1

Sáng tác Hng L��t bá - Di�n Nôm Bùi H�nh C�n

(Bản Hán văn do cụ Hoàng Xuân Hãn hiệu đính và chép tay, trong Chinh-phụ-ngâm bị-khảo, Nxb. Minh-Tân, 7, rue Guénégaud, Paris VI, 292 tr. kèm phụ lục. Bản dịch của cụ Bùi Hạnh Cẩn)

Phiên âm Dịch nghĩa 1 Phong vũ hối minh

Anh hùng thượng tranh Khinh khinh thái hưu hề thùy cấu thành Tái bắc hữu giang năng ẩm mã

5 Hải nam vô địa khả trầm kình Long lâu mộng giác sưu kỳ ấn Vũ hịch tình trì đại tướng dinh Bát hoang ngã thát càn khôn tại Lục địa hoàng trì lộng giáp binh

10 Hoàng thành tảo tiến văn thôi sứ Chinh nhân mang quốc nhàn gia sự Kỳ cố hề tướng binh Chấm khâm hề thê tử Phỉên phiên kỳ cổ hề phất tân sầu Tiêu tiên mã lỉnh hề minh cựu tứ

15 Hữu tử hề tự khiêu Hữu sẩu hề tự chử Tế quân niên thiếu khán môn my Lễ điện nhạn hề ngữ lệ bì

Thủa mưa gió bốn phương mù mịt Khách anh hào chưa hết đua ganh Chín lần thăm thẳm cao xanh Vì ai gây dựng cho thành nỗi nay

Ải bắc có sông đầy ngựa tắm Biển nam không chốn lặng sóng kình2 Lầu rồng nghĩ chuyện giáp binh3 Nửa đêm dồn dập quân dinh hịch truyền4 Núi sông rộng trải tám miền

Gỉáo khua bãi biếc gươm chen ao vàng Chốn kinh thành rộn ràng sứ giục Kẻ chinh phu vị nước quên nhà Cờ bay trống gióng quân ra Nghĩ đâu chăn gối cùng là vợ con Cờ trống lộng thêm cơn sầu mới Nhạc ngựa reo đượm nỗi buồn xưa Buồn xưa ai gợi tàn tro Mà ai sầu mới bây giờ nấu nung Nàng tuổi trẻ vốn dòng nền nếp Thủa trăng rằm vui kết nhân duyên

Cước chú 1) Bài "Chinh phu ngâm" của Hồng L ỉệt bá là theo bản sao trong sách "Thi ca Nam âm" còn trữ ở Thư viện Bác cổ. (Theo Hoàng Xuân Hãn, Chinh-phụ-ngâm bị-khảo, Nxb. Minh- Tân, 7, rue Guénégaud, Paris VI, 292 tr., tr.11) , 2) Sóng kình: cá voi quẫy mạnh gây sóng lớn. Nghĩa bóng: tình hình không yên ổn. 3) Giáp binh Áo giáp và bình khí, chỉ việc quân sự. 4) Hịch: tờ hiệu triệu. Thời xưa dùng mảnh gỗ dài khoảng 50-60 cm, viết chữ vào rồi cho mang đi khắp nơi kêu gọi dân chúng.

2

20 Hợp hoan song xướng hòa loan phượng Nhất mộng liên phùng ứng sà bi Dạng trang đại phấn hồn nhàn sự Trâm tuyến tàm tang tận lạc vi Thoại khanh điểm kiểm phì gia đạo

25 Túc tướng vương sư xuất đế kỳ Đế kỳ thành, kim cổ thanh Kim cổ minh hề chiến sĩ hành Từ nương xứ hề tâm chinh chinh Nưong đạn chỉ hề ngã hận bất như tranh

30 Nương kết yêu hề ngã hận bất như anh Đoàn đoàn hữu lão trữ Mạc chiếu ngã vi tình Niểu niểu hữu thiếu nữ Mạc khai ngã tố quynh

35 Diện đối diện hề ngôn bất đoạn Thủ giao thủ hề bộ nan đình Ngã tâm ức thiếp triền đầu tự Ngã khước sơn thượng an sơn khứ

Phóng kha anh hề phất long sà. 40 Kết chiền bào hề khu hồ thử

Nhất tòng tử tái lịch cung đao Nhất hướng thâm khuê bạn cơ trữ Ức nương bán chẩm cư sương xâm Ức hương đơn khâm kiên nguyệt tự

45 Đơn khâm hề thê sương Bán chẩm hề thông mang Thước kiều độ hề Ngưu Nữ

Ô luân quải hề Sâm Thương

Phượng loan câu hát bên đèn Những mong chung giấc mơ đềm sà bi5) Chuyện son phấn cũng thì thói trẻ việc tằm tơ kim chỉ lam làm Cửa nhà nhờ cây tay nàng Kinh kỳ phút tiễn đưa đoàn quân vua Khắp kinh kỳ chiêng khua trống gióng Theo trống dồn người cũng lên đường Chia tay ngó lại chỗ nàng Bước chân nghe nặng sầu mang đôi lòng Nhìn tay nhỏ tiếc không như nguyệt6) Nhìn lưng ong tiếc kém dây tơ Tình này trời thấu cho chưa Cửa ta ẹhả thấy gió hờ về bên Mặt giáp mặt lời xen lời nói Tay cầm tay bước nối bước hoài Nhớ nàng lòng dạ tơi bời Hỏi ai ngăn nổi một thời quân ra Buông giải áo tung cờ rồng rắn Thắt chiến bào quyết chặn cuồng hung Một ra quan ải đao cung Một về phòng vắng bạn cùng cửi thoi Nhớ nàng để sương rơi nửa gối Nhớ nàng đành trăng rọi chăn đơn Sương khuya lạnh mảnh chăn sờn Vẫn nghe nửa gối chập chờn giấc khuya. Nữ Ngưu cầu Thước đi về Sớm chiều ai nỡ chia lìa Sâm Thưong9)

Cước chú 5) Sà bi: ý nói về việc sinh con cái 6) Nguyệt: tên một loại đàn gảy. 7) Tung cờ rồng rắn: cờ bay lộng gió như hình rồng rắn. Ngườỉ xưa cũng có thêu hình rồng vào cờ. 8) Nữ, Ngưu, cầu thước: huyền thoại xưa kể: Chức Nữ là con gái trời, lấy chồng là Ngưu lang (cô gái dệt cửi lấy anh chàng chăn trâu), sau khi lấy nhau thì ham chơỉ, lười làm. Trời giận, bắt hai người cách ly ở hai bên bờ sông Ngân Hán. Mỗi năm vào đầu tháng 7 âm lịch, trời sai đàn quạ bắc cầu cho hai người gặp nhau một lần. Khi chia tay, họ khóc lóc sùi sụt. Do đó dân gian gọi là mưa Ngâu. Nữ và Ngưu cũng là tên hai vì sao. 9 Sâm, Thương: sao Sâm ở phía tây, mọc buổi chiều, sao Thương Ớ phía đông, mọc buổi sáng. Vì thế hai vì sao này không bao giờ gặp nhau Nghĩa bóng chỉ sự xa cách.

