B GIO DC V O TO TRNG I HC S PHM TP. H CH MINH

Nhan Th Lc An

CCH THC NG PH TRC NHNG

KH KHN TM L CA HC SINH

TRUNG HC PH THNG THNH PH

H CH MINH

Chuyn ngnh: Tm l hc M s: 60 31 80

LUN VN THC S TM L HC NGI HNG DN KHOA HC: TS INH PHNG DUY

Thnh ph H Ch Minh - 2010

LI CAM OAN

Ti xin cam oan lun vn Cch thc ng ph trc nhng kh khn tm l ca hc sinh

trung hc ph thng thnh ph H Ch Minh do chnh bn thn ti nghin cu.

Cc s liu trong ti ny l kt qu cng sc ti u t thu thp v x l thng tin mt

cch trung thc. Kt qu nghin cu c trnh by trong lun vn ny khng sao chp ca bt c

lun vn no v cng cha c trnh by hay cng b bt c cng trnh nghin cu no khc

trc y.

TP.HCM, ngy 20 thng 08 nm 2010

Tc gi lun vn

NHAN TH LC AN

M U

1. TNH CP THIT CA TI:

La tui thanh nin l giai on pht trin bt u t lc dy th v kt thc vo tui ngi ln.

Cc nh tm l hc Mcxt cho rng cn nghin cu tui thanh nin mt cch phc tp, phi kt hp

quan im tm l hc x hi vi vic tnh n nhng quy lut bn trong ca s pht trin.

Nhng cng trnh nghin cu s pht trin tm sinh l ca la tui hc sinh ph thng gn y

quan nim: la ny nh l mt giai on pht trin i qua mt lot nhng lp s kin, nhng kinh

nghim, s tri nghim hay nhng nhim v pht trin c xc nh v mt x hi.

Trong giai on pht trin ny, nhng thay i ca cc yu t sinh hc c nh hng n cc

yu t tm l. V ngc li, cc s kin x hi, s tri nghim tm l n lt n cng nh hng

ln h thng sinh hc. Trong giai on pht trin ca hc sinh ph thng c rt nhiu nhng mu

thun, nhng s kin x hi lin quan n nhu cu v nhim v pht trin i hi hc sinh ph

thng phi p ng nh chng va mun l tr con (mun nng nu, mun c b m quan tm,

mun c nhn qu) va mun l ngi ln (i thot khi s kim sot cht ch ca b m,

i c quyn t quyt nh, i c tn trng cc vn ring t, i mi ngi phi i x vi

mnh nh ngi ln). Cc em thng hay c ngh cc oan cho rng mnh l ngi ln c

quyn v c th lm c mi vic nh ngi ln, nhng mt khc cc em cng thy r mt thc t

rng mnh vn cha thc s c tha nhn l ngi ln. gii quyt mu thun ny, thiu nin

ln thng m phng bt chc nhng hnh vi c cc em gn cho l ca ngi ln.

Tui hc sinh ph thng tri nghim nhng lp hnh vi hay cc iu kin x hi lin quan n

s chn mui x hi la tui ny. Nhng nghin cu chuyn su v cc mi quan h lin c nhn

la ny (Sprinthall & Collins, 1995) cho thy tm quan trng ca cc mi quan h lin c nhn

(quan h vi bn b - cng gii, khc gii; quan h vi cha m; quan h vi ngi ln khc c

ngha vi hc sinh ph thng: thy c, ch bc, anh ch) tui ny b xa cc nhm tui khc v

ng vai tr khng th thay th trong qua trnh x hi ha ca chng. Mt s nghin cu (Offers,

1995; Peterson, 1996) pht hin ra rng c n 80% v thnh nin (tui 13-16) xem nhm bn nh l

iu quan trng nht, 60-70% xem quan h vi m l quan trng nht. iu ny c ngha l bt k

mt s khng thnh cng hay s v no trong cc quan h lin c nhn ny u c th dn n

nhng tn thng tm l, ri ty cch ng ph ca hc sinh ph thng m c th dn n ri nhiu

tm tr nh trm cm, trm nhc, t t hoc nhng hnh vi sai lch x hi nh tht bi hc ng,

b hc, b nh i lang thang ri tr thnh ti phm.

Hc sinh ph thng phi ng u vi nhiu vn v cc mi quan tm, v c nh hng n

mi kha cnh ca i sng h. L hc sinh, h phi i mt vi nhng quan tm l vic hc hnh

v la chn ngh nghip cho trng lai, i mt vi nhng k thi c cam go. Ngoi ra, h cn phi

i mt vi cc mi quan h bn b v cc quan h x hi khc. Cuc sng ca h mi ngy u c

s tc ng gia cc c nhn vi nhng ngi khc, c bit l cha m, bn b ng trang la, thy

c v nhng ngi quen. Vn v gii tnh cng chim phn khng nh trong cc vn kh

khn ca v thnh nin. Nu v thnh nin c nhng cch ng ph hiu qu trc nhng vn

th h c th t iu chnh thot khi tnh trng lo lng v stress. Thng thng, hc sinh ph

thng cm thy kh khn trong vic gii quyt nhng vn m h gp phi. Bn cnh , h l

nhng ngi tr tui v c t kinh nghim trong cuc sng, h khng th gii quyt nhng kh khn

ca h mt cch thnh cng nu nh h khng c s gip . C mt s thanh thiu nin thng

xuyn tm kim s gip , nhng c mt s li khng thng xuyn tm kim s gip . Theo

quan st th nhng sinh vin tm kim s gip mt cch min cng t nh t vn tm l (Chilh,

1995 v Rosales, 1989).

Vi tnh cp thit , chng ti chn nghin cu ti Cch thc ng ph trc nhng kh khn

tm l ca hc sinh trung hc ph thng ti TP. H Ch Minh vi mong mun tm hiu v nhng

kh khn tm l, thi ca hc sinh ph thng trong s tm kim s gip v cc cch ng ph vi

kh khn tm l ca h, nhm gp phn gip cc nh tm l, nh gio dc, gia nh c nhng phng

n can thip gip h pht trin khe mnh v mt tm sinh l.

2. MC CH NGHIN CU:

2.1 Gip cc nh gio dc, nh tm l hiu nhng kh khn tm l m hc sinh trung hc ph thng

ang gp phi, thi tm kim s gip v cc cch ng ph ca chng i vi nhng vn .

2.2 a ra mt s nhng kh khn tm l m hc sinh trung hc ph thng ang gp phi trn c

s cc nh tm l, cc nh gio dc v gia nh c th thc hin cc phng n gip cho hc

sinh ph thng vt qua cc vn kh khn tm l cng nh hc sinh t ng u, gii quyt

nhng kh khn tm l ca mnh.

3. NHIM V NGHIN CU:

3.1 Lm r mt s vn l lun: hc sinh trung hc ph thng, kh khn tm l, tm kim s gip

, cch thc ng ph vi nhng kh khn tm l.

3.2 Nghin cu mt s kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng ang gp phi.

3.3. Nghin cu thi tm kim s gip , cch thc ng ph ca hc sinh trung hc ph thng

vi nhng kh khn tm l .

3.4. xut mt s cch thc gip hc sinh trung hc ph thng vt qua kh khn theo nhiu cch

khc nhau, gim thiu n mc ti a nhng nh hng xu n hot ng ca h.

4. I TNG V KHCH TH NGHIN CU:

4.1 Khch th nghin cu: 600 hc sinh ti cc trng THPT Trn Ph (Qun Tn Ph), THPT

Nguyn Th Minh Khai (Qun 3), THPT V Th Su (Qun Bnh Thnh)

4.2 i tng nghin cu: Kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng, thi tm kim s

gip v cc cch ng ph vi vn ca hc sinh ph thng.

5. GI THUYT NGHIN CU:

a s hc sinh trung hc ph thng c nhng kh khn tm l nht nh nhng mc khc

nhau v c xu hng tm kim s gip mt cch t nguyn. Vic sn sng tm kim s gip

ng ph vi kh khn tm l c s khc nhau gia cc nhm khch th.

6. PHNG PHP NGHIN CU:

6.1 Phng php lun:

6.1.1 Phng php tip cn h thng, lgic

6.1.2 Phng php tip cn lch s

6.2 Phng php nghin cu c th:

6.2.1 Phng php nghin cu cc ti liu l lun

6.2.2 Phng php phng vn

6.2.3 Phng php iu tra bng anket

6.2.4 Phng php x l s liu

7. NGHA KHOA HC V THC TIN CA TI:

7.1 ngha khoa hc:

Khi qut v h thng ha c s l lun tm l hc v thi ca hc sinh trung hc ph thng

i vi vic tm kim s gip , cc cch ng ph vi vn kh khn tm l.

Gp phn lm phong ph thm t liu v tri thc v tm l v t vn hc ng ti Vit Nam.

7.2 ngha thc tin:

Lun vn ch ra c thi ca hc sinh trung hc ph thng i vi vic tm kim s gip

trong kh khn tm l ca h, cc cch ng ph ca h i vi kh khn, mi tng quan gia thi

trong vic tm kim s gip vi cc cch ng ph vi kh khn tm l.

Kt qu nghin cu c th ng dng trong t vn hc ng.

8. GII HN V PHM VI NGHIN CU:

8.1 Gii hn: Ch nghin cu nhng kh khn tm l trong mi quan h mi trng nh trng

trung hc ph thng.

8.2 Phm vi: Nghin cu hc sinh nm hc 2009 2010 ca cc trng THPT Trn Ph (Qun

Tn Ph), THPT Nguyn Th Minh Khai (Qun 3), THPT V Th Su (Qun Bnh Thnh)

CHNG 1: C S L LUN

1.1 LCH S NGHIN CU:

Nghin cu v thi trong vic tm kim s gip , v cc cch thc ng ph vi kh khn

tm l c mt s nh nghin cu trong v ngoi nc quan tm. Di y l cc cng trnh

nghin cu tiu biu cho vn ny:

1.1.1 Trn th gii

Mt s nghin cu v thi tm kim s gip trong cc vn tm l cho cc kt qu nh

sau: Thanh nin c xu hng khng tm kim s gip t cc ngun chnh thc, trong cuc kho

st ca Western Australian Child Health, ch c 2% t tui 4 16 tui c vn v sc khe tm

thn c lin h vi trung tm dch v sc khe tm thn trong khong 6 thng (Zubrick, Silburn,

Garton, et al., 1995). Tng t, thnh phn tr em v tui v thnh nin ca National Survey of

Mental Health and Wellbeing cho kt qu rng ch c 29% tr em v v thnh nin c vn v sc

khe tm thn c lin h dch v chuyn nghip hoc nhng dch v tng t trong 12 thng, nhng

vn bao gm c vn sc khe, sc khe tm thn v vn v hc hnh (Sawyer, Arney,

Baghurst et al., 2000). Mt vi thanh nin tm kim s gip chuyn nghip cho cc vn sc

khe tm thn, v thanh nin c xu hng tm kim s gip t ngun khng chnh thc trc khi

quay li vi ngun gip chnh thc (Benson, 1990; Boldero & Fallon, 1995; Rickwood, 1995).

Thanh nin thch tm kim s gip t ngun khng chnh thc hn l t ngun chnh thc,

nh l bn b v gia nh. Bn b c tm n trong cc vn v cm xc c nhn nhiu hn,

trong khi , gia nh c xp th 2 sau bn b Boldero & Fallon, 1995; Schonert-Reichl &

Muller, 1996).

N gii th thch tm kim s gip hn nam gii. iu ph thuc nhiu vo nhng

ngi gip v vn cn c gip , nhng nhn chung l phi n thch tm kim s gip

t ngi khc v cho li khuyn v cc vn sc khe tm thn (Boldero & Fallon, 1995;

Rickwood & Braithwaite, 1994). Ngc li, phi nam th tin tng vo bn thn mnh hn l tm

kim s gip t ngi khc, v h cng hay trnh tha nhn hoc t chi s hin din ca vn

ang gp phi (Offer, Howard, Schonert & Ostrov, 1991).

Mt vi vn thng thc y hnh vi tm kim s gip hn mt s vn khc v cc

ngun gip khc nhau th c cho rng s thch hp vi tng loi vn khc nhau. V d, vn

v mi quan h thng c em ra tho lun vi bn b, vn v c nhn th vi gia nh, v

vn v hc hnh th thng c tm n thy c gio (Bolder & Fallon, 1995; Offer et al.,

1991).

Nghin cu v cc cch thc ng ph vi cc kh khn tm l, vo nm 1970, cc nh nghin

cu tm thy mt cch tip cn o lng v nh gi s ng ph c tm tt trong cng trnh

ca Folkman v Lazarus. H xc nh tm cch ng ph gm: i din vi vn , c thot khi

tnh hung kh khn, tm kim s h tr x hi, gnh vc trch nhim, n trnh thc ti, lp k

hoch gii quyt vn v nhn thy iu thun li. Cc nh nghin cu tin rng nhng cch ny

phn nh hai kiu c bn ca s ng ph: tp trung vo vn v tp trung vo cm xc. Lazarus v

Folkman nhn mnh rng nhng kha cnh trong hnh vi ng ph ca c nhn thay i ph thuc

vo tnh hung hay mc h tr x hi m c nhn nhn c. Mt trong nhng cng c o lng

c pht trin bi quan im mi l CISS (Coping with stressful situations). Cng c ny c gng

a ra nhng du hiu ca cc cch ng ph m con ngi c th s dng trong tnh hung kh

khn. Nhng cch thc ng ph m cng c ny a ra bao gm cch thc hng vo nhim v,

trong ngi ta hng n vic ng u vi nhng vn k tip s din ra; cch thc hng

vo cm xc, cch thc trnh n thc ti (bao gm tm kim s h tr v mt x hi v tm kim s

gii ta tm tr) [3]

Trong nghin cu ca Bolognini Monique, Plancherel Bernard; Halfon Olivier nh gi cc

chin lc ng ph ca thanh thiu nin: c s khc nhau theo tui v theo gii tnh hay khng?

tm hiu cc cch ng ph theo c trng gii, mi tng quan gia vic chn la cc cch ng

ph vi sc khe tm tr theo gii tnh v theo tui. Cc tc gi a ra nhng cch thc ng

ph nh: s dng quan h x hi, gia nh, tnh cm m tnh, s gii tr, hi hc, cam kt, tiu xi,

gia nh, nh trng. Cc kt qu khng nh n thanh thiu nin t iu chnh ty theo kh khn

bng cch tham gia nhiu hn vo cc quan h x hi (bn b, anh ch em, b m v cc ngi ln

khc). Nghin cu cho thy con gi u t nhiu hn vo th gii tng tc nhm th hin tnh

cm mt cch ci m, nhm nhn c s nng , cc li khuyn v nhng iu an i t mt

ngi tm tnh (bn b, gia nh). Trong khi , cc nam thanh thiu nin c gng nhiu hn trong

vic gi ngha ca s hi hc v tin hnh mt hot ng th lc mnh m. Con trai t ci m

hn v t ph thuc vo ngi khc hn so vi con gi, nhng li c xu hng lm cho tnh hung

bt khng hong v t ra lc quan, tm kim s gii ta trong cc tr chi v hot ng th lc. V

mi quan h sc khe tm tr v cc cch thc ng ph, nghin cu cho thy cc kt qu t ra khc

bit gia con trai v con gi. con gi, trong s cc cch thc ng ph c tng quan cao nht l s

th hin cc tnh cm m tnh phi hp vi mt xc sut cao nht b ri nhiu tm tr nh kh sc

trm nhc, lo u v ri nhiu gic ng. con trai, ch c tng quan v mt lo u [35]

Nh nghin cu Camus Jean trong bi vit S b tr thi gian v cc kh khn hc ng.

