chuyen de boi duong hoc sinh gioi hoa 12
TRANSCRIPT
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
1/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinCHUYN BI DNG HC SINH GII-----------------------------------------------------------
CHNG I: AMIN V MUI IAZONIBi: AMIN
I.KHI NIM1.nh ngha
Amin l dn xut th H ca NH3, bng cc gc hirocacbon bo hay thm.Amin loi bo: gc hirocacbon l gc ankyl hay xicloankyl
CH3-CH2CH2-NH2Amin thm, gc hyrocacbon l nhn thm:
NH2
2.Bc amin:Amin bc 1, c nhm chc amin -NH2 nh vi 1 gc hirocacbonAmin bc 2, c nhm chc amin NH nh vi hai gc hirocacbonAmin bc 3, N nh vi 3 gc hirocacbon
RNH2 (CH3)2CNH2 R2NH CH3CH2NHCH3 R3N (CH3)3Namin bc nht amin bc hai amin bc baII.DANH PHPAmin thng c gi theo tn thng thng hn l IUPAC
Tn gc hirocacbon+amin(vit lin 1 ch)
X-amino + tn hirocacbon
Tn thng thng Tn IUPACCH3NH2(CH3)2NH
(CH2CH2CH2)3NCH3CH
2CH-NH
2
CH3
CH3CH
2CH - N - CH
2CH
3
CH3
CH3
NH2
N(CH3)2
NH2
CH3
metylaminimetylamin
tri-n-propylaminsec-butylamin
metyletyl-sec-butylamin
phenylamin,anilin
imetylphenylaminimetylanilin
p-toluiin
aminometanN-metylaminometan
N,N-ipropylaminopropanAmino-2-butan
N, N-etylmetylamino-2-butan
aminobenzen(benzenamin)
N, N-imetylbenzenaminN, N-imetylanilin
p-aminotoluen
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
2/37
NHR NR2
CH3
NH2
CH(CH3)2
CH3
NO2
CH(CH3)2
CH3
NH2
NH2
CH3
NO2
NO2
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
III.PHNG PHP TNG HP1. Ankyl ha trc tip amoniac hay amin
NH3 tc dng vi RX to thnh mui:CH3CH2-Br + NH3 CH3CH2NH3+Br- NaOH CH3CH2NH22.Phn ng kh
a, Kh hp cht nitroNhm nitro b kh thnh amin bc nht. Phn ng ch yu dng iu ch amin thm. Tc nhn kh c thl hiro ha xc tc hay tc nhn kh ha hc trong dung dch.
[H]p, to
FeC2H5OH, HCl, to
b,Kh hp cht nitrinNitrin b kh bng hiro trn xc tc hoc bng LiAlH4 trong dung dch to thnh amin bc nht:
H2/NiR-CN R-CH2-NH2
hay LiAlH4IV.CU TRC
Amin l sn phm th ca NH3, nn ni chung c cu trc ging cu trc ca NH3:NH3 R-NH2 R-NH-R R-N-R
|R
V.TNH CHT HA HC1. Tnh baz
Amin l baz Lewis do amin c cp electron n khng lin kt N tng t nh ancol, ete. Khi xt mtamin c tnh baz, cn so snh tnh n nh ca amin so vi mui amoni. Nu ion amoni n nh hnamin th amin c tnh baz. Khi so snh tnh baz ca amin bo, cn ch hai nhn t: nhn t phn ccv nhn t solvat ha.
Nu xt theo nhn t phn cc, khi tng gc R s lm tng mt electron N, va lm tng kh nngkt hp proton, va lm tng tnh n nh ca ion amoni. Do tnh baz gim theo th t:R3N > R2NH > RNH2
Nu xt theo nhn t solvat ha ca ion amoni, s lng proton ion amoni cng nhiu th kh nngsolvat ha ca ion cng ln, do , tnh baz thay i theo th t:
RNH3+ > R2NH+2 > R3NH+Tng hp c hai nhn t trn, s thay i tnh baz ca cc amin c bc khc nhau nh sau:RNH2 < R2NH > R3NTnh baz ca cc amin thm bo cng thay i theo th t nh trn:
< >NH2
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
3/37
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
4/37
)(+
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinArN
)(+
NX(-) (t ArNH2). C ch phn ng ca amin bc mt tng t trng hp amin bc hai ch lc
u cng to ra hp cht nitroso, sau phn ng tip nh sau:
R - N = NOH2 NR- NH - N = OH
R- NH = NOH
+ H-+
R - N = NOHH
+ +R - N
ng ch l mui iazoni dy bo RN N khng bn nn chuyn ho ngay thnh ancol gii phong kh nit.
Trong khi y, mui iazoni dy thm li bn nhit thp v ch phn hu thnh phenol ng thi giiphng N2 khi un nng. Th d:
C2H
5- NH
2
NaNO2
C2H
5- N NCl
OH2
N2
C2H
5OH
HCl, 00C
+ -+ + HCl
C6H
5- NH
2
NaNO2
OH2
N2
C6H
5OHC
6H
5- N NCl
HCl, 00C
+ -+ + HCl
un
Mui iazoni thm ArN2(+)X(-) c dng rng ri trong tng hp hu c.3.4. Phn ng th nhn thm:
Cc nhm -NH2, -NHR v - NR2 (R = ankyl) u hot ho nhn thm v nh hng ortho - para.a, Halogen hoNc brom d dng phn ng vi anilin cho 2, 4, 6 - tribromoannilin (kt ta trng), vi p - toluidin p -
CH3C6H4NH2 cho 2,6 - ibrom - 4 - metylanilin.Brom lng tc dng vo v tr para ca N - axetylanilin (hay axetanilit) C6H5NH - COCH3; thu
phn sn phm sinh ra s c p - bromanilin.Iot trong hn hp vi NaHCO3 ( trung ho HI sinh ra trong phn ng) tc dng vi anilin cho ta p -
Iotanilin.b, Nitro ho
Khng th trc tip nitro ho anilin bng HNO 3, v khi y amin b proton ho tr thnh mui amoni; nhm -
3
)(
HN
+
sinh ra s phn hot ho rt mnh v nh hng th vo v tr meta, mun mononitro ho anilin phibo v nhm - NH2 ri mi nitro ho, sau gii phng - NH2.
NH2 NHCOCH
3NHCOCH
3
NO2
NH2
NO2
(CH3CO)
2O HNO
3, H
2SO
4H
3O+
OH-
1)
2)
Nu muna nhm nitr vo v tr ortho phi kho v tr para ri mi nitro ho:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
5/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinNH
2 NHCOCH3
NHCOCH3
SO3H
(CH3CO)
2O H
2SO
4HNO
3, H
2SO
4
NHCOCH3
SO3H
HNO3, H
2SO
4
NHCOCH3
SO3H
NO2
H2SO
4
OH2
NHCOCH3
NO2
Bi: MUI IAZONI
I.CU TRC CA CATION IAZONIIon iazoni c nhm N2 hay NN mang in tch dng phn b trn c hai nit nhng tp trung Nnh vi phn t benzen nhiu hn:
N N N N
(Ar-N2)hay
++ +
trong h lin hp, mt lin kt lin hp c vi h ca nhn benzen cn mt lin kt nm thng gcvi mt phng ny
II.TNH CHT HA HCMui iazoni thm ArN2(+)X(-) c th ng vai tr l cht phn ng trong cc phn ng thay th nhm -
N2(+), mt khc c th l tc nhn electrophin tham gia phn ng th electrophin nhn thm, l phn ngghp.1. Phn ng th nhm -N2(+)
1.1. Th -N2(+)bng -OH v bng -I
Ar - N N-N
2
Ar - Y+
Ar+Y
-
Khi un nng dung dch ArN2(+), H2SO4(-) trong nc s sinh ra ArOH theo c ch nu trn (H2SO4(-) c tnhnucleophin km H2O). Phn ng ny c dng tng hp phenol t amin thm. Th d:
m - NO2C
6H
4NH
2
NaNO2, H2SO4, H2Om - NO
2C
6H
4N
2HSO
4OH2 m - NO
2C
6H
4OH N2
+ -
t0+
Khc vi H2SO4(-) c tnh nucleophin km nc, anion I(-) c tnh nucleophin cao hn nc nhiu, nn d tcdng vi mui iazoni sinh ra ArI. Th d:
C6H
5NH
2
NaNO2, HCl
C6H
5N
2Cl
KIC
6H
5I
0 - 50C 250C
+ -
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
6/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin1.2.Th -N2(+) bng - Cl, -Br v -CN (phn ng Sandmeyer)
Nh tng git huyn ph ca Cu2X2 (X = Cl, Br hoc CN) vo dung dch ArN2(+)X(-) lnh s xy ra phnng th -N2(+) bng -X. Th d:
C6H
5NH
2
NaNO2, HCl
C6H
5N
2Cl
KIC
6H
5I
0 - 50C 250C
+ -
o-ClC6H
4NH
2
NaNO2, HBro-ClC
6H
4N
2Br
Cu2Cl2o-ClC
6H
4Br
0 - 50C
+-
p-CH
3C
6H
4NH
2
NaNO2, HCl
p-CH3C
6H
4N
2Cl
Cu(CN)2
p-CH3C
6H
4CN
0 - 50C
+ --
1.3. Th -N2(+) bg -F v -NO2 Sau khi iu ch mui areniazoni tetrafluoroborat ArN2(+) BF4(-) em nhit phn s c ArF hoc cho tcdng vi NaNO2/Cu s c ArNO2. Th d:
p-NO2C6H4NH2
NaNO2
HBF4 p-NO2C6H4N2BF4
-N2, -BF3
NaNO2/Cu
p-NO2C
6H
4F
p-(NO2)2C
6H
4
+ -
to
1.4. Th -N2(+) bng -H. Phn ng kh:Dng axit hipophotphor(H3PO2) hoc etanol c th kh c mui iazoni ArN2(+) thnh ArH:
ArNH2
NaNO2, H
ArN2
H3PO2
C2H
5OH
+
0 - 50C hocArH
Nh phn ng ny ngi ta c th loi b nhm amino trong vng thm v do tng hp c nhng dnxut th khng th iu ch bng phn ng th trc tip. Th d t toluen tng hp m - bromotoluen:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
7/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
CH3
NHCOCH3
Br
CH3
CH3
NH2
Br
CH3
N2(+)Cl-
Br
CH3
Br
CH3
NO2
CH3
NH2
CH3
NHCOCH3
HNO3 Sn, HCl (CH3CO)2O Br2
H3PO
2
-H3PO
3
NaNO2
OH2
xtHCl
2. Phn ng ghp:
Ion arenddiazoni ArN2(+) l nhng tc nhn electrophin khng mnh, thng ch tc dng vi nhng chtthm giu mt electron nh amin, phenol,...theo c ch electronphinin:
R - N N YH YR-N=NS+
+E 2
Cu t iazo Cu t azo Hp cht azo2.1.Phenol v dn xut
Nu cu t azo l phenol, phn ng ghp xy ra v tr para v pH ti u l 9 - 10 chuyn -OHthnh -O(-) c hiu ng +C mnh hn. pH cao hn ArN )(+
N s chuyn thnh ArN = NOH v Ar - N = N-O(-)
khng cn tnh electrophin. Th d:
C6H
5- N N O C6H5-N=N
S
O+
+E
2(-) (-)
2.2.Amin thmNu cu t azo l amin thm bc 3 nh C6H5 - NR2pH thun li l 5-9, phn ng cng xy ra v tr
para. Th d:
C6H
4-N N N(CH
3)2 N(CH3)2C6H5-N=N
+
+
Phnng mui iazoni vi amin thm bc mt xy ra nguyn t nit. Th d:
C6H
5- N N C
6
H5
-N=N - NH - C6
H5
H2N - C
6H
5
+
+
i vi amin thm bc hai nh C6H5NHCH3 phn ng xy ra c nit ln v tr para ca vng thm.Th d:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
8/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
C6H
5- N N NHCH
3
C6H
5- N=N NHCH
3
C6H
5- N=N - N(CH
3)2
+
+
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
9/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
CHNG II: AMINOAXIT - PROTIT
Bi: AMINOAXITI. NH NGHA-CU TRC - DANH PHP
1.nh ngha: Aminoaxit l cc HCHC tp chc, phn t c cha ng thi
nhm chc -NH2
(amino) v -COOH (-cacboxyl)2.Cng thc tng qut: CT chung: (NH2)x R (COOH)y
x = y hoc x > y hoc y > x Khi x=1, y= 1, R: no, mch h th CT l
NH2 - CnH2n - COOHVD: C3H7O2N ng phn aa?(2 p) 3.Cu trc: a s cc aa thin nhin l cc , dy L
trng thi rn tn ti ion lng cc, trong dung dch tn ti dng cn bngV d 1: Cu hnh R/S v D/L ca hu ht cc amino axit l g ? (b) Vit cu hnh tuyt i ca (i) L- cystein v (ii)
L-serin.
(a) S v L
(b) (i)
COO
CH2SH
HH3N
(ii)
COO
CH2OH
HH3N
V d: (a) Vit tt c cc ng phn lp th ca threonin (dng cng thc Fischer).(b) Xc nh L-threonin v cho bit danh php R/S ca n.
(a)COO
-
CH3
H
OH
H3N+
H
COO-
CH3
+NH3
H
H
HO
COO-
CH3
H
H
H3N+
HO
COO-
CH3
+NH3
OH
H
H
racemat-1 (threo) racemat-2 (erythro)
(b) Cc cu hnh tng ng vi racemat-1 l L- v D-threonin, vi racemat-2 l L- v D-allothreonin, L- cxc nh theo cu hnh ca C . Nu c mt C bt i trong nhm R, cu hnh ca n khng lin quan n khiu D,L hay R,S ca amino axit. L-threonin l (2S,3R). ng phn lp th dia - (2S,3S)-threonin- c gi l
L-allothreonin4.Danh php:
a,Tn thng:Axit +K hiu v tr (-NH2) [(,,,...)]+ amino + tn thng thng ca axit tng ng
b,Tn quc t:Axit+v tr nhm -NH2 +amino+tn quc t ca axit HC.
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
10/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
5.Tnh axit , baz ca aa
Tn K hiu Cng thc
Monoaminomonocacboxylic
Glixin Gly H3N+CH2COO-Alanin Ala H3N+CH(CH3)COO-
Valin* Val H3N+CH(i-Pr)COO-
Leuxin* Leu H3N+CH(i-Bu)COO-
Isoleuxin* ILeu H3N+CH(s-Bu)COO-
Serin Ser H3N+CH(CH2OH)COO-
Threonin* Thr H3N+CH(CHOHCH3)COO-
Monoaminodicacboxylic v dn xut amit
Axit aspatic Asp HOOC-CH2-CH(+NH3)COO-
Asparagin Asp(NH2) H2NOC-CH2-CH(+NH3)COO-Axit glutamic Glu HOOC-(CH2)2-CH(+NH3)COO-
Glutamin Glu(NH2) H2NOC-(CH2)2-CH(+NH3)COO-
Diaminomonocacboxylic
Lysin* Lys H3N+-(CH2)4-CH(NH2)COO-
Hydroxylizin Hylys H3N+-CH2-CHOH-CH2-CH2-CH(NH2)COO-
Arginin* Arg H2N+=C(NH2)-NH-(CH2)3-CH(NH2)COO-
Aminoaxit cha lu hunh
Systein CySH H3N+CH(CH2SH)COO-
Cystin CySSCy-
OOC-CH(+
NH3)CH2S-SCH2CH(+
NH3)COO-
Methionin* Met CH3SCH2CH2CH(+NH3)COO-
Aminoaxit thm
Phenylalanin* Phe PhCH2CH(+NH3)COO-
Tyrosin Tyr p-C6H4CH2CH(+NH3)COO-
Aminoaxit d vng
Histidin* His
N
HN
CH2 CH+NH3
COO-
Prolin ProN
H H
H
COO-
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
11/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
Hydroxyprolin Hypro
NH H
H
COO-
H
HO
Tryptophan*
TryNH
CH2 CH
+NH3
COO-
II. Tnh cht vt l:Cht rn, khng mu, a s tan tt, c nhit nc tng i cao.
III. Tnh cht ho hc:1. Tnh cht axit-baz: im ng inTnh lng tnh
baztnh
axittnh
OH- + H3N+CHRCOOH D H3N+CHRCOO- +H2O
D H2NCHRCOO- + H3O+
cation A ion lng tnh B anion C(+1) (0) (-1)
Gi tr pH m ti phn t aminoaxit tn ti dng ion lng cc (I) cn bng v in tch v khng dichuyn v mt in cc no c c gi l im ng in v k hiu l pH1.
Gi tr v im ng in ca cc aminoaxit thin nhin c gii thiu bng 17.1.im ng in ca cc axit monoaminomonocacboxylic tnh c theo biu thc:
2
21
1
aa pKpKpH
+
=
Gi tr pKa1 ng vi nhm -COOH, pKa2 ng vi nhm .3HN+
V d i vi glyxin, pKa1 = 9,6 tnh c
pH1 = (2,34 + 9,6) : 2 = 5,97.Cc aminoaxit c gi tr pH1 khc nhau nn mt gi tr pH xc nh cc aminoaxit s dch chuyn v catot
hoc anot vi nhng vn tc khc nhau. Da vo c tnh ny ngi ta xy dng phng php in di phn tch aminoaxit t hn hp ca chng.2. Tnh cht ca nhm cacboxyl:
a, Phn ng este ho:Tng t axit cacboxylic, aminoaxit phn ng vi ancol c axit v c xc tc cho este ( dnh mui). V
d:
H3N - CH(R) - COO C
2H
5OH H
3N - CH(R) - COOC
2H
5
OH2Cl+
bo ha kh HCl+
+ - +
Ra sn phm bng dung dch NH3 s thu c este:H2N- CH(R) - COOC2H5.
b, Phn ng ecacbolxyl ho:Phn ng tch CO2 t nhm cacboxyl xy ra trong c th nh enzim ecacboxyllaza:
H2N - CH(R) - COOH zadecaboxyla R - CH2 - NH2 + CO2
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
12/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin3. Tnh cht ca nhm amino:
a, Phn ng vi axit nitr HNO2 Tng t cc amin bc mt, aminoaxit phnu ng vi axit nitr gii phng ra N2 v to thnh hiroxiaxxit:
OHNCOOHRCHHOHONOOCORCHNH 223 )()( ++++
Da vo th tch N2 thot ra c th tnh c lng aminoaxit trong dung dch. b, Phn ng eamino ho (tch nhm amino)
Phn ng xy ra trong c th nh enzim, aminoaxit chuyn thnh xetoaxit v NH3. V d:CH3 - CH(NH2) - COOH [ ] enzimO , CH3 - C - COOH + NH3
OAlamin Axitpiruvic
c, Phn ng ankyl ho hoc aryl hoNhm amino ca aminoaxit c ankyl ho hoc aryl ho bng dn xut halogen to ra dn xut N-ankyl
hoc N - aryl tng ng. V d :
CH3I H3N - CH2 - COO N
H
H
CH3 CH2-COO+ + HI
-+ + -
FO2N
NO2
H3N - CH
2- COO O2N
NO2
NH-CH2-COOH
-++ + HF
N-(2,4-dinitrophenyl) glyxin d, Phnng axyl ho:
Nhm amino ca phn t aminoaxit c axyl ho dng bi halogenua axit trong mi trng kim.Vd:
O
C6H
5- C - Cl H
3N - CH(R) - COO
OH /H2O
HO
C6H
5- C - NH(R) - COOH + HCl-
+
+
1) -
2)+
Cng c th axyl ha bng anhirit axetic:Cng c th axyl ha bng anhirit axetic:
O
(CH3- CO)
2O H
3N - CH(R) - COO
O
CH3
- C - NH(R) - COOH + CH3COOH+
-+ t0
e, Phn ng ngng t vi anehit fomic (Phn ng sorenxen)
Aminoaxit phn ng d dng vi anehit fomic to thnh dn xut cha nhm metylenamino: OHCOOHRCHNCHOHCHOCORCHNH 223 )()( +==+
+
Do nhm amino b kho nn c th chun nhm cacboxyl bng kim. y l phn ng quantrng dng nh lng aminoaxit v nh gi mc thu phn protein.4. Tnh cht ca c phn t: a, Tc dng ca nhit
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
13/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinCc-aminoaxit (hoc este cachng) khi un nng to thnh iamitvng 6 cnh c gi l
ixetopiperazin, do hai phn t aminoaxit b tch hai phn t nc (hoc hai phn t ancol). V d:
O
CH2
NH
NH
CH2
O
OH2
NH3
CH2
O
C
OH
3N-CH
2
C = OO Dixetpiperazin
+t0
+
+ -
-
+
NH2
R - C OC2H
5C
O
H2N-CH - R
C = OC2H5O
O
R-CH
NH
NH
CH-R
O
C2H
5OH
++
+t0
Diankyldixetopiperazin
Tng t cc amit, cc i xetopiperazin b phn hu trong mi trng axit hoc baz, trc ht m vng
tao thnh hai phn t aminoaxit:
O
CH2
NH
NH
CH2
O
H2O, H
O
H3N CH
2- C - NH - CH
2- COOH
H2O, H
H3N - CH
2- COO
++
(nhm peptit) Dipeptit
+-+
2
Khi un nng, ipeptit li khp vng to thnh ixetopiperazin.Cc -aminoaxit b tch NH3 bi nhit to thnh axit, -khng no:
H
3N - CH
2- CH
2- COO CH2=CH-COOH +NH3
-+ t0
Cc va, -aminoaxit di tc dng cuat nhit b tch nc to thnh amit vng, thng gi llactam:
CH2
- CH2
- CH2
C = OONH3C=O
C
H2
C
H2
CH2
NH
OH2-+
to
+
Butirolactam
b, Phn ng to hp cht phcCc -aminoaxit phn ng c vi mt s ion kim loi nng cho hp cht phc kh tan, thng c mu
c trng. V d hp cht phc ca glyxin vi Cu2+:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
14/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
OH2Cu
OC1
CH2
NH2
O
O C1
CH2
NH2
O
CH2
- COO
NH3
Cu(OH)2 +
-
+
2 +
Kt ta mu xanh
2
5. Phn ng mu ca aminoaxit: a, Phn ng vi ninhirin
Cc -aminoaxit phn ng vi ninhirin (cn gi l trixeto hirinen hirat) cho sn phm mu tm xanhtan trong nc (ring prolin cho sn phm mu vng):
OH
OH
O
O
R - CH - COOH
NH2
OH
H
O
O
NH3 CO2 RCH=O
O
O
N
O
O
NH3
+ + + +
tm xanh
+ Ninhidrin
+
Phn ng rt nhy, c th pht hin n microgam -aminoaxit, v vy phn ng ny c dng phntch nh tnh v inh lng cc -aminoaxit. nh lng -aminoaxit c th dng phng php so muo cng mu dung dch phn ng, hoc dng phng php o th tch CO2. b, Phn ng xangtoproteic
Cc aminoaxit c gc hirocacbon thm (Phe, Tyr, Trp...) phn ng vi HNO 3 c nng cho sn phmmu vng.
c, Phn ng vi thuc th MilonCc aminoaxit c gc phenol (Tyr...) phn ng vi thuc th Milon (hn hp Hg(NO3)2 v HNO3 c) khiun nng cho sn phm mu . d, Phn ng Pauli
Phn ng Pauli c trng cho tryptophan. Tryptophan phn ng vi axit iazobenzensunfonic trong dungdch kim cho sn phm c mu anh o. e, Phn ng Aamkevic v Hopkin
Phn ng c trng cho aminoaxit cha vng inol nh tryptophan. Tryptophan phn ng vi axit gloxilic(O=CH-COOH) c mt H2SO4 c cho sn phm c mu tm. g, Phn ng Sacaguchi
Phn ng c cho arginin. Arginin phn ng vi hn hp natri -naphtolat v natri hipobromat cho sn
phm mu .IV-IU CH AMINOAXIT1.Thu phn protein
Thu phn protein nh xc tc axit, hoc kim hay enzim thu c hn hp cc L-aminoaxit:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
15/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
H2N-CH
R
CO NH-CH CO -
R'
HN-CH
R"
CO - ...H
2O/H
H2N-CH
R
COOH H2N-CH
R'
CO HN-CH
R"
COOH+ + ....
Nh cc phng php thch hp (sc, k, in li...) c th tch ring r tng aminoaxit.2.Amin ho axit -halogencacboxylic (phong php Peckin)
Cho axit -halogencacbylic tc dng vi dung dch amoniac c nhit phng thu c -aminoaxit.
H2N-CH
X
COOH NH3
H2N-CH
NH3
COO - NH4Br+ 2
++
3.Ankyl ho cc este ca axit aminomalonic N-thEste ca axit aminomolonic N-th (III) c iu ch t ietyl monobrommalonat (I) v kali phtalimiat
(II):
O
O
N-
BrCH(COOC2H
5)2
O
O
N CH(COOC2H5)2K+
+-KBr
DietylN-phtalimitmalonat
(I)
(II)(III)
ietylN-phtalimit malonat (III) c ankyl ho bi ankyl halogenua hoc hp cht caconyl , -khng no, sau un nng sn phm ankyl ho trong mi trng axit xy ra qua qu trnh thu phn este v ecacboxyl ho
thu c -aminoaxit:
O
O
N CH(COOC2H5)2
O
O
N CR(COOC2H5)2
H3O+
-CO2
R-CH - COO
NH3
COOH
COOH
C2H
5OH
(III)
1)Bazo
RX2)(III)
-
+ ++
Phng php ny c dng iu ch nhiu a-aminoaxit, v d methionin, axit glutanic...:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
16/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
O
O
N CH(COOC2H5)2
C2H
5ONa
C2H
5ONa
CH3SCH
2CH
2Cl
CH2=CH-COOC
2H
5
H2O/H+
H2O/H+
CH3SCH
2CH
2-CH - COO
NH3
HOOCCH2CH
2-CH - COO
NH3
(III)
1)
2)
2)
1)
to
to
-
+
+
-
Me thionin
Axit glutamic 4.Tng hp Streck (Strecker)
Cc -aminoaxit cng c tng hp bng cch thu phn cc -aminnonitrin theo s phn ng:
RCH=O +NH3
+ HCN R-CH-N N
NH2
H2O/H R-CH
NH3
COO -+ +
+
5. iu ch v -aminoaxitAxit - aminocaproic v axit - aminoenantoic (u khng c trong thin nhin) l nguyn liu quan
trng sn xut t capron v t enang.
Axit - aminocaproic c iu ch t oxim ca xiclohexanon. Khi un nng oxim ny vi H 2SO4 c thuc caprolactam, sau thu phn thnh axit -aminocaproic:
O H2N-OH
OH2
N-OHH
2SO
4
C
H2
C
H2
C=OCH
2NH
CH
2
CH
2
H2O/H H
2N-(CH
2)5-COOH
Oxim ca xiclohexanon
c
+
Axit -aminoenantoicc iu ch t etilen v cacbon tetraclorua nh phn ng telome ho to thnh 1,1, 1, 7 - tetraclohepan, sau thu phn v amin ho:
CH2=CH
2
CCl4 ClCH
2-(CH
2)5-CCl
3
H2O/H
2SO
4
ClCH2-(CH
2)5-COOH
NH3 NH
2CH
2-(CH
2)5-COOH
3
Bi: PEPTITI - Trng thi thin nhin:
Mt s cht peptit c trong c th ngi. V d nh trong m c c cacnozin v anserin (u l ipeptit), gan v no c glutation (tripeptit). Glutation cn c trong mm la m v mt s loi nm. Mt s peptit lhormon trong c th sinh vt nh insulin, oxytoxin...II - Cu trc v danh php: 1. Cu trc
Peptit thin nhin l hp cht polime ca cc oaxitamin , gm t 2 n khong 50 n voaxitamin kt hp vi nhau nh cc lin kt peptit.
Lin kt peptit
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
17/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
... - HN-CH
R
CO NH -CH
R1
CO - ...
Nhm peptitTu thuc vo s n v (2, 3, 4, ..., n) aminoaxit trong phn t ngi ta phn chia thnh ipeptit, tripeptit,
tetrapeptit...polipeptit. Theo quy c mt peptit c phn t khi trn 10000 c gi l polipeptit; nhngpeptit c phn t khi thp hn c gi l oligopeptit.
Trong phn t peptit, u mch cha n v aminoaxit cn nhm -NH 2 ( +NH3) c gi l u N, cnu mch kia cha n v aminoaxit cn nhm -COOH (hay COO --) c gi l ui C. Theo quy c, umch c nhm -NH2 c vit pha bn tri, cn u c nhm -COOH c vit pha bn phi:
-CH
R
CONHH2N-CH
R
CO NH - CH
R
COOH
Aminoaxit u N Aminoaxit u C
Nhm peptit -CO -NH- c cu trc phng, nguyn t H ca nhm -NH- nm v tr anti i nguyn t Oca nhm cacbonyl. Lin kt peptit C-N mang mt phn c im ca lin kt i C=NDo vy lin kt peptit kh quay t do xung quanh trc C-N, trong khi kh nng quay t do ca cc lin
kt n gia C vi nhm peptit l rt ln. l nguyn nhn dn n cu trc xon ca mch polipeptit(xem bi protein).
Tng t aminoxit, phn t peptit cng tn ti dng ion lng cc, peptit l hp cht lng tnh.*Tnh axit v baz
V d: C mt hn hp protit gm pepsin (pHI = 1,1), hemoglobin (pHI = 6,8) v prolamin (pHI = 12,0).Khi tin hnh in di dung dch protit nu trn pH = 7,0 thi c ba vt cht (xem hnh)
Xut ph t
Cc (+) Cc (-)
A B C
Cho bit mi vt cht c trng cho protit no ? Gii thch.
Bi gii :Vt A l pepsin, vt B l hemoglobin v vt C l prolamin.Gii thch : Pepsin l protit c tnh axit mnh (pH I = 1,1) nn tn ti dng anion khi pH =7, di tcdng ca in trng s chuyn v cc dng (anot). Hemoglobin (pH I = 6,8) hu nh tn ti lng ccvi in tch bng khng khi pH = 7, do gn nh khng chuyn dch. Prolamin l protit c tnh bazmnh (pHI = 12,0) nn tn ti dng cation khi pH =7, di tc dng ca in trng s chuyn v ccm (catot).
2. Danh phpTn ca cc peptit c gi theo quy tc sau:- Ghp tn cc aminoaxit to nn phnt peptit theo trt t sp xp ca chng trong mch.- Nhng aminoaxit c nhm cacboxyl tham gia to lin kt peptit c gi tn bng cch i ui in thnh
ui yl (xem bi 17.1), aminoaxit ng cui mch cn nhm cacboxyl (ui C) c gi nguyn tn. V d:H2N CH2 CO NH CH(CH3) COOH Glyxylalanin (Gly Ala)
H2N CH(CH3) CO NH CH2 COOH Alanyl glyxin (Ala Gly)
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
18/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinH2N CH2 CO NH CH CO NH CH2 COOH Glyxyl phenylalanylglyxin
C6H5 CH2 (Gly-Phe-Gly)III- Tnh cht: 1. Tnh cht vt l:
Nhng peptit c phn t khi thp l nhng cht kt tinh tan tt trong nc. Cc peptit c phn t khi lnl nhng cht v nh hnh, to thnh dung dch keo vi nc. 2. Tnh cht ho hc: a, Phn ng thu phn:
Cc peptit b thu phn hon ton trong dung dch axit nng hoc dung dch kim nng cho sn phm cuicng l hn hp cc aminoaxit. Thng thu phn bng dung dch HCl 2N 110 0C trong khong 24 - 72 gi.V d: H+, t0
H2N-CH
R
CO NH -CH CO -
R'
HN-CH
R"
CO - ... nH2O
H2N-CH
R
COOH H2N-CH
R'
COOH H2N-CH
R"
COOH
+
+ + + ....
Cc peptit c th c thu phn khng hon ton nhng on peptit ngn hn nh cc enzim c hiu:- Aminoaxit N -u mch c tch ra khi mch nhenzim aminopeptiaza. V d:aminopeptiaza
H2N-CH
R
CO NH -CH CO -
R'
HN-CH
R"
CO - ... nH2O
H2N-CH
R
COOH H2N-CH
R'
CO HN-CH
R"
COOH
+
+ + ....
- Aminoaxit C-u mch c tch ra khi mch nhenzim cacboxipeptiaza.cacboxipeptiaza
... - HN-CH
R
CO NH-CH CO -
R'
HN-CH
R"
COOH nH2O
... - HN-CH
R
CO HN-CH
R'
COOH H2N-CH
R"
COOH
+
+ + ....
- phn cch mt s lin kt peptit xc nh trong phn t peptit (hoc protein) c th dng cc enzimproteaza nh tripsin, chimotri-psin, pepsin... . Trpin xc tc cho s phn ct lin kt peptit sau gc lysin
hoc arginin. Chimotripsin xc tc cho s phn ct lien kt peptit sau cc gc phenylalanin, tryptophan,tyrosin, leuxin, axit aspactic hoc axit glu tamic. V d:
NHCHCO-......-NHCHCO
R
...-NHCHCOO
R
-H
3NCHCO-...
1
enzim
R1
++
Enzim Aminoaxit u N
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
19/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinTripsin Lys, ArgChi motripsin Phe, Trp, Tyr Pepsin Phe, Trp, Tyr, Leu, Asp, Glu
b, Phn ng vi 2,4 - initroflobenzen: Tng t aminoaxit, nhm -NH2 ca n v aminoaxit N-u mch phn ng c vi 2,4-
initroflobenzencho dn xut 2,4-initro-phenyl (DNP) mu vng :
O2N F
NO2
H2NCH-CONH-CH-CO- O2N
NO2
NHCHCONH-CHCO-
R R R R
+HF+
Phn ng ny c dng xc nh trt t sp xp cc n v aminoixit trong phn t peptit (Phngphp Sanger). c, Phn ng mu biure
Phn ng mu biure c trng cho lin kt peptit, tt c c peptit c t hai lin kt peptit tr ln u phnng vi dung dch CuSO4 long trong mi trng kim cho dung dch hp cht phc c mu tm hoc tm .
Phn ng biure c dng phntch nh tnh (nhn bit) v phn tch nh lng peptit v prrotein.IV - Tng hp peptit:
Khc vi nhiu loi hp cht hu c khc, cc phn ng tng hp (iu ch) peptit rt phc tp. Khng thtng hp c peptit mong mun nh phn ng trng ngng cc phn t aminoaxit khc nhau, v s to rahn hp cc peptit. V d trng hp n gin nht l ngng t hai phn t aminoaxit khc nhau s to ra 4ipeptit:
Glixin + Alanin-H
2O
Gly-Gly
Ala-Ala
Gly-Ala
Ala-Gly
Do vy tng hp mt peptit c trt t xc nh cc n v aminoaxit trong phn t cn phi bo vnhm amino hay nhm cacboxyl no khi khng cn chngs tham gia phn ng to ra lin kt peptit. Nhmbo v cn tho mn mt s tiu chun sau:
- D gn vo phn t aminoaxit.- Bo v c nhm chc trong iu kin hnh thnh cc lin kt peptit.- D loi ra m khng nh hng n s tn ti ca cc lin kt peptit.
1. Bo v nhm amino:Nhm amino thng c bo v bi nhm benzyloxicacbonyl (C6H5 - CH2O - C -, cn gi l
Ocacbobenzonxi v c k hiu l Cbz)bng cch cho aminoaxit phn ng vi benzyl clofomiat (C6H5-CH2-O-CO-Cl, cacbonbenzoxi clorua) trong dung dch. V d:
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
20/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
C6H
5CH
2OCOCl H
3NCH
2COO
-C
6H
5CH
2OCONHCH
2COO
H3O
C6H
5CH
2OCONHCH
2COOH
+
+ - dd NaOH
5oC 30 ht
-
+
Benzyloxicacbonylglyxyl
Sau khi tng hp c peptit nhm bo v s c loi ra khi phn t peptit nh phn ng hiro phn:
NHCHCO-...C6H5CH2-OCONHCHCO
R
H2/Pd
C6H
5CH
3 NHCHCO-...HOCONHCHCO
R
CO2 NHCHCO-...H2NCHCO
R
R1
+R1
+
R1
2. Bo v nhm cacboxyl: Nhm cacbonxyl thng c bo v bng cch chuyn thnh metyl hay etyl hoc benzyl este. Nhm ested thu phn hn nhm peptit nn c loi ra khi phn t peptit bng cch thu phn bi dung dch kim:
C6H5CH3 NHCHCO-...HOCONHCHCOR
CO2 NHCHCO-...H2NCHCOR
...- C-NHCH(R)-COOCH3
O
OH/H2O H3O+
...- C-NHCH(R1)-COOH
O
CH3OH
+R1
+R1-
+
Ringnhm benzyloxi (C6H5CH2O-) cn c loi nh phn ng hiro phn:
...- C-NHCH-CO(R)OCH2C
6H
5
O
H2/Pd
...- C-NH(R)CH-COOH
O
C6H
5CH
3+
3. Ngng t cc aminoaxit c bo v
Thc hin phn ng ngng t cc aminoaxit c nhm chc c bo v s thu c peptit mong mun.V d tng hp i peptitthreonylalanin:
C6H
5CH
2OCONHCH-COOH H2NCHCOOCH2C6H5
DDC
-H2O
CH3CHOH CH
3
C6H
5OCONHCH-CO
CH3CHOH
HNCHCOOCH2C
6H
5
CH3
-NH2
DDC
-H2O
-CH2C
6H
5H
2/Pd/C
CH3COOH
H3NCH-CO
CH3CHOH
HNCHCOO
CH3
C6H5CH3 CO2
+
Alanin bo v-COOH
Cbz-Thr-Ala-
+_
2+ +
Threonin bo v
V XC NH CU TRC
xc nh cu trc ca peptit thng thc hin cc bc c bn sau: 1. Xc nh thnh phn cc aminoaxit trong phn t peptit:
Thu phn hon ton peptit thnh hn hp cc aminoaxit (thng thu phn bng dung dch HCl 6N 1100C trong khong 24-72 gi). Sau khi lm sch dung dch thu phn, tch ring tng aminoaxit nh phng
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
21/37
Ph
C=SNH
CHR
C=O
NH
CHR'
C=O
NHCHR''
C=O
Ph
N=C=S
NH2
CHR
C=O
NH
CHR'
C=O
NHCHR''
C=O
phenyl iso thioxyanat
+
CHR'
C=O
NH
CHR''
C=O
N
O=C
CH
C=S
NHR
Ph
NH2
phenyl thiohydantoin+
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hinphp sc k. nhn bit tng aminoaxit cn tin hnh sc k thm mt dung dch chun cha hn hp ccaminoaxit bit v c nng xc nh. So snh cc sc k ca dung dch chun s bit c thnh phnv t l tng aminoaxit trong phn t peptit.
2. Xc nh trnh t sp xp cc n v aminoaxit trong phn t peptit: 2.1. Xc nh aminoaxit u N
- Phng php Sanger Cho peptit phn ng vi 2,4-initro-flobenzen thu c dn xut 2,4-initrophenyl ca peptit. Thu phndn xut ny trong mi trng axit thu c hn hp cc aminoaxit v 2,4-initrophenyl ca aminoaxit uN, dn xut DNP ca aminoaxit c th nhn bit c bng cc phng php sc k, t suy ra n vaminoaxit u N:
O2N F
NO2
O2N
NO2
NHCHCONH-CHCO-
O2N NHCHCOOH
NO2
H3N CH-COO
H2NCH-CONH-CH-CO-
R R
R R
+
R R
+
2,4-dinitroflobenzen
HCl, to+
-
N-(2,4-initrophenyl) aminoaxit- Phng php Edman
Cho peptit tc dng vi phenylosothioxionat C6H5N=C=S, nhm NH2 ca n v aminoaxit u N phnng to ra dn xut penylisothicacbamonyl peptit (dn xut phenyl thioure ca peptit), sau cho dn xutthu c tc dng vi HCl trong mitrometan s xy ra s phn ct lin kt peptit gc aminoaxit u N, tothnh peptit ngn hn v phenylthiohiantoin:
HClH2O
peptit phenylthiocacbamoylpeptit peptit ngn hn
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
22/37
N
CH
CH2
CH2SCH
3
H
N
H
CCH
RO
O
C
N
H
CH2
CH2
O
CO
CHCH
R
CONH2
CH3SCN
+ +
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinSn phm phenylthiohiantoin c nhn bit nh phng php sc k, trn c s so snh vi cht chun
bit c th suy ra aminoaxit u N, peptit ngn hn c tinh ch v li tip tc thc hin phng phpEdman nhn ra n v aminoaxit u N ca n... 2.2. Xc nh aminoaxit u C
Thu phn peptit nh enzim cacboxipeptiaza
-NH-CHR3-CO-NH-CHR2-CO-CHR1-COO- tidzcacboxypep -NH-CHR3-CO-NH-CHR2-COO-
+-NH3+CHR1-COO-Aminoaxit xut hin u tin trong dung dch chnh l aminoaxit u C. Hn ch ca phng php ny l
enzim cacboxipeptidata khng tch c cc aminoaxit ui C l prolin hoc hiroxiprolin ra khi mchpeptit. 2.3. Thu phn tng phn mch peptit
Thu phn peptit nh cc enzim proteaza (tripsin, chimotripsin, pepsin...) thu c hn hp cc peptit cmch ngn hn; cc peptit ny c tch ring nh phng php sc k, tinh ch sch r xc nh trnh t spxp cc n v aminoaxit trong phn t ca chng theo cc phng php nu trn.
phn ct peptit thnh cc peptit c mch ngn hn cn dng cc tc nhn xian bromua BrCN. Tc nhnny ch phn ct mch peptit sau gc methiomin:
BrCN
homoserin lactoni vi mt mch peptit, nu dng cc xc tc phn ct mch khc nhau s thu c nhng phn on khcnhau. Chng hn phn ct on mch sau:
Phn ct bng trypsin
Ala Leu Gly Met Lys Trp Phe Arg Ala Ala Ser Met Ala Phe Lys
Phn ct bng BrCN
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
23/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
MT S BI TP V HP CHT CA NIT
Cu 1:( thi HSG quc gia nm 2000-2001) Xut pht t Brombenzen cha 14C v tr 1 v cc ha cht v c cn thit khng cha 14C, hy iu chcc hp cht thm cha 14C v tr 3:
a) anilin b) Iotbenzen c) Axit benzoicCu 2: So snh tnh baz ca cc hp cht sau y: R3N, R2NH, RNH2Gii thch v sao c s sp xp ?
Cu 3: (Chn i HSG Tnh 2006- 2007)Mt pentapeptit (A) khi thu phn hon ton cho 2 mol Gly, 1 mol Ala, 1 mol Val v 1mol Phe. Trong
s thu phn tng phn (A) thy c Ala-Gly, Gly-Ala. A tc dng vi HNO2 khng thy gii phng N2. Xcnh cng thc cu to ca A.Cu 4: Mui C6H5N2
+Cl- (phenyliazoni clorua) c sinh ra khi cho C6H5-NH2 (anilin) tcdng vi NaNO2 trong dung dch HCl nhit thp (0-5
oC). iu ch c 14,05 gam C6H5N2+Cl-
(vi hiu sut 100%), lng C6H5-NH2 v NaNO2 cn dng va lA. 0,1 mol v 0,4 mol. B.0,1 mol v 0,2 mol. C.0,1 mol v 0,1 mol. D.0,1 mol v 0,3 mol.
Cu 5: Cho 8,9 gam mt hp cht hu c X c cng thc phn t C3H7O2N phn ng vi 100 ml dungdch NaOH 1,5M. Sau khi phn ng xy ra hon ton, c cn dung dch thu c 11,7 gam cht rn. Cngthc cu to thu gn ca X l
A. HCOOH3NCH=CH2. B. H2NCH2CH2COOH.C. CH2=CHCOONH4. D. H2NCH2COOCH3.
( thi H 2008)Cu 6: C cc dung dch ring bit sau y:
C6HH5NH3Cl(phenylamoniclorua, H2N-CH2-CH2-CH(NH2)-COOH, ClH3N-CH2-COOH,HOOC-CH2-CH2-CH(NH2)-COOH, H2N-CH2-COONa.
S lng cc dung dch c pH
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
24/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin3. (CD3)2CHCHCOO- 4. HOO14CCH2CHCOO-
Hy vit s iu ch cc cht trn
Cu 10: ( thi HSG quc gia - 1997)Khi thy phn hon ton 1 mol polipeptit X thu c 2 mol CH3CH(NH2)COOH (Alanin hay vit tt
l Ala), 1 mol HOOC(CH2)2CH(NH2)COOH (Axit glutamic hay Glu), 1 mol H2N(CH2)4CH(NH2)COOH
(Lysin hay Lys) v 1 mol (Histidin hay His)
Nu cho X phn ng vi 2,4-dinitroflobenzen (k hiu ArF) ri mi thy phn th thu c Ala, Glu, Lys vhp cht :
Mt khc nu thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza th thu c Lys v mt tetrapeptit. Ngoi ra khithy phn khng hon ton X cho ta cc dipeptit Ala-Glu, Ala-Ala v His-Ala.
1.Xc nh cng thc cu to v tn ca polipeptit X.2.Sp xp cc amino axit trn theo trt t tng dn pHI, bit cc gi tr pHI l 3,22; 6,00; 7,59 v 9,74.
3.Vit cng thc cu to dng ch yu ca mi aminoaxit trn cc pH bng 1 v 13.4.Di tc dng ca enzim thch hp aminoaxit c th b decacboxyl ha (tch nhm cacboxyl). Vitcng thc cu to cc sn phm decacboxyl ha Ala v His. So snh tnh baz ca cc nguyn t N trongphn t gia hai sn phm . Gii thch.
Cu 11: ( thi HSG quc gia - 2000)t chy 0,2 mol hp cht A thuc loi tp chc thu c 26,2 gam kh CO2; 12,6 gam hi H2O v 2,24 lt
kh N2 (ktc). Nu t chy 1 mol A cn 3,75 mol O2.1.Xc nh cng thc phn t ca A .2.Xc nh cng thc cu to v tn A. Bit rng A c tnh cht lng tnh, phn ng vi axit nitr
gii phng nit; vi ancol etylic c axit lm xc tc to thnh hp cht c cng thc C 5H11O2N. Khi un nngA chuyn thnh hp cht vng c cngthcC6H10N2O2 . Hy vit y cc phng trnh phn ng xy ra
v ghi iu kin (nu c). A c ng phn loi g?Cu 12: ( thi HSG quc gia - 2001)
1.C mt hn hp protit gm pepsin (pHI = 1,1), hemoglobin (pHI = 6,8) v prolamin (pHI = 12,0).Khi tin hnh in di dung dch protit nu trn pH = 7,0 thi c ba vt cht (xem hnh)
Xu t ph t
Cc (+) Cc (-)
A B C
Cho bit mi vt cht c trng cho protit no ? Gii thch.
2.Khi thy phn hon ton 1 mol tripeptit X thu c 2 mol axit glutamic(HOOC(CH2)2CH(NH2)COOH), 1 mol alanin (CH3CH(NH2)COOH) v 1 mol NH3. X khng phn ng vi2,4-dinitroflobenzen v X ch c mt nhm cacboxyl t do. Thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza thuc alanin v mt dipeptit Y. Vit cng thc cu to ca X, Y v gi tn chng.
Cu 13: ( thi HSG quc gia - 2002)Thu phn mt protein (protit) thu c mt s aminoaxit c cng thc v pKa nh sau:
Ala : CH3CH(NH2)COOH (2,34; 9,69; Ser : HOCH2CH(NH2)COOH (2,21; 9,15)Asp : HOOCCH2CH(NH2)COOH (1,88; 3,65;9,60)
N
NH
CH2 CH COO
NH-Ar
NNH
CH2 CH COOHNH2
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
25/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinOrn : H2N[CH2]3CH(NH2)COOH (2,10; 8,90; 10,50)Arg : H2NC(=NH)NH[CH2]3CH(NH2)COOH (2,17; 9,04; 12,48)
ProNH
COOH
(1,99; 10,60)1.Vit tn IUPAC v cng thc Fisher pH I ca Arg, Asp, Orn. Trn mi cng thc hy ghi (trong
ngoc) gi tr pKa bn cnh nhm chc thch hp. Bit nhm -NHC(=NH)NH2 c tn l guanidino.2.Ala v Asp c trong thnh phn cu to ca aspactam (mt cht c ngt cao hn saccaroz ti
160 ln). Thu phn hon ton aspactam thu c Ala, Asp v CH 3OH. Cho aspactam tc dng vi 2,4-dinitroflobenzen ri thu phn th c dn xut 2,4-dinitrophenyl ca Asp v mt sn phm c cng thcC4H9NO2. Vit cng thc Fisher v tn y ca aspactam, bit rng nhm -COOH ca Asp khng cn tdo.
3.Arg, Pro v Ser c trong thnh phn cu to ca nonapeptit bradikinin. Thu phn bradikinin sinh raPro-Pro-Gly ; Ser-Pro-Phe ; Gly-Phe-Ser ; Pro-Phe-Arg ; Arg-Pro-Pro ; Pro-Gly-Phe ; Phe-Ser-Pro. (a) Dngk hiu 3 ch ci (Arg, Pro, Gly,...), cho bit trnh t cc aminoaxit trong phn t bradikinin. (b) Vit cngthc Fisher v cho bit nonapeptit ny c gi tr pHI trong khong no ? ( 6; > 6).Cu 14: ( thi HSG quc gia - 2003)
1.Hp cht A (C5H11O2N) l mt cht lng quang hot. Kh A bng H2 c xc tc Ni s c B(C5H13N) quang hot. Cho B tc dng vi axit HNO2 thu c hn hp gm ancol C quang hot v ancol tert-amylic (2- metyl-2-butanol).
Xc nh cng thc cu to ca A.Dng cng thc cu to, vit phng trnh cc phn ng tothnhB, C v ancol tert-amylic t A.
2.Hp cht A (C5H9OBr) khi tc dng vi dung dch it trong kim to kt ta mu vng. A tc dngvi dung dch NaOH to ra 2 xeton B v C cng c cng thc phn t C5H8O. B, C u khng lm mt mudung dch kalipemanganat lnh, ch c B to kt ta mu vng vi dung dch it trong kim. Cho B tc dngvi CH3MgBr ri vi H2O th c D (C6H12O). D tc dng vi HBr to ra hai ng phn cu to E v F ccng thc phn t C6H11Br trong ch c E lm mt mu dung dch kalipemanganat lnh.
Dng cng thc cu to, vit s phn ng t A to thnh B, C, D, E, F. Vit tn A v D theo danhphp IUPAC.Cu 15: ( thi HSG quc gia - 2005)
L-Prolin hay axit (S)-piroliin-2-cacboxylic c pK1 = 1,99 v pK2 = 10,60. Piroliin (C4H9N) l aminvng no nm cnh.
1. Vit cng thc Fis v cng thc phi cnh ca L-prolin. Tnh pHI ca hp cht ny.2. Tnh gn ng t l dng proton ho H2A+ v dng trung ho HA ca prolin
pH = 2,50.3. Tnh gn ng t l dng eproton ho A v dng trung ho HA ca prolin
pH = 9,70.4. T metylamin v cc ho cht cn thit khc (benzen, etyl acrilat, natri etylat v cc cht v c),
hy vit s iu ch N-metyl-4-phenylpiperiin.Bi 16: ( thi HSG quc gia, Vit Nam - 2007)1. Thy phn hon ton mt hexapeptit M thu c Ala, Arg, Gly, Ile, Phe v Tyr. Cc peptit E (cha
Phe, Arg) v G (cha Arg, Ile, Phe) c to thnh trong s cc sn phm thy phn khng hon ton M.Dng 2,4-dinitroflobenzen xc nh c amino axit Ala. Thy phn M nh tripsin thu c tripeptit A (chaAla, Arg, Tyr) v mt cht B.
a. Xc nh th t lin kt ca cc amino axit trong M.b. Amino axit no c pHI ln nht v amino axit no c pHI nh nht?
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
26/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn HinBit cu to chung ca cc amino axit l H2N-CHR-COOH
AA: Ala Arg Gly Ile Phe TyrR : CH3 (CH2)3NHC(=NH)NH2 H CH(CH3)C2H5 CH2C6H5 p-HOC6H4CH22. Isoleuxin c iu ch theo dy cc phn ng sau (A, B, C, D l k hiu cc cht cn tm):
A B C D 3NH IsoleuxinC2H5ONa 2. HCl
Hy cho bit cng thc ca cc cht A, B, C, D v Isoleuxin.Cu 17: ( chon i tuyn QT 2006)Ala, Val, Leu l ch vit tt tn cc aminoaxit thin nhin, cng thc ln lt l CH 3CH(NH2)COOH,
(CH3)2CHCH(NH2)COOH, (CH3)2CHCH2CH(NH2)COOH.1. Vit cc phng trnh phn ng tng hp tripeptit Leu-Ala-Val t cc cht:Ala, Val, Leu, photpho pentaclorua, BOC-Cl (tert-butyloxicacbonyl clorua), ancol benzylic, DCC
(ixiclohexylcacboiimit), axit trifloaxetic, axit axetic, hiro, palai v cacbon.2. C bao nhiu tripeptit c to thnh m mi tripeptit c 3 aminoaxit trn, nu khng s dng
nhm bo v.3. Biu din cng thc phi cnh ca tripeptit Leu-Ala-Val.4. Ghi gi tr pKa vo nhm tng ng v tnh pH I ca tripeptit ny, bit rng pKa1 = = 3,42; pKa2 =
7,94.
CH
Br
CH3CH2 CH3 2252 CHOOC)H(C
KOH.1
2Br
0t
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
27/37
COO
CHNH2
CH2
COO
COOH
CHNH3
(CH2)3
CH2NH3
OH
H
COO
CHNH3
(CH2)3
CH2NH3
OH
H
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
MT S BI TP C LI GII
V d 1: Di tc dng ca in trng, aminoaxit di chuyn v pha in cc no khipH < pI, (b) pH > pI v pH = pI ? Gii thch.
Bi gii:
pH < pI: cation A chim u th, nn di chuyn v pha catot, (b) pH > pI : anion C chim u th nn dichuyn v pha anot v (c) khi pH = pI in tch cn bng nn amino axit khng chuyn dch.V d 2: Vit cn bng in ly ca lysin (mt baz) v tnh im ng in ca n.Xem gi tri pKa trong bng
Bi gii: COO
CHNH2
(CH2)3
CH2NH3
OH
H
COO
CHNH2
(CH2)3
CH2NH2(+2) (+1) (0) (-1)
in tch tng cng ca mi dng c ghi trong ngoc n trn, dng c in tch bng khng tn ti giahai dng c pKa tng ng l 8,95 v 10,53. Nh vy pI = (8,95+10,53)/2 = 9,74.
V d 3: Vit cn bng in ly ca axit aspatic v tnh im ng in ca n.Bi gii:
COOH
CHNH3
CH2
COOH
OH
H
COO
CHNH3
CH2
COOH
OH
H
COO
CHNH3
CH2
COO
OH
H
(+1) (0) (-1) (-2)Dng c in tch bng khng tn ti gia hai dng c pKa tng ng l 1,88 v 3,65.Nh vy pI = (1,88 + 3,65)/2 = 2,77.
V d 4: Khi thy phn hon ton 1 mol tripeptit X thu c 2 mol axit glutamic[HOOC(CH2)2CH(NH2)COOH], 1 mol alanin [CH3CH(NH2)COOH] v 1 mol NH3. Cht X khng phn ngvi 2,4-dinitroflobenzen v X ch c mt nhm cacboxyl t do. Thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza thu
c alanin v mt dipeptit Y.Vit cng thc cu to ca X, Y v gi tn chng.Bi gii:
Xc nh cu to X v Y :-Thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza thu c alanin v mt dipeptit Y aminoaxit C-u mch lAla v nh vy tripeptit X c cu to theo trt t : Glu-Glu-Ala.-X khng phn ng vi 2,4-dinitroflobenzen v X ch c mt nhm cacboxyl t do nhm -NH2 caaminoaxit N-u mch to lactam vi nhm cacboxyl ca Glu th nht.
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
28/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin-Khi thy phn hon ton 1 mol tripeptit X thu c 1 mol NH 3 nhm cacboxyl ca Glu th hai tn ti dng amit -CONH2.
Vy X v Y l :
O C
CH2
NH CH
CH2
CO NH CH CO
(CH2)2CONH2
NH CH
CH3
COOH
X :
Glutamolactamylglutaminylalanin
Y :
Glutamolactamylglutamin
O C
CH2
NH CH
CH2
CO NH CH COOH
(CH2)2CONH2
V d 5: Xc nh cng thc cu to v tn ca A(C 3H7O2N). Bit rng A c tnh cht lng tnh, phn ngvi axit nitr gii phng nit; vi ancol etylic c axit lm xc tc to thnh hp cht c cng thc C 5H11O2N.Khi un nng A chuyn thnh hp cht vng c cng thc C6H10N2O2. Hy vit y cc phng trnh phn
ng xy ra v ghi iu kin (nu c). A c ng phn loi g ?Bi gii:
a) Cng thc cu to ca A :A phn ng vi axit nitr gii phng nit A cha nhm -NH2A phn ng vi ancol etylic to C5H11O2N A cha nhm -COOHun nng A to hp cht vng C6H10N2O2 A l -aminoaxitCng thc cu to ca A : CH3CH(NH2)COOH (alanin)
b) Phng trnh phn ng :
2222273 N2
1OH
2
7CO3O
4
15NOHC +++
CH3 CH
NH2
COOH + HONO CH3 CH
OH
COOH + N2 + H2O
CH3 CH
NH2
COOH + C2H5OH CH3 CH
NH3Cl
COOC2H5 + H2OHCl
CH3 CH
NH3Cl
COOH + NH3 CH3 CH
NH2
COOC2H5 + NH4Cl
CH3 CHNH2
COOH + H2O
to2
HN
NHCH3
O
CH3O
(c) A c ng phn quang hc do phn t c nguyn t cacbon bt i :
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
29/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
H C
CH3
NH2
COOH
H2N C
CH3
H
COOH
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
30/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
V d 6: Xut pht t brombenzen cha 14 C v tr 1 v cc ho cht v c cn thit khng cha 14 C, hyiu ch cc hp cht thm cha 14 C v tr 3 :
a) Anilin ; b) Iotbenzen ; c) Axit benzoic.Bi gii:
a,
C14
Br
Mgete khan
C14
MgBr
C14
MgBr
CO2
COOMgBr
COOMgBr
H3O
COOH
C14
COOH
HNO3
H2SO
4
C14
COOH
NO2
HOH
+ (1)
+ (2)
++ (3)
+ +(4)
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
31/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
C14
COOH
NO2
Na2CO
3
C14
NO2
COONa
HOH CO2
C14
NO2
COONa
CaOC14
NO2
Na2CO
3
C14
NO2
C14
NH3Cl
FeCl3
HOH
C14
NH3Cl
NaOH
C14
NH2
NaCl HOH
+ + +(5)
+ NaOH rn + (6)
22
+ 3 Fe + 7 HCl + 3 + 2 (7)
+ + + (8)
b,
C14
NH2
NaNO2
C14
N N
C14
I
N2 KCl
-
C14
N N
-
+ + 2 HCl+
+ NaCl +2HOH
+ KI + +
(9)
(10)
Cl
+ Cl
c,
C14
N N
C14
C N
N2
CuCl
H+ C
14
COOH
NH4
C
14
C N
+ + CuCN-+
+ 2HOH + ++
2
Cl
(11)
(12)
V d 7:( thi HSG quc gia 1997)
Thu phn hon ton 1mol polipeptit X cho ta:2mol CH3 - CH(NH2) - COOH (Alanin hay vit tt l Ala).
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
32/37
H2N - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - COOH
CH3 CH3O O O ON
N
CH2
H
(CH2)2
COOH
(CH2)2
NH2
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin1mol (HOOC - CH2 - CH2 - CH(NH2) - COOH (axit gluconic hay Glu).1mol H2N-(CH2)4-CH(NH2)-COOH (Lizin hay Lis)1mol (Histidin hay His)
Nu cho X tc dng vi 2,4 (NO2)2 C6H3F (k hiu ArF) ri mi thy phn th tm c Ala, Glu,Lys v hp cht
Mt khc nu thu phn X nh enzim cacboxipetidaza th thu c Lys v mt tetrapeptit. Ngoi ra khi thuphn khng hon ton X cho ta cc ipeptit Ala - Glu, Ala-Ala v His- Ala.
1. Xc nh cng thc cu to v tn ca poliptit X.2. Sp xp cc aminoaxit trn theo th t tng dn pH I(pHI c gi l im ng in, ti pH d
aminoaxit tn ti dng ion tng cc trung ho v in tch v khng di chuyn v mt din cc no c).Bit gi tr pHI l 3,22 ; 6,0; 7,59; 9,74.
3. Vit cng thc cu to dng ch yu ca mi aminoaxit trn cc pH bng 1v 13.4. Di tc dng ca enzim thch hp aminoaxit c th b decacboxyl ho (tch nhm cacboxyl). Vit
cng thc cu to ca cc sn phm ecacboxyl ho Ala v His. So snh tnh baz ca cc nguyn t nittrong phn t gia hai sn phm . Gii thch.
Bi gii:1. T s mol v cng thc cu to ca cc aminoaxit suy ra X l mt pentapeptit.
T kt ta thu phn sn phm phn ng gia X v ArF suy ra u N (u cha nhm -NH2 t do) caX l His.
T sn phm thu phn X nh enzim cacboxipeptitdaza suy ra u C (u cha nhm -COOH t do)ca X l Lys.
Khi thu phn khng hon ton X cho cc ipeptit His-Ala, Ala-Ala, Ala-Glu.
Trt t sp xp cc aminoaxit trong mch: His - Ala - Ala - Glu Lys.
Cng thc cu to ca X:
NH
N CH2 CH
NH2
COOH
NH
N CH2 CH COOH
NH Ar
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
33/37
CH3 - CH - COOH
+NH3
CH3 - CH - COO-
NH2
HOOC - (CH2)
2- CH - COOH
+NH3
-OOC - (CH2)
2- CH - COO-
NH2
N
N
CH2-CH-COOH
H
H
+NH3
+
N
N
CH2-CH-COO-
H
NH2
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
(Th sinh c th vit cng thc trong nhm - CO NH - gia Glu v Lys c to ra bi nhm COOH v tr ca Glu vi nhm NH2 v tr ca Lys.
1. Th t tng dn pHI:
Glu < Ala < His < Lys
pHI 3.22 6.00 7.59 9.74
Gii thch: tnh axit ca aminoaxit cng ln th gi tr pHI cng nh, tnh baz cng ln th pHI cng ln.
- Glu c pHI nh nht (3.22) v s nhm COOH nhiu hn s nhm NH2. Mun tn ti dng HOOC- (CH2)2 CH - COO phi thm H+ (a v pH thp) nhm -COOH th hai khng phn li.
NH2
- Lys c pHI ln nht (9.74) v s nhm -NH2 nhiu hn s nhm -COOH.
- Ala c pHI = 6.00 v c mt nhm -COOH v mt nhm -NH2.
- His c pHI trung gian gia Ala v Lys, v tuy c s nhm -COOH v - NH2 bng nhau nhng d vngcha N cng l trung tm baz (tuy yu hn -NH2).
3. pH = 1 pH = 13
Ala :
Glu :
His :
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
34/37
H3N - (CH2)4 - CH - COOH
+NH3
+
H2N - (CH
2)
4- CH - COO-
NH2
CH3
- CH - COOH
NH2
enzim
-CO2
N
N
CH2-CH-COOH
H
NH2
enzim
-CO2
N
N
CH2-CH
2-NH
2
H
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
Lys:
4.
CH3 CH2 NH2
(c)
(d)
- Tnh baz gim dn: N(a) > N(b) > N(c) > N(d).Gii thch: Tnh baz nguyn t N tng khi mt electron trn n tng. Mt electron N (a) >
N(b) v N(a) lin kt vi gc C2H5 y e, trong khi N (b) nh hng bi gc d vng ht e. Mt e N(c) CSP2 > CSP3ion lng cc
2.
+
+
-
7/22/2019 Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi Hoa 12
36/37
Bin son v hng dn: PGS.TS Trn Hin
NH2O2N
CH2-NH
2CH
2-NH
2 -CH3NH<