cay-rapor-son 29 mart 2013

8/18/2019 Cay-rapor-son 29 Mart 2013

1/47

DOĞU KARADENİZ İHRACATÇILARBİRLİĞİ

GENEL SEKRETERLİĞİ

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇAY

SEKTÖRÜ

&

DÜNYA’DA ÇAY SEKTÖRÜNDEKİ

SON GELİŞMELER

TRABZON, 20131


2/47

1.GİRİŞ:

Dünya üzerinde çay bitkisi, kuzey yarım kürede yaklaşık 42 enlem derecesinden, güney yarım kürede27 enlem derecesine kadar olan kuşak üzerinde yetiştirilmektedir. Yağışın bol e iklimin sıcak olduğu

b!lgelerde yetiştirilmesine rağmen dünyada çay üretiminin ekonomik olarak ya"ıldığı yerler sınırlıdır.#indistan, $in, %ri &anka, 'ndonezya, (enya e )a"onya çay bitkisinin yaygın olarak yetiştirildiği eçay üretiminin yoğun olarak ya"ıldığı ülkelerdir. *u ülkeler e +ürkiye ile birlikte -a yakın ülkedeekonomik düzeyde çay üretimi gerçekleştirilmektedir.

$ay yetişmesine etki ya"an en !nemli etken iklim e to"raktır. Yıllık sıcaklık ortalamasının /4santigrat derecenin altına düşmemesi, to"lam yıllık yağışın, 2--- mmden az olmaması e aylara g!redağılımının düzenli olması, bağıl nem oranının ise en az 07- olması, çay bitkisinin normal gelişimiiçin gerekli olan koşullardır. $ay bitkisi kumdan kile değin değişen ya"ıdaki asit te"kimelito"raklarda yetişebilmektedir.

2.SEKTÖRÜN DURUMU:

2.1.Çay Üretiminin Dünya Ekonomiin!eki "eri

13 1ood and griculture 3rganization o5 t6e nited 8ations9 : *irleşmiş ;illeler yılı istatistiklerine g!re? Dünyada çay tarım alanları 2.7/7.@A 6ektara ulaşmıştır. *ualanın 0 A7,Ai sya, 0 @,Au 5rika, geri kalan 0 2,4lük kısmı ise yılında .>[email protected]@- tona ulaşmıştır. *u üretimin 0 A2si sya, 0 /i5rika, 0 ü ise merika, 3kyanusya e ru"a kıtalarında gerçekleştirilmektedir. 2--2B2--> yıllarıarasında, beş yıllık süreç sonunda dünya üretimi 0 / oranında artmıştır. Yıllık artış oranı ortalaması0 2,>dır. /@@B2-- yılları arasında, on yıllık süreç sonunda en yüksek üretim artışı Eietnam0/4/,29 da, en 5azla üretim azalışı ise 7,>9


3/47

Yıllık kişi başına çay tüketim miktarları yüksek olan ilk beş ülke ise? Frlanda ,2 kg9, Fngiltere 2,>kg9, (ueyt 2, kg9, +ürkiye 2, kg9 e (atar 2,- kg9dır.

+ürkiye, çay tarım alanlarının genişliği bakımından, dünyada üretici ülkeler arasında 7. sırada, kuruçay üretimi y!nünden de . sırada, yıllık kişi başına tüketim bakımından ise 4. sırada yer almaktadır.

Ta#$o 1: Dünya Çay Tar%m &$an$ar% 2'1' y%$%

Ü(KE(ER Ç&"()K &(&N*+in ,ektar-

$F8 /.4/@#F8DF%+8 4@-%HF &8( 2/('8Y /47

'8D38'LY //>EF'+8; /2TÜRKİ"E Diğer Clkeler to"lamı A7Gene$ To/$am 2.1

Ta#$o 2:Dünya Çay Üretimi 2'1' y%$%

Ü(KE(ER MİKT&R*+in Ton-

$F8 /,4>7

#F8DF%+8 @@/('8Y //%HF &8( 2A2TÜRKİ"E 20EF'+8; /@AFH8 />>'8D38'LY /-Dier ü$ke$er to/$am%


4/47

';FH&F(&'HF

I(F%+8 @4.4> 2>>>@ 2A2

> ;J%JH A7./@4 2>227- --A

7 %DF H*F%+8 /.@4 2//27/ >>A7A )I38Y 4.-/ /@4AA2 4-/

@ &;8Y -.A />A@@2 24

/- (8D /7.>4 />-44 @-@

// 1H8% /@.4@> />/2> A--A

/2FH8 F%&;O;#HFY'+F9 A.7>@ /A/- 2>/7

/ I3&38Y 4>.@ /44- 2A@/

/4 1% 4.47- ///2 2-47

/ (L(F%+8 -./@ /-2- 4A4

/> #3&&8D 2A.2/ /-//7 4>

/7 E%+H&Y /4.-2 @A@>@ 7-A

/A (HY8 2-.22 A72A/ 42@

/@ %D8 '%(F9 2.>>@ A222@ 2/7

2-%HFY' HIO;#HFY'+F 2@.@74 >@7A 227

T6(&M 1.1;2.0; .@>> 4.>

2 ('8Y 4/7.>>/ /./>./7 2.7@-

$F8 -.A7 A->.@4 2.>A

4 #F8DF%+8 24.>- >@4.>>/ 2.@>2

*CYC( *HF+8Y -.>7> 27.>@/ /-.>A2

> *FH&'NF( HI ';FH&F(&'HF [email protected]/@ 22.22 4.>>/

7 EF'+8; />./ /@@.@7@ /.4>

A &;8Y 2.@@ /@4.7/A 7.-7@ '8D38'LY A7./-/ /7A.4@ 2.--

/- ;&GF 4@.@@@ /2-.7A7 2.4/>

// H)8+F8 A.>@ @4.47 /./-2

/2 *'&$F( /-.-A2 A.->2 A.2@

/ I3&38Y /-.--A 7.7@4 7.7

/4;'HF( *FH&'NF(D'E&'+&'HF /-.A >A.7 >.-@

/ A.2> /.2@

/> #3&&8D /7.>2A >>.-74 .74A

/7 H%Y 1'D'H%Y38 @./7- .@4@ >./-/

/A 1H8% .@A- /.2/> /2.A>A

/@ )I38Y 2.2A7 -.24/ 2/.@>A

2- +8L8Y 2>./72 47.24 /.A-A

T6(&M 1.;;1.B1 .B


5/47

2.2.TürkiyeC!e Çay%n Ekonomi!eki "eri e Ge$i4imi

+ürkiyede çay tarımı Doğu (aradeniz *!lgesinde


6/47

/@A2 yılında (amu Fktisadi (uruluşu (F(9 niteliğine d!nüştürülen $ay Fşletmeleri %ayılı Q=zelleştirme ygulamalarının Düzenlenmesine e*azı (anun e (anun #ükmünde (ararnamelerde Değişiklik Ya"ılmasına Dair (anununR .maddesi gereğince, Fktisadi Delet +eşekkülü FD+9 statüsüne alınmıştır. $Y(H, -4> sayılıyasanın 4->- sayılı yasayla değişik 4. e / sayılı yasayla değişik /-. maddeleri uyarınca 2> (asım2--2 tari6inde +arım e (!yişleri *akanlığının ilgili kuruluşu olmuştur.

%ekt!rde yıllar itibariyle dalgalanmalar olmakla birlikte yaş çay üretim miktarında son yıllarda artışlar g!rülmüştür. *u durumun temel gerekçeleri iklim koşullarının bitki gelişimi için uygun geçmesi, çaytarım alanlarının kaçak ya"ılan çaylık tesisleri9 genişlemesi e alımlarda ürün standardının tamanlamı ile korunamamış olmasıdır $Y(H +ürkiyede üretilen kuru çayın 0>ini, !zel sekt!r de0ini üretmektedir. 2-// yılı itibariyle 7A.A@ dekar alandan /,2 milyon ton yaş çay üretimigerçekleştirilmiştir.

Ta#$o . "%$$ar İti#ariy$e Çay Üretimi

Çay$%k &$an *Dekar- "a4 Çay

Üretimi*Ton-

KrÇay*Ton-F

2'' 7> A-A / /4 2/ /2/.>@42''; 7A 27 / /-- 27 /2.A-42''B 7A / / /- 4- ///.@42'1' 7A >4/ / - >> /->.

2'11 7A A@ / 2/ /4/ //>.7

Kaynak: S$Y(H 5abrikalarında üretilen kuru çay miktarıdır.

+ürkiyede çay tarımı Doğu (aradeniz *!lgesinde


7/47

Graik1. Çay$%k &$an$ara G@re İ$$erin Da%$%m% *H-

Graik 2. Üreti3i Say%%na G@re İ$$erin Da%$%m% *H-

TürkiyeC!e Çay "eti4tiri3i roi$i

$ay üretimi b!lge ekonomisinde son derece !nemli bir yer tutmaktadır. *!lge sanayisinin neredeysetamamı çay üretimine y!neliktir. ncak b!lge insanının arazi mülkiyeti sınırlı olduğu için çay üretimiküçük ça"ta aile üretimi şeklinde ya"ılmaktadır. Ya"ılan üretim genellikle geçimlik olmakta 6atta

birçok aile için bu da6i mümkün olmamaktadır. $ay üretiminin bu !zelliği, üretici kesimi ekonomik anlamda tatmin etmediği için b!lge insanını 5arklı arayışlara iterek büyük kentlerin g!ç sorununuderinleştirmektedir.

$ay yetiştiriciliği ya"an üreticiler, genel olarak küçük aile işletmeciliği şeklinde 5aaliyette bulunmaktadır. +ürkiyede çay ;ayısB 'kim ayları arasında > aylık bir "eriyotta üç sürgün olarak 6asat edilmektedir. +ürkiyede üreticilerin 0A-i dekarın altında çay ba6çelerinde yetiştiricilik

7


8/47

ya"maktadır. *u üreticilerin sa6i" olduğu çaylık alan miktarı ise to"lam çaylık alanlarının 0-sinioluşturmaktadır.

Ta#$o =. Çay$%k &$an$ar%n Üreti3i *>üI!an- Say%%na G@re Da%$%m% *2'11-

Çay$%k &$an$ar%n Üreti3i *>üI!an- Say%%na G@re Da%$%m% *2'11- &$an &ra$%%

*Dekar- Üreti3i *>üI!an-Say%%

6ran%*H-

Çay$%k &$an%*Dekar-

6ran%*H-

'?'J@ /,27 @- -,/2'J?'JBB /-.>/ ,24 7.@7 /,-1?1JBB 4/.7@ 2-,4 @./@4 7,A2? 4/,>?BJBB 4.-4 2/,@ 2A.2A 7,>41'?1>.47 A,7>1?1BJBB /.-24 -,/ /7.-@- 2,22'?2 -,// 4.@2 -,>2?BBJBB @@ -,- .-2 -,4T6(&M 2'.012 1'' ;.= //4 4-/@@7 /@ 2/@@A /77 A-/@@@ /@@ /2--- /A 77-2--/ /42 @--2--2 /- ---2-- / ---

2--4 2/- ---2-- 2/ ---2--> 2-4 ---2--7 222 ---2--A 2/ ---

8


9/47

Çay!a Detek$eme rim Ö!emei

/@A4 yılına kadar delet tekeli e denetiminde yürütülen çay tarımı e endüstrisi, /@A4 yılında-@2 sayılı $ay (anunu ile !zel girişimcilerin 5aaliyet alanına açılmıştır. $ay tarımı eendüstrisi !zel girişimcilere açılmasına rağmen !zellikle çay tarımında e üretiminde en etkili

e y!nlendirici kuruluş 6alen bir Fktisadi Delet (uruluşu olan $Y(Hdur. $Y(H ürün alımlarını bu 5iyattan ya"arken, !zel sekt!r işletmeleri bu 5iyattan eya bu 5iyata yakın bir 5iyattan 5arklı alım "olitikaları ile satın alma işlemi ya"maktadır. 2-- yılından itibarenyaş çay alımlarında çay üreticilerine .4A> 47>.-4 /.//.2@ -,-@- /-/.AA2''; /77.7 >47.A-4 47.7- /./-.74 -,/-/7 //2.4/72''B /7A.727 @2.- -.A4 /[email protected]/4 -,// /2>.--72'1' /7@./24 [email protected]> 47-.47 /[email protected] -,// /4A.4>2'11 /A./AA >2.-24 7./@ /.22.2/@ -,/2- /47.-2>

2-// yılında yaş çay ürünü için /A bin üreticiye 5ark !demesi desteği olarak /47 milyon +&,*udama tazminatı !demesi olarak ise >A milyon +& !denmiştir.

