cláir na hardteistiméireachta - curriculum · cláir na hardteistiméireachta a i d h m e a n n a...
TRANSCRIPT
Cláir na hArdteistiméireachta
A i d h m e a n n a Agus Prionsabail
1. I s i a i d h m ghinearálta an oideachais oibriú ar mhaithe le forbairt a d h é a n a m h ar
gach gné den d u i n e aonair, ag c u r san á i r e a m h f o r á s aist6itiúil , cruthaitheach,
léirmheastach, cultúrtha, mothúchánach, tromciallach, intleachtúil , morálta, fisiceach,
polaitiúil , spioradálta agus sóisialta, le h a g h a i d h a shaoil phearsanta agus b a i l e , le
h a g h a i d h an tsaoi| o i b r e agus le h a g h a i d h maireachtála i m e a s c an p h o b a i l agus le
h a g h a i d h caitheamh aimsire.
2. Cuirtear cláir na hArdteistiméireachta i láthair t a o b h istigh den a i d h m ghinearálta
seo, le béim af le i th ar mhic l é i n n a u l l m h ú le h a g h a i d h na riachtanas a t á ann i le i th
breisoideachais agus breisoiliúna, le h a g h a i d h fostaiochta agus le h a g h a i d h an ról a
b h e i d h acu mar shaoránaigh rannpháirteacha, fhiontracha.
3. Tá sé mar a i d h m ag cláir uile na hArdteistiméireachta leanúnachas agus d u l chun
cinn ó chláir A n Teastais S h ó i s e a r a i g h a chur ar fáil, leis an gcothromafocht chuf idir
forás pearsanta agus forás sóisialta (forás morá | ta agus spioradálta san áireamh), idir
staidéar g a i r m e agus u l l m h ú c h á n le h a g h a i d h b r e i s o i d e a c h a i s agus le h a g h a i d h an
tsaoil o i b r e agus aosaigh. I s f é i d i r g o m b e a d h a thrú ar an ualú coibhneasta a thugtar
d o na gnéithe seo d e réir an chláir áiri the a ghlactar.
4. Tá na cláir faoina mbronntar an Ardteistiméireacht á dtairiscint i dtri chineál:
(i) Clár na hArdteistiméireachta
(ii) Clár F e i d h m e a c h don Ardteistiméireacht
(iii) Clár G a i r m e don Ardteistiméireacht
( i )
5. Leagann cláir uile na hArdteistiméireachta béim ar thábhacht:
• foghlaim féinstiúrtha agus smaointeoireacht neamhspleách
• meon fiosraithe, smaointeoireacht chriticiúil, fadhbréiteach, féintuilleamai,
tionscaint agus fiontrafocht.
• ullmhúchán do bhreisoideachas agus don saol aosach agus oibre.
6. Clár na hArdteistiméireachta (CNA)
Tá sé mar a idhm ag an gclár seo:
• a chur a r chumas mac léinn a n-acmhainneacht iomlán a bhaint amach i dtaca
lena bhforás pearsanta, sóisialta, intleachtúil agus gairmiúil.
• mic léinn a ullmhú don ról a bheidh acu mar shaoránaigh atá gniomhach
agus rannpháirteach
• mic léinn a ullmhú chun dul a r aghaidh chuig breisoideachas, oiliúint nó
fostaiocht.
Cuireann sé oideachas leathan, cothrom ar fáil do mhic léinn cé go gceadaitear roinnt
speisialtóireachta. Déantar siollabais a sholáthar i raon leathan ábhar. Déantar ábhair
uile na hArdteistiméireachta a thairiscint ag Gnáthleibhéal agus ag Ardleibhéal. Ina
theannta sin, déantar Matamaitic agus Gaeilge a thairiscint freisin ag Bonnleibhéal.
( i i )
Is féidir feidhm a bhaint as gnóthachtáil mac léinn i gClár na hArdteistiméireachta
chun crfche roghndcháin i gcás breisoideachais, fostafochta, oiliúna agus
ardoideachais.
7. An Clár Feidhmeach don Ardteistiméireachta (CFDA)
Is clár ar leith é a leanann ar feadh dhá bhliain agus atá ceaptha do na mic léinn úd
nach mian leo dul ar aghaidh dfreach chuig oideachais trfú leibhéil nó dóibh siúd nach
bhfuil freastal cul á dhéanamh ara gcuid riachtanas, barrmhian agus infheidhmeachta
i gcláir elle na hArdteistiméireachta.
Tá tri phrfomhghné i struchtúr An Chláir Fheidhmigh don Ardteistiméireacht-gnéithe
atá comhghaolmhar agus ag brath ar å chéile:-
• Gairmullmhúchán
• Gairmoideachas
• Oideachas Ginearálta
Tá taithf oideachasúil de chineál gniomhach, praiticiúil agus mac léinn-lárnach ag
baint leis.
( i i i )
8. An Clár Gairme Don Ardteistiméireacht (CGDA)
Tá sé mar aidhm ag an gclár, go háirithe:
• meon fiontraiochta agus tionscnaimh a chothú sna daltai
• forbairt a dhéanamh ar scileanna idirphearsanra, gairmiúla agus
teicneolaiochta.
Déanann mic léinn CGDA staidéar ar iosmhéid de chúig ábhar Ardteistiméireachta
(ag Ardleibhéal, Gnáthleibhéal nó Bonnleibhéal), Gaeilge agus dhá ábhar ó ghrúpai
ábhar gairmiúla atá sonraithe san áireamh. Tá orthu freisin cúrsa aitheanta i
Nuatheanga Eorpacha a ghlacadh, seachas Gaeilge nó Béada. Ina theannta sin glacann
mic léinn tri Mhodúl Nasctha a sholáthraionn comhleanúnachas curaclaim don
CGDA.
(iv)
f
GAEILGE NA hARDTEISTIMEIREACHTA
SIOLLABAS DON GHNÁTHLEIBHÉAL
SIOLLABAS DON ARDLEIBHÉAL
AN CÓRAS MEASÚNACHTA: GNÁTHLEIBHÉAL AGUS ARDLEIBHÉAL
(v)
f /
GNATHLEIBHEAL
C L Á R
Lch:
An Siollabas: Nóta
Aidhmeanna Ginearálta
An Ghaeilge agus Forbairt an Dalta
An Cúrsa Gnáthleibhéil: Sainiú
An Cultúr Gaelach
An Fheasacht Teanga
Cuspóirí Múinteoireachta
Feidhmeanna
Topaicí agus Feidhmeanna
AguisIn I (Na GiotaI próis dualgais, 1997, 1998, 1999)Aguisin II (Na dánta dualgais, 1997, 1998, 1999)Aguisin III (Liosta de Thopaici)
1
1
2
2
2
3
4
6
8
272829
- 1 -
An Siollabas: Nóta
Tugtar aird faoi leith s a siol labas ar ha riachtanais seo:
(a) go mbeadh leanúnachas s a siollabas seo ó shiol labas an Teastais Shóisearaigh chun gobhféadfai gach a bhfuil sealbhaithe ag na dal ta i a leathnú, a dhoimhniú agus a bhuanú;
(b) go n-aithneofaf cúlraf agus cumais éagsúla ha ndaltaf;
(c) go dtabharfaf ai theantas s a teagasc agus s a mheasúnú do na sci leanna seo: cluastuiscint,labhairt, Iéarnhthuiscint agus scdobh.
Aidhmeanna Ginearálta
Is lad seo thios ha haidhmeanna ginearál ta a bhaineann le múineadh na Gaei lge ag an leibhéal seo:
(a) Deis a thabhairt do na dal taf an Ghaei lge a shealbhú de ré i r an-acmhainne, s a ts l f i s go mbeidh siad ábal ta páirt ghn{omhach a ghlacadh i saol dátheangachha t f re.
(b) Cumas Gaeilge na ndal taf a fhorbairt i dtreo is go mbeidh gach scil teanga (éisteacht, labhairt,Iéamh, scrfobh) acu de ré i r a n-acmhainne.
(c) Léargas a thabhairt do na daltaf ar chultúr agus ar shaiocht Ghaelach na hÉireann agusdeiseanna a chur ar fáil dó ibh é seo a bhlaiseadh trfd an teanga, an ceol, an stair, an litrfochtagus mar s in de..
(d) Meon dearfach i leith na teanga a chothú sna daltaf, ag cur san áireamh gurbh fhéidir gurb f anGhaei lge san Ardteist iméireacht an teagmháil fhoirmiúil dheiridh a dhéanfadh formhór na ndal tafleis an teanga.
(d) Féinrnheas agus fé inmhuinfn na ndaltaf a chothú trf thuiscint a thabhairt dó ibh ar a bhféiniúlachtagus a r a n-oidhreacht chultúrtha.
(e) Go mbeadh mar thoradh ar mhúineadh na Gaei lge go gcothófaf dearcadh dearfach iontu arfhoghlaim teangacha agus ar chainteoir( teangacha elle, mat aon le meas ar chultúir agus arshafochta/ei le.
(f) Tai tneamh agus spreagadh intleachtúil agus mothúchánach a sholáthar do na daltaf igcomhthéacs na Gaeilge.
- 2 -
An Ghaeilge agus Forbairt an Dalta
Laist igh den siollabas Gaei lge ag an leibhéal seo déanfar cúram d'fhorbairt an dalta.gnéi the seo:
( a )
(b)
(c)
D[reofar ar ha
Forbairt phearsanta agus shóisialta an dal ta a chur chun cinn.
Cumas samhlafochta, cruthaitheach, aeistéitiúil agus mothai theach an dal ta a fhorbairt .
Dearcadh agus sci leanna staidéir a chothú a chabhróidh leis an dal ta ó thaobh tortha[ acadúla,saol oibre, agus cai theamh aimsire de.
(d) Cumas anailfse, urlabhrafochta agus cuimhne an dal ta a fhorbairt .
(e) Tuiscint a chothú s a dalta ar ghnás na Gaei lge agus ar nádúr na cumarsáide inti.
(f) Cabhrú leis an dalta leas a bhaint as na buntáisfi a bhaineann le bheith ilteangach.
(g) Cabhrú leis an dalta teacht ar shaiocht ha Gaeilge.
(h) A chur ar chumas an dal ta c ú r s a trfú leibhéal s a Ghaei lge a leanúint.
An Cúrsa Gnáthleibhéil: Sainiú
Tái gceist s a chúrsa seo:
(i) Freastat a dhéanamh ar ha dal taf
(a) a r inne cúrsa an Ghnáthleibhéil s a Teastas Sóisearach agus ar é i r igh go sásúil leo ann,
(b) a r inne cúrsa an Ardleibhéil agus a r inne dul chun c inn á i r i the ann ach fós a mbeadh taonteoranta chumais teanga acu,
(c) a r inne cúrsa an Bhonnleibhéil agus a r inne dul chun c inn suntasach ann.
(ii) Go gcuirfl' béim chui ar ha sci leanna ginchumais agus gabhchumais.