3

Thảm đạm hề thảo khổn

50 Hoảng thảng hề hành nhân Hành nhân nhất cố hề nguyệt tần tần Hữu túc hề trì đảo lý Hữu lệ hề tốc triêm cân Túc lệ tương tùy hương bộ phản

55 Lý cân na thức ngã tâm thần Du du khiếm trượng nan thu lộ Áỉ ái vô căn khả độ tân Nương tư ngã hề ký thanh điểu Ngã tư nương hề vọng hồng lân

60 Nương phản khổn hề môn trướng cựu Ngã vãng xứ hề tình việt tân Vãng phản song tương ức Mộ vũ hề triêu vân Nương ức ngã hề Tiêu quan

65 Ngã ước nương hề Ngô lân Ngô lân y hướng Tiêu quan đảo Tiêu quan phong xuy Ngô lân trần Tưong ức nan tương ký Vọng vọng lũng đầu nhân.

70 Lũng đầu nhân lũng đầu nhân Ngã tình nương ý thùy ân cần. Tự nương hồi thì bằng dạ kỷ Thanh đăng mạc phi tri nương ý Cổ lai ẹhinh phụ tình

75 Vạn đầu u sầu tụy Dung sơ kết hề tố đắc thủ phi bồng Lãn trang đại hề tiêu đắc mi đạm thúy Chiêu trâm tư thúc phục đình trâm Đạp [.] sầu thôi tùy hoãn [.]

80 Trùng phong cẩm tự hựu hùng tư Bán yểm sa song tương bán thụy Bán yểm song, bán thụy tư như huân Bán thụy thì, bán tỉnh tâm phục túy Bán thụy lý vi Vu thần.

Buồn quá nhẽ ven đường cỏ rối

Sầu thảm chừ bao lối hành nhân10) Người đi trăng dõi đăm đăm Chân giày dép ngả lệ đằm khăn vuông Bước lệ nhỏ theo đường gót dỗ Dép khăn này đâu tỏ cùng nhau

Đưòng dài ai rút cho mau Nổi nênh sông nước khăn cầu11) nào qua Nàng nhớ ta cậy nhờ chim thắm Ta nhớ nàng trông ngóng cá hồng12)

Nàng về rèm cũ buông chùng Ta đi cờ kiếm mới cùng nơi nơi Đỉ hay ở cả đôi cùng nhớ Mưa chiều rồi lại nữa mây mai Nhớ ta nàng ngó ải vời

Nhớ nàng ta ngóng xa khơi xóm làng. Ao xóm cũ bộn bàng gió ải Gió ải xa cồn bụi làng xưa Nhớ nhau tình gửi ai giờ Nhìn nhìn ngóng ngóng đầu bờ người đi.

Người bờ nọ, người bờ kia Vẫn đầy tình nghĩa trăm bề ấm êm. Từ nàng lại đêm đêm giường cũ Ngọn đèn xanh liệu tỏ ý vàng Xưa nay chính phụ bao nàng

Đấu nào đong nổi muôn vàn sầu bi Bỉếng gương lược tóc kia mái trễ Lười phấn son nhạt vẻ mày in Cầm kim rồi lại lơi kim Giăng giăng sầu chất chồng thêm nỗi sầu.

Phong thư gấm bọc sâu nỗi nhớ Nửa song the giấc ngủ thờ ơ Nửa song nửa giấc bời tơ Chập chờn con tính cơn mơ những là. Giữa giấc ấy đậm đà Vu nữ13)

10) Hành nhân: người đi xa , 11) Khăn cầu: lấy khăn bấc cầu. Xưa bên Trung Quốc, có họ Thôỉ lấy được tiên. Một hôm đang đi gặp con sông rộng chắn trước mặt, vợ tiên cởi khăn trên đầu quăng ra thành chiếc cầu năm sắc bắc qua sông. 11) Chim thắm cả hồng: nghĩa bóng là thông tin với nhau 13) Vu nữ: Núi Vu ớ Tứ Xuyên (Trung Quốc). Thần núi Vu có phép làm mây mưa. Ở đây ý nói nàng họ Tô nhớ chồng, muốn hóa ra làm thành thần nữ núi Vu.

4

85 Bán tỉnh gian vi Tô thị Khả liên chinh phụ vọng phu tình viễn thủy trường sơn hà xứ thị Tử điêu anh chúa giác phong thê Mạc biến chinh phu thẩn cặp thê

90 Hà tưởng khuê phòng tiêu muộn xứ Phao oanh gỉốc, tuyến thố ti Bạch nương quải bích Thanh nữ xuyên phi Vân song thục ỷ

95 Hà liêm lãn phi Nhãn giới tần khiêu vọng Lai nhận ký thư quy Tự nương hồi thì ký môn hạn Bạch nguyệt năng [.] dữ nương bạn

100 Cổ lai ẹhinh phụ tâm Cửu khúc sầu trường bạn Quá kính đài hề khước lãn hướng mi trang Bằng hoa lan hề tự nhàn dao thủ ngoạn Thiền cầm thúc khách cổ u sầu

105 Điệp phách thôi nhân xao túc oán Điệp phách thôi nhân xao oán tứ nhiễu đào tường Thiền cầm thúc khách cổ sầu thanh oanh liễu ngạn Liễu ngạn điệp mi tiều Đào tường hoa sắc hoán

110 Khả liên chính phụ vọng phu tâm Thảo sắc hoa dung đồ bão khán Long tình khả điểm dược thiên nha Đa thiểu nhân tâm họa đắc ma Hà tưởng khuê phòng khử não lý

115 Song hồng nghiễn nhất tỳ bà Ngân hồng nga phác Ngọc tọa thù la Phù tư yêm bả Ca bản oa tà

Tỉnh cơn ra lại hóa nàng Tôl4) Mong chồng hóa đá trơ trơ Sông dài núi thẳm bây giờ nơi đâu Bậc chúa giỏi chợt rầu gió lạnh Biết chinh phu canh cánh nỗi lòng

Xa xôi ai đó khuê phòng Thoi oanh vụt ném, tơ hồng ngại se Nàng áo trắng canh khuya bên vách13) Ả xiêm xanh16) tịch mịch quanh thềm Song mây vai tựa từng quen

Những kia màu ráng cánh rèm lười treo Trời xa con mắt vời theo Liệu đàn chim nhạn mang nhiều tờ thư Người trở lại ngẩn ngơ bên cửa Hỏi trăng vàng ánh tỏ cùng đôi

Nỗi lòng chinh phụ bao đời Gỉăng giăng chín khúc dài lời bi thương Qua đài gương ngại nhìn dáng bóng Tựa dàn hoa tay động làm vui Ve đàn khách luống ngậm ngùi

Ngổn ngang bướm phách xui người hận xưa Đàn ve giục sầu đưa bờ liễu Phách bướm xui oán nẻo tường đào Liễu bờ mày lá xanh xao Đào tường sắc cánh hoa nào không thay

Thưong biết mấy lòng ai chính phụ Chỉ no nhìn màu cỏ vẻ hoa Mắt rồng thần điểm bay xa17) Lòng người nhiều ít vẽ ra thế nào Chốn khuê xa não sầu khôn xiết

Đôỉ đĩa dầu một chiếc tỳ bà18) Đĩa đèn bạc, cánh ngài sa Chỗ ngồi đàn trước nhện đà tơ giăng Bình phong cũ ngốn ngang nỗi nhớ Lờỉ ca nghiêng mở giở tờ hoa

l4) Thờỉ xưa Ở Trung Quốc có Đậu Thao đi lính thú, người vợ họ Tô mong chồng rồi hóa đá. Ở Lạng Sơn nước ta vốn cũng có câu chuyện nàng Tô thị chờ chồng. 15) Nàng áo trắng: ý chỉ ngọn đèn. l6) Ả xiêm xanh: Ý chỉ giọt sương. 17) Ngày xưa Trương Tăng Do vẽ rồng ở chùa, ban ngày chưa vẽ mắt. Tối đến, họ Trương mới điểm mắt rồng, lập tức rồng bay mất. 18) Tỳ bà: tên một loại đàn.