"a4 Çay Ta#an Liyat UyA$ama%

27.-./@4- tari6inde çıkarılan 7AA sayılı $ay (anunu ile çay tarımının e üreticilerindesteklenmesi güence altına alınmıştır. *u tari6ten sonra çay desteklenen ürünler ka"samınaalınmıştır. Yeşil çay üreticisine ürün bedeli olarak erilecek olan çay 5iyatı 6er yıl *akanlar (urulu tara5ından çayın ilk sürgünü erdiği mayıs ayında belirlenmektedir U>V. 2-- yılındanitibaren ise çay 5iyatları taban 5iyatı W destekleme 5iyatı şeklinde belirlenerek 6em üretici 6emde sanayici memnun edilmeye çalışılmıştır. *una g!re 2-// yılı 5iyatı /,/- +& olarak

belirlenmiştir..

Ta#$o ;. "%$$ar İti#ariy$e Kam/anya &%$%4 Tari5$eri e "a4 Çay Liyat$ar%

")(Kam/anya

&%$%4 Tari5i

"a4 Çay &$%m Liyat% *T(9KA-Dei4im

*H-&$%m Liyat%*Ta#an Liyat%-

Detek$emerimi

To/$am

2'' / ;ayıs -,>4- -,-@- -,7- /2,2''; 2 8isan -,77 -,/-/7 -,AA7 /4,@2''B / ;ayıs -,7@- -,// -,@- 7,@2'1' / ;ayıs -,AA -,// /,-- /-,2'11 2- ;ayıs -,@A -,/2 /,/- /-,-

9


10/47

GENE( DE7ER(ENDİRME

+ürkiyede Doğu (aradeniz *!lgesinde dar bir alanda yetişme olanağı bulunan çay, ülkeekonomisine katkısıyla birlikte temel içecek maddesi olarak da çay !nem arz etmektedir.yrıca çayın yetiştiği b!lgede 5arklı tarım ürünü yetiştirme olanağının 5azla olmaması b!lge

insanı için çayın ekonomik değerini artırmıştır. *unun yanında çayın aradığı iklimşartlarından dolayı 5arklı b!lgelerde yetişme olanağının olmayışı çay b!lgesinin !neminiartırmıştır. $ay ürününün yetiştiği +rabzon e Hize y!resinin genel coğra5i e sosyoBekonomik ya"ısının kendine 6as !zelliklerinin tarımsal alanda çay üretimini b!lgedealternati5siz bırakmaktadır. $ay üretimi b!lge ekonomisinde son derece !nemli bir yer tutmaktadır. *!lge sanayisinin nerdeyse tamamı çay üretimine y!neliktir. ncak b!lgeinsanının arazi mülkiyeti sınırlı olduğu için çay üretimi küçük ça"ta aile üretimi şeklindeya"ılmaktadır.

0. TÜRKİ"ECDE 6RG&NİK Ç&"

3rganik tarım, üretimde kimyasal girdi kullanmadan, y!netmeliğin izin erdiği girdilerinkullanıldığı, üretimden tüketime kadar 6er aşaması kontrollü e serti5ikalı tarımsal üretim

biçimidir. 3rganik tarımın amacı, to"rak e su kaynakları ile 6aayı kirletmeden, çere, bitki,insan e 6ayan sağlığını korumaktır. +üm dünyada 6ızla artan organik tarımsal ürünler arasında genellikle ülkelerin geleneksel ürünleri yer almaktadır. =rneğin #indistanTda çay,DanimarkaTda süt e süt ürünleri, rMantinTde et e et ürünleri, 3rta merika e 5rikaülkelerinde muz, +unusTta 6urma e zeytinyağı, +ürkiyeTde kurutulmuş e sert kabuklu

meyeler organik olarak üretilen ürünler olarak ilk sırayı almıştır.0.1. 6rAanik ÇayDünyada çay üretimine ayrılan alan 2, milyon 6ektardır. *u alanlardan elde edilen ürün ,2milyon tona ulaşırken, organik çay üretimine ancak .--- 6ektarlık alan ayrılmakta e üretim4B bin ton seiyesinde gerçekleşmektedir. 3rganik çay üretme 5ikri /@A-Tli yılların başındaortaya çıkmış olu", ilk üretim /@A> yılında %ri &ankada gerçekleşmiştir. Cretici ülkeler arasında başta %ri &anka olmak üzere $in, )a"onya, Nili, +anzanya, (enya, ;alaXi erMantin yer almaktadır. 3rganik çay üretiminde !ncelikle, çay tarımı için ayrılan arazilerinrakımının deniz seiyesinden en az 7-- metre yüksekte olması terci6 edilmektedir. Cretimiçin gerekli olan diğer ekoloMik şartları? yıllık sıcaklık ortalamasının /AB2- oO, ortalama günlük

güneş ışınının 4 saat, yıl boyu minimum yağışın />-- mm, nis"i nemin 0 7-B@-, to"rak I#ının 4,B, olması olarak sıralayabiliriz.

3rganik çay üretimi, tamamen izole edilmiş alanlarda ya"ılmalı, bunun için çay ba6çelerininçereleri 6er6angi bir asıtanın girmeyeceği şekilde tamamen ağaçlarla ka"lı olmalıdır. $ay

tarımının ya"ıldığı alanlar gerek endüstri sa6alarından gerek yerleşim merkezlerindenkilometrelerle i5ade edilebilecek uzaklıkta bulunmalı, taşımada kati surette motorlu araçkullanılmamalıdır. +o"rağın e bitkinin istenilen 6ale gelmesi için en az yıllık bir süregerektiği, üretime başlamadan !nce belirlenen tüm to"rak analizlerinin ya"ılması gerektiğiunutulmamalıdır. 3rganik çay için elbette organik gübre kullanılması gerekmektedir. 3rganik gübre başlangıçta, organik gübre satışı ya"an belgeli 5irmalardan karşılanacak, zaman içinde

organik olduğu belgelenmiş 6ayan gübreleriyle, çay budama e üretim artıkları ç!", li5 s.9

10


11/47

ile de desteklenecektir. 3rganik çay üretimi işçilik maliyeti normal üretim maliyetlerine g!reen az 02Tlik bir 5azlalık g!stermektedir.

3rganik tarım, sadece kimyasal mücadele e suni gübreleme ya"ılmaması değildir. Creticidentüketiciye ulaşana kadar, organik tarımın ya"ıldığı tarladaki 6er sa56a kayıt altına alınmalı,

kontrol edilmeli, kontrol edildiği dekontrol edilmeli, belirleme e izlenebilirlik sağlanmalıdır.3rganik çay üretiminin luslararası 3rganik +arım 1ederasyonu J13;9 eya bağlılarıtara5ından akredite edili" serti5ikalandırılması gerekmektedir. +ürkiyede çay tarımı, Doğu(aradeniz *!lgesinde Doğuda %ar" sınır ka"ısından başlayarak, *atıda raklı Deresine kadar olan alan içinde rtin, Hize, +rabzon illerini ka"sayan /A- km. uzunluktaki kıyı şeridinde eiç b!lgelerde /-B km içerilere kadar uzanan kesimde, /--- metre yükseltilere değin ulaşanyamaçlarda ya"ılmaktadır. ton organik yaş çay üretimi ya"ılmışken, 2-/-yılında 224 6a çaylık alanda /.@7/ ton organik yaş çay üretimi sağlanmıştır.

Ta#$o B. 6rAanik Çay Üretim &$an%J Üretim Miktar%J İ5ra3atİt5a$at

"%$$ar Çiti ay%% Üretim a$an%*5a-

"a4 ÇayÜretim miktar%

*ton-

F İ5ra3at *kA- İt5a$at *kA-

2''2 >,-- , >,-- 2-2,4-2''0 >,-- ,2> 7,-- 7,--

2''< /,-- /4,7 27,--2'' -,-- 2A,4 @,422''= >,-- 7,A4 2/,>- /-,--2'' 77,-- 4,22 2>,-- AA,--2''; >@,-- ,44 2//,A

77,--2''B 42A,-- /44,- /.27-,/> >4,--2'1' 7/4,-- 224,A/ /.@7/,A

(Y8( +C


12/47

+am bir organik çay üreticisi olabilmek için yıl geçiş süreci yaşanmaktadır. *u sürecigeçiren üreticiler organik çay üreticisi ka"samına girmektedir. 2-/- yılında >2/ geçişsürecindeki çi5tçi />7 6a çaylık alandan /.4A- ton organik yaş çay elde etmişlerdir +ablo29.3rganik çay üretimi Hize e +rabzon illerinde ya"ılmaktadır. 2-/- yılında Hize ilinde /.77>ton +rabzon ilinde /@ ton olmak üzere to"lam /.@7/ ton organik yaş çay üretimigerçekleşmiştir. /.4A- ton olan geçiş süreci organik yaş çay üretiminin tamamı ise Hize ilindeya"ılmıştır.

