1

เอกสารเผยแพรท ๔/๒๕๕๔ สวนวจยตนนำ�า ส ำานกอนรกษและจดการตนนำ�ากนยายน ๒๕๕๔ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

มโนคตเชงวเคราะห เพอลดปญหาและความขดแยงในการใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาต1

โดยดร.พงษศกด วทวสชตกล พณทพย ธตโรจนะวฒน และสำาเรง ปานอทย 2

คำานำาการบกรกพ�นทปาไมเพอทำารสอรททวงนำ�าเขยว จงหวดนครราชสมา และการ

อพยพชนชาวกะเหรยงออกจากอทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ก ำาลงถกยกข�นเปนปญหาใหกบสงคม เพอการตดสนใจเลอกการใชประโยชนทดนปาไมเพอเศรษฐกจ หรอ การรกษาพ�นทปาไมไวบรรเทาความรนแรงของภยธรรมชาต อาท การเกดนำ�าบาไหลหลากและอทกภย การเกดดนเลอนไหล และความแหงแลงในชวงเวลาเดยวกน ซงเปนผลมาจากการเปลยนแปลงสภาวะอากาศโลก

ดงน�นเพอใหการตดสนใจครอบคลมในประเดนตาง ๆ เอกสารเผยแพรฉบบน �จงถกจดทำาข�นเพอ (๑)วเคราะหและประยกตใชองคความรเกยวกบระบบนเวศปาตนนำ�า ในการลดปญหาความขดแยง และ (๒)นำาเสนอแบบจำาลองตาง ๆ ทใชเปนเครองมอในการจดการทดนปาไมเพอลดความขดแยง

ระบบนเวศตนนำ.าตนนำ.า หรอ Head watershed หมายถงสวนหนงของพ�นทลมนำ�าทมความ

ลาดชน และ/หรอ อยบนพ�นทสง สวนคำาวา ลมนำ�า หรอ watershed หมายถง พ�นททอยเหนอจด ๆ หนงบนลำาธาร ททำาหนาทรองรบนำ�าฝน และนำานำ�าในสวนเกนจากนำ�า ๓ สวน คอ (๑)การดดยดไวของดน (๒)การนำาข�นไปใชในการคายนำ�าของตนไม และ (๓)การรวซมผานช�นหนทอยใตช �นดนออกนอกลมนำ�าไป โดยจะนำานำ�าในสวนทเกนจากนำ�าท�งสามสวนน�ลำาเลยงใหกบลำาธารท�งทางผวดนและใตดน แลวจงระบายใหกบพ�นททายนำ�าโดยไหลผานจดทกำาหนดใหน�น

2

พ�นทตนนำ�า หรอ ระบบนเวศตนนำ�า มองคประกอบใหญ ๆ อย ๓ สวนดวยกน คอ (๑).โครงสราง (structure) ของระบบนเวศ คอ ปจจยตาง ๆ ทประกอบ

ตวกนข�นเปนรปรางหนาตาของพ�นทตนนำ�า เชน ดน นำ�า ตนไมหรอปาไม สตวปา และอากาศ เปนตน

(๒).การทำางานตามหนาท (function) ของระบบนเวศ คอ กระบวนการ (process) ตาง ๆ ทเกดข�นจากปฏกรยาโตตอบซงกนและกน ระหวางปจจยแตละตวทเปนองคประกอบของโครงสรางระบบนเวศ ไดแก กระบวนการสรางดน กระบวนการหมนเวยนของนำ�าและธาตอาหาร และกระบวนการหมนเวยนของพลงงาน ท �งสามกระบวนการจะมการเชอมโยงกนอยางใกลชด ซงท �งหมดน�กอใหเกดเปน

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 เอกสารประกอบการบรรยายวชา ๐๑๕๕๖๕๑๔ (ความขดแยงและปญหาการใชทดน) ณ ศนยการศกษาKU-SLUSE ช�น ๓ อาคารวทยพฒนา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วนท ๒

ตลาคม ๒๕๕๔2 สวนวจยตนนำ�า สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า กรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช

(๓).การใหบรการ (services) ของระบบนเวศทเปนประโยชนตอมนษย ประกอบไปดวย การใหผลผลตทเปนเน�อไม ของปา และอาหารจากสตวปา การควบคมการดดซบนำ�าฝนของดนและการระบายนำ�าจากช�นดนลงสลำาธาร การควบคมการกดชะพงทลายของดน การบรรเทาความรนแรงของอากาศ การเปนแหลงเรยนรทางธรรมชาต และการเปนสถานทพกผอนหยอนใจ ดงรายละเอยดทแสดงในรปท ๑.

สำาหรบการเชอมโยงกนระหวาง โครงสรางกบการใหบรการดวยการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�า ในสวนของการหมนเวยนของนำ�า (water cycle) น�น การตกของฝนจะเปนปจจยในการนำานำ�าเขาสระบบนเวศตนนำ�า โดยมปาไมทำาหนาทแบง

3

นำ�าฝนทตกลงมาแตละคร �งออกเปนนำ�าผวดนและนำ�าใตผวดน ลกษณะภมประเทศจะทำาหนาทควบคมการไหลของนำ�าผวดน ในขณะเดยวกนชนดดนและความลกของช �นดนจะทำาหนาทควบคมการเคลอนตวของนำ�าใตผวดน ท �งน�นำ�าไหลผวดนและนำ�าไหลใตผวดนจะมารวมตวกนเปนนำ�าทาทไหลในลำาธารตอไป

รปท ๑. โครงสราง กบการทำางานในการใหบรการของระบบนเวศตนนำ�า

ในสวนของการเชอมโยงกนดวยการขบวนการหมนเวยนของพลงงาน (energy cycle) น�น แสงแดดจะเปนปจจยทนำารงสดวงอาทตยเขาสระบบนเวศตนนำ�า โดยทปาไมจะทำาหนาทปรบเปลยนพลงงานรงสดวงอาทตยใหเปนใหเปนพลงงานทใชในการระเหยนำ�า แทนการการเพมความรอนใหกบดนและอากาศเหนอผวดน ตลอดจนการปรบใหเปนอาหารและสะสมตวในตนไมทแสดงออกมาในรปของช�นสวนตาง ๆ ของตนไมทเจรญเตบโตเพมข�นเปนลำาดบ กอนทถกถายทอดใหกบสตวปาและมนษยจากการนำาไปเปนอาหารและการใชประโยชนในรปแบบตาง ๆ ในขณะเดยวกนพลงงานดงกลาวจะถกปลดปลอยในลกษณะทคอยเปนคอยไปกลบคนสบรรยากาศในรปแบบตาง ๆ อาท การหายใจ การยอยสลายของซากพชซากสตว ฯลฯ เปนตน

สำาหรบการเชอมโยงกนดวยกระบวนการสรางดน (soil formation) น�น จะเกดข�นพรอม ๆ กบการพฒนาตวของสงคมพช และการปรบตว (การลดปรมาณในพ�นททเปนแหลงนำ�า และการสะสมตวในพ�นททเปนลานหน) ของนำ�าในพ�นทน �น ซงจะถกควบคมโดยปจจยทเปนองคประกอบของโครงสรางของระบบนเวศตนนำ�า นนคอ (๑)ลกษณะอากาศ (๒)สภาพภมประเทศ (๓)ชนดดน (๔)ปจจยมนษยรวมท�งปจจยไฟ และ

นำ.าฝน รงสดวงอาทตย ภมประเทศ ชนดดน พชคลมดน สตวปา

ปจจยภายนอก ปจจยภายใน

โครงสรางระบบนเวศ

การทำางานตามหนาทในการใหบรการ

เน. อไม/ ของปา อาหารจากสตวปา ความคมนำ.าทา บรรเทาอากาศ/CO2 แหลงเรยนร พกผอนหยอนใจ

กายภาพ- ตรวจวดได ความรสกนกคด

4

(๕)ระยะเวลาในการพฒนาตว นอกจากน�ปจจยตาง ๆ ดงกลาวยงเปนตวกำาหนดชนดของปาไมบนพ�นทตนนำ�าลำาธารอกดวย ดงรายะเอยดในรปท ๒

ดนลก

ปาดบเขา

ปรมาณนำ�าฝน

ฝนตกมาก ฝนตกนอย

พ� นทสง พ� นทตำา ดนลก ดนต� น

ดนต� น ดนเหนยว ดนทราย ไมมไฟปา มไฟปา

ปาสนเขา ปาดบช� น ปาดบแลง ปาเบญจพรรณแลง

ปาเบญจพรรณช� น ปาเตงรง

รปท ๒. ปจจยททำาใหเกดปาบกและปาตนนำ�าชนดตาง ๆ ในประเทศไทย

ปาตนนำ.าเกบกกนำ.าและใหนำ.าเทาไรการดดซบและเกบกกนำ�าฝนทตกลงมาเปนจำานวนมากและรวดเรวเอาไวในดน กบ

การคอย ๆ ระบายนำ�าในดนทเกบไวใหกบลำาธารอยางคอยเปนคอยไป เปนบรการอนหนงทพ�นทตนนำ�าจะใหประโยชนกบมนษย ในสวนของการดดซบและเกบกกนำ�าฝน จากผลของการวเคราะหตวอยางดนของปาชนดตาง ๆ ทดำาเนนการเกบตวอยางจากทองทตาง ๆ ทวประเทศมาประมวลเขาด วยกน ปรากฏวา ป าด บเขา ป าด บช �น ป าด บแลง ป าเบญจพรรณ และปาเตงรงของประเทศไทยมคาเฉลยความลกของช �นดนเทากบ ๘๒ เซนตเมตร มคาเฉลยเปอรเซนตความพรนของดน หรอชองวางภายในดนเทากบ ๔๙.๖๑ เปอรเซนต และมคาเฉลยความสามารถในการเกบกกน ำ�าไดสงสดเทากบ ๖๘๗.๘๔ ลบ.ม./ไร ดงรายละเอยดในตารางท ๑.

