ÇIKAR ÇATIŞMASI

HERHANGİ BİR ÇIKAR ÇATIŞMASI YOKTUR.

AKCİĞER KANSERLİ HASTALARDA TANI VE TEDAVİDE GECİKMEYE

NEDEN OLAN FAKTÖRLER

 Dr. Zehra HEKİMOĞLU

Meftun ÜNSAL, Tevfik SUNTER , Hatice Nilden ARSLAN

Akciğer kanserli hastaların %80’i tanı konulduğunda ileri evrededir(1). Çeşitli çalışmalarda, erken evrede tedavi uygulanan hastalarda ortalama yaşam süresinin daha iyi olduğu bildirilmiştir(2-3).

1)Peake M (2006) An overview of lung cancer. The Pharmaceutical Journal. 277, 7424, 521-524.2)Robinson E, Mohilever J, Zidan J, Sapir D. Delay in diagnosis of cancer:Possible effects on the stage of

disease and survival. Cancer 1984;54:1454-60.3.

3)Billing JS, Wells FC. Delays in the diagnosis and surgical treatment of lung cancer. Thorax 1996;51:903-6

AMAÇ Çalışmamızda, akciğer kanserli hastalarda tanı ve

tedaviye kadar geçen süredeki gecikmeleri etkileyen faktörleri saptamak ve literatürlerdeki sonuçlarla karşılaştırmayı amaçladık.

Ayrıca, hastaların tanı ve tedavi aşamasındaki gecikmelerle sağ kalım arasındaki ilişkileri inceledik.

AKCİĞER KANSERLİ HASTALARDA TANI VE TEDAVİDE GECİKMELER

İlk yakınmanın başlangıcından, hastanın ilk doktora başvurmasına kadar geçen süre “hasta başvuru süresi” olarak tanımlanır. Hasta başvuru süresi için kabul edilebilir süre 30 gündür.

İlk doktora başvuru ile tedavi arasındaki sürede meydana gelen gecikmelere “Doktor gecikmesi” adı verilir. Bu dönemin çeşitli alt grupları vardır. İlk doktora başvuru ile bir göğüs hastalıkları uzmanına veya göğüs hastalıkları merkezine başvurana kadar geçen süre “sevk süresi”, uzmana başvurduktan tanı koyulana kadar geçen süre “tanı süresi”, tanıdan tadavi başlanana kadar geçen süre “tedavi süresi” olarak tanımlanır.

İlk yakınmanın başlangıcından tedavi başlangıcına kadar gecen süreye (hasta gecikmesi+ doktor gecikmesi) toplam gecikme olarak kabul edilir(

4).

4) A Yılmaz, A Aybatlı. Akciğer Kanseri Tanı ve Tedavisinde Gecikmeler. Türk Toraks Dergisi. 2005: 068-072.

GEREÇ VE YÖNTEM

Çalışmaya Kasım 2009-Aralık 2010 tarihleri arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalında akciğer kanseri tanısı alan 230 hasta çalışmaya alındı.

N % İlk doktora başvuru süresi(Hasta Gecikmesi)Ort± SS(min-max)

P

Cinsiyet 0.170 Erkek 208 90.4 29 ±52 (0-301)

Kadın 22 9.6 31± 46 (0-206)

Yaş 0.854 <60 101 43.9 30±55(0-300)

>60 129 56.1 28± 50(0-301)

Sigara 0.113 Hiç İçmemiş 11 4.8 25± 28 (0-91)

Bırakmış 94 40.9 28± 55 (0-301) İçiyor 121 52.6 29 ± 49 (0-300)

Pasif içici 4 1.7 59± 97 (7-206)

Eğitim 0.213 Eğitim almamış 32 13.9 41± 59(0-240)

İlkokul 170 73.9 29±54(0-301) Orta öğrenim 17 7.4 11± 10(0-31) Yüksek okul 11 4.8 14± 16(0-41)

Yaşadığı yer 0.014 Köy 72 31.3 42± 69(0-301)

İlçe 79 34.3 21 ±42(0-300) Şehir 79 34.3 24±40(0-213)

Tablo 1. Hastaların Demografik Özelliklerinin Hasta Gecikmesine Etkisi:

Semptomlar N( %)İlk doktora başvuru süresi(Hasta Gecikmesi)Ort± SS(min-max)

pİlk doktora başvurudan GHM sevk edilene kadar geçen süre(Sevk süresi)Ort± SS (min-max)

p

Öksürük 54(23.5) 35± 60(1-301)

0.00

39 ± 70(0-363)

0.04

Hemoptizi 24(10.4) 15± 21(0-85) 29± 48(0-180)

Nefes Darlığı 38(17) 44± 72(0-298) 34 ± 40(0-152)

Göğüs Ağrısı 48(21) 21± 29(0-153) 33±51 (0-288)

Ses kısıklığı 2(1) 3.5± 2 (2-5) 20±21 (5-35)

Baş Ağrısı 4(2) 15± 20 (0-44) 55 ± 81 (1-176)

Halsizlik 13(6) 46±53 (0-180) 16 ±20 (0-75)Diğer Ağrılar(1)

14(6) 39±77 (0-300) 74 ± 92 (4-340)

Diğer şikayetler(2)

23(10) 22±41 (0-181) 59± 145 (0-678)

Yakınma yok 10(4) 0± 0 (0-0) 8± 7 (0-22)

Tablo 2. Çalışmaya Alınan Hastaların İlk Semptomları ile Hasta Gecikmesi ve Sevk Sürelerinin Karşılaştırılması:

(1): Diğer ağrılar: Bel ağrısı, Eklem ağrıları, Kol ve bacak ağrıları (2): Diğer şikayetler: Kilo kaybı, İştahsızlık, Ateş, Güç kaybı, Uyuşma hissi, Baş ve boyunda şişlik, Görmede azalma

3 TÜR DOST VARDIR1.Sİ EKMEK GİBİDİR HERGÜN ARARSIN2.Sİ İLAÇ GİBİDİR GEREKİNCE ARARSIN3.SÜ MİKROP GİBİDİR O SENİ BULUR

HZ. MEVLANA

İlk Başvurduğu Doktor N %

Hasta GecikmesiOrt+SS(min-max) p

Sevk SüresiOrt+ SS(min-max) p

Aile Hekimi 39 17 20± 47(0-240) 0.058

70±125 (0-678) 0.016

Acil Servis 27 11.7 28±45 (0-180) 19±40(0-203)

Dahili bölümler 146 63.5 30±55 (0-301) 34±55 (0-340)

Cerrahi bölümler 18 7.8 39±45 (0-148) 24±23 (0-95)

Tablo 3. Çalışmaya Alınan Hastaların İlk Başvurdukları Doktorla Hasta gecikmesi ve Sevk Sürelerinin Karşılaştırılması:

N % Sevkte süresi SS (min-max)

P

Pnomoni 34 15 77± 92(0-363)

0.0000

Tüberküloz 3 1 85± 87 (9-180)

Astım 1 1 19± 19 (19-19)

Kalp hastalığı 8 3 117±231(0-678)

KOAH 6 3 56±57 (0-152)

Myalji 13 5 78±92 (11-340)

ÜSYE 11 5 33± 26(5-95)

Diğer(1) 25 11 33± 45 (0-176)

Geciktirici tanı yok 129 56 18±30 (0-239)

Tablo 4. İlk Konulan Tanıların Sevk Süreleri ile Karşılaştırılması:

(1): SVH, Lumbal Herni, Anjioödem, Gastrit, DM, Böbrek taşı, Osteoporoz

Hasta Başvuru Süresi Ort ±SS (min-max)

N %

29±52 gün (0-301)

≤ 30 gün 172 % 75> 30 gün 58 % 25

Doktor Gecikmesi

74±89(3-793)

≤ 6 hafta 93 % 40> 6 hafta 137 % 60

Sevk Gecikmesi

38±70 gün(0-678)

≤ 2 hafta 110 % 48> 2 hafta 120 % 52

Tanı Gecikmesi

23±60 gün(1-842)

≤ 2 hafta 136 % 59> 2 hafta 94 % 41

Tedavi Gecikmesi

13±13 gün(0-77)

≤ 2 hafta 147 % 64> 2 hafta 83 % 36

Toplam gecikme119±135 gün

(5-902)≤ 72 gün 109 % 47> 72 gün 121 % 53

Tablo18.Hasta , Doktor Gecikmesi ve Alt bölümlerine Ait Gecikme Oranları:

Sağ Kalım Süresi

25,0020,0015,0010,005,000,00

Kümülatif Sağ Kalım

1,0

0,8

0,6

0,4

0,2

0,0

2,00-Yaşayanlar

1,00-Ölenler

2,00

1,00

TOPLAM GECİKMENİN SAĞ KALIMA ETKİSİ

1. Toplam sürede gecikme yaşanmayanlar(72 günden kısa sürede tedavi başlananlar).2. Toplam sürede gecikme yaşananlar(72 günden uzun sürede tedavi başlananlar).Tüm hastaların ortalama yaşam süresi ise 12.5 ay olduğu görüldü ve aralarında anlamlı istatistiksel sonuca ulaşılamadı .

TARTIŞMAHasta başvuru süresini ortalama 29 ± 52 olarak tespit

ettik ve %75 oranında gecikme olmadan hastalar doktora gitmeyi başarmışlardı. Yılmaz ve ark. yaptığı çalışmada ortalama süre 81.3 gün ve % 65.1’i 30 günden daha kısa sürede doktora başvurabilmişti(5) . Brezilya’ da yapılan bir çalışmada ise %70’inin 30 günden daha kısa sürede doktora gittiği tespit edildi. Bu çalışmalara göre bizim daha kısa hasta süresine sahip olduğumuz görülmektedir(6).

5)yılmaz A.Damadoğlu E, Saltürk C, Okur E, Tuncer LY, Halezeroğlu S.Delays in the diagnosis and treatment of primary lung cancer: are longer delays associated with advanced pathological

stage? Ups J Med Sci. 2008;113(3):287-96. 6)Silva PPA, Pereira JR, Ikari FK. Minamoto H. Cancer de pulmao e retardo diagnostico: analise

de 300 cases. Rev Ass Med Brasil 1992;38: 145-9.

Toplam doktor gecikme süresi 74±89 gün ve %40’ı geç kalmadan tedavi almayı başaran hasta gurubudur. Doktor gecikmesinde en fazla gecikme ortalama süre 38 gün ve %48’le sevk süresinde görmekteyiz, en az zaman kaybı ise ortalama 13 günle tedavi süresinde yaşanmıştır. Saloma ve arkadaşları hastaların sadece %38’ inin bir merkeze başvuruyu takiben 1 ay içinde tedavi alabildiklerini bildirirken( 7) , bizim çalışmamızda bu oran %64 iki katına yakın bir değerdir.

7)Saloma ER, Sallinen S, Hiekkanen H, Liippo K. Delays in the diagnosis and treatment of lung cancer. Chest. 2005 ;128(4):2282-8.

Bizim çalışmamızda da diğer çalışmalarda olduğu gibi(8-9-10), hastaların en fazla 1. basamakta zaman kaybettiklerini doğrulamaktadır. Aile doktorlarının mevcut kanser semptomlarını fark etmekte zorlandıkları izlendi.

8)Ruiz Torrejón A, Ramos Montserrat MJ, Llobera Cánaves J. El médico de atención primaria y el diagnóstico de los pacientes con cáncer. Atención primaria. 2006;37(1):16–21.

9)Cordovilla R, Serrano AR, González JM, Fernández JL, Moreno de Vega B, Ramos J, et al. Demoras diagnósticas en el cáncer de pulmón. Arch Bronconeumol. 2003;39(10):437–41.

10)Valdes S, Garcia E, Perez H, Hernandez M. Length of diagnostic delay in patients with non-small-cell lung cancer. MEDICC Rev. 2010 Winter;12(1):29-32.

…Sabrınız için teşekkürler…

17

1-) Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol,

2-)... Şefkat ve merhamette güneş gibi ol,

3-) Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol,

4-) Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol,

5-) Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol,

6-) Hoşgörürlükte deniz gibi ol,

7-) Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol. Hz. Mevlâna