Ta#$o 1'. Gei4 Süre3i 6rAanik Çay Üretim &$an%J Üretim Miktar%

"%$$ar Çiti ay%% Üretim a$an% *5a- "a4 Çay Üretim miktar%*ton-

2''0 /,-- -,A /A,--2''< 2,-- /7,2- /,--2'' 44,-- 2>,> /22,A-2''= /@,-- //,-A 7-,-

2'' ,-- /2,7 /44,742''; @A,-- /2,- @22,A22''B >4,-- /24,A> @-,4>2'1' >2/,-- />7,AA /.4A-,AA

Kaynak: TüAem

Ta#$o 11. İ$$erCe A@re 6rAanik Çay Üretimi *2'1'-

İ$$er Çiti ay%% Üretim a$an% *5a- Üretim miktar%*ton-Tra#Ion / /@,A- /@,RiIe >> 2-,-/ /.77>,-To/$am 7/4 224,A/ /.@7/,A

+ürkiyede Hize ili $amlı6emşin e #emşin ilçelerinde $Y(H tara5ından ya"ılan çaytarımı titiz çalışmalar sonucu belirlenen organik çay tarım 6azalarında dünya standartlarındaya"ılmaktadır. $Y(H tara5ından ya"ılan çalışmalar neticesinde, organik çay tarımıya"mak isteyen g!nüllü üreticiler tes"it edilmiş e da6a sonra uygun olan çay ba6çeleriserti5ikalandırılı" 3cak 2--7 tari6inden itibaren organik çay tarımına geçiş sağlanmıştır.luslararası serti5ikasyon 5irması e $Y(Hun çok titiz denetimleri sonucu çay tarımında

gerekli olan yıllık süre dolduktan sonra ülkemizde organik çay tarımının ilk ma6sullerialınmıştır. Hizenin #emşin b!lgesinde kurulan modern e 6iMyenik çay 5abrikası 2--@ yılında6izmete açılarak yıllık emeğin sonucu yetiştirilen çay ya"raklarından elde edilen ilk organik siya6 çay ürünleri olan 3rganik #emşin, 3rganik Hize e 3rganik Lümrüt $ayı tüketicilerin

beğenisine sunmuştur. 2-// yılında #emşin 3rganik $ay 1abrikası /.--- üreticiden organik yaş çay almıştır. -- /.>@ 7- /.4A2'11 /.--- 2.2@ -- A4

12


13/47

2-/- yılında #emşin $ay 1abrikası tara5ından 7@A ton organik yaş çay alınmış olu",/2 ton organik siya6 kuru çay üretilmiştir. yrıca aynı yıl $Y(H +aşlıdere çay5abrikasında ton organik yeşil çay üretimi gerçekleştirilmiştir.

Ta#$o 10. ,em4in Çay La#rika%n!a Üreti$en 6rAanik Siya5 Kr Çay Miktar% *kA-

"%$ Sat%n &$%nan "a4 Çay Üreti$en 6rAanik Çay2''B 47.-/ 7.7A>2'1' [email protected] /2.-@-

0.0. 6rAanik Tar%m Detek$eri

+arım e (!yişleri *akanlığı tara5ından -. -4.2-- tari6 e 2A-/ sayılı Hesmi -2 sayılı *akanlar (urulu (ararR ile de 2--@ yılında dekara 2- +&destekleme !demesi ya"ılması kararlaştırılmıştır. 2-//P/4- sayılı Q2-// Yılında Ya"ılacak +arımsal Desteklemelere Flişkin *akanlar (urulu (ararıR ile *itkisel Cretimde $i5tçi (ayıt%istemine da6il olan e icmallerin alındığı tari6 itibari ile en az bir yıl süre ile 3rganik +arım*ilgi %istemine kayıtlı olarak organik tarım ya"an çi5tçilere dekara 2 +& destekleme !demesi

ya"ılmaktadır. yrıca organik tarımsal ürünleri e girdileri üreten müteşebbislere düşük 5aizlikrediler erilmiştir.

3rganik çay üreticilerini teşik etmek e olası ürün kayı"larını tela5i etmek için $Y(H y!netim (urulu (ararı ile $Y(H tara5ından 6er yıl organik çay üreticilerine ürün desteğierilmektedir .

Ta#$o 1- 5arklı b!ceğinde tes"it

edildiği çay üretimi ya"ılan bu alanlarda kış mesiminin olmaması, çay 6asadının // ay boyunca sürdürülüyor olması, 6astalık e b!ceklerle kimyasal bir mücadeleyi zorunlu

13


14/47

kılmaktadır. Dünyanın en büyük çay üreticileri arasında yer alan ülkeler de da6il olmak üzerekimyasal mücadele ya"ılmayan tarım arazisi çok kısıtlıdır. +ürkiyede Doğu (aradenizdekito"raklarımızda e de çay bitkisi üzerinde 6içbir suretle kimyasal ilaçla mücadele ya"mayagerek duyulmaması büyük bir aantaM olarak değerlendirilmelidir. Fnsan sağlığı, ekoloMik denge e çay sekt!rünün geleceği açısından organik çay üretiminin yaygınlaştırılması edesteklenmesi gerekmektedir.


15/47

Ç&":

&TMİKT&R

*T6N-

T6N +&Ş)N&

Lİ"&T*USD9T6N-

DÜN"& =.'.=' 1.BB0.2B 0.0=<

/ %HF &8( /.47.-A 2/.-74 4.@4

2 ('8Y /./7>.-A AA.44 .-2@

$F8 @>.-A- 22.A- 2.@@2

4 #F8DF%+8 A>.427 22.4A 2.>A

F8/.7A- 2>.4 @.@-

> &;8Y 227.//4 2A.>24 7.@4

7 '8D38'LY />>.7/7 7.4- 2.2/-

A I3&38Y /4/.A>4 /4./47 /-.-2A@ EF'+8; /24.A A.>>- /.4@2

/- H)8+F8 /-.247 A>.>- /.2/

// *'&$F( /--.A4 /.42 >.A

/2 ;&EF A>.27 4>.--7 /.A7

/ *D 7.>/ //.2> >.-

/4 .2> /.-

/ *..' >/.A-A //.2- ./>

/> )I38Y >-. 2.42- 24.@@

/7 H8D 2.7>2 2.2-7 2.274

/A H%Y 1'D'H%Y38 -.-- 7.-@ >.@-@

/@ 1H8% 4@.>>- ./7 /.>/

2- +8L8Y 4>.@A 27.//4 /.7/

2/ #3&&8D 42.A@ A.A@ .-77

22 (8D .>/A 2.227 /.@@4

2 L'H*YO8 2.2A4 7.2- 4.2@

24 $F8 +FI'F /./2> 2.A/ //.-7

2 ;J%JH 2.22 4.- .@

2> ;OHF%+8 2/.474 /.@/ //.--7

27 #38< (38< 2-.-/ 2.2 A.A7

2A 8'I& /@.44A A.A4 2./@7

2@ F%EF$H' /7.242 2.>77 >.44/

15


16/47

- E%+HY /7./AA /.@7> A.>@A

/ LF;**E' /.2>> @.7>- /.>4

2 1% /.722 74 /A.4/@

Y';'8 /.>4@ 2.>@@ .-7

4 FH8 /.24 /2.@- /.-2

*H8DF /./@ @.4-> /.@@

>


17/47

/ I3&38Y /4-.@-/ 4A.77@ 2.AA@

/> %HFY' /[email protected]> [email protected]@ 4.-

/7 (L(F%+8 /2/.2AA 2A.77 4.2/

/A E%+H&Y /-.>-2 2-.@-@ 4.@

/@ JH( @2.A7A 24.@@2 .7/>

2- #3&&8D A7.A2@ /@.A/- 4.44

2/ %DF H*F%+8 A2.47@ 2-.A 4.--7

22 *'&$F( 72.- />.>>- 4.24

2 F+&Y >A.24 >.@77 @.7@

24 #38< (38< >2.- //.>77 ./2

2 $F8 @./4> /.@2 4.2@

2> %D8 .@4 2./7 2.22>

27 $F8 +FI'F -.>/ [email protected] /.7/7

2A FH&8D [email protected] @.A7> 4.@@-

2@ NF&F 47.2@- 2.-2 2.-2@

- A.7@A

;&'LY @.4-2 /@./ 2.-A

> CHDC8 7.42- .A7 >.72

7 %HF &8( .@2 //.@- .-4

A (E'Y+ 4.->@ @.@@4 .4-@

@ Y';'8 .>/ /7.774 /.A@/4- %F8@ 4.A- >.4/2

4/ F%EF$H' 2A.4 4.2@ >.@7

42 ;&F 2A.2/ 7.A4 .A2>

4 F%I8Y 2A./47 .-A .A7

44 &F*Y 27.>-A @.7@ 2.@44

4 '8D38'LY 27./A /@.A/2 /.7@

4> E%+HY 2.47@ .// A./7@

47 3;8 24.A4@ 4.A> .4/A

4A /4 A.-2

/ O'LYFH 2-.77 /.>A /.24

2 1F8&8DFY 2-.477 /.7/ //.A-

L'H*YO8 2-.@A @./7> 2.22

4 *'8F8 2-.2/4 A.A7 2.27A

D8F;H( /@.4-7 /.@A> @.772

> &F+E8Y /A.@4 /.42- /.-@4

7 &C*88 /A.2 2.>@- >.77A

A 83HE'$ /7.A4 /./-2 />./@

B TÜRKİ"E 1.02 ;.'== 2.1B;

17


18/47

&TÇ) Ü(KE(ER2'11 ")()İT,&(&T

DE7ERİ *1.'''8-

2'11 DŞTİ>&RETDENGESİ

*1.''' 8-

2'11")()

İT,&(EDİ(ENMİKT&R

*T6N-

+İRİM DE7ER *USD9T6N-

DC8Y >2./AA B74.>AA /A7.77- -

/ %HF &8( 2A2./>A B2A2./> >2.-74 44>

2 #F8DF%+8 /2>.72A B/2>.72A 4>.@7 2>@A

('8Y @.2 [email protected] /A.2- 24

4 $F8 4.@7/ B4.@7/ /7.@2 /2

EF'+8; 2>./27 B2>.-A />.@/ /7> '8D38'LY 2.222 B2.222 //.>@7 2/>

7 &;8Y /.> B/2.-2A 2./// >42>

A L'H*YO8 //.4 B/-.@4@ 4.-A/ 27A2

@

*FH&'NF(HI';FH&F(&'HF 4.@A> B4.@A> /.// 44A-

/-I Y'8F


19/47

>om/any name

Tİ>&RETİ"&)(&NÜRÜN OE

,İMETK&TEG6R İ S&")S)

Ç&()Ş&

N S&")S)

Ü(KE ŞE,İR Pe#ite

[3ktaa[ Oom"any /- 2/B-H%Y1'D'H%Y38

%aintIetersburg

6tt"PPXXX.oktaaBs"b.ru

1uture 'nter"rises.He"resentatie 355ice

2/B-H%Y1'D'H%Y38

;oscoX 6tt"PPXXX.macco55ee.ru

(araan 2/B-H%Y1'D'H%Y38

%aintIetersburg

W 7 A/29 >--A@- 5aks9

8estle Hussia 2A--/ and

moreH%Y1'D'H%Y38

;oscoX 6tt"PPXXX.nestle.ru

H3%*J &td Oom"any /- -/B/---H%Y1'D'H%Y38

;oscoX 6tt"PPXXX.rosbi.su

%eco 42 -/B/---H%Y1'D'H%Y38

;oscoX 6tt"PPXXX.seco.ru

T&+(6: 1; RUS"& LEDER&S"6NUCNUN EN L&(& İT,&(&T "&T)7)Ü(KE ? SRİ (&NK&

ürünko!

G.T.İ.