ตารางท ๑. คาเฉลยความลกของช �นดน ความพรนของของดน และความสามารถในการเกบกกนำ�าสงสดของดนปาตนนำ�าชนดตาง ๆ

ชนดของปา ความลกช�นดน (ซม.)

ความพรนภายในดน (%)

การเกบกกนำ�า (ลบ.ม./ไร)

ปาดบเขา ๑๕๐ ๔๗.๘๒ ๑,๕๑๖.๐๘

5

ปาดบช�น ๑๐๐ ๔๕.๔๙ ๗๖๕.๑๒ปาดบแลง ๗๐ ๖๓.๑๗ ๕๐๙.๔๙ปาเบญจพรรณ ๖๐ ๔๓.๕๓ ๔๑๗.๘๙ปาเตงรง ๓๐ ๔๘.๐๕ ๒๓๐.๖๔

เฉลย ๘๒ ๔๙ฦ๖๑ ๖๘๗.๘๔

ในสวนของการใหนำ�าทาไหลในลำาธารของปาตนนำ�าชนดตาง ๆ น �น เปนผลมาจากการเกบวดขอมลปรมาณนำ�าฝนและปรมาณนำ�าทาอยางตอเนองของพ�นทตนนำ�าปาธรรมชาตทประกอบไปดวย ปาดบเขา ปาดบช�น ปาดบแลง ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง ในท องท ต าง ๆ ของจงหวดเชยงใหม น าน สกลนคร นครราชสมา ระยอง นครศรธรรมราช และสงขลา ผลการศกษาพบวา ปาตนนำ�าจะใหนำ�าทาไหลในลำาธารเฉลย ๔๖๔.๑ มม./ป หรอรอยละ ๒๒.๙๑ ของฝนทตกลงมาตลอดท�งป ๑,๘๙๖.๙ มม. /ป

สำาหรบลกษณะการไหลของนำ�าทาในชวงระยะเวลาตาง ๆ กนของรอบปน �น โดยทวไปปาตนนำ�าจะใหนำ�าทาไหลในลำาธารตลอดท�งป ท�งน�จะสงเกตไดวาถาปาตนนำ�าใดทมความสมบรณสง อาท ปาดบเขา และปาดบช�น นำ�าฝนทตกลงมาเปนจำานวนมากในชวงฤดฝนจะถกเกบกกเอาไวในช�นดนเปนสวนใหญ แลวจงคอย ๆ ปลดปลอยใหกบลำาธารในชวงฤดแลง ดงแสดงในรปท ๓ อยางไรกตามพ�นทตนนำ�าแตละแหงจะม ชนด ปรมาณ สดสวน และการกระจายของปจจยตาง ๆ ทเปนองคประกอบของโครงสรางระบบนเวศตนนำ�าทแตกตางกนไป ซงจะสงผลทำาใหปรมาณและลกษณะการไหลของนำ�าทาในลำาธารทพ�นทตนนำ�าระบายใหกบพ�นททายนำ�าแตกตางกนไปดวย

นำ�า ฝน นำ�า ทาเม.ย. 131.6 17.4พ.ค. 198.1 26.8ม.ย. 183.3 21.6ก.ค. 239.2 30.2ส.ค. 278.0 53.2ก.ย. 299.3 60.1ต.ค. 191.6 73.1พ.ย. 142.6 59.1ธ.ค. 91.0 53.3ม.ค. 40.4 31.0ก.พ. 39.8 19.3ม.ค. 61.9 19.0

รวม 1896.9 464.1%นำ�า ทา 22.91

เดอนปาตนนำ�า

0

50

100

150

200

250

300

350

ьѸѼѥѐььѸѼѥъҕѥ

6

รปท ๓. ปรมาณและการกระจายในรอบปของคาเฉลยรายเดอนนำ�าฝนและนำ�าทาของตนนำ�าปาธรรมชาต

ปาตนนำ.าชวยลดภาวะโลกรอนไดเทาไรนอกจากน�ปาตนนำ�ายงคงเปนแหลงเกบกกและดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ซง

เปนกาซเรอนกระจกชนดหนงอกดวย จากการศกษาพบวา ปาตนนำ�าของประเทศไทยสวนใหญสามารถเกบกกกาซคารบอนไดออกไซดไดเฉลย ๖๒.๔๐ ตน/ไร ในแตละปปาเหลาน�จะดดซบกาซคารบอนไดออกไซดเขามาเกบไวภายในตนไดถง ๖.๓๓ ตน/ไร ดวยกน ดงแสดงในตารางท ๒

ตารางท ๒ ปรมาณธาตคารบอนทอยภายใน มวลชวภาพ (Bio) ผลผลตมวลชวภาพ (BP) ผลผลตซากพช

(LP) และผลผลตปฐมภมสทธ (NPP) และการเกบกก กบการดดซบ CO2

ของปาชนดตาง ๆ ใน ประเทศไทย

ชนดปา ปรมาณธาตคารบอน (ตน/ไร) ปรมาณ CO2 (ตน/ไร)Bio BP LP NPP เกบกก ดดซบ

ปาดบช�น ๒๖.๔๘ ๑.๖๕ ๐.๖๒ ๒.๒๗ ๙๗.๑๘ ๘.๓๓ปาดบแลง ๑๗.๗๙ ๑.๓๔ ๐.๖๔ ๑.๙๘ ๖๕.๒๙ ๗.๒๗ป าเบญจพรรณ

๑๓.๖๖ ๑.๐๒ ๐.๓๗ ๑.๓๙ ๕๐.๑๓ ๕.๑๐

ปาเตงรง ๑๐.๐๘ ๐.๙๐ ๐.๓๖ ๑.๒๖ ๓๖.๙๙ ๔.๖๒คาเฉลย ๖๒.๔๐ ๖.๓๓

สถานการณของปาตนนำ.าในปจจบนรฐบาลไทย โดยคณะรฐมนตรกำาหนดใหประเทศไทยมพ�นทตนนำ�า ซงสวนใหญเปน

พ�นทสง มความลาดชน และเปนพ�นททสมควรเกบรกษาไวเปนปาอนรกษ เปนจำานวนท�งส�นรอยละ ๒๔.๑๘ ของพ�นทท �งประเทศ ภาคเหนอมพ�นทตนนำ�ามากทสด รอยละ ๔๖.๓๐ รองลงมาเปน ภาคใต ภาคกลาง-ภาคตะวนตก ภาคตะวนออก และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มพ�นทรอยละ ๒๗.๕๔, ๒๕.๙๔, ๑๑.๔๐ และ ๙.๗๐ ตามลำาดบ

7

ผลของการประเมนพ�นทปาไมในปจจบน จากขอมลพ�นทปาไมในอดตดวยวธการทางสถต พบวา ในป พ.ศ.๒๕๕๔ ประเทศไทยมพ�นทปาไมเหลออยเพยงรอยละ ๒๓ .๐๑ ของพ�นทท �งประเทศ ซงนอยกวาพ�นทตนนำ�าท�งหมดทกำาหนดไว โดยมพ�นทปาไมเหลออยในภาคเหนอ ภาคกลาง-ภาคตะวนตก ภาคตะวนออก ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ ๔๒.๒๕, ๒๓.๕๕, ๒๐.๓๙, ๑๖.๖๐ และ ๑๒.๒๗ ตามลำาดบ

เมอปาตนนำ.าถกทำาลายโครงสรางของระบบนเวศตนนำ.าการเปลยนแปลงปาไมไปเปนพ�นททำาการเกษตรบรเวณตนนำ�าลำาธาร เปนการ

เปลยนแปลงโครงสราง (structure) ของระบบนเวศตนนำ�า เชน ลกษณะทางอทกวทยาของดน หรอ soil hydrology เปนตน จากการเปรยบเทยบขอมล เปอรเซนตความพรนของดนระหวางพ�นทปาไมชนดตาง ๆ กบพ�นททำาการเกษตร และ/หรอ ไรรางทปรากฏอยขางเคยง พบวา คาเฉลยของความพรนของดนจะลดลงถง ๕๗.๒๗-๕๓.๔๕ = ๓.๘๒ % ดวยกน ดงแสดงในตารางท ๓

. ตารางท ๓ เปอรเซนตความพรน (porosity) ของดนในปาธรรมชาต และพ�นทปาทถกบกรกทำาลายในทองทตาง ๆ

ของประเทศไทยชนดปา พ�นทศกษา เปอรเซนตความ

พรนเอกสารอางอง

พ�นทปา ไรรางปาดบเขา เชยงใหม ๖๘.๑๗ ๖๕.๔๑ พณทพย และคณะ(๒๕๔๑)ป าเบญจพรรณ

ชยภม ๕๑.๑๕ ๔๙.๔๓ พณทพย และคณะ(๒๕๓๑)

ปาดบแลง เพชรบรณ ๖๕.๑๗ ๕๙.๓๓ บญมา และคณะ (๒๕๔๑)ป าเบญจพรรณ

กาญจนบร ๖๐.๓๘ ๕๘.๔๙ ป ร ะ เ ด ม ช ย แ ล ะ ส ม า น (๒๕๒๘)

ปาดบแลง ระยอง ๔๓.๔๐ ๓๖.๖๐ พงษศกด และสมาน (๒๕๒๙)ปาดบช�น นครศรธรร

มราช๕๕.๓๔ ๕๑.๔๑ Deesaeng et al.

