Baøi 18:Baøi 18:Thường thức Mỹ thuậtThường thức Mỹ thuật

Bài 18:Vài nét về tranh dân Bài 18:Vài nét về tranh dân gian gian

Việt NamViệt Nam

I- I- ThếThế nàonào làlà tranhtranh dândân giangian ViệtViệt Nam? Nam?

II- Tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống:II- Tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống:

I- Giá trị nghệ thuật:I- Giá trị nghệ thuật:

I.I. Thế nào là tranh dân gianThế nào là tranh dân gian Việt Nam ? Việt Nam ?

Hãy quan sát những tranh sau để trả lời câu hỏi nhé!

Và câu hỏi đây:Và câu hỏi đây:

Thế nào là tranh dân gian Việt Nam?

a. Là loại tranh được lưu hành rộng rãi trong dân gian.

b. Thường có 2 loại là Tranh Tết và Tranh Thờ.

c. Cả a và b đều đúng.

d. Cả a và b đều sai.

Hãy nêu tên một số địa phương nổi tiếng về sản xuất tranh dân gian.

Một số địa phương nổi tiếng về sản xuất tranh là Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng, làng Sình,..

II. II. Tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống:Tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống:

1. Nơi sản xuất1. Nơi sản xuất

2. Tác giả và thời điểm làm tranh2. Tác giả và thời điểm làm tranh

3. Nội dung tranh3. Nội dung tranh

4. Màu sắc4. Màu sắc

5. Đường nét5. Đường nét

6. Cách thực hiện6. Cách thực hiện

7. Đối tương phục vụ7. Đối tương phục vụ

Theo em nơi sản xuất của 2 dòng tranh này là ở đâu?

Tranh Động Hồ và tranh Hàng Trống do những ai làm ra và vào lúc nào?

Quan sát và sắp xếp theo dòng tranh:Quan sát và sắp xếp theo dòng tranh:

Tranh Đông Hồ:Tranh Đông Hồ: Tranh Hàng TrốngTranh Hàng Trống

Quan sát tranh và tham khảo Quan sát tranh và tham khảo thêm những thông tin sau đâythêm những thông tin sau đây

Do ra đời để đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của người dân, Do ra đời để đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của người dân, gắn bó chặt chẽ với đời sống thường nhật của người dân nơi thôn gắn bó chặt chẽ với đời sống thường nhật của người dân nơi thôn dã cho nên đề tài của tranh hết sức phong phú. Tranh phản ánh từ dã cho nên đề tài của tranh hết sức phong phú. Tranh phản ánh từ những gì gần gũi, thân thiết nhất với người dân cho đến những những gì gần gũi, thân thiết nhất với người dân cho đến những điều thiêng liêng cao quý trong các tranh thờ.điều thiêng liêng cao quý trong các tranh thờ.

Những đề tài dân dã như: Những đề tài dân dã như: cóccóc, , chuộtchuột, đàn , đàn gàgà, hái , hái dừadừa, đánh ghen, , đánh ghen, khiêng khiêng trốngtrống, đánh vật... Cùng tồn tại với những đề tài như: Phú , đánh vật... Cùng tồn tại với những đề tài như: Phú Quý, Tố Nữ, ...Quý, Tố Nữ, ...

Lịch sử Việt Nam cũng là một đề tài được tranh dân gian đề cập Lịch sử Việt Nam cũng là một đề tài được tranh dân gian đề cập đến rất nhiều, như: bà đến rất nhiều, như: bà TrưngTrưng TrắcTrắc cưỡi cưỡi voivoi xung trận, xung trận, NgôNgô QuyềnQuyền đánh quân đánh quân Nam Nam HánHán, , ĐinhĐinh BộBộ LĩnhLĩnh cờ lay tập trận... rồi sang thời cờ lay tập trận... rồi sang thời kỳ lịch sử hiện đại có Việt Nam độc lập, bình dân học vụ, bắt sống kỳ lịch sử hiện đại có Việt Nam độc lập, bình dân học vụ, bắt sống giặc lái máy bay, Bác Hồ về thăm làng...giặc lái máy bay, Bác Hồ về thăm làng...

Dòng tranh này có đề tài rất phong phú, nó phản ảnh hầu như tất Dòng tranh này có đề tài rất phong phú, nó phản ảnh hầu như tất cả những gì diễn ra trong cuộc sống, sinh hoạt thường ngày cũng cả những gì diễn ra trong cuộc sống, sinh hoạt thường ngày cũng như những mối quan hệ xã hội ở miền nông thôn như những mối quan hệ xã hội ở miền nông thôn BắcBắc BộBộ. Từ những . Từ những gì dân dã nhất như hái dừa, đánh ghen, gà trống,... cho tới những gì dân dã nhất như hái dừa, đánh ghen, gà trống,... cho tới những bức tranh thờ: Phú Quý, Nhân Nghĩa...bức tranh thờ: Phú Quý, Nhân Nghĩa...