Phn ng tc thi v tr hon i chiu v cch thc ng ph tm l ca tr thuc nhm SES

(nhng tr hc sinh lp c bit, cc em ny c gi l nhng hc sinh khng thch nghi, chm

chp trong hc tp) v tr thuc nhm CES (nhm hc sinh cp 2 bnh thng). Kt qu cho thy,

tr trai thuc nhm SES khi gp kh khn s hnh ng chp nhong, khng cn nh gi, chng

xem nhng hnh ng bt pht nh th l mt tm o gip chng li s s hi v tht bi lin tip

tn cng. Tr n trong nhm ny c xu hng tr hon thi gian thc hin cng vic, cc em loay

hoay tm kim gii php ph hp, cm thy tht vng, lun phn nn v yu cu c gip hn

nhm tr n CES. [36]

Nhn chung, hin nay, nghin cu v thi tm kim s gip v cc cch thc ng ph tm

l c nhiu nh khoa hc quan tm nghin cu.

1.1.2 Ti Vit Nam

Nghin cu v thi tm kim s gip v cc cch ng ph ca thanh thiu nin i vi cc

vn tm l l mt vn cn t c quan tm ti Vit Nam. Trong mt s nghin cu gn y,

c cng trnh nghin cu ca TS. Phan Th Mai Hng a ra mt s cch thc ng ph nh: l

gii hon cnh mt cch tch cc, tm kim ch da tnh cm, kim ch bn thn, ln k hoch, ng

ph ch ng thay th bng nhng hnh vi tiu cc. Trong nghin cu ny, TS Phan Th Mai

Hng tm hiu v Mi tng quan gia cch ng ph ca tr v thnh nin trong hon cnh

kh khn vi cc nhn t x hi v mi tng quan gia cch ng ph ca tr v thnh nin trong

hon cnh kh khn vi cc nhn t nhn cch. Kt qu nghin cu khng nh mt s nhn t x

hi nh mc tri nghim cc s kin ca cuc i, ch da x hi t cc mi quan h vi cha

m, thy c v bn b, thnh tch hc tp t c qua cc nm hc, nhng thnh tch ni bt trong

hot ng nh trng v v th kinh t - x hi ca gia nh c nh hng ln n kh nng p

ng trc kh khn ca hc sinh. Nghin cu cho thy tr v thnh nin c ch da x hi vng

chc v tinh thn: c ni chia s, nhn c s thng cm, an i cng nh gip , c s quan

tm v hiu bit ln nhau v c nh hng tt p, t tri qua nhng s kin m tnh trong cuc

sng th thng c nhng cch ng ph tch cc trc hon cnh kh khn v ngc li. [10], [11]

Tc gi Nguyn Hu Th vi nghin cu Cc kiu ng ph vi stress trong hc tp ca sinh

vin i hc quc gia H Ni ch ra rng chin lc ng ph ca sinh vin trc cc tnh hung

gy stress trong hc tp ch yu bng phng thc thay i nhn thc v hnh vi bng cch gii ta

cm xc, nh gi s kin xem n c gy stress khng v thay i hot ng ca c nhn. T ,

sinh vin ch ng trong hc tp, gim bt s lo lng v cm xc tiu cc ny sinh t cc s kin

gy stress cao trong hc tp. [20]

Nghin cu Mt s kh khn trong hc tp ca tr v thnh nin v cch ng ph ca cc em

ca nh nghin cu Lu Song H tp trung tm hiu nhng bin i v tm sinh l, mi trng

hc tp t tiu hc ln trung hc c s to ra nhng kh khn tm l c trng no v lit k

nhng kiu ng ph ca tr v thnh nin khi gp kh khn trong hc tp. Kt qu nghin cu ch ra

rng khi gp kh khn, tr v thnh nin thng s dng trc ht l nhng cch thc ng ph bng

hnh ng, tip n l ng ph v tnh cm v cui cng l suy ngh. [6]

Ngoi ra cn c mt s nghin cu v kh khn tm l c thc hin trong nc.

Nghin cu Kh khn tm l trong hot ng hc tp ca sinh vin nm nht i hc s phm

H Ni ca tc gi Nguyn Xun Thc tm hiu cc biu hin ca kh khn tm l, nguyn

nhn v nhng nh hng ca chng n nhn cch ca sinh vin. [21]

Tc gi ng Th Lan ttrong nghin cu Mt s kh khn tm l trong hot ng hc ngoi

ng ca sinh vin nhng nm u trng i hc ngoi ng - HQG H Ni i vo tm hiu

nhng kh khn tm l trong hot ng hc tp ca sinh vin v mc kh khn gia sinh vin

nam v n, nh hng ca kh khn tm l ti s pht trin tm l, nhn cch ca sinh vin nm

nht v nhng nhn t khch quan v ch quan gy ra nhng kh khn tm l . [16]

Nghin cu Kh khn tm l v nhu cu tham vn ca hc sinh trung hc ph thng ca tc

gi Dng Th Diu Hoa a ra kt qu nghin cu rng hu ht hc sinh c kho st u c

trng thi tm l lo lng vi cc mc khc nhau v cc lnh vc c lin quan ti hc tp, quan h

v s pht trin ca bn thn; nhn thc ca hc sinh ph thng cho rng hot ng tham vn i

vi cc em l cn thit. [8]

Nh vy, cc nghin cu ny xc nhn, thanh thiu nin Vit Nam gp nhng kh khn tm l

trong lnh vc hc tp v trong hot ng hng ngy. Ty vo c im nhn cch v mi trng x

hi (c bit l c hay khng s h tr t gia nh, nh trng) m cc em s chn la cc cch

p ng trc nhng kh khn khc nhau. Vic phn tch lch s nghin cu v ng ph tm l vi

nhng kh khn ca thanh thiu nin cho thy, cha cho nghin cu no tp trung nghin cu v

thi tm kim s gip v cc cch ng ph vi kh khn tm l ca hc sinh ph thng trung

hc.

1.2 CC KHI NIM C LIN QUAN:

1.2.1. Hc sinh trung hc ph thng, cc c im tm l hc sinh trung hc ph thng

1.2.1.1 Khi nim hc sinh trung hc ph thng

La tui hc sinh trung hc ph thng l la tui t 15 n 18 19. Theo tm l hc la tui,

hc sinh trung hc ph thng nm trong la tui thanh nin, bt u t lc dy th v kt thc vo

tui ngi ln. i vi tui thanh nin, l thi k t 14 15 n 25 tui, trong chia lm 2 giai

on:

T 14, 15 n 17, 18 tui: giai on u tui thanh nin (thanh nin hc sinh). Giai on ny

tng ng vi tui hc sinh trung hc ph thng.

T 17,18 n 25 tui: giai on tui thanh nin.

Nh vy, hc sinh trung hc ph thng l giai on u ca tui thanh nin. Vit Nam, hc

sinh trung hc ph thng trong nh trng cn c gi l hc sinh cp 3. [27]

1.2.1.2 Cc c im pht trin sinh l ca hc sinh trung hc ph thng

Tui u thanh nin l la tui t c s trng thnh v mt c th. i a s thanh nin

nam n la tui ny qua thi k pht dc, hot ng ca cc tuyn ni tit tr nn bnh thng,

v nhn chung c s pht trin tng i m v mt sinh l:

S pht trin ca h xng c hon thin. C bp c tip tc pht trin. Chiu cao v trng

lng pht trin chm li. Cc em gi t c s tng trng y vo khong 16 - 17 tui,

cc em trai vo khong 17 - 18 tui. Sc mnh c bp ca cc em trai tng nhanh. Th tch lng

ngc tng ln mt cch tng i, sc mnh ca bp tht tng ln, kh nng lm vic v mt th lc

c nng cao.

S pht trin ca h thn kinh c nhng thay i quan trng do cu trc bn trong ca no phc

tp v cc chc nng ca no pht trin. S lng dy thn kinh lin hp, lin kt cc phn khc

nhau ca v no tng ln v tip tc pht trin v mt chc nng. Tt c nhng iu l nhng yu

t thun li ca s pht trin th lc. [37]

H tun hon i vo hot ng bnh thng. S mt cn i gia tim v mch chm dt. [9]

Tm li, y l la tui cc em c c th pht trin cn i, hi ha v p nht.

1.2.1.3 c im pht trin tm l ca hc sinh trung hc ph thng

Hnh thnh biu tng "ci ti c tnh h thng

V th x hi ca la tui hc sinh ph thng c nhiu thay i so vi la tui trc . Mt

mt cc quan h x hi ca cc em c m rng. Trong cc quan h ngi ln, k c thy c

gio v b m u nhn nhn cc em nh nhng ngi "chun b thnh ngi ln v i hi h

phi c cc cch ng x ph hp vi v th ca mnh. Mt khc, khc vi hc sinh lp di, hc

sinh cp 3 ng trc mt thch thc khch quan ca cuc sng: phi chun b la chn cho mnh

mt hng i sau khi tt nghip ph thng, phi xy dng cho mnh mt cuc sng c lp trong x

hi Nhng thay i trong v th x hi, s thch thc khch quan ca cuc sng dn n lm xut

hin la tui u thanh nin nhng nhu cu v hiu bit th gii, hiu bit x hi v cc chun

mc quan h ngi - ngi, hiu mnh v t khng nh mnh trong x hi...

Bc sang tui u thanh nin hc sinh trung hc ph thng, cc chc nng tm l ca con

ngi cng c nhiu thay i, c bit l trong lnh vc pht trin tr tu, kh nng t duy. Cc

nghin cu tm l hc cho thy rng hot ng t duy ca cc em rt tch cc v c tnh c lp t

duy l lun pht trin mnh. Hc sinh ph thng c kh nng v rt a thch khi qut cc vn .

S pht trin mnh ca t duy l lun lin quan cht ch vi kh nng sng to. Nh kh nng khi

qut cc em c th t mnh pht hin ra nhng ci mi. Vi h iu quan trng l cch thc gii

quyt cc vn c t ra ch khng phi l loi vn no c gii quyt. Hc sinh cp 3

nh gi cc bn thng minh trong lp khng da vo im s m da vo cch thc gii bi tp.

H c xu hng nh gi cao cc bn thng minh v nhng thy c c phng php ging dy tch

cc, tn trng nhng suy ngh c lp ca hc sinh, ph phn s g p, my mc trong phng

php s phm. Da trn cc iu kin khch quan v ch quan th s t thc hc sinh ph thng

c pht trin.

Nghin cu kh nng nh gi con ngi ca tui u thanh nin nhiu nh tm l hc nhn

thy rng khi nh gi con ngi nu nh thiu nin thng nu ln nhng c im mang tnh nht

thi lin quan n nhng hon cnh c th trong cc mi quan h vi b m hoc thy c gio, th

tui u thanh nin ch nhiu hn n nhng phm cht nhn cch c tnh bn vng nh cc c

im tr tu, nng lc, tnh cm, ch, thi i vi lao ng, quan h vi nhng ngi khc trong

x hi T ch nhn nhn c nhng phm cht mang tnh khi qut ca ngi khc dn dn con

ngi t pht hin ra th gii ni tm ca bn thn mnh. Cc em la tui ny cm nhn c cc

rung ng ca bn thn v hiu rng l trng thi "ci ti" ca mnh. Song nh t duy khi qut

pht trin trn c s tip thu cc tri thc chung mang tnh phng php lun gip h thc c

cc mi quan h gia cc thuc tnh tm l v cc phm cht nhn cch, c kh nng to c mt

hnh nh ci ti" trn vn v y hn t xy dng cc mi quan h vi ngi khc v vi

chnh mnh.

Biu tng v "ci ti" trong giai on u ca la tui thanh nin thng cha tht r nt. Do

t nh gi v bn thn khng n nh v c tnh mu thun. Ti trong biu tng ca ti rt

tuyt vi song cc em cng d ri vo trng thi nghi ng iu . Nhu cu giao tip, c bit l

giao tip vi bn b ng la pht trin mnh la tui ny thc hin mt chc nng quan trng

l gip hc sinh ph thng dn hiu mnh r hn, nh gi bn thn chnh xc hn thng qua nhng

cuc trao i thng tin, trao i cc nh gi v cc hin tng m h quan tm.

Thng thng biu tng v ci ti c hnh thnh theo hng cc thuc tnh tm l ca con

ngi nh mt c th c nhn bit sm hn cc thuc tnh nhn cch. giai on u thanh nin

rt nhy cm vi nhng c im ca hnh thc thn th. H so snh mnh vi ngi khc qua cc

c im bn ngoi. Mt hin tng rt thng gp l hc sinh cp 3 bt chc thy c gio m h

yu qu hay mt ngi mu l tng no m h chn cho mnh, t cch n mc, c ch, dng i.

Trong giai on pht trin tip theo cc c im nhn cch nh ch, tnh cm, tr tu, nng lc,

mc ch sng... ngy cng c ngha, to nn mt hnh nh "ci ti c chiu su, c h thng,

chnh xc v sng ng hn.

thc v ci ti r rng v y hn lm cho tui u thanh nin c kh nng la chn

con ng tip theo, t ra vn t khng nh v tm kim v tr cho ring mnh trong cuc sng

chung.