(2003)

8

การทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ.าเมอโครงสรางของระบบนเวศตนนำ�าเปลยนแปลงไป การทำางานตามหนาท

(function) ของระบบนเวศตนนำ�าจะมการเปลยนแปลงตามไปดวย โดยเฉพาะอยางยงการดดซบนำ�า เกบกกนำ�า และระบายนำ�าของพ�นท ถงแมวาคาเฉลยความพรนของดนจะลดลงเพยง ๓.๘๒% แตในสภาพของความเปนจรงในพ�นท การเกบกกนำ�าของดนเมอปาไมถกทำาลายจะลดตำาลงกวาน�มาก ท�งน�เปนเพราะ (๑)ช�นดนทใชในการเกบกกนำ�าบางลงอนเนองมาจากกระบวนการกดชะพงทลายของดน (soil erosion) และ (๒)ปรมาณนำ�าทซมผานผวดนลงมาเกบไวในช �นดนมนอยลง โดยเปนผลมาจากความแนนทบของผวดนทเกดจากแรงตกกระทบของเมดฝน ดงผลของการศกษาของ พงษศกด วทวสชตกล (๒๕๓๑) ทพบวาการทำาลายปาไม และใชประโยชนทดนทำาการเกษตรชนดตาง ๆ บรเวณพ�นทจงหวดระยอง ทำาใหความสามารถในการดดซบนำ�าฝนของผวดน และการระบายนำ�าของดนผว (ช�นดนลก ๑ เมตร) ลดลงโดยเฉลย ๔๘.๓๖ และ ๔๐.๘๑ % ตามลำาดบ

การใหบรการของระบบนเวศตนนำ.าเมอการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�าเกดการเปลยนแปลง การให

บรการ (services) ของระบบนเวศตนนำ�าจะมการเปลยนแปลงตามไปดวย ขอมลเชงประจกษตวแรกทปรากฏใหเหนคอ นำ�าไหลบาหนาผวดนและกระบวนการกดชะพงทลายของดน จากความสามารถในการดดซบนำ�าฝนทลดลง (ประมาณ ๔๘.๓๖ %) อนเนองมาจากแรงตกกระทบของเมดฝน นำ�าฝนทตกตามลงมาในภายหลงจงกลายเปนนำ�าทไหลบาหนาผวดนเปนสวนใหญ จากการศกษากบปาตนนำ�าสามชนดคอ ปาดบเขา ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง ทดอยเชยงดาว จงหวดเชยงใหม พบวา การทำาลายปาตนนำ�าทำาใหปรมาณนำ�าไหลบาหนาผวดนเพมมากข�นโดยเฉลย .๖.๖๔ เทาของปาธรรมชาต การเพมข�นของนำ�าไหลบาหนาดนน�ทำาใหเกดกระบวนการกดชะพงทลายดน (soil erosion0 ททำาใหมการสญเสยหนาผวดนเพมมากข�นโดยเฉลย ๑๐.๐๒ เทาของปาธรรมชาต ดงรายละเอยดในตารางท ๔.

ตารางท ๔. ปรมาณนำ�าไหลบาหนาดน และปรมาณดนตะกอนทเกดข�นจากกระบวนการกดชะพงทลายของดน ของปาธรรมชาต

และไรเลอนลอย บรเวณดอยเชยงดาว จงหวดเชยงใหม (พ.ศ.๒๕๔๗-๒๕๕๑)ชนดปา ปรมาณนำ�าไหลบาหนาดน (มม./ป) ปรมาณดนตะกอน (กก./ไร/ป)

9

ปาไม ไรเลอนลอย ปาไม ไรเลอนลอยปาดบเขา ๔๒.๒ ๒๕๒.๖ ๑๑.๗ ๑๐๕.๙ปาเบญจพรรณ ๒๘.๒ ๓๐๔.๒ ๑๓.๘ ๑๐๔.๙ปาเตงรง ๔๒.๑ ๑๓๒.๘ ๓.๘ ๕๐.๙

การกดชะพงทลายของดน จะทำาใหช �นดนต�นซงจะเปนตวลดความสามารถในการเกบกกนำ�าฝนของดน ท �งการลดลงของความสามารถในการดดซบ และการเกบกกนำ�าฝนของดน จะสงผลกระทบตอเนองไปถงปรมาณและลกษณะการไหลของนำ�าทาในลำาธารทเกดข�นจากการตกของฝนแตละคร�งอกดวย

จากการนำาขอมลลกษณะทางอทกวทยาของดนปาไม และพ�นททำาการเกษตรมาใชรวมกบแบบจำาลองเหตการณการเกดนำ�าทาไหลในลำาธาร (runoff simulation model) ทพฒนาข�นมาโดยสวนวจยตนนำ�า ผลของการศกษาพบวา การเปลยนแปลงสภาพปาตนนำ�าทจงหวดระยองใหเปนสวนยางพารา นำ�าทาในลำาธารจะมปรมาณเพมมากข�นจาก ๑๖.๑๗ เปน ๒๒.๔๔ % ของฝนทตกลงมาท�งหมด ในขณะเดยวกนนำ�าทาจะไหลรนแรงเพมมากข�นดวย โดยเปนผลมาจากปรมาณนำ�าทไหลบาหนาผวดน นำ�าไหลใตผวดน และนำ�าใตดน ซงเปนองคประกอบของนำ�าทา มการเปลยนแปลงไป ดงแสดงในตารางท ๕ ในทำานองเดยวกนเมอนำ�าฝนซมลงมาในดนไดนอยลง กจะไมมนำ�าในดนคอยหลอเล�ยงลำาธารในฤดแลง จงกอใหเกดเปนปญหาการขาดแคลนนำ�าใชในชวงฤดแลงอยเปนประจำาทกปเสมอมา

ตารางท ๕ องคประกอบของนำ�าทา หรอนำ�าไหลในลำาธารจากปาดบแลงธรรมชาต และสวนยางพาราทระยอง

องคประกอบของนำ�าทาหรอนำ�าไหลในลำาธาร

เปอรเซนตของนำ�าทาท�งหมดปาธรรมชาต สวนยางพารา

นำ�าไหลบาหนาผวดน ๐ ๕๔.๐๗นำ�าไหลใตผวดน ๔๐.๘๑ ๒๐.๔๑นำ�าใตดน ๕๙.๑๙ ๒๕.๕๒เปอรเซนตนำ�าทาจากนำ�าฝนท�งหมด ๑๖.๑๗ ๒๒.๔๔แหลงทมา : พฒนาจาก พงษศกด วทวสชตกล และ วารนทร จระสขทวกล (๒๕๔๒)

10

การปลดปลอยกาซเรอนกระจกจากการนำาผลทเกดข�นจากการจำาลองเหตการณ (simulation) การลดลงของ

พ�นทปาตนนำ�า มาประเมนคาปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทถกปลดปลอยออกมาจากพ�นท ป าไม ปรากฏวาในป พ .ศ.๒๕๕๕ การท ำาลายปาไมในประเทศไทยท ำาใหก าซคารบอนไดออกไซดถกปลดปลอยออกมาท �งส�น ๕.๔๖ ลานตน แบงออกเปนกาซทถกปลดปลอยออกมาจากปาดบช�น ปาดบแลง ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง เทากบ ๒.๐๖, ๑.๓๙, ๑.๗๐ และ ๐.๓๑ ลานตนตามลำาดบ ในขณะเดยวกนจะมกาซคารบอนไดออกไซดทไมมโอกาสถกดดซบกลบเขาไปในตนไม เพอสรางการเจรญเตบโตใหกบตนไมในปา เปนจำานวนท�งส�น ๒.๘๙ ลานตน โดยแบงออกเปน ปาดบช�น ปาดบแลง ปาเบญจพรรณ และปาเตงรง เทากบ ๐.๙๔, ๐.๘๒, ๐.๙๒ และ ๐.๒๑ ลานตนตามลำาดบ (พงษศกด วทวสชตกล, ๒๕๕๑)

ผลกระทบของสภาวะโลกรอนตอพ.นทตนนำ.ากาซคารบอนไดออกไซดทถกปลดปลอยออกมาจากการทำาลายปาไมน� จะเปนตว

สกดก�นไมใหรงสคลนยาวทเกดข�นภายหลงจากทพ�นโลกไดรบรงสคลนส �นจากดวงอาทตย ใหแผกระจายจากช �นบรรยากาศทหอหมโลก ออกสอวกาศได กอใหเกดการสะสมตวของรงสคลนยาวภายในช �นบรรยากาศ และแปรสภาพไปเปนพลงงานความรอนททำาใหอณหภมอากาศสงข�น โดยเฉพาะอยางยงบรเวณพ�นทชมชน หรอ พ�นทโรงงานอตสาหกรรม หรอ นคมอตสาหกรรม

จากการเปรยบเทยบขอมลอากาศทจงหวดระยองกอน (ป พ.ศ. ๒๕๐๔-๒๕๓๓) และหลง (ป พ.ศ. ๒๕๒๔-๒๕๔๓) การพฒนาใหจงหวดระยองเปนพ�นทอตสาหกรรมหลก พบวาอากาศมอณหภมเฉลย (mean temperature) และอณหภมจดนำ�าคาง (dew point temperature) สงข�น ๐.๒ และ ๐.๓ องศาเซลเซยส ตามลำาดบ การเพมข�นของอณหภมอากาศท�งสองทำาใหระดบความสง (elevation) ของฐานเมฆ (cloud base) ลดตำาลงโดยเฉลยตลอดป ๑๔ เมตรโดยประมาณ

เมอนำากฎของ adiabatic lapse rate และกฎของ thermodynamic มาประมวลเขาดวยกนจะพบวา การลดระดบลงของฐานเมฆ ทำาใหอณหภมของกอนอากาศทหอหมเมฆสงเพมข�น กอนอากาศจะขยายตวและรองรบไอนำ�าไดมากข�น แนวคดดงกลาวทำาใหเกดเปนขอสงเกตข�นมาวา การรองรบไอนำ�าของกอนอากาศทเพมมากข�นน� อาจ

11

ทำาใหฝนมโอกาสตกนอยลง โดยเฉพาะอยางยงในบรเวณทอากาศรอนและแหงแลง และ/หรอ อาจทำาใหฝนตกงายข�นและมปรมาณมากข�นในบรเวณทอากาศมความเยนและชมช�น

จากการเปรยบเทยบขอมล 10 years moving mean of annual rainfall ในชวงป พ.ศ.๒๕๓๘-๒๕๕๒ ของสถานวจยตนนำ�าชายฝ งทะเลตะวนออก อำาเภอเมอง จงหวดระยอง (ซงเปนพ�นททคอนขางช�น เพราะอยใกลชดตดทะเลอาวไทย ทเปนแหลงนำ�าขนาดใหญ และมคาเฉลยปรมาณนำ�าฝนรายปเทากบ ๑ ,๖๓๘.๙ มม.) ระหวางพ�นทโลงกบพ�นทปาไม ผลปรากฏวาพ�นทท �งสองมแนวโนมของปรมาณนำ�าฝนลดลง โดยปรากฏผลอยางชดเจนในบรเวณพ�นทโลง (r2 = ๐.๙๐๗๕) มากกวาพ�นทปาไม (r2 = ๐.๓๐๔๖) ดงแสดงในรปท ๔.