5

120 Niệm đầu thiên đoạn tự Mặc tĩnh mạc kham ca. Mặc dữ ca chỉ tự tri Nương tại hàn song ngã sính trì Sính trì cố nam phỉ hoạch kỷ

125 Hàn song khởi nữ sở nguyện vi Sở nguyện vi tất thị trang đài song đối tọa Phỉ hoạch kỷ na kham Ngân Hán lưỡng tương khuy Ngã tâm bất nguyện xuyên chinh giáp Nương tâm khởi học đảo chinh y

130 Hà sự bình sinh phi lạc học Cừ giao kiến sự hựu vi thì Nương tố thị lương gia tuấn tiêu nữ Ngã diệc thi tướng môn tuấn tiêu nhi Thùy kham lưõng tiêu tuấn

135 Nam bắc các khuê ly. Ức tích từ nưong xuất ngã xa

Điệp phong do vị thái đào hoa Dữ nương đính quy kỳ Ngã đính chỉ cập qua

140 Tây qua ký đữ đào hoa tạ Tất suất do đường dĩ tác oa. Tích ức từ nương khu ngã lai Kim quy do vị trụ liên đài Dữ nương đính nhật hoàn

141 Ngã đính cúc hoa khai Cúc hoa ký dữ liên đài lạc Hồng nhau tòng nam dĩ bắc lai Ước nương tiễn biệt nhật

Phá kính đại đao đầu

Ngàn thương muôn nhớ bao la Quạnh hỉu khó cất lời ca tự tình Lặng hoặc hát một mình mình biết Ta ruổi rong song rét nàng ngồi Ruỗi rong đâu mãi đời trai Phận nàng đâu mãi lạnh dài bên song Mặt nhìn mặt ước mong đòi đoạn Chí trai nào Ngân Hánl9) cách trùng Chiến bào đầu bạc ai hòng Giặt hoài áo chiến nàng không học rồi. Lúc thơ bé theo đòi chữ nghĩa Trẻ trai rồi sai cả ước mong Thư mong ai đấy má hồng Mà đây cửa tưởng cũng giòng hào hoa Tốt đôi đẹp nửa thế mà Chia ly cách trở bỗng là bắc nam. Tiếc thủa ấy bên hàng xe trảy Bướm ong còn chưa thấy hoa đào Ngày về hò hẹn nhường bao Mùa dưa hấu chín quanh hào dế ran

Mùa dưa tàn theo hoa đào rụng Dế chân tường nghe giọng lưa thưa Giã nàng ngựa ruổi lối xưa Đài sen chưa thấy bóng rùa náu bên20) Cùng nàng lại hẹn phen gặp gỡ

Ta rằng hoa cúc nở giậu vàng Mà nay cúc nối sen tàn Mà nay cánh nhạn trời nam đã về Ngày tiễn biệt trăm bề ái ngại Hai tuần trăng mong lại chốn xưa21)

19) Ngân Hán còn gọi là Ngân Hà, Vân Hán, Thỉên Hà, Thỉên Hán, Thỉên Hàng. Trong đêm trời quang mây tạnh, thấy dải ánh sáng màu trắng xám hiện như vòng cung trên bầu trời, do vô số các vì sao tạo thành, người xưa gọi là dòng sông trời. 20) Đàỉ sen bóng rùa: loài rùa từ Hải Lăng làm tổ trong lá Sen. 21) Mong lại chốn xưa: nguyên văn Phá kính đại đao đầu, một câu trong thơ cổ, dùng cách tượng hình chơi chữ để diễn đạt tâm tư, có đoạn “Hà đương đại đao đầu, thị hoàn tự , phá kính phi thiên thưọng, thị bán nguyệt dã 何当大刀头, 是还字 破镜飞天上,是半月也. Đại đao đầu bắt nguồn từ chuyện nhà Hán sai bạn cũ của Lý Lãng là Nhậm Lập Chính sang Hung Nô ngầm khuyên Lý Lăng về lại với nhà Hán. Khỉ gặp được Lý Lãng, họ Nhậm mắt nhìn thẳng, vừa nói vừa dùng tay gõ nhiều lần vào cái đao hoàn (vòng đeo đao), chữ hoàn nghĩa là vòng đeo trùng âm với chữ hoàn là về. Phá kính có lẽ bắt nguồn từ câu chuyện của vợ chồng Từ Đức Ngôn và công chúa Lạc Xương Ở nước Trần (Trung Quốc) thời Nam Trỉều. Nước Trần loạn lạc, họ Từ biết trước là có biến thì vợ chồng khó được vẹn toàn, nên đập vỡ gương (đồng) làm hai, mỗi người gìữ một mảnh hẹn ngày Rằm tháng Gỉêng đến chợ, sẽ thấy nhau sau này. Quả nhiên phải lưu lạc tưởng chừng không thế đoàn vỉên, rốt cuộc vẫn sum họp đuợc.

6

150 Bán nguyệt hề lai hoàn Hà thái chiều chinh mâu Thân ngoại tâm gia thất Thời thời thương thú lâu. Dữ nương tương biệt hậu

155 Quý tự ba điền tâm Song thiên hề tương tư Thanh sương thấp nhẫm khâm Thân ngoại tâm gia thất Vọng vọng dịch linh âm.

160 Gỉa thu kiến đáo khứ niên xuân Gỉa thư kiến đáo kim niên xuân Kiến thư vị kiến nhân Trượng đầu tảo tảo phún mai ngân Mai ngân mai ngân hựu mai ngân\

161 Nhất phiến đan tâm dữ bạch vân. Dịch tín hồi báo tích niên thu Dịch tin hồi báo kim niên thu Hồỉ tín vị hồi sư Tỉêu kỳ đội đội phất vì lô

170 Vi lô vi lô hựu vi lô Thiên tự hồng tiên thục bích mâu. Kế khứ nhật lai tằng khuất chỉ Vô lự thập bát canh Giáp Tý Tối liên thị khuê phòng vọng tưởng trung

175 Tối liên thị khuê phòng cư xứ lý Cư xứ lý mạc phỉ vọng phu tình Vọng tưởng trung mạc phỉ quy phu ý,

Vọng phu dục đắc miễn khuê ly Vọng phu dục đắc tốc hoan hỷ

180 Tại ngã đường thượng hữu xuân huyên Tại ngã đường hạ hữu lan quế Xuân huyên hề tề cao Lan quế hề giao thúy

Nhuận xuân huyên hề nương vì lâm

Chuyện về năm tháng xa mờ Loáng gươm màu ráng, hoe cờ sắc mây Thân nơi đây hồn bay quê cũ Lầu oanh kia lần lữa xuống lên Chia tay đôi lứa triền miên