Ny sinh cm nhn v "tnh cht ngi ln" ca bn thn

Cm nhn v "tnh ngi ln" ca chnh 'bn thn mnh l mt trong nhng nt tm l c

trng xut hin trong giai on chuyn t la tui thiu nin sang tui u thanh nin. Thc tin cho

thy rng s ny sinh cm nhn la tui ny l mt trong nhng yu t tm l gp phn to nn

nhng mi quan h bt bnh n gia cha m v con ci, lm cho tn s giao tip gia cha m v con

ci gim xung v thay vo l nhu cu giao tip ca hc sinh ph thng vi bn ng la tng

ln.

Bc sang tui u thanh nin cc em c cm nhn r rt rng mnh ln hay mnh cng gn

ging ngi ln, sp tr thnh ngi ln. Ranh gii gia tui ny v tui ngi ln trong con mt

ca cc em khng phi bao gi cng hin ln mt cch r rng. Trong quan h vi tr nh tui hn

hay trong quan h vi cc bn ng la cc em c xu hng c gng th hin mnh nh nhng

ngi ln. H hng ti cc gi tr ca ngi ln, so snh mnh vi ngi ln, mong mun c

t lp, t ch trong gii quyt cc vn ca ring h. Tuy nhin thc tin cuc sng a cc em

vo mt hon cnh y mu thun. So snh mnh vi ngi ln, hc sinh trung hc ph thng hiu

rng mnh vn cn nh, cn ph thuc. Nu nh la tui trc sn sng chp nhn quan h

ngi ln - tr con, th i vi tui u thanh nin tnh cht nh vy trong quan h gia h vi

ngi ln c h coi nh l khng bnh thng. Cc em c gng khc phc kiu quan h . Xut

hin mt mu thun gia mun ch quan v hin thc khch quan: mun tr thnh ngi ln song

cc em thc c rng mnh cha kh nng. Mu thun ny to ra nhng thay i ln trong

lnh vc tnh cm ca la tui u thanh nin. Nhng nghin cu v tnh cch thanh nin bng cc

trc nghim TAT v Rorschach cho thy rng tnh hay lo lng tng t tui 12 n tui 16.

So vi cc la tui trc mc lo lng trong giao tip vi mi ngi (vi bn b, thy c gio,

ngi ln) la tui thanh nin cao hn hn v c bit cao trong giao tip vi b m hay vi

nhng ngi ln m cc em cm thy b ph thuc. Theo thi quen thng thng trong quan h vi

con ci bc vo tui thanh nin, cc bc cha m vn thng xem h nh nhng a tr m t

ch n nhu cu ni tm ca h. Kiu quan h mang tnh sai khin, p t cng nhc hoc nhng

biu hin tnh cm m - con thi qu i vi la tui ny thng gy ra nhng hu qu khng mong

i. A.E.Litrco - mt chuyn gia tm thn hc ni ting ca Lin bang Nga v la tui thanh nin

nhn nh rng la tui t 14 n 18 l la tui khng hong i vi tm thn hc. la tui ny

cc biu hin ri lon nhn cch tng ln r rt v trong phn ln cc trng hp, chng c ngun

gc su xa trong cc quan h cha m - con ci, quan h thy - tr khng thun li.

Trn c s pht trin sinh l, mc chn mui ca qu trnh pht trin cc c im sinh l

gii, s cm nhn v tnh cht ngi ln ca bn thn mnh tui hc sinh ph thng khng phi l

mt cm nhn chung chung m lin quan cht ch vi vic gn kt mnh vo mt gii nht nh. T

nhn thc thanh nin nam (n) dn dn hnh thnh nhng nhu cu, ng c, nh hng gi tr,

cc quan h v cc kiu loi hnh vi c trng cho mi gia nh. [8]

Hnh thnh th gii quan

Nhng thay i trong v th x hi, trnh pht trin ca t duy l lun v hn na mt khi

lng tr thc ln mang tnh phng php lun v cc quy lut ca t nhin, x hi m thanh nin

tip thu c trong nh trng gip h thy c cc mi lin h gia cc tr thc khc nhau,

gia cc thnh phn ca th gii. Nh tui u thanh nin bt u bit lin kt cc tri thc ring

l li vi nhau to nn mt biu tng chung v th gii cho ring mnh. i vi thanh nin biu

tng chung v th gii c mt ngha nhn cch rt rng, n gn lin vi nhu cu tm kim mt

ch ng cho ring mnh trong x hi, tm kim mt hng i, mt ngh nghip, mt d nh cho

cuc sng ca h. Nh vy th gii quan tc quan im v th gii ni chung, v c s ca s tn

ti v mi lin h gia con ngi vi t nhin, v nhng nh hng gi tr c bn... c hnh

thnh.

chun b bc vo i, thanh nin thng trn tr vi cc cu hi v ngha v mc ch

cuc sng, v cch xy dng mt k hoch sng c hiu qu, v vic la chn ngh nghip cho ph

hp v c ngha... gii p cc cu hi ny, kh nng nhn thc, nh gi cng nh kh nng

thc tin ca mi c nhn rt khc nhau. nc ta hin nay khi m cc gi tr x hi c nhiu bin

ng, khng t thanh nin cha xc nh c ngha ca cuc sng, khng c nh hng ngh

nghip r nt v do cng khng th lp c cho bn thn mt k hoch sng c th. Hin tng

ny tn ti khng phi n thun do trnh pht trin tm l la tui u thnh nin cha chn

mui, m quan trng hn l do nhng khim khuyt trong gio dc nh trng, gia nh v trong

x hi (thng qua cc n phm sch bo, vn ha, ngh thut...). S hng dn, ging gii, gip

bng cc bin php c th, ph hp ca cc th h i trc s gip thanh nin t n "min pht

trin gn" m L.X. Vgtxki pht hin ra.

Mt trong cc kha cnh quan trng ca qu trnh hnh thnh th gii quan la tui thanh

nin l trnh pht trin thc o c. Cc nghin cu tm l hc cho thy rng th gii quan v

lnh vc o c bt u hnh thnh con ngi t tui thiu nin. Cc em thiu nin bit nh gi

phn loi hnh vi ca bn thn v ca ngi khc theo cc phm tr o c khc nhau, c kh

nng a ra nhng chnh kin tng i khi qut ca ring mnh v cc vn o c... Song

sang tui thanh nin thc o c pht trin ln mt bc cao hn c v mt nhn thc tnh cm

v hnh vi. V mt nhn thc thanh thin khng ch c kh nng gii thch mt cch r rng cc

khi nim o c, quy chng vo mt h thng nht nh th hin mt trnh kht qut cao hn

m h cn xut hin mt cch c thc nhu cu xy dng cc chnh kin o c ca ring mnh

v cc vn m cuc sng t ra. kha cnh tnh cm cc chun mc o c c c nhng

ngha ring t i vi thanh nin, nh cc hnh vi tng ng vi cc chun mc o c nht

nh c th khi dy h nhng xc cm c bit. Ni cch khc la tui thanh nin nim tin,

o c bt u hnh thnh. S hnh thnh nim tin o c bin thanh nin t ch l ngi chp

nhn, phc tng cc chun mc o c tr thnh ch th tch cc ca chng. iu ny th hin c

bit r trong vic tm kim hnh mu l tng. Hc sinh nh tui tip nhn hnh mu l tng xut

pht t tnh cm khm phc mt con ngi c th v khi hnh mu l tng s chi phi hnh vi

o c ca cc em. Nh vy mt mc nht nh c th coi hnh mu l tng l ngun gc

hnh thnh thc o c ca hc sinh nh tui. Tnh hnh khc hn i vi hc sinh cp 3. Cc em

hc sinh cp 3 tm kim hnh mu l tng mt cch c thc Hnh nh mt con ngi c th ch

l phng tin cc em gi gn nhng nguyn tc, nhng biu tng o c m cc em tip

nhn.

Tuy nhin t lu cc nh tm l hc nhn thy mu thun bn trong thc o c la

tui thanh nin. Trong cc nh gi ca mnh thanh nin c th rt cng nhc tun theo cc chun

mc o c m cc em tip nhn song ng thi li cng nghi ng v tnh ng n ca chng.

l gii iu ny c th cho rng la tui thanh nin vn l la tui m thc o c ang

trong giai on u ca qu trnh hnh thnh. Mt khc v phng din tr tu thanh nin hiu

c tnh tng i ca cc chun mc. S nghi ng lt li cc chun mc o c ca x hi c

th hin nh mt thao tc tm kim, nghin cu, hc hi tip thu. [8]

i sng tnh cm v giao tip nhm bn

i sng tnh cm ca hc sinh trung hc ph thng rt phong ph. Cc em c tnh cm phong

ph v a dng, c thi cm xc i vi cc mt khc nhau ca i sng. c im c th

hin r trong tnh bn ca la tui ny, v y l la tui m nhng hnh thc i x c la chn i

vi mi ngi tr nn su sc.

hc sinh trung hc ph thng, nhu cu v tnh bn tm tnh c nhn c tng ln r rt, tnh

bn ca cc em tr nn su sc hn. Cc em c yu cu cao hn i vi tnh bn, lng v tha, s tin

tng, tn trng, hiu bit nhau v sn sng gip nhau. tui ny, cc em u coi tnh bn l

nhng mi quan h quan trng nht ca con ngi, tnh bn ca cc em mang mu sc cm xc

nhiu hn, cc em nhy cm hn. Trong quan h bn b, cc em khng ch mong mun s gn gi

v tnh cm ca bn, khng ch c kh nng cm xc thn tnh, m con c kh nng p ng li xc

cm, tnh cm m ngi bn ang th nghim. Tnh cm xc cm cao trong tnh bn c th khin

la tui u thanh nin ny l tng ha tnh bn. H ngh v bn thng ging vi nhng iu

mnh mong mun bn hn l thc t. S quyn luyn mnh m v mt cm xc khin cc em t

nhn thy nhng c im thc t bn.

Tnh bn ca hc sinh trung hc ph thng rt bn vng. Cc em quan tm ti nhng nt tnh

cch v b mt tinh thn ca bn. Vic thc c cc bn lun bn cnh gip h khc phc

kh khn. Tnh bn tui ny c th vt c mi th thch v c th ko di sut cuc i. n

giai on ny, s khc bit gia c nhn trong tnh bn rt r. Quan nim ca thanh nin v tnh bn

v mc thn tnh trong tnh bn c s khc nhau. Nguyn nhn kt bn cng rt phong ph: do hp

tnh tnh, do phm cht tt bn, do hng th s thch chung c bit, hc sinh trung hc, quan

h gia nam v n c tch cc ha mt cch r rt. mt s em xut hin nhng s li cun

v tnh yu v tnh cm su sc. thiu nin, tnh cm ny thng mi ch l nhng biu hin ca

mi thin cm, s say m, quyn luyn ban u. Nhng tnh yu vi t cch l tnh cm su sc,

mnh m th mi xut hin u tui thanh nin. l mt trng thi mi m, nhng rt t nhin

trong i sng tnh cm ca thanh nin mi ln. Tnh yu la tui ny thng l trong sng, hn

nhin, giu cm xc, chn thnh.

Tui hc sinh trung hc ph thng l la tui mang tnh cht tp th. iu quan trng vi cc

em l c sinh hot vi cc bn cng la tui, l cm thy mnh cn trong nhm, thuc v nhm,

c uy tn, c v tr nht nh trong nhm. la tui ny, quan h vi bn cng tui chim v tr ln

hn hn so vi quan h vi ngi ln tui hn. l do lng khao kht mun c v tr bnh ng

trong cuc sng chi phi. Cng vi s trng thnh nhiu mt, quan h da dm, ph thuc cha m

dn dn cng c thay th bng quan h tnh ng, t lp. [8]

1.2.2 Kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

1.2.2.1 Khi nim kh khn tm l:

T kh khn trong t in Ting Vit c ngha l s tr ngi lm mt nhiu cng sc hoc

thiu thn. Cn theo i t in Ting Vit ca tc gi Nguyn Nh : kh khn l c nhiu tr

ngi hoc chu iu kin thiu thn, i sng kh khn. [29]

Trong qu trnh hot ng ca con ngi u gp phi nhng kh khn, lm cho hot ng gim

i hiu qu m con ngi mong mun, thm ch l khng t hiu qu hot ng, i hi mi ngi

phi khng ngng n lc vt qua kh khn, tr ngi nhm t hiu qu cao trong cng vic.

Nhng kh khn ny do nhiu yu t khch quan (bn ngoi) v yu t ch quan (bn trong) to

ra. Nhng yu t bn ngoi (khch quan) biu hin nh l iu kin, phng tin, mi trngy

l nhng yu t c nh hng gin tip n tin trnh hot ng ca con ngi. Nhng yu t bn

trong (ch quan) l nhng yu t xut pht t bn thn mi c nhn khi tham gia hot ng no ,

nh nhn thc, thi , tnh cm, nng lc, kinh nghim...

Da trn ngun gc xut pht, cc yu t ch quan c th chia lm 2 loi: yu t sinh hc v yu

t tm l. Nhng kh khn do yu t tm l to nn gi l nhng kh khn tm l. Yu t bn trong

ny nh hng trc tip n tin trnh v kt qu hot ng ca con ngi. [4]

Trong qu trnh nghin cu, ta c th tm thy mt thut ng c ngha tng ng vi kh

khn tm l l hng ro tm l. V.Ph.Galugin cho rng: hng ro tm l l chng ngi c tnh

cht tm l, n cn tr qu trnh thch ng ca c nhn i vi cc yu t mi ca ngoi cnh, do

cc c im ca hon cnh v c im c nhn to nn. Theo B.D.Parughi cho rng: hng ro tm

l c hiu ngm nh cc qu trnh, cc thuc tnh, cc trng thi ca con ngi ni chung bao bc

tim nng tr tu, tnh cm con ngi

T cc nghin cu v thut ng kh khn tm l cho thy rng kh khn tm l xut hin khi

c nhn th hin tnh th ng, lng tng trong vic thch ng vi cc yu t mi ca ngoi cnh do

nng lc tr tu, tnh cm, ch ca h khng ph hp vi i tng hot ng.

Kh khn tm l c xem l ton b nhng nt tm l ca c nhn (ny sinh ch th trong

qu trnh hot ng vi hon cnh xc nh) t ph hp vi nhng yu cu, c trng ca hot ng

, gy tr ngi cho tin trnh v kt qu ca hot ng.

Kh khn tm l l t hp cc thuc tnh, cc trng thi, cc c im nhn cch khng ph hp

vi i tng hot ng, lm cho qu trnh hot ng gp kh khn, lm cho ch th khng pht

huy c kh nng ca mnh dn n kt qu hot ng b hn ch. [21]

1.2.2.2 Nhng kh khn tm l thng gp ca hc sinh trung hc ph thng:

1.2.2.2.1 Mu thun cha m - con ci la tui hc sinh trung hc

Mt s nghin cu gn y cho bit c s gia tng v nhng cuc ci v gia cha m v con ci

tui hc sinh trong hc trong sut nhng nm thi thanh thiu nin (Holmbeck, 1996). Nhiu

nghin cu trc y ch ra rng c s gia tng s mu thun gia cha m v con ci tui teen

trong sut nhng nm thanh thiu nin (Holmbeck, 1996). Mt nghin cu khc cng ch ra nhng

thay i trong mi quan h gn gi v tnh bn thn thit gia cha m v con ci la tui v thnh

nin (Mayseless et al., 1998; Grotevant, 1998). Mt nghin cu khc cho thy c s tng nh trong

mu thun v gim i s gn gi gia cha m v con ci la tui v thnh nin, c bit l thi gian

m cha m v con ci la tui ny dnh cho nhau (Larson & Richards 1991). Tr em v thnh nin

bt u phn bit mnh v cha m bng cch thit lp c tnh ring bit ca mnh cng vi cc h

thng gi tr, cng nh c xu hng v pha bn b v ngi bn ngoi gia nh tm kim s h

tr v hng dn.

Thc t cho thy ngy cng c khong cch gia cha m v con ci, c bit l la tui v thnh

nin, cc em mun c khong tri ring t, mun c tr thnh ngi ln, c cha m tn trng

v nhn nhn mnh. Tuy nhin, cha m th vn lun coi con mnh l nh b v mun kim sot mi

hnh vi ca con, mun theo di con trong mi hot ng. Chnh v vy ny sinh ra nhiu mu thun

gia cha m v con ci tui v thnh nin.

1.2.2.2.2 Ngh nghip

Bc vo cp 3, hc sinh trung hc ph thng bt u suy ngh v nh hng cuc i ca

mnh, ngh nghip m mnh la chn sau ny. Cc em hay t hi: mnh s lm g ?, mnh l

ngi nh th no ? Mt vn quan trng ca thanh nin l vic chn v tr x hi trong tng

lai cho bn thn m trc ht l vic chn ngh. Nhiu em bit so snh c im ring v th

cht, tm l, kh nng ca bn thn vi yu cu ca ngh nghip. Tuy nhin, thanh nin cn nh

hng cha ng vo hc trng i hc. Xu hng ngh nghip c tc dng quan trng trong

vic iu chnh, thc y cc hot ng ca cc em. Ngh nghip tng lai chi phi i vi hng

th mn hc.

Nhn thc yu cu v ngh nghip cng c th y , su sc bao nhiu th s chun b i vi

ngh nghip tng lai cng tt by nhiu. Cng v cui trung hc ph thng, xu hng ngh nghip

cng pht trin r rng c th v n nh. Vic chn ngh ca cc em c nhiu ng c thc y (c

nhn, x hi), cc em khi chn ngh thng c xu hng i vo lnh vc tri thc lao ng mi

nhiu ngi ch . Hin nay, i vi thanh nin hc sinh vic chn ngh nghip tng lai cho mnh

rt phc tp.

c bit l trong thi bui kinh t th trng, nhiu ngnh ngh mi ra i, cc ngnh ngh khc

nhau c cc i hi v nng lc v t cht khc nhau, c nhng ngnh ngh ngy cng c u

chung v tr thnh ngnh ngh c nhiu ngi theo ui, bn cnh c mt s ngnh ngh sau

khi ra trng rt kh xin vic lm. Chnh nhng bt cp v thin lch trong th gii ngh nghip

nh vy cng lm cho cc em tr nn bng khung trong vic la chn ngh nghip.

Hin nay, cc trng ph thng v i hc, cng nh bo ch v cc c quan chc nng c

quan tm v t chc cho cc em nhng bui t vn ngh nghip gip cc em trong vic chn

ngh nghip. Tuy nhin, v vic chn ngh i vi mi c nhn l iu quan trng, c lin quan trc

tip n tng lai sau ny nn i vi hc sinh ph thng, y vn l vn kh khn, lun cn c

s tr gip t pha gia nh v nh trng, bn b, nhng ngi c kinh nghim i trc. [27]

1.2.2.2.3 Cc mi quan h bn b x hi

Trong c im tm l c trng cho la tui ny th vic chi vi bn v nhm bn l nhu cu

thit yu. Vic thuc v mt nhm bn no rt quan trng v cn thit. Tuy nhin, nhng p lc

v bn b v nhm bn cng gy cho hc sinh trung hc ph thng nhiu rc ri, nht l trong

nhng hon cnh m cc em khng c bn cng ng h, hoc chi chung trong mt nhm m c s

khc bit hoc cm thy mnh khng thuc v nhm bn . Cc mi quan h bn b tr nn phc

tp v p lc hn khi c lin quan n vn tnh cm, khi cng thch mt i tng no .

Mi quan h bn b tr nn quan trng hn khi trong mi quan h vi cha m ca cc em tr

nn cng thng, th bn b l ni ng tin cy cc em chia s nhng kh khn ca mnh.

1.2.2.2.4 Vn hc hnh

Vn hc hnh cng l mt trong nhng vn quan trng ca cc em hc sinh trung hc ph

thng. V nhim v chnh ca cc em by gi l hc tp, hon thnh nhng nhim v m thy c

giao cho. Tuy nhin, bc sang cp 3 th cc em phi chun b kin thc i mt vi cc k thi

cui cp v tuyn sinh ln i hc nn ngay t lp 10, cc em phi hc mt chng trnh hc cng

thng hn nhiu so vi cp 2. Bn cnh p lc hc hnh, bi v trng v p lc chn ngh

nghip, chn trng thi i hc, p lc ca cc k thi khin nhiu em ri vo tnh trng kh

khn.

1.2.2.2.5 Cc vn c nhn (sc khe, tnh dc)

i vi hc sinh trung hc ph thng, ngoi vic hc hnh l mi quan tm chnh trong cc hot

ng ca em th bn cnh , cc vn c nhn cng mang li cho cc em nhiu kh khn nh:

vic thay i pht trin ca c th trong tui thanh thiu nin, vic m bo sc khe p

ng cc hot ng hc tp v vui chi, sinh hot thng ngy, vn tnh cm cng l mt trong

nhng nguyn nhn gy nhiu kh khn cho cc em.

1.2.3 Cc khi nim v tm kim s gip

1.2.3.1 Khi nim tm kim s gip

Tm kim s gip l mt cm t dng ch hnh ng ca mt ai tm s gip t mt

ngi khc. Trong qu trnh tm kim s gip nhm t c s thng hiu, li khuyn,

thng tin, s cha tr v nhng s h tr khc cho vn ang cn c gip .

Tm kim s gip l mt hnh thc ng ph vi vn m ngi ang gp phi vn b b

tc, hoc cn s gip gii quyt vn mt cch sng sut hn.

Vic tm kim s gip c nhiu hnh thc a dng, ngi ta chia vic tm kim s gip

lm 2 knh nh sau:

Tm kim s gip khng chnh thc: bt u t cc mi quan h x hi, nh l bn b v gia

nh.

Tm kim s gip chnh thc: y l nhng ngi gip chuyn nghip, l nhng

chuyn gia v sc khe, chuyn gia tm l, cc gio vin [41]

Ngoi ra, c mt s quan im khc. Tm kim s gip l vic tm kim s gip gii

quyt vn (McCrae & Costa, 1986). N bao gm nhng vn v giao tip hoc nhng vn

rc ri m i hi s h tr, t vn hoc gip trong thi gian gp kh khn (Gourash, 1978).

i vi Baker v Adelman (1994), tm kim s gip l mt trong nhng phng tin bt

u ng ph v gii quyt nhng vn . Bng chng cho thy thanh thiu nin, l nhng ngi c

vn v tm l v p lc trong i sng c nhiu kh nng tm kim s gip hn cc bn ng

trang la. Rosales (1989) nh ngha mt ngi tm kim s gip l mt ngi tm kim s h

tr t nhng ngi khc, khng nht thit phi l mt ngi gip chuyn nghip cho cc vn

ca ngi t nht ba ln trong hai nm. [41]

1.2.3.2 Nhng vn lin quan n tm kim s gip

1.2.3.2.1 Cc giai on tm kim s gip

Theo Keith-Lucas (1994, trch dn trong Leelamma, 2004) l thuyt v tm kim s gip a

ra c 4 iu kin mt c nhn tm n s gip . u tin, l s tha nhn rng c iu g

m mt c nhn lm sai v khng th sa cha n. iu kin th hai l sn sng t nguyn tit l

tnh hnh ngi khc c th phn tch ch yu ca mnh. iu kin th ba l cho php ngi khc

thc hin mt s bin php kim sot i vi cuc sng ca mnh. V cui cng l c nhn sn

sng thay i.

Gross v McMullens (1983) ch ra m hnh ca qu trnh tm kim s gip bao gm ba

giai on khi i mt vi mt vn : nhn thc vn , quyt nh tm kim s gip v la chn

dch v sn c. [41]

1.2.3.2.2 Nhn thc v vic tm kim s gip

Trc tin, mt iu kin quan trng tm kim s gip l c nhn phi nhn thc

c h ang c vn , mt mnh bn thn h khng th khc phc c, v cn c s gip .

Nelson Le-Gall (1981) v Newman (1994), c trch dn trong Ryan and Pintrich (1997) ch ra

rng cc sinh vin tm kim s gip khi h gp phi mt tnh hung m trong h cn gip

tip tc thc hin cc nhim v hc tp. Trong tnh hung , mt sinh vin tr nn c thc

cn c s gip (nhn thc), quyt nh tm s gip (ng c), v thc hin cc cch thc

nhm li ko s gip ca ngi khc (hnh vi).

Cauce v mt s ng nghip (2002) cho rng tp trung vo vic chun on bnh hn l tp

trung vo kinh nghim c nhn. Cc gia nh hoc cc nhn t c nhn c th nh hng n c

nhn v gia nh trong vic nhn thc vn .

Mechanis (1978), trch dn trong Leelamma (2004) bo co rng cc vn theo ng cnh cng

ng mt vai tr quan trng trong vic nhn thc vn . Ph huynh c th c nhiu kh nng

tham kho kin ca ngi khc v cc vn cm xc hoc hnh vi ca con ci mnh khi lo lng

ca h mc cao. V vy, khi cha m cng cng thng v sng mt cch cht vt th h tr nn

gay gt v t gn gi vi con em ca mnh hn (Mcloyd, 1995). [40]

1.2.3.2.3 Quyt nh tm kim s gip

Sau khi nhn thc vn , mt c nhn thng ni Ti nn c s tr gip t ngi khc cho cc

kh khn ca mnh?. V h ngh ti mt li v bt li ca vic tm kim s gip . Theo Ryan v

Pintrich (1997), iu tra v ng c nh hng n hnh vi tm kim s gip trong cc lp hc

ton, tp trung vo nhn thc ca thanh thiu nin v mt li v bt li c lin quan n hnh vi. C

mt li v bt li nh hng quan trng trong hnh vi trnh tm kim s gip .

Tm kim s gip rt c th xy ra khi c mt vn v sc khe tm thn c pht hin v

gy phin phc, v khi n c cho rng khng d dng t mnh c nhn gii quyt c

(Moffit, Caspi, 1996). [41]

1.2.3.2.4 Chn ngi gip

Nh vy, c th thy c nhiu yu t nh hng n thanh thiu nin tm kim s gip .

Mt yu t kh quan trng trong thi tm kim s gip l s la chn nhng ngi gip .

Lm th no thc y mt ngi gip ? H c th nhn c li ch g? V d, khi mt c

nhn cm thy khng mong mun hoc b e da, c nhn c c xu hng khng tm kim s gip

. Nghin cu ca Rosales (1989) ch ra rng c mi lin h ng k gia s la chn ca hc sinh

v ngi gip v bn cht ca vn m h gp phi. Bn b v cha m c ngh n i vi

cc vn v tnh cm v x hi.

Theo nghin cu ca Li (1992) cho rng nhng hc sinh nhn thc c nhng ngi gip

h l nhng ngi h bit, gn gi vi h, c kh nng, ng tin cy v lc no cng sn sng gip

. Hnh vi sn sng gip l nhn t iu kin trong vic tm kim s gip , khng c s khc

bit vi nhu cu v cc loi vn , thi ca ngi mun tm kim s gip v khng tm kim

s gip . Trong s nhng ngi c th tip cn tm kim s gip l nhng ngi bn thn,

cha m, anh ch em, ng nghip v nhng ngi tu hnh (tn gio).

Ni chung, thanh thiu nin c th d dng tm kim s gip v cc vn hc tp (Myers v

Paris, 1978). Chilh (1995) bo co v hnh vi tm kim s gip ca thanh thiu nin nam i

Loan v kt qu cho thy hn mt na l khng tm ngi gip cho cc vn ca mnh. Cc

hc sinh ny chn cch l t gii quyt cc vn ca mnh. Rosales (1989) bo co trong nghin

cu ca mnh rng sinh vin i hc Philippin thch chn ngi gip l cha m, tip theo l

bn thn, anh ch em, ngi thn trong khi nhng ngi t tm kim s gip th chn nhng

ngi tu s thuc v tn gio v ging vin ca h. [41]

1.2.4 Cch thc ng ph vi kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

1.2.4.1 Khi nim ng ph:

Theo i t in Ting Vit, ng ph l hnh ng p li nhanh nhy, kp thi, trc nhng

tnh hung mi, bt ng. Theo Lazarus th ng ph l thng xuyn thay i cc c gng nhn

thc v ng x nhm x l cc i hi c bit bn ngoi hoc bn trong c cho l nng ln v

vt qu ti xoay s ca con ngi. [25]

1.2.4.2 Cc cch thc ng ph trong hot ng ca con ngi

Theo tm l hc Mcxt, th trong qu trnh hot ng ca mnh, ch th l con ngi thc hin

hai qu trnh: xut tm, tc l chuyn nng lng ca mnh thnh sn phm hot ng v pha th

gii v qu trnh nhp tm chuyn ni dung khch th (nhng quy lut, bn cht, c im

ca khch th) vo bn thn mnh, to nn tm l, thc, nhn cch ca bn thn. thc hin

thnh cng qu trnh xut tm v nhp tm, con ngi phi huy ng nhng ngun lc tm l

ph hp vi cc yu cu ca sn phm. l hai cch thc ng ph ca con ngi trc nhng tnh

hung trong cuc sng.

Theo hc thuyt phn tm hc ca Sigmund Freud, cu trc nhn cch ca con ngi gm ba

b phn: ci y (id), ci ti (ego), v siu ti (superego). Ci y l b phn nguyn thy, v thc ca

nhn cch, l kho cha cc xung nng c bn. Siu ti l kho cha nhng chun mc ng x ca c

nhn, k c nhng hnh vi o c nhim tp c ca x hi. Ci siu ti thng mu thun vi

ci y. Ci y mun ta phi lm iu ta cm thy thoi mi, cn ci siu ti nhn mnh vo vic lm

iu phi. Ci ti l b phn ca nhn cch, c chc nng gii quyt mu thun gia ci y v ci

siu ti. Con ngi khng th lc no cng tun th nhng chun mc x hi v loi tr s tha

mn cc xung nng ca ci y, v ngc li, nhng i hi qu mc t bn trong hay bn ngoi u

mang li s cng thng, t dn n s kh chu. trnh khi s kh chu, khi xut hin nhng

yu cu t bn ngoi (t x hi), ci ti phi nhn bit cc kch thch, tch ly kinh nghim (trong tr

nh) t nhng kch thch , chng li nhng kch thch mnh (bng cch chy trn), thch nghi vi

nhng kch thch ph hp (bng cch thch ng). Cui cng, ci ti tc ng vo th gii bn ngoi,

lm thay i n theo li ch ca mnh. [31]

i vi nhng i hi nhm tha mn xung lc bn nng, ci ti ng vai tr l ngi kim

sot, iu chnh hot ng ca ci y. Ci ti s quyt nh xem c nn tha mn ngay cc nhu cu

hay phi tr hon n thi im thun li hoc cng quyt dp tt chng. Tuy nhin, s i hi

tc th, mnh m ca ci y v s trn p khng khoan nhng ca ci siu ti to ra trng thi

cng thng dn n lo u ca ci ti. gii ta trng thi ny, trong ci ti xut hin c ch t v

bao gm: ph nhn, thay th, huyn tng, ng nht ha, phng chiu, hp l ha, di chuyn, thoi

lui, dn nn, thng hoa. [31]

Cc c ch t v l nhng chin lc tm tr gip ci ti bo v chnh mnh trong xung t

thng ngy gia cc xung nng ci y mun tm cch biu l vi i hi ca ci siu ti mun ph

nhn chng. Bng cch vn dng c ch ny, con ngi c th duy tr mt hnh nh thun li cho

bn thn v gi c mt gng mt c x hi chp nhn. Nhng c ch t v ny c nh gi

l hu ch, tuy nhin, n khng nhm vo vic gii quyt vn m ch th ang ng u, n ch

khin h t la di mnh. V lu di, vic s dng qu mc nhng c ch ny s to ra cc hnh thi

m yu v tm tr. Sau y l mt s c ch t v quan trng theo Phn tm hc: [31]

Bng 2.1: C ch t v theo Phn tm hc

C ch M t

Ph nhn Bo v mnh thot khi thc ti au bun bng cch t chi khng tri gic

ngha ca n.

Chuyn i Gii ta nhng tnh cm b dn nn thng l tnh cm th ch, trt ln ln cc

i tng t nguy him hn so vi cc i tng lc u lm pht sinh cm xc.

Huyn tng Tha mn cc c mun b hng ht trong nhng thnh t tng tng ra

(mng m l mt hnh thi thng gp)

ng nht ha Lm gia tng nhng tnh cm t trong bng cch ng nht ha mnh vi mt

ngi hoc mt nhn vt quen bit khc, thng c ting tm ly lng.

Tch bit Ct t gnh nng cm xc, thot ra khi cc tnh hung gy ra au n, cn

gi l c ch chia ct.

Phng chiu em iu ch trch do nhng tr ngi ca chnh mnh ln u ngi khc

hoc li nhng ham mun b cm on ca mnh cho ngi khc.

Hp l ha C ch t v c gi l s hp l ha, l vic gii thch mt hnh vi khng

c chp nhn di dng mt ng c c th chp nhn v mt x hi v con

ngi, hoc bo cha bin h cho mt hnh vi khng chp nhn c.

V d: hc sinh li im thp ca mnh cho ngi gio vin khng trnh

hoc sch gio khoa vit t qu c th l mt nh gi c tnh khch quan v

chnh xc c th chp nhn c; nhng c khi, nh gi ny n gin l mt

s hp l ha c s dng bin minh cho tht bi ca mnh.

To phn ng C nhn c th t v chng li nhng suy ngh hoc nhng bc ng ng ph

phn bng vic a ra nhng biu l mnh m cho nhng bc ng hoc nhng

suy ngh i nghch.

V d: mt ngi b e da mc v thc t nhng hnh nh khiu dm hp

dn v quyn r c th tr thnh ngi ng h cung nhit c quan kim duyt.

Thoi lui Rt lui v mc pht trin trc y lin quan n nhng p ng tr con hn

v thng kht vng mc thp hn.

Dn nn y nhng ngha gy au kh v nguy him ra khi thc, gi chng trng

thi v thc; iu ny c xem l c ch t v c bn nht.

Thng hoa Mt c nhn c th by t ng c khng th chp nhn c, vi vic thay th

n bng mt hnh vi c kh nng chp nhn c v mt x hi v c nhn,

biu l hnh vi mt cch mnh nht.

V d: khiu v c th c coi nh l thng hoa ca ng c thc y tnh dc.

Theo phn loi ca Lazarus, cc cch thc ng ph c sp xp theo 2 loi ln: ng ph tp

trung vo iu tit cm xc (emotion-focused) vi mc tiu l lm gim nh s kh chu do stress

gy ra v ng ph tp trung vo gii quyt vn (problem-focused) vi mc tiu l i mt trc

din vi vn . Trong cch thc ng ph loi mt, ta c cc hnh ng nh: trch nhim cho

ngi khc, c gng khng lo lng, nhn thy iu thun li; cn trong cch thc ng ph loi

2 bao gm: tm kim thng tin, tm kim s nng x hi, c gng lm khc i, chy trn

khi tnh hung gy stress (Tolor & Fehon, 1987; Dlyshaw, Cohen & Towbes, 1989). [35]

Trong cch l thuyt nhn thc, kh nng p ng ca ch th ph thuc phn ln vo vic ch

th nh gi tnh hung stress th no. S nh gi ny hon ton c tnh ch quan, mang du n c

nhn mt cch su sc ca ch th. Khi nh gi mt tnh hung, nu ch th cm thy tnh hung

khng c g e da v c th i u c th phn ng stress lc ny tr nn thch hp, bnh

thng. Tri li, khi cm thy tnh hung e da th ch th hoc cho mnh khng th chng chi

c, nhng d sao vn phi ng u vi n nn ny sinh ra phn ng stress bnh l; hoc l cho

rng mnh c bin php lm ch tnh hnh, dn xp c vi tnh hung stress nn ny sinh ra

phn ng stress thch nghi, mc s nh gi tng ng vi kh nng thc t. Nh vy, ng ph

c s dng gii quyt cc vn , cng nh ng ph nhm tm kim thng tin cng nh xc

nh li ngha ca cc s kin gy stress.

Theo Materny, c 2 loi ng ph: ng ph d phng (preventive coping) v ng ph chng c.

Trong ng ph d phng, c nhn s n trnh cc tc nhn gy stress thng qua vic thch nghi vi

cuc sng, thch nghi vi cc mc i hi, c cc kiu ng x lm gim nguy c to ra stress, hay

to ra cc ngun lc ng ph. Trong ng ph chng c, c nhn s gim st cc tc nhn gy stress

v cc triu chng, sp xp cc ngun lc nhm ng ph hu hiu, tn cng cc tc nhn gy stress,

y li ngh t u hng v gi c tnh thn ci m cho nhng la chn thch hp, ng thi

dung np cc tc nhn gy stress nh cu to li nhn thc nhm vt b mt k hoch gy nhiu

tm thng qua vic nh gi li tnh nghim trng ca cc i hi v cc hn ch ngun lc ca bn

thn, h thp mc kch ng. Nh vy, trong stress bnh thng, s ng ph l thch hp v gip

cho c th phn ng ng nhm to ra mt cn bng mi sau khi chu tc ng ca s kin. Cn

trong stress bnh l, kh nng ng ph ca c th t ra khng y , khng thch hp v khng th

em li s cn bng mi. Cho nn, tip theo s c nhng ri lon xut hin v cc mt tm thn,

c x hay hnh vi tm thi, hoc ko di. [33]

Nh vy, ta thy c ba loi ng ph trc nhng s kin hay nhng kh khn vt qu kh

nng gii quyt ca con ngi:

1. ng ph tp trung vo gii quyt vn , c nhn trin khai cc hnh ng trc tip, ngay khi

xut hin kh khn tm l.

2. ng ph tp trung v iu tit cm xc, c nhn tp trung vo lm du nhng cm xc v s vic

qua.

3. ng ph tp trung vo s trnh n, c nhn c trnh cp n vn kh khn.

CHNG 2: T CHC V PHNG PHP

NGHIN CU

2.1 T CHC NGHIN CU:

2.1.1 Bc kho st thm d: Bc kho st thm d c thc hin nhm mc ch pht hin vn

cn nghin cu, t , thit lp h thng m hnh l thuyt v phng php nghin cu.

Bc kho st thm d ny c thc hin qua nhiu giai on sau:

- c ti liu c lin quan n tui v thnh nin, xc nh vn cn nghin cu vi nhng mc

tiu c th v t ra nhng gi thuyt nghin cu.

- Xy dng khi nim cng c, m hnh nghin cu v chn la cc phng php nghin cu, xc

nh khch th nghin cu.

- Da trn nhng ti liu nghin cu, thit lp bng hi v tham kho thang o ca cc nghin cu

trc y. Chnh l v tin hnh o th xc nh tin cy ca thang o, nh sau: tnh tin cy

ca phiu thm d bng cch o 2 ln trn cng mt nhm khch th, mi ln cch nhau 3 ngy, sau

tnh h s tng quan gia trung bnh im s ca hai ln o, kt qu cho thy khng c s khc

bit ngha gia cc con s thng k. Ni cch khc, thang o c thit k c tin cy cao.

- Trong phiu thm d, chng ti c s dng thang o thi ca Edward H. Fischer and John

LcB. Turner (1970)

2.1.2 Bc kho st thc trng:

Sau khi hon chnh phiu thm d, chng ti tin hnh bc kho st thc trng trn nhm

khch th l hc sinh ph thng trung hc ti cc trng trung hc ph thng trn a bn thnh ph

H Ch Minh.

2.2 PHNG PHP NGHIN CU

2.2.1 Nhm phng php nghin cu cc ti liu l lun:

Nghin cu cc ti liu lin quan n la tui hc sinh ph thng, tm l la tui hc sinh ph

thng, kh khn tm l v cc cch thc ng ph thng gp ca hc sinh ph thng vi nhng kh

khn tm l. Ngoi ti liu ting Vit, chng ti c nghin cu thm mt s ti liu nc ngoi c

lin quan.

2.2.2 Nhm phng php thu thp s liu s liu thc tin

2.2.2.1 Phng php chn mu: chn mu theo nhm

Theo s liu thng k ca Tng cc thng k, dn hc sinh ph thng trung hc nm hc 2008 -

2009: 180.719 hc sinh [30]

Chn mu iu tra trn dn s hc sinh trung hc ph thng - khong 600 ngi; c phn b

u cho cc trng trung hc ph thng trong cc qun ca thnh ph.

Ngi nghin cu chn mu theo nhm ngu nhin t trong 3 trng THPT trong cc qun ca

thnh ph: THPT Trn Ph (Qun Tn Ph), THPT Nguyn Th Minh Khai (Qun 3), THPT V Th

Su (Qun Bnh Thnh)

2.2.2.2 Phng php iu tra vit

y l mt trong nhng phng php chnh iu tra trn din rng. Phng php ny cng

c dng trong c hai bc thm d pht hin vn v iu tra thc trng.

Ni dung iu tra, chng ti m t phn cc bc thm d trn. Kt qu thu c qua h

thng phiu thm d vi cu hi ng l s liu chnh thc c trnh by trong chng 3.

Cc bc tin hnh iu tra vit c thc hin nh sau:

Pht phiu n cc khch th c chn la ngu nhin sau khi phn b vng kho st v

hng dn thm cho khch th v cch thc hin phiu.

Thu phiu (sau 1 tun), kim tra s b nhng thiu st khch th b sung.

Kim phiu pht hin v loi nhng phiu khng hp l.

Nhp s liu vo chng trnh SPSS.

2.2.3 Phng php phng vn

Vi phng php ny, ngi nghin cu a ra nhng cu hi dng tm hiu nghin cu su

v cc vn lin quan n vic hc sinh trung hc ph thng tch cc hay khng tch cc tm kim

s gip trong cc vn ca mnh.

Vic chn ra mt s khch th tham gia nghin cu phng vn su c thc hin da trn kt

qu ca mt s khch th lm phiu thm d trc . Phng php ny gip nh nghin cu tm

hiu su v nhng c im tm l, nhng quan im ca khch th khi i din vi cc vn v

thi ca khch th i vi vic tm kim s gip , cc cch thc i ph vi nhng vn ca

mnh.

Bng cu hi dnh cho phng vn su c 2 phn: Phn 1 dnh cho cho khch th c thi tch

cc tm n s gip , phn 2 dnh cho khch th khng tm n s gip .

2.2.4 Nhm phng php x l s liu

Ngi nghin cu dng phn mm SPSS for Window 15 x l s liu thu thp c qua iu

tra bng phiu thm d cng nh trong vic kim tra xc nh tin cy ca phiu thm d. C th:

Tnh cc tn sut, t l %, tr s sum, mean...

Tnh tng quan im s, tnh th hng.

Kim nghim Chi-Square Tests, T-Tests so snh gia cc nhm.

Bng hi gm 4 phn nh sau:

Phn 1: Thu thp cc thng tin c nhn v xc nh kh khn tm l m hc sinh ph thng ang

gp phi

Phn 2: Thang o mc ca cc kh khn tm l hc sinh ph thng

Phn 3: Cc cch ng ph vi vn ca hc sinh ph thng

Phn 4: Thi i vi vic tm s tr gip chuyn mn v tm l

2.3 DNG C NGHIN CU

Dng c nghin cu l bng hi gm 4 phn, trong :

Phn 1: gm 11 cu hi nhm thu thp cc thng tin c nhn v xc nh nhng kh khn tm l

m hc sinh trung hc ph thng ang gp phi.

Phn 2: gm 28 cu pht biu nhm xc nh mc trm trng ca nhng kh khn tm l hc

sinh trung hc ph thng.

Gm cc loi kh khn:

Kh khn v hc tp (cu 1, 2, 3, 4, 5, 6)

Kh khn trong gia nh (cu 7, 8, 9, 10)

Kh khn v vn ti chnh (cu 11, 12, 13)

Kh khn trong mi quan h bn b (cu 14, 15, 16)

Kh khn trong vn tnh cm (cu 17, 18, 19, 20)

Kh khn trong chn ngh nghip (cu 24, 25)

Kh khn trong cc vn c nhn: sc khe, tnh dc (cu 21, 22, 23, 26, 27, 28)

Khch th nh gi kh khn tm l theo 4 mc :

Mc Rt ng : 1 im

Mc ng : 2 im

Mc Khng ng : 3 im

Mc Hon ton khng ng : 4 im

Phn 3: Ni dung c ngi nghin cu tham kho nghin cu ca Carver, C.S, Scheier, M.F, &

Weintraub, J.K. (1989): Assessing Coping strategies: A theoretically based approach (Journal of

Personality and Social Psychology) [38] gm 44 cu pht biu tp trung vo 3 nhm ng ph sau

y:

1. ng ph tp trung vo gii quyt vn

1.1 Gii tch kh khn cch tch cc v tng trng trong kh khn (cu 1, 30)

1.2 N lc gii quyt vn (cu 5, 21, 36, 43)

1.3 Ln k hoch gii quyt vn (cu 16, 26, 31, 41)

1.4 Xin li khuyn t ngi khc (cu 4, 13, 24)

1.5 Tp trung gii quyt kh khn (cu 14, 27, 33)

2. ng ph tp trung vo iu tit cm xc

2.1 Chia s v tm s nng tinh thn t ngi khc (cu 10, 19, 28, 39)

2.2 Da vo nim tin tn gio (cu 37, 44)

2.3 Trt b cm xc kh chu (cu 3,15, 23)

2.4 Nhn nhn kh khn mt cch hi hc (cu 7)

3. ng ph d dt, n trnh, tiu cc

3.1 Chp nhn kh khn (cu 12,17, 40)

3.2 Suy ngh vic khc thay th (cu 2, 25,34)

3.3 B cuc, khng tip tc c gng gii quyt vn na (cu 8, 20, 29)

3.4 T chi kh khn (cu 6, 22, 32, 42)

3.5 Tr hon ng ph (cu 9,18, 38)

3.6 Ru/ma ty (cu 11)

Phn 4: Ni dung c ngi nghin cu tham kho test Attitude toward seeking-help trong nghin

cu Orientations to seeking professional help ca tc gi Edward H.Fischer and John LcB. Turner

(Journal of Consulting and Clinical Psychology s 1, 1970) [38]

Ni dung bi test bao gm 29 cu pht biu vi 4 phn nh sau:

1. Nhn thc vic cn gip v liu php tm l (Recognition of need for psychotherapeutic

hep): cu 4, 5, 6, 9, 18, 24, 25, 26

2. Du hiu chu ng (Stigma tolerance): cu 3, 14, 20, 27, 28

3. Tr chuyn ci m vi ngi khc (Interpersonal openness): cu 7, 10, 13, 17, 21, 22, 29

4. Tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn (Confidence in mental health practitioner): cu 1, 2,

8, 11, 12, 15, 16, 19, 23

CHNG 3: KT QU NGHIN CU

3.1 c im mu khch th nghin cu

Mu khch th nghin cu gm c 572 hc sinh trung hc ph thng bao gm: 184 hc sinh

thuc trng THPT Nguyn Th Minh Khai, 187 hc sinh trng THPT Trn Ph v 201 hc sinh

trng THPT V Th Su. Mu nghin cu c nhng c im sau:

Bng 3.1: c im mu khch th nghin cu

c im f % Tng

f %

Gii Nam 229 40

572 100 N 343 60

Lp 10 334 58.4

572 100 11 238 41.6

Tui

14 1 0.2

572 100 15 24 4.2

16 339 59.3

17 208 36.4

Trng

Minh Khai 184 32.2

572 100 Trn Ph 187 32.7

V Th Su 201 35.1

Sng vi cha m C 545 95.3

572 100 Khng 27 4.7

Ni cha m ang sng Tp. HCM 558 97.6

572 100 Tnh 14 2.4

Tnh trng hn nhn ca

cha m

Sng chung 512 89.5

572 100

Ly d 31 5.4

Ga chng 10 1.7

Ga v 4 0.7

n thn 15 2.6

- Mu khch th nghin cu gm 572 ngi, trong nam hc sinh l 229 (chim 40%) v 343

n hc sinh (chim 60%), trong l hc sinh lp 10 l 334 (chim 58.4%) v 238 hc sinh lp 11

(chim 41.6). Ngi nghin cu khng ly phiu thm d trn lp 12 do cc l do khch quan (lp

12 bn thi nn khng th lm phiu thm d).

- V thng tin c nhn nh sau: s hc sinh hin ang sng vi cha m l 545 (chim 95.3%), s

cn li l khng hin sng vi cha m l 27 (chim 4.7%); trong , cha m hc sinh hin ang sinh

sng thnh ph H Ch Minh l 558 (chim 97.6%), cha m hc sinh hin ang sng tnh l 14

(chim 2.4%).

- V tnh trng hn nhn ca cha m nh sau: Cha m hin ang sng chung l 512 (chim

89.5%), cha m ly d l 31 (chim 5.4%), ga chng l 10 (chim 1.7%), ga v l 4 (chim

0.7%) v cha m n thn l 15 (chim 2.6%)

3.2 Kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

3.2.1 Cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

kho st v nhng kh khn tm l m hc sinh trung hc ph thng ang gp phi, ngi

nghin cu a ra cu hi hc sinh t nhn nhn nhng kh khn m mnh ang tri qua.

Bng 3.2: Cc kh khn tm l hc sinh ph thng ang gp

Kh khn tm l f % Rank Hc tp 429 23.8% 1 Tnh cm 304 18.1% 2 Gia nh 214 11.9% 3 p lc bn b 180 10.0% 4 Vn giao tip 153 8.5% 5 Tnh yu 129 7.2% 6 Ti chnh 124 6.9% 7 Quan h vi ngi khc 88 4.9% 8 Ngoi hnh khng thu ht 74 4.1% 9 Tng quan ni chung 36 2.0% 10 C thai ngoi mun 18 1.0% 12 Ma ty/thuc l/ru ch 19 1.1% 13 Khc 34 1.9% 11

Kt qu kho st t bng 2 cho thy, cc kh khn m hc sinh ph thng thng gp phi nht

l v vn hc tp (chim 23.8%), vn tip theo l tnh cm (chim 18.1%) v vn gia nh

xp v tr th 3 (chim 11.9%).

Vn hc tp: y l vn tr thnh mi quan tm hng u ca hc sinh trung hc ph

thng. Bc vo cp 3, nhim v hc tp ca cc em ngy cng nng n v vt v hn. Cc em phi

chun b i mt vi bc ngoc ln trong i, l: thi tt nghip ra trng, chn ngh nghip,

thi vo i hc Vi nhng p lc t x hi, t nh trng, t gia nh, chnh bn thn cc em phi

a vic hc tp ln hng u trong mi mi quan tm ca mnh. Tuy nhin, ngoi vic hc tp, cc

em cn c nhiu nhu cu quan tm khc: gii tnh, v gii tr, khin cho cc em cm thy kh

khn khi va p ng theo yu cu ca thy c v hc tp, p lc ca gia nh v vic p ng cc

nhu cu c nhn khc ca mnh. Nhng kh khn tm l trong vic hc tp gm: vic sp xp thi

gian, ng u vi nhng p lc ca cha m buc phi t kt qu tt trng, nhng thi quen

hc tp, bi tp trng v nh

Vn tnh cm: Trong la tui hc sinh trung hc ph thng (la tui thanh thiu nin), vn

kt bn v c nhu cu tm hiu v cc cm xc gii tnh l nhu cu cao. Trong mi trng lp hc,

cc em c s gp g, tm hiu v c s rung ng v cm xc gii tnh vi bn khc phi. T ,

ny sinh cc em tnh cm yu thng. y va l nhu cu, va li tr thnh mt trong nhng kh

khn tm l m cc em gp phi v khi rung ng v cm xc gii tnh, cc em gp phi nhng tnh

hung kh x, nhng bng khung cn chia s, nhng xao lng trong vic hc hnh Nhng kh

khn trong vn tnh cm m cc em gp phi: nhng mong c c hn h vi bn khc phi,

nhng au n khi b v hoc chia tay bn khc phi, nhu cu gn b yu ng vi ngi khc

phi

Vn gia nh: Hc sinh ph thng xem vn gia nh c l mt trong nhng kh khn m

cc em ang gp phi, l nhng kh khn trong vic c ting ni chung gia cha m (th h

trc) v con ci (th h sau), gia vic cha m a ra yu cu v p lc i vi con ci trong vic

hc hnh, ngh nghip tng lai v vic p ng nhng yu cu . Nhng kh khn m cc em

thng gp phi l: mi quan h gia cha m, cha m qu khc khe vi con ci, va chm vi anh

ch em trong gia nh

3.2.2 Mc ca cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

3.2.2.1 Mc ca cc kh khn

Sau khi kho st v cc loi kh khn m hc sinh trung hc ph thng ang gp phi, ngi

nghin cu i vo kho st v mc ca cc kh khn bng mt bng hi gm 28 cu th hin

cc biu hin kh khn ca hc sinh. Khch th nh gi mc kh khn trong cc vn ca

mnh theo 4 mc : Mc Rt ng : 1 im; mc ng : 2 im; mc khng ng

: 3 im; mc rt khng ng : 4 im. T kho st trn, chng ti thng k li thnh cc

loi kh khn chung sau y: kh khn v hc tp, kh khn trong gia nh, kh khn v vn ti

chnh, kh khn trong mi quan h bn b, kh khn trong vn tnh cm, kh khn trong vic

chn ngh nghip, kh khn trong cc vn c nhn (sc khe, tnh dc).

Bng 3.3: Mc ca cc kh khn tm l

Kh khn Mean SD Rank

Hc tp 2.423 0.373 6

Gia nh 2.679 0.370 2

Ti chnh 2.620 0.399 3

Quan h bn b 2.445 0.513 5

Tnh cm 2.907 0.531 1

Chn ngh 2.240 0.529 7

Vn c nhn 2.549 0.491 4

Kt qu t bng 3.3 cho thy kh khn trong vn tnh cm c cc em hc sinh nh gi

mc cao nht (Mean = 2.907, SD = 0.531), tip n l kh khn v gia nh v cui cng l kh

khn v vn ti chnh. Tuy nhin, vn hc tp l vn m hc sinh trung hc ph thng

thng gp phi nhng v mc trm trng th li c hc sinh nh gi l thp nht. Nh vy,

c th thy, hc sinh trung hc ph thng hay gp kh khn trong vn hc tp, nhng nhng kh

khn ny c th gii quyt c thng qua s gip ca bn b, thy c nn c hc sinh nh

gi mc trm trng khng cao. Kh khn trong hc tp l vn d dng bc l, d dng chia s

v nhn gip hn cc kh khn v vn tnh cm hay vn gia nh.

3.2.2.2 Tng quan gia mc cc kh khn v cc c im khc

* Mc kh khn trong vn tnh cm

Tng quan gia mc kh khn trong vn tnh cm theo gii tnh

Bng 3.4: Tng quan mc kh khn trong vn tnh cm v gii tnh

Gii

tnh f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh khn

trong vn tnh

cm

Nam 229 2.76 0.536

-5.538 570 0.000 N 343 3.01 0.506

Vi p-value < 0.05, xc nhn c ngha. Nh vy, bng 3.4 cho thy so snh c s khc bit v

trung bnh v mc kh khn trong vn tnh cm gia nam v n hc sinh trung hc ph thng.

V mc kh khn trong vn tnh cm, hc sinh n gp nhiu kh khn hn (Mean = 3.01) so

vi hc sinh nam (Mean = 2.76).

* Mc kh khn trong vn gia nh

Tng quan gia mc kh khn trong vn gia nh v tnh trng quan h ca cha m

Bng 3.5: Tng quan mc kh khn v gia nh v tnh trng quan h ca cha m

Tnh trng

hn nhn

ca cha m

f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh

khn trong vn

gia nh

Cha m

sng chung

510 2.70 0.351

3.350 568 0.001

Khc 60 2.53 0.487

Vi p-value < 0.05, xc nhn c ngha. Bng 3.5 cho thy c s khc bit trung bnh v mc

kh khn trong vn gia nh gia hc sinh c cha m ang sng chung v hc sinh c cha m

c tnh trng hn nhn khc (cha m ly d, m ga chng, cha ga v, cha m n thn). V mc

kh khn trong vn gia nh, hc sinh c cha m ang chung sng vi nhau li gp nhiu kh

khn hn (Mean = 2.70) so vi hc sinh khc (Mean = 2.53)

Tng quan gia mc kh khn trong vn gia nh v vic hin c sng vi cha m hay

khng

Bng 3.6: Tng quan mc kh khn v gia nh v vic c sng vi cha m hay khng

Sng vi

cha m f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh khn

trong vn gia

nh

C 543 2.69 0.362

3.271 568 0.001 Khng 27 2.45 0.460

Bng 3.6 ch ra rng c s khc bit ngha gia trung bnh mc kh khn v vn gia nh

v vic hc sinh c hin sng vi cha m hay khng. Kt qu cho thy nhng hc sinh hin ang

sng vi cha m gp kh khn nhiu hn (Mean = 2.69) so vi hc sinh hin khng sng vi cha

m (Mean = 2.45)

* Mc kh khn trong vn ti chnh

Tng quan gia mc kh khn trong vn ti chnh v vic hin c sng vi cha m hay

khng

Bng 3.7: Tng quan mc kh khn v vn ti chnh v vic c sng vi cha m hay

khng

Sng vi

cha m f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh

khn trong

vn ti

chnh

C 545 2.59 0.403

-2.513 570 0.012 Khng 27 2.79 0.264

Bng 3.7 cho thy c s khc bit ngha gia trung bnh mc kh khn v vn ti chnh

v vic hin nay hc sinh c sng vi cha m hay khng. Kt qu ch ra rng hc sinh hin ang

sng vi cha m th t gp kh khn v vn ti chnh (Mean = 2.59) so vi hc sinh hin khng

sng vi cha m (Mean = 2.79).

Tng quan gia mc kh khn trong vn ti chnh v gii tnh

Bng 3.8: Tng quan mc kh khn v vn ti chnh v gii tnh

Gii

tnh f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh

khn trong vn

ti chnh

Nam 229 2.56 0.418

-2.142 570 0.033 N 343 2.63 0.384

Vi p-value < 0.05, xc nhn c ngha v mt thng k, kt qu trn ch ra rng c s khc bit

gia trung bnh mc kh khn trong vn ti chnh gia hc sinh nam v hc sinh n, c th

nh sau: hc sinh n gp nhiu kh khn v vn ti chnh (Mean = 2.63) hn so vi hc sinh

nam (Mean = 2.56).

* Mc kh khn trong mi quan h bn b

Tng quan gia mc kh khn trong mi quan h bn b v gii tnh

Bng 3.9: Tng quan mc kh khn mi quan h bn b v gii tnh

Gii

tnh f Mean SD

T-test

t df Sig.

Mc kh

khn trong mi

quan h bn b

Nam 229 2.33 0.516

-4.405 568 0.000 N 341 2.52 0.498

Vi p-value < 0.05, xc nhn c ngha. Bng trn cho thy c s khc bit gia trung bnh mc

kh khn trong mi quan h bn b v gii tnh. i vi hc sinh n, mc kh khn trong

mi quan h bn b (Mean = 2.52) gp nhiu kh khn hn so vi cc hc sinh nam (Mean = 2.33).

Nh vy, hu ht cc em hc sinh trung hc ph thng u c gp kh khn v tm l, l

nhng kh khn trong vn v hc hnh, tnh cm, gia nh, ti chnh, vic chn ngh v trong vn

c nhn (sc khe, tnh dc). mi kh khn, nht l kh khn v tnh cm, kh khn v gia

nh, v kh khn trong vn ti chnh theo kho st li c tng quan vi gii tnh, tnh trng

quan h gia nh ca hc sinh v vic hc sinh c hin ang sng chung vi cha m hay khng.

Cuc kho st ny ch dng li vic tm hiu cc kh khn tm l m hc sinh trung hc ph

thng ang gp phi, nn vic i su tm hiu nguyn nhn ca kh khn , mc tng quan

gia cc kh khn vi cc bin khc xin c php khng thc hin trong ti ny, nu c iu

kin, ngi nghin cu s pht trin trong mt ti nghin cu khc.

3.3 Thi tm kim s gip ca hc sinh trung hc ph thng

3.3.1 Quyt nh khi gp kh khn tm l

Sau khi tm hiu v cc kh khn tm l m hc sinh trung hc ph thng ang gp phi, ngi

nghin cu i vo tm hiu phn ng ca hc sinh khi gp kh khn th c quyt nh tm kim

s h tr no hay khng. Kt qu kho st nh sau:

Bng 3.10: Quyt nh khi gp kh khn tm l

Khi gp kh khn, c tm s gip ? f % Tng

f %

C 391 68.4 572 100

Khng 181 31.6

Nh vy, a s cc em hc sinh khi gp kh khn tm l u c quyt nh l s tm kim s

gip cho mnh. C n 68,4% hc sinh quyt nh tm kim s gip , trong khi c 31.6%

hc sinh quyt nh khng tm kim s gip trong vic gii quyt cc kh khn tm l ca mnh.

Tin hnh so snh v quyt nh khi gp kh khn tm l gia hc sinh nam v hc sinh na,

kim nghim Chi Square Test cho kt qu c s khc bit ngha gia t l hc sinh nam v hc

sinh n trong quyt nh khi gp kh khn tm l.

Bng 3.11.1: Tng quan gia quyt nh khi gp kh khn tm l theo gii tnh

Gii tnh

Khi gp kh khn, c tm gip ? Tng

C Khng

f % f % f %

Nam 145 37.1 84 46.4 229 40

N 246 62.9 97 53.6 343 60

Tng 391 100 181 100 572 100

Bng 3.11.2: Chi Square Test

Value df

Asymp.Sig.

(2-sided)

Pearson Chi-Square 4.481 (b) 1 .034

Kt qu cho thy, t l hc sinh n khi gp kh khn tm l th tm kim s gip cao hn t l

hc sinh nam khi gp kh khn th quyt nh tm kim s gip (N: 62.9% & nam: 37.1%).

Kt qu kho st cng ch ra rng phn ln hc sinh tm kim s gip i vi cc kh khn

tm l ca mnh mt cch t nguyn. C n 91.7% hc sinh t nguyn tm kim s gip , trong

khi ch c 8.3% hc sinh cm thy mnh b p buc khi tm kim s gip .

Bng 3.12: T nguyn hay b p buc khi tm kim s gip ?

f %

T nguyn 452 91.7

B p buc 41 8.3

Tng 493 100

Bng kim nghim Chi Square test cho thy c s khc bit ngha gia quyt nh c tm

kim s gip hay khng v vic tm kim s gip c t nguyn hay b p buc.

Bng 3.13.1: Tng quan gia quyt nh tm kim s gip v t nguyn hay p buc khi tm

kim s gip

T nguyn hay p

buc khi tm kim

s gip

Khi gp kh khn, c tm gip ?

C Khng

f % f %

T nguyn 365 94.3 87 82.1

B p buc 22 5.7 19 3.9

Tng 387 100 106 100

Bng 3.13.2: Chi Square Test

Value df

Asymp.Sig.

(2-sided)

Pearson Chi-Square 16.349 (b) 1 .000

Kt qu ch ra rng phn ln hc sinh trung hc ph thng quyt nh c tm kim s gip

khi i mt vi cc kh khn tm l (68.4%), v s tm kim l t nguyn (94.3%).

3.3.2 Ngi gip khi gp kh khn tm l

3.3.2.1 Trong phm vi trng hc

Khi i vo tm hiu v ngi m hc sinh quyt nh tm n gip trong vic gii quyt

nhng kh khn tm l ca mnh th trong phm vi trng lp, kt qu thu c cho thy t l hc

sinh chn bn thn l ni ng tin cy hn ht by t kh khn v tm kim s gip .

Bng 3.14: Ngi gip khi gp kh khn tm l, trong phm vi trng lp

f % Rank

Thy c 33 6.2 2

Nh t vn hc ng 18 3.4 3

Bn thn 466 87.9 1

Khc 13 2.5 4

Tng 530 100

Kt qu kho st ch ra rng c n 87.9% hc sinh chn bn thn l ngi gip cho mnh

khi gp cc tnh hung kh khn v hc hnh, tnh cm, nhng vn trong gia nh v cc vn

khc. L do phn ln hc sinh a ra khi chn bn thn l i tng chia s l bn thn, cng

tui, cng c gp cc tnh hung nh mnh nn d dng thng cm v chia s. Bn cnh , v cng

tui v bn b gn gi nn d dng by t thi v tm trng ca mnh m khng s b phn xt

hay la ry, trch mc.

Trong s la chn ngi gip xp v tr th hai trong vic gii quyt cc kh khn tm l

trong phm vi nh trng l thy c. C 6.2% t l hc sinh chn, tuy nhin, gii thch l do v sao

hc sinh quyt nh chn thy c khi gii quyt kh khn ca mnh th a phn cc em tr li rng

thy c l ni ng tin cy hn ht cc em tm n i vi cc kh khn v hc tp.

Tuy nhin, trong vic la chn ngi gip trong khi gii quyt kh khn tm l th vic tm

n nh t vn hc ng cn thp, ch chim t l 3.4% trong s cc hc sinh quyt nh tm

kim s gip khi gp kh khn tm l. Trong khi , nh t vn hc ng c xp vo nhm

ngi gip c chuyn mn cao nht trong nhm nhng ngi gip trong phm vi trng hc

nhng li l la chn sau so vi bn thn v thy c.

3.3.2.2 Trong phm vi bn ngoi trng hc

Kt qu kho st v ngi m hc sinh tm kim s gip i vi cc kh khn tm l bn

ngoi trng hc th kt qu thu c nh sau:

Bng 3.15: Ngi gip cc kh khn tm l, bn ngoi trng hc

f % Rank

Cha m 277 56.3 1

ng b 3 0.6 7

Anh ch em 145 29.5 2

H hng thn thch 13 2.6 5

Cc nh t vn 14 2.8 4

Linh mc/tng ni 13 2.6 6

Khc 27 5.5 3

Tng 492 100

Ngi gip cho cc kh khn tm l m hc sinh trung hc ph thng chn la bn ngoi

phm vi nh trng l cha m v tr u tin, t l hc sinh chn l 56.3%. Gii thch cho l do v

sao quyt nh chn cha m l ngi gip cho mnh trong vic gii quyt kh khn tm l l cha

m l ngi thn yu, gn gi, c th hiu c nhng kh khn m mnh ang tri qua. Tuy nhin,

mt s hc sinh khc li khng quyt nh chn cha m l ngi gip cho mnh trong khi gii

quyt cc kh khn tm l m li chn anh ch em, t l chn l 29.5%, gii thch l do cho quyt

nh ny l anh ch th c tui gn vi mnh, c th tri qua nhng kh khn ny, c nhiu

kinh nghim hng dn v do ng trang la nn vic tr chuyn, chia s rt d dng.

Ngoi ra, mt s cn li chn ngi gip khc nh: cc nh t vn tm l (2.8%), ng b

(0.6%), h hng thn thch (2.6%), linh mc/tng ni (2.6%) v ngi gip khc (5.5%). ng lu

vic quyt nh chn ngi gip trong khi gii quyt cc kh khn tm l th ngi gip

chuyn nghip l cc nh t vn vn l la chn sau cc la chn khc (cha m, anh ch em). Kt

qu cho thy vic s dng cc dch v t vn cng nh tm n cc nh t vn tm l cha c

nh gi cao v l la chn hng u.

3.3.3 Cc loi thi khi gp kh khn tm l

tm hiu v thi khi gp cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng, ngi

nghin cu s dng thang o thi ca Edward H.Fischer and John LcB. Turner gm 29 cu pht

biu vi 4 loi thi nh sau: nhn thc v vic cn gip v liu php tm l, du hiu chu

ng kh khn tm l, tr chuyn ci m vi ngi khc, tin tng vo chuyn gia sc khe tm

thn. tin cy ca thang o thi khi gp kh khn tm l c nh gi mc chp nhn c

vi Cronbach = 0.790.

3.3.3.1 Nhn thc v vic cn gip v liu php tm l (Recognition of need for

psychotherapeutic hep)

V nhn thc trong vic cn c s gip v cc liu php tm l cho hc sinh trung hc ph

thng khi i mt vi cc kh khn tm l, thang o a ra mt s cc pht biu th hin thi ca

hc sinh:

Bng 3.16: Nhn thc v vic cn gip v liu php tm l

HTKY KY Y RY Sum Mean SD Rank

f % f % f % f %

C4.4 56 8.8 156 27.3 173 30.2 187 32.7 572 2.86 0.986 3

C4.5 67 11.7 152 26.6 252 44.1 101 17.7 572 2.68 0.899 6

C4.6 95 16.6 203 35.5 196 34.3 78 13.6 572 2.45 0.924 8

C4.9 51 8.9 193 33.7 239 41.8 89 15.6 572 2.64 0.849 7

C4.18 76 13.3 77 13.5 266 46.5 151 26.4 570 2.86 0.957 4

C4.24 38 6.6 131 22.9 227 39.7 176 30.8 572 2.95 0.895 1

C4.25 50 8.7 124 21.7 293 51.2 105 18.4 572 2.79 0.841 5

C4.26 51 8.9 130 22.7 225 39.3 166 29.0 572 2.88 0.929 2

Nhn thc v vic cn gip v liu php tm l cho cc kh khn tm l, thang o a ra mt

s cc pht biu nh sau:

C4.4: Mt ngi c c tnh mnh m c th vt qua nhng xung tnh cm v t cn n mt nh

t vn tm l (Mean = 2.86, ng chim 62.9%)

C4.5: C nhng lc ti cm thy hon ton mt phng hng v rt cn nhng li khuyn ca

ngi c chuyn mn gii quyt vn tnh cm ca mnh (Mean = 2.68, ng chim 61.8%)

C4.6: Xt v thi gian v chi ph, vic t vn tm l khng c gi tr nhiu i vi ti (Mean = 2.45,

khng ng chim 52.1%)

C4.9: Cng nh nhiu th khc, nhng kh khn v tnh cm t n s ha gii c ht (Mean =

2.64, ng chim 57.4%)

C4.18: Ti mun c t vn nu ti lo lng hoc bun phin au kh trong mt thi gian di

(Mean = 2.86, ng chim 72.9 %)

C4.24: Thi mt ngi sn sng ng u vi nhng xung t v nhng ni s hi ca mnh

m khng tm s gip ca nhng ngi chuyn mn tht ng khm phc (Mean = 2.95, ng

chim 70.5%)

C4.25: Mt lc no trong tng lai, c th ti s mun c t vn tm l (Mean = 2.79, ng

chim 69.6%)

C4.26: Chng ta phi gii quyt vn ca mnh. n t vn tm l l gii php cui cng ch nn

lm khi khng cn la chn no khc (Mean = 2.88, t l ng chim 68.3%)

Kt qu cho thy, nhn thc v vic cn c s tr gip v mt chuyn mn tm l trong khi i

mt vi cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng c mc trung bnh Mean = 2.77, SD

= 0.380. a phn hc sinh u nhn thc vic cn thit phi c s tr gip v chuyn mn tm l

trong khi i mt vi cc kh khn tm l qua vic t l ng chim 61.8% pht biu C4.5,

ng chim t l 72.9% pht biu C4.18, v c n 69.9% t l hc sinh chn ng vi

pht biu trong tng lai, c th ti s mun c t vn tm l (C4.25)

Bng kim nghim T Test, ngi nghin cu tin hnh kim nghim mi lin h gia trung

bnh nhn thc v vic cn gip v cc liu php tm l vi cc bin c lp khc, kt qu thu

c nh sau:

Bng 3.17: Tng quan gia nhn thc v vic cn gip v cc liu php tm l theo gii

tnh v quyt nh tm kim s gip

f Mean SD T-test

t df Sig.

Nhn thc

v vic cn

gip v

cc liu

php tm

l

Gii tnh Nam 229 2.72 0.323 -2.345 568 0.019

N 341 2.79 0.411

Quyt nh

tm kim

s gip

C 389 2.78 0.381

2.072 568 0.039 Khng 181 2.71 0.372

Vi p value < 0.05, xc nhn c ngha. Kt qu thng k ch ra rng c s khc bit gia

trung bnh v mt nhn thc v vic cn gip v cc liu php tm l vi gii tnh. Trong , hc

sinh n nhn thc cao hn hc sinh nam trong vic cn tr gip v chuyn mn tm l khi i mt

vi cc kh khn tm l (Mean (n) = 2.79, Mean (nam) = 2.72).

Cng c s khc bit gia trung bnh v mt nhn thc v vic cn gip v cc liu php tm

l vi quyt nh tm kim s gip khi i mt vi cc kh khn tm l. Kt qu cho thy, i

vi hc sinh c quyt nh tm kim s gip khi gp kh khn th c nhn thc cao hn trong

vic cn gip chuyn mn v tm l (Mean = 2.78) so vi hc sinh khng quyt nh tm kim

s gip no (Mean = 2.71)

3.3.3.2 Du hiu chu ng kh khn tm l (Stigma tolerance)

Tm hiu v du hiu chu ng nhng kh khn tm l khi gp kh khn tm l ca hc sinh

trung hc ph thng, kt qu thu c nh sau:

Bng 3.18: Du hiu chu ng kh khn tm l

HTKY (1) KY (2) Y (3) RY (4)

Sum Mean SD Rank f % f % f % f %

C4.3 119 20.8 205 35.5 186 32.5 62 10.8 572 2.33 0.926 3

C4.14 304 53.1 173 30.2 66 11.5 29 5.1 572 1.69 0.867 5

C4.20 221 38.6 158 27.6 125 21.9 68 11.9 572 2.07 1.038 4

C4.27 44 7.7 135 23.6 298 52.1 95 16.6 572 2.78 0.813 2

C4.28 33 5.8 146 25.5 270 47.2 123 21.5 572 2.84 0.823 1

nh gi hc sinh c du hiu chu ng cc kh khn tm l hay khng, thang o a ra cc

pht biu sau:

C4.3: Ti cm thy kh chu khi tm n mt nh t vn tm l v mt s ngi c th ngh tiu cc

v ti (Mean = 2.33, t l khng ng chim 56.3%)

C4.14: tng l mt bnh nhn c t vn tm l l mt vt en trong i ngi (Mean = 1.69,

t l khng ng chim 83.3%)

C4.20: Nu tng b tm thn, ngi ta phi mang gnh nng v xu h (Mean = 2.07, t l khng

ng chim 66.2%)

C4.27: Nu ti tng c tr liu mt trung tm t vn, ti khng thy mnh phi giu dim

chuyn (Mean = 2.78, t l ng chim 68.7%)

C4.28: Nu ti ngh ti cn t vn, ti s tm n t vn cho d c ai bit vic (Mean = 2.84, t l

ng chim 68.7%)

Kt qu cho thy du hiu chu ng cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng c

mc trung bnh Mean = 2.34, SD = 0.418. Du hiu chu ng ca hc sinh trung hc ph thng i

vi cc kh khn tm l mc thp, th hin qua kt qu thng k nhng pht biu tiu cc, t l

hc sinh khng ng chim a s: C4.3 (56.3%), C4.14 (83.3%), C4.20 (66.2%). Vi nhng pht

biu tch cc, t l hc sinh ng chim a s: C4.27 (68.7%), C4.28 (68.7%)

Ngi nghin cu tm hiu s tng quan gia du hiu chu ng cc kh khn tm l ca hc

sinh ph thng vi cc bin c lp khc. Bng kim nghim T test, kt qu thu c cho thy c

mi lin h gia du hiu chu ng cc kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng vi bin

gii tnh.

Bng 3.19: Tng quan gia du hiu chu ng kh khn tm l v gii tnh

Du hiu Gii f Mean SD T-test

chu ng

kh khn

tm l

tnh t df Sig.

Nam 229 2.41 0.391 3.268 570 0.001

N 343 2.29 0.430

Vi p value < 0.05, xc nhn c ngha v mt thng k. Kt qu ch ra rng c s khc bit

gia du hiu chu ng kh khn tm l v gii tnh. Nh vy, hc sinh nam c du hiu chu

ng kh khn tm l cao hn hc sinh n (Mean (nam) = 2.41, Mean (n) = 2.29).

3.3.3.3 Tr chuyn ci m vi ngi khc ((Interpersonal openness)

Kho st v thi khi tm kim s gip ca hc sinh trung hc ph thng, thang o a ra

thi th 3 l tr chuyn ci m vi ngi khc. Kt qu nh sau:

Bng 3.20: Tr chuyn ci m vi ngi khc

HTKY (1) KY (2) Y (3) RY (4)

Sum Mean SD Rank f % f % f % f %

C4.7 53 9.3 80 14.0 230 40.2 209 36.5 572 3.04 0.936 1

C4.10 69 12.1 133 23.3 196 34.3 174 30.4 572 2.83 0.996 3

C4.13 30 5.2 121 21.2 269 47.0 152 26.6 572 2.95 0.828 2

C4.17 92 16.1 249 43.5 160 28.0 71 12.4 572 2.37 0.896 5

C4.21 96 16.8 206 36.0 166 29.0 104 18.2 572 2.49 0.975 4

C4.22 138 24.1 207 36.2 148 25.9 79 13.8 572 2.29 0.984 6

C4.29 162 28.3 188 32.9 135 23.6 87 15.2 572 2.26 1.031 7

tm hiu hc sinh trung hc ph thng c thi tr chuyn ci m khi i mt vi kh khn

tm l hay khng, thang o a ra cc pht biu sau:

C4.7: Ti sn sng th l nhng vn ring t vi mt ngi thch hp nu ti ngh rng vic ny

gip ti hoc ngi thn trong gia nh ti (Mean = 3.04, t l ng chim 76.7%)

C4.10: C nhng vn khng nn tho lun vi nhng ngi ngoi gia nh rut tht ca mnh

(Mean = 2.83, t l ng chim 64.7%)

C4.13: tm vo cng vic l mt gii php tt trnh nhng mi lo lng v bn tm v chuyn

ring t ca mnh (Mean = 2.95, t l ng 73.6%)

C4.17: Ti bt bnh vi tt c nhng ngi c chuyn mn hay khng c chuyn mn nu h mun

bit nhng xung t trong i sng ring t ca ti (Mean = 2.37, t l khng ng 59.6%)

C4.21: Ti c nhng kinh nghim trong i m ti khng mun ni vi bt c ai (Mean = 2.49, t l

khng ng chim 54.6%)

C4.22: Tt nht l ng bit mi s v mnh (Mean = 2.29, t l khng ng chim 60.3%)

C4.29: Kh m ni nhng chuyn ring t vi nhng ngi hc cao nh bc s, gio vin, v cc t

s ca cc tn gio (Mean = 2.26, t l khng ng chim 61.2%)

Kt qu thng k cho thy v thi tr chuyn ci m khi i mt vi kh khn tm l hc

sinh trung hc ph thng c trung bnh Mean = 2.603, SD = 0.402. nhng pht biu tiu cc cho

thy hc sinh c thi thiu ci m trong khi tr chuyn v cc kh khn tm l, kt qu nh sau:

C4.10 (ng : 64.7%), C4.13 (ng : 73.6%), C4.17 (khng ng : 59.6%), C4.21 (khng ng

: 54.6%), C4.22 (khng ng 60.3%), C4.29 (khng ng : 60.3%).

Bng kim nghim T test cho thy c mi lin h gia thi tr chuyn ci m khi i mt

vi kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng vi vic hin ti hc sinh c sng chung

vi cha m hay khng.

Bng 3.21: Tng quan gia tr chuyn ci m v sng vi cha m hay khng

Tr chuyn

ci m

Sng vi

cha m f Mean SD

T-test

t df Sig.

C 545 2.612 0.397 2.320 570 0.021

Khng 27 2.428 0.472

Vi p value < 0.05, xc nhn c ngha v mt thng k. Kt qu ch ra rng c s khc bit

gia thi tr chuyn ci m khi chia s kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng v vic

hin nay hc sinh c sng chung vi cha m hay khng. hc sinh hin ti ang sng vi cha

m th c thi tr chuyn ci m cao hn hc sinh hin ti khng c sng vi cha m (Mean (c)

= 2.612, Mean (khng) = 2.428).

3.3.3.4 Tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn (Confidence in mental health practitioner)

Thang o tip tc i vo kho st thi c tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn ca hc

sinh trung hc ph thng khi gp cc kh khn tm l hay khng.

Bng 3.22: Tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn

HTKY (1) KY (2) Y (3) RY (4)

Sum Mean SD Rank f % f % f % f %

C4.1 64 11.2 221 38.6 201 35.1 86 15.0 572 2.54 0.880 5

C4.2 80 14.0 208 36.4 217 37.9 67 11.7 572 2.47 0.874 6

C4.8 225 39.3 219 38.3 90 15.7 38 6.6 572 1.90 0.898 8

C4.11 263 46.0 191 33.4 74 12.9 44 7.7 572 1.82 0.931 9

C4.12 56 9.8 168 29.4 259 45.3 89 15.6 572 2.67 0.855 1

C4.15 59 10.3 176 30.8 234 40.9 103 18.0 572 2.67 0.889 2

C4.16 51 8.9 194 33.9 254 44.4 73 12.8 572 2.61 0.820 4

C4.19 94 16.4 258 45.1 162 28.3 58 10.1 572 2.32 0.867 7

C4.23 70 12.2 152 26.6 244 42.7 106 18.5 572 2.67 0.914 3

Vi thi tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn gm cc cc pht biu sau:

C4.1: Mc d c nhng trung tm t vn cho nhng ngi c vn tnh cm, ti khng tin nhiu

vo nhng trung tm ny (Mean = 2.54, t l ng chim 50.1%)

C4.2: Nu mt ngi bn thn xin ti li khuyn v mt vn tnh cm, c th ti s ngh

ngi n gp mt nh t vn tm l (Mean = 2.47, t l khng ng chim 50.4%)

C4.8: Ti th sng trong xung t tinh thn cn hn i t vn tm l (Mean = 1.90, t l khng ng

chim 77.6%)

C4.11: Mt ngi ri lon tnh cm chc s cm thy an ton nht khi trong mt bnh vin tm

thn (Mean = 1.82, t l khng ng chim 79.4%)

C4.12: Nu ti tin rng ti c vn tm l, c mun u tin ca ti l tm s gip ca ngi

c chuyn mn (Mean = 2.67, t l ng chim 60.9%)

C4.15: Khi c vn v tnh cm, ti th c mt ngi bn thn cho li khuyn cn hn c

mt nh tm l gip (Mean = 2.67, t l ng chim 58.9%)

C4.16: Mt ngi c vn tnh cm khng th gii quyt mt mnh m cn c ngi c chuyn

mn gip gii quyt vn (Mean= 2.61, t l ng chim 57.2%)

C4.19: Ti thy ni chuyn vi mt nh tm l l mt cch rt d thot khi nhng vn tnh

cm ca mnh (Mean = 2.32, t l khng ng chim 61.5%)

C4.23: Nu lc ny ti ang tri qua mt cuc khng hong tnh cm trm trng, ti tin rng ti c

th tm s thuyn gim qua t vn tm l. (Mean = 2.67, t l 61.2%)

Kt qu kho st cho thy thi tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn hc sinh trung

hc ph thng t mc trung bnh Mean = 2.408, SD = 0.347. nhng pht biu mang tnh tiu cc

th thi ca hc sinh nh sau: C4.1 (ng chim 50.1%), C4.8 (khng ng chim 77.6%),

C4.15 (ng chim 58.9%). nhng pht biu tch cc, c s tin tng vo chuyn gia sc khe

tm thn, la chn ca hc sinh nh sau: C4.2 (t l khng ng chim 50.4%), C4.11 (t l khng

ng chim 79.4%), C4.12 (t l ng chim 60.9%), C4.16 (t l ng chim 57.2%)

Nh vy, vi 4 thi trong vic tm kim s gip th kt qu thng k thu c nh sau:

Bng 3.23: Thi tm kim s gip khi gp kh khn tm l

Thi Mean SD Rank

Nhn thc v vic cn gip v liu php tm l 2.766 0.380 1

Du hiu chu ng 2.343 0.418 4

Tr chuyn ci m vi ngi khc 2.603 0.402 2

Tin tng vo chuyn gia sc khe tm thn 2.408 0.347 3

Kt qu cho thy, hc sinh trung hc ph thng c tr trung bnh v nhn thc trong vic cn

gip v cc liu php tm l l cao nht (Mean = 2.766), sau l tr trung bnh v thi tr

chuyn ci m vi ngi khc v cc kh khn tm l ca mnh (Mean = 2.603), v tin tng vo

chuyn gia sc khe tm thn (Mean = 2.408) v du hiu chu ng kh khn tm l l thp nht

(Mean = 2.343).

Nh vy, hc sinh trung hc ph thng c thi tch cc khi i mt vi cc kh khn tm l

ca mnh. hc sinh ph thng c xu hng nhn thc tt trong vic cn tr gip ca chuyn mn

tm l trong vic gii quyt cc kh khn tm l m mnh ang gp phi, c s tin tng vo nhng

ngi chuyn mn v sc khe tm thn, c thi ci m khi tr chuyn vi ngi khc v kh

khn ca mnh v c du hiu t chu ng cc kh khn tm l xy ra.

3.4 ng ph vi nhng kh khn tm l ca hc sinh trung hc ph thng

ti i vo tm hiu nhng cch ng ph vi cc kh khn tm