นำ�า ฝนรายป (มม.) พ� นท โ ลง y = -43.977x + 1653.1R2 = 0.9075

1350

1400

1450

1500

1550

1600

1650

0 2 4 6 8

นำ�า ฝนLinear (นำ�า ฝน)

นำ�า ฝนรายป (มม.) ปาไ ม y = -11.009x + 1688.2R2 = 0.3046

1600

1625

1650

1675

1700

1725

0 2 4 6 8

นำ�า ฝนLinear (นำ�า ฝน)

รปท ๔. 10 years moving mean ของปรมาณนำ�าฝนรายปของพ�นทโลงกบพ�นทปาไม ทจงหวดระยอง

อยางไรกตาม ภายหลงการเปรยบเทยบขอมล 10 years moving mean ของเปอรเซนตของนำ�าฝนรายปทตกในชวงฤดฝน (เดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม) กลบพบวามแนวโนมเพมมากข�น โดยปรากฏอยางเดนชดในพ�นทปาไม (r2 = ๐.๗๑๘๙) มากกวาพ�นทโลงแจง (r2 = ๐.๕๕๗๖) ดงแสดงในรปท ๕. แสดงวาฝนไปกระจกตวตกในฤดฝนมากข�น

เปอรเซนตนำ�า ฝนใ นฤดฝนพ� นท โ ลง y = 0.6943x + 77.787R2 = 0.5576

76

78

80

82

84

0 2 4 6 8

นำ�า ฝนฤดฝนLinear (นำ�า ฝนฤดฝน)

เปอรเซนตนำ�า ฝนใ นฤดฝนปาไ ม

y = 0.9171x + 77.64R2 = 0.7189

78

80

82

84

86

0 2 4 6 8

นำ�า ฝนฤดฝนLinear (นำ�า ฝนฤดฝน)

การเตอนภย

การสรางจตสำานกสง

เสรมการมสวนรวมในการ

บรหาร และลดขอขดแยง

บรหารจดการทรพยากร

ธรรมชาตในพ�นทตนนำ�าอยางยงยน

สรางระบบเตอนภยนำ�าปาไหล

หลาก

ศกษาประโยชนในการใหผลผลตและบรการของ

ปาตนนำ�า

ศกษาผลกระทบจากการใช

ประโยชนพ�นทปาไม

คนหารปแบบการใชประโยชนทดน

ณ จดตาง ๆ ของพ�นทตนนำ�า

เพอใหระบบนเวศเกดความยงยน

ยทธศาสตร กลยทธ

ความอยรอดของประชาชน

การดำาเนนงานสเปาหมาย

คณภาพชวตทดในอนาคต

เปาหมาย

(1)แบบจำาลองเพอการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก

พยากรณลกษณะอากาศ

(2.1)แบบจำาลองมลคาความหลากหลายทางชวภาพของระบบนเวศ

ตนนำ�า

(2.2)แบบจำาลองผลกระทบ

จากการใชประโยชนพ�นทปาไม

(3)แบบจำาลองความยงยนของระบบนเวศ

ตนนำ�า

แผนงานวจย

12

รปท ๕. 10 years moving mean ของเปอรเซนตนำ�าฝนรายปทตกในฤดฝนของพ�นทโลงกบพ�นทปาไม ทระยอง

แนวทางในการจดการพ.นทตนนำ.าปญหาตาง ๆ เหลาน� นบวนจะเกดข�นบอยคร �งและทวความรนแรงมากข�นเปน

ลำาดบ สงผลทำาใหการดำาเนนงานของสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ควรปรบเปลยนไปเปน การดำาเนนงานเพอความอยรอดของ“ประชาชนในปจจบน และทำาใหคณภาพชวตของประชาชนดข�นในอนาคต โดยมสวนวจย”ตนนำ�าทำาหนาท ช�แนะแนวทางในการดำาเนนงาน และช�วดผลสำาเรจของการทำางาน “ ”

เพอใหการปฏบตงานเกดข�นอยางเปนรปธรรม สวนวจยตนนำ�าจงไดนำาแนวคดและวถทางในการปฏบตมาสรางเปนแผนปฏบตการ ประกอบไปดวย ๓ ยทธศาสตร ๓ กลยทธ และ ๔ แผนการดำาเนนงาน ดงแสดงในรปท ๖

กลยทธแรก เปนการดำาเนนงานเพอความอยรอดปลอดภยของประชาชนในปจจบน ซงแผนการดำาเนนงานไดแก การสรางแบบจำาลอง เพอการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก (Flood Warning Model, FWM) ใหกบประชาชนนำาไปใชในการสรางระบบเตอนภยสำาหรบพ�นทของตน กลยทธทสอง เปนการเปลยนแปลงแนวคดของประชาชนททำามาหากนอยบนพ�นทตนนำ�า ใหเหนความสำาคญและมลคาของปาตนนำ�า และเหนผลกระทบทเกดข�นจากการทำาลายปาตนนำ�า โดยอาศยแบบจำาลองมลคาความหลากหลายทางชวภาพของระบบนเวศตนนำ�า (Biodiversity Value Model, BVM) และแบบจำาลองผลกระทบจากการใชประโยชนพ�นทปาตนนำ�า (Land Use Simulation Model, LUSM) เปนเครองมอ

13

รปท 6. ผงการดำาเนนงานเพอจดการตนนำ�าสำาหรบประเทศไทย

ผลผลต (output) ทเกดข�นจากกลยทธท�งสองน� คอ ประชาชนปลอดภยจากการเกด นำ�าปาไหลหลาก แผนดนถลม การขาดแคลนนำ�า และประชาชนตระหนกถงความสำาคญของปาตนนำ�า และผลกระทบทเกดข�นจากการเปลยนแปลงพ�นทปาไม ไปเปนพ�นททำาการเกษตรชนดตาง ๆ สวนผลลพธทตามมา (outcome) กคอ ความรวมมอของประชาชน ในการคนหารปแบบของการทำาการเกษตรทเหมาะสมกบการใชทดแทนพ�นทปาเสอมโทรมบรเวณตนนำ�า เชน ปากนได หรอ เกษตร ๔ ช �น เปนตน

สำาหรบปาก นได (multilayer cropping system หรอ home garden) น�น เปนการนำาเอาพชเศรษฐกจท �งทเปนไมยนตน และพชลมลกชนดตาง ๆ มาปลกคละกนไปมาจนกระทงมโครงสรางเหนอผวดนคลายคลงปาธรรมชาต ท �งน�เพอใหโครงสรางดงกลาวชวยรกษาและฟ� นฟสภาพแวดลอมของพ�นท โดยเฉพาะอยางยงระบบการดดซบและระบายนำ�าใหกบพ�นททายนำ�า ในขณะเดยวกนการปลกพชหลายชนดบนพ�นทเดยวกน จะกอใหเกดเปนผลผลตทางการเกษตรจำานวนหลาย ๆ ชนดตอเนองกนตลอดท�งป

กลยทธสดทาย หรอ กลยทธทสาม เปนการสรางคณภาพชวตของประชาชนบนพ�นทตนนำ�าใหดข�น ดวยการรวมกนกำาหนดการใชประโยชนทดนชนดตาง ๆ อาท ปาไมทสมบรณ ปาไมทเสอมโทรม พ�นทปลกพชไร พ�นทปลกพชสวน พ�นทปลกพชไรโดยมมาตรการอนรกษดนและนำ�า พ�นทปลกพชสวนโดยมมาตรการอนรกษดนและนำ�า และปากนได ลง ณ จดตาง ๆ ของพ�นทตนนำ�า ทกอใหเกดเปนรายไดทพอเพยงกบความเปนอยของประชาชนท�งหมดทอาศยอยบนพ�นทตนนำ�า ในขณะเดยวกนทำาใหพ�นทตนนำ�าโดยรวมท�งหมดเอ�ออำานวยผลผลตนำ�า (water yield) ซงประกอบไปดวย ปรมาณนำ�าทพอเพยง

14

นำ�าทามคณภาพด และมระยะเวลาในการไหลตลอดท �งป ใหกบประชาชนทอาศยอยในบรเวณพ�นททายนำ�า

ท�งน�ในการกำาหนดการใชประโยชนทดนดงกลาวน� จะเปนการดำาเนนงานในลกษณะของการทำางานเปนวนรอบ หรอ iterative ระหวางการรวมกนกำาหนดการใชประโยชนทดนของประชาชนบนพ�นทตนนำ�า และประชาชนทอาศยบรเวณทายนำ�า กบการแสดงผลของแบบจ ำาลองความยงยนของระบบนเวศตนน ำ�า (Sustainable Watershed Model, SWM)