ürün etiketi ? G.T.İ.T&N)M)

Rya Le!erayonCnn Sri (ankaC!an it5a$at%DünyaQya Sri (anka

i5ra3at%

Dünya!an RyaLe!erayonQnn

it5a$at%

Deer 2'11J*USD 1.'''-

RyaLe!erayonQn

n it5a$at%iin!eki /ay%JH

Sri (ankaQyaRya

Le!erayontara%n!anyA$ananE4!eer a!

a$oremtarie

Deer 2'11J*USD1.'''-

Dünyai5ra3at%iin!eki/ay%JH

Deer2'11J*USD1.'''-

Dünyaİt5a$at%İin!ekiay%J H

Q'B'2


20/47

Q'B'20'

Siya5 ay*ermentee!i$mi4- ek%menermentee!i$mi4 ay 0

kAC%Aemeyenam#a$a$ar!a

B2.'== 1.< 1 =;.20 0BJ 12;.;B; JB

Q'B'21'

"e4i$ ay*ermentee!i$memi4- 0kA Aemeyenam#a$a$ar!a

=.;


21/47

2'11 2'12

M)KT&R KG

L6+ 8 M)KT&R KG

L6+ 8

21


22/47

/ *'&$F( /./>.@@A,- 4.>27./@4,>7 /.4>/.42A,>- .A44.272,4

2 &;8Y />7.@@,-2 @[email protected]>,22 @4.@>2,@ /.-2.4/,2

*FH&'NF( D'E&'+&'H /-./>A,24 -A.->,-7 2/>.@@,/> AA.//2,/

4 #3&&8D 22.2>,-/ @4>.7-,72 /27./4/,> A4.-@7,4@

((+O A7.42,42 >4.4A,42 7A./>-,>4 4.-/,@4

> 1H8% @/.A-,-- >>.-2,@ @/.42,-- >.7@2,->7 +CH(;'8F%+8 .A47,/7 /7.A4, >>.2A,@4 27.-2,4

A L'H*YO8B8#OFE8 />.7/,4 2/@.A/,24 2-.>2/,7A 277./>2,

@ JH( .A@/,>2 -.A2,7 7.@@A,> 2-2.42@,@/

/- #& %'H*'%+ *=&.A-7,A7 /-2./>,A

/> E%+H&Y .-7,4A 2.2>4,4- /.2>>, A.27,2

/7 FH8 F%&; O;.9 .7,A- //2.-A,-- 2.>4@,> 7.->-,72

/A %F8A >/.@-,A /.A2,A> 7/.242,-

/@ (8D 4.2-,A- 2/.>7,2> /.-4/,>> 7-.//,7A

2- '.>>-,4 >4.>>>,7

2/ 12 >-.2-7,@7 @.44A,A 4.>2,A-

22 F%+.D'HF %'H*.*=&42,// /2.242,7 7.--@,2 4A.@A@,>-

24 *FH&'NF( HI ';FH&F(&'HF /.>,/> A.4/,2@ >.24>,4 47.2@@,A/

2 1% /.44-,-- /@.4-,74 >.@>,-- 44.72@,A@

2> )I38Y 2.2A-,A- /@.447,2 .424,A 4-.,/7

27 *3%8B#'H%'( 2.>-A,7 //.-4>,7A >.A/@,4 .7@,2

2A (3%3E 7.A,/- 7.4/,2 7.A,-- [email protected],2

2@ F%EF$H' /2.7/A,4- >>.>4A,@/ .@42,-- [email protected]/7,47

- I3&38Y 2/,>- 4>,24 22.42,-- 27.-AA,--

/ (L(F%+8 4.4@,A- 24.A/,72 2.7-,>- /@.4A,--

2 CHDC8 [email protected],-- A>.A/,A@ >.---,-- /.@-,--

;('D38Y 2.7-/,4/ 27.-2@,>- @-,@ /2.A/,A-

4 &C*88 A-,>@ //.@//,-

Y88F%+8 4>,2 @.4,/ 7/>,2- /-.4A,@

> *H% %'H*'%+ *=&-,74 /-.444,-

7 '(E+3H -,-- 24-,-- 2.2@,@> >.@-A,-

4/ 83HE'$ 2.@/A,@@ 2.2,7 2-,2 .>7A,2

42 %3;&J 2.---,-- ./@,7

4 ;3Z3&F%+8 >,-- 2.---,2 77/,A@ 4.>2/,7

44 D3;F8F( O;#HFY'+F 22,-- /./4>,>- /.--2,-- 4.4A,>A

4 H%Y 1'D'H%Y38 2@,@ 4./-/,4-4>


23/47

47 +YE8 4,-- .>>,--

4A *&@,>- .>4,/A

4@ F+&Y ,-- 2,>- 7/A,- .4,--

- (+H /4,-- .7@/,2 4-,-- ./7,--

/ I(F%+8 /.44,2 2.7>>,A

2 ;&'LY /4,@ 2.@7,- ;'8';'8 D'HF %H.*&4 /.4,- /42,@2 2.42,7

4 +OF(F%+8 />,-- /.-24,4- 7,7 2.A@,A-

(3;3H D&HJ 2./A,-- /2.A7,A 2--,-- 2./A@,4-

> *'H;D //@,@A 2./-2,7-

7 (JH4>,4>

@ 8F)'HY /A,-- /./,2-

>- (E'Y+ 2-,-- --,-- 7-,A/ 7/-,A-

>/ ;3L;*F( /-,-- 2-,-- /2-,-- >4>,A-

>2 #F8DF%+8 ./@A,-- >>,@-

> 2/2,-- /A,24 A,-4

> Y';'8 27,-- 22,2- 47,2 7,--

>> &F*Y /-,-- 2/,>4 4>,22 ,2-

>7 3H+ 1HF( O;#HFY'+ 72,-- -,7

>A *H(F8 1%3 72,-- @>,-- >,-- /A-,--

>@ (3&3;*FY 24,-- />A,--

7- (38-

7> OF*+F --,-- /.@-A,--

77 F%E'$ 72,-- /.7/,>2

7A *H8DF 22A,-- /./A@,A-

7@ &F+E8Y 47,2 @A,7-

A- ;'(%F( ,-- A7,--

A/ ;OHF%+8 >,-- -/,>4A2 (HY8 2-,2- 42,-4

A D3Z +F;3H @,> AA,A2

A4 #38< (38< -,@ /7,/2

A L;*FY -,/2 /,A-

GENE( T6(&M 2.1B2.'


24/47

2-/- yılında 2/, milyon Dolar ciarında gerçekleşen çay it6alatı nis"eten sonraki yıllardadüşüş g!stererek 2-// yılında /7,7 milyon dolara gerilemiş e 2-/2 yılı kesin olmayanerilere g!re ise /2,/ milyon dolar 3cakB(asım erileri9 it6alat gerçekleşmiştir. $ayit6alatımızda %ri &anka en !nemli ülke olu", bu ülkeyi (enya, Fran, Eietnam e 'ndonezyaizlemektedir.

T&+(6: 2' TÜRKİ"E Ç&" İT,&(&T) *2'1' 2'12-

2'1' 2'11 2'12

Ü$ke a!%2'1'

İt5a$atDo$ar

Ü$ke a!%2'11

İt5a$atDo$ar

Ü$ke a!%2'12

İt5a$atDo$ar

%ri &anka //.@>/.A- %ri &anka >.@@/.24/ (enya 4.@/4.7@/(enya 2.A4.>@ (enya .47.>/ %ri &anka .@[email protected]@AFran [email protected] Eietnam .-->./A 'ndonezya /.-./2@'ndonezya /.>>.7@ 'ndonezya /.A7.-> $in 44.424

Eietnam @>.>4> rMantin 7A.@/ #ollanda 4-A.AAlmanya >@A./@2 Fran 7>/.-2/ Eietnam .4A$in //.2> $in 7>.@-2 lmanya 2.4/#ollanda 2/.-77 #ollanda 2@>.-A7 #indistan /A.>-4.*.D. 2--./2 lmanya /@.//4 Iolonya >7.@>/Fngiltere A@.>4 Fngiltere 2.7 .*.D. 4.@@2%inga"ur A.A4 %inga"ur 2.4>7 1ransa //.2>%uudi rabistan .-@ Iolonya -.4>/ Fran 4./@*..'. /.2>4 ustralya 2.-- *elçika ./2#indistan >.-2/ .*.D. /.72- Jrak /.@/4

rMantin [email protected]/ Fseç @-- ustralya /./>7

*elçika >.47'kator


25/47

. D67U K&R&DENİ +Ö(GESİNDE Ç&" İ,R&>&TÇ)S)LİRM&(&R)N İ,R&>&T K&&SİTESİNİN &RT)RM& R6ESİ

.1. R6ENİN GENE( &M&>):

Dünyada, ülkemizin de içinde bulunduğu 4- kadar ülkede çay tarımı ya"ılmaktadır. Dünyaçay üretimi siya6 e yeşil9 yaklaşık .>--.--- ton \dur. Dünya çay üretiminde, 0 2A. ile#indistan birinci, 0 2.> ile $in ikinci, 0 @.> ile (enya üçüncü, 0 @./ ile %ri &ankad!rdüncü, 0 > ile +ürkiye beşinci sırada yer almaktadır. Dünya çay i6racatının yaklaşık 0

4-ı üretici ülkeler tara5ından gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla Dünya çay i6racatındaüretimle "aralellik g!sterecek şekilde %ri &anka, (enya, $in e #indistan ilk sıralarda yer almakta olu", lmanya, Fngiltere, #ollanda e *elçika gibi ülkeler çay üretmedikleri 6aldeit6al ettikleri çayları işlemekte eya doğrudan i6raç edebilmektedir. Husya, Fngiltere, Iakistane *D ise en 5azla çay it6alatı ya"an ülkeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır.

Dünya çay üretiminde inci sırada yer alan Clkemiz, aynı zamanda ru"aya da en yakınçay üreticisi olan ülke konumundadır. +ürk çayının tarım e sanayisinde kimyasal ilaç ekatkı maddesi kullanılmadan üretilmesi i6racatta !nemli bir aantaMdır. ncak bu aantaM iç edış "azarda yeterince kullanılamamaktadır. Clkemiz, *Tne üye olunması 6alinde, * ülkeleriiçinde çay üreten tek ülke konumunda olacaktır. luslararası standartlarda e *

tüketicilerinin damak tadına uygun çay üretmek şartıyla, arz 5azlası bulunan üretilen çayın "otansiyeli !lçeğinde i6raç edilmesi mümkün bulunmaktadır. +ürk çay sekt!rü, mecutya"ısını modern çağın gereklerine d!nüştürmek, teknoloMik yenilenmeye e ya"ısal re5ormlaraaçık olmak zorundadır. *u zorunluluk sekt!rün Dünya "azarlarında arlığını sürdürülebilir kılmasının temel şartıdır.

*irçok y!nü ile i6racatta güçlü aantaMlara sa6i" olan +ürk $ay sekt!rü i6racat "otansiyeli arzetmesine rağmen Dünya ticaretinde gereken "er5ormansı sergileyememiştir. Clkemiz,Dünyanın en büyük çay üreticisi ülkeleri arasında yer almasına rağmen bu güne kadar bazıistisna yıllar 6ariç, Dünya çay i6racatından "otansiyeli !lçeğinde "ay alamamıştır. Clkemizinçay i6racatının gelişememiş olmasının altında yatan en !nemli etmenler rekabet edilebilir bir

5iyata erişmedeki zorluklar e uluslararası rekabet ortamını g!ğüsleyecek kalite e "azarlama bilincindeki yetersizliklerdir.

*!lgemiz açısından bakıldığında $ay tarımı e ticareti? Doğu (aradeniz *!lgesiekonomisinde çok !nemli bir yer tutmakta, dengeli gelir dağılımı sağlamakta, isti6damyaratarak b!lgesel g!çün azalmasında rol oynamaktadır. Doğu (aradeniz *!lgesinde 7A bindekar çaylık sa6ada yaklaşık 2-@ bin üretici çay tarımı ile uğraşmaktadır. Yıllık yaş çay ürünürekoltesi iklim e tarımsal teknik !nlemlere bağlı olarak /.--- : /.2-- bin ton arasındadeğişebilmektedir. Clkede tüketime karşılık arz 5azlalığı mecut bulunan e üretim miktarı ileDoğu (aradeniz *!lgesinin en !nemli tarımsal ürünlerinden biri olan çay sekt!rü, mecutdurum itibariyle b!lgede arzu edilen katma değeri yaratamamakta e b!lgenin sürdürülebilir sosyoBekonomik kalkınmasına beklenen derecede katkı sağlayamamaktadır.

25


26/47

Ear olan alt ya"ı olanakları incelendiğinde sekt!rdeki üretici i6racatçıların gerek üretimmaliyetleri e kalite y!nünden e gerekse de "azarlama konusundaki bilgi e becerileriningeliştirilmesi y!nünden en az raki" ülkeler !lçeğinde desteklenmesine i6tiyaçlarının

bulunmakta olduğu g!rülmektedir. *u nedenle, *!lgedeki çay sekt!rünün arlığınısürdürebilmesi? dünya çay "azarlarına olduğu kadar +ürk çay "iyasasına e gıda kodeksine

uygun uluslararası standartlarda kaliteli çay sunulmasına e etkili bir "azarlama strateMisigeliştirilmesine bağlıdır.


27/47

ncak, bazı sekt!rlerde sa6i" olunan tüm strateMik üstünlükler, alt ya"ı e teknik olanaklararağmen b!lgemizden gerçekleştirilen s!zkonusu sekt!re ait i6racat, ar olan "otansiyeli!lçeğinde gerçekleşmemektedir. *u sekt!rlerden biri de b!lgemizin en !nemli tarımsal eekonomik gelir kaynaklarından birini teşkil eden $ay sekt!rüdür.

*ugün dünyada ,> milyon ton kuru çay üretilmektedir. Cretilen kuru çayın yaklaşık /,@>milyon tonu üretici ülkelerde tüketilmektedir. ,7sini, i Hize, 0 2/i +rabzon, 0 //i rtin, 0ü ise


28/47

olumsuz y!nde etkileyen nedenlerden biri de sekt!rde ar olan 5irmaların kurumsallaşmaka"asitesinin düşük olması e buna bağlı olarak uluslararası "azarlamada bilgi eksikliğinedeniyle yaşanan sorunlardır. Fç tale" e i6racat artırılamaz ise bu sekt!rde 5aaliyet g!steren5irmalar olumsuz etkilenecek e b!lgede sosyoBekonomik dengeler bozulacaktır.

*u nedenle,


29/47

yrıca, Clkemizin *Tne aday ülke statüsünde bulunması g!z !nünde bulundurulduğundaClkemizin, *Tne üye olunması 6alinde, * ülkeleri içinde çay e 6atta organik olarak çayüreten tek ülke konumunda olacağı aşik]rdır. *u durum bir aantaM olarak kabul edildiğindenşimdiden, sekt!rde 5aaliyet g!steren tüm kamu e !zel sekt!r işletmeleri, bilim kuruluşları,üniersiteler e siil to"lum !rgütleri çaycılığımızın geliştirilmesi, korunması e rekabet

edebilir düzeye ulaştırılması y!nünde çalışmalara başlaması gerekmektedir. * ülkelerininyıllık to"lam çay it6alat miktarı 2-B--.--- ton ciarındadır. +ürkiye, yıllık /.2-- bin tonayakın çay üretmektedir. luslararası standartlarda e * tüketicilerinin damak tadına uygunçay üretmek şartıyla, üretilen çayın iç "azardan kalan arz 5azlalığın i6raç edilmesi "otansiyeli

bulunmaktadır. luslararası "azarlama çabalarının yanısıra maliyet e kalite sorunununç!zülmesi durumunda, * ülkeleri, +ürk çayı için, !nemli bir "azar niteliğindedir.

Clkemizden son yıllarda ortalama B/2milyon dolar ciarında çay i6racatı gerçekleştirilmekle birlikte 2-/2 yılı i6racatımız /2 milyon dolarla en 5azla i6racatın gerçekleştiği yıl olarak kaydedilmiştir. *u yıldan sonra çay i6racatında g!receli olarak bir düşüş s!zkonusu olu", ikilianlaşmalar e !zel 5inans anlaşmalarının arlığı i6racat "er5ormansında !nemli kriterler

olarak değerlendirilmiş e bu anlaşmaların olmadığı diğer yıllar ise i6racatımızın genel olarak düşük düzeylerde seyrettiği yıllar olmuştur.

*!lge çay sekt!rünü mecut şartlar da6ilinde te6dit eden bazı unsurlar da s!zkonusudur.*unlardan başlıcaları $eşitli yollarla ucuza satın alınan kalitesiz çayların tüketime sunulması,tüketicilerin diğer bitkisel çaylara y!nelmesi, üretim maliyetlerinin diğer üretici e i6racatçıülkelerin maliyetlerinden çok yüksek olması, gümrük tari5elerinde indirimle birlikte it6al çayoranının artması, ülkemizde 6armanlanmış eya 6armanlanmamış yabancı çaylara olantalebin artması, !zel sekt!r tara5ından alınan yaş çay bedelinin üreticiye kuru çay olarak !denmesi e yurda kaçak çay girişinin olmasıdır. =te yandan, sekt!rde i6racatta ergi iadesi,destekleme eya 5iyat istikrar 5onundan !deme ya"ılması gibi teşik edici uygulamalarınolmayışı, diğer üretici ülkelerde üretimin yıl boyunca sürmesi, işçilik maliyetlerinin e5iyatların yüksek oluşu gibi olumsuz etkenler dış "iyasalarda sekt!rün rekabet güncüazalmakta bunun sonucu çay i6racatı istenilen düzeye ulaşmamaktadır.

*ütün bu olumsuzluklara karşılık, arz e tale" dengesizliğinde ortaya çıkan ürün 5azlasınedeniyle büyüyen stok 6acimleri, dış "azar olanakları ile azaltılmaya çalışılmalıdır. Yeni dış

"azarlar bulmak için ya"ılacak çalışmaların başında ise, çayın kalitesinin geliştirilerek diğer üretici ülkeler ile rekabet edebilmek gelmektedir. +ürkiyenin çay i6raç eden bir ülkekonumuna ulaşması için !ncelikle kalite e maliyet unsurlarına y!nelik !nlemlerin alınmasıe uygulamaya konulması gerekmektedir. $ay i6racatında 6ala istenilen seiyelere

ulaşılamamasına rağmen, son yıllarda standartlara uygun yaş çay alımı e kuru çay üretimininya"ılması, HB


30/47

e benzeri yollarla Dünya ülkelerine tanıtımının ya"ılabilmesi için gerekli çalışmalara 6ızerilmelidir.

$ay, bitki olarak yetiştiricilikten, tüketici bardağına kadar olan tüm aşamalarda birçok sekt!rle ilişki içindedir. Yaş çay ürünü tarım sekt!ründen sağlanırken, ;adencilik

sekt!ründen k!mür, IetroB(imya sekt!ründen "etrol ürünleri, 'nerMi sekt!ründen elektrik,mbalaM e (ağıtB*asım endüstrisinden kağıt, DemirB $elik sanayiinden demir çelik ürünleri,laştırma sekt!ründen nakliye,


31/47

&ma 2: Iiyasa koşulları e uluslararası gelişmeler ışığında üretim, de"olama, "azarlama,i6racat e destekleme konularında "roMe süreci boyunca en az 4 adet 5arkındalık to"lantılarıorganize etmek e bu to"lantılar asıtasıyla ya"ılan "lanlar e tes"it edilen strateMileri eylemegeçirmek için gerekli i6tiyaçları tes"it e temin etmek,

&ma 0: IroMeye katılan 5irmaların en kısa sürede kendi ürünleri bazında 6ede5 "azarlarınıtes"it etmek,

&ma


32/47

ilişkilerin i6racatla sonuçlandırılması bu "roMede !ncelikli 6ede5imiz olarak belirlenmiştir. *ukoordinasyon 5aaliyetleri arasında

/B IroMe 5aydalanıcısı 5irmalara birebir $ayla ilgili dünyada gerek üretim gerekse i6racatkonularında araştırma e inceleme ya"mayı teminen Dünyada çay üretimi e

i6racatında lider konumundaki Sri (ankaCya y@ne$ik aIar &ra4t%rma% e Teknik İn3e$eme GeIii asıtasıyla iyi !rneklerin yerinde incelenmesi e benc6markingkıyaslama9 ya"abilme olanağının sağlanması, bunun yanında Dünyada çayınişlenmesi e "azarlanması konusunda lider konumda bulunan İnAi$tereCye y!nelik bir Iazar araştırması e yerinde teknik inceleme ziyaretinin "roMede tamamlayıcı etkisağlayacak 5aaliyet olarak değerlendirme ya"ılmıştır.

2B +ürkiyeden "otansiyel olarak it6alat ya"abilecek "otansiyel it6alatçı ülkelerden*!lgemize daet edilecek işadamları 6eyeti ile işadamlarımızın birebir iş g!rüşmeleriya"abilmelerini e *!lgemizden çay i6racatının teşik edilmesini sağlayacak en az 1&$%m ,eyeti 6rAaniIayon gerçekleştirmek Rya Le!erayonJ SriyeJ D#aiJ

,o$$an!a e &$manya katılımcı ülkeler olarak tes"it edilmiştir.9

lım #eyeti 3rganizasyonunun amacı, başlıca üretici ülkeler arasında bulunduğumuz çaysekt!rünün seçilen "otansiyel it6alatçı konumunda bulunan ülkeler "azarında tanıtımı, i6racatıe tutundurulmasıdır. lım 6eyetinin tek bir sekt!rde e birden 5azla ülkeden *!lgemizey!nelik olarak organize edilmesi !ng!rülmüştür. *!lgemizde çay imalatı e "azarlamasıkonusunda 5aaliyet g!steren e yurtdışı "azarlara yeterince açılamamış (3*F ka"samındakiişletmelerin i6racata y!nlendirilmesi e *!lgeye ait strateMik ürünün yurtdışında tanıtımınınsağlanması açısından bu organizasyonun etkili olacağı düşünülmüştür.

#eyete iştirak edecek olan "otansiyel katılımcıların *!lge çayının 6asat, imalat e ni6aitüketiciye ulaşıncaya kadar geçen tüm aşamalardaki "roseslerini yerinde inceleme eg!zlemleme suretiyle +ürk çayı 6akkında detaylı bilgi edinmelerini sağlamak amacıyla

b!lgedeki 5abrika, üretim e "aketleme tesisleri ile teş6ir reyonlarını ziyaretleri gibi çeşitliyan etkinliklerin gerçekleştirilmesi "lanlanmaktadır.

B *irliğimiz organizasyonunda +ürkiye ile b!lgesel 6ede5 "azarlarımızdan biri olanHusya 1ederasyonu arasındaki çay sekt!rüne y!nelik ticareti geliştirme e5irmalarımızın Husya "azarının "otansiyelinden da6a 5azla "ay almalarını sağlamak amacıyla b!lge bazında +ürk $Y sekt!rünü temsil eden e IroMe ka"samında yer alan 5aydalanıcı 5irmaların katılımı ile "roMe sürecinin 2. yarı d!nemine rastlayan

süreçte !nemli bir çay it6alatçısı ülke konumunda bulunan Rya Le!erayonCnay@ne$ik Çay Sekt@rü Ti3aret e "at%r%m ,eyetinin düzenlenmesi,

4B %onuçların diğer sekt!r temsilcisi e ilgili kişi e kuruluşlara aktarılması ile yay%m eyayA%n$a4t%rma aa$iyet$erinin sağlanması,

konuları altında 5aaliyetler yer alacaktır.

ncak, bu sekt!rde sürdürülebilir i6racat artışının sağlanması için 6ede5e y!nelik olarak b!lgede benzeri eğitim e danışmanlık esaslı "roMe 5aaliyetleri da6ilinde eya dışında çeşitlitamamlayıcı "rogramlarının düzenlenmesi e i6racata y!nlendirmelerin deam ettirilmesi

"roMe sonrasında da *irliğimizce sağlanması "lanlanmaktadır.

32


33/47

F6racatın nasıl ya"ılacağı noktasında 5irmaların bilgi altya"ısını güçlendirmeye e onlarare6berlik etmeye amaçlayan "roMe, "ro5esyonel danışmanlar tara5ından erilen eğitim edanışmanlık 6izmetleri ile 5irmalarımızın dış "azarlara açılarak uluslararası "azarlarda rekabetedebilir bir seiyeye gelmesine yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır.

IroMede metot olarak teorik bilgi yerine QnasılR sorusunun ceabının erildiği, ders ermeyerine tartışma e araştırma ortamının yaratıldığı, da6a uygulamaya d!nük, somut olarak başlangıç noktasından start alacak bir eylem "lanı ile? 5irma durum analizi, strateMi belirleme,i6racat "lanı 6azırlama, "azar araştırması ya"ma, yüz yüze it6alatçıyla yerinde g!rüşmeolanağı sağlama e somut olarak i6racatı geliştirme e bunun sürekliliğini sağlama adımlarınıka"sayan "ratik bir eğitim metodu uygulanacaktır.

roeninJ 5e!e Ar#n #ek$enti e i5tiya$ar%n% a4a%!a #e$irti$en nr$ar !a5i$in!ekar4%$aya3akt%r. +n$ar:

Doğu (aradeniz *!lgesinde Hize, +rabzon, rtin e


34/47

kabiliyeti kazanmaları "lanlanmaktadır. yrıca, uzun d!nemde gelişecek i6racat başarısınınneden olacağı sinerMi ile çar"an etkisiyle üretici gelirlerinde istikrar sağlanması, üreticilerin6ayat standardının yükselmesi e sekt!rdeki gelir dağılımını iyileşmesi beklenmektedir.

IroMenin başarılı bir şekilde yürütülmesi e tamamlanması sonucunda? 5irmalar luslararası

"azarlarda yeni markalar oluşturmak, imaM e izyon yenilemek, 5arklı ülkelere y!nelmek,üretimlerini dünya "azarlarındaki rekabet edebilir şartlara g!re uyumlaştırmak, "azar sinyallerine uygun ürün geliştirmek gibi konularda 5arkındalık düzeylerini artırmışolacaklardır. rtan i6racat miktarı ile üretici gelirlerinde dolaylı olarak istikrar sağlanması,üreticilerin 6ayat standartlarının yükselmesi e gelir dağılımının iyileşmesi konularınınyanında gıda güenlik e güenilirliğinin sağlanması konularında da !nemli ilerlemeler kaydedilmiş olacaktır. IroMemizin b!lgede başarılı bir şekilde tamamlanması neticesinde eldeedilecek somut bulgular e çıktıların sekt!rdeki diğer akt!rler nezdinde yayım eyaygınlaştırılması çay sekt!rünün ya"ılandırılmasını, i6racata kanalize edilmesini, kurumsalya"ının güçlenmesini e dolayısıyla çar"an etkisinin de 6esaba katılmasıyla b!lgenin sosyoBekonomik y!nden gelişimine katkıda bulunulmasını da beraberinde getirecektir.

#ali6azırda uluslararası normlarda "azarlama anlayışından uzak bulunan 5irmalar, "roMemizinuygulanmasından sonraki d!nemde edinecekleri somut katkılar e izyon gelişimi ilei6racatta yeni "azar imkanları yaratılması? gıda güenilirliği ile ilgili mezuatdüzenlemelerinin uluslararası kurallar da dikkate alınarak tamamlanması e etkili bir şekildeuygulanması, tüketicinin bilgilenmesine !nem erilmesi, üretimde erimliliğin e çeşitliliğinartırılması gibi olanaklara da kauşmuş olacaklardır. yrıca, "roMe sonrasında araştırmaBgeliştirme, eğitim e yayım 6izmetlerini da6a etkin olarak kullanabilme kabiliyeti kazanacak olan 5irmalar, sekt!rle ilgili diğer "roMe bazlı çalışmalara da6a bilinçli e etkin bir şekildekatılım sağlayabilecek e gereken sekt!rel konularda lobi 5aaliyetlerinde de etkin rolalabileceklerdir.

34


35/47

>. DÜN"&CD& Ç&" TÜKETİMİNDE "ENİ TREND(ER

*ilindiği üzere? Dünya çay i6racatının yaklaşık 0 4-ı üretici ülkeler tara5ındangerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla Dünya çay i6racatında üretimle "aralellik g!sterecek şekilde %ri &anka, (enya, $in e #indistan ilk sıralarda yer almakta olu", lmanya, Fngiltere,#ollanda e *elçika gibi ülkeler çay üretmedikleri 6alde it6al ettikleri çayları işlemekte eyadoğrudan i6raç edebilmektedir.

Dünya çay üretiminde inci sırada yer alan Clkemiz, aynı zamanda ru"aya da en yakınçay üreticisi ülke konumunda olmasına karşın Dünya çay i6racatından "otansiyeli !lçeğinde

"ay alamamaktadır. 3ysa +ürk çayının tarım e sanayisinde kimyasal ilaç e katkı maddesi

kullanılmadan üretilmesi i6racatta !nemli bir aantaMdır. ncak bu aantaM iç e dış "azardayeterince kullanılamamaktadır. Clkemiz, *Tne üye olunması 6alinde, * ülkeleri içinde çayüreten tek ülke konumunda olacaktır. luslararası standartlarda e * tüketicilerinin damak tadına uygun çay üretmek şartıyla, arz 5azlası bulunan üretilen çayın "otansiyeli !lçeğindei6raç edilmesi mümkün bulunmaktadır. Clkemizde üreticilerce sıkça dile getirilen e artık ortak bir ortak kanı 6aline gelmiş konulardan biri de ülkemizin çay da i6racat şansının

bulunmadığı y!nünde olduğudur. *u konudaki 5ikrisabitliğin yıkılması, gereken alt ya"ıgereksinimlerinin ürün çeşitliğinin de sağlanması yoluyla tamamlanması mümkün

bulunmaktadır. *u konuda kendisi üretici olmamasına rağmen Fngilizlerin tüm dünyayaFngiliz çay saati e sunum şekli olarak sütlü çay ile nü5uz etmesi, dünyaca bilinen markalar ile

bu sekt!rde !ncü ülkelerden biri olmaları i6racat başarısına güzel bir !rnek teşkil etmektedir.F6racatta dünya sıralamasında ilk sıralarda yer alan Fngiltere ağırlıklı olarak reeks"ort ya"arak dünya i6racatından 0 >,2 oranında "ay almaktadır. (aldı ki ülkemiz üretici ülke olmaaantaMına da sa6i" bulunmaktadır^^

#ong (ongda gerçekleştirilen 5uar ziyareti ka"samında çayın üretiminin en !nemli güçolmadığını bilakis sunumun, "azarlamanın, "romosyonun e tüketici terci6lerine g!re ürünçeşitlendirmesine gidilmesinin sekt!rün en !nemli olmazsa olmaz unsurları olduğunu bizzatyerinde g!zlemleyerek idrak etmiş olduk.


36/47

tale"lerine g!re üretim e sunumun çeşitlendirilmesi, korunması e rekabet edebilir düzeyeulaştırılması y!nünde çalışmalara başlaması gerekmektedir.

+arımında kimyasal ilaç, üretiminde katkı maddesi kullanılmadan üretilen +ürk çayı dünya "azarlarına tanıtılmalı e dünya "azarlarında i6raç olanakları araştırılmalıdır. yrıca bugün

dünya trendlerine uygun olarak i6tiyaçlara !zel 5onksiyonel çayların üretimine gidilmesigerekmektedir. *ayan, erkek eya çocuklara !zel, i6tiyaç eya 6obilerine destek olacak ürünler ya"ılırsa tale" artacaktır.

*unun yanısıra ambalaM da artık bir reklam çeşididir. Yenilikçi, g!z alıcı, 5onksiyonelambalaMlar e baskılar, tüketiciyle birebir iletişim kurmaktadır. $ayın bu kadar değerli olduğu

bir ülkede 5arklılaşma, ambalaM, kalite gibi konularla rekabet sağlanması e çayın değerininkorunması e bu değerin uluslararası "iyasalara taşınması gerekmektedir.

rtık çay dünyada tıbbi e aromatik bitkilerle 6armanlanarak e katma değer katılarak

adaçayı, ardıç meyesi, bamya çiçeği 6ibisküs9, kuşburnu, ı6lamur, rezene, ginkgo biloba,ginseng, b diğer bir çok bitkinin ya"rak, çiçek, to6um, k!k e kabuk gibi kısımlarından eldeedilen çaylarda dünyamızda gittikçe artan bir miktarda tüketilmektedir.

*itkisel çaylar genellikle bayanlar tara5ından 6em içlerindeki etkili bileşikler nedeniyledestekleyici sağlık e güzellik ürünleri olarak 6em de duygusal bir iyilik 6ali, belirgin bir 6uzur 6issi erdiği için 5azlaca tüketilmektedir.


37/47

yrıca, siil to"lum kuruluşları, üniersiteler e yerel idarelerin ortak organizasyonları edestekleri ile !zellikle turistik b!lgelerde çay tüketimine e satışına imkan sağlayacak, çayeleri tea 6ouses9 gibi ya"ıların kurulması, 5rees6o"larda çay ürünlerinin satılması, turizmsekt!ründeki ya"ı e organizasyonlarda çayın tanıtımına etkin bir biçimde olanak sağlayacak çay tanıtım grubu gibi oluşumların kurulmasına olanak sağlanması büyük !nem arzetmektedir.

Dolayısıyla çay sekt!ründe işbirliği, güç birliği e kümeleme modeli ile sekt!rdeki akt!rlerinçabuk "azara girmeleri, bilgiye çabuk ulaşmaları, 5inans elde etmeleri, rB


38/47

iletişim kurmaktadır. $ıkarılan ürünlere erilecek isimler de, reklam olarak adlandırılabilir.$ayın bu kadar değerli olduğu bir ülkede 5arklılaşma, ambalaM, kalite gibi konularla rekabetsağlanması e çayın değerinin korunması e bu değerin uluslararası "iyasalara taşınmasıgerekmektedir.

rtık çay dünyada tıbbi e aromatik bitkilerle 6armanlanarak e katma değer katılarak adaçayı, ardıç meyesi, bamya çiçeği 6ibisküs 9, kuşburnu, ı6lamur, rezene, ginkgo biloba,ginseng, b diğer bir çok bitkinin ya"rak, çiçek, to6um, k!k e kabuk gibi kısımlarından eldeedilen çaylarda dünyamızda gittikçe artan bir miktarda tüketilmektedir. *itkisel çaylar genellikle bayanlar tara5ından 6em içlerindeki etkili bileşikler nedeniyle destekleyici sağlık ürünleri olarak 6em de duygusal bir iyilik 6ali, belirgin bir 6uzur 6issi erdiği içintüketilmektedir.


39/47

Dolayısıyla çay sekt!ründe işbirliği, güç birliği e kümeleme modeli ile sekt!rdeki akt!rlerinçabuk "azara girmeleri, bilgiye çabuk ulaşmaları, 5inans elde etmeleri, rB


40/47

/--.--- ton arasındadır. )a"onya, üretim dışında da tüketim i6tiyacını karşılamak için, bir miktar yeşil çay it6al eden bir ülkedir. Ft6alat seiyesi son yıllarda /-.--- ila /A.--- tonarasında değişmektedir. sı ise yeşil çaydır. $ok az miktarlarda3olong çay tüketilmektedir. +o"lam yeşil çay it6alatı /AB/@.--- ton arasındadır. Yeşil çayit6al edilen ülkelerin başında ise $in e lmanya gelmektedir. $in den it6al edilen çay miktarı//B/2.--- ton, lmanyadan it6al edilen miktar 2.--- B.---ton ciarındadır. > ton, 2--> yılında /,27 ton yeşil çayit6alatı ile yeşil çay it6alatında !nemli bir ülke konumuna yükselmiştir. Yeşil çayın teminedildiği ana ülkeler yine $in e %ri &ankadır. ncak Eietnam e lmanya da son yıllardaHusya ya ya"tıkları i6racat miktarlarını !nemli !lçüde artırmışlardır. Husyanın 2--> yılında$inden aldığı yeşil çay miktarı 7,>4 ton, %ri &ankadan ,2 ton, Eietnamdan 7>A ton e

lmanyadan it6al ettiği yeşil çay miktarı ise >4 tondur.

Dünyada çay üretiminin 07-i siya6, 02ü yeşil çaydır. 2-/- yılında Yeşil çay üretimi /milyon tonlara ulaşmıştır. Yukarıda açıklamış olduğum sadece 4B ülkenin yeşil çay it6alatrakamı 2-- bin tonu aşmaktadır. *u rakam bize yeşil çayın !nemli bir tüketim "otansiyeliolduğunu g!stermektedir. Yeşil çay it6alatının son birkaç yıldır artmasının en !nemli nedeni,yeşil çayın sağlığa olumlu katkıların olduğuna ilişkin bilimsel açıklamalar e insanlardasağlıklı yaşam bilincinin giderek da6a da 5azla artmasıdır. *u temel eğilim sonucunda,Dünyada Yeşil $aya olan talebin e gelişen "azar durumunun gelecekte olumsuz y!ndedeğişmeyecektir. *u !ng!rünün temel dayanaklarından biride 13nun 2-/2 yılı üretim artış

oranları e 2-/2 yılı üretim "roMeksiyonudur. - 3cak B / Nubat 2-/2 tari6inde %ri &ankanınOolombo şe6rinde 13nun düzenlediği 2-.D!nem #ükümetlerarası milyon tona yükseleceğiy!nündedir. *u !ng!rü bize aynı zamanda yeşil çay üretiminin tüketim tale" artışı "aralelinde

arttığını da g!stermektedir. Clkeler artık da6a 5azla yeşil çay tale" eder, da6a 5azla tüketir durumdadır.

QQÖIe$$ik$e Çin e ,in!itanQ%n üretim !eer$erin!e @nem$i art%4$ar @I kon!r. + ikiü$ke !ier ü$ke$ere k%ya$a 3i!!i miktar!a aI$a üretim ya/makta!%r. + #ak%m!anay%m%I%n ka$iteini !a5a !a art%rarak /aIar!a !a5a iyi yer a$ma$%J !ünya!akiAe$i4me$eri iyi taki/ etme$iyiI..

+ürkiye, dünyada Frlandadan sonra en 5azla çay içilen ikinci ülke. raştırmalara g!re+ürkiyede /-- kişiden @>sı 6er gün çay içiyor, kişi başına yıllık çay tüketimi de 2.Akilogram. ncak geleneksel taşan kanı çayın ta6tı son yıllarda sarsılmaya başladı. =nce

"oşet çaylar çıktı. rdından sağlıklı yaşam, detoks modası geldi. ;eye e bitki çayları

40


41/47

damak tadımızı değiştirdi. Yeşil çaydan sonra, beyaz çayı !ğrendik. Nimdi çay satanmağazaların sayısı artıyor.

*ugün birçok şe6irde #indistan, $in, %eylan e Fngiliz çay çeşitleri satılıyor. ;arketlerin çayra5ları 6er geçen gün genişliyor. Yeni tanıştığımız aksesuarlar sayesinde çay içmek bir

seremoni 6alini alıyor.

Lonkiyone$ Çay$ar: +üketicilerin sağlıklı e uzun yaşam istekleri doğrultusunda+ürkiyede 5onksiyonel çaylar, bitki e meye çayları tüketiminin !nemli !lçüde artıyor.


42/47

2'10 ")()ND& DÜEN(ENE>EK ÖNEM(İ G)D& LU&R(&R)

42

AR ADI ÜLKE ŞEHİR FUAR TARİHİ FUAR KONUSU WWW

RLD TEA EXPO AMERİKA LAS VEGAS 7-9 HAZİRAN 2013 ÇAY htt!""###$#%&'(t)*)+%$,%

L /RANSA PARİS 19-23 EKİM 2013TM G.DARNLERİ

htt!""###$*'*&$,%

RLD /OOD MOSOW R4SYA MOSKOVA 15-19 EYLL 2013TM G.DARNLERİ

htt!""###$#%&'(-6%%($&

4GA ALMANYA K8LN -9 EKİM 2013TM G.DARNLERİ

htt!""###$*:;*$,%

NG KONG .NTERNAT.ONALA /A.R

HONG KONG HONG KONG 1-17 A


43/47

Ç&" İ,R&>&T)M))N &RTT)R)(M&S)N& "ÖNE(İK ÖNERİ(ER

#e"imizin de bildiği gibi b!lgemiz için bir yeşil altın olan çay? kataliz!r bir sekt!r olmasıyani bağlantılı bir çok sekt!rleri ilgilendirmesi nedeniyle b!lge ekonomimiz açısından büyük

bir !neme 6aiz bulunmaktadır. ancak, bugüne kadar yürütülen "olitikalarla da6a çok sadece iç

"iyasa tüketimine y!nelik konumlandırılan çay sekt!rü, taşımış olduğu aantaMlı y!nleri iledış ticarete yani i6racata y!nlendirilememiştir. günümüzde artık 6iç bir ürün sadece iç "iyasatüketimi açısından üretilmemekte, küreselleşmenin gereği artık 6er ürün dünya için, dünyatüketimi için üretilmek e dünya tüketici terci6lerine uygun 6ale getirilmek zorundadır.içinde bulunduğumuz yüzyıl şartları yani küreselleşme artık bunu gerektirmektedir.

*ugün için çay sekt!rüne baktığımızda 2-/- yılında yaklaşık 2-.--- ton ciarında bulunankuru çay üretimi içinde i6racatın "ayı 0 / dir. Yani 2-/- yılında 2./@- ton karşılığı @./>2.22

*D doları tutarında çay i6raç edilmiştir. 2-// yılının ilk dokuz ayında ise çay i6racatımız/.@- ton karşılığı 7.2.AA2 dolar olmuştur. g!rüleceği gibi çay i6racatımız çok düşük düzeylerde yani to"lam üretimin 0 biri düzeyinde bulunmaktadır. Ya"ılan çay i6racatı dada6a çok $Y(Hun i6raç kayıtlı satışları çerçeesinde ya"ılmakta e bu i6racat da +ürk nü5usunun yoğunlaştığı ru"a ülkelerine yine +ürk tüketicilere y!nelik olmaktadır. F6racatya"ılan ülke sayısı Adir. $ay i6racatımızın çok düşük kalmasındaki ana neden dünyatüketici terci6leri doğrultusunda istenilen düzeyde e terci6 edilebilir !zelliklerde çayüretimimizin yetersiz olması e ürün çeşitleri geliştirmede yetersiz durumda olmamızdır.*unun yanında tanıtımın yetersiz olması, maliyet unsuru, çay imalatçısı 5irmaların ka"asite e

sermaye yetersizlikleri gibi nedenlerde i6racatımızın geliştirilememesindeki nedenler arasındayer almaktadır. Ft6alatımıza baktığımızda ise maalese5 2-/- yılında çay it6alatımızi6racatımızın neredeyse 4 katı düzeyinde olu", A.>/A ton karşılığı 2/.-.4 dolar tutarında2-/- yılında it6alat ya"ılmıştır. 2-// yılının @ ayında ise >.>2- ton karşılığı /4.>.@4/ dolar tutarında it6alat ya"ılmıştır. Ya"ılan it6alat gerek i6tisas gümrüğü uygulaması e gerekseüretim kaynaklı 6ammadde olarak it6al edilmesi nedeniyle kısmı olarak kontrol altına alınmışe it6alatta da6a çok yaş çay rekoltesinin düşük olduğu yıllarda artmaktadır. ncak kaçak yollarla gelen it6al kaynaklı çaylar sekt!r için te6dit oluşturmaya deam etmekte e gümrük e ticaret bakanlığımız u6desinde alınan !nlemlerle bu konuda 6er geçen gün iyileşmeler yaşanmaktadır. +emennimiz bu kaçak girişlerin tamamen sı5ırlanmasıdır.

3ysaki yeşil altın +ürk çayının diğer raki" ülke çaylarına oranla birçok üstün !zellikleri bulunmaktadır. *izler bu tür çalıştaylarla belirleyeceğimiz strateMiler e ya"ılacak güç birlikleri ile +ürk çayının i6racatını !nemli rakamlara ulaştıracağımıza inanıyorum. $ayıni6racatının arttırılması ile bugün kısıtlamaya gittiğimiz üretim alanları genişlemeye

başlayacak, bu sayede çay b!lge insanımız için ekonomik getirisi artacağı için b!lgedenyaşanan g!ç olayı da durma noktasına gelecektir.

43


44/47

$ay i6racatının arttırılması e çaydan da6a 5azla katma değer oluşturmamız açısından aşağıdasıralayacağım !nerilerin b!lge siil to"lum !rgütleri el birliği içinde 6ayata geçirilmesigerekmektedir. *u !nerilerimizin 6ayata geçirilmesi konusunda doğu (aradeniz i6racatçıları

birliği olarak 6er türlü desteği ermeye 6azır olduğumuzu şimdiden belirtmek istiyorum.yrıca, bildiğiniz gibi ülkemizde 6er ürünün i6racatı ile ilgili sekt!rle e b!lgesel çalışmalar ya"mak üzere kurulmuş i6racatçı birlikleri bulunmaktadır, bu ka"samda da yetki alanında+rabzon, Hize, rtin e


45/47

• $ay i6racatımızın arttırılabilmesi için ürün kalitesi olmazsa olmaz !zelliklerin

başında yer almaktadır. *ugün ürün çeşidi e kalitesi ile onur duyduğumuz birçok 5irmamız e $Y(H gibi markamız olmasına rağmen, maalese5 merdien altıüretim tarzı çok k!tü kalitede üretim ya"an, "iyasaya ürün sunan 5irmalarda

bulunmaktadır. *u konuda tarım bakanlığımızı çok titiz bir denetim ya"mayagerekirse çay gıda kodeksini yeniden reize ederek, kalitesiz e tescil edilmiş markasıolmadan üretim ya"an, ambalaM konusunda titiz daranmayan, kısacası 6er y!nüyleinsan sağlığını !n "landa tutmayan 5irmaların üretimine müsaade edilmemelidir.yrıca, çay ambalaMı konusunda yarışmalar düzenlenerek, ürüne albeni kazandıracak yeni ambalaM türleri e stilleri geliştirilerek uluslararası "iyasalarda raki"lerimiz!lçeğinde e üstünde ambalaMlarda ürünlerin "iyasaya sunumunu sağlamalıyız.

•

=ncelikli olarak çayda birim başına erimin arttırılmasına y!nelik çalışmalar iedilikle ya"ılmalıdır. Eerimi yüksek 5idan yetiştirilmesi konusunda tarım bakanlığımız e $Y(H bir yol 6aritası belirlemesi gerekmektedir. *unun yanında!zellikle uluslararası "iyasalarda son yıllarda ülkemiz tarım ürünlerinin büyük sorunyaşadığı aşırı e bilinçsiz kimyasal gübre kullanımına son erilmesi gerekmektedir.şırı kimyasal gübre kullanımı sonucu ürünlerde oluşan nitrit e nitrat kalıntısınedeniyle bugün birçok ülkeden i6raç ürünlerimiz geri iade edilmektedir. *unun içinçay üretiminde kimyasal gübre kullanımını tamamen yasaklamamız gerekmektedir.*unun yerine yaş çayın işlenmesi aşamasında ortaya çıkan tonlarca çay atıklarımız

bulunmaktadır e çay ya"rağı da tabiatta en kaliteli organik gübre !zelliğine sa6i"tir.

*unun için $Y(H !nderliğinde gerekirse siil to"lum kuruluşları e !zel çaysekt!rünün müşterek organizasyonunda Hize ilimizde bir organik gübre üretim tesisikurularak, bu çay atıklarının ekonomiye kazandırılması sağlanabilir e çay üreticisinede bu gübre dışında kimyasal gübre kullanması yasaklanır. yrıca, b!lgemiz bitkiselürün açısından zengin olması nedeniyle organik gübre üretimi 6ammaddesi temininde6iç bir sorun yaşanmayacak, sadece 5abrikalardan çıkan çay atıklarınındeğerlendirilmesi 6ammadde için yeterli olacaktır. *unu başarmamız 6alinde +ürk çayına çok !nemli bir rekabet aantaMı kazandırmış bulunacağız. *u "roMenin 6ayatageçirilmesi konusunda 5inansman temininde de ar olan kalkınma aMansı 6ibe 5onları

ile tarım e kırsal kalkınma destekleme kurumu 6ibe 5onları, diğer ru"a birliği 6ibe5onlarından 5aydalanma imk]nının bulunması bu "roMenin 5aaliyete geçirilme imk]nınıda6a da kolaylaştırmaktadır.

• F6racatçı birlikleri olarak çatı kuruluşumuz +ürkiye i6racatçılar meclisi e ekonomi

bakanlığımız müşterek organizasyonunda ya"tığımız çalışmalarla ülkemizincum6uriyetimizin /--üncü kuruluş yıld!nümü olan 2-2 yılında -- milyar dolarlık i6racat 6ede5ine ulaşmak için 6er sekt!rün "roMeksiyonunu çıkardık e bu 6ede5e

ulaşmak için ya"ılması gereken adımlar e alınması gereken !nlemleri belirledik. *uçerçeede bugün yıllık @ milyon dolar seiyesinde bulunan çay i6racatımızın 2-2

45


46/47

yılında en az 2- : -- milyon dolarlar seiyesine ulaştırmayı 6ede5 olarak belirlememiz gerekmektedir.

• *unun içinde tanıtıma !nem ermemiz başta $Y(H olmak üzere üstün kalitede

üretimi bulunan 5irmalarımızın dünyada belli başlı çay e gıda 5uarlarına katılmalarınısağlayacak organizasyonları ya"mamız gerekmektedir. *u konuda ekonomi

bakanlığımızca erilen e uygulamasını i6racatçı birlikleri olarak ya"tığımız deletyardımları bulunmaktadır. *u yardımlarından 5aydalanılması konusunda kurumumuz6er türlü desteği e yardımı ya"maya 6azırdır. =zellikle 6er yıl merika e #ong(ongda düzenlenen dünyanın en büyük çay 5uarları bulunmaktadır. *u çay5uarlarına b!lge siil to"lum kuruluşları olarak 5irmaları alı" g!türmemizgerekmektedir. *unun yanında çay i6racatımızın artırılması konusunda, gerek 5uar yardımları, gerekse ürün kalitesi e gıda güenliğine y!nelik alınacak serti5ikamaliyetlerinin bir kısmının karşılanması, ikinci oturumda bakanlığımız yetkililerince

açıklanacak tur_uality e tanıtım destekleri e diğer desteklerden 5irmalarımızı5aydalanmaya daet ediyorum. =zellikle yurtdışında birim açılması eya mecutmarketlerde reyon kiralanması 6alinde !denen kira tutarının 0@-ına kadarı delettara5ından karşılanmaktadır. *u konuda bütün 5irmalar desteklenmektedir. *u destek mekanizmalarından da6a etkin 5aydalanılması konusunda çay imalatçısı 5irmalarımızın

birliğimizle temasa geçmeye daet ediyorum.

• F6racatta yurt dışı tanıtım olmazsa olmaz "azarlama kanallarının başında yer

almaktadır. =zellikle +ürk çayının ar olan doğallık, organik olma gibi !zellikleri, b!lgenin doğal güzellikleri ile g!rsel olarak birleştirilerek yurt dışı "iyasalarda etkintanıtım çalışmaları ya"ılması e bunun 5inansmanı konusunda da bir tanıtım 5onuoluşturulabilmelidir. ncak, i6racatçı birliklerince yürütülen e diğer oturumlardaekonomi bakanlığımız yetkililerince tanıtımı ya"ılacak olan tanıtım gru"larınınoluşturulmasında, 5inansman temini e 5onun oluşumu i6racat esnasında üründeğerinin üzerinden binde oranları ile ya"ılan kesintilerden oluşturulmaktadır. *utanıtım grubu 6alen birçok ürün grubunda başarılı bir şekilde yürütülmektedir. ncak,çay i6racatının düşük olması nedeniyle, bu tanıtım 5onunun sadece çay i6racatı

üzerinden ya"ılacak kesintilerle oluşturulması mümkün olamayacaktır. *unun içinyeni kaynaklar oluşturabilmemiz, çay it6alatı üzerinden de bu 5on için kesintiya"ılabilmesi gerekirse borsalarda ya"ılan alım satımlar üzerinden bir miktar kesintiya"ılması eya yaş çay alımlarında müsta6silden on binde bir gibi cüzi miktarlardakesinti ya"ılarak bu 5onun oluşturulması e 5on y!netiminin de i6racatçı birliğimiz,$Y(H, !zel sekt!r, ticaret borsası, ticaret odası temsilcilerinden oluşması şeklinde

bir oluşum sağlanabilmelidir. 3luşturulacak bu 5onla yurtdışında etkin bir tanıtımkam"anyaları ya"ılması ile çay i6racatımızda çok büyük bir atılım sağlanmışolacaktır.

• *ugün için çay i6racatımızın geliştirilememesinde diğer etkenler yanında en !nemlietken maliyet unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Haki" ülkeler 6er ne kadar dünya

46


47/47

ticaret !rgütü tara5ından kısıtlanmış olsa bile tarım ürünleri e çay i6racatınauluslararası "iyasalarda rekabet aantaMı kazandırmak amacıyla nakdi destekler ermekte eya çay i6racatçısını nakliye maliyetleri y!nünden desteklemektedir. *ukonuda da ülkemizde bir kısım işlenmiş tarım ürünlerine ma6su" sistemi şeklindedestekler erilmektedir. $ayında tarımsal ürünlerde i6racat iadesi destekleri ka"samınaalınması konusunda gerek sayın bakanımızdan e gerekse sayın ekonomi bakanlığımızyetkililerinden yardım tale" etmekteyiz. Yani çay i6racatının da destekleme ka"samınaalınması i6racatın artmasına büyük katkı sağlayacaktır.

• Yine çay i6racatımızın arttırılabilmesi için i6racatçılar birliği olarak delet yardımları

ka"samında yürüttüğümüz Qçay üreticisi 5irmaların i6racat ka"asitelerinin arttırılmasıR "roMemiz bulunmaktadır. *u "roMe ka"samında ya"tığımız duyurular da6ilinde "roMeye katılan /- 5irma bulunmaktadır. *u 5irmalar için "roMe da6ilinde ya"tığımızi6tiyaç analizleri ile 5irmaların eğitim i6tiyaçları belirlenerek, i6tiyaç duyduklarıalanlarda eğitimleri tamamlanmış, bundan sonra "roMenin deamında bu 5irmalarınuluslararası "azarlarda raki" ülke ürünlerinin konumunun incelenmesi için 5uar ziyareti e "artner 5irmalarla iş bağlantısı konusunda g!rüşmeler ya"ılması amacıylaticaret 6eyeti "rogramları ya"ılacaktır. 2-/-PA sayılı uluslararası rekabetçiliğingeliştirilmesinin desteklenmesi tebliği ka"samında yürütülen bu "roMemizintamamlanması akabinde, yine uluslararası kalitede çay üreticisi 5irmalarımıza y!nelik

bu kabil "roMeler ya"ılarak uygulaması yürütülecektir. F6racatçılar birliği olarak yinetur_ualıty desteği ka"samında çayın tanıtımı için !nemli "restiM 5uarlarına katılım

konusunda !nümüzdeki d!nemde "roMeler ya"ılacaktır.

• Yurtiçi "iyasada da çay tüketiminin arttırılmasına y!nelik 5aaliyetler ya"ılması

gerekmektedir. Clkemizde bütün şe6irler yabancı markalı ka6e zincir mağazaları iledolmaktadır. *unun için çay için de bir zincir marka eya 5arklı içecek türlerioluşturularak am eya g!zde mek]nlarda mağaza zincirleri oluşturulması bununyanında, son yıllarda b!lgemizin yoğun turist alması durumu dikkate alınarak il eilçelerimizin belli girişBçıkış noktalarında, mola yerlerinde tek ti" çay satış e içecek alanlarının oluşturulması çayın tanıtımına büyük katkı sağlayacaktır.

Yukarıda sıralanan !nerilerin eyleme d!nüştürülmesi e 6ele 6ele bugün tek bir yaş çayüretimi olmadığı 6alde dünya ticaretinde s!z sa6ibi ülke olan Fngiltere !rneğinde olduğu gibistrateMi izlememiz 6alinde dünya "iyasalarında s!z sa6ibi ülke konumuna gelmemiz 6içte zor olmayacaktır.

yrıca, son yıllarda dünyada 6ızla artış g!steren doğal ürün kullanımı trendini çok iyikullanmamız, !zellikle yeşil çay e organik çay konusunda çok 6ızlı daranarak ürüngeliştirmemiz gerekmektedir.

cay-rapor-son 29 mart 2013

Documents