(iii) Go bhfaigheadh daltafi an leibhéil seo Iéargas áirithe ar an gcultúr Gaelach, agus ar litrfocht naGaeilge.
An Cultúr Gaelach
Ar aon dul le cúrsa an Bhonnleibhéil, déanfar cúram sa chúrsa seo de thábhacht oidhreachtchultúrtha na Gaeilge. Tái gceist anseo go bhfaighidh daltaf Iéargas maith ar ghnéithe denchultúr sin a bhaineann go dlúth le comhthéacs stairiúil a qus comhthéacs comhaimseartha naGaeilge.
Tabharfar deis do mhúinteoirf tuiscint a thabhairt dá gcuid daltaf ar thábhacht an chultúirGhaelaigh i gcomhthéacs mhúineadh mhór-réimse uimhir 3 de ha topaicf a luaitear thfos, i.e. "AnGhaeilge Timpeall Orainn".
Moltar áfach go bhfaighidh daltaf an deis chéanna leis an gcultúr Gaetach a bhlaiseadh laistighde na mór-réimsf eile sna topaicf úd chomh maith. Nfor cheart go bhféachfaf ar an ngnéchultúrtha seo mar "aguisfn" leis féin nó mar "chuid eile" den chúrsa a gcaithfi' treabhadh trfd.
Ba cheart a oiread a,qus ab fhéidir an .qhné chultúrtha a fhf isteach ,qo nádúrtha le múineadh nascileanna tean.qa, m.sh. d'fhéadfaf tagairtf a dhéanamh do Iogainmneacha, do shloinnte sri.laistigh de cheacht bunaithe ar théama an teaghlaigh nó an cheantair dúchais.
Táthar ag súil go ndéanfar iarracht trid an ngné chultúrtha den chúrsa tuiscint na ndaltaf ara n-ionaid féin sa phobal dátheangach a shaibhriú agus a iomlánú.
An Fheasacht Teanga
Is féidir leas a bhaint as an eolas agus as an taithf atá ag daltaf ar chórais teangacha eile i gcásmhúineadh ha Gaeilge chomh maith.
Aithneoidh daltaf rudai suntasacha faoin nGaeilge óna gcuid eolais ar an mBéarla agus ar nanuatheangacha, mar shampla. Tá aithint na ndifrfochtaf agus na gcosúlachtaf sin tábhachtachd'insealbhú ceart na teanga, m.sh. briathar ag tús na habairte sa Ghaeilge, córas éagsúildeilbhfochta, sri.
Moltar chomh maith go mbeidh deis ag daltai machnamh a dhéanamh ara gcuid iarrachtaf féinleis an nGaeilge a fhoghlaim. Léirftear go minic go bhfuil feidhm thairbheach ag an sórtmachnaimh sin i gcás insealbhú na sprioctheanga.
Tabharfar deis do mhúinteoirf sa chúrsa seo roinnt eolais i dtaobh ha teanga a chur faoi bhráidna ndaltaf i gcomhthéacs mhúineadh mhór-réimse uimhir 3 de na Topaicf, "An Ghaeilge TimpeallOrainn," atá rianaithe thfos (eolas faoin teanga féin, faoin nGaeltacht, faoi chanúintf, faoi fhocailiasachta). Rachaidh sé sin go mór chun tairbhe na ndaltaf agus maolóidh sé roinnt mhaith ar andua a bhaineann le córas foclóra, comhréire agus deilbhfochta na Gaeilge a insealbhú i gceart.
- 4 -
Cuspóiri Múinteoireachta
Beifear ag súi l go mbeidh na cumais seo a leanas ag na daltaf ar chrfochnú an chúrsa seo dóibh.
A. Tuiscint
(i) Teanga Labhartha (Cluastuiscint)
Go mbeidh ha daltaf in ann tuiscint a bhaint as comhráite bunai the ar ghnáthábhairúdaracha de ré i r na dtopaicf.
Go mbeidh siad in ann tuiscint a bhaint as mfreanna nuachta agus tuairisce/giotafoir iúnacha as cláir raidió/teiliffse.
Go mbeidh siad in ann tuiscint a bhaint as fógraf/teachtaireachtaf 7ri.
(ii) Téacsanna Scrfofa (Léamhthuiscint)
Go dtuigfidh na daltaf téacsanna scrfofa a bheidh ag teacht go dlúth lena gcuid taithfagus spéise agus a bheidh grádaithe dá ré i r (m.sh. ailt irise nó nuachtáin; giotaf astéacsanna pearsanta; dialanna, sri.).
Go dtuigfidh ha daltaf giotaf oir iúnacha litrfochta, idir phrós agus fhilfocht.
(iii) Litriocht
Ag eascairt as a bhfuil i gceist in a idhm "(c)" de na hAidhmeanna Ginearálta, tá s é i gceistgo ndéanfaf saothrú ar litrfocht ha Gaeilge, idir phrós agus fhilfocht.
B. Labhairt
Go mbeidh na dal taf in ann páirt ghnfomhach a ghlacadh i gcomhrá ar ábhar na dtopaicf.
C. Scriobh
Go mbeidh ar chumas na ndaltaf tascanna scrfbhneoireachta a c h u r i gcrfch; m.sh. ait, litir,scéal, comhrá, cuntas, sri.
D. Prós
(a) Ainmneofar cnuasach gairid próis bunai the ar na critéir seo thios:
o cúig ghiota próis a bheidh s a chnuasach (cf. Aguisfn I)
o ábhar tai tneamhach spéisiúil a bheidh ann
o athrófar ábhar an chnuasaigh gach ~ b l iana
E.
o cuir fear an ghnéaschothromafocht san áireamh i roghnú an ábhai r seo
o beidh ábhar s a chnuasach a bhainfidh le saol na cathrach agus le saol na tuai the
*(b) Ina theannta seo nf mór do mhúinteoirf an oiread céanna ar a laghad d 'ábhar oiriúnach eilepróis a roghnú agus a shaothrú lena gcuid daltaf.
Filiocht:
(a) Ainmneofar cnuasach gairid filfochta bunaithe ar ha critéir seo thfos:
o Cúig dhán a bheidh s a chnuasach (cf. Aguisfn II).
o Filfocht nua-aimseartha is mó a bheidh s a chnuasach seo.
o Athrófar na dánta gach tr_f bliana.
o Cuirfear an ghnéaschothromafocht san áireamh i roghnú ha ndánta.
o Beidh baint áirithe ag na dánta seo le topaicf an tsiollabais.
*(b) Ina theannta seo nf mór do mhúinteoirf an oiread céanna a r a laghad de dhánta oir iúnachaeile a ro,qhnú agus a shaothrú lena gcu id daltaf.
*N.B. Déantar tuilleadh soiléirithe ar an roghnú seo sna Treoirlinte a ghabhann leis an siollabasseo.
E.
o cuirfear an ghnéaschothromafocht san áireamh i roghnú an ábhai r seo
o beidh ábhar s a chnuasach a bhainfidh l e saol ha cathrach agus le saol na tuaithe
*(b) Ina theannta seo nf mór do mhúinteoirf an oiread céanna a r a laghad d 'ábhar oiriúnach eilepróis a roghnú agus a shaothrú lena gcu id dattaf.
Filiocht:
(a) Ainmneofar cnuasach gairid filfochta bunai the ar na critéir seo thfos:
o Cúig dhán a bheidh s a chnuasach (cf. Aguis in II).
o Filfocht nua-aimseartha is mó a bheidh s a chnuasach seo.
o Athrófar na dánta gach tri bliana.
0 Cuirfear an ghnéaschothromaiocht san áireamh i roghnú ha ndánta.
Beidh baint áirithe ag na dánta seo le topaicf an tsiol labais.
Ina theannta seo nf mór do mhúinteoirf an oiread céanna a r a laghad de dhánta oir iúnachaelle a ro,qhnú, agus a shaothrú lena gcu id daltai.
0
*(b)
*N.B. Déantar tuilleadh soiléirithe ar an roghnú seo sna Treoirlfnte a ghabhann leis an siollabasseo,
. 7 -
Ag áitiú
Rudaf a iarraidh ar dhuine eilelarraidh af dhuine rud éigin a dhéanamhCabhair a iarraidhCead a iarraidhComhairle a thabhairtÉileamh a dhéanamhMoladh a dhéanamhRabhadh a thabhairt
Ag cur mothúcháin in iú l
Mothúcháin a nochtadh agus a aithintTaitneamh, pléisiúr, sásamh a chur in iú lMfthaitneamh agus mfshastacht a chur in iú lFearg, dfomá, aiféala a nochtadhImnf a chur in iú lCathú, brón a chur in iú lGrá, fuath, déistin a chur in iúl, sri .
Ag leasú na cumarsáide
Easpa tuisceana a chur in iú lComhrá a choimeád s a tsiúlAg iarraidh ar dhuine rud a athráAg iarraidh ar dhuine rud a shoiléiriú nó a mhiniúAg iarraidh ar dhuine focal a litriú
-8-
Topaici agus Feidhmeanna
Nil sna topaicf atá ainmnithe thios ach meán chun úsáid nádúrtha na teanga a chur chun cinn imeasc daltaf trf shamplaf dflse den teanga a chur faoina mbráid agus lad a spreagadh chuncumarsáide.
Ba cheart i gcónai na scileanna teanga atá sealbhaithe acu ón Teastas Sóisearach a bhuanú,a dhoimhniú, agus a fhorbairt a thuilleadh. Ciallafonn an fhorbairt seo go múinfear breisfoclóra, múnlaf agus struchtúir dóibh sa chaoi go leathnófar ar taon a gcumais sna scileannauile, idir ghabhchumas agus ghinchumas.
Ina theannta sin, ciallafonn "forbairt teanga" ag an leibhéal seo go mbeidh tuiscint á tabhairtdon dalta ar leibhéil éagsúla teanga agus ar chineálacha éagsúla téacsanna agus go mbeidhtuiscint nfos doimhne aige/aici ar an bhfeasacht teanga, ar chultúr agus ar litrfocht na Gaeilge.
Moltar don mhúinteoir a roghnú féin a dhéanamh de ha topaicf atá ainmnithe agus de thopaic[eile a gcuireann daltaf spéis iontu chun sufmh nádúrtha churnarsáide a chothú sa rang.
Déantar sé mhór-rangú thfos ar raon leathan de thopaicf a bhféadfaf leas a bhaint astu. Tásamplaf den saothrú feidhmiúil a d'fhéadfaf a dhéanamh orthu luaite thfos.
Ni gá tagairt do na fo-theidil go Iéir atá rianaithe thfos, ach moltar don mhúinteoir ábhair dhflsea bhaineann leis na réims( éagsúla a chur faoi bhráid ha ndaltaf a qus tascanna cul a bhunúorthu. Nfl sna fo-theidil seo ach treoir don mhúinteoir a chabhróidh leis/Iéi forbairt chuf adhéanamh ar gach topaic.
Ba cheart go mbeadh an t-ábhar féin dúshlánach agus sofaisticiúil ar shlf a bheadh ag teacht lestaid forbartha na ndaltai. Nf foláir, mar sin féin, leibhéal teanga na n-ábhar a choimeádchomh neamhchasta agus is féidir.
Ba cheart an méid atá sna topaicf a fhorbairt chun cabhrú le daltaf Iéargas a fháil a litrfochtagus ar chultúr na Gaeilge.
N.B. Déantar a thuilleadh soiléirithe ar an tsl[ ina bhféadfa/ na topaici seo a ionramháil snaTreoirl[nte a ghabhann leis in siol l ibas seo.
-9-
Rangú na dTopaici
1.
2.
3.
4.
5.
6.
An Dalta féin agus a Thimpeallacht
Cúrsaf Scoile agus Oibre
An Ghaeilge Timpeall Orainn
Saol an Duine Óig
Na Meáin Chumarsáide
Ábhair eile a gcuireann daltai spéis iontu.
Saothrú Feidhmiúil
Seo thfos samplaf d'fheidhmeanna úsáide teanga a d'fhéadfaf a chomhlfonadh le bheith páirteach ingnfomhafochtaf teanga bunaithe ar na topaicf éagsúla agus a bhféadfaf suimh chumarsáide agusidirbheartafochta a bhunú orthu sa seomra ranga. Nf liosta iomlán crfochnúil atá anseo, agus nfl bacaf mhúinteoirf cinn eile nach iad a mholadh agus a úsáid. Cuirtear an fhorbairt teanga ón TeastasSóisearach in iúl trf na heiseamláid, mar a bhfuil noda agus Iéir!u.' chomh maith ar an leibhéaloiriúnach teanqa.
- 1 0 -
1. An Dalta Fé in a,qus a T(h)impeallacht
Spriocanna
Bheith inniúil a r thuiscint a bhaint as c ineálacha éagsúla Gaei lge labhartha agus scrfofabunaithe ar réimsf cumarsáide a bhaineann leis an ábhar seo.
Bheith inniúil a r labhairt go muinfneach i ngnáthshufomhanna cumarsáide a bhaineannleis an teaghlach agus leis an timpealtacht - comhráite (rólaithris), cur sfos a dhéanamh,moltaf a dhéanamh, roghanna a chur in iúl, pi~ teoranta a dhéanamh, sri.
Bheith ábal ta tascanna scrfbhneoireachta bunaithe ar an ábhar seo a chur i gcrfch.
Topaic
1.1 An Teaghlach
Feidhm Úsáide
(a) Cur in a i thne
Eiseamláiri
Bhf rué ag caint leat faoi modheartháir - s in é thall ansin
«
e .
Ba mhai th liom tú a chur inai thne do Phól.
C é hé an boc/diabhal sin?
(b) Sonraf pearsanta a thabhairt Táimid ag cur fú inn ar imeallÇn bhaile.
Nfl rnórán a d' fhéadfaf a ráfaoin áit féin.
Nf mhaireann m'athair.
(c) Cur sfos a Iorg/thabhairt Is dlfodóir f mo mháthair.
Rugadh Daid i Manchainach d'aistr igh s é go hEir inntar éis dó Mam a phósadh.
Cár rugadh thú?
1.2 Áit Chónaithe (a) Cur sios a Iorg/thabhairt
Cén cineál á i te f sin?Ni fhéadfá gearán adhéanamh faoin áit.
-11-
Topaic • i °
Feidhm Usalde
(b) Treoracha athabhairt
Eiseamláiri
Ar dheis uait ansan.Cas faoi dheis ag angcrosaire.
T á sé dfreach timpeall anchúinne/choirnéil uait.
(c) Tuairimf anochtadh
Déarfá gur áit iargúlta f.Measaim gur áit aoibhinn f.
(d) Amhras a léiriú Meas tú? Do bharúil?N'fheadar.
(e) Gearán a dhéanamh Nfl ár ndóthain áiseannaagainn. Nfl oiread is clubóige ann!
1.3 Cairde (a) Cur in aithne
(b) Coinne a shocrú
Feic 1.1 a.
An mbeifeá sásta bualadhliom anocht ag a deich achlog?
Buailfidh m é leat ag aseacht.
(c) Tréithe a chur iniúl. (Cur sfos adhéanamh)
An rud a chuireann isteachorm faoi ná go bhfuil séan-leithleasach.
Is duine an-bhródúil é.
(d) Geallúint athabhairt
Tig leat brath orm.Beidh mé ann, cinnte.
(e) Cuireadh athabhairt
An dtiocfaidh tú go dtfan dioscó in éineacht liom?An bhfuil tú ag teacht?
Topaic
1.4 CaitheamhAimsire
-12-
Feidhm Úsáide
(tf) Rud(ai) a iarraidhar dhuine
(g) Comhairle athabhairt
(h) Mothúcháin anochtadh
(a) Cur sios a Iorg isa chur in iúl
(b) Spéis nó suim anochtadh
(c) Rogha a chur in iúl
Eiseamláiri
An ndéanfá gar dom?An ndéanfá rud orm?
Mholfainn duit gan dulleis.
Tá sé chomh maith agat é adhéanamh.
Cuireann Darach feargorm.
Bhf mé ar mire le háthas.
Cén caitheamh aimsireatá agat?
Cad é/Céard é ancaitheamh aimsire is fearrleat?
Taitnfonn cispheil liom.
Táim craiceáilte i ndiaidhceoil/faoi cheol
Tá an-suim go deo agam sacheol sin.
Ceannafm a Ián irisf.
Féachaim go minic arshraithdhrámaf.
Féachaim ar fhfseáin ag andeireadh seachtaine gohiondúil.
B'fhearr liom dul agsnámh.
Is fearr liom an pheil mlleuair ná é.
.13.
Topaic
1.5 Airgead
Feidhm úsáide
(d) Treoracha a thabhairt
(a) Fiafrai
Eiseamláiri
Caith chugam an liathróid.Ná cuir ar forafl é.Cé mhéad atá ar X?
An mór atá ar X?
(b) Cur sfos a dhéanamh Is fiú X a cheannach. Thugm~ £5 air.
Nf or thug mé ach £2 air.
(c) Earrai a dhfol is a cheannach Tabhair dom an ceannsin,
An gceannóidh tú uaim é?
(d) Cuntas a oscailt i mbanc,in oifig an phoist nó igcumann creidmheasa.Airgead a chut isteach isa tharraingt amach
Ba mhaith liom cuntasa oscailt.
Teastafonn uaim £10 atharraingt amach ~n/as angcuntas seo.
. 1 4 .
2. Cúrsai Scoile agus Oibre
Baineann cúrsai scoi le agus fostafochta go dlúth le saol an duine óig. Ba cheart gach de is athabhairt do dhaltaf, mar sin, labhairt faoi ha cúrsaf seo i ngnáthshufmh chumarsáide s a rang,agus a gcuid tuairimi, fadhbanna sri. a nochtadh agus a mhalartú a r a chéile.
Spriocanna
Bheith inniúil a r thuiscint a bhaint as c ineálacha éagsúla Gaei lge labhartha agus scrfofabunai the ar an ábhar seo.
Bheith ábal ta labhairt go muinfneach i ngnáthshufmh chumarsáide ar scoil agus ar Iáthairna hoibre, agus plé a dhéanamh ar chúrsai scoile agus ar shl i te beatha.
Bhei th inniúil a r thascanna scrfbhneoireachta a chomhlfonadh bunai the ar an ábhar seo.
Topaic
2.1 Ábhai r scoi lea qusscrúduithe
Feidhm Úsáide
(a) Cur sfos a lorg is athabhairt
(b) Tuairim anochtadh is a Iorg
Eiseamlái r i
Tá seacht n-ábhar arsiúl agam.
Tá Béarla suimiúil.
Ceapairn go bhfuil s ésuimiúil.
Cad é do bharúil faoi?
(c) Leithscéal a ghabhái l Tá brón orm faoi bhei thdéanach.
Gabhaim pardún agaibh.
(d) A rá go nó nach bhfuil rudéigin ar eolas agat.
Nfl mórán eolais agamfaoi ....
Nfor chua la mé r iamhfaoi ....
(e) Rogha a chur in iúl B'fhearr liom Béar la náStair.
Tá an Fhraincis nfossuimiúla.
- 1 5 -
T o p a i cr p
Feidhm Usaide
(f) Cabhair a iarraidh
Eiseamláiri
An féidir leat cabhrú/cuidiúliom?
(g) Easpa tuisceana a churin iúl.
Ni thuigim é sin.
Ni féidir l iom/Ni thig liom ésin a thuiscint.
2.2 Rialacha (a) Treoracha a thabhairtagus a thuiscint.
Nfl cead tabac achaitheamh.
(b) Tuairim a nochtadh Tá ciall leis an dail sin.
Lufonn s é s in le réasún.
(c) Leithscéal a ghabháil Ni raibh fúm cur isteach ort.
Brón orm cur isteach oraibh.
2.3 An T r iúLeibhéal
(a) Rogha a chur iniúl
B'fhearr liom dul godtf an Coláiste Réigiúnach.
Tá s é ri(os gaire dom.
(b) Spé is a nochtadh Tá suim agam sanfheirmeoireacht.
Ta i tn ionn s é liom bheith agobai r amuigh faoin aer.
Nf thai tneodh oba i r oifigeliom.
-16-
Topaic Feidhm Úsáide
(c) Cur sfos athabhairt
Eiseamláiri
Tá cúrsa an-mhaith inGaillimh.
Tá sé ar intinn/aigne agamteastas a bhaint amach sadata bliain.
Cúrsa tri bliana atá ann.
(d) Comhairle a Iorg is athabhairt
An molfá dom an cúrsaseo a dhéanamh?
(e) D6chas a chur iniúl
Tá súil agam gobhfaighidh m~ na pointf, achtá m~ in amhras.
2.4 Cúrsai Oibre (a) Rogha a chur iniúl
(b) Cur sfos a Iorg is athabhairt
B'fhearr liom bheithag obair amuigh faoin aer.
Is gruagaire tusa lefada. An bhféadfá insintdom faoin sórt oibre adhéanann tú?
(c) Treoracha athabhairt agus athuiscint.
Freagair an fón, le dothoil.
An rachfá amach sa veainchun iad a bhailiú?
(d) Beannú ar anbhfón.
Seo Trá U 21431.
(e) Teachtaireachtai athógáil
An bhféadfainnteachtaireacht a thabhairtdi?
Dúirt tú gur mhaith leatbualadh leis inniu ara tri.
-17-
Topaic Feidhm Úsáide
(0 Teachtaireachtaf a churar aghaidh
Eiseamláiri
Ghlaoigh Mac Uf Shéagus dúirt sé nach mbeadhsé ag an gcruinniú.
Dúirt sf gur mhaith Iéibualadh leat inniu ag a tri.
Tá moill air sa trácht.
Chuir an garáiste ordú eilechugainn.
(g) Leithscéalta aghabháil
Nfl sf san oifig faoi}áthair.
N{I sé anseo inniu; tá sétinn.
Beidh sf chugat gan mhoill.
An dteastafonn uait labhairtle duine ar bith eile?
(h) Ceisteanna a chut An bhfuil cead agam anveain a thiomáint?
Conas a úsáideanntú/úsáidtear an gléas seo?
An gá dom ragobair adhéanamh?
- 1 8 -
3. An Ghaeilge Timpeall Orainn
Ba chói r a oiread agus is féidir den teanga bheo atái dtimpeallacht ha ndaltaf a úsáid chun iada spreagadh chun foghlama. D'fhéadfaf leas a bhaint as na topaicf atá luaite leis an ábhar seochun tuiscint na ndalta[ ar an ,qcultúr Gaelach a shaibhr iú agus a dhoimhniú.
Spriocanna
Bhei th inniúil a r thuiscint a bhaint as c ineálacha éagsúla Gaei lge labhartha agus scriofabunai the ar an ábhar seo.
Bheith ábal ta plé teoranta a dhéanamh ar thuair imf i leith na teanga agus an chultúir.Bhei th in ann déileáil le sufmh chumarsáide Gaeilge.
Bhei th ábal ta tascanna scrfbhneoireachta bunai the af an ábhar seo a chur i gcrfch i sirghrádaithe, theoranta.
Topaic
3.1 An GhaeilgeTimpeallorainn
Feidhm Úsáide
(a) Cur sfos a Iorg is athabhairt
Eiseamláiri
Labhrafonn siad Gaei lges a bhaile.
Nach ón nGaeltacht duitse?
(b) Tuairim a nochtadh Is breá liom "Ecu, Ecu!"
Tá an ghrá in dhearg agamaf ............
Nf mai th liom é beag námór.
(c) Spé is a nochtadh Ba mhai th liom bheith in annport a sheinm.
Tá na scéalta béaloidis s inan-spéisiúil.
(d) Inniúlacht a churin iúl
Tá mo chuid Gaei lge ag duli bhfeabhas de ré i r a chéile.
Tá neart Gaei lge ag angcailfn sin.
- 1 9 -
Topaic
3.2 An Ghaeilge arha meáin
• r *
Feidhm Usatde
(a) Cur sfos adhéanamh
Eiseamláiri
Is c lár cúrsaf reathaé.
(b) Tuairim a nochtadh Is doigh l iom/Measaim/Is émo bharúil gur c lár mai th ésin, ach tá c lár mai th eile ar
Chuala mé Seapánach ar angclár s in ag labhairt Gaeilge.
. , t . « ~
Nach raibh s é s in sulmLufl.
3.3 An Ghaei lgea qusFéiniúlacht
(a) Fiafraf
(b) Seasamh a ghlacadh
An fiú do dhuine Gaeilgebheith aige/aici?
Bheinn féin go Iáidir ibhfábhar/ar son na teanga.
Cur amú ama ar fad is ea é!
(c) Cur sfos a lorg i s athabhairt
Is cu id dár n-oidhreachtf.
An labhráitear Gaeilgeanseo?
Än bhfuil aon chraobh denChonradh ann?
An bhfuil eagrais Ghaei lgeanseo?
3.4 An Ghaeltacht (a) Lóistfn a chur ináirithe
An mbeadh Ióistfn agatdon t r iúr againn?
Á i t a r chúrsa achur in áirithe
Ba mhai th liom seomra achur in áirithe don deireadhseachtaine.
An bhfuil aon áit fágtha aran gcúrsa?
Topaic
3.5 An Ghaeilgea qusTeangacha Eile
- 20 -
Feidhm Úsáide
(b) Our sios a dhéanamh
(c) Easpa tuisceana achur in iú l
(d) Ag iarraidh ardhuine rud a athrá
(a) Eolas a Iorg is athabhairt
(b) Comparáid adhéanamh
Eiseamlá i r i
ls áit iontach i,
Tá saol d ian againn anseo.
Tá st iúideo Raidió naGaeltachta thall ansin.
D'oscail siad monarcha nuaanseo trf b l iana ó shin.
B[onn céil[/dioscó ar siúlgach deireadh seachtaine.
Nf thuigim céard is brfle ....
T í b las an-láidir a r a cu idcainte.
Arfs, le do thoil, Céardé féin?/cad é a dúirt tú?
An mó teanga atá sanAontas Eorpach?
T á an focal s in cosúil leis anbhfocal Gearmáinise.
Cé acu is deacra, an dóighleat, Gaei lge n~ Fraincis?
Tá an foclóir nfoscasta.
Tá an ghramadach niosdeacra.
Tá an Ghaei lge nfos fusa.
Topa ic
- 2 1 -
F e i d h m ú s á i d e
(c) Tuairisc a thabhairt
E i s e a m l á i r i
Tá teanga dá gcuid féin agmuintir ha Catalóine.
Ar nós na Gaeilge, is teangaCheilteach f an Bhriotáinis.
Chloisfeá Breatnaigh aglabhairt Breatnaise ag nacluichf rugbaf i mBaile ÁthaCliath.
- 22-
4, Saol an Duine Oig
Is breá le daoine óga pi~ a dhéanamh ar an saol thart timpeall orthu. Ba chói r cabhrú leo é s ina dhéanamh i gcomhthéacs na Gaei lge chomh mai th tri shuimh chumarsáide a chruthú amheallfadh lad chun a gcuid tuairimf, fadhbanna sri. a nochtadh dá chéile.
Spriocanna
Bhei th inniúil a r thuiscint a bhaint as c ineálacha éagsúla Gaei lge labhartha agus scriofabunai the ar an ábhar.
Bheith ábal ta tuair imi a nochtadh faoi shaol an duine óig inniu agus plé teoranta adhéanamh orthu.
Bheith ábal ta tascanna scribhneoireachta a chomhl ionadh agus úsáid chliathánach á baintas ábhar na d topa id seo,
Topaic
4.1 CaitheamhAimsire
Saol Sóis ial ta
Feidhm Úsáide
(a) Cur sfos a Iorg is athabhairt
Eiseamláiri
An mbeidh c lu iche annamárach? Eagrafonn anscoil dioscó ag deireadhgach téarrna.
An bhfuil a irgead agatigcomhair na ceolchoirme?
Bhf rué ag fe i theamh sascuaine óna sé ar maidinchun an t ic~ad acheannach.
N[I go leor áiseanna ann.
4.2 Cultúr Daoineóga
(a) Cur sios adhéanamh is a Iorg
Cad sórt/cineál éadai a bhfá gcai theamh aici?
D'eisigh siad a lbam nua antseachtain seo caite.
Tá an ceol s in gránna.
Topaic
Ceol, Spórt,Faisean,Ceolchoirmeacha,lrisi, Scannáin,Fiseáin, CluichiRiomhaireachta.
4.3 Faisean
4.4 Creideamha,qus CúrsaiCóra
4 . 5 AnTimpeallacht
- 2 3 -
Feidhm Úsáide
(b) Tuairimf anochtadh
(a) Tuairim anochtadh
(b) Cur sios athabhairt
( a ) T u a i r i m anochtadh
(a) Tuairim anochtadh
(b) Réiteach athairiscint
E i s e a m l á i r i
Ni raibh an scannánthar mholadh beirte.
Bhi an cheolchoirm gohiontach.
Ni chaithfinn bróga marsin.
Tagann sé duifi
Tá sé sin an-fhaiseanta.
Tá If ne cnaipi ann.
Tá strfocai bána ag gabháiltrid.
Go maire is go gcaithe tú éi
Cuireann sé dfomá/feargorm go bhfuil ....
Tá gorta fós ann.
Goilleann an bochtanas orm.
Tá rué iontach buarthafaoin truailliú san abhainn.
Tá an clós salach arfs.
Pioc suas é!
Caith sa bhosca bruscair é.
Ba chóir dó X Y adhéanamh.
- 2 4 -
Topaic
4,6 FostafochtaqusDffhostafocht
Feidhm Usáide
(a) Tuairim a nochtadh
Eiseamláiri
Cuireann s é isteach orm.
Tá mo dheartháir as oba i r lefada; nfl s é s in ceart nácóir.
Tá an Iocht ar ....
4.7 Imirce
4.8 Alcól, Tabac,Drugai agusCúrsai Sláinte
4.9 Foréigean a,qus Coireanna (a)
(b) Réiteach athairiscint
(a) Miniú a Iorg is a thabhairt
(b) Tuairim anochtadh
(a) Tuairim anochtadh
Tuairim anochtadh
(b) Réiteach a thairiscint
B'fhiú triail a bhaint as X Y.
B'fhearr .... a dhéanamh.
Téann gach duine/achanduine/chuile dhuine anseogo Meiriceá.
Is mór mar a ghoilleann séorm.
Ni l s é s in ceart ná cóir.
Ni l dealramh ar bith leis sin.
Nfl cuma ná caoi air.
Is galar maffach é SELF.
Tá s é scéiniúil.
Bheadh eagla orm dámbeinn ann.
B'fhearr fanacht tamall eile.
- 25-
5. Na Meáin Chumarsáide
Spriocanna
Bhei th inniúil a r thuiscint a bhaint as cineálacha éagsúla Gaei lge labhartha agus scrfofa ambeadh baint acu leis an ábhar seo.
Bheith ábal ta tuairim a nochtadh agus plé teoranta a dhéanamh ar an ábhar.
Bheith ábal ta téacsanna scrfbhneoireachta a chur le chéile agus úsáid chliathánach ábaint as ábhar na dtopaicf seo.
Topaic
5.1 Raidió a,qusTeilifis
5.2 .Nuachtáin agusIrisi
Feidhm úsáide
(a) Tuairim a nochtadh is a Iorg
Eiseamláid
Céard f do thuairim faoi?Cad i do thuairim faoi?Cad é do bharúil faoi?
Drochscéalta ar fadabhfonn ann, dar liom.
Ar éist tú leis an gc lár aréir?
Cuireann s é déistin orm.
5.3 Fadhbanna na
5.4
Tire
CúrsaiNáisiúnta a qusIdirnáisiúnta
(b) Mothúcháin anochtadh
Tá s é scannallach,
Táim ar buile leat.
Bhf Iúcháir orm nua i r achua la rué ....
(c) Easpa suime aIéiriú
(d) Réiteach a thairiscint
Tá mé ró-ghafa. Tá mé ró-bhroidiúil.
Nf bhfonn an t-ara agambheith ag féachaint ar anteiliffs.
Is é leigheas a bheadhagamsa a i r ná ....
- 2 6 -
6. Ábhai r E i l e a gCuireann Daltai Spé is Iontu
Ba chólr saothrú feidhmiúil a r aon dul lena bhfuil déanta anseo a dhéanamh ar thopaic ar bitheile a gcuireann daltaf spéis inti.
Tá l iosta cuimsitheach tagartha de thopaicf le fáil in Aguis in III. Tá an l iosta seo á sholátharchun go bhféadfadh múinteoirf saothrú breise a dhéanamh orthu le daltaf, ag cur a raoncumais/spéise san áireamh, le n-iad a spreagadh agus a leibhéil teanga a fhorbairt.
N.B. Déantar tagairt aris d' ionramháil chumarsáideach na dtopaici sna Treoirllinte a ghabhann leisan Siollabas seo.
- 2 7 -
Aguisin I
Gnáthleibhéal: Scrúdú na hArdteistiméireachta, 1997, 1998, 1999
(a) Prós Dualgais: An Cnuasach
1. C/ann Uisnigh (Séamus Ó Searcaigh)
2. An Phiast (Sfle Nf Chéileachair) n óIn[on Ri na Cathrach Deirge (Angela Bourke)
3. Mise Mé Féin (Ich. 5-12) (Siobhán Nf Shúilleabháin)
4. Seal le S[omón (Ich. 107-113) (Seán Ó Riain)
5. Deora[ocht (Caibidil I, II, III) (Pádraic Ó Conaire)
(b) Prós a roghnóidh an múinteoir
*lna theannta seo, ni mór do mhúinteoirf an oiread céanna ara laghad d'ábhar oiriúnach ellepróis a roghnú agus a shaothrú lena gcuid daltaf.
* Déantar tuilleadh soiléirithe ar an roghnú seo sna Treoirlinte a ghabhann leis an Siollabas seo.
- 28-
Aguisin II
Gnáthleibhéah Scrúdú na hArdteistiméireachta, 1997, 1998, 1999
(a) Dánta Dualgais: An Cnuasach
1. "A Ógánaigh an Chúil Cheangailte" (Amhrán)
2. "Géibheann" (Caitlfn Maude)
3. "Cártai Poist" (Louis de Paor)
4. "Éiceolai (Biddy Jenkinson)
5. "Fothrach Tri Mfn na Craoibhe" (Cathal Ó Searcaigh)
(b) Dánta a roghnóidh an múinteoir:
* lna theannta seo, nf mór do mhúinteoiri an oiread céanna de dhánta oir iúnacha eile a roghnúagus a shaothrú lena gcuid daltai.
* Déantar tuilleadh soiléirithe ar an roghnú seo sna Treoirlinte a ghabhann leis an Siollabas seo,
- 2 9 "
Aguisin III
Gnáthleibhéal: Liosta na dTopaici
1. An Dalta Féin
An teaghlachGnáthshaol an teaghlaighTeaghlaigh éagsúla
2. Áit Chónaithe
An teach agus obair an tfAn tuath agus an chathairAn chomharsanacht agus comharsana
3. An Scoil a,qus Cúrsai Oideachais
Ábhair scoileMúinteoiriCineálacha éagsúla scoileannaRialacha agus éideScrúduitheOideachas triú leibhéalOiliúint ghairmiúilCúrsaf oideachaisScoileanna speisialta
- 3 0 -
4. Cairdeas
Tréi the an duineNa mothúcháin phearsantaBuanna agus Iochtanna an duine
5. Ceol
Cineálacha éagsúla ceoilUirlisfBannaf, amhránaithe, grúpafNa cairteachaLiricf
6. Spórt
Spóirt foirneSpóirt aonai rCumainn agus clubanna
7. Caitheamh Aimsire
ScannáinLéitheoireachtCluichiCeol
-31 -
8. An Ghaeil,qe
An Ghaeilge timpeall orainnAn Ghaeltacht agus canúintfAn Ghaeilge sna meáin chumarsáideAthbheochan na GaeilgeAn Ghaeilge agus féiniúlachtAn Ghaeilge thar learAn Ghaeilge agus teangacha neamhfhorleathana eileNa heagrais GhaeilgeRaidió na GaeltachtaTeilifis na Gaeilge
9. Na Meáin Chumarsáide
Na nuachtáin agus iris[An teilifisAn raidió (áitiúil)Cineálacha clár teilifise
10. Saol na hOibre
Slite beatha éagsúlaObair pháirtaimsearthaAgallaimh
11, Taisteal agus Teangacha
Córais agus córacha iompairTfortha eile; eisimirceAn EoraipTiomáintRialacha bóthairTimpistf
12. An Aimsir
An aimsir in ÉirinnNa séasúirAn aimsir i dtfortha eile
13. Daoine ar Leith
Daoine faoi éalaingÁiseanna
14. Creideamh a,qus Eitic
I
Creideamh in Eirinn anoisFéilte in Éirinn agus i dtfortha elleReiligiúin éagsúlaAn creideamh agus cúrsaf córaSaoirse agus cearta daonna
- 33-
15. Cultúr
Cultúr na hEireannCeol agus amhráin traidisiúntaAn lucht taistil agus cultúrLitrfochtDánlanna, amharchlanna, iarsmalanna
16. Fadhbanna an Duine Oig
DffhostafochtAndúileachasForéigeanCoireanna agus CoirpighBochtanas
17. Tionsclafocht
FeirmeoireachtlascaireachtTurasóireachtMonarchana
18. An Timpeallacht
An timpeallacht aitiúilCaomhnú ha timpeallachtaTruailliú
- 3 4 -
19. Cúrsai Náisiúnta aflus Idirnáisiúnta
An tsfocháinCogadhArm na hÉireannAn tuaisceartAn pholaitfochtAn tAontas Eorpach
20. An Státchóras
An Stát«
Bunreacht na hEireann- Toghcháin
21. Airgead
Coigilt- Pá agus tuarastal
22, F a i s e a n
Cineálacha éagsúla éadafFógraiocht
23. Bia agus Sláinte
Cineálacha biaBéil[ agus cócaireachtBaill an choirpTinneas agus galairSElF
- 3 5 -
24. Laethanta Saoire
Laethanta saoire in Éirinn agus thar learObair pháirtaimsearthaTurasóirf
i
25. Abhai r eile a gcuireann an dal ta spéis iontu.
ARDLEIBHEAL
CLAR
Lch:
An Siollabas: Nóta
Aidhmeanna Ginearálta
An Ghaeilge agus Forbairt an Dalta
An t-Ardleibhéal: Sainiú
An Cultúr Gaelach
An Fheasacht Teanga
Cuspóid Múinteoireachta
Feidhmeanna
Topaicí
Aguisin I (Prós)
Aguisin II (Filfocht)
38
38
39
39
40
40
40
44
46
52
54
-38-
An Siollabas: Nóta
Tugtar aird faoi leith sa siollabas ar na riachtanais seo:
(a) go mbeadh leanúnachas s a siollabas seo ó shiollabas an Teastais Shóisearaigh chun gobhféadfaf gach a bhfuil sealbhaithe ag na daltaf a leathnú, a dhoimhniú agus a bhuanú;
(b) go n-aithneofa[ cúlraf agus cumais éagsúla na ndaltaf;
(c) go dtabharfa[ aitheantas s a teagasc agus sa mheasúnú do ha sci leanna seo: cluastuiscint,labhairt, Iéamhthuiscint agus scrfobh.
Aidhmeanna Ginearálta
Is iad seo na haidhmeanna ginearálta a bhaineann le múineadh ha Gaeilge ag an leibhéal seo:
(a) Cur ar chumas na ndaltaf ar cainteoid dúchais iad an teanga a úsáid le barr cuannachta agus lesofaisticiúlacht.
(b) Deis a thabhairt do ha daltaf nach cainteoirf dúchais lad an teanga a insealbhú i dtreo is gombeidh siad Iáninniúil a r chumarsaid a dhéanamh trf Ghaeilge.
(c) Cumas Gaei lge na ndaltaf a fhorbairt i dtreo is go mbeidh siad Iáninniúil a r ha sci leanna uile,éisteacht, labhairt, Iéamh agus scrfobh, a ionramháil go cul.
(d) Léargas a thabhairt do na daltaf ar chultúr, a r shafocht agus ar litrfocht ha Gaei lge agusdeiseanna a chur ar fáil dó ibh iad seo go Iéir a bhlaiseadh.
(e) Meon deaffach i leith na teanga a chothú sna daltaf, ag cur san áireamh gurbh fhéidir gurb f anGhaeilge san Ardteistiméireacht an teagmháil fhoirmiúil dheiridh a dhéanfadh furmhór ha ndalta[seo leis an teanga.
(f) Go mbeadh mar thoradh ar mhúineadh ha Gaei lge ag an leibhéal seo go gcothófa[ dearcadhdearfach iontu ar fhoghlaim teangacha i gcoitinne agus af chainteoirf teangacha eile mar aon lemeas ar chultúir agus ar shafochtaf eile.
(g) Féinmheas agus féinmhuinfn na ndaltaf a chothú trf thuiscint a thabhairt dóibh a r a bhféiniúlachtagus ar a n-oidhreacht chultúrtha.
(h) Taitneamh mar aon le spreagadh intleachtúil agus mothúchánach a sholáthar do na daltaf igcomhthéacs na Gaeilge.
(i) Ar chdochnú an chúrsa dóibh, go mbeidh leibhéil fhfor-shásúla gabhchumais agus ginchumaissroichte ag ha daltaf, s a chaoi gur féidir leo feidhmiú go Ián-mhuinfneach i gcaidreamh sóisialtaGaeilge.
- 39-
An Ghaeilge agus Forbairt an Dálta
Laistigh den siollabas Gaei lge ag an leibhéal seo déanfar cúram d'fhorbairt an dalta.gnéithe seo:
( a )
(b)
(c)
Dfreofar ar na
Forbairt phearsanta agus shóisialta an dal ta a chur chun cinn.
Cumas samhlafochta, cruthaitheach, aeistéitiúil agus mothaitheach an dal ta a fhorbairt.
Dearcadh agus sci leanna staidéir a chothú a chabhróidh leis an dal ta ó thaobh torthaf acadúla,saol oibre, agus cai theamh aimsire de.
(d) Cumas anail[se, urlabhrafochta agus cuimhne an dal ta a fhorbairt.
(e) Tuiscint a chothú s a dal ta ar ghnás na Gaeilge agus ar nádúr na cumarsáide inti.
(f) I gcás dal ta i arb f an Ghaei lge an dara teanga acu, cabhrú leo leas a bhaint as na buntáist[ abhaineann le bheith ilteangach.
(g) Cabhrú leis an dal ta teacht ar sha[ocht agus ar chultúr ha Gaeilge.
(h) A chur ar chumas an dal ta c ú r s a trfú leibhéal s a Ghaeilge a leanúint.
An Cúrsa Ardleibhéil: Sainiú
Tái gceist s a chúrsa seo:
(i) Freastal a dhéanamh ar dhaltaf a r inne cúrsa an Ardleibhéil s a Teastas Sóisearach agus aréirigh go sásúil leo ann.
(il) Freastal a dhéanamh ar dhaltaf a r inne cúrsa an Ghnáthleibhéil agus ar éirigh thar c ionn leoann.
(iii) Go gcuirff béim chuf ar sci leanna ginchumais agus gabhchumais.
(iv) Go bhfaigheadh daltaf an leibhéil seo Iéargas fairsing ar chultúr agus ar litr[ocht na Gaeilge.
(v) Go gcuirf[ a r chumas daltaf ta i tneamh a bhaint as litr[ocht na Gaei lge agus bheith ábalta i abhlaiseadh agus a mheas.
- 40-
An Cul túr Gaelach
Ar aon dul le cúrsa an Ghnáthleibhéil, déanfar cúram s a chúrsa seo de thábhacht oidhreachtchultúrtha na Gaeilge. Tá i gceist anseo go bhfaighidh daltaf Iéargas mai th agus tuiscint iomlánar ghnéi the den chul túr s in a bhaineann go dlúth le comhthéacs stairiúil a.qus comhthéacscomhaimseartha na Gaeilge.
Tabharfar de is do dhaltaf an cultúr a bhaineann le stair agus le litrfocht ha teanga a bhlaiseadh igcomhthéacs an staidéir a dhéanfaidh siad af stair ha Gaeilge (féach Ich. 42)
Moltar, áfach, go bhfaighidh daltaf an de is chéanna leis an gcul túr a bhlaiseadh laistigh demhór-réimsf Topaicf an chúrsa. Nfor cheart go bhféachfaf ar an ngné chultúrtha mar "aguisfn"leis f é i n nó mar "chuid eile" den chúrsa a gcaithff treabhadh trfd.
Ba cheart, mar sin, an ghné chultúrtha a fhf isteach go nádúrtha le múineadh na sci leannateanga. (Féach Gnáthleibhéal, Ich. 3).
An Fheasacht Teanga
Is féidir leas a bhaint as an eolas agus as an taithf atá ag dal ta i a r chórais teangacha elle i gcásmhúineadh na Gaei lge chomh maith.
Aithneoidh daltaf rudaf suntasacha faoin nGaei lge óna gcuid eolais ar an mBéar la agus ar hanuatheangacha. Tá aithint na ndifrfochtaf agus na gcosúlachtaf agus an t-eolas comparáideach seotábhachtach d'insealbhú ha teanga, m.sh an briathar ag tús ha habairte, córas éagsúi l deilbhfochta,sri.
Tabharfar deis do dhaltaf roinnt mhai th eolais faoin teanga féin a inmheánú i gcomhthéacs an staidéira dhéanfaidh siad ar stair na Gaei lge féin. (Féach Ich. 42).
Cuspóid Múinteoireachta
Bei fear ag súi l go mbeidh ,qach a bhfuil s a dá chúrsa eile insealbhaithe ag daltaf an leibhéil seo ~ u san méid atá rianaithe thfos de bhreis a i r sin,
A. Tuiscint
(i) Teanga Labhartha (Cluastuiscint)
- Go mbeidh siad Ián-inniúil a r thuiscint a bhaint as gnáthchomhráite Gaei lge ar ghnáth-luas
- Go mbeidh siad in ann tuiscint a bhaint as mfreanna nuachta agus tuairisce
- Go mbeidh siad in ann tuiscint a bhaint as tuaidscf raidió agus teilifise a bhaineann legnáthchúrsaf an tsaoil, le cúrsaf reatha agus polaitfochta.
- 4 1 -
B .
Go mbeidh siad in ann drámaí agus sraithdhrámaí Gaeilge a thuiscint
Go mbeidh siad in ann pfosaf cainte a bhaineann le cúrsaf litr(ochta agus cultúir a thuiscint.
Beifear ag súi l go mbeidh tuiscint mhai th acu ar
- fhoghrafocht agus rithim na teanga
- ha canúintf
réimeanna na teanga.
(ii) T é a c s a n n a S c r i o f a ( L é a m h t h u i s c i n t )
- Go mbeidh siad in ann déileáil go Ián-mhuinfneach le
* téacsanna iriseoireachta
* téacsanna liteartha
* téacsanna Iéirmheastóireachta
- Go mbeidh siad in ann idirdhealú idir shaghsanna áirithe téacsanna agus chineálachaáirithe sfile.
(iii) L i t r i o c h t
Ag eascairt as a bhfuil i gceist in aidhm "(d)" de ha hAidhmeanna Gineáralta, tá sé i gceist gondéanfaf saothrú ar litrfocht na Gaeilge, idir phrós agus fhilfocht.
L a b h a i r t
Bei fear ag súi l go mbeidh na cumais seo a leanas ag daltaf ar chrfochnú an chúrsa seo dóibh:
Go mbeidh siad ábal ta ról iomlán idirghnfomhach a ghlacadh ,qo Ián-mhuinineach i gcomhrápearsanta agus foirmiúil.
Go mbeidh siad ábal ta an teanga a labhairt de réir ghnás agus fhoghrafocht ha Gaeilge.
- 42 -
C. Scriobh
Bei fear ag súi l go mbeidh na cumais seo a leanas ag daltaf ar chrfochnú an chúrsa dóibh:
- Go mbeidh slad ábal ta iad féin a chur in iúl le cruinneas agus le beachtas teanga.
Go mbeidh siad in ann dréachtaf fada ceapadóireachta de chinéalacha éagsúla a scdobh.
Go mbeidh siad ábalta tuairimf a nochtadh go lán-mhuinfneach trf mheán hascribhneoireachta.
Go mbeidh siad in ann st i l phearsanta a fhorbairt de réir a chéile.
D. Prós
Tá s é i gceist go ndéanfadh daltaf an leJbhéil seo saothrú ar
(i) gach a bhfuil leagtha sios don Ghnáthleibhéal
a qus
(ii) ceann amháin de na rannóga A, B, C, D thfos -
A: cnuasach gearrscéaltaB: úrscéalC: dfrbheathaisnéisD: dráma
(féach A,quisfn 1).
E. F i l iocht
Tá s é i gceist go ndéanfadh daltaf an leibhéil seo saothrú af
(i) gach a bhfuil leagtha sfos don Ghnáthleibhéal
agus.
ocht gcinn de dhánta ainmnithe s a bhreis (féach A,quisfn 2).
F. Stair na Gaeilge
Déanfar saothrú s a chuid seo den chúrsa ar stair ha litrfochta agus na teanga agus ar imeachtafna teanga ó aois go haois. Táthar ag súi l leis go mbeidh de thoradh ar an gcuid seo denchúrsa go dtuigfidh na daltaf gur teanga f an Ghaei lge a bhfuil sinsireacht agus saothrú na mfltebliain laistiar di, agus go bhfuil eispéireas ár muint ire trfd an stair le haireachtáil inti.
- 4 3 -
N ó t a : Beifear ag súi l go ndéanfar comhtháthú s a tea,qasc idir an chuid seo den chúrsa agus
(a) an prós agus an fhilfocht
(b) ábhar na dtopaici.
Sta i r na Gaeilge: Prfomh-Cheannteidil
1. An Ghaei lge mar theanga Cheilteach.
2. Forás na Gaei lge (claochluithe foirme, canúintf, sri.)
3. Sta i r shóisialta ha Gaeilge.
4. Litrfocht na Sean-Ghaei lge (an Rúrafocht san áireamh)
5. An Fhiannafocht.
6. Filfocht ha mBard.
7. Prós an 17~ haois.
8. An tAmhrán (an Ais l ing san áireamh)
9. Saothrú ha Gaei lge s a naoú haois déag
10. An Ghaei lge san fhichiú haois (clo, caighdeánú, sri.)
11. Béaloideas ha Gaeilge.
12. Litrfocht ha hAthbheochana.
13. Prós-scrfbhneoirf na l inne seo.
14. Fili ha linne seo.
Nóta: Déantar soiléiriú breise ar gach a bhfuil i gceist sna Cuspóirf Múinteoireachta thuas agus arghnéithe eile den Siollabas Ardleibhéil sna Treoir l inte a ghabhann leis an siollabas.
• 4 4 -
Feidhmeanna
Is ionann feidhm anseo agus an úsaid a bhaineann duine as teanga chun sprioc nó aidhm a churigcrfch. Moltar do mhúinteoid a gcuid daltaf a ullmhú chun go mbeadh ara gcumas an raon teanga abhaineann leis ha feidhmeanna seo a leanas a aithint sa ghabhchumas (tuiscint) agus a úsáid saghinchumas.
Sóisialú (teagmháil a dhéanamh agus a choimeád le daoine elle)
Beannú
Cur in aithne
Sonraf pearsanta a fháil is a thabhairt
Bufochas a ghabháil
Comhghairdeas a dhéanamh
Cuireadh a thabhairt, glacadh le cuireadh (nó diúltú dó)
Slán a fhágáil
Coinne a shocrú
Leithscéal a ghabháil
Fiafraf
Achainf a iarraidh, sri.
Geallúint a thabhairt
Socrú a dhéanamh
Ag Iorg nó tabhairt eolais
- Cur sfos a Iorg is a chur in iúl
- Mfniú a Iorg is a thabhairt
- Teachtaireacht a thabhairt nó a chur ar aghaidh
Deimhniú a dhéanamh
- Seasamh a thógáil nó taobh a ghlacadh
- A rá go nó nach bhfuil rud éigin ar eolas agat
- Inniúlacht nó cumas a chur in iúl
- A fháil amach an bhfuil rud éigin ar eolas ag duine
- A rá gur cuimhin leat rud, duine nó áit éigin
Ag cur tuairimi nó dearcadh in iúl
- Tuairimf a Iorg nó a nochtadh
- Rogha a chur in iú l
Spéis nó suim a nochtadh
Aontú agus easaontú
Dúil nó mian a chur in iúl
Cinnteacht nó éiginnteacht a chur in iúl
Ag áitiú
Rudaf a iarraidh ar dhuine eile
larraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh
Cabhair a iarraidh
Cead a iarraidh
Comhairle a thabhairt
Éileamh a dhéanamh
Moladh a dhéanamh
- Rabhadh a thabhairt
Ag cur mothúcháin in iúl
Mothúcháin a nochtadh agus a aithint
Taitneamh, pleisiúr, sásamh a chur in iúl
M(thaitneamh agus mfshastacht a chur in iú l
Fearg, dfomá, aiféala a nochtadh
Imnf a chut in iú l
Cathú, brón a chur in iúl
Grá, fuath, déistin a chur in iúl, sri.
Ag leasú na cumarsáide
Easpa tuisceana a chur in iúl
Comhrá a choimeád sa tsiúl
Ag iarraidh ar dhuine rud a athrá
Ag iarraidh ar dhuine rud a shoiléiriú nó a mhfniú
Ag iarraidh ar dhuine focal a litriú
- 4 6 -
Topaici
* Beidh ar dhaltaf an Ardleibhéil saothrú a dhéanamh ar thopaicf an Ghnáthleibhéil, Mol tar gondéanfaf saothrú cul ar aon dul lena bhfuil Iéirithe i gcás an Ghnáthleibhéil a r na topaicf seo thfos (agcur an fhorbairt agus an tógáil teanga chuf san áireamh). Is mar threoir a thugtar na fo-theidil anseo:
1.
2.
3.
An Dalta Féin
An teaghlach
Gnáthshaol an teaghlaigh
Teaghlaigh éagsúla
An teaghlach i dtfortha elle
Á i t Chónaithe
An teach agus obair an tf
An tuath agus an chathair
An chomharsanacht agus comharsana
An nuatheicneolafocht s a teach
An Scoil agus Cúrsai Oideachais
Ábhai r scoi le
Múinteoirf
Cineálacha éagsúla scoi leanna
Rialacha agus é ide
Scrúduithe
Oideachas trfú leibhéal
Oiliúint ghairmiúil
Cúrsaf oideachais
Scoi leanna speisialta
Brú agus iomafocht
Oideachas aosach
* Déantar tagairt arfs d'ionramháil chumarsáideach ha dtopaicf seo sna Treoir l in te a ghabhann leisan Siollabas seo.
- 47-
4.
5.
6.
7.
Cairdeas- Tréithe an duine- Na mothúcháin phearsanta- Buanna agus Iochtanna an duine- An grá- Pósadh
Colscaradh
CeolCineálacha éagsúla ceoilUirlisfBannaf, amhránaithe, grúpafNa cairteachaLiricfTionscal an cheoil
SpórtSpóirt foirneSpóirt aonairCumainn agus clubannaTábhacht an spóirtAn spórt gairmiúil agus an spórt amaitéireach
Caitheamh Aimsire
ScannáinLéitheoireachtCluichfCeolBuntáisti agus tábhacht an chaitheamh aimsire
- 48-
8.
9.
10.
11.
An GhaeilgeAn Ghaeilge timpeall orainnAn Ghaeltacht agus canúintfAn Ghaeilge sna meáin chumarsáideA'thbheochan ha GaeilgeAn Ghaeilge agus féiniúlachtAn Ghaeilge thar learAn Ghaeilge agus teangacha neamhfhorleathana eileNa heagrais GhaeilgeAn dátheangachasRaidió na GaeltachtaTeiliffs na Gaeilge
Na Meáin Chumarsáide- Na nuachtáin agus irisf- An teiliffs- An raidió- Cineálacha clár teilifise- Tionchar agus tábhacht na teiliffse
Saol na hOibre- Slite beatha eagsúla- Obair pháirtaimseartha- Agallaimh
Gnéaschothromafocht- Ceardchumainn
Taisteal agus Teangacha- Córais agus córacha iompair- Tfortha elle; eisimirce- An Eoraip- Teangacha na hEorpa
- 49-
12.
13.
14.
15.
16.
Ceadúnas t iománaRialacha bóthairTimpistf
An AimsirAn aimsir in ÉirinnNa séasúirAn aimsir i dtfortha elle
Daoine ar LeithDaoine faoi éalaing
/
Aiseanna ar leithCearta an duine
Creideamh agus EiticCreideamh in Éirinn anois
i
Féilte in Eirinn agus i dtfortha eileReiligiúin éagsúlaAn creideamh agus cúrsa( córaCearta agus Saoirse an duine
Cultúr- Cul túr na hÉireann- Ceol agus amhráin traidisiúnta
An lucht taistilL i tdocht
- Dánlanna, amharchlannaa, iarsmalanna
Fadhbanna an Duine OigDffhostafochtAndúi leachasForéigean
17.
18.
19.
20.
21.
Coireanna agus coirpighBochtanas
TionsclaiochtFeirmeoireachtlascaireacht
- Turasóireacht- Monarchana
An tAontas Eorpach- Nuatheicneolafocht
An Timpeal lachtAn timpeallacht aitiúilCaomhnú na timpeallachtaTruailliúAchmainnf nádúrtha
Cúrsai Náisiúnta agus IdirnáisiúntaAn tsfocháinCogadhAn TuaisceartAn tAontas EorpachAn pholait(ocht
An StátchórasAn Stát
t
Bunreacht na hEireannToghcháin
AirgeadCoigiltDfluacháil agus boilsciúPá agus tuarastail
- 5 0 -
- 5 1 -
22.
23.
24.
25,
26.
Fiontraiocht
F a i s e a nCineálacha éagsúla éadafFógra/ocht agus margafochtTionscal an fhaisin
Bia agus S lá in teCineálacha biaBéilfBaill an choirpTinneas agus galairSElF
Laethanta Saoi reLaethanta saoire in Éirinn agus thar learObair pháirtaimsearthaTurasóireacht
An Triú DomhanCearta daonnaCearta agus an chói rTubaist i nádúrthaClaondearcadh agus cinfochas
An Litr iochtCad chuige an litrfocht?
- Litrfocht na Gaei lge- Litrfocht an Bhéar la agus i dteangacha eile- Cineálacha éagsúla litrfochta
t
27 . Abhair e i l e a gcuireann a n dalta spé is iontu
• 52,
Aguisin I
Ardleibhéal: Scrúdú na hArdteistiméireachta 1997, 1998, 1999
Prós
Tái gceist go ndéanfadh daltaf an leibhéil seo saothrú ar:
(a) Gach a bhfuil leagtha sfos don Ghnáthleibhéal
agus
(b) Ceann amháin de ha rannóga A, B, C, D thios.
Gearrscéalta
(i) Cnuasach gearrscéalta,ainmnithe.Scothscéalta (Pádraic 0 Conaire)
nó
(ii) Cnuasach ar bith ,qearrscéalta a roghnódh an múinteoir ranga. *
Úrscéalta
(i) Úrscéal ainmnitheMáire Nic Artáin (Séamas Ó Néill)
nó
(ii) Úrscéal ar bith a roghnódh an múinteoir ranga. *
Dirbheathaisnéisf
(i) Dfrbheathaisnéis ainmnithe.A Thiq Ná Tit Orm (Maidhc Dainfn Ó Sé)
nó
(il) Dfrbheathaisnéis a roghnódh an múinteoir ranga. *
A.m
B.
C.m
• 5 3 .
D. Dráma
0)
(ii)
Dráma ainmnitheAn Triail (Mairéad Ni Ghráda)
nó
Dráma ar bith a roghnódh an múinteoir ranga. *
* Déantar tuilleadh soiléirithe ar an roghnú seo sna Treoir l inte a ghabhann leis an Siollabas seo.
• 54.
Aguisin II
Ardleibhéal: Scrúdú na hArdteistiméireachta 1997, 1998, 1999
Filiocht
Tá i gceist go ndéanfadh daltaf an leibhéil seo saothrú ar:
(a) Gach a bhfuil leagtha sfos don Ghnáthleibhéal
agus
(b) Na dánta seo a leanas:
1 .
2.
3.
4.
5.
6,
7.
8,
"Fuaras Mian" - Donncha Mór Ó Dálaigh.
"Caoineadh Airt Ui Laoghaire" (Une 1-68 agus Ifne 177-188) - Eibhlfn Dhubh NfChonaill.
"An Bonnán Buf" - Cathal Bui Mac Giotla Ghunna
"Mac An Cheannaf" - Aogán Ó Rathaille.
"Saoirse" - Seán Ó Riordáin.
"Gadscaoileadh" - Máirtfn Ó Direáin.
"An Seanghalar" - Máire Mhac an tSaoi.
"Máthair" - Nuala Nf Dhomhnaill.
- 5 5 -
AN CÓRAS MEASÚNACHTA
GNÁTHLEIBHÉAL AGUS ARDLEIBHÉAL
- 5 6 -
An Córas Measúnachta
Gnáthleibhéal agus Ardleibhéal
Tá an córas measúnachta thfos bunaithe ar na cuspóirf múinteoireachta agus ar na haidhmeanna uile aghabhann leis an siollabas seo. Tugtar aitheantas s a chóras seo do ha sci leanna teanga go léir (idir sci leannaginchumais agus sci leanna gabhchumais) agus cuir tear béim chuf orthu.
San ábhar teanga a iarrfar ar na daltaf a ionramháil s a Bhéaltriail, s a Triail Chluastuisceana agus arScrúdpháipéar I, be idh na Topaicf atá tiostaithe s a Siollabas (gnéithe den Chultúr Gaelach ina measc) sanáireamh. Tástál far ar Scrúdpháipéar I1 a bhfuil de shamplaf as litrfocht ha Gaei lge le saothrú ag ha daltaf(móide Stair ha Gaei lge i gcás lucht Ardleibhéil).
Nóta: Is é 600 marc an t-iomlán don Scrúdú.
A. Labhairt ha Gaeilge
1.
2.
3.
(An Bhéaltriail) (150 marc)
Déanfar tástáil a r chumas labhartha agus cumarsáide na ndaltaf trf mheán na Gaeilge s a Bhéaltriail.
Triail chomónta a bheidh ann don Ghnáthleibhéal agus don Ardleibhéal.
Beidh na mfreanna seo a leanas s a triail:
(a) Léamh/ai thr is f i l iochta: larrfar ar an dal ta 10 Ifne nó mar s in (as a chéile) a Iéamh n...6 a aithris asdán amháin a roghnóidh an scrúdaitheoir as na cúig dhán atá sa chnuasach dualgais filfochta dolucht Gnáthleibhéil agus Ardleibhéil.
(b) Léamh p r ó i s : larrfar ar an dal ta sliocht gairid amhá in a Iéamh as l iosta sleachta ón gcnuasachdualgais próis do lucht Gnáthleibhéil agus Ardleibhéil. Beidh an liosta sleachta s in réamhullmhaitheag an dal ta (cuirfear na sonraf uile faoin l iosta s in chuig na scoi leanna in am trátha). Nf chuirfearaon cheisteanna tuisceana ar an sl iocht próis sin.
Nóta: Maidir le (a) agus (b) thuas, nf gá in aon chor go mbeadh iarracht an dal ta de réir chórasfoghrafochta ha canúna atá s a dán nó s a sliocht. Is éard atá tábhachtach ná an iarracht a bheithfogharchruinn, rithimchruinn, agus sothuigthe don scrúdaitheoir mar iarracht dhflis Ghaeilge.
(c) T r ia i l Chainte: Gnáthchúrsaf agus gnáthimeachtaf laistigh de raon spéise agus cumais na ndaltafis mó a bheidh i gceist anseo.
- _57 -
4. Is lad an dá ghné a chuirfear san áireamh sa triail chainte, 3 (c), ná
(a) Stór Gaei lge: Fairsinge agus saibhreas foclóra agus leaganacha cainte an iarrthóra agus ~/rimbun cumarsáide, agus smaointe, tuairimf agus mothúcháin a chur in iúl, sri.
(b) Cumas Teanga: Cumas an iarrthóra na prfomhghnéithe de cheart na Gaei lge (comhréir agusstruchtúir, gramadach agus deilbhfocht, rithim agus foghrafocht) a úsáid go cruinn maidir lenabhfuil de stór Gaeilge aige/aici ina c(h)uid iarrachtaf cainte agus cumarsáide. Tagann gné haIfofachta i gceist anseo chomh maith.
Nóta: Nf mór cuimhneamh a i r gur dhá ghné den aonad céanna lad (a) agus (b) anseo - Gaeilgelabhartha an iarrthóra.
5. Tuairim is 13-15 nóiméad a mhairfidh an Bhéaltriail.
6. Marcá i l (150)
(i) Léamh/Aithris Fil[ochta 15 marc
(il) Léamh próis 15marc
(iii) Triail chainte 120 marc
B. Cluastuiscint
1. Beidh téip chomónta ann don Ghnáthleibhéal agus Ardleibhéal ach gur scrúdpháipéir a r leith a bheidhann chun freastal a r an dá leibhéal cumais.
. I nGaeilge amháin a bheidh an t-ábhar té ipe agus na scrúdpháipéir chtuastuisceana. Nf mór freagairtha n-iarrthóiri bheith i nGaeilge freisin, ach amhá in áit a r bith a bhféadfaf an freagra a chur in iú l g a nfocai l a úsáid. Nf gá in aon chor gur abairtf iomlána a scrfobhfadh ha daltaf gach uair mar fhreagrafar ha ceisteanna.
3. Úsáidfear modhanna éagsúla ceistiúcháin, ceisteanna ilrogha ina measc.
4. Beidh cothromafocht idir na mórchanúintf, ach seachnófar mórdhifrfochtaf foclóra agus gramadaf agusnathanna Iogánta.
5. Caint shoiléir a bheidh ar an téip agus f á labhairt ag cainteoirf mai the Ifofa.
6. Ni mór do gach iarrthóir an triail seo a ghlacadh ag an leibhéal céanna a bheidh á ghlacadh aige/aici s aScrúdú Scrfofa.
7. Tuairim is leathuair an chloig a mhairfidh an triail.
- 58 -
8. Piosai cainte dá leithéid seo is mó a bheidh i gceist agus dlúthbhaint acu le hábhar ha d topa id s asiollabas (gnéithe den chúltúr Gaelach san áireamh) agus le saol agus timpeallacht na ndaltai:
Comhráite agus agallaimhMfreanna nuachta agus tuairiscefógraf, teachtaireachtaf sripfosaf cainte agus giotaf faisnéise de gach saghasgiotaf as cláir raidió/teilifise.
9. Marcá i l
Gnáthleibhéal: 120 marcArdleibhéal: 90 marc
C. Na Scrúdpháipéir Scriofa
Gnáthleibhéal
1. Beidh dhá pháipéar ann don leibhéal seo.
2. Dhá uair an chloig a mhairfidh gach páipéar dfobh.
3. Páipéar I (180 marc)
(a) Ceapadóireacht
(i) Sa chuid seo den scrúdú iarffar ar dhaltaf tabhairt faoi dhá cheann de na cineálacha seoceapadÓireachta:
Giota leanúnachScéalLitir
- Comhrá
(ii) Tabhaf far rogha d'iarrthóirf laistigh de ha c ineálacha ceapadóireachta sin.
(iii) Tabhaf far t reoir s a pháipéar scrúdaithe maidir leis an bhfad a mbeifear ag súi l leis sanfhreagairt i gcás na bpfosaf seo.
(b) Léamhthuiscint
(i) Beidh ar dhaltaf tabhairt faoi dhá shl iocht Iéamhthuisceana.
- 5 9 -
(ii) Piosai den chineál seo thfos is mó a bheidh i gceist.
(iii)
Ailt irise/nuachtáinGiotaf as téacsanna pearsanta (m.sh. dialanna, litreacha 7ri.)Tuair iscf ar imeachtaf éagsúla (gnéithe den chultúr Gaelach san áireamh).
Beidh an bhéim u i l e sna focheisteanna ar thuiscint na ndalta( a r a bhfuil i gceist sna sleachta.Ni bheidh aon fhocheist bunaithe ar thástáil ghnéi the d'fhoclóir ná de theanga na sleachta.
(c) Marcá i l
Ceapadóireacht:Léamhthuiscint:
100 marc (2 x 50)80 marc (2 x 40)
Páipéar I I (150 marc)
Scrúdófar prós agus filfocht an tSiollabais sa pháipéar seo.
Prós
1.
,
3.
larrfar ar dhaltaf dhá cheist a fhreagairt s a chuid seo den scrúdú: ceist amhá in ar an ábhar dualgaisagus ceist eile ar an ábhar roghnach.
2. Tabharfar rogha do ha daltaf laistigh de gach ceist dfobh sin.
• i o
Usaldfear modhanna éagsúla ceistiúcháin. Tástái l eolais/tuisceana ha ndaltaf ar an bprós a bheidh igceist.
4.
5. Marcá i l
Prós dualgais:PrÓs roghnach:
Fil iocht
1.
,
3.
Scrúdófar teanga an phróis dualgais laistigh den cheist ar an bprós dualgais.
40 marc35 marc
larrfar ar dhattaf dhá cheist a fhreagairt s a chuid seo den scrúdú: ceist amháin ar na dánta dualgaisagus ceist eile ar na dánta roghnacha.
2. Tabharfar rogha laistigh de gach ceist dfobh sin.
« t , • iUsaldfear modhanna éagsúla ceistiuchain. Tástáil eolais/tuisceana na ndaltaf ar ha dánta uile a bheidhi gceist.
4. Marcá i l
Dánta dualgais: 40 marcDánta roghnacha: 35 marc
- 6 0 -
Ardleibhéal
°
2 .
3.
1. Beidh dhá pháipéar ann don leibhéal seo.
Dhá uair go leith a mhairfidh gach páipéar diobh.
Páipéar I (165 marc)
(a) Ceapadóireacht
(i) larrfar ar dhaltaf tabhairt faoi cheann amháin de na cineálacha seo ceapadóireachta:
Aisteórá idTuairiscScéalDiospóireacht (piosa cainte lena linn)Ait nuachtáin/ir ise
(ii) Beifear ag súi l le fairsinge agus le saibhreas Gaei lge a bheith acu mar aon le cumas ar haprfomhghnéithe de cheart na teanga a úsáid le cruinneas agus le beachtas.
(iii) Beifear ag súi l go mbeidh na daltaf seo in ann tuair imi pearsanta a chur in iúl go héifeachtachtri mheán ha scr[bhneoireachta.
(b) T r ia i l Teanga
(i) Cuirfear sl iocht leanúnach próis faoi bhráid na ndaltai agus iarrfar orthu bearnai ann a lionadh.
(ii) Roghnófar na n i the atá fágtha ar Iár sna bearnaf chun cumas na ndaltaf maidir le bunstruchtúiragus foclóir na teanga a thástáil.
(iii) Maidir le roghnú an tsleachta sin, cuirfear na nithe seo a leanas san áireamh -
topaiciúlacht ábhairgnáthúsáid chumarsáideach ha teanga
Nóta:
De réir mar atá rianaithe in (i), (il), (iii) anseo a bheidh an cheist seo sna blianta tosaigh, ach tá s é igceist modhanna éaqsúla ceistiúcháin a úsáid s a chuid seo ina dhiaidh sin.
(c) Léamhthuiscint
(i) larrfar ar dhalta[ tabhairt faoi dhá ghiota Iéamhthuisceana. Gnáthphrós laethúil de chine~! nahiriseoireachta ar ghnáthchúrsaf spéisiúla is mó a bheidh sna giotai seo.
- 6 1 -
(d)
Iii) Cuirfear ceisteanna tuisceana faoi ábhar ha ngiotaf.ghnéi the de theanga ha ngiotai.
M a r c á i l
Ceapadóireacht: 100 marc
Triail Teanga: 15 marc
Léamhthuiscint: 50 marc (25 x 2)
Nf bheidh aon cheist bunaithe ar thástáil
P á i p é a r II
1.
2.
3.
(195 marc)
Sa pháipéar seo déanfar tástáil a r phrós agus ar fhilfocht an tSiollabais, agus ar Sta i r na Gaeilge.
P r ó s
larrfar ar dhaltaf tabhairt faoi dhá cheist:
(i) Ceist ar an gcnuasach de phrós dualgais atá comónta don Ghnáthleibhéal agus don Ardleibhéal.Laistigh den cheist seo freisin déanfar tástáil a r an bprós ar leith is gá don mhúinteoir ranga aroghnú de bhreis ar an bprós dualgais úd. Scrúdófar teanga an phróis dualgais laistigh den cheistar an bprós dualgais.
(il) Ceist amháin as a ro,qha ceann amháin de na ceithre rannóg seo a leanas: gearrscéalta,úrscéalta, dfrbheathaisnéisf, drámaf (faoi mar atá siad leagtha amach s a siollabas féin).
(iii) Beidh rogha ar fáil laistigh de gach ceist dfobh sin.
(iv) Sna ceisteanna próis dfreofar ar na gnéithe seo a leanas:
eolas/tuiscint ar an ábharcumas Iéirmheastóireachta
F i l i o c h t
larrfar ar dhaltaf tabhairt faoi dhá cheist:
(i) Ceist ar na dánta dualgais atá comónta don Ghnáthleibhéal agus don Ardleibhéal. Laistigh dencheist seo freisin, déanfar tástái l a r ha dánta ar leith is gá don mhúinteoir ranga a roghnú debhreis ar na dánta dualgais úd.
(ii) Ceist ar na dánta dualgais breise atá leagtha sfos s a siollabas don Ardleibhéal.
(iii) Cuirfear rogha ar fáil laistigh de gach ceist dfobh sin.
(iv) Sna ceisteanna fil(ochta d[reofar ar ha gnéithe seo a leanas:
- 6 2 -
D.
eolas/tuiscint ar na dánta ó thaobh ábhair agus foirme deeolas/tuiscint ar na filfeolas/tuiscint ar chúlra na ndántacumas Iéirmheastóireachta.
4 . S t a i r n a G a e i l g e
(i) Sa chuid seo den scrúdú iarrfar ar dhaltaf gearrchuntas a scrfobh ar ghnéithe áirithe de dháthopaic as an l iosta atá s a siollabas.
(ii) Tabharfar rogha s a cheist seo.
(iii) Ar an eolas atá an bhéim s a cheist seo. Eolas ginearálta atá ag teastáil den chuid is mó ach éréasúnta cruinn.
5 . M a r c á i l
Prós: 80 marc (40 x 2)
Filfocht: 70 marc (35 x 2)
Sta i r na Gaeilge: 45 marc (23 + 22)
An Chothrornaiocht Mharcála
Mar a leanas a bheidh an chothromafocht mharcála s a Ghnáthleibhéal agus san Ardleibhéal.
Gnáthleibhéal
(i) Béaltriail 25%
(il) Cluastuiscint 20%
(iii) Páipéar I(Léamhthuiscint, Scrfobh) 30%
(iv) Páipéar II(Prós agus Filfocht) 25%
Ardleibhéal
(i) Béaltriail
(ii) Cluastuiscint
25%
15%
- 6 3 -
(iii) P á i p é a r I
(Léamhthuiscint, Scrfobh,Trialacha Teanga) 27.5%
(iv) Páipéar II(Prós, Filfocht agus Stair) 32.5%