ผลผลต (output) ทเกดข�นจากกลยทธน� คอรปแบบการใชประโยชนทดน ณ จดตาง ๆ ของพ�นทตนนำ�าทกอใหเกดผลผลตและรายไดทพอเพยงกบชมชนตนนำ�า และมผลทำาใหพ�นทตนนำ�าใหผลผลตนำ�าทพอเพยงกบชมชนทายนำ�า สวนผลลพธ (outcome) ท ตามมา นอกจากจะชวยลดความขดแยงระหวางชมชนตนนำ�ากบชมชนทายนำ�าแลว ยงกอใหเกดการเก�อกลซงกนและกนระหวางชมชนท�งสองอกดวย

เครองมอประกอบการดำาเนนงานสวนวจยตนนำ�า ไดพฒนาแบบจำาลอง ๔ แบบข�นมา เพอใหการดำาเนนงานจดการ

พ�นทตนนำ�าสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพ โดยอาศยความสมพนธระหวางโครงสราง (structure) กบ การทำางานตามหนาท (function) ในการใหบรการ (services) ท เปนประโยชนตอมนษยของระบบนเวศตนนำ�าเปนหลก ภายใตแนวคด (concept)ท วาการเปลยนแปลง ชนด ปรมาณ สดสวน และการกระจายขององคประกอบตาง ๆ ทประกอบตวกนข�นเปนโครงสรางของระบบนเวศตนนำ�า ยอมมผลทำาใหการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�าในการใหบรการมการเปลยนแปลงตามไปดวย (เกษม จนทรแกว, ๒๕๔๐)

โครงสรางของระบบนเวศ จะประกอบไปดวย (๑)ปจจยผนแปรภายนอกทควบคมไมได ไดแก ลกษณะอากาศ ประกอบดวย ปรมาณนำ�าฝน และพลงงานจากรงสดวงอาทตย (๒)ปจจยคงทภายใน ประกอบดวย ลกษณะภมประเทศ ซงเปนตวควบคมการไหลของนำ�าผวดน (surface runoff) และชนดของดน ทเปนตวควบคมการไหลของนำ�าใตผวดน (subsurface flow) และ (๓)ปจจยปรงแตง เปนตวกลางในการเชอมโยงปจจยภายนอกกบปจจยภายในเขาดวยกน นนคอ ชนดของพชคลมดน ซงจะทำาหนาทแบงนำ�าฝนทตกลงมาแตละคร�งออกเปนนำ�าผวดน และนำ�าใตผวดน

เมอการทำางานตามหนาทของระบบนเวศเปลยนแปลงไปตาม ชนด ปรมาณ สดสวน และการกระจายขององคประกอบตาง ๆ ทประกอบตวกนข�นเปนโครงสรางของ

15

ระบบนเวศ จงกำาหนดใหการทำางานตามหนาทเปนตวช�วดผลลพธ (output) ของแบบจำาลอง ในขณะเดยวกนจะกำาหนดให ชนด ปรมาณ และการกระจายขององคประกอบตาง ๆ เปนตวแปรทนำาเขา (input) แบบจำาลอง เพอประเมนคาตวช�วด สำาหรบรายละเอยดของแบบจำาลองท�ง 4 มดงตอไปน�

(๑) แบบจำาลองเพอการเตอนภยนำ.าปาไหลหลาก (FWM)แนวคดในการสรางแบบจำาลองเพอการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก จะอาศยความ

สมพนธระหวางการเกดนำ�าปาไหลหลาก (direct runoff) กบ ปจจยทกอใหเกดนำ�าปาไหลหลาก คอ ปรมาณนำ�าฝน (rainfall) กบ ความช�นทมอยกอนในดน การทำางานของแบบจำาลองเรมตนจาก การนำาเขาคาคะแนนภมประเทศ ชนดดน ประเภทของพชคลมดน และแองนำ�าทผวดนตามเกณฑทกำาหนดให นำาผลรวมของคาคะแนนทกปจจยมาปรบใหเปน คาคะแนนดชนความช�นทมอยกอนในดน นำาขอมลปรมาณนำ�าฝนรายวนเขามารวมประเมนคาคะแนนรายวนของความเสยงตอการเกดนำ�าปาไหลหลากและแผนดนถลม (antecedent precipitation index, API) และปรมาณนำ�าฝนทพ�นทตนนำ�าจะสามารถรองรบได ณ เวลาน�น ดงแสดงในรปท ๗.

slope CNtพ� นท ท มความสงจาก 10 31ระ ดบนำ�า ทะ เลนอยกวา 20 34 300 เมตร 30 38

ลกษ ณะ ภมประ เทศ

ดนต� น ดนลก3 38 59 814 11

ชนดดนCNs

SandSandy loamloamSand clay loam

สมบรณ ไ มสมบรณ3 55 88 1010 1313 *

การใ ชประ โ ยชนทดนCNv

ปาดบเขา, ปาดบช� นปาดบแลงปาเบญจพรรณปาเตงรงสวนปา

y = 6.0849x-0.6752

R2 = 0.9856

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

0 10 20 30 40 50 60 70

Series1

Power (Series1)

4. หาคา API รายวนดวยการเตมขอมลนำ.า ฝนรายวน ฝนตกไ ด

อกเทาไ รวนท นำ�า ฝน(มม.) API k วนเสยงภย (มม)

1 มกราคม 25.. 0.00 37.00 0.53 ปลอดภย 35.342 มกราคม 25.. 0.00 19.66 0.81 ปลอดภย 38.993 มกราคม 25.. 5.60 21.61 0.76 ปลอดภย 38.494 มกราคม 25.. 0.00 16.51 0.92 ปลอดภย 39.87

API

020406080

100

1/1 3/1 4/30 6/29 8/28 10/27 12/26

รปท ๗. สวนการนำาเขาขอมล และสวนแสดงผลของแบบจำาลองการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก (FWM)

16

(๒) แบบจำาลองมลคาปาตนนำ.า (BVM)เปนแบบจำาลองทถกพฒนาข�นมา เพอสรางความตระหนกใหกบประชาชนเหน

ความสำาคญของระบบนเวศตนนำ�า การทำางานของแบบจำาลองแบงออกเปน ๓ ข �นตอน คอ (๑)การประเมนคาคะแนนความหลากหลายทางชวภาพของระบบนเวศปาตนนำ�า ดวยการนำาเขาขอมลเปอรเซนตการปกคลมพ�นดนโดยเรอนยอด จ ำานวนช�นเรอนยอด เปอรเซนตพ�นทหนาตดลำาตนตอหนวยพ�นท และความลกของช �นดน (๒)การประเมนผลกระทบทเกดข�นจากการทำาลายระบบนเวศตนนำ�า อนไดแก ปรมาณดนสญหาย นำ�าสญหาย และปย (ธาตอาหาร) สญหาย ทเกดข�นจากกระบวนการกดชะพงทลายของดน (soil erosion) การเปลยนแปลงลกษณะการไหลของนำ�าทาในลำาธาร และอณหภมอากาศทสงข�น และ (๓)การประเมนผลกระทบเปนจำานวนเงน ดงแสดงในรปท ๘

(1)การนำา เขา ขอมลตวแปร %Slope คา CNขอมลความสมบรณของปา หนวยวด พ� นทราบตอนลาง(Flat land area) 0 5

เปอรเซนตการปกคลมพ� นดนโ ดยเรอนยอด 80 เปอรเซนต 1 6จำานวนช� นเรอนยอด 3 จำานวนช� น 3 10เปอรเซนตพ� นทหนาตดลำา ตนตอหนวยพ� นท 0.27 เปอรเซนต 5 16ความลกของช� นดน 1 เมตร 5 17คาคะแนน BDV 35.67 ไ มมหนวยวด 6 18

ขอมลสภาพแวดลอม หนวยวด 8 20ปรมาณนำ�า ฝนรายป 1600 มลลเมตร 10 24คาคะแนนลกษณะภมประ เทศ (ดตารางท 1) 30 ไ มมหนวยวด 10 25

20 2730 30

303540

(2)การประ เมนคาผลกระทบ และมลคาของปาตนนำ.าสำา หรบมลคาใ นรปของเน� อไ ม ถาเปนปาดงดบใ ห ใ สเลข 0 ถาเปนปาเบญจพรรณ และปาเตงรงใ ห ใ สเลข 1 ใ นชองราคา /หนวยใ นสวนของราคาตอหนวย ใ หระบราคาใ นทองถนททำา การศกษา แตถาไ มทราบใ ห ใ ส 0 แบบจำาลองจะใ ชราคากลางประเมนคาแทนกรณการสญเสยดน ถาปรมาณดนท สญหายนอยกวา 13 ตน หรอ 1 เทยวรถบรรทก ใ ห คดราคาเทากบราคา 1 เทยวรถบรรทกการศกษาใ นคร�งน� การสญเสยดนมคาเทากบ 1 เทยวรถบรรทก

