileriE. Büyükelçi Güner ÖZTEK

Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve GeleceğiProf. Dr. Hasret ÇOMAK, Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER

Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde KafkasyaYrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY

Rapor 16: Afrika Vizyon BelgesiHasan ÖZTÜRK

Rapor 17: Terör ve Terörle MücadeleM. Sadi BİLGİÇ

Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye’ye EtkileriDoç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER

Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik AnaliziM. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREKDoç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBEROnur OKYAR

Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma AçılımıE. Büyükelçi Özdem SANBERK

Rapor 21: Türk Dış Politikasının BölgeselleşmesiE. Büyükelçi Özdem SANBERK

Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye’de Demokrasinin DerinleşmesiDoç. Dr. Bekir GÜNAY, Gökhan TÜRK


24

Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye’nin DönüşümüProf. Dr. Sami SELÇUK

Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel OrduDr. Salih AKYÜREK

Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileriBilge Adamlar Kurulu RaporuYrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY

Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere BakışDr. Salih AKYÜREK

Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve FırsatlarDoç. Dr. Atilla SANDIKLI

Rapor 28: Mısır’da Türkiye ve Türk AlgısıM. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK

Rapor 29: ABD’nin Irak’tan Çekilmesi ve Türkiye’ye EtkileriDoç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Fadime Gözde ÇOLAK

Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal AlgılarBilge Adamlar Kurulu RaporuDr. Salih AKYÜREK

Rapor 31: Ortadoğu’da Devrimler ve TürkiyeDoç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Mustafa YETİM, Fadime Gözde ÇOLAK

Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm ÖnerileriKasım ESEN, Özdemir AKBAL

Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve DemokrasiProf. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU

Rapor 34: Terör Önleme BirimleriKasım ESEN, Özdemir AKBAL


25

Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap BaharıDoç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ

Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal BeklentilerBİLGESAM

Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ SorunuYrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV

Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de TutuklamaBilge Adamlar Kurulu Raporu

Rapor 39: Afrika’da Türkiye ve Türk AlgısıBİLGESAM

Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İranDoç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER

Rapor 41: Ermenistan’da Türkiye ve Türk AlgısıDr. Salih AKYÜREK

Rapor 42: Yasa dışı Göç ve TürkiyeBilge Adamlar Kurulu RaporuEmine AKÇADAĞ

Rapor 43: Kırgızistan’da Türkiye ve Türk AlgısıDr. Salih AKYÜREK

Rapor 44: Kazakistan’da Türkiye ve Türk AlgısıDr. Salih AKYÜREK

Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye’de Kürt MeselesiDoç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA

Rapor 46: Afganistan’ da Sivil ÖlümleriDr. Salih AKYÜREK, Nursema KIBRIS, Dilara ÜNAL


26

Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye’ye Olası EtkileriBilge Adamlar Kurulu RaporuDoç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER

Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye’de İşkenceErkam MALBELEĞİ

Rapor 49: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı Dr. M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK

Rapor 50: Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal BakışDr. Salih AKYÜREK, Prof. Dr. Cengiz YILMAZ

Rapor 51: Terörle Mücadelede Toplumsal AlgılarDr. Salih AKYÜREK Mehmet Ali YILMAZ

Rapor 52: Bütün Boyutlarıyla Suriye Krizi ve TürkiyeBilge Adamlar Kurulu RaporuDoç. Dr. Atilla SANDIKLI, Ali SEMİN

Rapor 53: İnsansız Hava Araçları: Muharebe Alanında ve Terörle Mücadelede Devrimsel DönüşümDr. Salih Akyürek, Mehmet Ali Yılmaz & Mustafa Taşkıran

Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma AçılımıBilge Adamlar Kurulu Raporu

İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç RaporuBİLGESAM

İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç RaporuBİLGESAM


27

Dergiler

Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 7, Güz 2012

Söyleşiler

Bilge Söyleşi-1: Türkiye-Azerbaycan İlişkileriDoç. Dr. Atilla SANDIKLI ile SöyleşiElif KUTSAL

Bilge Söyleşi-2: Nabucco ProjesiArzu Yorkan ile SöyleşiElif KUTSAL-Eren OKUR

Bilge Söyleşi-3: Nükleer İranE. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile SöyleşiElif KUTSAL

Bilge Söyleşi-4: Avrupa BirliğiDr. Can BAYDAROL ile SöyleşiEren OKUR

Bilge Söyleşi-5: Anayasa DeğişikliğiDoç. Dr. Atilla SANDIKLI ile SöyleşiMerve Nur SÜRMELİ

Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileriE. Büyükelçi Özdem SANBERK ile SöyleşiMerve Nur SÜRMELİ


28

Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İranDoç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile SöyleşiSina KISACIK

Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve TürkiyeDoç. Dr. Atilla SANDIKLI ile SöyleşiEren OKUR

Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri’nin Bugünü ve YarınıE. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile SöyleşiEmine AKÇADAĞ

Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni AnayasaKasım ESEN ile SöyleşiÖzdemir AKBAL

Bilge Söyleşi-11: Türk Hava Kuvvetleri’nin Bugünü ve YarınıE. Hv. Korgeneral Şadi ERGÜVENÇ ile SöyleşiEmine AKÇADAĞ

Bilge Söyleşi-12: Arap Baharı Süreci, Mısır Seçimleri, Türkiye-Suriye KriziDoç. Dr. Atilla SANDIKLI ile SöyleşiAli SEMİN

Bilge Söyleşi-13: Esed Sonrası SuriyeHalit Hoca ile SöyleşiAli SEMİN & Tuğçe ERSOY ÖZTÜRK

bİlge adamlar stratejİk araŞtirmalar...konuşmasından sonra toplantı prof. pan guang’ın...

Documents