Những nội dung chính trong tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống là gi?

Hãy quan sát các tranh mẫu và Hãy quan sát các tranh mẫu và đọc thông tin tham khảo sau:đọc thông tin tham khảo sau: Mỗi dòng tranh thường có cách tạo màu, pha chế màu sắc riêng, nhưng Mỗi dòng tranh thường có cách tạo màu, pha chế màu sắc riêng, nhưng

nhìn chung thì màu sắc cho những bức tranh thường được tạo nên từ những nhìn chung thì màu sắc cho những bức tranh thường được tạo nên từ những nguyên liệu đơn giản, dân dã bằng rất nhiều phương pháp khác nhau.nguyên liệu đơn giản, dân dã bằng rất nhiều phương pháp khác nhau.

Ví dụ như trong Ví dụ như trong tranhtranh ĐôngĐông HồHồ, thường chỉ có 3 đến 4 màu mà thôi, màu , thường chỉ có 3 đến 4 màu mà thôi, màu sắc được tạo nên từ:sắc được tạo nên từ:

Than xoan tạo màu đen, Than xoan tạo màu đen, Rỉ Rỉ đồngđồng tạo màu xanh, tạo màu xanh, Hoa hòe tạo màu đỏ, Hoa hòe tạo màu đỏ, Lá chàm tạo màu xanh mát, Lá chàm tạo màu xanh mát, Màu vàng ấm lấy từ hoa hoè hay quả Màu vàng ấm lấy từ hoa hoè hay quả dànhdành dànhdành, , Màu trắng óng ánh thì dùng vỏ trai điệp ở biển nghiền mịn... Màu trắng óng ánh thì dùng vỏ trai điệp ở biển nghiền mịn...

Còn với tranh Hàng Trống, thì:Còn với tranh Hàng Trống, thì: Màu đen của tranh được làm từ tro rơm nếp hay tro lá tre được đốt và ủ kỹ, Màu đen của tranh được làm từ tro rơm nếp hay tro lá tre được đốt và ủ kỹ, Màu vàng cũng tạo nên từ hoa hoè, Màu vàng cũng tạo nên từ hoa hoè, Màu chàm từ các nguyên liệu của rừng núi, Màu chàm từ các nguyên liệu của rừng núi, Màu son của sỏi đồi tán nhuyễn. Màu son của sỏi đồi tán nhuyễn. Những màu sắc đó lại được pha với dung dịch hồ nếp cổ truyền tạo cho Những màu sắc đó lại được pha với dung dịch hồ nếp cổ truyền tạo cho

tranh Hàng Trống một vẻ óng ả và trong trẻo mà các loại màu hiện đại tranh Hàng Trống một vẻ óng ả và trong trẻo mà các loại màu hiện đại không thể nào có được.không thể nào có được.

Em có nhận xét gì về đặc điểm màu sắc của 2 dòng tranh này?

Còn về đường nét trong cả 2 dòng tranh này thì khác nhau như thế nào?

Hãy tham khảo những thông tin sau để tìm ra cách thực hiện 1 bức tranh Đông Hồ.

Tranh làng Ðông Hồ không phải vẽ theo cảm hứng nghệ thuật Tranh làng Ðông Hồ không phải vẽ theo cảm hứng nghệ thuật mà người dùng ta dùng ván để in. Ðể có những bản khắc đạt mà người dùng ta dùng ván để in. Ðể có những bản khắc đạt đến trình độ tinh xảo phải có người vẽ mẫu. Những người vẽ đến trình độ tinh xảo phải có người vẽ mẫu. Những người vẽ mẫu và bản khắc ván đòi hỏi họ phải có lòng yêu nghệ thuật mẫu và bản khắc ván đòi hỏi họ phải có lòng yêu nghệ thuật và tâm hồn nghệ sĩ, đặc biệt phải có trình độ kỹ thuật cao. và tâm hồn nghệ sĩ, đặc biệt phải có trình độ kỹ thuật cao.

Công đoạn in tranh có lẽ không khó lắm bởi lẽ ai cũng có thể Công đoạn in tranh có lẽ không khó lắm bởi lẽ ai cũng có thể

phết màu lên ván rồi in.phết màu lên ván rồi in. ngoài những đường nét màu đen chủ đạo còn được khắc các bản gỗ in màu – tranh mẫu có bao nhiêu màu thì có bấy nhiêu bản gỗ khắc in màu đi kèm

Hãy tham khảo những thông tin sau để tìm ra cách thực hiện 1 bức tranh Hàng Trống.