ผลกระทบทเกดข. นจากการทำา ลายปา หนวยวด ราคา/หนวย หนวยวด มลคา หนวยวดการสญเสยผลผลตใ นรปเน� อไ มท ใ ชประ โ ยชน 1.13 ลบ.ม./ไ ร/ป 1 บาท /ลบ.ม. 47284.22 บาท /ไ ร/ปการสญเสยดนอนเนองมาจากการกดชะพงทลาย 83.26 กโ ลกรม/ไ ร/ป 1800 บาท /เทยว 1800.00 บาท /ไ ร/ปการสญเสยธาตไ นโ ตรเจน 28.41 กโ ลกรม/ไ ร/ป 0.035 บาท /กรม 994.18 บาท /ไ ร/ปการสญเสยธาตฟอสฟอรส 53.86 กรม/ไ ร/ป 0.093 บาท /กรม 5.01 บาท /ไ ร/ปการสญเสยธาตโ พแทสเซยม 0.03 กรม/ไ ร/ป 0.88 บาท /กรม 0.03 บาท /ไ ร/ปการสญเสยระบบควบคมการดดซ บ-ระบายนำ�า 360.28 ลบ.ม./ไ ร/ป 1800 บาท /เทยว 54042.16 บาท /ไ ร/ปอากาศท รอนข� น 0.90 องศาเซลเซ ยส 2.1 บาท /ช.ม. 18865.14 บาท /ไ ร/ปการดดซบกาซ คารบอนไ ดออกไ ซด 6.86 ตน CO2 /ไ ร/ป 793.5 บาท /ตน 5441.52 บาท /ไ ร/ป

รวม 128432.26 บาท /ไ ร/ป

(mountain area) ความสง 500-700 เมตรความสง > 700 เมตร

ลกษณะภมประเทศ

พ� นท ลกเนน (Rolling terrain)

พ� นทลาดเชงเขา (Hilly)

พ� นท ภเขาสงชน ความสง <500 เมตร

รปท ๘. สวนการนำาเขาขอมล และสวนแสดงผลของแบบจำาลองมลคาความหลากหลายทางชวภาพ

ของระบบนเวศปาตนนำ�า (BVM)

17

(๓) แบบจำาลองผลกระทบจากการใชประโยชนพ.นทปาไม (LUSM)แนวคดของแบบจำาลองผลกระทบจากการใชประโยชนพ�นทป าไม คอ การ

เปลยนแปลงพชคลมดนจากปาธรรมชาต เปนพ�นททำาการเกษตรชนดตาง ๆ เปนการเปลยนแปลงโครงสรางของระบบนเวศตนนำ�า ยอมทำาใหการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�าเปลยนแปลงตามไปดวย โดยเฉพาะอยางยงการสญเสย นำ�า ดน และธาตอาหารจากกระบวนการกดชะพงทลายของดน และการเปลยนลกษณะอากาศใกลผวดน (microclimate) จากการเปลยนแปลงสมดลพลงงาน

การทำางานของแบบจำาลองประกอบดวย (๑)การนำาเขาตำาแหนงพ�นท เพอการคนหาคาปรมาณนำ�าฝนรายป (๒)การนำาเขาขอมลลกษณะพ�นท ไดแก ความลาดชน และความยาวดานลาดเท (๓)การนำาเขาขอมลชนดของเน�อดน และ (๔)การนำาเขาขอมลความสมบรณของปาไม ทใชเปอรเซนตพ�นทหนาตดของลำาตนไมทกตนตอหนวยพ�นทเปนตวแปร แบบจำาลองจะทำาการประเมนคาของผลกระทบตาง ๆ ดงทไดกลาวมาแลวขางตน ตอจากน�นแบบจำาลองจะทำาการประเมนคาของผลกระทบดงกลาวออกมาเปนจำานวนเงน ดวยวธการทางดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

รปท ๙ . แบบจำาลองมลคาความเสยหายทางสงแวดลอมจากการทำาลายปาตนนำ�า

18

(4) แบบจำาลองความยงยนของระบบนเวศตนนำ.า (SWM)เปนแบบจำาลองทถกพฒนาข�นมา เพอใชเปนเคร องมอในการช�วดผลสำาเรจของ

การดำาเนนการจดการทรพยากรธรรมชาตบนพ�นทตนนำ�า ดวยกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานในสงกดสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า วาประสบผลสำาเรจหรอไม โดยใชการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�าในการใหบรการกบมนษย ๒ ตว เปนตวช�วด คอ (๑)ความสามารถในการดดซบและระบายนำ�าของพ�นท ทกำาหนดใหปรมาณนำ�านอย (ปรมาณนำ�าทาทไหลในลำาธารในชวงฤดแลง) ตอหนวยพ�นทเปนตวช�วด และ (๒)การควบคมกระบวนการกดชะพงทลายของดน ทกำาหนดใหผลผลตปรมาณตะกอนในลำานำ�าตอหนวยพ�นท เปนตวช�วด

การทำางานของแบบจำาลอง ประกอบดวย (๑)การประเมนคาคะแนนความหลากหลายทางชวภาพของระบบนเวศ ของปาตนน ำ�าทเหลออยจากขอมลเปอรเซนตการปกคลมพ�นดนโดยเรอนยอด จำานวนช�นเรอนยอด เปอรเซนตพ�นทหนาตดลำาตนตอหนวยพ�นท และความลกของช �นดน (๒)การนำาคาคะแนนของเปอรเซนตพ�นทปาไมทเหลออยบนพ�นทตนนำ�า และคาคะแนนประเภทของการทำาการเกษตรหลกบนพ�นทตนนำ�า เขามารวมประเมนคาคะแนนพชคลมดนของพ�นทตนนำ�าโดยรวมท�งหมด (๓)นำาเขาขอมลคาคะแนนภมประเทศ คาคะแนนชนดดน และปรมาณนำ�าฝนรายป เพอประเมนคาปรมาณนำ�านอยตอหนวยพ�นท และผลผลตปรมาณตะกอนตอหนวยพ�นท และ (๔)แบบจำาลองจะนำาผลลพธท �งสองทไดมาเทยบหาระดบความยงยน ดวยคามาตรฐานของแตละภาคของประเทศไทยททำาการศกษาโดย Witthawatchutikul (1997) ตอจากนำ�าแบบจำาลองจะนำาระดบความยงยนของปรมาณนำ�านอยตอหนวยพ�นท กบระดบความยงยนของผลผลตปรมาณตะกอนตอหนวยพ�นท มาเปรยบเทยบกนเอง เพอคดเลอกความยงยนทนอยทสด และแสดงผลออกมาเปนระดบความยงยนของระบบนเวศตนนำ�าแหงน�น

19

นำา เข า ขอม ลเปอรเ ซนตกา รปกคลมเรอนยอดของปา 85 (%)จำานวนช �นเรอนยอดของปา 4 ช �นเปอรเซ นตพ�นท หนาตดลำาตนตอหน วยพ�นท 0.31 (%)ความลกของช �นดน 1.5 เมตร

คา ความหลากหลายดานโครงสราง 47.86คาควา มหลากหลา ยดานการท ำางา นตา มหนา ท 46.206คาควา มสมบรณของปา 47.53คา คะ แนนควา มสมบ รณของปา 5

< 10

4321

เ ปอรเ ซ นต พ �นท ป า ไ ม บ นพ �นท ต นน ำ�า คา แ นนพ �นท ป า ไ ม > 70 5

4 1 - 7021- 40

11. - 20

1 2 , 3 ช �น ท และ เ ปน พ �นท ป า ไ ม ช �นท เ ปน ไ มผ ล 1 , 2 3 ช �นท เ ป นพ �นท ป า ไ ม ช �นท แ ล ะ เ ป น ไ ม ผล 1 , 2 , 3 ช �นท ปา ไ ม ช �นท ไ ม ผล ช �นท พ ช ไ ร 1 , 2 ช �นท เ ป นพ ชส วน ช �นท เ ป นพ ช ไ ร

32

1 ช �น ท ปลกพ ช ไ ร 1

กา รใ ช ป ระ โ ยช น ท ด นบน พ �นท ต นน ำ�า ค า คะ แ นนกา รใ ช ท ด น54

ปจจยลมนำ�าCN สงมาก CN สง CN ปกต CN ตำาภมประ เทศภเขาสงชน พ�นท ลาด เนนเขา ท ราบ

Slope มาก เ ชงเขา Slope 5 Slope นอย 30 %กวา S lope 10 10 %ถง 5 %กวา

30 %ถงคะ แนน 30-40 25-32 17-24 5.-16

ปจจยลมนำ�าCN สงมาก CN สง CN ปกต CN ตำาการดดซบ พ�นท เ ปน พ�นท เปน พ�นท เ ปน พ�นท เ ปนนำ�าของดน หน หรอ ม ดนเหนยว ดนรวน ดนทราย

ช �นดนบาง ดดซบนำ�า ช �นดนลก ช �นดนลกชา

คะ แนน 17-20 12.-16 7.-11 2.-6

นำ.า น อย (QL /A ,mcm/sq km)ปรม าณนำ�า นอยต อห นวยพ �นท 0.0383

คาคะ แนนความ ยงยนของตวช �วดปรมา ณนำ�านอย 4ระ ดบความ ยงยนของระบ บน เวศต นน ำ�าโ ดยตวช�วดป รม าณนำ�า นอยต อห นวยพ�นท ย งยนผลผล ตต ะ กอน

(S d/A,ton.sq km/yr)ป รม าณผลผลตตะ กอนใ นลำานำ�าตอหนวยพ �นท 60.395คาคะ แนนความ ยงยนของตวช�ว ดผลผลตปรม าณตะ กอนใ นล ำาน ำ�า 3ระด บค วา มย งยนข องระ บบนเ วศตนนำ�า โ ดยตวช �วดปรม าณผลผลตตะ กอนต อห นวยพ�นท เ ตอนภ ยภา พร วม ระ บบน เ วศค าคะแ นนระ ดบ ความ ยงยนของระ บบน เวศโ ดยรวม ของพ �นท ตนน ำ�า 3ร ะ ด บควา ม ยงยน ของระ บบ นเ วศ ตนน ำ.า เต อนภย

รปท ๑๐. แบบจำาลองความยงยนของระบบนเวศตนนำ�า

ขอมลท�งหมดทเกยวของกบแบบจำาลองท�ง ๔ อนไดแก ขอมลทใชน ำาเขาแบบจำาลอง การทำางานของแบบจำาลอง และผลผลตทเกดข�นจากการทำางานของแบบจำาลอง ไดถกนำามารวบรวมเพอการเปรยบเทยบหาสงทเหมอนกน และสงทแตกตางกน ในตารางท ๖.