Một dòng chữ Quý chữ Điền chữ Tâm22) Cả đôi nơi âm thầm thương nhớ Giọt sương nào đằm nửa vạt hoa Ngườỉ đây lòng cách quê nhà Chờ thôi vó ngựa đường xa quay về

Thư mà nhận chữ đề xuân trước Đầu xuân nay lại được thư rồi Nhận thư mà chẳng thấy người Nghe kia sớm báo hoa mai trắng ngần Trắng mai mai trắng mấy lần

Lòng son mây bạc muôn phần thiết tha Thư về làng thu qua đã gửi Thư về làng lại mới thu nay Thư về người vẫn nơi đây Ngọn cò lớp lớp bay đầy bông lau

Bông lau xóa trăng một màu Mắt xanh tờ đỏ ngàn câu ân tình Bấm đốt tay tính rành năm tháng Giáp Tý23) này mười tám lần qua Nghĩ thương người ở quê nhà

Phòng khuê đằng đẵng vào ra một mình Lòng chinh phụ nghĩa tình tha thiết Ý chinh phu da diết khôn bày Thỉết tha da diết đấy đây Mong sao sớm bõ những ngày chia phôi.

Xuân huyên24) ấy xanh tươi nhà cũ Quế lan25) kia vui thú quê nao Xuân huyên tuổi hạc càng cao Tóc xanh đầm ấm dạt dào quế lan Mát xuân huyên nàng làm mưa nhẹ

22) Quý Đỉền Tâm: một lối chơi chữ Hán thời xưa. Sách cũ có câu: Song thiên viết Quý 双天曰癸 (chữ Quý được tạo nên từ hai chữ song thiên, nghĩa là hai phương trời). Lại có câu: Mộc biên chi mục, điền hạ chi tâm 木边之目， 田下之心 (chữ mộc bên chữ mục tạo thành chữ tương, chữ điền trên chữ tâm tạo thành chữ tư). Tương tư 相 思 nghĩa là nhớ nhau Quý Điền Tâm ý chỉ hai vợ chồng cách trở hai nơi nhớ thương nhau. 23) Giáp Tý: một cách tính ngày tháng thời xưa, theo đó trong một năm sẽ có sáu lần Gỉáp Tý. 24) Xuân huyên: cây xuân và cỏ huyên, ý chỉ cha mẹ. Cây xuân tượng trưng cho người cha, ý là mong cha sống thọ như loài cây này. Cỏ huyên thường được trồng ở nhà phía bắc, là nơi người me ở. 25) Quế lam Cây quế và cỏ lan, những loại cây có có mùi hương quý. Ý nói con cáỉ, dòng đôi thịnh vượng.

7

185 Sái lan quế hề nương vi thủy Nhuậu lâm sái thủy khổ nương thân Hốỉ ngã tư xmong kim dã kỷ Tư nương dạ hận hề canh trường Tư nương nhật kỉnh hề ngọ thụy

190 Lịch y biên tốt tuế đông chinh hựu tây chinh Trí dữ mại kinh niên hạ chí tùy đông chí An đắc tảo ban sư Dữ nưong hài túc nghị. Ngã hữu ký tình cầm

195 Tằng thị dữ nương xướng họa âm An đắc quy gia tảo Dữ nương khiêu ngã tâm Ngã hữu tương tư chẩm Tằng thị dữ nương song đối tấm An đắc quy gia tảo

200 Dữ hương liên ngã nhẫm Ngã hữu trường thanh nô Năng nhật tương điểm hưu An đắc quy gia tảo

205 Dữ nương nhàn tọa su ………..

(bản Hán văn Thiếu 4 câu)

210 Tích niên nhất biệt Tỉêu Hồn kiều Hoàng ly kỳ độ hoán dương điều Chí tự phỉ cưu cao đích đích Tâm như huyền bái chính diêu diêu Sơn khiên biệt nhãn hòa trường đoạn

215 Thủy đới ly thanh nhập mộng tiêu Đới sầu thanh hề mạc trạng Khiên biệt hận hề nan miêu Sơn thủy tri tình thú Thủy khoát hề sơn cao

220 Linh thước hữu kiều phỉ khả tín Trỉ thù mạc nghiệm cánh vô liêu Kỷ tiết yến quy Sào, bích lãnh trương mi vọng Ký thời kê báo thự, thanh sơn ký nhãn diêu

Tươi quế lan nàng xẻ dòng trong Nhọc nhằn nàng chả quản công Thẹn ta lần lữa long đong bấy chầy Nhớ nàng hận canh dài quá nhẽ Mong nàng e nắng xế giấc trưa

Lữa lần lính thú nắng mưa Đông tây bao trận , mấy mùa hè đông Sao cho sớm sớm nên công Cùng mừng duyên trước vui chung tháng ngày Ta có cây đàn tình quý giá

Từng cùng nàng xướng họa bên nhau Sao cho quê cũ về mau Cùng nàng so phím ngân câu tâm tình Ta vốn có gối lành mộng nhỏ Từng cùng nàng chung ngủ bao đêm

Sao cho quê cũ về liền Lại êm vạt ấy êm bên vạt này Ta có chiếc ghế dài xanh trúc Từng cùng nàng nhiều lúc sánh vai Sao cho quê cũ hôm mai Lạỉ ngồi ghế trúc lại lời tóc tơ

Cầu Tiêu Hồn26) năm xưa một biệt Lỉễu cành buông kêu chiếc oanh vàng Chí ta cánh mở ngang tàng Lòng ta cờ lộng bay tràn gió mây Câu cách trở núi gầy ruột đứt

Lời chia ly nước dứt cơn mơ Tiếng buồn ẹhả hát nên thơ Bỉệt ly hận ấy khôn nhờ vẽ tranh Non sông dằng dặc ân tình Non cao chót vót mông mênh sông dài

Chim bắc cầu chả sai lời hẹn Nhện giăng tơ chả nghiệm điều mong Én về tổ núi xanh trông Tiếng gà gáy sáng dậy cùng non xanh

Cước chú l6) cầu Tiêu Hồn: cây cầu nằm ớ phía đông Bá Lăng, nơi người xưa đón rướe, biệt ly nhau Tình cánh ấy khiến người trong cuộc Ớ vào trạng tháỈ cảm xúc cực độ sầu khổ hoặc cực độ vui mừng nên dùng chữ tiên hổn, chỉ hồn phách không ổn định bình tĩnh.