Khác với dòng Khác với dòng tranhtranh ĐôngĐông HồHồ, nó không được in tất , nó không được in tất cả bằng ván khắc mà chỉ in "một nửa", in những cả bằng ván khắc mà chỉ in "một nửa", in những

đường nét chính sau đó lại tô vẽ lại, cụ thể kỹ thuật đường nét chính sau đó lại tô vẽ lại, cụ thể kỹ thuật tranh Hàng Trống kết hợp đường nét in đen từ bản tranh Hàng Trống kết hợp đường nét in đen từ bản khắc gỗ, với việc tô màu phẩm bằng tay, dùng bút khắc gỗ, với việc tô màu phẩm bằng tay, dùng bút mềm quệt phẩm nước, luôn luôn tạo được những mềm quệt phẩm nước, luôn luôn tạo được những chuyển sắc đậm nhạt tinh tế làm cho màu sắc rất chuyển sắc đậm nhạt tinh tế làm cho màu sắc rất

uyển chuyển. Nhờ vậy, mà nó đáp ứng được đòi hỏi uyển chuyển. Nhờ vậy, mà nó đáp ứng được đòi hỏi của khách mua tranh chốn của khách mua tranh chốn kinhkinh kỳkỳ..

Từ những yếu tố đã phân tích em có thể đoán được đối tượng phục vụ của từng loại tranh không?

III. Giá trị nghệ thuật:III. Giá trị nghệ thuật:

Theo em thì giá trị nghệ thuật của tranh dân gian Việt Nam là gì?

Theo em thì giá trị nghệ thuật của tranh dân gian Việt Nam là gì?

Thảo luận nhóm:Thảo luận nhóm:

DAËN DOØDAËN DOØ

Chuaån bò baøi môùi.Chuaån bò baøi môùi.

Mang theo giaáy veõ.Mang theo giaáy veõ.

““Trong như ngọc, trắng như ngàĐây Trong như ngọc, trắng như ngàĐây chèo đấy hứng cho vừa lòng chèo đấy hứng cho vừa lòng nhau”(Hứng Dừa)“Thôi thôi một giận nhau”(Hứng Dừa)“Thôi thôi một giận làm lànhChị đừng tức giận cho nhục làm lànhChị đừng tức giận cho nhục lòng ta”…( Đánh Ghen)lòng ta”…( Đánh Ghen)

Đông đảo khách tham quan gian hàng giới thiệu tranh Đông Hồ của nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả.

Đám Cưới ChuộtĐám Cưới ChuộtThơ : Ngô Văn PhúThơ : Ngô Văn PhúTrạng Chuột ơn Trạng Chuột ơn vua cưới vợ làng,vua cưới vợ làng,Kiệu son lộng lẫy lọng hoa vàng !Kiệu son lộng lẫy lọng hoa vàng !Nàng dâu xứ chuột chân đi đất,Nàng dâu xứ chuột chân đi đất,Ngón nhỏ bùn non vẫn dính chân ! Ngón nhỏ bùn non vẫn dính chân ! Có con mèo mướp ngồi trên chốc,Có con mèo mướp ngồi trên chốc,Chổm hổm vênh râu, nhận lễ dângChổm hổm vênh râu, nhận lễ dângChú chuột thổi kèn chân dúm lại,Chú chuột thổi kèn chân dúm lại,Con chép đồng quê, vẩy ngấn vàng !Con chép đồng quê, vẩy ngấn vàng !

Giấy điệp là loại giấy dân gian của Việt Nam, thường được nhắc tới cùng với tranh Đông Hồ. Trong quy trình sản xuất giấy điệp, người ta nghiền nát vỏ con điệp, một loại sò vỏ mỏng ở biển, rồi trộn bột đã nghiền với hồ (có lẽ là bột gạo nếp đã được nấu) rồi dùng chổi lá cây thông quét lên mặt giấy dó. Chổi lá thông tạo nên những ganh chạy theo đường quét và vỏ điệp tự nhiên cho màu trắng, có ánh lấp lánh những mảnh điệp nhỏ dưới ánh sáng, có thể pha thêm màu khác vào hồ trong quá trình làm giấy điệp.

ngoài những đường nét màu đen chủ ngoài những đường nét màu đen chủ đạo còn được khắc các bản gỗ in đạo còn được khắc các bản gỗ in màu – tranh mẫu có bao nhiêu màu màu – tranh mẫu có bao nhiêu màu thì có bấy nhiêu bản gỗ khắc in màu thì có bấy nhiêu bản gỗ khắc in màu đi kèm đi kèm