การใชประโยชนแบบจำาลองเพอใหการจดการพ�นทตนนำ�าบรรลเปาหมายทกำาหนดไว คอ ความอยรอดของ

ประชาชนในปจจบน และคณภาพชวตทดข�นในอนาคต หวหนาหนวยจดการตนนำ�าจะตองชกชวนประชาชนใหเขามามสวนรวมทำาการวจยเพอทองถน (community based research, CBR) เกยวกบการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก/แผนดนถลม ท �งน�เพอใหเกดความไววางใจซงกนและกน ตอจากน �นจงเปนการทำางานวจยเพอทองถนเกยวมลคาปาตนนำ�า และผลกระทบทเกดข�นจากการเปลยนแปลงพ�นทตนนำ�าไปเปนพ�นททำาการเกษตร

20

ชนดตาง ๆ เมอประชาชนสวนใหญเขาใจถงประโยชนของปาตนนำ�า และผลกระทบจากการเปลยนแปลงแลว จงนำาไปสการทำางานรวมกนในการคนหารปแบบของปากนได หรอ multilayer cropping system ทเหมาะสมกบการทดแทนปาเสอมบรเวณตนนำ�า และ/หรอ กำาหนดใหเปนรปแบบของการทำาการเกษตรทยงยน สำาหรบพ�นทตนนำ�าแหงน�น ๆ โดยอยภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ตารางท ๖. การทำางานของแบบจำาลองทถกพฒนาข�นมาเพอใชเปนเคร องมอในการจดการพ�นทตนนำ�าโดยชมชนมสวนรวม

แบบจำาลอง การนำาเขาขอมล กระบวนการภายใน ผลผลตแบบจำาลอง(๑)แบบจ ำาลองเพ อการเตอนภยนำ�าปาไหลหลาก/แผนดนถลม

(๑)คาคะแนนปจจยลกษณะภมประเทศ, ดน และพชคลมดน(๒)ปรมาณนำ�าฝนรายปทตกในปกอนหนา(๓)ระด บของน ำ�าท ารายวนทเก ดข �นจากฝนเดยว(๔)น ำ�าฝนรายวน ในชวงทตองการศกษา

(๑)คาคะแนนปจจยพ �น ท ล ม น ำ�า แ ล ะปรมาณนำ�าฝนรายปจะถกน ำามาก ำาหนดค าด ชน ความช �นในด นแรกเรม(๒)ระดบนำ�าทารายวนจะถกนำามาหาคา ตวคณลดปรมาณนำ�าในดนรายวนทเปนผลมาจากการระบายลงส ล ำาธารและถกต นไม ดงกลบข�นไปใชในการคายนำ�า

(๑)ดชนความช �นทม อยกอนในดนรายวน(๒)ระดบความวกฤตตอการเกดนำ�าบาไหลหลาก และแผ นด นถลม(๓)ปรมาณนำ�าฝน ทพ �นท ต นน ำ�าสามารถรองรบไดกอนทจะถงจดวกฤต

(๒)แบบจำาลองมลคาปาตนนำ�า

(๑ )เปอร เซ น ต ก า รปกคลมพ �นด น โดยเรอนยอดตนไม(๒)จ ำานวนช �น เรอนยอด(๓)เปอรเซนต พ �นท หน าต ด ล ำาต นต อหนวยพ�นท

(๑ )ข อ ม ล ก า รป ก ค ล ม พ �น ด น ท �งแนวนอนและแนวต�ง ความหนาแนนตนไม และความลกของช �นด นจะถกน ำามาหาคาคะแนนความหลากหลายทางชวภาพ

(๑)ค าคะแนนความห ล า ก ห ล า ย ท า งช ว ภ า พ ข อ ง ร ะ บ บนเวศตนนำ�า(๒)จำานวนผลกระทบทเก ดข �นจากการใช ประโยชนความหลากหลายทางชวภาพใน

21

(๔)ความลกของช �นดน(๕)คาใชจายตอหนวยของผลกระทบทสญเสยออกไปจากพ�นท

(๒)คาคะแนนความหลากหลายจะถกน ำามาประเมนผลกระทบในรปของ ดน-นำ�า-ปยส ญ ห า ย ก า รเ ป ล ย น แ ป ล ง ข อ งน ำ�าท า และอากาศท รอนข�น(๓)นำาค า ใชจ าย ก บจำานวนผลกระทบมาประเมนมลคา

ล ก ษ ณ ะ ข อ ง ก า รทำาลายปาตนนำ�า(๓)มลค าของความห ล า ก ห ล า ย ท า งช ว ภ า พ ข อ ง ร ะ บ บนเวศตนนำ�า

(๓)แบบจ ำาลองผลกระทบจากการใชประโยขนพ�นทปาไม

(๑ )ค า ค ะ แ น นภมประเทศ ชนดดน แองนำ�าท ผ วด น และพชคลมดน ท�งในสวนท เป นป าธรรมชาต แ ล ะ พ �น ท ท ำา ก า รเกษตรชนดทตองการศกษาผลกระทบ(๒)ปรมาณนำ�าฝนรายป๓ 3)ขอมลความเรวในการดดซบน ำ�าของด น ผ ว ภ า ย ใ ต ก า รป ก ค ล ม ข อ ง ป าธรรมชาต และพ�นททำาการเกษตร(๔)ขอมลน ำ�าฝนรายวน

(๑)คาคะแนนตาง ๆ ของปจจยพ�นทลมนำ�าจะถกนำามาปรบใหเปนคาด ชน ความช �นท ม อ ย ก อ น ใ น ด น ด ว ยขอมลปรมาณนำ�าฝนรายป(๒)ขอมลความเรวในการดดซบนำ�าของดนท�งสองพ�นทจะถกนำามาจำาแนกเปนคาดชนความช �นทมอยก อนใ น ด น ข อ ง ป าธรรมชาต และพ�นททำาการเกษตร(๓)ปรมาณนำ�าทารายวนของพ�นทท �งสองจ ะถ ก ป ร ะ เ ม น ด ว ยขอมลนำ�าฝนรายวน(๔ )ท ำา ก า ร เ ป ร ย บเ ท ย บ ข อ ม ล น ำ�า ท าระหวางพ�นทท�งสอง

(๑ )ค า ค ะ แ น น ร า ยเดอนของปจจยพ�นทต นนำ�าทมบทบาทตอการใหนำ�าทา (runoff curve number) ของพ�นทปาธรรมชาตแ ล ะ พ �น ท ท ำา ก า รเกษตรชนดทตองการศกษา(๒)ปรมาณนำ�าทารายวน และน ำ�าท ารายป จ า ก พ �น ท ต น น ำ�า ป าธรรมชาต และพ�นทท ำาการเกษตรชนดทตองการศกษา

22

ตารางท ๖. (ตอ)แบบจำาลอง การนำาเขาขอมล กระบวนการภายใน ผลผลตแบบจำาลอง

(๔)แบบจำาลองความยงยนของระบบนเวศตนนำ�า

(๑)ขอมลเปอรเซนตการปกคลมพ�นทโดยเรอนยอด จำานวนช�นเรอนยอด เปอรเซนตพ�นทหนาตดลำาตนตอหนวยพ�นท และความลกของช�นดน(๒)ขอมลคาคะแนนเปอรเซนตพ�นทปาไมท เ หล ออย บนพ �นท ตนนำ�า(๓)ขอมลค าคะแนนชนดของการทำาการเกษตรหลกบนพ�นทตนนำ�า(๔)ขอมลคาคะแนนลกษณะภมประเทศ(๕)ขอมลคาคะแนนชนดของดน(๖)ขอมลนำ�าฝนรายป

(๑ )แ บ บ จ ำา ล อ ง จ ะปร ะ เม นค า ค ะ แ น นความหลากหลายทางชวภาพของปาทเหลออย(๒ )น ำา ข อ ม ล ค าคะแนนเปอร เซ นต พ �น ท ป า ไ ม แ ล ะ ค าคะแนนชนดของการทำาการเกษตรหลกมาประเมนคาคะแนนพชคลมดน(๓ )น ำา ค า ค ะ แ น นภ ม ป ร ะ เ ท ศ ก บ ค าคะแนนดน และขอมลน ำ�าฝนรายป มาร วมประ เมนปรมาณน ำ�าน อ ย แ ล ะ ผ ล ผ ล ตตะกอนในลำานำ�า(๔ )เ ป ร ย บ เ ท ย บผ ล ล พ ธ ท ไ ด ก บ ค ามาตรฐานของแตละภ า ค เ พ อ ห า ร ะ ด บความยงยนของตวช�วดท�งสอง(๕)เปรยบเทยบความยงยนของตวช�วดท�งสองเพอกำาหนดระดบความยงยนโดยรวมของระบบนเวศตนนำ�า

(๑)ค าคะแนนความห ล า ก ห ล า ย ท า งช ว ภ า พ ข อ ง ป าธรรมชาตทเหลออย(๒)คาคะแนนของพชคลมดนโดยรวมของพ�นทตนนำ�า(๓)ปรมาณน ำ�าน อยตอหนวยพ�นท และปรมาผลผลตตะกอนตอหนวยพ�นทของพ�นทตนนำ�า(๔)ระดบความยงยนโดยรวมขอ งระบบนเวศตนนำ�า