8

Ngẫu tại bích sa song, ức trung hàm bạch chỉ

225 Tế khan tề hoàn tích, tài xứ uyển kim đao Nang chỉ vô sưu can thấp lệ Hàn y bất quản sạ khoan yêu Tuyết y y nhiễm bái Hàm quan dạ

Hà huyến huyến dục thiết Băng thành triêu

230 Thậm trung lưu tuyết thấp bạch thanh ô phát trừu Thành ngoại ký sương nhiễm huyền hoàng mã sắc điêu Mã điêu dữ bất điêu Ngã tình sầu tự khiêu Khiêu hựu khiêu hề cánh ngữ thùy

235 Nhân tình ngã mã dữ thời phi Đương niên hận bất vi chu tử Khứ trụ tương thân bất thiểu ly Tư triển chuyển Dạ đê mê

240 Thờỉ khiêu chính tán cánh thôi sưu cánh thúc Thời xuy giốc hồi thanh cấp xuất thanh trì Thờỉ đăng lâu lãn khán song song oanh liêu lượng

Thờỉ lâm tái bão khuy lưỡng lưỡng yến sa trì Thậm đắc nhân sinh song dực phi

245 Thiên lý bất viễn phản loan vi Loan vi âm tín hy Ức nương cảnh cảnh hề nhung sầu ty

Sầu ty nhiễu lạo nhân Ức nương du du hề mộng nhược chân

250 Hoàỉ ấp lý nhiệt tâm thần Cơ tự uyên ương lữ Vô trí lộc thỉ quần

Phong thư nọ lỡ thành giấy trắng27)

Dảỉ lưng Tề còn ngấn dao vàng Phong thư lệ nhỏ lệ tràn Quảm chi áo rét ôm ngang thân gày Cờ Hàm Quan28) đâu đây tuyết phủ Gươm Băng Thành29) rờ rỡ ráng mai

Tuyết thành cho quạ lông phai Sương buông cho ngựa màu hai đen vàng30) Đưòng dài nỗi ngựa điêu tàn Tình ta nghe cũng chan chan nỗi sầu Nỗi niềm gợi người đâu trò chuyện

Ngựa đường dài lỡ hẹn phân ly Ví làm gã lái đò kia Một con thuyền nhỏ đi về có nhau

Khi hồi chiêng canh sâu canh giục Lúc lên lầu tiếng ốc31) mau khoan Lên lầu nhìn cặp oanh vàng Aỉ cao đôi én dọc ngang xập xòe

Ví mượn được chim kia đôi cánh

Vượt dặm ngàn về cạnh màn loan Màn loan tin tức mơ màng Nhớ nàng võ võ tơ đan tơ sầu Tơ sầu đó giăng nhau thương nhớ Nhớ người xưa thực đấy hay mơ Nhớ người xa lắc xa lơ Nghĩ mình lửa đốt tâm tư trăm đường Ví như được uyên ương kết bạn Cần chi làm hươu lợn thành bầy

Cước chú 27) Phong thư giấy trắng thời xưa, Ngô Nhân Thúc gửi thư về nhà, bỏ nhầm tờ giấy trắng. Ngườỉ vợ họ Vương mở thư thấy vậy, bèn viết bài thơ gửi lại chồng: Bích sa song hạ khải hàm phong,/ Nhất chỉ tòng đầu triệt vĩ không/ Liệu tưởng tiên lang hoài biệt hận/ Ức nhân hội tại bất ngôn trung 碧纱窗下启缄封 / 一纸从头彻尾空 / 料想仙郎怀别恨 / 忆人会在不言中 (Bên song rèm biếc mở thư coi, Sau trước tờ thư giấy trắng thôi, Đoán biết chàng tiên hồn cách bỉệt, Nhớ nhau gửi nhớ ở không lời). 28) Hàm Quan: còn được gọi là Hàm Cốc, tên một cửa ải lớn ở Trung Quốc, nơi thưòng xảy ra các trận giai chiến lớn. 29) Băng thành: nơi xa xôi giá rét. 30) Đen vàng: ngựa chạy đường trường mệt quá nên có chỗ lông màu đen, có chỗ lông màu vàng 31) Tỉếng ốc: cái tù và đề thổi, có nơi làm bằng vỏ ốc lớn.

9

Lưu khách trụ hề tiểu vũ Tiểu nhân não hề cô vân

255 Nguyệt chiếu chinh luân Hà lạc thảo nhân Mộ sơn phần quân Triêu thụ yên huân Bá kiều ba tự tiễn

260 Nam phố thảo như quần Tuyết nhiễm tinh kỳ luân bạch thái Sương nhu chiến giáp dục hồng trần Gỉáp mạo sương trung sương tự dục Kỳ xung tuyết lý tuyết tùy luân

265 Tuyết sương sương tuyết hề tổng phân phân Tuyết xung sương mạo hề tâm ân ân Kinh bách trận xướng tam quân Dục đấu trí vỉ kỳ lãn đả song phỉ mã Dục hứa thành cầu thư tu mạ lưỡng giao lân

270 Dục hành lộ trường liên bộ lãn Dục vọng gia viễn liễu my tần My tần my tần hựu my tần Nương tại gia hề thùy vi nhân. Thùy vì nhân hề dương u tình

275 Nương tại gia hề cách vân trình Hà xí Đào nguyên lang trùng lai tư ngọc nữ Hà dị Lam kiều khách phục đáo ức Vân Anh Lượng thảm hề vi hải Trúc sầu hề vi thành

280 Tương vấn nguyệt phán sầu, nguyệt đạm

Hằng Nga ảnh Tương hô thiên khiếu thảm, thiên dao Chức nữ tính Sầu thảm ký vi thành hải khổ Thảm sầu bất vi nguyệt thiên minh Chấp hoàng nhung hề dung cổ vũ

285 Tháo kim qua hề lãn tung hoành Úc tử lý hề kỷ thu huỳnh

Ức hương lư hề oán đề oanh

Lưu người một chút mưa bay Cười ai ảo não mây gầy núi trơ

Trăng vằng vặc sáng bờ xe trận Sương mơ hồ đẫm thẳm cỏ xơ Núỉ chiều lửa bụi bốc mờ Lùm cây mai sớm khói phơ phất dài Sóng cầu Bá32) trôi đầy tên nỏ

Cỏ ải nam mượt tựa xiêm tơ Tuyết bay nhuộm trắng ánh cờ Sương đầm mảnh giáp gột nhơ bụi hồng Sương đẫm áo sương lồng sương rụng Tuyết in cờ tuyết động tuyết tan

Tuyết sương sương tuyết vô vàn Tuyết pha sương gội chan chan nỗi niềm Trái trăm trận ba quân hò hát Cờ chừng tung ngựa nhác chân phi Chữ Hòa gửi lá thư đi

Ngâm câu thơ cũ vẹn bề bang giao Muốn đi nữa non Cao bước ngại Muốn trông quê nhà ngái chân mây Mày chau rồi lại chau mày Quê hương lăng lắc ai nay bạn vàng

Nàng Ở quê thở than ai rõ Nàng Ở quê cách trớ đường mây Nguồn đào gái ngọc nào đây Cầu Lam chốn ấy ai này Vân Anh Đong sầu thảm cho thành biển cả Xây thảm sầu hóa đá non cao

Sầu kia trăng chả mời chào Trời xa Chức Nữ kêu sao thảm này Sầu thể ấy dàn đầy biển khổ Thêm sầu đây trăng gió im lời Búa vàng biếng nhắc tay người Gươm vàng biếng múa đất trời dọc ngang

Nhớ xóm cũ thu tàn ánh đóm Nhớ làng xưa oán giọng oanh vàng Cửa quân trạm gảc gìữ giàng

Cước chú 32) cầu Bá: tên một cây cầu ở Lam Đỉền (Thỉểm Tây, Trung Quốe), nơi người đời Đường 1à Bùỉ Hàng gặp người đẹp Vân Anh.

10

Hoàn lũy bão quan chi chính điếm Việt sơn hồi cố đoản trường đình

290 Lậu hạng ngưu quy sầu địch hưởng U thiền kình hống não chung thanh Chung thanh não hề tình dị nùng Tình nùng thanh não vị khuê phòng

Vị khuê phòng hề chiêm sa nhau

295 Vị khuê phòng hề [.] tái hồng Táỉ hồng dục đoạn kinh la võng Sa nhạn dục đáo khiếp trường cung Chỉ hữu Tố Nga yêu nguyệt đáo Hướng lai dạ dạ tự thôi song

300 Hướng nguyệt hề Phan thất thượng Vọng nguyệt hề Nguyễn duy trung Liệu tưởng kỷ thời tương hướng vọng Mạc phỉ Tố Nga tương lạc tòng Tỉếu đáo Thường Nga hằng hước ngã

305 Sạ lai hốt thượng Quảng Hàn cung Nguyệt hiện Tố Nga tằng đốỉ diện Nguyệt ẩn Tố Nga nga cải dung Duy hữu diện dung hằng vọng vọng vọng lai vọng khứ vọng vô cùng

310 Ngã vọng vô cùng vị kiến phùng Đăng son vấn lộ vọng gia đồng Vọng gia hà sở kiến Nham lãnh sấu ngô đồng Yêu yêu trùng khiếu dạ

315 Sách sách diệp xao phong Bỉện chử hận thuyền vô thủy thông Thu lâu thính nguyệt hưởng đinh đông

Vượt non ngó lại mê man trường đình33) Sáo trâu ngõ tối lênh đênh

Chùa đâu vẳng tiếng chuông kình buồn sao Hồi chuông gióng tình nao thắm thiết Tình nao giờ biền biệt khuê phòng Vì ai đón nhạn bên sông Vì ai ngóng cánh chim hồng ải xa

Hồng chưa tới những ngờ mắc lưới Nhạn chưa về những ngại cung vàng Chỉ còn điện nguyệt ả Hằng Đêm đêm ngang sổ vào thăm bạn bè

Lầu Phan34) nọ e dè trăng rọi Màn Nguyễn35) kia vời vợi trăng trong Những đà ngày tháng trông mong Chỉ Hằng Nga nọ vui cùng theo ta Cuời biết mấy Hằng Nga đùa dỡn

Vừa cùng nhau phút chốn Quảng Hàn36) Trăng trong tỏ mặt chị Hằng Chị Hằng rầu vẻ tuần trăng mây mờ Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ Hỏi người mình nhớ bây giờ nơi đâu

Gặp chưa gặp nhìn sao mòn mỏi Lên non cao hỏi lối quê nhà Nhìn quê quê mịt mờ xa Ngô đồng37) góc núi sao mà gầy nhom Đêm chầy giun dế nỉ non

Xạc xào cánh lá dập dờn gió rung Rén Bỉện38) đó thuyền không có lối Lầu thu nghe búa dội trăng tàn

33) Trường đình: người xưa thường dựng các đình dọc đường để khách đi tạm nghỉ chân, 5 dặm một đình gọi là đoản đình, 10 dặm một đình gọi là trường đình . 34) Lầu Phan: dùng điển tích thơ của Phan Nhạc — một danh sĩ đời Tấn, đẹp người và có tài văn chương, được phụ nữ rất mê. Phan Nhạc hay làm thơ về trăng. Thơ có đoạn: Hạo hạo song trung nguyệt, Chiểu ngã thất nam ngang 皓皓窗中月 照我室南隅 (Vằng vặc trăng soi cửa, Song nam chiếu nhà ta). 35) Màn Nguyễn: dùng ý thơ của thi nhân họ Nguyễn (chưa rõ tên): Dạ trung bất năng tẩm, Khởi tọa thính thu châm, Duy bạc giám minh nguyệt, Thanh phong xuy ngã khâm 夜中不能寝，起坐听秋砧

惟薄鋻明月 清风吹我襟 (Đêm khuya ngủ không được, Trở dậy lăng chày thu, Rèm mỏng soi trăng sáng Chăn ta gió nhẹ lùa). 36) Quảng Hàn: cung trăng, nơi mênh mông lạnh lẽo. Xưa, Đường Minh Hoàng chiêm bao lên cung trăng, nhìn thấy hai chữ Quảng Hàn. 37) Ngô đồng: loại cây vông, thường rụng lá khi mùa thu tới. Thơ xưa có câu Ngô đồng nhất diệp lạc, Thiên hạ cộng trí thu (Ngô đồng một lá rụng, Thiên hạ cùng hay thu). 38) Bến Bỉện: tên bến sông ở Hồ Nam (Trung Quốc).

11

Vọng gia hà sở kiến Son hiểu chiếu tà huy

320 Du quan vân tịch tịch Lạo thủy tuyết thùy thùy Sở sơn đáo xứ hữu vân tùy Đông chữ văn chung thanh lạc phi. Vọng gia hà sở kiến

325 Long hồ trích lậu canh Đông kiều lưu hận thủy Bắc ngạn kết sầu đình Xuân thiên ngoạn thảo khổ vi tình Hành hành vạn lý trùng hành hành.

330 Vọng gia hà sở kiến Mã ảnh xuất Phù Tang Mạch lũng kinh tiêu ngọc Hà trì đóa dục hương Hạ nhật trường tư tự tuế trường

335 Hàng hàng kỷ tự lệ hàng hàng. Vọng triệt văn gian hựu thủy gian Duy vân mặc mặc thủy sàn sàn Chính nhất đông lưu nhất tây nhiễu Đàỉ đầu hà xứ thị hương quan.

340 An đắc bạch vân thừa dĩ vãng An đắc thanh ngưu thừa dĩ hoàn Vô tận kiêm lộ viễn Hữu mộng khổ canh tàn Tảo tảo trí cơ thiếu niên nhật

345 Tam công hoàn ngã bố y nan Mạc giác ngã tình quan tái viễn Nương tình tằng phủ ngã bàn hoàn Nương tình năng dữ ngã tưong tự Ngã diệc ư nương cộng noãn hàn.

350 Ngã tình tự điểu sào nam chi Chỉ khủng nưong tình tự diệp phi Diệp phi nhất vãng bất phục quyến O o [thiếu 2 câu]

Nhìn làng chả thấy tre làng Đầu non xao xuyến nắng vàng chiều nghiêng

Cửa Du Quan39) mây chen lặng lặng Bến sông Liêu40) tuyết trắng đều đều Nơi nào non Sở mây theo Ngang qua bến lạnh chuông vèo tiếng bay Ngó nhà nhà ớ đâu đây

Bình rồng41) điểm giọt canh chầy sang canh Cầu Đông chảy sạch sanh dòng hận Bờ Bắc xây sầu oán nên đình Cỏ xuân vướng bước suông tình Vẫn đi muôn dặm gặp ghềnh lại đi

Nhin nhà chả thấy nhà chi Liệu đâu vó ngựa đi về Phù Tang42) Lúa ngoài ruộng bông mang hạt ngọc Sen trong đầm hoa ngạt ngào hương Ngày hè nhớ tựa năm trường

Hàng hàng chữ viết hàng hàng lệ gieo Nhìn khắp lối mây đèo bến nước Mây im lìm nước róc rách trôi Xuôi đông một uốn quanh đoài Ngẩng đầu đâu nhỉ là nơi quê làng

Sao như mây trắng làn bay tới Sao được trâu xanh cưỡi đi xa Không thư thêm nỗi nhớ nhà Có chiêm bao đấy khổ đà tàn canh Ví như sớm biết tuổi xanh

Chả đem áo vải công khanh43) đổi nào Tình quan ải dặm sao dằng dặc Nỗi quê nhà giăng mắc bên ta Tình đây nỗi đấy cũng là Cùng nàng chung nhẽ xót xa lạnh nồng

Tình ta cùng cành nam44) chim đỗ E tình nàng có tựa lá bay Lá bay lá chẳng về cây Tình ta đây đó tháng ngày ngổn ngang

Cước chú 39) Du quan: cửa ải Du Lâm ở Tuy Viễn (Trung Quốc). Trước đây ải được đắp bằng đá và trồng nhiều cây du (thuộc họ dâu), do đó thành tên gọi. 40) Sông Liêu: thuộc địa phận tỉnh Liêu Ninh (Trung Quốc). 41) Bình rồng: bằng đồng, đúc hình rồng, đựng nước, người xưa chế thành đồ vât tính thời gian như chỉếc đồng hồ ngày nay. 42) Phù Tang: tên một loại cây thần, trồng ở nơi mặt trời mọc.

12

355 Diệp phi bất vị nam chi quyến Nam chi chỉ vị diệp phi luyến Nam chỉ luyến hề điểu bất ly Điểu bất ly sào dĩ kỷ thì Hà tiền hề dĩ chú

360 Cúc hoa hề hựu hy Đớỉ giáp trúc song ánh Sạ mộng áp đa kỳ Thiên lại xao sô tước Hồ già loạn tử tri

365 Thức lệ triêm khâm tuyết Sơ đầu mãn diện ty o o [Thiếu 2 câu] Mãn túc tha hương khách

370 Cố quốc thậm thời quy Tích do trâm thập giới Kỉm do nhật chiếu quỳ Nương tại loan phòng sầu nhiễm mạc Ngã du nhạn tái muộn phùng vi.

375 Vi trung tưởng đáo canh điền hải Khả tích niên phùng hảo cơ hội Hảo cơ hội khúc minh Kim loan điệp điệp phi Hảo cơ hội ca ngâm Tháỉ phượng song song đối Chinh nhân thiền mấn vị thành ban

380 Khuê phụ nga my do điểm đại Khả tích tiền lâu lịch tuế hoa Thu thu sảng liễu hảo cơ hội. Hảo cơ hội hề toại lưu quang Biến di nan tín bỉ thương thương

Lá bay đi cành nam chả nhớ Cành nam thì nhớ quá lá bay Cành nam thương nhớ chất đầy Chỉm không lìa tổ bấy nay bao mùa Hồ sen nọ đã phô tiền đúc

Dậu cúc kia thưa thớt hoa vàng Cành tre cửa số bóng ngang Đưòng đời nhiều ngả kinh hoàng ngán sao Sáo trời nổi xôn xao sẻ nhỏ Khèn Hồ rung rối lũ từ quy45) Lệ lan vạt tuyết đầm đìa Tóc mây rối lược ê chề vẻ hoa o o Thân vẫn mãi làng xa làm khách

Quê nhà ta biết lúc nao về Chuyện xưa kim cải còn ghi Chuyện nay nắng rọi bông quỳ vẫn in Phòng loan oán nhuộm sắc rèm Ải xa dạo bước sầu lên cánh màn

Trong màn trải bao làn dâu biển Tiếc một điều khó hẹn dịp may Dịp may chung hát Loan Bay Dịp may Phượng Múa đẹp bầy cùng ngâm Chinh phu tóc chửa hoa râm

Mày ngài khuê phụ vẫn đằm nét xanh Lều tiều46) nọ qua nhanh năm tháng Thu rồi thu sao lãng dịp may Dịp may trôi chảy tháng ngày Xanh xanh nào biết đổi thay thế nào

Cước chú 43) Công khanh: những tước vị quan lớn thời xưa. 44) Cành nam: thơ xưa có câu Chim Việt đậu cành Nam, ý nói lòng thương quê, nhớ nước 45) Từ quy: còn được gọi là Đỗ vũ, Tử Quy..., một loài chim Cu (đỗ quyên). Theo điển tích cũ, vua nước Thục chết hóa ra chim Đỗ vũ.

13

385 Huống phục thị nhất tín ngẫu chân thiên mộng đọan Huống phục thị bách niên hận đoản ngũ canh trường Canh trường mộng đoạn lưõng bàng hoàng Tình tự hà kham trữ nhất xoang Đồ hối hận uổng lao nhương

390 o o [Thỉếu 2 câuJ Hối hận tương vị hà Thử sinh bất học tác nông thương Lao nhương tương vị hà

395 Đưong niên chuyên sự vũ đao thương Hối vãng sự lao chiến trường Bạch đầu dị hoán thiếu niên lang Hiểu thụy xao tàn tuyền vận thiết Hương tâm trích toái vũ thanh cương

400 Thánh quân nhược giác biên tình khổ Bất đãi quy hình chức tú mang Chức mang chức mang lai hiến vương Bán vị ngã hề bán vị nương Nương bất ký lạc hứng thiếu niên thì

405 Hướng hoa đối nguyệt tái ngâm thi Hựu bất ký nhàn du thìếu niên nhật Vũ phượng du ngư song cổ sắt Thích chí hội tiên kỳ hắc bạch Nùng tình tá [.]

410 Trùng trùng giao thủ tranh Tuần tuần xuyên trản khuynh Hạm đạm khâm trung hoa cạnh phát Phù dung trướng lý đóa song vinh Tịnh trang hề thạch tinh

415 Tọa đối hề cẩm bình Hà thiếu thời chi hảo hội Ta thử sự chi nan minh An đắc cổ sắt vị thiếu niên dạng Ngâm thi vị thiếu niên tình

Thư một lá mơ sao ngàn giấc Hận trăm năm dằng dặc canh dài Canh dài mộng dứt ngậm ngùi Bòng bong tâm sự ai người gỡ cho Hối hận suông uổng trò tìm kiếm

o o Cày cùng buôn47) đâu chuyện kiếp này Kỉếm tìm lời lãi gì đây

Năm nao gươm dựng giáo bày sỏm hôm Tiếc việc trước chiến trường nấn ná Mau bạc đầu bao gã trẻ trai Suối reo giấc sớm tàn phai Lòng quê rả rích giọt dài long đong

Chúa ví biết nỗi lòng biên ải Chả cần như thêu vội hình rùa48) Thư này thư nữa dâng vua Nửa vừa nàng đấy nửa vừa ta đây Há không nhớ nhạc say thời nhỏ

Cùng hoa này trăng nọ thơ ngâm Nhớ sao tay trẻ phím cầm Cá bơi phượng múa bao lần dong chơi Cờ tiên đó khi vui bày cuộc Lúc đằm tình chén chuốc chén mới

Tay trao tay nhận bao hồi Chén nghiêng chén rót chuốc rồi chuốc thêm Chăn nệm gấm bông sen đua nở Màn phù dung đoá đóa khoe xinh Vẻ hoa cùng trước gương lành

Vai kề tay nắm sau mành lụa phong Nhớ sao tuổi trẻ vui chung Thương sao nông nỗi khôn cùng thở than Ví lại động dây đàn ngày nhỏ Lại ngâm thơ những thủa đầu xanh

Cước chú 46) Lều tỉều: nhà ở của người kiếm củỉ. 47) Cày cùng buôn: việc làm ruộng (cày cấy) và buôn bán.

14

420 Nhược sinh vô nguyện toại Bất nhược thượng minh minh Hoàn nhĩ thiên sinh ngã Hoàn ngã tố vị sinh An đắc nương sinh toại nguyện

425 Ngã sinh vinh danh Nương hữu nguyện hề ngã đồng mình Nương hữu tâm hề ngã dữ tịnh Nương học trang hề đối ngã kính Khuyến nương tiết bất triêm sương tình

430 Khuyến nương tâm bất ba cổ tỉnh Đả quy phó nghị nhật quân hành Bão nhi dạ chỉ nga đăng ảnh. Thiên dã sinh nhân bất tội thùy Ly thì cánh hữu hợp hoan thì

435 Hợp hoan thì hề tố nhai kỳ Công thành danh toại tảo tuyền quy Sơn oa sơn quẫn trì lũ nghị

Hảỉ đông hải bắc thiếp kình nghê Bình man bất đãi truyền tam tiễn

440 Thoái lỗ hà lao phú nhất thi Lao tốt hề Thái vi khúc Ký công hề lộ bố kỳ Lộ bố kỳ hề hiến long đình Khai vũ khố hề tàng giáp binh

445 Kim thác xưng long mạnh o [thiếu 1 câu] Độc bá nguyên công thiên cổ tiễn Đồng hưu lưỡng tự ức niên hinh Nhất môn đại tiểu liên vinh hiển

450 Bách phúc du kiêm vạn sự thành ° . ° [thiếu 2 câu] Ngã niệm tào khang ninh phụ nghĩa Nưong thường cân trất như thường nghi

455 Đốỉ nương đáo lão trường hòa hợp Thường nương tiền nhật tạm biệt ly Vị nương trang hề lưỡng họa my Vị nương tẩm hề song phúc y Dữ nương đàn huân ngọa nhục tử

Kiếp này ước nguyện không thành Chả thà vui chốn cao xanh không cùng Trời sinh ta sao không toại nguyện Chẳng sinh ta mặc chuyện đất trời Cho nàng mười nguyện thỏa mười

Cho ta vinh hiền một đời nên công Nàng có nguyện ta chung thể nguyện Nàng có lòng ta vẹn đồng tâm Ta làm gương sáng mình cầm Mong nhau trinh tuyết không lầm gió sương

Mong nàng gỉữ lòng thường lặng sóng Bói quẻ rùa dõi chặng hành quân Ôm con đêm vắng lần lần Bóng soi vách lạnh tần ngần hỏi ai Trời sinh người chẳng hoài ai khổ

Chia ly rồi lại độ gặp vui Thời lành là lúc chung đôi Công nên tiếng nổi về nơi quê nhà Núi lại núi xua xa sâu kiến49) Bắc rồi đông kình biển lặng tăm

Dẹp man tên bắn50) chả cần Đuổỉ thù đâu phải mấy vẫn đề thơ Khúo Hái w"‘ hát hò lính thú Công lao ghi nền lụa cờ hồng Cờ hồng dâng giữa sân rồng

Khoá kho gươm giáo xếp chồng giáp binh Thanh gươm vàng rành rành lệnh chúa Ghi công đầu ngàn thủa ngợi khen Tốt lành thơm ức muôn niên Nhà nhà phúc thọ miền miền vẻ vang °

Ta đâu kẻ tham vàng bỏ ngãi Nàng hẳn người khăn túi nếp thường

Trăm năm đầu bạc vẹn đường Đền bù nỗi trước chán chường biệt ly Xin vì nàng tô my tết tóc Xin vì nàng giải lóp áo là Cùng nàng thơm đượm chăn hoa

Cước chú 48) Thêu hình rùa: thời Xưa, Trương Khuê đi lính thú 10 năm ngoài biên ải. Người vợ họ Hầu thêu một bài thơ hình con rùa dâng lên vua. Vua xem thơ rôi cho Trương vê nhà.

15

460 Dữ nương mộng hiệp lộng chương nhi Họa nương xướng hề song uyên khúc Tục nương ngâm hề ngẫu hạc thi. Ngâm hạc thi hề chước kim lôi Lỉên ngâm liên chước trực loan dài

465 Chước bãi ngâm tùy xướng Ngâm dư chước hựu thôi Chước bất chước hề tửu tiễn biệt Ngâm bất ngâm hề thi cảm hoài Trùng canh hạ luật hề chước hoan bôi

470 Dữ nương tình thăng hề cựu hòa hài Dã giác thanh xuân tất tái lai Bách niên quả toại thanh niên ước Tử tử tôn tôn tế thái giai. Tế thái giai miễn nương hoàn nhất tiết

475 Bất vương khuyến ngã bảo Hồng Liệt Nhaỉ hội trùng phùng dã định kỳ Ê tư chân vị uữ hào kỉệt.

Cùng nàng chung giấc mơ hòa ngọc chương52) Cùng nàng hát Uyên ương53) khúc nọ Cùng nàng ngâm thơ cũ Hạc đôi54) Thơ ngâm xen chuốc chén mời Cùng ngâm cùng chuốc cùng vui Loan đàỉ55)

Sau chén chuốc lại lời hát nối Sau lời ngâm lại vội nâng ly Chẳng còn rót chén chia lìa Chẳng còn hát khúc não nề thương mong Lạỉ cùng hát vui chung rượu chuốc

Lạỉ cùng chung duyên trước vẹn bề Xuân xanh ắt hẳn lại về Trăm năm tròn vẹn câu thề tuổi xanh Đàn con cháu quanh thềm xúm xít Đừng quên câu Hồng Liệt mừng ta

Hộỉ vui ngày lại mặn mà Ấy ai hào kiệt ai là nữ nhỉ.

Cước chú 49) Sâư kiến: nghĩa bóng chỉ giặc cướp. 50) Dẹp man tên bắn : Tiết Nhân Quý đánh Khiết Đan, bắn ba mũi tên, tướng Khiết Đan xin hàng. Bỉnh sĩ bèn hát: Tưóng quân tam tiễn định Thiên sơn / Tướng sĩ trường ca nhập Hán môn (将军三箭定天

山, 将士长歌入汉门)(Tưóng quân bắn tên yên Thìên Sơn, Binh sĩ ca vang vào cửa Hán). 51) Hái Vỉ: hái rau vi, tên một bài thơ cũ nói lên cảnh tình người lính thú. 52) Ngọc chương: nghĩa bóng chỉ sự êm đềm, tốt làm 53) Uyên trong : tên loài chim nước, luôn luôn đi có đôi. Cũng là tên một bài thơ xưa, nói về cảnh

vợ chồng hòa thuận 54) Hạc đôi: một bài thơ nói về cảnh vợ chồng hòa hợp tới đầu bạc răng long. 55) Loan đài: tên một dinh thự xưa, ý chỉ sự giàu sang. H�T