23

ดวยการนำาขอมลลกษณะทางอทกวทยาของพชเศรษฐกจชนดตาง ๆ ทเกดข�นจากงานวจยเพอทองถนเกยวกบมลคาปาตนนำ�าและผลกระทบจากการเปลยนแปลง มาคดเลอกหาชนดพนธทใหรายไดสง แตสงผลกระทบนอย นำามาทดลองปลกคละกนไปมาจนมโครงสรางเหนอผวดนคลายคลงกบปาธรรมชาต ดวยชนด ปรมาณ และสดสวนทแตกตางกนประมาณ ๓-๕ รปแบบ ตดตามตรวจสอบผลของการสรางปากนไดรปแบบตาง ๆ ท �งในสวนของการใหผลผลต และการรกษาสภาวะแวดลอมของพ�นท ตอจากน�นจงประชมรวมกนเพอพจารณาหารปแบบทเหมาะสมตอไป

สวนการกำาหนดชนด หรอ รปแบบของการใชประโยชนทดน ณ จดตาง ๆ ของพ�นทตนนำ�า ทกอใหเกดการทำางานตามหนาทของระบบนเวศตนนำ�า ท�งในสวนของการใหผลผลต และการควบคมระบบการดดซบกบระบายนำ�าน�น จะนำาแบบจำาลองเหตการณการใชประโยชนทดนมาประยกตใชในการตดสนใจ ดวยการประชมรวมกนระหวางประชาชนทอาศยบนพ�นทตนนำ�า กบประชาชนทอาศยอยในบรเวณพ�นททายนำ�า และหนวยราชการทเกยวของ ซงเรยกวา Multi Agent System (MAS) แลวใชวธการของ Role Playing Game (RPG) ดำาเนนการในลกษณะของการวนรอบระหวางการลองผดลองถก (trial and error) เพอกำาหนดรปแบบของการใชทดน กบการพยากรณผลกระทบ คอ การเปลยนแปลงปรมาณและลกษณะการไหลของนำ�าทา ตลอดจนผลผลตปรมาณตะกอนในลำานำ�า ทเกดข�นจากการใชประโยชนทดนทกำาหนดให จนกระทงเกดความพงพอใจรวมกนท�งสามฝาย จงทำาความตกลงเพอนำาไปปฏบตในพ�นทจรง

อยางไรกตาม ผลของการดำาเนนงานจะสำาเรจมากนอยเพยงใด ข�นอยกบการตนตว และใฝรของประชาชนในพ�นท ผนวกกบความเพยรพยายาม การเอาใจใส และความอดทนของหวหนาหนวยจดการตนนำ�า ซงตองทำาหนาทเปนท �งนกวจย นกประมวลผล นกสงเสรม และนกปกครอง ท �งน�เปนเพราะผลการดำาเนนงานดงกลาวจะเกดข�นอยางคอยเปนคอยไป และใชระยะเวลาทยาวนาน ซงจะเปนบทพสจนถงความจรงใจ และความต �งใจของหวหนวยจดการตนนำ�านนเอง

บทสรปสภาวะโลกรอน กอใหเกดการกระจกตกของฝนเฉพาะบรเวณทมอากาศเยนและช�น

เชน บรเวณตนนำ�าลำาธาร ท �งน�นอกจากจะเพมความรนแรงของผลกระทบทเกดข�นจาก

24

การทำาลายปาตนนำ�า อาท การเกดนำ�าปาไหลหลาก และความแหงแลงใหมากข�นแลว ยงเปนสาเหตสำาคญประการหนงททำาใหเกดแผนดนถลมอกดวย ในขณะเดยวกนรฐบาลไดใหสทธกบประชาชนมากยงข�น สงผลทำาใหการทำางานของหนวยจดการตนนำ�าตองเปลยนแปลงไป ดวยการคนหาวธการททำาใหประชาชนอยรอดปลอดภยในปจจบน และมคณภาพชวตทดข�นในอนาคต โดยชมชนมสวนรวม

หลกการสำาคญในการดำาเนนงานคอ รวมทำางานกบประชาชน ในการศกษาลกษณะพ�นท ศกษาศกยภาพในการใหผลผลตและบรการ ตลอดจนสถานภาพทเปนอยในปจจบน เมอชมชนตนนำ�าเหนความสำาคญของปาตนนำ�า และผลกระทบทเกดข�นจากการเปลยนแปลงพ�นทปาตนนำ�าเปนพ�นททำาการเกษตรชนดตาง ๆ แลว จงชกชวนใหเขามารวมกนพฒนาพ�นทตนนำ�ากนตอไป โดยรวมกนคนหารปแบบของการทำาการเกษตรทเหมาะสมกบจดตาง ๆ ของพ�นทตนนำ�า และทำาใหพ�นทตนนำ�าโดยรวมท�งหมดใหบรการอยางยงยน อาท ปากนได

อยางไรกตามเพอใหเกดขวญและกำาลงใจในการพฒนาพ�นทตนนำ�า ทเสอมโทรมภายหลงการทำาการเกษตรอยางตอเนองมาเปนเวลานาน ควรมเครองมอในระดบครวเรอนทชวยสรางความเชอมนใหกบเกษตรกรในชมชนตนนำ�า ในการใชชวตทพอเพยงไดตอไปในอนาคต เชน การสนบสนนโครงการธนาคารตนไม (tree bank) เหมอนกบทหนวยอนรกษและจดการตนนำ�าพะโตะ จงหวดชมพรกำาลงดำาเนนการอย

สำาหรบในระดบชมชน การนำาผลประโยชนบางสวนทเกดข�นจากการใชประโยชนบรการของพ�นทตนนำ�า เชน นำ�าทาในลำาธารทถกนำาไปใชในการเพาะปลกขาว ของชมชนทายนำ�า มาเปนงบประมาณในการดำาเนนงานของชมชนตนนำ�าเพอรกษาพ�นทตนนำ�าแหงน�นไว หรอทเรยกกนวา Payment for Ecosystem Services (PES) ซงประเทศทอยในกลม ASIAN รวมกบ GIZ กำาลงดำาเนนการใหเกดเปนรปธรรมข�นในปจจบน

เอกสารอางองเกษม จนทรแกว นพนธ ต �งธรรม สามคค บณยะวฒน และวชา นยม. ๒๕๒๔. การวจย

เกยวกบการจดการลมนำ�าบนภเขา สรปรายงาน ๑๕ ป (๒๕๐๙-๒๕๒๓). ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ๖๒ หนา

บญมา ดแสง, ชลดา เตมคณธรรม, สมชาย ออนอาษา และรตนา ออนสนท. ๒๕๔๑. การเปลยนแปลงของคาสมประสทธการนำานำ�าและสมบตทางกายภาพบางประการของดนภายหลงการทำาลายปาเพอใชประโยชนทดนประเภทตาง ๆ ในพ�นทตนนำ�า

25

อ.เขาคอ จ.เพชรบรณ. ใน รายงานการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรคร�งท ๓๘, มหาวทยาเกษตรศาสตร บางเขน กรงเทพฯ.

ประเดมชย แสงควงษ และ สมาน รวยสงเนน.๒๕๒๘. ความอดมสมบรณของดนบรเวณสถานวจยเพอรกษาตนนำ�าแมกลอง. ฝายวจย กองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม, กรงเทพฯ. ๑๗ หนา.

พงษศกด วทวสชตกล. ๒๕๓๑. ระบบนเวศนกบการพฒนาพ�นท. วารสารอนรกษดนและนำ�า ปท ๔ ฉบบท ๒. หนา ๓-๙.พงษศกด วทวสชตกล. ๒๕๕๑. ปาตนนำ�า กบ สภาวะโลกรอน. เอกสารเผยแพรท

๒/๒๕๕๑ สวนวจยตนนำ�า สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. ๑๒ หนา

พงษศกด วทวสชตกลและวารนทร จระสขทวกล. ๒๕๔๒. แบบจำาลองนำ�าทาและผลกระทบทางอทกวทยาหลงการเปลยนแปลงพ�นทปาไมเปนสวนยางพารา ทระยอง. วารสารวชาการปาไม ปท ๑ ฉบบท ๑ . หนา ๖๒-๗๑.

พงษศกด วทวสชตกล และสมาน รวยสงเนน. ๒๕๒๙. การซมซาบนำ�าของดนในระดบความลกตาง ๆ กนของการใชทดนแตละประเภททตะพงใน จ.ระยอง. ฝายวจย กองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม, กรงเทพฯ. ๖ หนา.

พณทพย ธตโรจนะวฒน, วระ พกจรญ, วนจ ภเนาวรตน, สมาน รวยสงเนน และรตนา ออนสนท. ๒๕๓๑. สมรรถนะการอมนำ�าและความพรนรวมของดนบรเวณลมนำ�าส จ.ชยภม. ฝายวจย กองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม, กรงเทพฯ. ๒๒ หนา.

พณทพย ธตโรจนะวฒน, ธรรมนญ แกวอำาพท, บญมา ดแสง และแสงจนทร ศรสายเช�อ. ๒๕๔๑. สมบตทางกายภาพและเคมของดนในพ�นทการใชประโยชนทดนชนดตางๆ บรเวณลมนำ�าคอง อ. เชยงดาว จ. เชยงใหม. กลมลมนำ�า สวนวจยและพฒนาสงแวดลอมปาไม สำานกวชาการปาไม กรมปาไม, กรงเทพฯ.

Deesaeng,B., P. Thitirojanawat, B. Chakranon and P. Banasopit. 2003. Tropical Rain Forest Soils and Their Degradation by Agriculture Practices in Headwaters Areas: Saturated Hydraulic Conductivity and Physical Properties, pp. 265-276. In Proceeding of the International Conference on Local Land Use Strategies in a Globalizing world: Shaping Sustainable Social and Natural Environments, 21-23 August 2003. Copenhagen, Denmark.

26

Witthawatchutikul, P. 1997. Modelling for Evaluation of Critical condition of Watershed in Thailand. Ph.D. Thesis, Kasetsart University, Thailand. 146 P.

๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑๑