codex canonum - archidiecezja lubelskadiecezja.lublin.pl/kkkw/pdf/kodeks_cz.1.pdfspis treœci 5...

2

CODEX CANONUM

ECCLESIARUM ORIENTALIUM

AUCTORITATEIOANNIS PAULI PP. II

PROMULGATUS

LIBRERIA EDITRICE VATICANA1990

3

KODEKS KANONÓW

KO�CIO£ÓW WSCHODNICH

PROMULGOWANYPRZEZ

PAPIE¯A JANA PAW£A II

WYDZIA£ PRAWA, PRAWA KANONICZNEGO I ADMINISTRACJIKATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO

WYDAWNICTWO ARCHIDIECEZJI LUBELSKIEJ �GAUDIUM�2002

4 Index

Wydano za zgod¹ Amministrazione del Patrimonio della Sede Apostolica z dnia 14 maja 2001 r.nr 344331.

La Santa Sede, a norma delle convenzioni internazionali, si riserva i diritti esclusivi sul testo, siaper quel che riguarda la sua ristampa nella lingua Latina, sia per quanto concerne le traduzionie le publicazioni dello stesso testo in altre lingue. (Segreteria di Stato, 25 Ottobre 1990)

T³umaczenie polskieks. dr Leszek Adamowiczdr Marzena Dyjakowska

Indeks alfabetycznyks. dr Leszek Adamowicz

Maciej Lewandowski

CD-ROMks. dr Leszek Adamowicz

ks. mgr Jaros³aw Pilu�

S³ownikks. dr Leszek Adamowicz

KorektaBarbara Poniatowska

Opracowanie komputeroweHanna Fijo³ek

Copyright by Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej �Gaudium�

ISBN�83-88615-18-1

Sk³ad, druk i oprawaWydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej �Gaudium�

20-075 Lublin, ul. Ogrodowa 12tel. (0-prefiks-81) 532 27 60; fax 743 73 16

e-mail: [email protected]; www.gaudium.pl

5Spis tre�ci

S³owo wstêpne do wydania polskiego

Kodeks Kanonów Ko�cio³ów Wschodnich, promulgowany przez Ojca �wiêtego JanaPaw³a II dnia 18 pa�dziernika 1990 r., od z gór¹ dziesiêciu lat s³u¿y jako podstawowy zbiór normprawa wspólnego wszystkim wschodnim Ko�cio³om pozostaj¹cym w komunii z Rzymsk¹ Stolic¹�w. Piotra. W okresie tym na �wiecie ukaza³o siê wiele t³umaczeñ Kodeksu na jêzyki nowo¿ytne,w tym na jêzyk w³oski, angielski, francuski, niemiecki, hiszpañski i arabski. Po ukazaniu siê wroku 1993 t³umaczenia ukraiñskiego, na progu nowego Tysi¹clecia, jako drugie t³umaczenies³owiañskie oddajemy ³aciñsko-polsk¹ edycjê Kodeksu, przygotowan¹ przez pracowników Wy-dzia³u Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,a wydan¹ przez Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej �Gaudium�. Dzie³o to stanowi owocwieloletniej pracy wielu ludzi, zainspirowanych zachêtami Hierarchów, W³adz Uniwersytetui Wydzia³u. Jest ono owocem wspó³pracy kanonistów Ko�cio³a ³aciñskiego i Ko�cio³ów tradycjibizantyjskiej z Polski, Ukrainy, S³owacji, Bia³orusi i Czech. To wspólne dzie³o jest �wiadectwemjedno�ci Ko�cio³a w ró¿norodno�ci jego tradycji obrz¹dkowych i praktyczn¹ realizacj¹ s³ówJana Paw³a II o konieczno�ci �oddychania w Ko�ciele p³ucami Wschodu i Zachodu�.

W wydaniu, które oddajemy do r¹k szerokiego grona odbiorców, zamieszczamy orygi-nalny ³aciñski tekst Kodeksu, z uwzglêdnieniem zmian dokonanych przez Ojca �wiêtegolistem apostolskim �Ad tuendam fidem� z 1998 roku, tekst polskiego t³umaczenia oraz do-datkowy aparat �ród³owo-naukowy:

� odsy³acze do �róde³ KKKW (na podstawie watykañskiego wydania Kodeksu Kano-nów Ko�cio³ów Wschodnich z 1995 roku),

� odsy³acze do kanonów paralelnych kodyfikacji prawa Ko�cio³a ³aciñskiego z lat1983 i 1917,

� odsy³acze do kanonów paralelnych czê�ciowej kodyfikacji prawa Ko�cio³ów wschod-nich dokonanej przez Papie¿a Piusa XII w latach 1949-1957,

� odsy³acze do wypowiedzi Papieskiej Rady Interpretacji Tekstów Prawnych odnosz¹cych siêdo kanonów KKKW, b¹d� do identycznych lub podobnych w tre�ci kanonów KPK z 1983 roku,

� wykaz podstawowych uzupe³niaj¹cych norm pozakodeksowych, dotycz¹cych Ko�cio-³ów wschodnich,

� indeks alfabetyczny, podaj¹cy, ze wzglêdu na objêto�æ ca³ego dzie³a, zwiêz³e odes³aniedo poszczególnych kanonów,

� s³ownik zawieraj¹cy wyja�nienie niektórych terminów wystêpuj¹cych w Kodeksie.Do tekstu drukowanego jest do³¹czony CD-ROM z ca³o�ci¹ publikacji.

Mamy nadziejê, ¿e polska edycja Kodeksu Kanonów Ko�cio³ów Wschodnich bêdziepomoc¹ w praktycznej: pastoralnej i naukowej, realizacji podstawowej zasady systemu praw-nego Ko�cio³a, któr¹ wyra¿a sentencja mówi¹ca, i¿ �salus animarum in Ecclesia supremalex semper esse debet�.

ks. Leszek AdamowiczKatedra Prawa Katolickich Ko�cio³ów Wschodnich

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Lublin, w Okresie Narodzenia Pañskiego 2001/2002 roku

6 Index

Index

Abbreviationes .................................................................................................... 22

Constitutio Apostolica �Sacri Canones� ......................................................... 28

Praefatio ............................................................................................................... 42

Canones praeliminares ............................................................................. can. 1-6

Titulus I: De christifidelibus eorumque omnium iuribus etobligationibus ......................................................................... 7-26

Titulus II: De Ecclesiis sui iuris et de ritibus ................................... 27-41Caput I: De ascriptione alicui Ecclesiae sui iuris ................................. 29-38Caput II: De ritibus servandis ................................................................ 39-41

Titulus III: De suprema Ecclesiae auctoritate .................................... 42-54Caput I: De Romano Pontifice ............................................................. 43-48Caput II: De Collegio Episcoporum ....................................................... 49-54

Titulus IV: De Ecclesiis patriarchalibus ............................................ 55-150Caput I: De electione Patriarcharum ................................................... 63-77Caput II: De iuribus et obligationibus Patriarcharum........................... 78-101Caput III: De Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis ................ 102-113Caput IV: De curia patriarchali ............................................................ 114-125Caput V: De Sede patriarchali vacante vel impedita ......................... 126-132Caput VI: De Metropolitis Ecclesiae patriarchalis .............................. 133-139Caput VII: De conventu patriarchali .................................................... 140-145Caput VIII: De territorio Ecclesiae patriarchalis atque de potestate

Patriarchae et Synodorum extra hoc territorium ................ 146-150

Titulus V: De Ecclesiis archiepiscopalibus maioribus ................. 151-154

Titulus VI: De Ecclesiis meropolitanis ceterisque Ecclesiis sui iuris 155-176Caput I: De Ecclesiis metropolitanis sui iuris ................................... 155-173Caput II: De ceteris Ecclesiis sui iuris ............................................... 174-176

Titulus VII: De eparchiis et de Episcopis ......................................... 177-310Caput I: De Episcopis ...................................................................... 177-234

7Spis tre�ci

Spis tre�ci

Wykaz skrótów .................................................................................................... 22

Konstytucja Apostolska �Sacri canones� ....................................................... 29

Wstêp .................................................................................................................... 43

Kanony wstêpne ......................................................................................... kan. 1-6

Tytu³ I: Chrze�cijanie, ich wszystkie prawa i obowi¹zki ................ 7-26

Tytu³ II: Ko�cio³y sui iuris i obrz¹dki .............................................. 27-41Rozdz. I: Przynale¿no�æ do Ko�cio³a sui iuris ....................................... 29-38Rozdz. II: Zachowanie obrz¹dku ............................................................ 39-41

Tytu³ III: Najwy¿sza w³adza Ko�cio³a ................................................ 42-54Rozdz. I: Biskup Rzymski ...................................................................... 43-48Rozdz. II: Kolegium Biskupów ............................................................... 49-54

Tytu³ IV: Ko�cio³y patriarchalne ...................................................... 55-150Rozdz. I: Wybór Patriarchów ................................................................ 63-77Rozdz. II: Prawa i obowi¹zki Patriarchów ........................................... 78-101Rozdz. III: Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego ......................... 102-113Rozdz. IV: Kuria patriarchalna.............................................................. 114-125Rozdz. V: Stolica patriarchalna wakuj¹ca i przeszkodzona ................ 126-132Rozdz. VI: Metropolici Ko�cio³a Patriarchalnego ................................ 133-139Rozdz. VII: Zgromadzenie patriarchalne ............................................... 140-145Rozdz. VIII: Terytorium Ko�cio³a patriarchalnego; w³adza Patriarchy

i Synodów poza tym terytorium .......................................... 146-150

Tytu³ V: Ko�cio³y arcybiskupie wiêksze ..................................... 151-154

Tytu³ VI: Ko�cio³y metropolitalne i pozosta³e Ko�cio³y sui iuris.... 155-176Rozdz. I: Ko�cio³y metropolitalne sui iuris ......................................... 155-173Rozdz. II: Pozosta³e Ko�cio³y sui iuris ................................................ 174-176

Tytu³ VII: Eparchie i biskupi ........................................................... 177-310Rozdz. I: Biskupi ................................................................................ 177-234

8 Index

Art. I: De electione Episcoporum ................................................. 180-189Art. II: De iuribus et obligationibus Episcoporum eparchialium ...... 190-211Art. III: De Episcopis coadiutoribus et de Episcopis auxiliaribus .... 212-218Art. IV: De sede eparchiali vacante vel impedita ............................ 219-233Art. V: De Administratoribus apostolicis ............................................... 234

Caput II: De organis Episcopum eparchialem in regimine eparchiaeadiuvantibus ........................................................................ 235-278

Art. I: De conventu eparchiali ....................................................... 235-242Art. II: De curia eparchiali ............................................................. 243-263

1° De Protosyncello et de Syncellis ........................................ 245-2512° De cancellario aliisque notariis et de archivo curiae

eparchialis ......................................................................... 252-2613° De oeconomo eparchiali et de consilio a rebus

oeconomicis ........................................................................ 262-263Art. III: De consilio presbyterali et de collegio consultorum

eparchialium ....................................................................... 264-271Art. IV: De consilio pastorali ........................................................... 272-275Art. V: De protopresbyteris ............................................................ 276-278

Caput III: De paroeciis, de parochis et de vicariis paroecialibus ........ 279-303Caput IV: De rectoribus ecclesiarum ................................................. 304-310

Titulus VIII: De exarchiis et de exarchis ............................................ 311-321

Titulus IX: De conventibus hierarcharum plurium Ecclesiarum sui iuris .. 322

Titulus X: De clericis ........................................................................ 323-398Caput I: De institutione clericorum .................................................. 328-356

Art. I: De seminariis erigendis et regendis .................................... 331-341Art. II: De institutione ad ministeria ............................................... 342-356

Caput II: De ascriptione clericorum alicui eparchiae ........................ 357-366Caput III: De iuribus et obligationibus clericorum............................... 367-393Caput IV: De amissione status clericalis ............................................ 394-398

Titulus XI: De laicis ............................................................................ 399-409

Titulus XII: De monachis ceterisque religiosis et de sodalibus alioruminstitutorum vitae consecratae ..................................... 410-572

Caput I: De monachis ceterisque religiosis ...................................... 410-553Art. I: Canones generales ............................................................. 410-432

1° De dependentia religiosorum ab Episcopo eparchiali,a Patriarcha, a Sede Apostolica ......................................... 410-417

9Spis tre�ci

Art. I: Wybór biskupów................................................................. 180-189Art. II: Prawa i obowi¹zki biskupów eparchialnych........................ 190-211Art. III: Biskupi koadiutorzy i Biskupi pomocniczy .......................... 212-218Art. IV: Wakans stolicy eparchialnej lub przeszkoda w jej dzia³aniu .... 219-233Art. V: Administratorzy apostolscy ....................................................... 234

Rozdz. II: Organy wspieraj¹ce Biskupa eparchialnego w zarz¹dzaniueparchi¹ .............................................................................. 235-278

Art. I: Zgromadzenie eparchialne ................................................. 235-242Art. II: Kuria eparchialna ............................................................... 243-263

1° Protosyncel i Syncelowie ................................................... 245-2512° Kanclerz, inni notariusze i archiwum kurii eparchialnej ..... 252-261

3° Ekonom eparchialny i rada do spraw ekonomicznych ....... 262-263

Art. III: Rada kap³añska i kolegium konsultorów eparchialnych ..... 264-271

Art. IV: Rada duszpasterska ........................................................... 272-275Art. V: Protoprezbiterzy ................................................................. 276-278

Rozdz. III: Parafie, proboszczowie i wikariusze parafialni................... 279-303Rozdz. IV: Rektorzy ko�cio³ów ............................................................ 304-310

Tytu³ VIII: Egzarchaty i egzarchowie ................................................ 311-321

Tytu³ IX: Zgromadzenia hierarchów wielu Ko�cio³ów sui iuris........ 322

Tytu³ X: Duchowni .......................................................................... 323-398Rozdz. I: Kszta³cenie duchowieñstwa ............................................... 328-356

Art. I: Erygowanie i zarz¹d seminariów........................................ 331-341Art. II: Kszta³cenie do pos³ugi ........................................................ 342-356

Rozdz. II: Przynale¿no�æ duchownych do eparchii ............................. 357-366Rozdz. III: Prawa i obowi¹zki duchownych ......................................... 367-393Rozdz. IV: Utrata stanu duchownego .................................................. 394-398

Tytu³ XI: �wieccy ............................................................................. 399-409

Tytu³ XII: Mnisi i inni zakonnicy oraz cz³onkowie innych instytutów¿ycia konsekrowanego ................................................... 410-572

Rozdz. I: Mnisi i inni zakonnicy ......................................................... 410-553Art. I: Kanony ogólne ................................................................... 410-432

1° Zale¿no�æ zakonników od Biskupa eparchialnego,od Patriarchy i Stolicy Apostolskiej .................................... 410-417

10 Index

2° De Superioribus et de sodalibus institutorum religiosorum ....... 418-432Art. II: De monasteriis ................................................................... 433-503

1° De erectione et de suppressione monasteriorum ............... 435-4402° De monasteriorum Superioribus, Synaxibus et oeconomis ..... 441-4473° De admissione in monasterium sui iuris et de novitiatu ...... 448-4614° De consecratione seu professione monastica ................... 462-4705° De institutione sodalium et de disciplina monastica ........... 471-4806° De eremitis ......................................................................... 481-4857° De monasterio stauropegiaco .................................................... 4868° De transitu ad aliud monasterium ....................................... 487-4889° De exclaustratione et de discessu a monasterio ................ 489-496

10° De dimissione monachorum .............................................. 497-503Art. III: De ordinibus et congregationibus ....................................... 504-553

1° De erectione et de suppressione ordinis, congregationis,provinciae, domus ............................................................... 506-510

2° De Superioribus, de Synaxibus et de oeconomis in ordinibuset congregationibus.............................................................. 511-516

3° De admissione in ordines et congregationes etde novitiatu ......................................................................... 517-525

4° De professione in ordinibus et congregationibus ................ 526-5355° De institutione sodalium et de disciplina religiosa in

ordinibus et congregationibus ............................................. 536-5436° De transitu ad alium ordinem vel congregationem aut

ad monasterium sui iuris ..................................................... 544-5457° De exclaustratione et de discessu ab ordine vel

congregatione ..................................................................... 546-5508° De dimissione ab ordine vel congregatione ........................ 551-553

Caput II: De societatibus vitae communis ad instar religiosorum ...... 554-562Caput III: De institutis saecularibus .................................................... 563-569Caput IV: De aliis formis vitae consecratae atque de societatibus

vitae apostolicae ................................................................. 570-572

Titulus XIII: De christifidelium consociationibus ............................. 573-583

Titulus XIV: De evangelizatione gentium .......................................... 584-594

Titulus XV: De magisterio Ecclesiastico .......................................... 595-666Caput I: De Ecclesiae munere docendi in genere ............................ 595-606Caput II: De verbi Dei ministerio ...................................................... 607-626

Art. I: De verbi Dei praedicatione ................................................ 609-616Art. II: De institutione catechetica ................................................. 617-626

11Spis tre�ci

2° Prze³o¿eni i cz³onkowie instytutów zakonnych ................... 418-432Art. II: Monastery .......................................................................... 433-503

1° Erygowanie i znoszenie monasterów ................................. 435-4402° Prze³o¿eni monasterów, synaksy i ekonomowie ................. 441-4473° Przyjmowanie do monasteru sui iuris i nowicjat ................. 448-4614° Konsekracja lub profesja monastyczna .............................. 462-4705° Kszta³cenie zakonników i karno�æ monastyczna................ 471-4806° Eremici ............................................................................... 481-4857° Monastery stauropigialne .......................................................... 4868° Przej�cie do innego monasteru ........................................... 487-4889° Eksklaustracja i wyst¹pienie z monasteru .......................... 489-496

10° Odes³anie mnichów ............................................................ 497-503Art. III: Zakony i zgromadzenia....................................................... 504-553

1° Erygowanie i zniesienie zakonu, zgromadzenia,prowincji i domu ................................................................. 506-510

2° Prze³o¿eni, Synaksy, ekonomowie w zakonachi zgromadzeniach ................................................................. 511-516

3° Przyjmowanie do zakonu i zgromadzenia oraz nowicjat ....... 517-525

4° Profesja w zakonach i zgromadzeniach ............................. 526-5355° Kszta³cenie cz³onków i karno�æ zakonna w zakonach

i zgromadzeniach ................................................................ 536-5436° Przej�cie do innego zakonu, zgromadzenia lub do monasteru

sui iuris ............................................................................... 544-5457° Eksklaustracja i odej�cie z zakonu lub zgromadzenia ......... 546-550

8° Wydalenie z zakonu lub zgromadzenia ............................... 551-553Rozdz. II: Stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników ..... 554-562Rozdz. III: Instytuty �wieckie .............................................................. 563-569Rozdz. IV: Inne formy ¿ycia konsekrowanego i stowarzyszenia

¿ycia apostolskiego ............................................................. 570-572

Tytu³ XIII: Stowarzyszenia chrze�cijan ............................................ 573-583

Tytu³ XIV: Ewangelizacja narodów ................................................... 584-594

Tytu³ XV: Magisterium Ko�cio³a .................................................... 595-666Rozdz. I: Nauczycielskie zadanie Ko�cio³a w ogólno�ci ................... 595-606Rozdz. II: Pos³uga S³owa Bo¿ego ....................................................... 607-626

Art. I: Przepowiadanie S³owa Bo¿ego .......................................... 609-616Art. II: Nauczanie katechetyczne .................................................. 617-626

12 Index

Caput III: De educatione catholica ..................................................... 627-650Art. I: De scholis, praesertim catholicis ........................................ 631-639Art. II: De catholicis studiorum universitatibus .............................. 640-645Art. III: De ecclesiasticis studiorum universitatibus et facultatibus ..... 646-650

Caput IV: De instrumentis communicationis socialis et in speciede libris ............................................................................... 651-666

Titulus XVI: De cultu divino et praesertim de sacramentis ........... 667-895Caput I: De baptismo ....................................................................... 675-606Caput II: De chrismatione sancti myri ............................................... 692-697Caput III: De Divina Eucharistia ........................................................ 698-717Caput IV: De sacramento paenitentiae ............................................... 718-736Caput V: De unctione infirmorum ..................................................... 737-742Caput VI: De sacra ordinatione .......................................................... 743-775

Art. I: De sacrae ordinationis ministro .......................................... 744-753Art. II: De sacrae ordinationis subiecto ......................................... 754-768

1° De requisitis in candidatis ad sacram ordinationem ........... 758-7612° De impedimentis suscipiendi vel exercendi ordines sacros ........ 762-768

Art. III: De eis, quae sacrae ordinationi praemitti debent ................ 769-772Art. IV: De sacrae ordinationis tempore, loco, adnotatione et

testimonio ........................................................................... 773-775Caput VII: De matrimonio .................................................................... 776-866

Art. I: De cura pastorali et de eis, quae matrimonii celebrationipraemitti debent .................................................................. 783-789

Art. II: De impedimentis dirimentibus in genere ............................. 790-799Art. III: De impedimentis in specie .................................................. 800-812Art. IV: De matrimoniis mixtis ......................................................... 813-816Art. V: De consensu matrimoniali .................................................. 817-827Art. VI: De forma celebrationis matrimonii ..................................... 828-842Art. VII: De matrimonii convalidatione ............................................. 843-852

1° De convalidatione simplici .................................................. 843-8472° De sanatione in radice ........................................................ 848-852

Art. VIII: De separatione coniugum ................................................... 853-8661° De dissolutione vinculi ........................................................ 853-8622° De separatione manente vinculo ........................................ 863-866

Caput VIII: De sacramentalibus, de locis et de temporibus sacris,de cultu Sanctorum, de voto et de iureiurando ................... 867-895

Art. I: De sacramentalibus ................................................................... 867Art. II: De locis sacris .................................................................... 868-879

1° De ecclesiis ........................................................................ 869-8732° De coemeteriis et de exsequiis ecclesiasticis ..................... 874-879

13Spis tre�ci

Rozdz. III: Wychowanie katolickie ....................................................... 627-650Art. I: Szko³y, zw³aszcza katolickie ............................................... 631-639Art. II: Uniwersytety katolickie ...................................................... 640-645Art. III: Uniwersytety i wydzia³y ko�cielne ..................................... 646-650

Rozdz. IV: �rodki spo³ecznego przekazu, w szczególno�ci ksi¹¿ki ...... 651-666

Tytu³ XVI: Kult Bo¿y, zw³aszcza sakramenty .................................. 667-895Rozdz. I: Chrzest ............................................................................... 675-606Rozdz. II: Chryzmacja ........................................................................ 692-697Rozdz. III: Boska Eucharystia ............................................................. 698-717Rozdz. IV: Sakrament pokuty .............................................................. 718-736Rozdz. V: Namaszczenie chorych ...................................................... 737-742Rozdz. VI: �wiêcenia ........................................................................... 743-775

Art. I: Szafarz �wiêceñ ................................................................. 744-753Art. II: Podmiot �wiêceñ ................................................................ 754-768

1° Wymogi stawiane kandydatom do �wiêceñ ....................... 758-7612° Przeszkody do przyjêcia i wykonywania �wiêceñ .............. 762-768

Art. III: O tym, co powinno poprzedzaæ �wiêcenia ......................... 769-772Art. IV: Czas, miejsce, zapisanie i �wiadectwo �wiêceñ ................. 773-775

Rozdz. VII: Ma³¿eñstwo ........................................................................ 776-866Art. I: Pasterska troska i czynno�ci poprzedzaj¹ce zawarcie

ma³¿eñstwa......................................................................... 783-789Art. II: Przeszkody zrywaj¹ce w ogólno�ci .................................... 790-799Art. III: Poszczególne przeszkody ................................................... 800-812Art. IV: Ma³¿eñstwa mieszane ........................................................ 813-816Art. V: Zgoda ma³¿eñska................................................................ 817-827Art. VI: Forma zawarcia ma³¿eñstwa.............................................. 828-842Art. VII: Uwa¿nienie ma³¿eñstwa ..................................................... 843-852

1° Uwa¿nienie zwyk³e ............................................................ 843-8472° Uwa¿nienie w zawi¹zku ..................................................... 848-852

Art. VIII: Separacja ma³¿onków ........................................................ 853-8661° Rozwi¹zanie wêz³a ............................................................. 853-8622° Separacja podczas trwania wêz³a ...................................... 863-866

Rozdz. VIII: Sakramentalia, miejsca i czasy �wiête, kult �wiêtych,�lub i przysiêga ................................................................... 867-895

Art. I: Sakramentalia ............................................................................ 867Art. II: Miejsca �wiête ................................................................... 868-879

1° Ko�cio³y ............................................................................. 869-8732° Cmentarze i pogrzeb ko�cielny........................................... 874-879

14 Index

Art. III: De diebus festis et paenitentiae ......................................... 880-883Art. IV: De cultu Sanctorum, sacrarum iconum vel imaginum et

reliquiarum.......................................................................... 884-888Art. V: De voto et de iureiurando ................................................... 889-895

Titulus XVII: De baptizatis acatholicis ad plenam communionemcum Ecclesia catholica convenientibus ....................... 896-901

Titulus XVIII: De oecumenismo seu de christianorum unitate fovenda .. 902-908

Titulus XIX: De personis et de actibus iuridicis ............................... 909-935Caput I: De personis ........................................................................ 909-930

Art. I: De personis physicis ........................................................... 909-919Art. II: De personis iuridicis ........................................................... 920-930

Caput II: De actibus iuridicis ............................................................. 931-935

Titulus XX: De officiis .......................................................................... 936-978Caput I: De provisione canonica officiorum..................................... 938-964

Art. I: De electione ....................................................................... 947-960Art. II: De postulatione ................................................................. 961-964

Caput II: De amissione officii ............................................................ 965-978Art. I: De renuntiatione ................................................................. 967-971Art. II: De translatione ................................................................... 972-973Art. III: De amotione ....................................................................... 974-977Art. IV: De privatione ............................................................................. 978

Titulus XXI: De potestate regiminis ................................................... 979-995

Titulus XXII: De recursibus adversus decreta administrativa ...... 996-1006

Titulus XXIII: De bonis Ecclesiae temporalibus ..............................1007-1054Caput I: De bonis temporalibus acquirendis .................................. 1010-1021Caput II: De bonis ecclesiasticis administrandis .............................1022-1033Caput III: De contractibus, praesertim de alienationibus .................1034-1042Caput IV: De piis voluntatibus et de piis fundationibus ....................1043-1054

Titulus XXIV: De iudiciis in genere.................................................... 1055-1184Caput I: De foro competenti ......................................................... 1058-1085Caput II: De administris tribunalium ............................................... 1086-1102

Art. I: De Vicario indiciali, de indicibus et de auditoriubus ........ 1086-1093Art. II: De promotore institiae, de defensore vinculi et de notario ... 1094-1101

15Spis tre�ci

Art. III: Dni �wi¹teczne i dni pokuty ............................................... 880-883Art. IV: Kult �wiêtych, �wiêtych ikon lub obrazów i relikwi ........... 884-888

Art. V: �lub i przysiêga................................................................... 889-895

Tytu³ XVII: Ochrzczeni akatolicy przystêpuj¹cy do pe³nej wspólnotyz Ko�cio³em katolickim .................................................. 896-901

Tytu³ XVIII: Ekumenizm czyli wspieranie jedno�ci chrze�cijan ..... 902-908

Tytu³ XIX: Osoby i akty prawne ....................................................... 909-935Rozdz. I: Osoby ................................................................................. 909-930

Art. I: Osoby fizyczne ................................................................... 909-919Art. II: Osoby prawne .................................................................... 920-930

Rozdz. II: Akty prawne ...................................................................... 931-935

Tytu³ XX: Urzêdy ............................................................................... 936-978Rozdz. I: Kanoniczne powierzanie urzêdów...................................... 938-964

Art. I: Wybór ................................................................................. 947-960Art. II: Postulacja ........................................................................... 961-964

Rozdz. II: Utrata urzêdu ..................................................................... 965-978Art. I: Rezygnacja ......................................................................... 967-971Art. II: Przeniesienie ...................................................................... 972-973Art. III: Odwo³anie .......................................................................... 974-977Art. IV: Pozbawienie .............................................................................. 978

Tytu³ XXI: W³adza rz¹dzenia ............................................................. 979-995

Tytu³ XXII: Rekursy przeciwko dekretom administracyjnym ..... 996-1006

Tytu³ XXIII: Dobra doczesne Ko�cio³a ........................................... 1007-1054Rozdz. I: Nabywanie dóbr .............................................................. 1010-1021Rozdz. II: Zarz¹d dóbr ko�cielnych ................................................. 1022-1033Rozdz. III: Umowy, zw³aszcza alienacja ........................................... 1034-1042Rozdz. IV: Pobo¿ne zapisy i pobo¿ne fundacje .................................1043-1054

Tytu³ XXIV: S¹downictwo w ogólno�ci ............................................ 1055-1184Rozdz. I: W³a�ciwo�æ s¹du.............................................................1058-1085Rozdz. II: Pracownicy trybuna³u ..................................................... 1086-1102

Art. I: Wikariusz s¹dowy, sêdziowie i audytorzy ........................1086-1093Art. II: Rzecznik sprawiedliwo�ci, obroñca wêz³a i notariusz ..... 1094-1101

16 Index

Art. III: De daministris tribunalium ex diversis eparchiis vel Ecclesiissui iuris ossumendis .................................................................. 1102

Caput III: De obligationibus iudicum et aliorum administrorumtribunalium ....................................................................... 1103-1116

Caput IV: De ordine cognitionum .................................................... 1117-1123Caput V: De iudicii terminis, dilationibus et loco ............................. 1124-1128Caput VI: De personis in aulam admittendis et de modo conficiendi

et asservandi acta ........................................................... 1129-1133Caput VII: De actore et de parte conventa ...................................... 1134-1138Caput VIII: De procuratoribus ad lites et de advocatis ...................... 1139-1148Caput IX: De actionibus et de exceptionibus ................................... 1149-1163Caput X: De modis evitandi iudicia ................................................. 1164-1184

Art. I: De transactione ............................................................... 1164-1167Art. II: De compromisso in arbitras ............................................ 1168-1184

Titulus XXV: De iudicio contentioso ................................................. 1185-1356Caput I: De iudicio contentioso ordinario ...................................... 1185-1342

Art. I: De libello litis introductorio .............................................. 1185-1189Art. II: De citatione et de intimatione vel notificatione actorum

iudicialium ........................................................................ 1190-1194Art. III: De litis contestatione ....................................................... 1195-1198Art. IV: De litis instantiae suspensione, peremptione et

renuntiatione .................................................................... 1199-1206Art. V: De probationibus .............................................................1207-1266

1° De partium declarationibus.............................................. 1211-12192° De probatione per documenta ......................................... 1220-12273° De testibus et de testimoniis ............................................1228-1254

a) Qui testes esse possunt ...................................................1230-1231b) De inducendis et excludendis testibus .............................1232-1238c) De interrogatione testium ................................................ 1239-1252d) De testimoniorum fide ..................................................... 1253-1254

4° De peritis ......................................................................... 1255-12625° De accessu et de recognitione iudiciali ...........................1263-12646° De praesumptionibus ....................................................... 1265-1266

Art. VI: De causis incidentibus ..................................................... 1267-12801° De partibus non comparentibus ....................................... 1272-12752° De interventu tertii in causa ............................................ 1276-12773° De attentatis lite pendente ............................................... 1278-1280

Art. VII: De actorum publicatione, de conclusione in causa etde causae discussione .....................................................1281-1289

Art. VIII: De iudicis pronuntiationibus .............................................1290-1301

17Spis tre�ci

Art. III: Pracownicy trybuna³u pochodz¹cy z ró¿nych eparchiilub Ko�cio³ów sui iuris .............................................................. 1102

Rozdz. III: Obowi¹zki sêdziów i innych pracowników trybuna³u ...... 1103-1116

Rozdz. IV: Kolejno�æ rozpoznawania spraw ..................................... 1117-1123Rozdz. V: Terminy s¹dowe, odroczenia i miejsce ............................ 1124-1128Rozdz. VI: Osoby, które dopuszcza siê do auli oraz sposób sporz¹dzania

i przechowywania akt ..................................................... 1129-1133Rozdz. VII: Powód i strona pozwana ................................................. 1134-1138Rozdz. VIII: Pe³nomocnicy procesowi i adwokaci .............................. 1139-1148Rozdz. IX: Skargi i zarzuty ................................................................ 1149-1163Rozdz. X: Sposoby unikniêcia procesu ............................................ 1164-1184

Art. I: Ugoda .............................................................................. 1164-1167Art. II: S¹d polubowny ................................................................ 1168-1184

Tytu³ XXV: Proces sporny ............................................................... 1185-1356Rozdz. I: Zwyczajny proces sporny ............................................... 1185-1342

Art. I: Skarga powodowa ........................................................... 1185-1189Art. II: Wezwanie s¹dowe i przyjêcie wezwania czyli

zawiadomienie o aktach s¹dowych ................................. 1190-1194Art. III: Zawi¹zanie sporu ............................................................ 1195-1198Art. IV: Zawieszenie, zrzeczenie siê i umorzenie instancji

sporu ................................................................................ 1199-1206Art. V: Dowody ........................................................................... 1207-1266

1° O�wiadczenia stron ......................................................... 1211-12192° Dowód z dokumentów .................................................... 1220-12273° �wiadkowie i zeznania .................................................... 1228-1254

a) Kto mo¿e byæ �wiadkiem ................................................1230-1231b) Powo³ywanie i wykluczanie �wiadków ........................... 1232-1238c) Przes³uchanie �wiadków .................................................1239-1252d) Wiarygodno�æ �wiadków.................................................1253-1254

4° Biegli ............................................................................... 1255-12625° Wizja lokalna i oglêdziny s¹dowe ....................................1263-12646° Domniemania .................................................................. 1265-1266

Art. VI: Sprawy wpadkowe.......................................................... 1267-12801° Niestawiennictwo stron ................................................... 1272-12752° Udzia³ osoby trzeciej w sprawie ...................................... 1276-12773° Usi³owanie podczas trwania sporu ..................................1278-1280

Art. VII: Og³oszenie akt, zamkniêcie postêpowania dowodowego,dyskusja sprawy .............................................................. 1281-1289

Art. VIII: Orzeczenia sêdziego........................................................1290-1301

18 Index

Art. IX: De impugnatione sententiae ............................................ 1302-13211° De querela nullitatis contra sententiam ...........................1302-13082° De appellatione................................................................1309-1321

Art. X: De re iudicata, de restitutione in integrum et deoppositione tertii ..............................................................1322-1333

1° De re iudicata .................................................................. 1322-13252° De restitutione in integrum ..............................................1326-13293° De oppositione tertii ........................................................ 1330-1333

Art. XI: De gratuito patrocinio et de expensis iudicialibus ............ 1334-1336Art. XII: De exsecutione sententiae ..............................................1337-1342

Caput II: De iudicio contentioso summario.....................................1343-1356

Titulus XXVI: De quibusdam processibus specialibus ....................1357-1400Caput I: De processibus matrimonialibus ......................................1357-1384

Art. I: De causis ad matrimonii nullitatem declarandam ............1357-13771° De foro competenti ......................................................... 1357-13592° De iure impugnandi matrimonium ................................... 1360-13613° De obligationibus iudicum et tribunalis ............................ 1362-13634° De probationibus .............................................................1364-13675° De sententia et de appellatione .......................................1368-13716° De processu documentali ................................................1372-13747° Normae generales ...........................................................1375-1377

Art. II: De causis separationis coniugum ....................................1378-1382Art. III: De processu praesumptae mortis coniugis ...............................1383Art. IV: De modo procedendi ad obtinendam solutionem

matrimonii non consummati aut solutionem matrimoniiin favorem fidei ........................................................................1384

Caput II: De causis ad sacrae ordinationis nullitatem declarandam ...1385-1387Caput III: De procedura in parochis amovendis vel transferendis .. 1388-1400

Art. I: De modo procedendi in amotione parochorum................1389-1396Art. II: De modo procedendi in translatione parochorum ............1397-1400

Titulus XXVII: De sanctionibus poenalibus in Ecclesia ....................1401-1467Caput I: De delictis et poenis in genere ........................................ 1401-1435Caput II: De poenis in singula delicta ............................................. 1436-1467

Titulus XXVIII: De procedura in poenis irrogandis ............................1468-1487Caput I: De iudicio poenali ............................................................ 1468-1485

Art. I: De praevia investigatione ................................................ 1468-1470Art. II: De iudicii poenalis evolutione .......................................... 1471-1482

19Spis tre�ci

Art. IX: Zaskar¿enie wyroku ........................................................ 1302-13211° Skarga o niewa¿no�æ wyroku ......................................... 1302-13082° Apelacja .......................................................................... 1309-1321

Art. X: Stan rzeczy os¹dzonej, przywrócenie do stanu poprzedniegoi sprzeciw osoby trzeciej ................................................. 1322-1333

1° Stan rzeczy os¹dzonej ..................................................... 1322-13252° Przywrócenie do stanu poprzedniego ..............................1326-13293° Sprzeciw osoby trzeciej ...................................................1330-1333

Art. XI: Koszta s¹dowe i bezp³atna pomoc ..................................1334-1336Art. XII: Wykonanie wyroku..........................................................1337-1342

Rozdz. II: Sumaryczny proces sporny ............................................. 1343-1356

Tytu³ XXVI: Niektóre procesy specjalne ........................................1357-1400Rozdz. I: Procesy ma³¿eñskie .........................................................1357-1384

Art. I: Sprawy o orzeczenie niewa¿no�ci ma³¿eñstwa ............... 1357-13771° W³a�ciwo�æ s¹du............................................................. 1357-13592° Prawo zaskar¿ania ma³¿eñstwa ...................................... 1360-13613° Obowi¹zki sêdziów i trybuna³ów .....................................1362-13634° Dowody ........................................................................... 1364-13675° Wyrok i apelacja .............................................................. 1368-13716° Proces oparty na dokumentach ....................................... 1372-13747° Normy ogólne .................................................................. 1375-1377

Art. II: Sprawy o separacjê ma³¿onków...................................... 1378-1382Art. III: Proces dotycz¹cy domniemanej �mierci wspó³ma³¿onka .........1383Art. IV: Sposób postêpowania w celu otrzymania dyspensy

od ma³¿eñstwa niedope³nionego albo dyspensy ze wzglêduna dobro wiary .........................................................................1384

Rozdz. II: Sprawy o orzeczenie niewa¿no�ci �wiêceñ .................... 1385-1387Rozdz. III: Procedura przy odwo³ywaniu lub przenoszeniu

proboszczów.................................................................... 1388-1400Art. I: Sposób postêpowania przy odwo³ywaniu proboszczów ..1389-1396Art. II: Sposób postêpowania przy przenoszeniu proboszczów ... 1397-1400

Tytu³ XXVII: Sankcje karne w Ko�ciele .......................................... 1401-1467Rozdz. I: Przestêpstwa i kary w ogólno�ci .....................................1401-1435Rozdz. II: Kary za poszczególne przestêpstwa ............................... 1436-1467

Tytu³ XXVIII: Procedura przy wymierzaniu kar ................................ 1468-1487Rozdz. I: S¹d karny ........................................................................ 1468-1485

Art. I: Dochodzenie wstêpne .....................................................1468-1470Art. II: Przebieg procesu karnego ............................................... 1471-1482

20 Index

Art. III: De actione ad damna reparanda .....................................1483-1485Caput II: De irrogatione poenarum per decretum extra iudicium .......1486-1487

Titulus XXIX: De lege, de consuetudine et de actibusadministrativis ..............................................................1488-1539

Caput I: De legibus ecclesiasticis ..................................................1488-1505Caput II: De consuetudine .............................................................. 1506-1509Caput III: De actibus administrativis ............................................... 1510-1539

Art. I: De procedura in decretis extra iudicium ferendis ...........1517-1520Art. II: De exsecutione actuum administrativorum .....................1521-1526Art. III: De rescriptis .................................................................... 1527-1539

1° De privilegiis ....................................................................1531-15352° De dispensationibus .........................................................1536-1539

Titulus XXX: De praescriptione et de temporis supputatione .....1540-1546Caput I: De praescriptione ............................................................ 1540-1542Caput II: De temporis supputatione ................................................ 1553-1546

21Spis tre�ci

Art. III: Skarga o naprawienie szkód............................................ 1483-1485Rozdz. II: Wymierzanie kar dekretem pozas¹dowym...................... 1486-1487

Tytu³ XXIX: Ustawa, zwyczaj, akty administracyjne ......................1488-1539

Rozdz. I: Ustawy ko�cielne ............................................................1488-1505Rozdz. II: Zwyczaj ........................................................................... 1506-1509Rozdz. III: Akty administracyjne....................................................... 1510-1539

Art. I: Procedura wydawania dekretów pozas¹dowych ............1517-1520Art. II: Wykonanie aktów administracyjnych ..............................1521-1526Art. III: Reskrypty ........................................................................1527-1539

1° Przywileje ........................................................................1531-15352° Dyspensy.........................................................................1536-1539

Tytu³ XXX: Przedawnienie i obliczanie czasu ............................... 1540-1546Rozdz. I: Przedawnienie ................................................................. 1540-1542Rozdz. II: Obliczanie czasu .............................................................. 1553-1546

Indeks alfabetyczny .......................................................................................... 873

S³ownik wybranych terminów .......................................................................... 915

22 Abbreviationes � Skróty

ABBREVIATIONES � SKRÓTY

a. = annusaa. = anniadh. = adhortatioall. = allocutioAnc. = Synodus Ancyrana, a. 314Ant. = Synodus Antiochena, a. 341ap. = apostolicaAp. = ApostolicusApost. = Canones Sanctorum ApostolorumApp. = ApostoliciArchiep. = Archiepiscopusart. = articulusartt. = articuliauxil. = auxiliarisBasilic. = Basilicorum Libri LX (H. J. Scheltema � D. Holwenda � N. Vander Val),

Scripta Universitatis Groninganae, volumina I-VIII, Gravenhage, 1955 � Gro-ningen, 1988

c. = circaC. = Codex Iustinianus (recognovit Paulus Krueger), Corpus iuris civilis, volumen

secundum, Berolini, 1900, pp. 1-513CA = Pius XII, Litterae Apostolicae motu proprio datae Crebrae allatae sunt,

22.02.1949, AAS 41(1949), 89-119C.G. = Congregatio generalisC.P. = Congregatio particulariscan. = canoncann. = canonescap. = caputcapp. = capitaCarth. = Synodus Carthaginensis, a. 419Chalc. = Concilium Chalcedonense, a. 451circ. (circul.) = circularisCollectanea = Collectanea S. Congregationis de Propaganda Fide seu Decreta

Instructiones Rescripta pro Apostolicis Missionibus, vol. I -II, Romae, 1907(referentia fit ad numerum documenti)

23Abbreviationes � Skróty

Collectio Lacensis = Acta et Decreta Sacrorum Conciliorum recentiorum, Collec-tio Lacensis auctoribus presbyteris S.J. e domo B. M-V. Sine Labe Con-ceptae ad Lacum, Friburgi Brisgoviae, tomi I-VI, 1870-1872

Cons. pro Publ. Eccl. Neg. = Consilium pro Publicis Ecclesiae Negotiisconst. = constitutioConsist. secr. = Consistorium secretumConstantien. = Concilium Constantiense, aa. 1414-1418Constantinop., a. 394 = Synodus Constantinopolitana, a. 394Constantinop. I = Concilium Constantinopolitanum I, a. 381Constantinop. IV = Concilium Constantinopolitanum IV, aa. 869-870CP. = ConstantinopolitanusCS = Pius XII, Litterae Apostolicae motu proprio datae Cleri sanctitati, 02.06.1957,

AAS 49(1957), 433-603D. = Iustiniani Digesta (recognovit Theodorus Mommsen), Corpus iuris civilis,

volumen primum, Berolini, 1902, pp. 1-882damn. = damnatusdecis. = decisioDe Martinis = Iuris Pontificii de Propaganda Fide pars prima complectens Bul-

las Brevia Acta S. S. ... cura ac studio Raphaelis De Martinis ... vol. I-VII,Romae, 1888-1897; Iuris Pontificii de Propaganda Fide pars secunda com-plectens Decreta, Instructiones, Encyclicas Litteras etc. ab eadem Con-gregatione lata ... cura ac studio Raphaelis De Martinis ..., Romae, 1909(referentia fit ad numerum documenti)

decl. = declaratiodecr. = decretumDel. (Deleg.) = Delegatusencycl. = encyclicaer. = epistulaEp. = Episcopus (Episcopi)Epp. = EpiscopiEph. = Concilium Ephesinum, a. 431Flor. = Concilium Florentinum, aa. 1431-1445Fonti = Sacra Congregazione �Pro Ecclesia Orientali�, Codificazione canonica orien-

tale, Fonti, fasc. I -VIII, X -XV, Romae, 1930-1934. (in fasc. I referentia fitad paginas, in ceteris ad numerum documenti)

Gang. = Synodus Gangrensis, a.c. 340gen. = generalis


hom. = homiliaInstit. = Iustiniani Institutiones (recognovit Paulus Krueger), Corpus iuris civilis,

volumen primum, Berolini, 1902, pp. 1-56instr. = instructiointerpr. auth. = interpretatio authenticaintroduc. = introductioLaod. = Synodus Laodicensis, ad finem saeculi IVLat. IV = Concilium Lateranense IV, a. 1215Lat. V = Concilium Lateranense V, aa. 1512-1517litt. = litteraeLugd. I = Concilium Lugdunense I, a. 1245Lugd. II = Concilium Lugdunense II, a. 1274M. = Magnusm.p. = motu proprioMansi = F. Labeo � J. D. Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collec-

tio, tomi I-LIV, Romae, 1759-1927Metrop. = MetropolitaMigne PG = J. P. Migne, Patrologiae cursus completus, series graecolatina, vol.

1-165, Lutetiae Parisiorum, 1857-1866Migne PL = J. P. Migne, Patrologiae cursus completus, series latina, vol. 1-221,

Lutetiae Parisiorum, 1844-1864Mission. = Missionesn. = numerusNeoc. = Synodus Neocaesariensis, aa. 314-319Nic. I = Concilium Nicaenum I, a. 325Nic. II = Concilium Nicaenum II, a. 787Nov. = Iustiniani Novellae (recognovit Rudolfus Schoell), Corpus iuris civilis, volu-

men tertium, Berolini, 1899, pp. 1-810Ochoa = Institutum Iuridicum Claretianum, Leges Ecclesiae post Codicem Iuris

canonici editae: collegit ... Xaverius Ochoa ..., vol. I-VI, Romae, 1966-1987orat. = Oratio Sancti Theodori StuditaeOsRomPol = L�Osservatore Romano, wydanie polskiePA = Pius XII, Litterae Apostolicae motu proprio datae Postquam Apostolicis Litte-

ris, 09.02.1952, AAS 44(1952), 67-147Patr. (Patriarch.) = PatriarchaPitra = I. B. Pitra, Iuris ecclesiastici Graecorum historia et monumenta, tomus I,

Romae, 1864; tomus II, Romae, 1868

25Abbreviationes � Skróty

poenae monast. = Poenae monasteriales Sancti Theodori StuditaePont. Comm. ad Cod. Can. Auth. Interpr. = Pontificia Commissio ad Codicis Canones

Authentice InterpretandosPont. Comm. ad Red. Cod. Iur. Can. Orient. = Pontificia Commissio ad Redigendum

Codicem Iuris Canonici OrientalisPont. Comm. Cod. Iur. Can. Auth. Interpr. = Pontificia Commissio Codici Iuris Cano-

nici Authentice InterpretandoPont. Comm. Cod. Iur. Can. Orient. Recogn. = Pontificia Commissio Codici Iuris

Canonici Orientalis RecognoscendoPont. Comm. Decr. Conc. Vat. II Interpr. = Pontificia Commissio Decretis Concilii

Vaticani II InterpretandisPont. Comm. pro Russia = Pontificia Commissio pro Russiapr. = principium seu textus initialis documentipraescr. = praescriptusprolog. = prologusprooem. = prooemiumprop. = propositio, propositionesProtodeut. = Synodus Protodeutera, a. 861prov. = provincialis, provinciaQuinisext. = Concilium Quinisextum seu Trullanum, a. 691reg. = regularegg. = regulaeregulae fus. = Regulae fusius tractatae Sancti Basilii Magnirescr. = rescriptumresol. = resolutioS. = Sanctuss. (sess.) = sessioSacerd. = SacerdotesSard. = Synodus Sardicensis, a. 343-344S.C.C. = Sacra Congregatio ConciliiS.C. Consist. = Sacra Congregatio Consistorii (Consistorialis)S.C. de Discip. Sacr. = Sacra Congregatio de Disciplina SacramentorumS.C. de Prop. Fide = Sacra Congregatio de Propaganda FideS.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.) = Sacra Congregatio de Propaganda Fide

pro Negotiis Ritus OrientalisS.C. de Religiosis = Sacra Congregatio de Religiosis


S.C. de Sem. et Stud. Univ. = Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Univer-sitatibus

S.C. Ep. et Reg. = Sacra Congregatio Episcoporum et RegulariumS.C. Indulg. = Sacra Congregatio IndulgentiarumS.C. pro Causis Sanctorum = Sacra Congregatio pro Causis SanctorumS.C. pro Doctr. Fidei = Sacra Congregatio pro Doctrina FideiS.C. pro Eccl. Orient. = Sacra Congregatio pro Ecclesia Orientali (Ecclesiis Orienta-

libus)S.C. pro Inst. Cath. = Sacra Congregatio pro Institutione CatholicaS.C.S. Off. = Sacra Congregatio Sancti OfficiiSecret. ad Christ. Unit. Fov. = Secretariatus ad Christianorum Unitatem FovendamSecret. Status = Secreteria Statussect. = sectioserm. = sermonesSign. Apost. = Supremum Tribunal Signaturae ApostolicaeSN = Pius XII, Litterae Apostolicae motu proprio datae Sollicitudinem nostram,

06.01.1950, AAS 42(1950), 5-120S. Paenit. Ap. = Sacra Paenitentiaria ApostolicaS. Rom. Rotae Trib. = Sacrae Romanae Rotae TribunalS. Soph. = Synodus Sanctae Sophiae, a. 879Syn. = Synodustestam. = Testamentum Sancti Theodori Studitaetit. = titulusTrid. (Trident.) = Concilium Tridentinum, aa. 1545-1563Vat. I = Concilium Vaticanum I, aa. 1869-1870Vat. II = Concilium Vaticanum II, aa. 1962-1965Vic. = Vicarius

27

EXPLICATIO AD COMPOSITIONEM CODICIS

OBJA�NIENIE DO UK£ADU KODEKSU

canonesparalleles� CIC 1983,� CIC 1977,� motu proprio Pii XII

tekst ³aciñskitextus Latinus

tekst polskitextus Polonus

odsy³acze doinnych kody-fikacji:� KPK/83� KPK/17� c z ê � c i o w a

k o d y f i k a -cja wschod-nia Piusa XII

�ród³a KKKW

fontes CCEOpozakodeksowenormy specjalneextracodicialesnormae speciales

interpretacjeautentyczne

interpretationesauthenticae

28 Constitutio Apostolica Sacri Canones

IOANNES PAULUS EPISCOPUSSERVUS SERVORUM DEI

AD PERPETUAM REI MEMORIAM

VENERABILIBUS FRATRIBUSPATRIARCHIS, ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS,

AC DILECTIS FILIISPRESBYTERIS,

DIACONIS CETERISQUE CHRISTIFIDELIBUSORIENTALIUM ECCLESIARUM

SACRI CANONES, quorum «integram praeceptionem ac immobilem» Patres in Con-cilio Oecumenico septimo, apud Nicaenam Sedem anno Domini DCCLXXXVII con-gregati, praesidibus legatis a Decessore Nostro Hadriano I missis, in prima eiusdemConcilii canonica regula prorsus confirmaverunt, «exultantes in eis sicut qui invenitspolia multa», breviter ab eodem Concilio declarati sunt ii esse, qui ab almis, ut traditiofert, Apostolis et a «sex sanctis et universalibus Synodis atque his Conciliis, quaelocaliter collecta sunt», necnon «a sanctis Patribus nostris» prolati sunt.

Enimvero idem Concilium, cum affirmaret sacrorum canonum auctores «ab unoeodemque Spiritu» illustratos statuisse «quae expediunt», canones illos unum Corpuslegum ecclesiasticarum duxit idque veluti «Codicem» pro omnibus Ecclesiis orientali-bus confirmavit, ut iam pridem Quinisexta Synodus, in Trullano conclavi Constantino-politanae urbis anno Domini DCXCI coadunata, fecerat, provinciam earundem legumin secundo suo canone distinctius circumscribendo.

In tam mirabili varietate rituum seu patrimonii liturgici ac theologici, spiritualis acdisciplinaris singularum Ecclesiarum, quae ex venerandis traditionibus Alexandrina, An-tiochena, Armena, Chaldaea et Constantinopolitana originem ducunt, sacri canones nonimmerito ea conspicua lane pars eiusdem patrimonii esse censentur, quae universarumharum Ecclesiarum ordinationis unum atque commune canonum fundamentum consti-tuit. Etenim vix aut ne vix quidem datur normarum disciplinarium orientalis collectio, inqua sacri canones, iam ante Concilium Chalcedonense numero plures quam quingenti,utpote primariae Ecclesiae leges a superiore eisdem Ecclesiis auctoritate statutae vel agni-tae, non urgeantur et tamquam praecipui fontes iuris non invocentur. Singulis Ecclesiissemper perspicuum fuit quamcumque ordinationem ecclesiasticae disciplinae firmitatemhabere iis in normis, quae ex traditionibus a suprema auctoritate Ecclesiae agnitis profluuntvel in canonibus ab eadem auctoritate promulgatis continentur, atque iuris particularis regu-las valere, cum iure superiore si congruant, si vero ab eo discrepent, nullas essse.

29Konstytucja Apostolska Sacri Canones

JAN PAWE£ BISKUPS£UGA S£UG BO¯YCH

NA WIECZN¥ RZECZY PAMI¥TKÊ

CZCIGODNYM BRACIOMPATRIARCHOM, ARCYBISKUPOM, BISKUPOM

I UMI£OWANYM SYNOMPREZBITEROM,

DIAKONOM I WSZYSTKIM WIERNYMKO�CIO£ÓW WSCHODNICH

�wiête Kanony, których �nieska¿on¹ i niezmienn¹ naukê� Ojcowie, zgromadzenipod przewodnictwem legatów wys³anych przez naszego Poprzednika, Hadriana I, nasiódmym Soborze Powszechnym w Nicei w 787 r. potwierdzili w pierwszej zasadziekanonicznej tego Soboru, �raduj¹c siê w nich jak znalazca wielkiej zdobyczy�. Ten¿eSobór og³osi³ w skróconej formie tak¿e te kanony, które � zgodnie z tradycj¹ � wpro-wadzili ³askawie Aposto³owie oraz �sze�æ �wiêtych Soborów powszechnychi Synody lokalnie zgromadzone�, a tak¿e �nasi �wiêci Ojcowie�.

Rzeczywi�cie Sobór ten, kiedy potwierdzi³, i¿ autorzy �wiêtych kanonów o�wie-ceni �przez jednego i tego samego Ducha� ustanowili �co potrzeba�, uzna³ owe ka-nony za jeden zbiór praw ko�cielnych i zatwierdzi³ ten jakby �Kodeks� dla wszyst-kich Ko�cio³ów wschodnich, co uczyni³ ju¿ wcze�niej synod Quinisextum, zgroma-dzony w Rotundzie pa³acu w Konstantynopolu w 691 r. poprzez dok³adniejszy opistego samego zakresu praw w swym kanonie drugim.

Wobec tak zadziwiaj¹cej rozmaito�ci obrz¹dków czyli spu�cizny liturgiczneji teologicznej, duchowej i ustrojowej poszczególnych Ko�cio³ów wywodz¹cych siêz czcigodnych tradycji: aleksandryjskiej, antiocheñskiej, ormiañskiej, chaldejskieji konstantynopolitañskiej, nie bez s³uszno�ci �wiête kanony uwa¿ane s¹ za tê szczególn¹czê�æ tej¿e spu�cizny, która stanowi jedn¹ wspóln¹ podstawê zasad organizacji wszyst-kich tych Ko�cio³ów. Nie istnieje bowiem niemal ¿aden wschodni zbiór norm ustrojo-wych, w którym nie zajmowano by siê �wiêtymi kanonami, przekraczaj¹cymi ju¿ przedSoborem Chalcedoñskim liczbê piêciuset, ustanowionymi lub uznanymi jako podsta-wowe prawa Ko�cio³a przez zwierzchni¹ w³adzê tego¿ Ko�cio³a, i w którym nie po-wo³ano by siê na nie jako na szczególne �ród³o prawa. Dla poszczególnych Ko�cio³ówby³o zawsze oczywiste, ¿e moc ka¿dego porz¹dku dyscypliny ko�cielnej le¿y w tychnormach, które wyp³ywaj¹ z tradycji uznanych przez najwy¿sz¹ w³adzê ko�cieln¹ lubzawarte s¹ w kanonach promulgowanych przez tê w³adzê i ¿e zasady prawa partyku-


«Fidelitas erga sacrum hoc ecclesiasticae disciplinae patrimonium effecit, ut, intertot tantasque vexationes atque ras adversas quas orientales Ecclesiae sive antiquis siverecentioribus temporibus perpessae sunt, nihilominus proprius Orientis vultus integerservaretur; quod profecto non sine magno animarum emolumento fieri contigit» (AAS66 [1974] 245). Haec praeclara Pauli VI beatae memoriae verba in Sixtino sacello co-ram primo Plenario Coetu Membrorum Commissionis Codici Iuris Canonici OrientalisRecognoscendo prolata recinunt ea, quae Concilium Vaticanum II de «maxima fidelita-te» in eodem patrimonio disciplinari ab omnibus Ecclesiis observando edixit, requirensetiam ut «ad avitas traditiones redire satagant», si in quibusdam «ob temporum velpersonarum adiuncta indebite defecerint» (Decr. Orientalium Ecclesiarum, n. 6).

Significanter a Concilio Vaticano II clara in luce ponitur etiam «religiosam ergaantiquas traditiones fidelitatem» simul cum «precibus, vitae exemplis, mutua et me-liore cognitione, collaboratione ac fraterna rerum animorumque aestimatione», ma-xime conferre, ut Ecclesiae orientales plenam communionem cum Sede ApostolicaRomana habentes, «peculiare munus omnium christianorum unitatem, orientaliumpraesertim, fovendi» (Decr. Orientalium Ecclesiarum, n. 24), secundum principiaDecreti «De oecumenismo», adimpleant.

Neque hoc loco praetereundum est Ecclesias orientales, quae nondum in plenacum Ecclesia catholica communione sunt, eodem et fundamentaliter uno disciplinaecanonicae patrimonio regi, «sacris canonibus» id est primorum Ecclesiae saeculorum.

Quod vero attinet ad universam rem oecumenici motus, a Spiritu Sancto perfectaeunitatis totius Christi Ecclesiae perficiendae gratia suscitati, novus Codex non modo eiminime obstat, sed potius admodum prodest. Etenim Codex hic tuetur ipsum fundamen-tale personae humanae ius, fidem scilicet in suo cuiusque ritu, plerumque ab ipso matrissinu hausto, profitendi, quod est regula omnis «oecumenismi», nec quidquam praetermit-tit quin Ecclesiae orientales catholicae in tranquillitate ordinis optata Concilii Vaticani IIimplentes, «floreant atque novo robore apostolico concreditum sibi munus absolvant»(Decr. Orientalium Ecclesiarum, n. 1). Ex quo fit, ut canones Codicis Ecclesiarumorientalium catholicarum eandem firmitatem ac leges Codicis Iuris Canonici latinae Ec-clesiae habere oporteat, vigere scilicet donec abrogentur vel a suprema Ecclesiae auc-toritate immutentur iustis de causis, quarum plenae communionis omnium Orientis Ec-clesiarum cum catholica Ecclesia ratio sane gravissima est optatis praeterea ipsius Sal-vatoris Nostri Iesu Christi maxime congruens.

Verumtamen sacrorum canonum omnibus Ecclesiis orientalibus communis he-reditas mirabiliter cum indole uniuscuiusque coetus christifidelium, ex quibus sin-gulae Ecclesiae constant, decursu saeculorum coaluit atque earundem, non semelunius eiusdemque nationis, totam culturam nomine Christi eiusque evangelico nuntioita imbuit, ut ad ipsum cor populorum pertineat inviolabile et omni ratione dignis-simum.

Cum Leo XIII, Decessor Noster, «rei liturgicae disciplinaeque orientalis iure pro-batam varietatem», saeculo XIX exeunte, «praeclaro» esse «ornamento Ecclesiae


larnego obowi¹zuj¹ wtedy, gdy zgodne s¹ z prawem nadrzêdnym, a nie maj¹ mocy,je�li s¹ z nim sprzeczne.

�Wierno�æ wobec �wiêto�ci wyda³a tê spu�ciznê dyscypliny ko�cielnej tak, ¿e w�ródtylu tak wielkich trudno�ci i przeszkód, które Ko�cio³y wschodnie znios³y czy to wdawnych, czy w nowszych czasach, zosta³o jednak zachowane w³asne, niezmienioneoblicze Wschodu, co zaiste dokona³o siê nie bez wielkiego po¿ytku dla dusz� (AAS 66[1974] 245). W tych piêknych s³owach �wiêtej pamiêci Paw³a VI wyg³oszonych wKaplicy Sykstyñskiej podczas pierwszego posiedzenia plenarnego cz³onków Komisjidla Rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego brzmi to, co Sobór Watykañ-ski II postanowi³ o �najwiêkszej wierno�ci� w zachowywaniu przez wszystkie Ko�cio-³y tej spu�cizny ustrojowej, domagaj¹c siê tak¿e, by �stara³y siê powróciæ do tradycjiodziedziczonej po przodkach�, gdyby od nich �ze wzglêdu na okoliczno�ci czasu lubosób wbrew s³uszno�ci odst¹pi³y� (Dekr. Orientalium Ecclesiarum, 6).

Sobór Watykañski II dobitnie i jasno ukaza³ tak¿e, i¿ �skrupulatna wierno�æ wobecstaro¿ytnych tradycji� wraz z �modlitwami, przyk³adnym ¿yciem, wzajemnym lep-szym poznaniem siê, wspó³prac¹ i braterskim szacunkiem dla rzeczy i ludzi� najbar-dziej przyczyniaj¹ siê do wype³niania przez Ko�cio³y wschodnie maj¹ce pe³n¹ ³¹czno�æz rzymsk¹ Stolic¹ Apostolsk¹ �szczególnego obowi¹zku popierania jedno�ci wszyst-kich chrze�cijan, szczególnie wschodnich� (Dekr. Orientalium Ecclesiarum, 24) zgod-nie z zasadami dekretu �O Ekumenizmie�.

Nie mo¿na w tym miejscu pomin¹æ faktu, ¿e Ko�cio³y wschodnie nie bêd¹cejeszcze w pe³nej ³¹czno�ci z Ko�cio³em katolickim rz¹dz¹ siê t¹ sam¹, zasadniczojedn¹ spu�cizn¹ dyscypliny kanonicznej � ��wiêtymi kanonami pochodz¹cymi z pierw-szych wieków Ko�cio³a�.

Co siê za� tyczy ca³o�ci ruchu ekumenicznego, pobudzonego przez Ducha �wiê-tego dla osi¹gniêcia doskona³ej jedno�ci ca³ego Ko�cio³a Chrystusowego, nowy Ko-deks nie tylko w najmniejszym stopniu nie stoi mu na przeszkodzie, ale przeciwnie,jak najbardziej go wspiera. Kodeks ten strze¿e bowiem owego podstawowego prawaosoby ludzkiej: wyznawania wiary w swym w³asnym obrz¹dku, najczê�ciej wyssa-nym z mlekiem matki, co stanowi zasadê wszelkiego �ekumenizmu�. Kodeks niepomin¹³ te¿ niczego, by katolickie Ko�cio³y wschodnie przy niezmienno�ci porz¹d-ku spe³niaj¹c ¿yczenia Soboru Watykañskiego II, �kwit³y i z now¹ si³¹ apostolsk¹spe³nia³y powierzone sobie zadanie� (Dekr. Orientalium Ecclesiarum, 1).

Wynika z tego, i¿ kanony Kodeksu katolickich Ko�cio³ów wschodnich musz¹ posia-daæ tê sam¹ moc co przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego Ko�cio³a ³aciñskiego, to jestobowi¹zywaæ, dopóki nie zostan¹ uchylone b¹d� zmienione przez najwy¿sz¹ w³adzêko�cieln¹ ze s³usznych przyczyn, a bezsprzecznie najwa¿niejszym ich celem, w pe³nizgodnym ponadto z ¿yczeniami samego Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa, jest pe³-ne zjednoczenie wszystkich Ko�cio³ów Wschodu z Ko�cio³em katolickim.

A przecie¿ wspólne wszystkim Ko�cio³om wschodnim dziedzictwo �wiêtych ka-nonów z up³ywem wieków w przedziwny sposób zespoli³o siê z charakterem ka¿dej


omni et fidei catholicae divinam unitatem» affirmare declararet, eandem varietatemetiam illud esse existimavit, quo nihil «aliud fortasse admirabilius est ad catholicitatisnotam in Ecclesia Dei illustrandam» (Leo XIII, Litt. ap. Orientalium dignitas, 30Nov. 1894, prooem.). Id idemque Patrum Concilii Vaticani II unanima vox testatur,ex qua Ecclesiarum «in unum conspirans varietas indivisae Ecclesiae catholicitatemluculentius demonstrat» (Const. Lumen gentium, 23), et «nedum eiusdem noceat uni-tati, eam potius declaret» (Decr. Orientalium Ecclesiarum, n. 2).

Quibus omnibus prae oculis habitis, hunc Codicem, quem nunc promulgamus,potissimum ex iure antiquo Ecclesiarum orientalium existimandum esse censemus,simulque plane conscii sumus tum unitatis tum in eandem conspirantis varietatis,quibus coalescentibus, et Ecclesiae universae «vitae numquam senescentis proditurvis et ipsa magnificentius Christi sponsa excellit, quam sanctorum Patrum sapientiaveluti adumbratam in effato agnovit davidico: Astitit regina a dextris tuis in vestitudeaurato circumdata varietate...» (Ps 44; Leo XIII, Litt. ap. Orientalium dignitas, 30Nov. 1894, prooem.).

Ipsa inde ab exordiis codificationis canonicae orientalium Ecclesiarum constansRomanorum Pontificum voluntas duos Codices, alterum pro latina Ecclesia alterumpro Ecclesiis orientalibus catholicis, promulgandi, admodum manifesto ostendit velleeosdem servare id quod in Ecclesia, Deo providente, evenit, ut ipsa unito Spiritucongregata quasi duobus pulmonibus Orientis et Occidentis respiret atque uno cordequasi duos ventriculos habente in caritate Christi ardeat.

Item perspicua est constans ac firma mens supremi in Ecclesia Legislatoris defideli custodia atque accurata observantia omnium rituum orientalium ex iam memora-tis quinque traditionibus promanantium iterum atque iterum in Codice normis propriisexpressa.

Idem etiam constat ex variis hierarchicae constitutionis Ecclesiarum orientaliumformis, inter quas Ecclesiae patriarchales, in quibus Patriarchae et Synodi iure cano-nico supremae Ecclesiae auctoritatis participes sunt, insigniter eminent. His formissuo titulo circumscriptis Codicem aperienti confestim patent et proprius uniuscuius-que Ecclesiae orientalis vultus lege canonica sancitus et sui iuris status ac plena com-munio cum Romano Pontifice Sancti Petri Successore, qui, utpote universo caritatiscoetui praesidens, legitimas varietates tuetur et simul invigilat ut particularia, nedumunitati noceant, ei potius inserviant (cf. Const. Lumen gentium, n. 13).

Praeterea hac in provincia bene animadvertatur hunc quidem Codicem iuri parti-culari singularum Ecclesiarum sui iuris ea omnia committere, quae ad communeomnium Ecclesiarum orientalium bonum non necessaria considerantur. Quibus derebus mens Nostra est, ut qui legislativa potestate in singulis Ecclesiis sui iuris gau-dent, peculiaribus normis, proprii ritus traditionibus prae oculis habitis necnon Con-cilii Vaticani II praeceptis, quam celerrime consulant.

Fidelis rituum custodia supremo universarum Ecclesiae legum fini, qui totus inanimarum salutis oeconomia positus est, congruere plane debet. Ideo caduca ac su-


wspólnoty chrze�cijan, z których sk³adaj¹ siê poszczególne Ko�cio³y. Ponadto tak prze-poi³o imieniem Chrystusa i Jego ewangelicznym orêdziem ca³¹ kulturê tych wspólnot,reprezentuj¹cych nieraz jedn¹ i tê sam¹ narodowo�æ, ¿e siêgnê³o do samego duchanarodów, nietkniêtego i ze wszech miar najgodniejszego.

Kiedy nasz Poprzednik, Leon XIII, og³osi³, i¿ �uznana prawnie rozmaito�æ liturgiii dyscypliny ko�cielnej� jest u schy³ku XIX wieku �wspania³¹ ozdob¹ dla ca³ego Ko-�cio³a� i ¿e zapewnia ona �bosk¹ jedno�æ wiary katolickiej�, uzna³ tak¿e, ¿e ta samarozmaito�æ jest tym, od czego �nic nie jest, byæ mo¿e, bardziej godnego podziwu dlauwidocznienia znamienia powszechno�ci w Ko�ciele Bo¿ym� (Leon XIII, List ap.Orientalium dignitas, 30 listopada 1894, wstêp). Potwierdza to tak¿e jednomy�lnawypowied� Ojców Soboru Watykañskiego II, zgodnie z któr¹ �duchem jedno�ci prze-pojona rozmaito�æ Ko�cio³ów jeszcze wspanialej ujawnia powszechno�æ niepodziel-nego Ko�cio³a� (Konst. Lumen gentium, 23), i �nie tylko nie przynosi szkody jedno�ci,ale j¹ raczej uwydatnia� (Dekr. Orientalium Ecclesiarum, 2).

Wszystko to maj¹c przed oczyma, uwa¿amy, i¿ ten Kodeks, który teraz promul-gujemy, oceniaæ nale¿y przede wszystkim w oparciu o dawne prawo Ko�cio³ówwschodnich. Jednocze�nie jeste�my w pe³ni �wiadomi zarówno jedno�ci, jak i roz-maito�ci przepojonej jej duchem, a kiedy obie siê ³¹cz¹, zarówno ca³y Ko�ció³ �otrzy-muje si³ê do nigdy nie s³abn¹cego ¿ycia, jak i we wspanialszy sposób jawi siê jakosama oblubienica Chrystusa, któr¹ m¹dro�æ �wiêtych Ojców rozpozna³a ukryt¹ wdawidowej przepowiedni: «Stoi królowa po twojej prawicy odziana we wzorzyst¹szatê ze z³otog³owiu»� (Ps 44; Leon XIII, List ap. Orientalium dignitas, 30 listopa-da 1894, wstêp).

Niezmienna od czasu rozpoczêcia kanonicznej kodyfikacji Ko�cio³ów wschodnichwola Biskupów Rzymu promulgowania dwóch Kodeksów, jednego dla Ko�cio³a ³aciñ-skiego, drugiego dla katolickich Ko�cio³ów wschodnich, dostatecznie wyra�nie ukazu-je, i¿ chc¹ oni zachowaæ to, co z Bo¿ej opatrzno�ci zachodzi w Ko�ciele: zespolonyjednym Duchem oddycha niejako przy pomocy dwóch p³uc, Wschodu i Zachodu,i p³onie mi³o�ci¹ do Chrystusa jakby jednym sercem z dwiema komorami.

Równie oczywisty jest nieustanny i zdecydowany zamys³ najwy¿szego Prawo-dawcy Ko�cio³a o starannej pieczy i wiernym poszanowaniu wszystkich obrz¹dkówwschodnich, wyp³ywaj¹cych ze wspomnianych ju¿ piêciu tradycji, wielokrotnie zosta-³a wyra¿ona w Kodeksie przy pomocy odrêbnych norm.

To samo wynika tak¿e z ró¿nych form ustroju hierarchicznego Ko�cio³ów wschod-nich, w�ród których szczególnie wyró¿niaj¹ siê Ko�cio³y patriarchalne. Podmiotaminajwy¿szej w³adzy ko�cielnej s¹ w nich na mocy prawa kanonicznego patriarchowiei synody. Dziêki oznaczeniu tych form odpowiednimi nazwami dla korzystaj¹cegoz Kodeksu od razu widoczne jest zarówno indywidualne oblicze ka¿dego Ko�cio³awschodniego, zatwierdzone przez przepis kanoniczny, jak i samodzielny status orazpe³na ³¹czno�æ z Biskupem Rzymu, Nastêpc¹ �w. Piotra, który jako zwierzchnik wspól-noty opartej na mi³o�ci strze¿e prawnie uznanej rozmaito�ci, a zarazem czuwa, by


perflua omnia in antea latarum legum regione vel temporum necessitatibus minus con-grua in Codicem recepta non sunt. In novis vero legibus statuendis ea imprimis inmente fuerunt, quae reapse melius animarum salutis oeconomiae postulatis in ubertatevitae orientalium Ecclesiarum responderent ac simul cohaerentiam et concordiam cumsana traditione prae se ferrent, ad Pauli VI Decessoris Nostri auspicia initio laborumCodicis recognoscendi prolata: «novae normae appareant non quasi corpus extra-neum violenter defixum in ecclesiastica compagine, sed e normis iam exstantibus qu-asi sua sponte efflorescant» (AAS 66 [1974] 246).

Fulgide haec ex Concilio Vaticano II clarescunt quoniam idem Concilium ex «Tra-ditionis thesauro vetera et nova protulit» (Const. ap. Sacrae disciplinae leges, AAS75 [1983] Pars II, XII), illam ab Apostolis per Patres traditionem, Evangelii nuntioundequaque integram, in novitatem vitae traducendo.

Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, qui nunc in lucem proditur, velutinovum complementum magisterii a Concilio Vaticano II propositi habendus est, quouniversae Ecclesiae ordinatio canonica tandem expletur, praeeuntibus Codice IurisCanonici latinae Ecclesiae, anno MCMLXXXIII promulgato, atque «Constitutioneapostolica de Romana Curia» anni MCMLXXXVIII, quae utrique Codici adiungiturutpote «communionis, universam Ecclesiam veluti conglutinantis» (Const. ap. Pa-stor bonus, n. 2) princeps Romani Pontificis instrumentum.

Quod si nunc ad primos gressus codificationis canonicae orientalium Ecclesia-rum mentem convertimus, Codex ut petitus portus plus quam per sexaginta annosprotractae navigationis apparet. Etenim corpus legum est, quo cuncti orientalibusEcclesiis catholicis communes ecclesiasticae disciplinae canones primum simul col-liguntur et a supremo in Ecclesia Legislatore promulgantur, post tot ac tantos laborestrium ab eodem Legislatore institutarum Commissionum, quarum prima «Commis-sio Cardinalitia pro studiis praeparatoriis codificationis orientalis» fuit, annoMCMXXIX a Pio XI Decessore Nostro erecta (AAS 21 [1929] 669), Praeside Cardi-nali Petro Gasparri. Huius Commissionis Membra Cardinales Aloisius Sincero, Bo-naventura Cerretti atque Franciscus Ehrle fuerunt, a secretis vero adstitit DD. Ham-letus Ioannes Cicognani «S. Congregationis pro Ecclesia Orientali», ut vocabatur, Ad-sessor, postmodum Cardinalis.

Praeparatoriis studiis, magnae profecto molis, opera duorum Coetuum perito-rum, potiore ex parte a Praesulibus orientalium Ecclesiarum delectorum (cf. L�Osser-vatore Romano, 2 Apr. 1930, p. 1), sexennio ad finem perductis necnon CardinaliPetro Gasparri morte intercepto, visum est in constitutionem «Pontificiae Commis-sionis ad Redigendum �Codicem Iuris Canonici Orientalis�» progredi. Huius Com-missionis die 17 Iulii 1935 erectae fuit, ut ex ipsa eius inscriptione elucet, textumcanonum determinare et compositionem «Codicis Iuris Canonici Orientalis» mode-rari. Hac de re animadvertendum est ipsum Summum Pontificem statuisse, ut inNotificatione de institutione Commissionis quae in Actorum Apostolicae Sediscommentario officiali apparuit (AAS 27 [1935] 306-308), titulus futuri Codicis virgu-


sprawy partykularne nie tylko nie stanowi³y przeszkody dla jedno�ci, ale raczej jejsprzyja³y (por. Konst. Lumen gentium, 13).

Ponadto w tym zakresie mo¿na wyra�nie spostrzec, i¿ Kodeks ten powierza pra-wu partykularnemu poszczególnych Ko�cio³ów samodzielnych wszystko to, co we-d³ug ich uznania nie jest niezbêdne dla dobra wszystkich Ko�cio³ów wschodnich. Od-no�nie do tych kwestii nasz zamys³ jest taki, by podmioty w³adzy ustawodawczej wposzczególnych Ko�cio³ach samodzielnych jak najszybciej zatroszczy³y siê o normyszczególne, uwzglêdniaj¹ce tradycjê w³asnego obrz¹dku oraz wskazania Soboru Wa-tykañskiego II.

Staranna piecza nad obrz¹dkami winna byæ ca³kowicie zgodna z najwy¿szymcelem wszystkich Ko�cio³ów, polegaj¹cym w ca³o�ci na dba³o�ci o zbawienie dusz.Dlatego wszelkie elementy przestarza³e i zbêdne w wydanych wcze�niej przepisachb¹d� niezbyt zgodne z potrzebami czasów nie zosta³y do Kodeksu w³¹czone. W sta-nowieniu za� nowych praw miano na wzglêdzie przede wszystkim to, co rzeczywi-�cie lepiej odpowiada wymogom dba³o�ci o zbawienie dusz w bogactwie ¿ycia Ko-�cio³ów wschodnich, a zarazem przedstawia ³¹czno�æ i zwi¹zek z rozumn¹ tradycj¹,zgodnie z poleceniami naszego Poprzednika Paw³a VI, wydanymi z pocz¹tkiem pracnad rewizj¹ Kodeksu: �nowe normy niech jawi¹ siê nie jako obce cia³o wbite gwa³-townie w ko�cielne spoiwo, ale niech wykwitaj¹ niejako samoistnie z norm ju¿ ist-niej¹cych� (AAS 66 [1974] 246).

Pragnienia te s¹ jasno widoczne w uchwa³ach Soboru Watykañskiego II, gdy¿Sobór ten �ze skarbca Tradycji wydoby³ stare i nowe� (Konst. ap. Sacrae discipli-nae leges, AAS 75 [1983], czê�æ II, XII), ow¹ tradycjê pochodz¹c¹ od Aposto³ówpoprzez Ojców, zewsz¹d o¿ywion¹ przenoszeniem Orêdzia Ewangelii do nowego ¿ycia.

Kodeks Kanonów Ko�cio³ów Wschodnich, który siê teraz ukazuje, winien byæ uwa-¿any jakby za nowe dope³nienie nauki przedstawionej przez Sobór Watykañski II.Kanoniczne unormowanie ca³ego Ko�cio³a zostanie nareszcie osi¹gniête dziêkiniemu oraz dwom poprzedzaj¹cym go �ród³om: Kodeksowi Prawa KanonicznegoKo�cio³a ³aciñskiego promulgowanemu w 1983 r. oraz �Konstytucji apostolskiejo Kurii Rzymskiej� z 1988 r., dodanej do obu Kodeksów jako podstawowe narzêdzieBiskupa Rzymu dla �zjednoczenia, spajaj¹cego niejako ca³y Ko�ció³� (Konst. ap.Pastor bonus, 2).

Je�li wiêc skierujemy teraz my�l ku pierwszym etapom kanonicznej kodyfikacjiKo�cio³ów wschodnich, Kodeks ten jawi siê jako port, do którego zmierzano przezponad sze�ædziesi¹t lat ci¹g³ej ¿eglugi. Jest bowiem zbiorem praw, w którym po razpierwszy wszystkie kanony dyscypliny ko�cielnej wspólne dla katolickich Ko�cio³ówwschodnich zostaj¹ razem zebrane i og³oszone przez Najwy¿szego Prawodawcê Ko-�cio³a, po tylu tak wytê¿onych pracach trzech utworzonych przez tego¿ PrawodawcêKomisji. Pierwsz¹ z nich by³a Komisja Kardynalska dla Prac Przygotowawczych Ko-dyfikacji Wschodniej, ustanowiona przez naszego Poprzednika Piusa XI (AAS 21 [1929]669), pod przewodnictwem kardyna³a Piotra Gasparri. Cz³onkami tej Komisji byli kar-


lis intercluderetur ad significandum, illum, etsi optimum, seligi «donec melior inveni-retur».

Praesides «Commissionis �Codici Iuris Canonici Orientalis� Redigendo» fueruntCardinalis Aloisius Sincero usque ad obitum, Cardinalis Maximus Massimi atque, eovita functo, Cardinalis Gregorius Petrus XV Agagianian Armenorum Ecclesiae Pa-triarcha.

Inter Cardinales simul cum Praeside primigenium Commissionis Collegium Mem-brorum efficientes, nempe Eugenium Pacelli, Iulium Serafini et Petrum Fumasoni-Biondi, antecellit nomen Cardinalis Eugenii Pacelli, qui deinde summa Dei provi-dentia ut Vicarius Christi atque universae Ecclesiae Pastor, de orientalium Ecclesia-rum bono maxime sollicitus, codificationis canonicae orientalis opus fere ex toto per-fecit. Etenim ipse ex viginti quattuor titulis, quibus eiusdem voluntate Codex Iuris Ca-nonici Orientalis in praedicta Commissione pertextus constabat, non minus quamdecem, urgentioris sane momenti, quattuor Litteris apostolicis motu proprio datis(Crebrae allatae sunt, Sollicitudinem Nostram, Postquam Apostolicis Litteris et Cle-ri sanctitati) promulgavit. Ceteri quidem in textu a Cardinalibus Commissionis Mem-bris semel approbato et magna ex parte pontificio mandato iam «ad promulgatio-nem» typis impressi, adveniente suprema eiusdem Pontificis die necnon a Ioan-ne XXIII, in Cathedra Sancti Petri Successore, Concilio Vaticano II indicto, in archivoCommissionis remanserunt.

Decursu autem annorum usque ad Commissionis, medio vertente annoMCMLXXII, cessationem in Collegio Membrorum aucto quidem de mandato pontifi-cio plures Cardinales operam navaverunt, alii aliis morte sublatis succedentes. Conci-lio Vaticano II denique absoluto in Collegium etiam omnes orientalium Ecclesiarumcatholicarum Patriarchae anno MCMLXV cooptati sunt. Exordiente vero postremoCommissionis Codici Iuris Canonici Orientalis Redigendo anno Collegium Membro-rum constabat ex sex orientalium Ecclesiarum Praesidibus et Praefecto Congregatio-nis pro Ecclesiis Orientalibus.

Ab ipso autem ortu Commissionis Codici Iuris Canonici Orientalis Redigendo acdiutissime inde a secretis in ea P. Acacius Coussa B. A., postmodum Cardinalis, sum-mo studio ac sapientia elaboravit. Hoc loco eum cum laude recolimus simul cumegregiis Commissionis consultoribus.

Constitutio et forma Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici OrientalisRecognoscendo medio anno MCMLXXII vertente constitutae in tuto posuit eius orien-talem indolem, cum ex Ecclesiarum multiplicitate, Patriarchis orientalibus primo locoexcellentibus, constaret. Opera vero Commissionis notam eximie collegialem prae seferebat. Canonum enim formulae in coetibus peritorum virorum ex omnibus Eccle-siis delectorum paulatim elaboratae ad universos Episcopos Ecclesiarum orientaliumcatholicarum prae ceteris missae sunt, sententias ut ferrent collegiali quidem quan-tum fieri posset modo. Deinceps formulae hae, in coetibus a studiis specialibussaepenumero secundum placita Episcoporum denuo recognitae, post diligens Mem-


dyna³owie: Alojzy Sincero, Bonawentura Carretti oraz Franciszek Ehrle, przy wspó³-udziale sekretarza Hamleta Jana Cicognani, asesora �wiêtej Kongregacji, zwanej Kon-gregacj¹ do Spraw Ko�cio³a Wschodniego, pó�niej kardyna³a.

Po doprowadzeniu w przeci¹gu sze�ciu lat do koñca wielce uci¹¿liwych prac przy-gotowawczych, dziêki wysi³kowi dwóch zespo³ów bieg³ych, wybranych po wiêkszejczê�ci spo�ród hierarchów Ko�cio³ów wschodnich (por. L�Osservatore Romano,n 2, kwietnia 1930, s. 1), po �mierci kardyna³a Piotra Gasparri zapad³o postanowienieo przyst¹pieniu do powo³ania �Papieskiej Komisji dla Redakcji Kodeksu PrawaKanonicznego Wschodniego�. Celem tej Komisji, powsta³ej 17 czerwca 1935 r., by³o,jak wynika z samej jej nazwy, ustalenie tekstu kanonów i kierowanie u³o¿eniem �Ko-deksu Prawa Kanonicznego Wschodniego�. Nale¿y te¿ zwróciæ uwagê, ¿e sam pa-pie¿ postanowi³, by w Obwieszczeniu o powo³aniu Komisji, które ukaza³o siê w ActaApostolicae Sedis (AAS 27 [1935] 306-308), tytu³ przysz³ego Kodeksu wziêty by³ wcudzys³ów dla zaznaczenia, ¿e wybrano go jako tymczasowo najbardziej odpowiedni,�dopóki nie znajdzie siê jeszcze lepszy�.

Przewodnicz¹cymi Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschod-niego byli: kardyna³ Alojzy Sincero � do �mierci, kardyna³ Maksym Massimi oraz, pojego �mierci, kardyna³ Jerzy Piotr XV Agagianian, patriarcha Ko�cio³a Ormiañskiego.

W�ród kardyna³ów tworz¹cych wraz z przewodnicz¹cym pierwotne kolegiumcz³onków Komisji, mianowicie Eugeniusza Pacelli, Juliusza Serafini oraz Piotra Fuma-soni-Biondi, pierwsze miejsce zajmuje imiê kardyna³a Eugeniusza Pacellego, którynastêpnie jako z Bo¿ej Opatrzno�ci Zastêpca Chrystusa i Pasterz ca³ego Ko�cio³a,zatroskany wielce o dobro Ko�cio³ów wschodnich, niemal w ca³o�ci dokona³ dzie³akanonicznej kodyfikacji wschodniej. On to bowiem z dwudziestu czterech tytu³ów, zktórych zgodnie z jego wol¹ sk³ada³ siê Kodeks Prawa Kanonicznego Wschodniegoprzygotowany we wspomnianej Komisji, czterema listami apostolskimi wydanymi zw³asnej inicjatywy (Crebrae allatae sunt, Sollicitudinem nostram, Postquam Apo-stolicis Litteris i Cleri sanctitati) promulgowa³ nie mniej jak dziesiêæ bardziej pilnych.Pozosta³e natomiast z tekstem ostatecznie zaaprobowanym przez kardyna³ów � cz³on-ków Komisji i w znacznej czê�ci ju¿ wydrukowane z polecenia papie¿a �do promulga-cji�, kiedy nadszed³ ostatni dzieñ jego ¿ycia, a nastêpnie po zapowiedzeniu SoboruWatykañskiego II przez Jana XXIII, jego nastêpcê na Katedrze �w. Piotra, pozosta³yw archiwum Komisji.

Z biegiem lat, a¿ do chwili zaprzestania dzia³alno�ci Komisji w po³owie 1972 r., wkolegium cz³onków o poszerzonym z polecenia papieskiego sk³adzie pracowa³o licz-niejsze grono kardyna³ów, zastêpuj¹cych kolejno swych zmar³ych poprzedników. Pozakoñczeniu Soboru Watykañskiego II, w 1965 r. do Kolegium przyjêci zostali tak¿ewszyscy patriarchowie katolickich Ko�cio³ów wschodnich. Wreszcie z pocz¹tkiemostatniego roku prac Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschod-niego kolegium cz³onków sk³ada³o siê z sze�ciu zwierzchników Ko�cio³ów wschod-nich i Prefekta Kongregacji Ko�cio³ów Wschodnich.


brorum Commissionis examen, identidem, si casus tulerat, retractatae, in Plenario CoetuMembrorum, mense Novembri MCMLXXXVIII congregato, optimo suffragiorum con-sensu acceptae sunt.

Vere fatendum est Nobis Codicem hunc «ipsos Orientales confecisse» secundumPauli VI Decessoris Nostri auspicia in sollemni initio laborum Commissionis prolata(AAS 66 [1974] 246). Omnibus et singulis, qui horum participes operum fuerunt, am-plissimis verbis hodie gratias agimus.

Praeprimis grato animo prosequimur nomen vita functi Cardinalis Iosephi Pare-cattil, Ecclesiae Malabarensium, qui fere totum per tempus postremis tribus annisexceptis ut Praeses Commissionis de novo Codice optime meruit. Simul cum eo vitafunctum Archiepiscopum Clementem Ignatium Mansourati, Ecclesiae Syrorum, sin-gulariter recolimus, qui primis scilicet maximeque arduis annis Commissionis Vice-Praesidis munus explevit.

Placet autem etiam viventes memorare, imprimis Venerabiles Fratres MiroslaumStephanum Marusyn, nunc Archiepiscopum a secretis Congregationis pro Eccle-siis Orientalibus constitutum, qui diu Commissionis Vice-Praesidis munus egregieexercuit, atque Episcopum Aemilium Eid, hodiernum Vice-Praesidem, qui ad operisfelicem exitum plurimum contulit; post hos vero dilectum Ivanum �u�ek, sacerdo-tem Societatis Iesu sodalem, qui inde ab exordio utpote Commissionis a secretisassiduam operam navavit et ceteros, qui in eadem Commissione sive ut Membra,Patriarchae Cardinales Archiepiscopi et Episcopi, sive ut Consultores Cooperato-resque in coetibus a studiis aliisque muneribus suas maximi pretii partes attulerunt;denique Observatores, qui optatae omnium Ecclesiarum unitatis gratia ex Ecclesiisorthodoxis invitati, sua perutili praesentia et collaboratione magno adiumento fu-erunt.

Spe confidimus magna fore ut hic Codex in «cotidianae vitae actionem felicitertraducatur» et «germanum praebeat testimonium reverentiae atque amoris erga ec-clesiasticam legem», pro auspiciis Pauli VI beatae memoriae (AAS 66 [1974] 247),atque in orientalibus Ecclesiis antiquitate tam praeclaris eundem illum tranquillita-tis ordinem instauret, quem promulgantes Nos Codicem Iuris Canonici latinae Ec-clesiae ardenti animo pro tota ecclesiali societate expetivimus. De ordine scilicetagitur, «qui, praecipuas tribuens partes amori, gratiae atque charismati, eodem tem-pore faciliorem reddat ordinatam eorum progressionem in vita sive ecclesialis so-cietatis, sive etiam singulorum hominum, qui ad illam pertinent» (AAS 75 [1983]Pars II, XI).

«Gaudium et pax cum iustitia et oboedientia» hunc etiam Codicem «commendent,et quod iubetur a capite, servetur in corpore» (ib., XIII), ita ut, omnium collatis viribus,missionis Ecclesiae universalis augeatur incrementum Regnumque Christi «Panto-cratoris» abundantius instauretur (cf. Ioannes Paulus Pp. II, Allocutio in PetrianaBasilica ad eos qui in Romana Curia ministerium suum implent coram admissos,28 Iunii 1986, AAS 79 [1987] 196).


Od czasu za� powstania Komisji dla Redakcji Kodeksu Prawa KanonicznegoWschodniego, a st¹d najd³u¿ej, pracowa³ z wielk¹ staranno�ci¹ i roztropno�ci¹ jejsekretarz, O. Akacjusz Coussa [B.A.], pó�niej kardyna³. W tym miejscu wspomina-my go z uznaniem wraz z wybitnymi konsultorami Komisji.

Sk³ad oraz kszta³t Papieskiej Komisji dla rewizji Kodeksu Prawa KanonicznegoWschodniego utworzonej w po³owie 1972 r. ca³kowicie zadecydowa³y o jej wschod-nim charakterze, poniewa¿ sk³ada³a siê, z przedstawicieli wielu ró¿nych Ko�cio³ów, napierwszym miejscu z czcigodnych patriarchów wschodnich. Natomiast dzie³o Komisjinosi wybitne znamiê kolegialno�ci. Formu³y kanonów opracowywane stopniowo wzespo³ach bieg³ych wydelegowanych ze wszystkich Ko�cio³ów zosta³y bowiem wy-s³ane w pierwszej kolejno�ci do wszystkich biskupów katolickich Ko�cio³ów wschod-nich, aby swoje zdanie wypowiedzieli w sposób � o ile to mo¿liwe � kolegialny. Na-stêpnie formu³y te, rozwa¿one ponownie w specjalnych zespo³ach roboczych stosow-nie do ¿yczeñ biskupów, po uwa¿nym zbadaniu przez cz³onków Komisji i, je�li przypa-dek tego wymaga³, po wielokrotnych przeróbkach zosta³y przyjête przy idealnej zgod-no�ci g³osów na posiedzeniu plenarnym w listopadzie 1987 r.

Musimy przyznaæ, ¿e Kodeks ów �stworzyli sami ludzie Wschodu� zgodnie z wol¹naszego Poprzednika Paw³a VI, wyra¿on¹ podczas uroczystego rozpoczêcia prac Komi-sji (AAS 66 [1974] 246). Wszystkim i poszczególnym, uczestnicz¹cym w tych pracach,dzi� wyra¿amy obszerne podziêkowanie. Przede wszystkim z wdziêczno�ci¹ uczcijmynie¿yj¹cego kardyna³a Józefa Parecattila z Ko�cio³a Malabarskiego, który przez ca³y nie-mal czas, z wyj¹tkiem ostatnich trzech lat, wielce zas³u¿y³ siê dla nowego Kodeksu jakoprzewodnicz¹cy Komisji. Wraz z nim w sposób szczególny wspominamy zmar³ego arcy-biskupa Klemensa Ignacego Mansourati z Ko�cio³a Syryjskiego, pe³ni¹cego w pierw-szych, najtrudniejszych latach funkcjê wiceprzewodnicz¹cego Komisji.

Wypada jednak wspomnieæ tak¿e ¿yj¹cych, a zw³aszcza czcigodnych braci: Mi-ros³awa Stefana Marusyna, mianowanego obecnie arcybiskupem � sekretarzem Kon-gregacji Ko�cio³ów Wschodnich, d³ugo i gorliwie pe³ni¹cego obowi¹zki wiceprze-wodnicz¹cego Komisji, oraz biskupa Emila Eida, obecnego wiceprzewodnicz¹cego,który wiele wniós³ do pomy�lnego zakoñczenia tego dzie³a. Po nich natomiast wspo-mnijmy umi³owanego Iwana �u�ka SJ, który od czasu powstania Komisji z wytrwa-³o�ci¹ pracowa³ jako sekretarz, oraz innych, wnosz¹cych swój cenny wk³ad w dzia-³alno�æ Komisji b¹d� to jako jej cz³onkowie: patriarchów, kardyna³ów, arcybisku-pów i biskupów, b¹d� te¿ jako konsultorzy i wspó³pracownicy w zespo³ach robo-czych lub pe³ni¹cy inne obowi¹zki, wreszcie obserwatorów wybranych z Ko�cio³ówprawos³awnych ze wzglêdu na upragnion¹ jedno�æ wszystkich Ko�cio³ów, ogromniepomocnych dziêki swej wielce u¿ytecznej obecno�ci.

Umacnia nas wielka nadzieja, ¿e Kodeks ten �zostanie z powodzeniem zastosowanyw ¿yciu codziennym� oraz �dostarczy prawdziwego �wiadectwa poszanowania i mi³o�cidla prawa ko�cielnego� wed³ug ¿yczeñ �wiêtej pamiêci Paw³a VI (AAS 66 [1974] 247),a w Ko�cio³ach wschodnich, tak s³awnych dziêki swej dawno�ci, odnowi ten sam nie-


Sanctam Mariam semper Virginem, cuius benignissimo praesidio Codicem paran-dum identidem commendavimus, oramus materna prece a Filio suo impetret, ut Codexillius caritatis vehiculum evadat, quae ex Christi corde in cruce lancea perforato, sanc-to Ioanne Apostolo teste eximio, luculenter demonstrata, esse in animo omnis huma-nae creaturae defixa penitus debet.

Itaque, invocato divinae gratiae auxilio, Beatorum Petri et Pauli Apostolorum auc-toritate suffulti, certa scientia atque votis Patriarcharum, Archiepiscoporum etEpiscoporum orientalium Ecclesiarum adnuentes, qui nobiscum collegiali affectucollaboraverunt, Apostolicae qua aucti sumus potestatis plenitudine usi Constitutio-ne hac Nostra in posterum valitura praesentem Codicem, sic ut digestus et recognitusest, promulgamus, quem vim legis posthac obtinere pro omnibus Ecclesiis orien-talibus catholicis decernimus iubemus atque earundem Ecclesiarum Hierarchis tradi-mus custodia ac vigilantia servandum.

Ut autem omnes, ad quos pertinet, prope perspecta habere possint huius Codicispraescripta, antequam ad effectum adducantur, edicimus ac mandamus, ut ea vimobligandi habere incipiant a die prima mensis Octobris anni MCMXCI, festo Pa-trocinii Beatae Virginis Mariae in plerisque Orientis Ecclesiis.

Non obstantibus quibuslibet rebus contrariis etiam peculiarissima mentione di-gnis.

Omnes ergo filios dilectos hortamur ut significata praecepta animo sincero acpropensa voluntate exsolvant, fore nihil dubitantes ut Ecclesiae orientales studiosadisciplina bono animarum christifidelium optime consulant, magis magisque floreantatque creditum sibi munus absolvant, sub praesidio gloriosae et benedictae semperVirginis Mariae, quae «Theothokos» verissime vocatur et universalis Ecclesiae emi-net Mater praecelsa.

Datum Romae apud Sanctum Petrum, die XVIII Octobris anno MCMXC, Ponti-ficatus Nostri duodecimo.

IOANNES PAULUS PP. II


zmienny porz¹dek, jakiego my promulguj¹c Kodeks Prawa Kanonicznego Ko�cio³a ³aciñ-skiego gor¹co pragnêli�my dla ca³ej spo³eczno�ci ko�cielnej. Chodzi mianowicie o po-rz¹dek, �który przyznaj¹c g³ówne miejsce mi³o�ci, ³asce i charyzmatom, jednocze�nieu³atwia³by ich uporz¹dkowany postêp w ¿yciu czy to spo³eczno�ci ko�cielnej, czy toposzczególnych ludzi, którzy do niej nale¿¹� (AAS 75 [1983] czê�æ II, XI).

�Rado�æ i pokój ze sprawiedliwo�ci¹ i pos³uszeñstwem� niech tak¿e ten Kodeks�polecaj¹, i co jest nakazane przez g³owê, niech bêdzie zachowywane w ciele� (tam-¿e, XIII), tak, by dziêki wspólnym wysi³kom wzrasta³ rozwój pos³annictwa Ko�cio³apowszechnego, a Królestwo Chrystusa �Pantokratora� bardziej siê umacnia³o (por.Jan Pawe³ II, Przemówienie w Bazylice �w. Piotra do pracowników Kurii Rzym-skiej, 28 czerwca 1986, AAS 79 [1987] 196).

�wiêt¹ Maryjê zawsze Dziewicê, której ³askawej opiece wielokrotnie polecali-�my przygotowanie Kodeksu, b³agamy, aby matczyn¹ pro�b¹ wyjedna³a u swegoSyna, by Kodeks sta³ siê przeka�nikiem tej mi³o�ci, która, wyra�nie widoczna wsercu Chrystusa przebitym w³óczni¹ na krzy¿u � co znakomicie po�wiadcza �w. JanAposto³ � winna byæ g³êboko wyryta w duszy ka¿dej istoty ludzkiej.

Dlatego, wezwawszy pomocy ³aski Bo¿ej, wsparci autorytetem �wiêtych Aposto-³ów Piotra i Paw³a, opieraj¹c siê na pewnej wiedzy oraz na zdaniu patriarchów, arcybi-skupów i biskupów Ko�cio³ów wschodnich, którzy z nami w duchu kolegialnym wspó³-pracowali, u¿ywaj¹c pe³ni w³adzy apostolskiej, któr¹ posiadamy, t¹ nasz¹ Konstytucj¹,wa¿n¹ na przysz³o�æ, obecny Kodeks, tak jak zosta³ sporz¹dzony i przejrzany, promul-gujemy i polecamy, aby odt¹d mia³ moc prawa dla wszystkich Ko�cio³ów wschodnich,a Hierarchom tych Ko�cio³ów przekazujemy do przestrzegania w trosce i pilno�ci.

Aby za� wszyscy, których ten Kodeks dotyczy, mogli rych³o zapoznaæ siê z jegoprzepisami, zanim zostan¹ wprowadzone w ¿ycie, postanawiamy i polecamy, abyuzyska³y one moc obowi¹zuj¹c¹ od dnia 1 pa�dziernika 1991 r., który to dzieñ ob-chodzony jest w wiêkszo�ci Ko�cio³ów wschodnich jako �wiêto Opieki Naj�wiêt-szej Panny Maryi, bez wzglêdu na jakiekolwiek przeciwne zarz¹dzenia, nawet wy-magaj¹ce najbardziej szczegó³owej wzmianki.

Wszystkich zatem synów umi³owanych zachêcamy, aby podane do wiadomo�cipostanowienia szczerym umys³em i chêtn¹ wol¹ wype³nili, nie maj¹c w¹tpliwo�ci, i¿Ko�cio³y wschodnie dziêki pieczo³owitej karno�ci troszcz¹ siê o dobro dusz wier-nych, coraz bardziej rozkwitaj¹ i powierzony im obowi¹zek spe³niaj¹ pod opiek¹chwalebnej i b³ogos³awionej Maryi zawsze Dziewicy, której trafnie nadano przydo-mek Bo¿ej Rodzicielki i która ja�nieje jako wznios³a Matka Ko�cio³a powszechnego.

Dane w Rzymie u �w. Piotra, dnia 18 pa�dziernika 1990 r., w dwunastym rokunaszego Pontyfikatu.

JAN PAWE£ II, PAPIE¯

42 Praefatio

PRAEFATIO

Quo ex tempore Pius IX, cum «orientalium negotia novis curis excitanda, confo-vendos ritus, corrigendos mores, disciplinam restituendam meditaretur, prius de legi-bus Ecclesiae colligendis edendisque» cogitavit, centum quinquaginta anni nondumpraeterlapsi sunt. «Neque sapientissimum Pontificem fugit inchoandum esse a primisGraeciae fontibus, unde tam multa ad orientem ultimum septentrionemque deriva-runt» (Pitra, Iuris..., praef.). Summo Pontifice praecipiente, Ioannes Baptista PitraO.S.B., postea Cardinalis, dispersos orientalium legum fontex inquisivit, Eo adiu-vante inquisita collegit, Eo procurante, collecta publici iuris fecit (cfr. ibi) in duobusvoluminibus, quae «Iuris ecclesiastici graecorum historia et monumenta» inscribun-tur.

Qui Romanus Pontifex, cum omnia expertus est, ut «in Oriente integrum inviola-tumque catholicae fidei servaretur depositum, utque Ecclesiastica disciplina prospe-re procederet, et sacra liturgia omni sanctitate ac splendore fulgeret» (Acta Pii IX,III, 402-403), specialem Coetum purpuratorum Patrum, «Congregationem de Pro-paganda Fide pro Negotiis Ritus Orientalis» nuncupatum, Constitutione apostolicaRomani Pontifices (6 ian. 1862) constituit atque ipsi ambitum negotiorum admini-strandorum circumscripsit, id etiam voluit, ut in eodem Coetu stabili modo atquepontificia nominatione haberetur Cardinalis Ponens, «qui munere fungatur sedulodirigendi studia, quae necessaria sunt ad colligendos Ecclesiae orientalis canones etad examinandos, ubi opus fuerit, omnes orientales libros cuiusque generis sint, sivehuiusmodi libri respiciant Sacrorum Bibliorum versiones sive catechesim, sive di-sciplinam» (ibi 410).

Exorsis de re canonica orientali studiis, nonnulli ex orientalium Ecclesiarum Epi-scopis, qui de quaestionibus Concilio Vaticano I proponendis rogati erant, de iuriscanonici orientalis recognitione in ipso Concilio agendum esse existimabant. Horumvotorum interpretes praesertim fuerunt (Gregorius Yussef, Patriarcha Ecclesiae Melki-tarum, qui graviter de iuris canonici orientalibus proprii unicuique ritui congruentisegestate doluit (Manni 49, 200), necnon Joseph Papp Szilagyi Magno VaradinensisEpiscopus ritus orientalis, qui plurimorum ecclesiasticae disciplinae capitum restaura-tionem exoptavit, integrum fere Codicem quendam describens (ibi 49, 198).

Ipsa Concilii Vaticani I praeparatoria «Commissio super missionibus et Ecclesiisritus orientalis», in sexto Congressu, agnovit Ecclesias orientales iuris canonici Co-dice, qui earum disciplinam constitueret, maxime indigere, Codice nempe magnae auc-toritatis, completo et omnibus nationibus communi atque ad temporum circumstantiasaccommodato (ibi 49, 1012).

43Wstêp

WSTÊP

Od czasu, gdy papie¿ Pius IX �rozmy�la³ o o¿ywieniu spraw wschodnich poprzeznowe starania o pielêgnowanie obrz¹dków, o naprawie obyczajów, przywróceniu dys-cypliny, a wcze�niej co do zebrania i wydania praw Ko�cio³a� nie minê³o jeszcze stopiêædziesi¹t lat. �I nie usz³o uwagi najmêdrszego Papie¿a, i¿ zacz¹æ nale¿y od pierw-szych �róde³ w Grecji, sk¹d przenios³o siê tak wiele na najdalszy wschód i pó³noc�(Pitra, �Iuris...�, wstêp). Na polecenie papie¿a Jan Baptysta Pitra OSB, pó�niej kar-dyna³, odszuka³ rozproszone �ród³a praw wschodnich, zbadane z papie¿a pomoc¹ ze-bra³ i pod jego opiek¹ sporz¹dzi³ zbiór prawa publicznego (por. tam¿e) w dwóch to-mach pt.: �Historia i pomniki greckiego prawa ko�cielnego�.

Papie¿ ów, kiedy wypróbowa³ wszystkiego, aby �na Wschodzie zachowywanoca³e i nienaruszone powierzone dobro wiary katolickiej oraz aby dyscyplina ko�ciel-na pomy�lnie siê rozwija³a, a �wiêta liturgia l�ni³a blaskiem �wiêto�ci� (Akta PiusaIX, III, 402-403), konstytucj¹ apostolsk¹ �Romani Pontifices� (6 stycznia 1862 r.)powo³a³ specjalny zespó³ kardyna³ów pod nazw¹ �Kongregacja Rozkrzewiania Wia-ry do Spraw Obrz¹dku Wschodniego� i okre�li³ wyznaczony mu zakres obowi¹z-ków; postanowi³ tak¿e, aby w tym¿e zespole z nominacji papie¿a stale zasiada³ kar-dyna³ Ponens, �który wykonywaæ ma zadanie starannego pokierowania studiami nie-zbêdnymi do zebrania kanonów Ko�cio³a wschodniego i do zbadania, skoro zajdziepotrzeba, wszystkich ksi¹g wschodnich jakiegokolwiek rodzaju � czy to ksi¹g dotycz¹-cych przek³adów Pisma �wiêtego, czy katechizmu, czy te¿ dyscypliny� (tam¿e 410).

Gdy zapocz¹tkowane zosta³y zainteresowania ko�cielnym prawem wschodnim, nie-którzy biskupi Ko�cio³ów wschodnich, poproszeni o zg³aszanie kwestii Soborowi Wa-tykañskiemu I, uwa¿ali, ¿e w sprawie rozwa¿añ nad wschodnim prawem kanonicznymnale¿y dzia³aæ na samym Soborze. Zwolennikami tych opinii byli przede wszystkim:Grzegorz Yussef, Patriarcha Ko�cio³a Melchitów, który mocno ubolewa³ nad niedostat-kami prawa kanonicznego, odrêbnego dla poszczególnych obrz¹dków wschodnich(Mansi 49, 200), a tak¿e Józef Papp Szilagyi, biskup obrz¹dku wschodniego w Wiel-kim Waradynie, który gor¹co pragn¹³ odnowienia wielu punktów dyscypliny ko�ciel-nej, spisuj¹c niemal ca³o�ciowo ujêty swego rodzaju kodeks (tam¿e 49, 198).

Sama Komisja Przygotowawcza Soboru Watykañskiego I do Spraw Misji i Ko-�cio³ów Obrz¹dku Wschodniego na szóstym posiedzeniu uzna³a, ¿e Ko�cio³y wschod-nie szczególnie potrzebuj¹ kodeksu prawa kanonicznego, który stworzy³by podsta-wê ich dyscypliny, a mianowicie kodeksu o wielkim znaczeniu, kompletnego, a tak-¿e wspólnego dla wszystkich narodów i dostosowanego do wspó³czesnych oko-liczno�ci (tam¿e 49, 1012).

44 Praefatio

Cum vero eadem Commissio progredientibus laboribus ab hac sententia reces-sisset, unicitatem disciplinae in universa Ecclesia potius invocando (ibi, 50: 31*, 34*,45*-46*, 74*-75*), effectum est, ut in aula conciliari graves voces tutandae orienta-lium disciplinae faventes proferrentur.

Inter eos, qui in hunc sensum locuti sunt, enituit Patriarcha Joseph Audu, caputEcclesiae Catholicae Chaldaeorum, qui in Congregatione Generali XVI Concilii va-rietatem «in iis, quae praeter fidem sunt», utpote «divinae certe virtutis ac omnipo-tentiae argumentum in unitate Ecclesiae catholicae», strenue propugnavit atque prosua Ecclesia patriarchali imprimis expostulavit ut «data venia assignentur locus ettempus» ad «novum ius canonicum», antiquis canonibus necnon postulatis Conciliicongruum, componendum atque Patrum approbationi praebendum (ibi 50, 515 et516).

Concilio Vaticano I, ob rerum angustias, ante finem dimisso, Leoni XIII, de rebusorientalibus cunctis in compluribus «Patriarcharum orientalium conferentiis» plane edoc-to, placuit magnis laudibus extollere «rei liturgicae disciplinaeque orientalis iure proba-tam varietatem», quae cum catholicitatis notam in Ecclesia Dei admirabiliter illustraret(Litt. ap. Orientalium dignitas, 30 nov. 1894, proem.).

Sub sapienti eiusdem Pontificis regimine, cum recognitio disciplinae canonicaeEcclesiarum orientalium undequaque in votis esset simulque nihil optabilius videre-tur quam ut id negotium a singulis iisdem Ecclesiis perficeretur atque Sedi Apostoli-cae in recognitionem subiceretur, plures Synodi particulares congregatae sunt. Quasinter eminent Synodus Sciarfensis Syrorum anno 1888 congregata, Synodus Leopo-liensis Ruthenorum anno 1891 habita, duae Synodi Alba-Iulienses Rumenorum annis1882 et 1900 coadunatae, denique Synodus Alexandrina Coptorum anno 1898 cele-brata. Postrema vero ex his Synodis, in quibus praecipua canonicae singularum Ecc-lesiarum disciplinae capita fere ex integro recognita sunt, Synodus Armenorum fuit,quam sanctus Pius X, Romae, anno 1911 congregari iussit, ut in ea «de iuribus Patriar-charum et Episcoporum, de recta fidelium administratione, de cleri disciplina, de Mo-nachorum institutis, de missionum necessitatibus, de cultus divini decore, deS. Liturgia» ageretur (Ep. Vobis plane, 30 aug. 1911).

Synodorum memoratarum acta et decreta, si simul cum eis, quae superioribustemporibus edita sunt, ut acta et decreta Synodi Montis Libani Maronitarum anno1736 habitae et in «forma specifica» a Benedicto XIV approbatae (Breve SingularisRomanorum, 1 sept. 1741), necnon Synodi Ain-Trazensis (Graeco-Melkitarum, anno1835 celebratae, considerentur, eam fere imaginem gignunt, ut tunc temporis, patri-monio disciplinari omnium orientalium Ecclesiarum, sacris primaevae Ecclesiae, ca-nonibus sancito, quodammodo adumbrato, tot ordinationes canonicae a Suprema Ecc-lesiae Auctoritate approbatae requirerentur, quot essent in catholicae Ecclesiae sinu«Ritus» orientales. Pro latina vero Ecclesia, interdum «Codex iuris canonici», a sanctoPio X, Litteris apostolicis �Arduum sane munus�, die 19 martii 1904, magno animosapientique consilio inchoatus, citato gradu exarabatur.

45Wstêp

Gdy za� Komisja ta w trakcie prac odesz³a od tego stanowiska, wzywaj¹c raczejdo jedno�ci dyscypliny w ca³ym Ko�ciele (tam¿e 50, 31*, 34*, 45*-46*, 74*-75*),skutek by³ taki, ¿e w Auli Soborowej rozleg³y siê stanowcze g³osy opowiadaj¹ce siêza utrzymaniem dyscypliny wschodniej.

W�ród tych, którzy wypowiedzieli siê na rzecz tego pogl¹du, wyró¿ni³ siê patriar-cha Józef Audu, g³owa Katolickiego Ko�cio³a Chaldejskiego. Na Kongregacji Gene-ralnej XVI Soboru gorliwie walczy³ on o odmienno�æ �w tym, co jest poza prawdamiwiary�, szczególnie o �za³o¿enie pewno�ci Bo¿ego wp³ywu i wszechmocy w jedno�ciKo�cio³a Katolickiego�, a przede wszystkim domaga³ siê na rzecz swego Ko�cio³apatriarchalnego, aby �na mocy zezwolenia wyznaczyæ miejsce i czas� na spisanie �no-wego prawa kanonicznego�, zgodnego z dawnymi kanonami oraz postulatami Soboru,i przedstawienie go Ojcom dla zaaprobowania (tam¿e 50, 515 i 516).

Gdy Sobór Watykañski I wskutek niepomy�lnych okoliczno�ci zosta³ przed zakoñ-czeniem rozwi¹zany, papie¿ Leon XIII, dok³adnie zapoznany ze wszystkimi sprawamiwschodnimi na licznych �konferencjach patriarchów wschodnich�, postanowi³ wyra-ziæ wielkie uznanie dla �odmienno�ci liturgii i dyscypliny wschodniej prawnie zatwier-dzonej, poniewa¿ w przedziwny sposób podkre�la ona znamiê powszechno�ci w Ko-�ciele Bo¿ym� (List apostolski �Orientalium dignitas�, 30 listopada 1894 r., wstêp).

Za m¹drych rz¹dów tego papie¿a, poniewa¿ zewsz¹d wyra¿ano ¿yczenie zbada-nia ko�cielnej dyscypliny Ko�cio³ów wschodnich, a jednocze�nie nic nie wydawa³osiê rzecz¹ bardziej po¿¹dan¹ ni¿ to, aby zadania te wykona³y te w³a�nie � ka¿dy zosobna � Ko�cio³y i podda³y je pod rozwagê Stolicy Apostolskiej, zwo³ano wielesynodów partykularnych. W�ród nich szczególne znaczenie maj¹: synod [Sciarfen-sis] syryjski, zwo³any w roku 1888, synod we Lwowie na Rusi z roku 1891, dwapo³¹czone synody w Alba Julia w Rumunii z lat 1882 i 1900, wreszcie synod koptyj-ski w Aleksandrii, odbyty w 1898 roku. Ostatnim za� z tych synodów, na którychrozpatrzono niemal od nowa najwa¿niejsze zagadnienia dyscypliny kanonicznej wposzczególnych Ko�cio³ach, by³ synod w Armenii, którego zwo³anie zarz¹dzi³ wRzymie w roku 1911 �w. Pius X, aby na nim �rozwa¿ano o prawach patriarchówi biskupów, o prawid³owym kierowaniu wiernymi, karno�ci duchowieñstwa, instytu-tach zakonnych, potrzebach misji, chwale kultu Bo¿ego i o �wiêtej liturgii� (List �Vobisplane�, 30 sierpnia 1911 r.).

Gdyby akty i dekrety wspomnianych synodów rozwa¿yæ ³¹cznie z wydanymi wcze�-niej, jak akty i dekrety synodu [Montis Libani] Maronitów z roku 1736 i zatwierdzony-mi przez Benedykta XIV w �formie szczególnej� (Breve �Singularis Romanorum�,1 wrze�nia 1741 r.), a tak¿e synodu [Ain Trazensis] Greko-Melchitów z roku 1835,wywo³a³oby to takie nieomal wra¿enie, i¿ w tym czasie, kiedy dziedzictwo dyscypli-narne wszystkich Ko�cio³ów wschodnich zosta³o ustanowione w �wiêtych kanonachpierwotnego Ko�cio³a, w pewien sposób zarysowane, znale�æ mo¿na tyle rozporz¹-dzeñ kanonicznych zatwierdzonych przez Najwy¿sz¹ W³adzê Ko�cio³a, ile by³o w³onie Ko�cio³a katolickiego �obrz¹dków� wschodnich. Tymczasem dla Ko�cio³a rzym-

46 Praefatio

Vertente anno 1917, Benedictus XV, non solum Codicem iuris canonici pro latinaEcclesia, «expectationem totius catholici orbis explens» (Motu proprio �Cum iuris ca-nonici�, 5 sept. 1917), promulgavit, sed etiam de orientalibus Ecclesiis summoperecogitavit «quippe quae», ut ipse scripsit, «in vetustiore suorum temporum memorialumina offerant sanctitatis doctrinaeque tam clara, ut eorum splendore etiam nunc,tanto intervallo, reliquas christianorum regiones» collustrent (Motu proprio �Dei provi-dentis�, 1 maii 1917). Ipse «Sacram Congregationem pro Ecclesia Orientali» instituit,die 1 maii 1917, eandemque, ut in �Codice iuris canonici�, die Pentecostes eiusdemanni promulgato, legebatur, «omnibus facultatibus, quas aliae Congregationes pro Ec-clesiis ritus latini obtinent» (can. 257 § 2), quibusdam tantum exceptis, ornavit; quofactum est, ut aptis rationibus provideretur ad ea provehenda, quae ob rei iuridicaedifficilem naturam, vix vel ne vix quidem a singulis Ecclesiis orientalibus obtineri po-ssent. Praeterea, mense octobri eodem vertente anno, in ipsa Urbe condere decrevit«proprium altiorum studiorum domicilium de rebus orientalibus», Pontificium nempeInstitutum Orientalium Studiorum, «Orientis catholici ad spem veteris prosperitatisexcitandi causa» atque in eo, praeter alias disciplinas, «ius canonicum omnium Orien-tis christianarum gentium» explorari ac doceri iussit (Motu proprio �Orientis catholi-ci�, 15 oct. 1917).

Enimvero, Sacra Congregatio «pro Ecclesia Orientali» primis laborum annis,Ecclesiis, in quibus leges canonicae sat neglectae erant vel plura caduca, obsoleta autmanca complectebantur, vel quae, in luce Codicis iuris canonici nuper promulgati,propria quasi traditione postposita, progredi se posse existimabant, quaedam respon-sa dedit eo consilio, ut de priorum temporum more in singularum Ecclesiarum Syno-dis novae leges elaborerentur atque Sedi Apostolicae in recognitionem submitterentur.

Paulatim vero in omnibus Ecclesiis opinio praevaluit, nihil melius fore quam utleges, quae omnibus Ecclesiis orientalibus communes erant vel eiusmodi esse deberecensebantur in unum organicum «Corpus legum» cura Sedis Apostolicae componen-dum atque a Summo Pontifice promulgandum, colligerentur.

Idcirco Pius XI, in audientia Cardinali Sacrae Congregationis pro Ecclesia Orien-tali Secretario, Aloisio Sincero die 3 augusti 1927 concessa, votis Cardinalium eiusdemCongregationis Membrorum, paucis ante diebus in Coetu plenario congregatorum,perpensis, codificationem iuris canonici orientalis non tantummodo necessariam exi-stimavit, sed inter urgentiora negotia adnumeravit atque decrevit, ut Ipse ei praeesset.

Verumtamen anno 1929 codificatio orientalium canonicae disciplinae reapseinitium habuit.

Eodem anno incipiente, die 5 ianuarii, Summus Pontifex mandavit consulendosOrientis Praesules, Patriarchas imprimis, «ut, collatis consiliis, libere significarentquae de hoc tanti momenti negotio sentirent, simulque mentem suam aperirent qua viaet qua ratione procedendum esset, respectu praesertim habito ad disciplinam, traditio-nes, necessitates atque privilegia uniuscuiusque ritus, ut Codificatio in veram utilitatemvergeret illarum Ecclesiarum, cleri, populique». Praeterea, Patriarchis necnon Archie-

47Wstêp

skiego spiesznie redagowano �Kodeks Prawa Kanonicznego�, zapowiadany przez�w. Piusa X w li�cie apostolskim �Arduum sane munus�, z dnia 19 marca 1904 r.

W ci¹gu 1917 roku papie¿ Benedykt XV nie tylko promulgowa³ �Kodeks PrawaKanonicznego� dla Ko�cio³a ³aciñskiego, �spe³niaj¹c oczekiwania ca³ego �wiata kato-lickiego� (Motu proprio �Cum iuris canonici�, 15 wrze�nia 1917 r.), ale rozmy�la³ te¿usilnie o Ko�cio³ach wschodnich, �zw³aszcza, ¿e� � jak sam napisa³ � �w dawniejszychswych dziejach promieniej¹ tak jasnym �wiat³em �wiêto�ci i nauki, ¿e nawet teraz, potak d³ugim czasie, ich blask pozosta³e krainy chrze�cijañskie o�wietla� (Motu proprio�Dei providentis�, 1 maja 1917 r.). Ten sam papie¿ powo³a³ dnia 1 maja 1917 r. ��wiêt¹Kongregacjê do Spraw Ko�cio³a Wschodniego� i, jak mo¿na by³o przeczytaæ w Ko-deksie Prawa Kanonicznego, promulgowanym w dniu Piêædziesi¹tnicy tego roku, wy-posa¿y³ j¹ we wszelkie uprawnienia, jakie posiadaj¹ inne Kongregacje do spraw Ko-�cio³ów ³aciñskich (kan. 257 § 2), z pewnymi wszak¿e wyj¹tkami. Dziêki temu wew³a�ciwy sposób zatroszczono siê o rozwi¹zanie kwestii, których wskutek trudno�cimaterii prawnej poszczególne Ko�cio³y wschodnie z trudem lub zgo³a wcale nie mog³ypokonaæ. Prócz tego we wrze�niu tego samego roku zarz¹dzi³ za³o¿enie w samym Rzy-mie �w³asnego o�rodka wy¿szych studiów nad zagadnieniami wschodnimi�, a miano-wicie Papieskiego Instytutu Studiów Wschodnich, �dla pobudzenia katolickiego Wscho-du ku nadziei dawnej �wietno�ci�, a w nim, obok innych dziedzin, nakaza³ badaniei nauczanie �prawa kanonicznego wszystkich chrze�cijañskich narodów Wschodu� (Motuproprio �Orientis catholici�, 15 wrze�nia 1917 r.).

Rzeczywi�cie, tym Ko�cio³om, w których przepisy kanoniczne by³y nazbyt za-niedbane lub obejmowa³y zbyt wiele kwestii znikomych, przestarza³ych czy posia-daj¹cych luki, b¹d� Ko�cio³om, które, w �wietle promulgowanego w³a�nie �KodeksuPrawa Kanonicznego�, zaniedbawszy jakby sw¹ w³asn¹ tradycjê s¹dzi³y, ¿e mog¹dokonaæ postêpu, �wiêta Kongregacja do Spraw Ko�cio³a Wschodniego w pierw-szych latach dzia³alno�ci udzieli³a pewnych odpowiedzi poprzez radê, by zgodniez dawnym zwyczajem na synodach poszczególnych Ko�cio³ów wypracowane zosta³yi poddane pod rozwagê Stolicy Apostolskiej nowe przepisy.

Stopniowo jednak we wszystkich Ko�cio³ach przewa¿y³ pogl¹d, i¿ najlepiej bê-dzie, by przepisy wspólne dla wszystkich Ko�cio³ów wschodnich b¹d� te, co do któ-rych uwa¿ano, i¿ wspólnymi byæ powinny, zebrane zosta³y w jeden uporz¹dkowany�Zbiór praw�, u³o¿ony staraniem Stolicy Apostolskiej i promulgowany przez papie¿a.

Z tego te¿ wzglêdu papie¿ Pius XI podczas audiencji udzielonej 3 sierpnia 1927roku sekretarzowi �wiêtej Kongregacji do Spraw Ko�cio³a Wschodniego, kardyna³owiAlojzemu Sincero, po rozwa¿eniu wypowiedzi kardyna³ów � cz³onków tej¿e Kon-gregacji, zebranych przed kilkoma dniami na posiedzeniu plenarnym, nie tylko uzna³kodyfikacjê prawa kanonicznego wschodniego za niezbêdn¹, ale zaliczy³ j¹ do zadañbardzo pilnych i postanowi³, ¿e sam bêdzie ni¹ kierowa³.

Istotnie, w roku 1929 kodyfikacja dyscypliny kanonicznej rzeczywi�cie siê roz-poczê³a.

48 Praefatio

piscopis, singulis ritibus praepositis, die 20 iulii, mandatum est, ut idoneum sacerdotempro suo cuiusque ritu deligerent, qui operam navaret ad memoratum opus (AAS 21[1929] 669).

Die 27 aprilis, in audientia Cardinali Sacrae Congregationis pro Ecclesia OrientaliSecretario concessa, Summus Pontifex Sibi peculiare «Consilium Praesidentiae»codificationis orientalis, de quo iamdudum anno 1927 cogitaverat, constituit, cuius Mem-bra fuerunt Cardinales Petrus Gasparri, Aloisius Sincero et Bonaventura Cerretti, etparvam Consultorum Commissionem e tribus iuris peritis constantem ei adiunxit.

Eodem vertente anno, Consilium Praesidentiae, postquam Praesulum Orientis re-sponsa de opportunitate codificationis orientalis cura Sedis Apostolicae peragendaenecnon de rationibus procedendi in tanti momenti negotio rite collecta et mature per-pensa sunt, in Plenario Coetu die 4 iulii coadunato, non tantummodo unanimam fereOrientis vocem repperit huic negotio omnino faventem, sed etiam plura optata ad hancprovinciam spectantia ad Summum Pontificem detulit.

Hisce mature perpensis, Summus Pontifex, uti ex «Notificatione» diei 17 iulii 1935constat, statuit:

«1) ut studia historico-canonica, quae praeparatoria vocantur, de legibus et con-suetudinibus singularum Ecclesiarum a sacerdotibus, quos Excellentissimi EpiscopiRomam mittendos elegerint, conficerentur;

2) ut canonum schemata a praedictis sacerdotibus delegatis redacta ad Excellen-tissimos Ordinarios mitterentur, ut de iisdem animadversiones facere possint;

3) ut iuridici singularum Ecclesiarum fontes, canonici praesertim, exquirerenturatque in lucem, cura virorum scientia iuris canonici et historia peritorum, ederentur»(AAS 27 [1935] 306-307).

Memoratis studiis Pius XI, in audientia diei 23 mensis novembris eiusdem anni1929, praeposuit «Commissionem Cardinalitiam pro Studiis Praeparatoriis Codifica-tionis Orientalis», cuius rei nuntius in �Actorum Apostolicae Sedis� commentarioofficiali die 2 decembris 1929 (p. 669) datus est. Cuius Commissionis Praeses Car-dinalis Petrus Gasparri, Membra vero Cardinales Aloisius Sincero, Bonaventura Cer-retti et Franciscus Ehrle fuerunt; a secretis nominatus est D. Hamletus IoannesCicognani tunc Sacrae Congregationis pro Ecclesia Orientali Adsessor, postmodumCardinalis.

Commissioni Cardinalium duo Collegia virorum peritorum adiuncta sunt iuxta cri-teria a Summo Pontifice in audientia diei 13 iulii eodem anno statuta, Collegium nempeDelegatorum orientalium ad ipsum opus redactionis Codicis Iuris Canonici Orientalispraeparatorium, in adiutorium Patrum Cardinalium Commissionis Membrorum, peragen-dum et Collegium Consultorum «ad colligendos fontes pro codificatione canonica orien-tali».

In primo Collegio adnumerati sunt quattuordecim sacerdotes electi «sinodaliter»,ex expressa voluntate Summi Pontificis, ab Episcopis singularum Ecclesiarum orien-talium, ut ipsos Episcopos vere «repraesentarent» atque ita, in Codice orientali inde ab

49Wstêp

Na pocz¹tku tego roku, 5 stycznia, papie¿ poleci³ zapytaæ o zdanie prze³o¿onychKo�cio³ów, przede wszystkim patriarchów, �aby, odbywszy narady, swobodnie oznaj-mili, co s¹dz¹ o tak donios³ej sprawie, a zarazem objawili swój zamys³ odno�nie dosposobu postêpowania, zachowuj¹c zw³aszcza wzgl¹d na dyscyplinê, tradycjê, po-trzeby i przywileje poszczególnych obrz¹dków, aby kodyfikacja mia³a na celu rzeczy-wist¹ korzy�æ tych Ko�cio³ów, duchowieñstwa i ludu�. Ponadto 20 lipca patriarcho-wie oraz arcybiskupi, stoj¹cy na czele poszczególnych obrz¹dków, otrzymali polece-nie wydelegowania � ka¿dy wedle swego obrz¹dku � odpowiedniego kap³ana, którywniós³by swój wk³ad do wspomnianego dzie³a (AAS 21 [1929] 669).

27 kwietnia, podczas audiencji udzielonej kardyna³owi � sekretarzowi �wiêtejKongregacji do Spraw Ko�cio³a Wschodniego, papie¿ ustanowi³ sw¹ osobist¹ �RadêKierownicz¹� kodyfikacji wschodniej, planowan¹ ju¿ wcze�niej � w 1927 roku, a jejcz³onkami byli kardyna³owie Piotr Gasparri, Alojzy Sincero i Bonawentura Cerretti;i do³¹czy³ do niej nieliczn¹ Komisjê Konsultorów, z³o¿on¹ z trzech prawników.

W tym samym roku, skoro nale¿ycie zbadano i spiesznie rozwa¿ono wypowiedziprze³o¿onych Ko�cio³ów wschodnich o przydatno�ci dokonania staraniem StolicyApostolskiej kodyfikacji wschodniej oraz o sposobach postêpowania w tak wa¿nymprzedsiêwziêciu, Rada Kierownicza na posiedzeniu plenarnym 4 lipca nie tylko uzys-ka³a jednomy�lny nieomal pogl¹d Wschodu ca³kowicie przychylny temu zdaniu, lecztak¿e przedstawi³a papie¿owi wiele ¿yczeñ dotycz¹cych tej kwestii.

Po dojrza³ym namy�le papie¿, jak wiadomo na podstawie �Notificatio� z 17 lipca1935 r., postanowi³:

1) aby historyczno-kanoniczne studia nad prawami i zwyczajami poszczególnychKo�cio³ów, zwane �przygotowawczymi�, przeprowadzone zosta³y przez kap³anów,których biskupi wybior¹ i wy�l¹ do Rzymu;

2) aby schematy kanonów, zredagowane przez wydelegowanych kap³anów, o któ-rych wy¿ej mowa, wys³ane zosta³y do ordynariuszy, by mo¿na by³o poczyniæ do nichspostrze¿enia;

3) aby �ród³a jurydyczne, zw³aszcza kanoniczne, poszczególnych Ko�cio³ów sta-raniem osób bieg³ych w nauce prawa kanonicznego i historii zosta³y przebadanei og³oszone (AAS 27 [1935] 306-307).

Dla kierowania wspomnianymi studiami papie¿ Pius XI, podczas audiencji23 pa�dziernika tego¿ 1929 roku, ustanowi³ �Komisjê Kardynalsk¹ do Spraw Stu-diów Przygotowawczych Kodyfikacji Wschodniej�, wiadomo�æ o tym pojawi³a siêw Pi�mie Urzêdowym Stolicy Apostolskiej 2 grudnia 1929 r. (s. 669). Przewodni-cz¹cym tej Komisji by³ kardyna³ Piotr Gasparri, kardyna³ami-cz³onkami natomiast:Alojzy Sincero, Bonawentura Cerretti i Franciszek Erhle. Sekretarzem mianowanyzosta³ D. Hamlet Jan Cigognani, wówczas asesor �wiêtej Kongregacji do SprawKo�cio³a Wschodniego, wkrótce potem kardyna³.

Do Komisji Kardyna³ów, w my�l kryteriów ustanowionych przez papie¿a na au-diencji 13 lipca tego¿ roku, dodano dwa Kolegia bieg³ych, a mianowicie Kolegium

50 Praefatio

initio vox Orientis plene personaret. Quibus sacerdotibus quattuor religiosi in Urbecommorantes, in iure canonico peritissimi, adiuncti sunt.

Ad alterum Collegium, adsciti sunt duodecim sacerdotes fontium scientiae periti,eruditione insignes, quorum fuit, iuxta Summi Pontificis auspicia, fontes disciplinaecanonicae orientalis ita colligere, ut non tantummodo scientiae inservirent sed etiamatquae imprimis ad exseqendam codificationem canonicam orientalem maxime con-ferrent.

Nomina memoratorum sacerdotum, qui de praeparatoriis codificationis orientalislaboribus optime meriti sunt, Summi Pontificis nutu, in audientia diei 1 martii 1930 dato,publici iuris facta sunt in ephemeride L�Osservatore Romano, die 2 mensis aprilissubsequentis.

Indefesso studio summoque labore praeparatorium codificationis canonicaeorientalis opus ab illa Commissione sex annorum decursu ad finem perductum est.Etenim, omnia disciplinae canonicae capita, modo ab ipsis Delegatis orientaliumEcclesiarum, unanima voce expostulato, semel et iterum in centum octoginta tribusconventibus excussa, opportune in varia «schemata» distributa, ad Orientis Episco-pos missa sunt, ut sententias suas panderent. Fontes vero disciplinae canonicaeveteres recentioresque a viris Commissionis diligentissime selecti atque a SacraCongregatione pro Ecclesia Orientali in tredecim magnae molis voluminibus typisimpressi, iam anno 1934 vertente, non tantummodo Commissioni, sed omni etiamstudiorum superiorum Athaeneo praesto fuerunt. Quae omnia praeprimis Pii XIconstantis de codificatione canonica orientali sollicitudinis testimonium perhibent,qui crebro, in viginti quattuor «audientiis», de Commissionis laboribus edoceri voluit,nihil omnino praetermittens, quin, praeparatoriis studiis peractis, quam citissimeprocedi posset ad redactionem «Codicis Iuris Canonici Orientalis», ut ei placuitcondendum Codicem indicare «donec melior inveniretur titulus» (in audientia diei5 iulii 1935).

Vertente anno 1935, in audientia diei 7 iunii, Summus Pontifex constituendamesse censuit novam Commissionem, quae opus redactionis Codicis moderaretur quae-que, Episcoporum Orientis animadversionibus ad praedicta «schemata» sedulo per-spectis, textum canonum exararet. Qua de re «Notificatio» die l7 iulii eiusdem anni,in �Actorum Apostolicae Sedis� commentario officiali apparuit (AAS 27 [1935]306-308), ubi, praeter nomen, Commissionis compositio competentiaque statutaesunt. Illa «Pontificia Commissio ad Redigendum �Codicem Iuris Canonici Orienta-lis�», ut nuncupabatur, in suis exordiis nonnisi e quattuor Cardinalibus Membris con-stabat: Aloisio Sincero, qui ei praesidebat, Eugenio Pacelli, postmodum Pio XII, IulioSerafini et Petro Fumasoni Biondi. Decursu vero triginta septem annorum, qui spa-tium exsistentiae Commissionis circumscribunt, plures Cardinales, alii aliis morteereptis succedentes, in Collegio Membrorum Commissionis adnumerati sunt atque,Concilio Vaticano II absoluto, etiam omnes Ecclesiarum, orientalium catholicarumPatriarchae.

51Wstêp

Delegatów Wschodnich do samych przygotowawczych prac nad redakcj¹ KodeksuPrawa Kanonicznego Wschodniego, celem udzielenia pomocy kardyna³om-cz³on-kom Komisji, oraz Kolegium Konsultorów �do zebrania �róde³ dla dokonania kody-fikacji kanonów wschodnich�.

Do pierwszego Kolegium wliczono czternastu kap³anów wybranych na syno-dach, zgodnie z wyra�nym ¿yczeniem papie¿a, przez biskupów poszczególnych Ko�-cio³ów wschodnich, aby rzeczywi�cie reprezentowali samych biskupów i aby w tensposób w Kodeksie kanonów wschodnich od pocz¹tku w pe³ni rozbrzmiewa³ g³osWschodu. Do kap³anów tych do³¹czeni zostali czterej przebywaj¹cy w Rzymie zakon-nicy, wybitni znawcy prawa kanonicznego.

Do drugiego Kolegium przyjêtych zosta³o dwunastu kap³anów obeznanych ze�ród³ami naukowymi, wyró¿niaj¹cych siê erudycj¹, a ich obowi¹zkiem � zgodniez poleceniem papie¿a � by³o w taki sposób zebraæ �ród³a kanonicznej dyscyplinywschodniej, aby nie tylko s³u¿y³y nauce, ale tak¿e, i to przede wszystkim, jak najbar-dziej przyczyni³y siê do urzeczywistnienia kanonicznej kodyfikacji wschodniej.

Nazwiska wspomnianych kap³anów, zas³u¿onych w pracach przygotowawczych dokodyfikacji wschodniej, zgodnie z wol¹ papie¿a wyra¿on¹ na audiencji 1 marca 1930roku, opublikowa³ dziennik �L�Osservatore Romano� w kolejnym miesi¹cu, 2 kwietnia.

Dziêki niestrudzonym staraniom i ogromnym wysi³kom dzie³o przygotowaniawschodniej kodyfikacji kanonicznej zosta³o przez ow¹ Komisjê doprowadzone do koñcapo up³ywie sze�ciu lat. Wszystkie bowiem punkty dyscypliny kanonicznej, w sposóbjednog³o�nie postulowany przez samych delegatów Ko�cio³ów wschodnich, roztrz¹sa-ne raz po raz na stu osiemdziesiêciu trzech zgromadzeniach, dogodnie podzielone naró¿ne �schematy�, zosta³y pos³ane do biskupów wschodnich, aby objawili swoje zda-nie. Natomiast starsze i nowsze �ród³a dyscypliny kanonicznej, bardzo starannie do-brane przez cz³onków Komisji oraz wydane w trzydziestu poka�nych tomach przez�wiêt¹ Kongregacjê do Spraw Ko�cio³a Wschodniego, ju¿ w roku 1934 by³y na u¿yteknie tylko Komisji, ale i ka¿dego uniwersytetu. Wszystko to daje w pierwszej kolejno�ci�wiadectwo ci¹g³ej troski o kanoniczn¹ kodyfikacjê wschodni¹ papie¿a Piusa XI, któ-ry czêstokroæ � na dwudziestu czterech audiencjach � pragn¹³ byæ informowanyo pracach Komisji, nie zaniedbuj¹c niczego, aby, po zakoñczeniu studiów przy-gotowawczych, jak najszybciej mo¿na by³o przyst¹piæ do redakcji �Kodeksu PrawaKanonicznego Wschodniego�, jak postanowiono zatytu³owaæ maj¹cy powstaæ kodeks,�dopóki nie znajdzie siê lepszy tytu³� (na audiencji 5 czerwca 1935 r.).

W roku 1935, podczas audiencji 7 lipca, papie¿ uzna³, i¿ nale¿y powo³aæ now¹Komisjê, która pokieruje redakcj¹ Kodeksu i, po starannym rozpatrzeniu uwag bis-kupów wschodnich do wymienionych wy¿ej �schematów�, u³o¿y tekst kanonów. �No-tificatio� o tym pojawi³a siê 17 lipca tego roku w organie urzêdowym �Acta Aposto-licae Sedis� (AAS 27 [1935] 306-308), gdzie, oprócz nazwy, ustalony zosta³ sk³adKomisji oraz jej kompetencje. Owa �Papieska Komisja dla Zredagowania KodeksuPrawa Kanonicznego Wschodniego�, jak j¹ nazywano, pocz¹tkowo sk³ada³a siê je-

52 Praefatio

Vita functo Cardinali Aloisio Sincero, die 7 februarii, 1936, in Praesidem Commis-sionis Cardinalis Maximus Massimi adscitus est die 17 eiusdem mensis, sub cuiussapientissimo ductu arduus redactionis Codicis Iuris Canonici Orientalis labor feread finem perductus est. Cui rei testimonio sunt tres conspicuae partes Codicis, quae aPio XII promulgatae sunt antequam idem bene meritus Cardinalis de vita decessisset.

Cui successit Cardinalis Agagianian Petrus XV, qui usque ad finem anni 1962Ecclesiae Catholicae Armenorum etiam praefuit quique Commissionem usque adobitum, die 6 maii 1971, moderatus est.

A secretis Commissionis nominatus est P. Acacius Coussa B.A., qui ad officiumconstantissimo animo egregie gessit usque ad sui in cardinalatum designationem. Exinde,opere redactionis Codicis Iuris Canonici Orientalis ratione Concilii Vaticani II inter-rupto, P. Daniel Faltin O.F.M. Conv., munere «Adsistentis» functus est usque ad Com-missionis exstinctionem.

In adiutorium Cardinalium Commissionis Membrorum tredecim viri periti utConsultores nominati sunt, ex orientalium Ecclesiarum sacerdotibus maiore ex parteselecti, quorum nomina ex praedicta «Notificatione» patefacta sunt (AAS, 27 [1935]308). Collegii Consultorum praecipuum munus fuit, orientalium Episcoporum ani-madversiones ad «schemata» iam antea redacta excutere atque suas considerationesCardinalibus Commissionis Membris subiciendas addere. Hoc negotium in septu-aginta octo sessionibus, quarum postrema die 3 novembris 1989 habita est, praestan-ter peractum est.

Patres Cardinales, ter et septuagies coadunati, in Codicem Iuris Canonici Orien-talis redigendum strenue incubuerunt, continuo suffragante ipso Summo Pontifice,qui universum redactionis laborem assidua cara prosequi numquam desiit quique sin-gulos canonum articulos privato consilio examinavit atque totum legum Corpus inviginti quattuor titulos divisum, instar plurimorum genuinae traditionis orientaliumcollectionum, systematice digeri voluit.

Annis 1943 et 1944 vertentibus, hoc Corpus, iam in uno volumine typis impressum,accuratissimo «coordinationis» labori clarissimorum Acacii Coussa B.A., AemiliiHerman S.J. et Arcadii Lanaona C.M.F., subiectum est ac deinde, textu totius Codicisdenuo typis exscripto, anno 1945, a Patribus Cardinalibus, undevicies coadunatis, ite-rum atque iterum emendatum, mense ianuario anno 1948 Summo Pontifici oblatumest.

Ad promulgationem quod attinet, visum est per partes procedendum esse. Ideo,ineunte anno 1949 Summus Pontifex canones de sacramento matrimonii, utpote ad-modum urgentes, ac deinde, iustitiae administrandae gratia, canones de iudiciis,quorum illi schematis condendi Codicis Titulum XIII, hi Titulum XXI constituebant, adpromulgationem typis imprimi iussit.

Ex quo factum est, ut iam die 22 februarii eiusdem anni 1949, die festo Cathedraesancti Petri Antiochenae, Litteris apostolicis Crebrae allatae sunt motu proprio datis

53Wstêp

dynie z czterech cz³onków-kardyna³ów: Alojzego Sincero � przewodnicz¹cego, Euge-niusza Pacelli, pó�niej Piusa XII, Juliusza Serafini i Piotra Fumasoni Biondi. Po up³y-wie za� trzydziestu siedmiu lat, wyznaczaj¹cych okres istnienia Komisji, w sk³adKolegium Cz³onków Komisji wesz³o wielu kardyna³ów, nastêpców tych, którzy zmarli,a po zakoñczeniu Soboru Watykañskiego II tak¿e wszyscy patriarchowie katolickichKo�cio³ów wschodnich.

Po �mierci kardyna³a Alojzego Sincero 7 lutego 1936 r. na przewodnicz¹cegoKomisji powo³any zosta³ dnia 17 tego miesi¹ca kardyna³ Maksynien Massimi, a podjego m¹drym przewodnictwem wytê¿ona praca nad redakcj¹ Kodeksu Prawa Kano-nicznego Wschodniego zosta³a doprowadzona prawie do koñca. �wiadectwem tegos¹ trzy okaza³e czê�ci Kodeksu promulgowane przez Piusa XII, zanim ów zas³u¿onykardyna³ zmar³.

Nastêpc¹ jego by³ kardyna³ Agagianian Piotr XV, który sta³ na czele katolickiegoKo�cio³a armeñskiego do koñca 1962 roku i który kierowa³ Komisj¹ a¿ do �mierci6 maja 1971 r.

Sekretarzem Komisji mianowany zosta³ O. Akacjusz Coussa BA, który wytrwalei znakomicie pe³ni³ tê funkcjê a¿ do swej desygnacji na godno�æ kardyna³a. St¹d te¿,po przerwaniu prac nad redakcj¹ Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego zewzglêdu na Sobór Watykañski II, O. Daniel Faltin OFMConv. pe³ni³ funkcjê �asys-tenta� do koñca istnienia Komisji.

Do pomocy cz³onkom Komisji, kardyna³om, mianowanych zosta³o konsultoramitrzydziestu bieg³ych, wybranych w wiêkszej czê�ci spo�ród kap³anów Ko�cio³ówwschodnich, których nazwiska znane s¹ ze wzmiankowanej �Notificatio� (AAS 27[1935] 308). Szczególnym obowi¹zkiem Kolegium Konsultorów by³o rozpatrzenieuwag biskupów wschodnich do zredagowanych ju¿ wcze�niej schematów i przed³o¿e-nie kardyna³om-cz³onkom Komisji z dodaniem w³asnych przemy�leñ. Zadanie tozosta³o doskonale zrealizowane w czasie siedemdziesiêciu o�miu sesji, z którychostatnia odby³a siê 3 listopada 1939 r.

Kardyna³owie, zebrani siedemdziesi¹t trzy razy, z zapa³em przyst¹pili do redago-wania Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego przy sta³ym wsparciu samegopapie¿a, który nigdy nie ustawa³ w otaczaniu ci¹g³¹ trosk¹ ca³ego trudu redakcjii podda³ poszczególne kanony pod w³asn¹ rozwagê. Papie¿ postanowi³, aby ca³y zbiórpraw, podzielony � wzorem wiêkszo�ci zbiorów wschodnich zgodnie z rodzim¹ tra-dycj¹ � na dwadzie�cia cztery tytu³y, zosta³ systematycznie u³o¿ony.

W latach 1943 i 1944 zbiór ten, wydany ju¿ w jednym tomie, poddany zosta³bardzo dok³adnemu uzgodnieniu przez Akacjusza Coussê BA, Emiliusza HermanaSJ i Arkadiusza Larraonê CMF. Nastêpnie, po ponownym wydrukowaniu tekstu ca-³ego Kodeksu, kilkakrotnie poprawiany w ci¹gu 1945 roku na dziewiêtnastu zebra-niach kardyna³ów, w styczniu 1948 r. przed³o¿ony zosta³ papie¿owi.

Co siê tyczy promulgacji, uznano, i¿ nale¿y jej dokonywaæ czê�ciami. Dlategoz pocz¹tkiem roku 1949 papie¿ poleci³ drukowaæ w celu promulgacji kanony o sakra-

54 Praefatio

(AAS 41 [1949] 89-119) canones «De sacramento matrimonii» promulgati sunt, qui adie secunda subsequentis mensis maii vigere inceperunt.

Litteris vero apostolicis Sollicitudinem Nostram motu proprio datis die 6 ianuarii1950 (AAS 42 [1950] 5-120), in Epiphania Domini, «De iudiciis» canones promul-gati sunt, qui per integrum annum vacaverunt, vim obtinentes die 6 ianuarii subse-quentis anni.

Die festo sancti Cyrilli Alexandrini, Pontificis et Doctoris, Litteris apostolicis Po-stquam Apostolicis Litteris motu proprio datis die 9 februarii 1952 (AAS 44 [1952] 65-150), promulgati sunt canones «De Religiosis», «De bonis Ecclesiae temporalibus» et«De verborum significatione», qui vigere inceperunt a die 21 novembris eiusdem anni,die festo Praesentationis Beatae Mariae Virginis. Tres sectiones, quae his apostolicisLitteris continentur, constituebant ex ordine sequentes schematis condendi CodicisTitulos:

Tit. XIV De monachis ceterisque religiosis.Tit. XIX De bonis Ecclesiae temporalibus.Tit. XXIV De verborum significatione.Postremo, Litteris apostolicis Cleri sanctitati motu proprio datis die 2 iunii 1957

(AAS 49 [1957] 433-600), Pius XII, quasi donum onomasticum, promulgavit canones«De ritibus orientalibus» et «De personis», qui die festo Annuntiationis Beatae MariaeVirginis anno subsequente vigere inceperunt. Hi canones ad quinque, qui sequuntur,Titulos schematis condendi Codicis pertinebant:

Tit. II De ritibus orientalibus.Tit. III De personis physicis et moralibus.Tit. IV De clericis in genere.Tit. V De clericis in specie.Tit. XVII De laicis.Ex 2666 canonibus, qui schemate condendi Codicis anni 1945 continebantur, tres

quintae partes promulgatae sunt. Ceteri vero canones, numero 1095, in archivo Com-missionis permanserunt.

Concilio Vaticano II a Ioanne XXIII indicto, cum universae Ecclesiae canonicadisciplina iuxta consilia et principia Concilii recognoscenda esse praevideretur, re-dactio Codicis Iuris Canonici Orientalis proprie dicta intermissa est, quin tamen in-terceptarentur cetera Commissionis munera, quae, prae aliis, mentione digna haecsunt: munus authentice interpretandi promulgatas iam partes Codicis atque munuscurandi editionem «Fontium» iuris canonici orientalis.

Medio anno 1972 Summus Pontifex, Paulus VI, Pontificiam Commissionem Co-dici Iuris Canonici Orientalis Recognoscendo instituit simulque statuit, ut praece-dens Commissio, quae «ad Redactionem» Codicis anno 1935 erecta erat, desineret.Hac de re nuntius in ephemeride L�Osservatore Romano die 16 iunii eiusdem anni1972 datus est.

55Wstêp

mencie ma³¿eñstwa, szczególnie pilne, a nastêpnie, dla sprawowania wymiaru spra-wiedliwo�ci, kanony o postêpowaniu s¹dowym. Pierwsze z nich tworzy³y tytu³ XIII,drugie tytu³ XXI w uk³adzie powstaj¹cego Kodeksu.

St¹d te¿ ju¿ 22 lutego tego samego 1949 roku, w �wiêto Katedry �w. Piotra wAntiochii, listem apostolskim wydanym z w³asnej inicjatywy �Crebrae allatae sunt�(AAS 41 [1949] 89-114) promulgowane zosta³y kanony �O sakramencie ma³¿eñstwa�,które zaczê³y obowi¹zywaæ od 2 maja.

Listem apostolskim �Sollicitudinem nostram� wydanym z w³asnej inicjatywy6 stycznia 1950 r. (AAS 42 [1950] 5-120), w uroczysto�æ Objawienia Chrystusa Pa-na, og³oszone zosta³y kanony �O postêpowaniu s¹dowym�, które przez okr¹g³y roknie obowi¹zywa³y, nabieraj¹c mocy 6 stycznia nastêpnego roku.

W uroczysto�æ �w. Cyryla Aleksandryjskiego, patriarchy i doktora Ko�cio³a, li-stem apostolskim �Postquam Apostolicis Litteris� wydanym z w³asnej inicjatywy9 lutego 1952 roku (AAS 44 [1952] 65-150) promulgowane zosta³y kanony �O zakon-nikach�, �O dobrach doczesnych Ko�cio³a� oraz �O znaczeniu wyra¿eñ�, które obo-wi¹zywaæ zaczê³y od dnia 21 listopada tego roku, w uroczysto�æ Ofiarowania NMP.Trzy rozdzia³y, które zawiera ten list apostolski, sk³ada³y siê z trzech kolejnych tytu-³ów w schemacie tworzonego Kodeksu:

tyt. XIV O mnichach i pozosta³ych zakonnikach;tyt. XIX O dobrach doczesnych Ko�cio³a;tyt. XXIV O znaczeniu wyra¿eñ.

W koñcu listem apostolskim �Cleri sanctitati� wydanym z w³asnej inicjatywy2 czerwca 1957 r. (AAS 49 [1957] 433-600), Pius XII promulgowa³, niczym w prezen-cie imieninowym, kanony �O obrz¹dkach wschodnich� i �O osobach�, które zaczê³yobowi¹zywaæ w dzieñ �wiêta Zwiastowania NMP nastêpnego roku. Kanony te nale-¿a³y do piêciu nastêpuj¹cych tytu³ów w schemacie powstaj¹cego Kodeksu:

tyt. II O obrz¹dkach wschodnich;tyt. III O osobach fizycznych i moralnych;tyt. IV O duchownych w ogólno�ci;tyt. V O poszczególnych duchownych;tyt. XVII O �wieckich.

Z 2666 kanonów, zawartych w schemacie tworzonego Kodeksu z 1945 roku, trzypi¹te zosta³y promulgowane, natomiast reszta kanonów w liczbie 1095 pozosta³a warchiwum Komisji.

Gdy papie¿ Jan XXIII og³osi³ Sobór Watykañski II i przewidywano konieczno�æzrewidowania dyscypliny kanonicznej ca³ego Ko�cio³a zgodnie z uchwa³ami i za-sadami Soboru, redakcja Kodeksu Prawa Kanonicznego Wschodniego we w³a�ci-wym znaczeniu zosta³a przerwana, bez zaprzestania jednak innych prac Komisji,z których przede wszystkim godne wspomnienia s¹: obowi¹zek autentycznej interpre-tacji promulgowanych ju¿ czê�ci Kodeksu oraz troska o wydanie �róde³ prawa ka-nonicznego wschodniego.

56 Praefatio

Forma novae Commissionis in tuto posuit eius orientalem indolem. Etenim Colle-gium Membrorum Commissionis, ab exordiis viginti quinque numero, deinceps verotriginta octo, ex Patriarchis aliisque Praesulibus orientalium Ecclesiarum catholicarumcompositum est, additis quibusdam Cardinalibus praepositis Romanae Curiae Dica-steriis, quae in orientales Ecclesias competentiam obtinent. Collegium vero septuagin-ta Consultorum Commissioni addictorum maxima ex parte ex Episcopis ac presbyterisorientalium Ecclesiarum constabat, adiunctis quibusdam ritus latini� clericis ac laicisorientalis canonicae disciplinae peritis.

Nec praetereundum est quosdam praeclaros viros etiam ex Ecclesiis orientalibus,quae nondum in plenitudine communionis cum Ecclesia catholica sunt, ut Observatoresinvitatos esse, ut in laboribus recognitionis Codicis suam operam navarent.

Munus Commissionis Praesidis concreditum est Cardinali Iosepho Parecattil,Ernakulamensis Ecclesiae Malabarensium Archiepiscopo. Qui hoc munus egregiegessit usque ad supremum diem suae vitae (20 februarii 1987). Cardinali Praesidevita functo, Praesidis officium postremo Commissionis tempore vacavit.

In munere Vice-Praesidis Commissionis constitutus est Ignatius Clemens Man-sourati, Episcopus titularis Apamaeae Syrorum, qui per quinquennium in munerepermansit. Ei successit, die 15 iunii 1977, Myroslaus Stephanus Marusyn, Epi-scopus titularis Cadoënus Ecclesiae Ucrainorum, qui Vice-Praesidis munus ges-sit usque ad exeuntem annum 1982. Die 20 decembris eiusdem anni in Vice-Praesidem Commissionis nominatus est Aemilius Eid, Episcopus titularis Sarep-tae Maronitarum.

A secretis Commissionis constitutus est P. Ivan �u�ek, Societatis Iesu sodalis, abexordiis Pro-Secretarius, a die vero 22 octobris l977 Secretarius.

Mandatum, Commissioni a Summo Pontifice concreditum, fuit funditus recog-noscendi in luce imprimis Concilii Vaticani II decretorum Codicem Iuris CanoniciOrientalis totum, tum in partibus iam editis tum in iis sectionibus, quae, etsi ad con-summatum redactionis stadium a praecedenti Commissione perductae, promulgataenondum erant.

Summus Pontifex Paulus VI, in sollemni inauguratione laborum Commissio-nis, in Sixtino Sacello die 18 martii 1974 habita, «Magnam Chartam» totius itine-ris recognitionis firmiter constituit ac praeclaris verbis illustravit. Duplicem prae-primis curam Summus Pontifex a tota Commissione expostulabat, ut videlicet iuscanonicum orientalium Ecclesiarum catholicarum et secundum mentem PatrumConcilii Vaticani II et secundum germanam orientalem traditionem recognoscere-tur.

De salute animarum, quae finis supremus uniuscuiusque ecclesiasticae regulaeest, summopere sollicitus, Summus Pontifex in eodem sermone, salutarem atque no-vam ad vitam christianam instaurandam impulsionem, quam Concilium Vaticanum IIpro universa Ecclesia exoptaverat et promoverat, singulariter suffulsit. Etenim, pra-ecepit, ut Codex hodiernae vitae postulatis atque veris temporum et locorum condicio-

57Wstêp

W po³owie roku 1972 papie¿ Pawe³ VI ustanowi³ Papiesk¹ Komisjê do Rewizji Ko-deksu Prawa Kanonicznego Wschodniego. Postanowi³ jednocze�nie, aby przesta³a ist-nieæ poprzednia Komisja, utworzona w 1935 roku dla redakcji Kodeksu. O fakcie tympojawi³a siê wiadomo�æ w dzienniku �L�Osservatore Romano� z dnia 16 czerwca 1972 r.

Kszta³t nowej Komisji zapewni³ jej charakter wschodni. Kolegium Cz³onkówKomisji, pocz¹tkowo w liczbie dwudziestu piêciu, nastêpnie trzydziestu o�miu sk³a-da³o siê bowiem z patriarchów i innych dostojników katolickich Ko�cio³ów wschod-nich, z udzia³em kilku kardyna³ów, prze³o¿onych Dykasterii Kurii Rzymskiej, któreposiadaj¹ uprawnienia wobec Ko�cio³ów wschodnich. Natomiast Kolegium siedem-dziesiêciu konsultorów, do³¹czonych do Komisji, sk³ada³o siê w wiêkszo�ci z bisku-pów i kap³anów Ko�cio³ów wschodnich, z udzia³em pewnych duchownych obrz¹dku³aciñskiego oraz �wieckich, bieg³ych we wschodniej dyscyplinie kanonicznej.

Nie mo¿na pomin¹æ niektórych znakomitych osób tak¿e z Ko�cio³ów wschod-nich, nie z³¹czonych jeszcze w pe³ni z Ko�cio³em katolickim, zaproszonych w charak-terze obserwatorów, aby wnie�li swój wk³ad w prace nad rewizj¹ Kodeksu.

Funkcja przewodnicz¹cego Komisji zosta³a powierzona kardyna³owi JózefowiParecattil, arcybiskupowi Ko�cio³a Malabarskiego w Ernakulum. Obowi¹zek ten pe³ni³on znakomicie do koñca ¿ycia (20 lutego 1987 r.). Po �mierci kardyna³a funkcjaprzewodnicz¹cego wakowa³a do koñca istnienia Komisji.

Funkcjê wiceprzewodnicz¹cego Komisji obj¹³ Ignacy Klemens Mansourati, bi-skup tytularny Apamei w Syrii. Urz¹d ten sprawowa³ on przez piêæ lat. Jego nastêpc¹zosta³ w dniu 15 czerwca 1977 r. Miros³aw Stefan Marusyn, biskup tytularny [Ca-doenus] Ko�cio³a ukraiñskiego, który pe³ni³ funkcjê wiceprzewodnicz¹cego do koñca1982 r. W tym samym roku 20 grudnia wiceprzewodnicz¹cym Komisji mianowanyzosta³ Emil Eid, biskup tytularny Sarepty Maronitów.

Na sekretarza Komisji wyznaczono O. Iwana �u�ka, cz³onka Towarzystwa Jezu-sowego, pocz¹tkowo podsekretarza, a od 22 pa�dziernika 1977 r. sekretarza.

Zadaniem powierzonym Komisji przez papie¿a by³a gruntowna rewizja � przedewszystkim w �wietle dekretów Soboru Watykañskiego II � ca³ego Kodeksu PrawaKanonicznego Wschodniego, zarówno w czê�ciach ju¿ wydanych, jak i w tych roz-dzia³ach, które, doprowadzone wprawdzie do ostatniego etapu redakcji przez po-przedni¹ Komisjê, nie zosta³y jeszcze promulgowane.

Papie¿ Pawe³ VI, podczas uroczystej inauguracji prac Komisji w Kaplicy Syks-tyñskiej 8 marca 1974 r., zatwierdzi³ �Wielk¹ Kartê� dla ca³ego przebiegu rewizjii u�wietni³ wspania³¹ mow¹. Papie¿ zaapelowa³ do ca³ej Komisji przede wszystkimo zdwojon¹ troskê, by mianowicie prawo kanoniczne katolickich Ko�cio³ów wschod-nich zosta³o zrewidowane zarówno zgodnie z zamys³em Ojców Soboru Watykañskie-go II, jak z rodzim¹ tradycj¹ Wschodu.

Papie¿, wielce zatroskany o zbawienie dusz � najwy¿szy cel ka¿dej regu³y ko�ciel-nej, w tej¿e mowie szczególnie da³ nowy, zbawienny impuls do odnowy ¿ycia chrze�-cijañskiego, której pragn¹³ i któr¹ wprowadzi³ dla ca³ego Ko�cio³a Sobór Watykañski II.

58 Praefatio

nibus, quae continenter et celerrime mutantur, responderet, cohaerentiam et concor-diam cum sana traditione servaret, atque insimul illi peculiari muneri, quod ad christifi-deles orientalium Ecclesiarum spectat, «omnium christianorum unitatem, orientalium,praesertim, fovendi iuxta principia decreti «De oecumenismo» (OE 24) admodumconsonus esset.

Plenarius Coetus Membrorum Commissionis, diebus 18-23 martii 1974 coadu-natus, in quo Summi Pontificis munifica voluntate etiam omnes Consultores Commi-ssionis necnon quidam Observatores Ecclesiarum orientalium acatholicarum suas par-tes, voto deliberativo excepto, habebant, principia quaedam, quibus Consultores Com-missionis in variis «coetibus a studiis» in schematibus canonum componendis manuduci deberent, unanimo fere suffragio approbavit.

Inter haec principia, quae, tribus linguis exarata, in actis Commissionis (Nuntia 3),ex integro publici iuris facta sunt, praecipua fuerunt:

1) quae de unico Codice pro omnibus Ecclesiis orientalibus tradita sunt, unicopatrimonio sacrorum canonum prae oculis habito, etiam cum hodiernis vitae adiunc-tis omnino congruant;

2) indoles Codicis sit vere orientalis, nempe consentanea sit postulatis ConciliiVaticani II de propriis disciplinis orientalium Ecclesiarum servandis «utpote quae ve-neranda antiquitate commendentur, moribus suorum fidelium magis sint congruaeatque ad bonum animarum consulendum aptiores» (OE 5), proindeque Codex expri-mat disciplinam, quae sacris canonibus atque consuetudinibus omnibus Ecclesiis orien-talibus communibus continetur;

3) omnino consonus sit Codex peculiari muneri, Ecclesiis orientalibus catholicisa Concilio Vaticano II concredito, omnium christianorum, orientalium praesertim,unitatem fovendi iuxta principia decreti Concilii «De oecumenismo»;

4) indolis sit Codex, ut par est, iuridicae: qua re singularum personarum physica-rum et iuridicarum iura et obligationes inter se necnon erga societatem ecclesiasticamindubie definiat ac tueatur;

5) praeterquam iustitiae in ipsa legum formulatione ratio in Codice habeatur cari-tatis et humanitatis, temperantiae ac moderationis, ad salutem animarum cura pasto-rali maxime fovendam, neque proinde normae stricto iure servandae imponantur, nisi,quae a bono communi et disciplina ecclesiastica generale expostulentur;

6) «subsidiarietatis», ut aiunt, principium in Codice servetur, unde nonnisi illas le-ges contineat, quae omnibus Ecclesiis orientalibus catholicis, Supremi Pastoris univer-sae Ecclesiae iudicio, communes esse debere censentur, ceteris quibuscumque singu-larum Ecclesiarum iuri particulari demandatis.

Quod ad ordinationem systematicam Codicis attinet, imprimis animadvertendumest, Codicem Iuris Canonici Orientalis, Commissioni in recognitionem concreditum,iterato studio ab utraque praecedenti Commissione, inde ab anno 1929, peracto, volun-tate Summorum Pontificum, Pii XI et Pii XII, non in libros, Codicis latinae Ecclesiaeinstar, sed in viginti quattuor titulos ordinatum esse. Etenim Pius XI, die 8 februarii

59Wstêp

Zaleci³ bowiem, aby Kodeks odpowiada³ wymogom ¿ycia codziennego oraz rzeczywi-stym warunkom czasowym i miejscowym, nieustannie i w szybkim tempie podlegaj¹-cym zmianom, aby zachowywa³ zwi¹zek i zgodno�æ ze zdrow¹ tradycj¹, a jednocze�nieby³ ca³kowicie dostosowany do realizacji tego szczególnego zadania odno�nie do wier-nych Ko�cio³ów wschodnich, �wspierania jedno�ci wszystkich chrze�cijan, zw³aszczawschodnich, zgodnie z zasadami dekretu «O ekumenizmie» (OE 24)�.

Zgromadzenie plenarne cz³onków Komisji w dniach 18-23 marca 1974 r., w któ-rym zgodnie ze szczodrobliw¹ wol¹ papie¿a wziêli udzia³ tak¿e wszyscy konsultorzyKomisji oraz niektórzy obserwatorzy Ko�cio³ów wschodnich niekatolickich bez g³o-su stanowczego, niemal jednog³o�nie przyjê³o pewne zasady, którymi winni �ci�lekierowaæ siê konsultorzy Komisji na ró¿norodnych �zebraniach roboczych� podczaszestawiania schematu kanonów.

W�ród tych zasad, które, spisane w trzech jêzykach, zosta³y opublikowane waktach Komisji (�Nuntia� 3), najwa¿niejsze s¹ nastêpuj¹ce:

1) to, co zalecono odno�nie do jednego Kodeksu dla wszystkich Ko�cio³ów wschod-nich, maj¹c przed oczyma jedno dziedzictwo �wiêtych kanonów, winno byæ tak¿eca³kowicie zgodne z okoliczno�ciami wspó³czesnego ¿ycia;

2) charakter Kodeksu ma byæ prawdziwie wschodni, a mianowicie niech zgodnybêdzie z postulatami Soboru Watykañskiego II o zachowaniu indywidualnych dyscy-plin Ko�cio³ów wschodnich, �zw³aszcza tych, na które nale¿y mieæ wzgl¹d wobecgodnej czci dawno�ci, aby by³y bardziej zgodne z obyczajami swoich wiernychi bardziej dostosowane do starañ o dobro dusz� (OE 5), a zatem Kodeks powinienk³a�æ nacisk na dyscyplinê zawart¹ w �wiêtych kanonach i zwyczajach wspólnychwszystkim Ko�cio³om wschodnim;

3) Kodeks ma byæ w zupe³no�ci odpowiedni do realizacji szczególnego zadaniapowierzonego katolickim Ko�cio³om wschodnim przez Sobór Watykañski II i wspie-rania jedno�ci wszystkich chrze�cijan, zw³aszcza na Wschodzie, zgodnie z zasadamidekretu soborowego �O ekumenizmie�;

4) Kodeks winien zarówno posiadaæ walor prawny; dlatego w sposób nie pozos-tawiaj¹cy w¹tpliwo�ci musi okre�laæ i broniæ praw i obowi¹zków poszczególnychosób fizycznych i prawnych pomiêdzy sob¹ oraz wzglêdem spo³eczno�ci ko�cielnej;

5) w samym formu³owaniu kodeksowych przepisów trzeba mieæ obok prawawzgl¹d na mi³o�æ i cz³owieczeñstwo, na pow�ci¹gliwo�æ i umiar dla najgorliwszegowspierania zbawienia dusz poprzez pastersk¹ troskê, a zatem nie nale¿y stanowiænorm, które bêd¹ musia³y byæ zachowywane �ci�le wed³ug litery prawa, chyba ¿edomagaæ siê tego bêdzie dobro wspólne i powszechna dyscyplina ko�cielna;

6) w Kodeksie nale¿y zachowaæ zasadê tzw. pomocniczo�ci (subsydiarno�ci), st¹dKodeks niech obejmuje jedynie te przepisy, które winny byæ uwa¿ane za wspólnewszystkim katolickim Ko�cio³om wschodnim, zgodnie z os¹dem Najwy¿szego Pas-terza Ko�cio³a powszechnego, z przekazaniem wszystkich pozosta³ych przepisówprawom partykularnym poszczególnych Ko�cio³ów.

60 Praefatio

1937, expresse decrevit, ut Codex in titulos systematice ordinaretur. Pius XII vero, inaudientia diei 26 decembris 1945 (cfr. Nuntia 26, pp. 82-83), ordinationem in vigintiquattuor titulos, sibi ex sua personali opera in Commissione peracta ante sui in Sum-mum pontificatum electionem, ac deinceps ex toto labore Commissionis sua assidua etconstanti cura prosequendo, pernotam, quibusdam sectionibus Codicis ex uno titulo inalium ab eodem Pontifice translatis, approbavit in forma a Cardinalibus Membris Com-missionis, in Plenario Coetu diei 20 novembris eiusdem anni coadunatis, unanimiterrata et accepta.

Nulla gravis ratio erat cur systematica haec ordinatio a Summis Pontificibus in-ducta in discrimen vocaretur. Quinimmo coetus a studiis Consultorum Commissionis,ad id congregati, hanc eandem ordinationem non uno conspicuo argumento, hodiernisetiam vitae adiunctis congruo, suffragati sunt. Qua de re Episcopus Myroslaus Ste-phanus Marusyn, Vice-Praeses Commissionis, ad Synodum Episcoporum anno 1980planis verbis rettulit. Organis consultationis haec ordinatio placuit, voces contrariaefere nullae fuerunt. Membra Commissionis vero, in Plenario Coetu mense novembri1988 coadunata, hanc ordinationem, ad normam «Ordinis procedendi» approbaverunt.

Codicis, a Commissionis Consultoribus recogniti, primus textus sex annorum spa-tio confectus est. Consultores, in decem a studiis coetibus constituti, operam suamstrenue navarunt, fere centies in diuturnis, plerumque quindecim dierum, conventi-bus congregati.

Hic textus, opportune in octo schemata distributus, variis temporibus Summo Pon-tifici tradebatur ad beneplacitum obtinendum, ut ad Organa consultationis mitti posset,nempe ad totum orientalium Ecclesiarum catholicarum Episcopatum, ad RomanaeCuriae Dicasteria, ad Urbis studiorum superiorum Athaenea necnon ad Superiorumgeneralium Uniones religiosorum. Haec Organa rogata sunt, ut intra tempus sexmensium ad singula schemata, subinde missa, suas animadversiones sententiasqueexprimerent.

En ordo schematum, quae ad Organa consultationis missa sunt: mense iunio 1980«Schema canonum de cultu divino et praesertim de sacramentis»; mense decembri1980 «Schema canonum de monachis ceterisque religiosis necnon sodalibus alioruminstitutorum vitae consecratae»; mense iunio 1981 «Schema canonum de evangeliza-tione gentium, magisterio ecclesiastico et oecumenismo»; mense septembri 1981 «Sche-ma canonum de normis generalibus et de bonis Ecclesiae temporalibus» et «Schemacanonum de sanctionibus poenalibus in Ecclesia»; mense novembri 1981 «Schemacanonum de clericis et laicis»; mense februario 1982 «Schema canonum de tutelaiurium seu de processibus»; mense octobri 1984 «Schema canonum de constitutionehierarchica Ecclesiarum orientalium».

Nihil amplius quam animadversionum, quae ad Commissionem pervenerunt,magna moles, ingens pondus ac argumentis probata gravitas indolem collegialemrecognitionis Codicis ostendit. Totus Episcopatus orientalium Ecclesiarum catholica-rum ceteraque Organa consultationis pervalidam et praegravem operam ad Codicem

61Wstêp

Co siê tyczy systematycznego porz¹dku Kodeksu, nale¿y przede wszystkim zwró-ciæ uwagê, i¿ Kodeks Prawa Kanonicznego Wschodniego, powierzony pod rozwagêKomisji, po powtórnym przebadaniu przez obie poprzednie Komisje, ju¿ od 1929 r.z woli papie¿y Piusa XI i Piusa XII podzielony zosta³ nie na ksiêgi � na wzór KodeksuKo�cio³a ³aciñskiego, ale na dwadzie�cia cztery tytu³y. Pius XI wyra�nie zarz¹dzi³bowiem 8 lutego 1937 r., aby Kodeks podzieliæ systematycznie na tytu³y. Pius XIInatomiast, podczas audiencji w dniu 26 grudnia 1945 r. (por. �Nuntia� 26, s. 82-83),zatwierdzi³ podzia³ na dwadzie�cia cztery tytu³y w formie jednomy�lnie uchwaloneji przyjêtej przez kardyna³ów � cz³onków Komisji na zgromadzeniu plenarnym20 listopada tego¿ roku, a znany sobie dziêki swej osobistej pracy w Komisji przedwyborem na papie¿a, a pó�niej dziêki obdarzaniu ca³ego trudu Komisji sw¹ wytrwa³¹i nieustann¹ trosk¹, z uwzglêdnieniem przeniesienia przez tego papie¿a pewnych roz-dzia³ów Kodeksu z jednego tytu³u do innego.

Nie istnia³ ¿aden powa¿ny powód, dla którego nale¿a³oby odst¹piæ od owegosystematycznego podzia³u wprowadzonego przez papie¿a. Owszem, zespo³y robo-cze konsultorów Komisji zebrane w tym celu przeg³osowa³y ten¿e podzia³ wobecniejednego widocznego argumentu, zgodnego tak¿e z okoliczno�ciami wspó³czesne-go ¿ycia. Biskup Miros³aw Stefan Marusyn, wiceprzewodnicz¹cy Komisji, w wy-ra�nych s³owach oznajmi³ o tym Synodowi Biskupów w 1980 r. Organy doradczezaaprobowa³y ten podzia³, nie by³o prawie ¿adnych g³osów przeciwnych. Cz³onko-wie Komisji za� na zgromadzeniu plenarnym w listopadzie 1988 r. zaakceptowali tenpodzia³ w my�l norm �Kolejno�æ postêpowania�.

Pierwotny tekst Kodeksu, zrewidowanego przez konsultorów Komisji, u³o¿onyzosta³ w ci¹gu sze�ciu lat. Konsultorzy, zgrupowani w dziesiêciu zespo³ach robo-czych, gorliwie wnie�li swój wk³ad podczas niemal stu d³ugotrwa³ych, w wiêkszo�cipiêtnastodniowych zebrañ.

Tekst ten, dogodnie podzielony na osiem schematów, przekazywany by³ w ró¿-nych okresach czasu papie¿owi w celu uzyskania przyzwolenia na jego skierowaniedo organów doradczych, a mianowicie do ca³ego Episkopatu katolickich Ko�cio³ówwschodnich, do dykasterii Kurii Rzymskiej, do uniwersytetów w Rzymie, a tak¿e doUnii Najwy¿szych Prze³o¿onych Zakonnych. Organy te poproszone zosta³y, by wprzeci¹gu sze�ciu miesiêcy wyrazi³y swoje uwagi i zdania o poszczególnych sche-matach, sukcesywnie dostarczanych.

Oto porz¹dek schematów przes³anych organom doradczym: czerwiec 1980 r. ��Schemat kanonów o kulcie Bo¿ym, zw³aszcza o sakramentach�; grudzieñ 1980 r. ��Schemat kanonów o mnichach i pozosta³ych zakonnikach oraz o cz³onkach innychinstytutów ¿ycia konsekrowanego�; czerwiec 1981 r. � �Schemat kanonów o ewan-gelizowaniu narodów, nauczycielskim zadaniu Ko�cio³a i ekumenizmie�; wrzesieñ1981 r. � �Schemat kanonów o sankcjach karnych w Ko�ciele�; listopad 1981 r. ��Schemat kanonów o duchownych i �wieckich�; luty 1982 r. � �Schemat kanonów

62 Praefatio

recognoscendum contulerunt. In re etiam animadvertendum est, praedicta schematapublici iuris facta esse eo consilio, ut quae in Commissione gererentur in aperto essentatque ut omnes, praesertim iuris canonici periti, suam mentem pandere ac ita ad bo-num exitum Codicis conferre possent.

Omnes animadversiones, nulla excepta, ordinatim digestae, coetibus specialibusa studiis denuo ad recognitionem iuxta placita Organorum consultationis diligenti stu-dio peragendam commissae sunt. In his coetibus Consultores Commissionis et non-nulli alii viri peculiari peritia praediti in materiis, de quibus agebatur, textum Codicisiterum recognoverunt. Textus ita denuo recognitus ex relationibus in Commissionisactis per ephemeridem Nuntia publici iuris factis apparet.

Retractata schemata, in unicum textum triginta titulorum opportune digesta, spe-ciali coetui a studiis, «De coordinatione» vocato, concredita sunt. Huius coetus fuitCodicis internam cohaerentiam, et unitatem curare, discrepantias atque ambiguitatesevitare, terminos iuridicos quatenus fieri poterat ad univocam significationem redu-cere, repetita minusque congrua tollere atque orthographiae necnon interpunctionisconstanti usui providere.

Mense octobri 1986 «Schema Codicis Iuris Canonici Orientalis», typis impressum,Summo Pontifici oblatum est, qui mandavit, ut id die 17 eiusdem mensis, festo sanctiIgnatii Antiocheni, examinis et iudicii gratia ad Commissionis Membra mitteretur.

Membrorum Commissionis animadversiones, opportune ordinatae, examini spe-cialis coetus a studiis Consultorum, «De expensione observationum» nuncupati,qui bis per quindecim dies coadunatus est, subiectae sunt. Huius coetus fuit, anim-adversionibus mature perpensis, idoneas emendationes textus canonum proponereaut, in casu retentionis textus, rationes exponere, quae animadversiones, de quibusagebatur, acceptandas non esse suadebant. Animadversiones simul cum votis huiuscoetus, in unum fasciculum collectae, ad Membra Commissionis mense aprili 1988transmissae atque in Plenario eiusdem Commissionis Conventu, qui aliquot postmenses habitus est, Commissionis Membrorum examini et iudicio subiectae sunt.

Interim «Coetus de coordinatione», qui numquam ab opere destiterat, plurimasemendationes proposuit, in textum canonum introducendas, scribendi rationem plerum-que respicientes; aliquas vero, quae substantiam canonum afficiebant, censuit «exofficio» esse faciendas, ut absoluta congruitas inter canones serveretur et lacunaeiuris, quatenus fieri poterat, aptis normis implerentur. Haec omnia, simul collecta et adMembra Commissionis mense iulio 1988 transmissa, eorundem iudicio ac examinisubiecta sunt.

Conventus Plenarius Membrorum Commissionis, de mandato Summi Pontificisconvocatus, ut suffragiis deliberaret, num totus recogniti Codicis textus dignus habe-retur, qui Summo Pontifici quamprimum traderetur et tempore et modo, quae sibi vide-rentur, promulgeretur, in aula «Bologna» Apostolici Palatii a die 3 ad diem 14 novem-bris 1988 celebratus est. ln hoc conventu de quaestionibus, quae per petitionem qu-inque saltem Membrorum Commissionis propositae sunt, disceptatio instituta est. Suf-

63Wstêp

o ochronie prawnej, czyli o procesach�; pa�dziernik 1984 r. � �Schemat kanonówo ustroju hierarchicznym Ko�cio³ów wschodnich�.

Nic nie wykaza³o dobitniej kolegialnego charakteru rewizji Kodeksu ni¿ wielkailo�æ, ogromna waga i potwierdzone dowodami znaczenie uwag, które nadesz³y doKomisji. Ca³y Episkopat katolickich Ko�cio³ów wschodnich i inne organy doradczew³o¿y³y bardzo intensywny i ciê¿ki wysi³ek w zrewidowanie Kodeksu. Nale¿y tuzwróciæ uwagê, i¿ wymienione wy¿ej schematy opublikowane zosta³y z tym zamia-rem, aby dokonania Komisji by³y jawne i aby wszyscy, zw³aszcza biegli w prawiekanonicznym, wyrazili swoje pogl¹dy i w ten sposób mogli przyczyniæ siê do pomy�l-nego ukoñczenia Kodeksu.

Wszystkie bez wyj¹tku uwagi, kolejno u³o¿one, powierzono w³a�ciwym zespo-³om roboczym dla pe³nego zbadania od nowa zgodnie z postanowieniami organówdoradczych. W zespo³ach tych konsultorzy Komisji i niektóre inne osoby obdarzoneszczególn¹ bieg³o�ci¹ w rozwa¿anych materiach, po raz drugi zbadali tekst Kodeksu.Tekst, rozpatrzony w ten sposób od nowa, ukaza³ siê w czasopi�mie �Nuntia� napodstawie sprawozdañ znajduj¹cych siê w aktach Komisji.

Poprawione schematy, dogodnie u³o¿one w jeden tekst o trzydziestu tytu³ach, po-wierzone zosta³y specjalnemu zespo³owi roboczemu pod nazw¹ �do spraw koordy-nacji�. Zadaniem tego zespo³u by³a troska o wewnêtrzn¹ spójno�æ i jednolito�æ Ko-deksu, o unikniêcie niezgodno�ci i w¹tpliwo�ci, sprowadzenie � w miarê mo¿liwo�ci� terminów prawniczych do jednakowego znaczenia, usuniêcie powtórzeñ i elemen-tów mniej dopasowanych oraz do³o¿enie starañ o konsekwentne pos³ugiwanie siêortografi¹ i interpunkcj¹.

W pa�dzierniku 1986 r. wydrukowany �Schemat Kodeksu Prawa KanonicznegoWschodniego� przed³o¿ony zosta³ papie¿owi, który poleci³, aby dnia 17. tego miesi¹ca,w uroczysto�æ �w. Ignacego Antiocheñskiego, dostarczono go cz³onkom Komisji dozbadania i oceny.

Uwagi cz³onków Komisji, dogodnie uporz¹dkowane, poddane zosta³y zbadaniuprzez specjalny roboczy zespó³ konsultorów zwany �do spraw rozpatrzenia spostrze-¿eñ�, który zebra³ siê dwa razy przez piêtna�cie dni. Do zespo³u tego nale¿a³o przed-stawienie, po spiesznym rozwa¿eniu uwag, stosownych poprawek tekstu kanonów,b¹d�, w przypadku przetrzymania tekstu, wy³o¿enie powodów przemawiaj¹cych prze-ciwko przyjêciu rozpatrywanych uwag. Uwagi wraz z sugestiami tego zespo³u, ze-brane w jeden tomik, w kwietniu 1988 r. zosta³y przekazane cz³onkom Komisji i naposiedzeniu plenarnym tej¿e Komisji kilka miesiêcy pó�niej poddane zbadaniu i ocenieprzez cz³onków Komisji.

Tymczasem �Zespó³ do spraw koordynacji�, który nigdy nie zaniecha³ prac, za-proponowa³ bardzo wiele poprawek do tekstu kanonów, dotycz¹cych w wiêkszo�cisposobu pisania; niektóre za�, traktuj¹ce o istocie tre�ci kanonów, uzna³ za koniecznedo dokonania �z urzêdu�, aby zachowaæ zupe³n¹ zgodno�æ pomiêdzy kanonami i, naile to mo¿liwe, wype³niæ luki prawne za pomoc¹ stosownych norm. Wszystkie te

64 Praefatio

fragatio schematis Codicis definitiva, ad placita Membrorum Commissionis de singulistitulis separatim facta, hunc exitum habuit: omnes tituli parti maiori Membrorum placu-erunt, plerumque fere unanimiter.

Schema novissimum, iuxta placita Membrorum Commissionis emendatum atquetitulo «Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium» ornatum, in decem exemplaribusarte «informatica», quam vocant, reproductum, Summo Pontifici die 28 ianuarii 1989,cum petitione, ut id promulgaretur, traditum est.

Summus Pontifex autem, per Seipsum, adiuvantibus quibusdam peritis atque au-ditis Vice-Praeside et Secretario Pontificiae Commissionis Codici Iuris Canonici Orien-talis Recognoscendo, hoc Schema novissimum Codicis recognovit, typis mandariiussit, ac denique die 1 octobris 1990 decrevit novum Codicem promulgandum essedie 18 eiusdem mensis.

65Wstêp

propozycje, zebrane razem i przekazane cz³onkom Komisji w lipcu 1988 r., poddanezosta³y ich ocenie i badaniu.

Posiedzenie plenarne cz³onków Komisji, zwo³ane na polecenie papie¿a, by w dro-dze g³osowania rozstrzygniêto, czy ca³y tekst zrewidowanego Kodeksu nale¿y uznaæza odpowiedni do jak najszybszego przekazania papie¿owi i promulgowania w czasiei w sposób, jaki uznaj¹ za stosowny, odby³o siê w dniach 3-14 listopada 1988 r. w auliboloñskiej Pa³acu Apostolskiego. Na posiedzeniu tym podjêto dyskusje na temat kwe-stii zg³oszonych poprzez petycje co najmniej piêciu cz³onków Komisji. Rozstrzygaj¹ceg³osowanie nad schematem Kodeksu � osobno co do poszczególnych tytu³ów � odby-te na ¿yczenie cz³onków Komisji, mia³o nastêpuj¹cy wynik: wszystkie tytu³y znalaz³yuznanie wiêkszo�ci cz³onków w przewa¿aj¹cej czê�ci niemal jednomy�lne.

Ostateczny schemat poprawiony zgodnie z ¿yczeniami cz³onków Komisji i opa-trzony tytu³em �Kodeks Kanonów Ko�cio³ów Wschodnich�, powielony z pomoc¹informatyki w dziesiêciu egzemplarzach, 28 stycznia 1989 r. przekazany zosta³ pa-pie¿owi wraz z wnioskiem o promulgacjê.

Papie¿ za� samodzielnie, z pomoc¹ pewnych bieg³ych, po wys³uchaniu wice-przewodnicz¹cego i sekretarza Papieskiej Komisji dla Rewizji Kodeksu Prawa Ka-nonicznego Wschodniego, ów ostateczny schemat Kodeksu zbada³, poleci³ skiero-waæ do druku i w dniu 18 pa�dziernika 1990 r. promulgowa³ nowy Kodeks.

66

CODEX CANONUM

ECCLESIARUM ORIENTALIUM

AUCTORITATE

IOANNIS PAULI PP. IIPROMULGATUS

67

KODEKS KANONÓW

KO�CIO£ÓW WSCHODNICH

PROMULGOWANYPRZEZ

PAPIE¯A JANA PAW£A II

68

CANONES PRAELIMINARES

Can. 1 � Canones huius Codicis omnes et solas Ecclesias orientalescatholicas respiciunt, nisi, relationes cum Ecclesia latina quod attinet,aliud expresse statuitur.1

Can. 2 � Canones Codicis, in quibus plerumque ius antiquum Ecclesia-rum orientalium recipitur vel accommodatur, praecipue ex illo iure aesti-mandi sunt.2

Can. 3 � Codex, etsi saepe ad praescripta librorum liturgicorum se re-fert, de re liturgica plerumque non decernit; quare haec praescripta se-dulo servanda sunt, nisi Codicis canonibus sunt contraria.

Can. 4 � Canones Codicis initas aut approbatas a Sancta Sede conven-tiones cum nationibus aliisve societatibus politicis non abrogant nequeeis derogant; eaedem idcirco perinde ac in praesens vigere pergent con-trariis Codicis praescriptis minime obstantibus.3

Can. 5 � Iura quaesita itemque privilegia, quae a Sede Apostolicaad haec usque tempora personis physicis vel iuridicis concessa inusu sunt nec revocata, integra manent, nisi Codicis canonibus expresserevocantur.

Can. 6 � Codice vim obtinente:1° abrogatae sunt omnes leges iuris communis vel iuris particularis,

quae sunt canonibus Codicis contrariae aut quae materiam respi-ciunt in Codice ex integro ordinatam;

2° revocatae sunt omnes consuetudines, quae canonibus Codicis re-probantur aut quae eis contrariae sunt nec centenariae vel imme-morabiles.

1 Sanctiones promulgatoriae in m.p. Pii XII: Crebrae allatae sunt, 22 feb. 1949;Sollicitudinem Nostram, 6 ian. 1950; Postquam Apostolicis Litteris, 9 feb. 1952; Clerisanctitati, 2 iun. 1957.

2 Chalc. can. 1; Quinisext. can. 2; Nic. II, can. 1; Constantinop. IV, can. 1.3 Benedictus XV, all. (in Consis. secr.), 21 nov. 1921; Vat. II, decr. Christus Dominus,

20; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 18 § 2.

69

KANONY WSTÊPNE

Kan. 1 � Kanony tego Kodeksu odnosz¹ siê do wszystkich i jedynie dokatolickich Ko�cio³ów Wschodnich, chyba ¿e wyra�nie co innego zo-sta³o postanowione odno�nie do relacji z Ko�cio³em ³aciñskim.

Kan. 2 � Kanony Kodeksu, w których zasadniczo staro¿ytne prawoKo�cio³ów Wschodnich jest przyjmowane lub akomodowane, przedewszystkim na podstawie tego prawa powinny byæ szanowane.

Kan. 3 � Kodeks, chocia¿ czêsto odwo³uje siê do przepisów ksi¹g litur-gicznych, zasadniczo nie stanowi prawa w dziedzinie liturgii; dlategoprzepisy liturgiczne powinny byæ starannie zachowywane, chyba ¿e s¹przeciwne przepisom Kodeksu.

Kan. 4 � Kanony Kodeksu nie odwo³uj¹ ani nie zmieniaj¹ zawartychalbo zatwierdzonych przez Stolicê Apostolsk¹ umów z pañstwami lubinnymi spo³eczno�ciami politycznymi. Zachowuj¹ one przeto swoj¹ do-tychczasow¹ moc, chocia¿by nawet by³y przeciwne przepisom tego Ko-deksu.

Kan. 5 � Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Sto-licê Apostolsk¹ osobom fizycznym lub prawnym, a bêd¹ce w u¿yciui nie odwo³ane, pozostaj¹ nienaruszone, chyba ¿e kanony tego Kodeksuwyra�nie je odwo³uj¹.

Kan. 6 � Z chwil¹ wej�cia w ¿ycie niniejszego Kodeksu:1° zostaj¹ zniesione wszystkie przepisy prawa wspólnego lub prawa

partykularnego przeciwne kanonom tego Kodeksu albo które od-nosz¹ siê do materii w Kodeksie na nowo uregulowanej;

2° odwo³ane zostaj¹ wszystkie zwyczaje, które niniejszy Kodeks od-rzuca lub które s¹ mu przeciwne, chyba ¿e s¹ stuletnie lub niepa-miêtne.

KPK/83: 1KPK/17: 1

KPK/83: 6 § 2KPK/17: 6, n. 2, 3, 4

KPK/83: 2KPK/17: 2

KPK/83: 3KPK/17: 3

KPK/83: 4KPK/17: 4

KPK/83: 6 § 1

KPK/83: 6 § 1, n. 2, 4KPK/17: 6, n. 1, 6

KPK/83: 5 § 1KPK/17: 5

70 Titulus I � De christifidelibus eorumque omnium iuribus et obligationibus

TITULUS I

DE CHRISTIFIDELIBUS EORUMQUE OMNIUMIURIBUS ET OBLIGATIONIBUS

Can. 7 � § 1. Christifideles sunt, qui per baptismum Christo incorporatiin populum Dei sunt constituti atque hac ratione muneris Christi sacer-dotalis, prophetici et regalis suo modo participes secundum suam cuius-que condicionem ad missionem exercendam vocantur, quam Deus Ec-clesiae in mundo implendam concredidit.1

§ 2. Haec Ecclesia in hoc mundo ut societas constituta et ordinata subsi-stit in Ecclesia catholica a successore Petri et Episcopis in communionecum eo gubernata.2

Can. 8 � In plena communione cum Ecclesia catholica his in terris suntilli baptizati, qui in eius compage visibili cum Christo iunguntur vincu-lis professionis fidei, sacramentorum et ecclesiastici regiminis.3

Can. 9 � § 1. Speciali ratione cum Ecclesia conectuntur catechumeni,qui Spiritu Sancto movente expetunt explicita voluntate, ut eidem incor-porentur, ideoque hac ipsa voluntate et vita fidei, spei et caritatis, quamagunt, coniunguntur cum Ecclesia, quae eos iam ut suos fovet.4

§ 2. Catechumenorum specialem curam habet Ecclesia, quae, dum eosad vitam evangelicam ducendam invitat eosque in participationem Di-vinae Liturgiae, sacramentorum et laudum divinarum introducit, eisdemvarias iam largitur praerogativas, quae christianorum sunt propriae.5

Can. 10 � Verbo Dei inhaerentes atque vivo Ecclesiae magisterio au-thentico adhaerentes tenentur christifideles fidem immenso pretio a ma-ioribus custoditam ac transmissam integre servare et aperte profiteri

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 31 �Nomine�, 9 �In omni�, 10, 12 �Populus�, 13; decr.Apostolicam actuositatem, 2.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 8 �Haec est�; const. Gaudium et spes, 40.3 Vat. II, const. Lumen gentium, 14 �Illi plene�; decr. Unitatis redintegratio, 3 �In hac�.

71Tytu³ I � Chrze�cijanie, ich wszystkie prawa i obowi¹zki

TYTU£ I

CHRZE�CIJANIE, ICH WSZYSTKIE PRAWAI OBOWI¥ZKI

Kan. 7 � § 1. Chrze�cijanami s¹ ci, którzy przez chrzest wszczepieni wChrystusa, zostali ukonstytuowani jako Lud Bo¿y i stawszy siê z tej racjina swój sposób uczestnikami kap³añskiego, prorockiego i królewskiegopos³annictwa Chrystusa, zgodnie z w³asn¹ ka¿dego pozycj¹, s¹ powo³anido wype³niania misji, jak¹ Bóg powierzy³ pe³niæ Ko�cio³owi w �wiecie.

§ 2. Ten Ko�ció³, ukonstytuowany i uporz¹dkowany na tym �wiecie jakospo³eczno�æ, trwa w Ko�ciele katolickim, kierowanym przez nastêpcêPiotra i biskupów we wspólnocie w nim.

Kan. 8 � W pe³nej wspólnocie Ko�cio³a katolickiego pozostaj¹ tutaj naziemi ci ochrzczeni, którzy w jego widzialnym organizmie ³¹cz¹ siê zChrystusem wiêzami wyznawania wiary, sakramentów i zwierzchnic-twa ko�cielnego.

Kan. 9 � § 1. Z Ko�cio³em w specjalny sposób s¹ z³¹czeni katechumeni,ci mianowicie, którzy pod natchnieniem Ducha �wiêtego wyra�n¹ wol¹prosz¹ o w³¹czenie do niego i tym samym pragnieniem jak i ¿yciemwiary, nadziei i mi³o�ci, które praktykuj¹, ³¹cz¹ siê z Ko�cio³em, któryich wspiera ju¿ jako swoich.

§ 2. Ko�ció³ otacza katechumenów specjaln¹ trosk¹, zachêcaj¹c ich doprowadzenia ¿ycia zgodnego z Ewangeli¹ i wprowadzaj¹c do udzia³u w�wiêtej liturgii, sakramentach i nabo¿eñstwach, przyznaje im ju¿ ró¿neprerogatywy, które s¹ w³a�ciwe chrze�cijanom.

Kan. 10 � Bêd¹c pos³usznymi s³owu Bo¿emu i ¿ywemu autentycznemuMagisterium Ko�cio³a chrze�cijanie powinni zachowan¹ i przekazan¹przez przodków wiarê w sposób nienaruszony strzec i otwarcie j¹ wy-

KPK/83: 204 § 2

KPK/83: 205

KPK/83: 206 § 1

KPK/83: 206 § 2

KPK/83: 754KPK/17: 1324

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 14 �Catechumeni�; decr. Ad gentes, 14 �Status�. 5 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 64; decr. Ad gentes, 14.


necnon eam et exercendo magis intellegere et in operibus caritatis fruc-tificare.1

Can. 11 � Inter christifideles omnes ex eorum quidem in Christo regene-ratione viget vera circa dignitatem et actionem aequalitas, qua cunctisecundum suam cuiusque condicionem et munus ad aedificationem Cor-poris Christi cooperantur.2

Can. 12 � § 1. Christifideles obligatione tenentur sua cuiusque agendiratione ad communionem semper servandam cum Ecclesia.3

§ 2. Magna cum diligentia obligationes impleant, quibus tenentur ergauniversam Ecclesiam et propriam Ecclesiam sui iuris.4

Can. 13 � Omnes christifideles secundum suam cuiusque condicionemad sanctam vitam ducendam atque ad Ecclesiae incrementum eiusqueiugem sanctificationem promovendam vires suas conferre debent.5

Can. 14 � Omnes christifideles ius et obligationem habent allaborandi, utdivinum salutis nuntium ad omnes homines omnium temporum ac totiusorbis magis magisque perveniat.6

Can. 15 � § 1. Quae Ecclesiae Pastores Christum repraesentantes tam-quam fidei magistri declarant aut tamquam Ecclesiae rectores statu-unt, christifideles propriae responsabilitatis conscii christiana oboedientiaprosequi tenentur.7

§ 2. Christifidelibus integrum est, ut necessitates suas, praesertim spiri-tuales, suaque optata Ecclesiae Pastoribus patefaciant.8

§ 3. Pro scientia, competentia et praestantia, quibus pollent, ipsis ius est,immo et aliquando obligatio, ut sententiam suam de his, quae ad bonumEcclesiae pertinent, Ecclesiae Pastoribus manifestent eamque, salva in-tegritate fidei et morum ac reverentia erga eosdem Pastores attentisque

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Indoles�, 12 �Populus�; const. Dei Verbum, 10�Sacra�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. I, 1.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 32 �Unus� et �Si igitur�; const. Gaudium et spes, 29,49 �Haec�, 61 �Maior�; Synodus Episcoporum, Elapso oecumenico, 22 oct. 1969, I, 2�Distinctio� et �Par igitur�.

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Indoles�, 13 �Ad novum� et �Ad hanc�; const.Gaudium et spes, 1; Synodus Episcoporum, Elapso oecumenico, 22 oct. 1969, I, 2.

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 30; decr. Apostolicam actuositatem, 10.


znawaæ, jak równie¿ poprzez praktykowanie coraz bardziej j¹ rozumieæi w dzie³ach mi³o�ci przynosiæ owoce.

Kan. 11 � Z racji odrodzenia w Chrystusie wszyscy chrze�cijanies¹ równi co do godno�ci i dzia³ania, na skutek czego ka¿dy, zgodniez w³asn¹ pozycj¹ i zadaniem wspó³pracuje w budowaniu Cia³a Chry-stusowego.

Kan. 12 � § 1. Chrze�cijanie zobowi¹zani s¹ � ka¿dy przez swoje w³a-sne dzia³anie � zachowaæ zawsze pe³n¹ wspólnotê z Ko�cio³em.

§ 2. Z wielk¹ pilno�ci¹ powinni wype³niaæ obowi¹zki, które maj¹ wobecKo�cio³a powszechnego i w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 13 � Wszyscy chrze�cijanie zgodnie z w³asn¹ pozycj¹, winni sta-raæ siê prowadziæ ¿ycie �wiête, przyczyniaæ siê do wzrostu Ko�cio³ai ustawicznie wspieraæ rozwój jego �wiêto�ci.

Kan. 14 � Wszyscy chrze�cijanie maj¹ prawo i obowi¹zek wspó³pracyw tym, aby Bo¿e orêdzie zbawienia rozszerza³o siê coraz bardziej nawszystkich ludzi ka¿dego czasu i ca³ego �wiata.

Kan. 15 � § 1. To, co �wiêci pasterze, jako reprezentanci Chrystusa,wyja�niaj¹ jako nauczyciele wiary albo postanawiaj¹ jako kieruj¹cyKo�cio³em, chrze�cijanie, �wiadomi w³asnej odpowiedzialno�ci, obo-wi¹zani s¹ wype³niaæ z chrze�cijañskim pos³uszeñstwem.

§ 2. Chrze�cijanie maj¹ prawo przedstawiaæ pasterzom Ko�cio³a swojepotrzeby, zw³aszcza duchowe, jak równie¿ swoje ¿yczenia.

§ 3. Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i zdolno�ci, jakie po-siadaj¹, przys³uguje im prawo, a niekiedy nawet obowi¹zek wyjawiania�wiêtym pasterzom swego zdania w sprawach dotycz¹cych dobra Ko-�cio³a oraz � zachowuj¹c nienaruszalno�æ wiary i obyczajów, szacunek

KPK/83: 208

KPK/83: 209 § 1

KPK/83: 209 § 2

KPK/83: 210

KPK/83: 211

KPK/83: 212 § 1

KPK/83: 212 § 2

KPK/83: 212 § 3

5 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Tot�, 39-42; decr. Apostolicam actuositatem, 6.6 Vat. II, const. Lumen gentium, 33 �Omnibus�; decr. Apostolicam actuositatem, 3

�Omnibus�; decr. Ad gentes, 5, 35, 36 �Ut membra�.7 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Laici�, 25 �Inter�; decr. Presbyterorum ordinis, 9

�Novi�.8 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Laici�; decr. Presbyterorum ordinis, 9

�Presbyteros�.


utilitate communi et personarum dignitate, ceteris christifidelibus notamfaciant.1

Can. 16 � Ius est christifidelibus, ut ex spiritualibus Ecclesiae bonis,praesertim ex verbo Dei et sacramentis, adiumenta ab Ecclesiae Pastori-bus accipiant.2

Can. 17 � Ius est christifidelibus, ut cultum divinum persolvant secun-dum praescripta propriae Ecclesiae sui iuris utque propriam vitae spiritu-alis formam sequantur doctrinae quidem Ecclesiae consentaneam.3

Can. 18 � Integrum est christifidelibus, ut libere condant atque mode-rentur consociationes ad fines caritatis vel pietatis aut ad vocationemchristianam in mundo fovendam utque conventus habeant ad eosdemfines in communi persequendos.4

Can. 19 � Christifideles cuncti, quippe qui Ecclesiae missionem partici-pent, ius habent, ut propriis inceptis apostolicam actionem promoveantvel sustineant secundum suum cuiusque statum et condicionem; nullumtamen inceptum nomen catholicum sibi vindicet, nisi consensus accessitauctoritatis competentis ecclesiasticae.5

Can. 20 � Christifideles, quippe qui baptismo ad vitam doctrinae evan-gelicae congruentem ducendam vocentur, ius habent ad educationem chris-tianam, qua ad maturitatem humanae personae prosequendam atquesimul ad mysterium salutis cognoscendum et vivendum rite instruantur.6

Can. 21 � Qui in scientias sacras incumbunt, iusta libertate fruunturinquirendi necnon mentem suam prudenter in eis aperiendi, in quibus pe-ritiam habent, servato debito erga magisterium Ecclesiae obsequio.7

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Laici�; decr. Inter mirifica, 8; decr. Apostolicamactuositatem, 6 �Cum�; decr. Presbyterorum ordinis, 9 �Presbyteros�; const. Gaudium etspes, 92 �Quod�.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Laici�.3 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 4; decr. Orientalium Ecclesiarum, 2-3, 5.4 Pius XI, litt. encycl. Quadragesimo anno, 15 maii 1931, I ab �Maxima igitur...�;

Ioannes XXIII, litt. encycl. Pacem in terris, 11 apr. 1963, I �Ex eo autem�; Vat. II, decr.Apostolicam actuositatem, 18-21; decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Spiritu�; const. Gau-dium et spes, 68 �Inter�.


wobec pasterzy, bior¹c pod uwagê wspólny po¿ytek i godno�æ osoby �podawania go do wiadomo�ci innym chrze�cijanom.

Kan. 16 � Chrze�cijanie maj¹ prawo otrzymywaæ pomoce od swoichpasterzy z duchowych dóbr Ko�cio³a, zw³aszcza za� ze s³owa Bo¿egoi sakramentów.

Kan. 17 � Chrze�cijanom przys³uguje prawo sprawowania kultu Bo¿ego,zgodnie z przepisami w³asnego Ko�cio³a sui iuris, jak równie¿ pod¹¿aniaw³asn¹ drog¹ ¿ycia duchowego, zgodn¹ jednak z doktryn¹ Ko�cio³a.

Kan. 18 � Chrze�cijanie maj¹ prawo swobodnego zak³adania stowarzy-szeñ i kierowania nimi dla celów mi³o�ci lub pobo¿no�ci albo dla o¿ywie-nia chrze�cijañskiego powo³ania w �wiecie, a tak¿e zbierania siê dlawspólnego osi¹gniêcia tych celów.

Kan. 19 � Wszyscy chrze�cijanie, którzy uczestnicz¹ w misji Ko�cio³a,maj¹ prawo, by poprzez w³asne inicjatywy, ka¿dy zgodnie ze swoim sta-nem i pozycj¹, rozszerzali lub podtrzymywali apostolsk¹ dzia³alno�æ. adnajednak inicjatywa nie mo¿e sobie przypisywaæ miana katolickiej, je�li nieotrzyma zgody kompetentnej w³adzy ko�cielnej.

Kan. 20 � Chrze�cijanie, którzy przez chrzest s¹ powo³ani do prowa-dzenia ¿ycia zgodnego z doktryn¹ ewangeliczn¹, posiadaj¹ prawo do wy-chowania chrze�cijañskiego, przez które maj¹ byæ odpowiednio przygo-towywani do osi¹gniêcia dojrza³o�ci osoby ludzkiej i jednocze�nie do po-znania i prze¿ywania tajemnicy zbawienia.

Kan. 21 � Ci, którzy zajmuj¹ siê �wiêtymi naukami, korzystaj¹ ze s³usz-nej wolno�ci poszukiwania, jak równie¿ roztropnego wypowiadania swo-jego zdania w sprawach, w których s¹ specjalistami, z zachowaniemjednak pos³uszeñstwa nale¿nego Nauczycielskiemu Urzêdowi Ko�cio³a.

KPK/83: 213KPK/17: 682CS: 527

KPK/83: 214

KPK/83: 215CS: 531

KPK/83: 216

KPK/83: 217KPK/17: 1372 § 1

KPK/83: 218

5 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 24 �Plurima�, 25 �Prae�; const. Lumengentium, 37 �Sacri�; decr. Presbyterorum ordinis, 9 �Presbyteros�.

6 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 2.7 Vat. II, const. Gaudium et spes, 59 �Sacra�, 62; decl. Gravissimum educationis, 10

�Altioris�; Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 39.


Can. 22 � Christifideles omnes ius habent, ut a quacumque coactionesint immunes in statu vitae eligendo.1

Can. 23 � Nemini licet bonam famam, qua quis gaudet, illegitime laede-re nec ius ullius personae ad propriam intimitatem tuendam violare.2

Can. 24 � § 1. Christifidelibus competit, ut iura, quae in Ecclesia habent,legitime vindicent atque defendant in foro competenti ecclesiastico adnormam iuris.

§ 2. Christifidelibus ius quoque est, ut, si ad iudicium ab auctoritate com-petenti vocantur, iudicentur servatis iuris praescriptis cum aequitate ap-plicandis.

§ 3. Christifidelibus ius est, ne poenis canonicis nisi ad normam legispuniantur.

Can. 25 � § 1. Christifideles obligatione tenentur necessitatibus subve-niendi Ecclesiae, ut eidem praesto sint, quae ad fines ei proprios praeser-tim ad cultum divinum, ad opera apostolatus et caritatis atque ad congru-am ministrorum sustentationem necessaria sunt.3

§ 2. Obligatione quoque tenentur iustitiam socialem promovendi necnonex propriis reditibus pauperibus subveniendi praecepti Domini memo-res.4

Can. 26 � § 1. In iuribus suis exercendis christifideles et singuli et inconsociationibus adunati rationem habere debent boni communis Eccle-siae necnon iurium aliorum atque suarum erga alios obligationum.

§ 2. Auctoritati ecclesiasticae competit intuitu boni communis exercitiumiurium, quae christifidelibus sunt propria, moderari.

1 Ioannes XXIII, litt. encycl. Pacem in terris, 11 apr. 1963, I �Insuper�; Vat. II, const.Gaudium et spes, 26 �Simul�, 29 �Sane�, 52 �Familia�. � Benedictus XIV, instr. Eoquamvis tempore, 4 maii 1745, § 21; litt. encycl. Anno vertente, 19 iun. 1750, § 7; S.C. deProp. Fide, (C.P.), 29 apr. 1754; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883, tit.VI, art. 3; * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Si nullum� et �Cumautem�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8, VIII; pars IV, cap. II, 21,XVII; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, d);a. 1882, tit. IV, sect. I, cap. II, § 5, b); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV,


Kan. 22 � Wszyscy chrze�cijanie maj¹ prawo byæ wolni od jakiegokol-wiek przymusu w wyborze stanu ¿ycia.

Kan. 23 � Nikomu nie wolno bezprawnie naruszaæ dobrego imienia,które kto� posiada ani te¿ naruszaæ prawa ka¿dej osoby do ochrony w³a-snej intymno�ci.

Kan. 24 � § 1. Chrze�cijanom przys³uguje dochodzenie i obrona przy-s³uguj¹cych im w Ko�ciele uprawnieñ na w³a�ciwym forum ko�cielnymwed³ug przepisów prawa.

§ 2. Chrze�cijanie, je¿eli zostali wezwani przed s¹d przez kompetentn¹w³adzê, maj¹ prawo, by byli s¹dzeni z zachowaniem przepisów prawa,stosowanych ze s³uszno�ci¹.

§ 3. Chrze�cijanom przys³uguje prawo, by nie nak³adano na nich karkanonicznych, jak tylko zgodnie z przepisami ustawy.

Kan. 25 � § 1. Chrze�cijanie maj¹ obowi¹zek zaradziæ potrzebom Ko�cio³a,aby posiada³ �rodki konieczne do realizowania w³asnych celów, przede wszy-stkim do sprawowania kultu, prowadzenia dzie³ apostolstwa oraz mi³osier-dzia, a tak¿e do tego, co jest potrzebne do godziwego utrzymania szafarzy.

§ 2. Obowi¹zani s¹ tak¿e do popierania sprawiedliwo�ci spo³ecznej, jakrównie¿, pamiêtaj¹c o przykazaniu Pana, do udzielania pomocy biednymz w³asnych dochodów.

Kan. 26 � § 1. W wykonywaniu swoich praw � czy to indywidualnie,czy zrzeszeni w stowarzyszeniach � chrze�cijanie powinni mieæ na uwa-dze dobro wspólne Ko�cio³a, uprawnienia innych oraz w³asne obowi¹zkiwzglêdem drugich.

§ 2. Ze wzglêdu na dobro wspólne, w³adza ko�cielna ma prawo ograni-czania wykonywania praw przys³uguj¹cych chrze�cijanom.

§ 8, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, V 5, 4, IV; Syn.Armen., a. 1911, 569.

2 Vat. II, const. Gaudium et spes, 26 �Simul�; Ioannes XXIII, litt. encycl. Pacem interris, 11 apr. 1963, I �Homo�.

3 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 20 �Servitio�, 21; decr. Ad gentes, 36; Paulus VI,adh. ap. Nobis in animo, 25 mar. 1974, �Quapropter�.

4 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 8; decl. Dignitatis humanae, 1, 6, 14; const.Gaudium et spes, 26, 29, 42 �Missio�, 65 �Meminerint�, 68-69, 72, 75, 88.

KPK/83: 219CA: 78 § 1PA: 74 § 1 n. 4CS: 158

KPK/83: 220

KPK/83: 221 § 1SN: 161

KPK/83: 221 § 2

KPK/83: 221 § 3

KPK/83: 222 § 1PA: 233

KPK/83: 222 § 2

KPK/83: 223 § 1

KPK/83: 223 § 2

78 Titulus II � De Ecclesiis sui iuris et de ritibus

TITULUS IIDE ECCLESIIS SUI IURIS ET DE RITIBUS

Can. 27 � Coetus christifidelium hierarchia ad normam iuris iunctus,quem ut sui iuris expresse vel tacite agnoscit suprema Ecclesiae auctori-tas, vocatur in hoc Codice Ecclesia sui iuris.1

Can. 28 � § 1. Ritus est patrimonium liturgicum, theologicum, spiritualeet disciplinare cultura ac rerum adiunctis historiae populorum distinctum,quod modo fidei vivendae uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris proprio expri-mitur.2

§ 2. Ritus, de quibus in Codice agitur, sunt, nisi aliud constat, illi, quioriuntur ex traditionibus Alexandrina, Antiochena, Armena, Chaldaea etConstantinopolitana.

CAPUT IDe ascriptione alicui Ecclesiae sui iuris

Can. 29 � § 1. Filius, qui decimum quartum aetatis annum nondumexplevit, per baptismum ascribitur Ecclesiae sui iuris, cui pater catholicusascriptus est; si vero sola mater est catholica aut si ambo parentes con-cordi voluntate petunt, ascribitur Ecclesiae sui iuris, ad quam mater per-tinet, salvo iure particulari a Sede Apostolica statuto.3

§ 2. Si autem filius, qui decimum quartum aetatis annum nondum exple-vit, est:1° a matre non nupta natus, ascribitur Ecclesiae sui iuris, ad quam ma-

ter pertinet;4

2° ignotorum parentum, ascribitur Ecclesiae sui iuris, cui ascripti sunt ii,quorum curae legitime commissus est; si vero de patre et matre adop-optantibus agitur, applicetur § 1;

1Vat. II, const. Lumen gentium, 23 �Cura�; decr. Orientalium Ecclesiarum, 2-3; decr.Unitatis redintegratio, 16.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 23 �Cura�; decr. Orientalium Ecclesiarum, 3; decr.Unitatis redintegratio, 15 �Ditissimum�, 17.

3 S.C. de Prop. Fide, instr. (pro Graeco-Melchit.), 15 feb. 1746; Benedictus XIV,const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, XI; ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, §§

79Tytu³ II � Ko�cio³y sui iuris i obrz¹dki

TYTU£ IIKO�CIO£Y SUI IURIS I OBRZ¥DKI

Kan. 27 � Wspólnota chrze�cijan powi¹zana hierarchi¹ wed³ug prawa,któr¹ jako sui iuris wyra�nie lub milcz¹co uzna³a najwy¿sza w³adza Ko-�cio³a, w tym Kodeksie jest nazywana Ko�cio³em sui iuris.

Kan. 28 � § 1. Obrz¹dek jest dziedzictwem liturgicznym, teologicznym,duchowym i dyscyplinarnym wyodrêbnionym przez kulturê i okoliczno-�ci historyczne narodów, wyra¿aj¹cym sposób prze¿ywania wiary, w³a-�ciwy dla ka¿dego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. Obrz¹dkami, o których jest mowa w Kodeksie, o ile nie stwierdzi siêczego innego, s¹ te, które pochodz¹ z tradycji aleksandryjskiej, antio-cheñskiej, armeñskiej, chaldejskiej i konstantynopolitañskiej.

ROZDZIA£ IPrzynale¿no�æ do Ko�cio³a sui iuris

Kan. 29 � § 1. Dziecko, które nie ukoñczy³o czternastu lat ¿ycia, przezchrzest nabywa przynale¿no�æ do Ko�cio³a sui iuris, do którego nale¿yjego ojciec katolik; je�li za� tylko matka jest katoliczk¹ lub je�li obojerodzice zgodnie dobrowolnie o to prosz¹, dziecko nabywa przynale¿no�ædo tego Ko�cio³a sui iuris, do którego nale¿y jego matka, z zachowaniemprawa partykularnego zatwierdzonego przez Stolicê Apostolsk¹.

§ 2. Dziecko, które nie ukoñczy³o czternastu lat ¿ycia:

1° je�li jest dzieckiem matki niezamê¿nej, nabywa przynale¿no�æ do Ko�-cio³a sui iuris, do którego nale¿y matka;

2° je�li jest dzieckiem nieznanych rodziców, nabywa przynale¿no�æ doKo�cio³a sui iuris, do którego nale¿¹ ci, którzy prawnie nad nim spra-wuj¹ opiekê; je�li s¹ nimi rodzice adoptuj¹cy, stosuje siê § 1;

PA: 303 § 1 n. 1

KPK/83: 111 § 1KPK/17: 98 § 1CS: 6 § 1-2

17-18; const. Praeclaris, 18 mar. 1746, ab �Avendo�; S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct.1863, C), a); ep. (ad Ep. auxil. Strigonien.), 27 apr. 1903, n. 3; Pont. Comm. ad Cod. Can.Auth. Interpr., resp. 16 oct. 1919, 11; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 43.* Syn. Armen., a. 1911, 624.

4 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 24 maii 1930, art. 48.

PA: 303 § 1 n. 1


3° parentum non baptizatorum, ascribitur Ecclesiae sui iuris, ad quampertinet ille, qui eius educationem in fide catholica suscepit.

Can. 30 � Quilibet baptizandus, qui decimum quartum aetatis annumexplevit, libere potest seligere quamcumque Ecclesiam sui iuris, cui perbaptismum in eadem susceptum ascribitur, salvo iure particulari a SedeApostolica statuto.

Can. 31 � Nemo quemvis christifidelem ad transitum ad aliam Eccle-siam sui iuris ullo modo inducere praesumat.1

Can. 32 � § 1. Nemo potest sine consensu Sedis Apostolicae ad aliamEcclesiam sui iuris valide transire.2

§ 2. Si vero agitur de christifideli eparchiae alicuius Ecclesiae sui iuris,qui transire petit ad aliam Ecclesiam sui iuris, quae in eodem territoriopropriam eparchiam habet, hic consensus Sedis Apostolicae praesumi-tur, dummodo Episcopi eparchiales utriusque eparchiae ad transitum scriptoconsentiant.

Can. 33 � Integrum est mulieri ad Ecclesiam sui iuris viri transire inmatrimonio celebrando vel eo durante; matrimonio autem soluto liberepotest ad pristinam Ecclesiam sui iuris redire.3

Can. 34 � Si ad aliam Ecclesiam sui iuris transeunt parentes vel in ma-trimonio mixto coniux catholicus, filii infra decimum quartum aetatis an-num expletum ipso iure eidem Ecclesiae ascribuntur; si vero in matrimo-

1 S.C. de Prop. Fide, 28 iul. 1626, n. 2, ad II; 21 maii 1627; instr. (pro Graeco-Melchit.), 15 feb. 1746; Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, §§ 12,15; const. Praeclaris, 18 mar. 1746; ep. encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 21; S.C. deProp. Fide, (C.G.), 10 mar. 1760; decr. 6 oct. 1863, A), c); Leo XIII, litt, ap. Orientalium,30 nov. 1894, I; Pont. Comm. pro Russia, instr. 26 aug. 1929, I �Item�; Vat. II, decr.Orientalium Ecclesiarum, 21 nov. 1964, 4. * Syn. Armen., a. 1911, 617.

2 Nicolaus V, const. Pervenit, 6 sep. 1448; S.C. de Prop. Fide, 30 nov. 1629, 7 iun. 1639,7; S.C.S. Off., 3 aug. 1639; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 2 apr. 1669, I; Benedictus XIV, const.Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, XIII-XIV; S.C. de Prop. Fide, instr. (pro Graeco-Melchit.), 15 feb. 1746; Benedictus XIV, const. Praeclaris, 18 mar. 1746, ab �Avendo�; ep.encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, §§ 20-21; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 8 mar. 1757; (C.G.),12 mar. 1759; Gregorius XVI, ep. encycl. Inter gravissimas, 3 feb. 1832, § 7; S.C. de Prop.Fide, decr. 20 nov. 1838; litt. 17 sep. 1842; Pius IX, litt. ap. Ubi inscrutabili, 3 iul. 1848, 4;


3° je�li jest dzieckiem rodziców nieochrzczonych, nabywa przynale¿-no�æ do Ko�cio³a sui iuris, do którego nale¿¹ ci, którzy przyjêli nasiebie obowi¹zek wychowania go w wierze katolickiej.

Kan. 30 � Ka¿dy maj¹cy przyj¹æ chrzest, który ukoñczy³ czternasty rok¿ycia, mo¿e w sposób wolny wybraæ ka¿dy Ko�ció³ sui iuris, do któregonabywa przynale¿no�æ przez przyjêcie w nim chrztu, z zachowaniemprawa partykularnego zatwierdzonego przez Stolicê Apostolsk¹.

Kan. 31 � Nikt nie mo¿e przymuszaæ w ¿aden sposób ¿adnego chrze-�cijanina do przej�cia do innego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 32 � § 1. Nikt nie mo¿e bez zgody Stolicy Apostolskiej wa¿nieprzej�æ do innego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. Je�li chodzi o chrze�cijanina eparchii jakiego� Ko�cio³a sui iuris,prosz¹cego o przej�cie do innego Ko�cio³a sui iuris, który na tym samymterytorium posiada w³asn¹ eparchiê, domniemuje siê tê zgodê StolicyApostolskiej, je�li Biskupi eparchialni obu eparchii wyra¿¹ na pi�mie zgo-dê na przej�cie.

Kan. 33 � Kobieta ma prawo przej�æ do Ko�cio³a sui iuris mê¿a wmomencie zawierania ma³¿eñstwa lub podczas jego trwania; po rozwi¹-zaniu za� ma³¿eñstwa w sposób wolny mo¿e powróciæ do poprzedniegoKo�cio³a sui iuris.

Kan. 34 � Je�li do innego Ko�cio³a sui iuris przechodz¹ rodzice lub wma³¿eñstwie mieszanym ma³¿onek katolicki, dzieci poni¿ej czternastegoroku ¿ycia z mocy samego prawa nabywaj¹ przynale¿no�æ do tego sa-

KPK/83: 111 § 2CS: 12

KPK/17: 98 § 2CS: 1 § 3, 7Kara: KKKW: 1465

KPK/83: 112 § 1KPK/17: 98 § 3CS: 8 § 1

Sekretariat Stanu,Reskrypt z dnia 26 li-stopada 1992 r., AAS85 (1993) s. 81.

KPK/83: 112 § 1 n. 2KPK/17: 98 § 4CS: 9

KPK/83: 112 § 1 n. 3CS: 10

S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, A), a), C), d); instr. (ad Del. Ap. Mesopotamiae),15 iul. 1876; Leo XIII, litt. ap. Orientalium, 30 nov. 1894, VII, XI; S.C. de Prop. Fide, decr.1 maii 1897, 2; ep. (ad Ep. auxil. Strigonien.), 27 apr. 1903, nn. 1, 5; ep. 15 iun. 1912; PiusX, const. Tradita ab antiquis, 14 sep. 1912; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 6 dec. 1928; decr.23 nov. 1940. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 8, 18-20; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XIX; Syn. Armen., a. 1911, 617, 627.

3 Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 5 �Latina uxor�; S.C.S. Off., decr.26 nov. 1626; 13 feb. 1669; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VIII,VII-X; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 12 mar. 1759, �Cum vero�; (C.G.), decr. 19 maii 1759;(C.G.), 25 iul. 1887, ad 2-4; Leo XIII, litt. ap. Orientalium, 30 nov. 1894, VIII; S.C. proEccl. Orient., decr. 24 maii 1930, art. 44; Pont. Comm. ad Cod. Can. Auth. Interpr., resp.29 apr. 1940, I. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 9-10; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XXIII; Syn. Armen., a. 1911, 622.


nio inter catholicos unus tantum parentum ad aliam Ecclesiam sui iuristransit, filii transeunt solummodo, si ambo parentes consenserunt; exple-to vero decimo quarto aetatis anno filii ad pristinam Ecclesiam sui iurisredire possunt.

Can. 35 � Baptizati acatholici ad plenam communionem cum Ecclesiacatholica convenientes proprium ubique terrarum retineant ritum eumquecolant et pro viribus observent, proinde ascribantur Ecclesiae sui iuriseiusdem ritus salvo iure adeundi Sedem Apostolicam in casibus speciali-bus personarum, communitatum vel regionum.1

Can. 36 � Omnis transitus ad aliam Ecclesiam sui iuris vim habet amomento declarationis factae coram eiusdem Ecclesiae Hierarcha locivel parocho proprio aut sacerdote ab alterutro delegato et duobus testi-bus, nisi rescriptum Sedis Apostolicae aliud fert.

Can. 37 � Omnis ascriptio alicui Ecclesiae sui iuris vel transitus ad aliamEcclesiam sui iuris in libro baptizatorum paroeciae, etiam, si casus fert,Ecclesiae latinae, ubi baptismus celebratus est, adnotetur; si vero fierinon potest, in alio documento in archivo paroeciali parochi proprii Eccle-siae sui iuris, cui ascriptio facta est, asservando.

Can. 38 � Christifideles Ecclesiarum orientalium, etsi curae Hierarchaevel parochi alterius Ecclesiae sui iuris commissi, tamen propriae Eccle-siae sui iuris permanent ascripti.2

CAPUT IIDe ritibus servandis

Can. 39 � Ritus Ecclesiarum orientalium ut universae Ecclesiae Christipatrimonium, in quo elucet ea, quae ab Apostolis per Patres est traditio,

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 4; Benedictus XIV, ep. encycl. Allatae sunt,26 iul. 1755, § 19; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Del. Ap. Mesopotamiae), 15 iul. 1876;S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 1 iun. 1885, ad 2. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III,


mego Ko�cio³a sui iuris; je�li za� w ma³¿eñstwie miêdzy katolikami jednotylko z rodziców przechodzi do innego Ko�cio³a sui iuris, dzieci prze-chodz¹ jedynie w tym wypadku, je�li wyrazili na to zgodê oboje rodzice;po ukoñczeniu za� czternastego roku ¿ycia dzieci mog¹ powróciæ do po-przedniego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 35 � Ochrzczeni akatolicy przystêpuj¹cy do pe³nej wspólnoty zKo�cio³em katolickim zatrzymuj¹ na ca³ym �wiecie swój obrz¹dek, pie-lêgnuj¹ go i w miarê mo¿liwo�ci zachowuj¹, nabywaj¹c przynale¿no�ædo Ko�cio³a sui iuris tego obrz¹dku, z zachowaniem prawa zwrócenia siêdo Stolicy Apostolskiej w szczególnych przypadkach osób, wspólnot lubregionów.

Kan. 36 � Ka¿de przej�cie do innego Ko�cio³a sui iuris osi¹ga skutek odmomentu zdeklarowania tego faktu wobec Hierarchy miejsca tego Ko-�cio³a albo wobec w³asnego proboszcza lub kap³ana przez jednego z nichdelegowanego i dwóch �wiadków, chyba ¿e reskrypt Stolicy Apostol-skiej inaczej stanowi.

Kan. 37 � Ka¿de nabycie przynale¿no�ci do jakiego� Ko�cio³a sui iuris lubprzej�cie do innego Ko�cio³a sui iuris powinno zostaæ odnotowane w ksiêdzeochrzczonych parafii, gdzie chrzest zosta³ udzielony, tak¿e, je�li zachodzi po-trzeba, parafii Ko�cio³a ³aciñskiego; je�li nie mo¿na tego uczyniæ, w innymdokumencie przechowywanym w archiwum parafialnym w³a�ciwego pro-boszcza Ko�cio³a sui iuris, do którego osoba ta naby³a przynale¿no�æ.

Kan. 38 � Chrze�cijanie Ko�cio³ów wschodnich, tak¿e ci, którzy zostalipowierzeni opiece Hierarchy lub proboszcza innego Ko�cio³a sui iuris, nasta³e nale¿¹ do w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

ROZDZIA£ IIZachowanie obrz¹dku

Kan. 39 � Obrz¹dki Ko�cio³ów wschodnich powinny byæ wiernie za-chowywane i promowane jako dziedzictwo ca³ego Ko�cio³a Chrystuso-

art. IX, 21; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XX; Syn. Armen.,a. 1911, 617, 626.

2 Leo XIII, litt. ap. Orientalium, 30 nov. 1894, IX.

CS: 11 § 1

CS: 13 § 1

CS: 13 § 2

CS: 14

CS: 1 § 1


et quod fidei catholicae divinam unitatem in varietate affirmat, religioseserventur et promoveantur.1

Can. 40 � § 1. Hierarchae, qui Ecclesiis sui iuris praesunt, aliique Hie-rarchae omnes studiosissime curent fidelem custodiam et accuratam ob-servantiam proprii ritus nec in eo mutationes admittant nisi ratione eiusorganici progressus, prae oculis tamen habentes mutuam benevolentiamet unitatem christianorum.2

§ 2. Ceteri clerici et sodales institutorum vitae consecratae omnes pro-prium ritum fideliter observare necnon eius in dies maiorem cognitionemperfectioremque usum acquirere tenentur.3

§ 3. Ceteri quoque christifideles proprii ritus cognitionem et aestimatio-nem foveant eumque ubique observare tenentur, nisi iure aliquid excipi-tur.4

Can. 41 � Christifideles cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam Ecclesiaelatinae, qui ratione officii, ministerii vel muneris frequentes cum christifi-delibus alterius Ecclesiae sui iuris relationes habent, in cognitione et culturitus eiusdem Ecclesiae accurate pro gravitate officii, ministerii vel mu-neris, quod implent, instituantur.5

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 1-2; S. Leo IX, litt. In terra pax, 2 sep. 1053,XXIX; Innocentius III, litt. Inter quatuor, 2 aug. 1206, �Postulasti postmodum�; (in Lat.IV), a. 1215, 4 �Licet Graecos�; Innocentius IV, ep. Cum te de cetero, 27 aug. 1247; ep.Sub catholicae, 6 mar. 1254, prooem.; Nicolaus III, instr. Istud est memoriale, 9 oct.1278, �De ceteris�; Leo X, litt. ap. Accepimus nuper, 18 maii 1521; Paulus III, litt. ap.Dudum, 23 dec. 1534; Pius IV, const. Romanus pontifex, 16 feb. 1564, § 5; Clemens VIII,const. Magnus Dominus, 23 dec. 1595, § 10; Paulus V, const. Solet circumspecta, 10 dec.1615, § 3; Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 3; ep. encycl.Allatae sunt, 26 iul. 1755, §§ 3, 6-19, 32; Pius VI, litt. encycl. Catholicae Communionis,24 maii 1787; Pius IX, litt. In suprema, 6 ian. 1848, �Idem�; litt. ap. Ecclesiam Christi,26 nov. 1853; all. In Apostolicae Sedis, 19 dec. 1853; const. Romani Pontifices, 6 ian.1862; ep. Non sine gravissimo, 24 feb. 1870; Leo XIII, litt. ap. Praeclara, 20 iun. 1894,7; litt. ap. Orientalium, 30 nov. 1894, prooem. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III,art. I; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. I, art. 1, 8; Syn. Armen., a. 1911, 613.

2 Paulus V, const. Fraternitatis tuae, 9 mar. 1610; S.C. de Prop. Fide, decr. 2 apr. 1669,II; decr. 15 mar. 1729; Benedictus XIII, litt. ap. Quamquam sollicitudini, 13 aug. 1729;Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 3; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad


wego, w którym ja�nieje tradycja od Aposto³ów przez Ojców, i którypotwierdza w ró¿norodno�ci bosk¹ jedno�æ wiary katolickiej.

Kan. 40 � § 1. Hierarchowie, którzy przewodnicz¹ Ko�cio³om sui iurisi wszyscy inni Hierarchowie powinni najpilniej troszczyæ siê o wiernestrze¿enie i dok³adne zachowywanie w³asnego obrz¹dku i nie powinniwprowadzaæ do niego zmian, chyba ¿e z racji jego organicznego rozwo-ju, maj¹c jednak przed oczyma dobr¹ wolê i jedno�æ chrze�cijan.

§ 2. Pozostali duchowni oraz cz³onkowie instytutów ¿ycia konsekrowa-nego s¹ zobowi¹zani do wiernego zachowywania w³asnego obrz¹dkuoraz do codziennego wzrastania w wiêkszym zrozumieniu go i doskonal-szym praktykowaniu.

§ 3. Pozostali za� chrze�cijanie s¹ tak¿e wzywani do poznawania w³as-nego obrz¹dku i szacunku dla niego oraz zachowywania go wszêdzie,chyba ¿e prawo ustanawia wyj¹tek.

Kan. 41 � Chrze�cijanie ka¿dego Ko�cio³a sui iuris, tak¿e Ko�cio³a ³aciñ-skiego, którzy z racji urzêdu, pos³ugi lub zadania czêsto spotykaj¹ siêz chrze�cijanami innego Ko�cio³a sui iuris, powinni byæ dok³adnie po-uczeni o tym Ko�ciele w zwi¹zku z powag¹ urzêdu, pos³ugi lub zadania,które wype³niaj¹.

KPK/17: 98 § 2CS: 1 § 2, 4

CS: 2 § 1

CS: 2 § 2

Ep. Latinum Babylonen.), 23 sep. 1783, �Prorsus�; Pius VI, litt. encycl. CatholicaeCommunionis, 24 maii 1787; S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug.1913, art. 3; decr. 17 aug. 1914, art. 3; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 3; decr.24 maii 1930, art. 3; Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 6. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars I, cap. III, 5; pars II, cap. I, 2; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX,cap. II, 12; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. I, 9; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. II, cap. I, § 5; Syn. Armen., a 1911, 611.

3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 6; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd.Coptis), 15 mar. 1790, VIII; (C.G.), 11 dec. 1838, 17-19; S.C.S. Off., 14 iun. 1843; S.C.de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, B), c), C), a); S.C.S. Off., decr. 6 sep. 1865; S.C. de Prop.Fide, (C.G.), 30 apr. 1866, 3. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 1, 2, 6;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XI, XIII; Syn. Armen., a.1911, 613, 619-620.

4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 6; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Del. Ap.Aegypti), 30 apr. 1862. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XII, 4.

5 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 6; Benedictus XV, m.p. Orientis catholici, 15oct. 1917; Pius XI, litt. encycl. Rerum orientalium, 8 sep. 1928.

86 Titulus III � De suprema Ecclesiae auctoritate

TITULUS IIIDE SUPREMA ECCLESIAE AUCTORITATE

Can. 42 � Sicut statuente Domino sanctus Petrus et ceteri Apostoli unumCollegium constituunt, pari ratione Romanus Pontifex, successor Petri,et Episcopi, successores Apostolorum, inter se coniunguntur.1

CAPUT IDe Romano Pontifice

Can. 43 � Ecclesiae Romanae Episcopus, in quo permanet munus aDomino singulariter Petro, primo Apostolorum, concessum et successo-ribus eius transmittendum, Collegii Episcoporum est caput, Vicarius Christiatque universae Ecclesiae his in terris Pastor, qui ideo vi muneris suisuprema, plena, immediata et universali in Ecclesia gaudet potestate or-dinaria, quam semper libere exercere potest.2

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Sicut� et Nota explicativa praevia ad const.Lumen Gentium, n. 1.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 20 �Episcopi�, 22 �Collegium�, 18 �Haec�, 23 et Notaexplicativa praevia ad const. Lumen gentium, n. 3; S. Soph. can. 1; S. Clemens, litt.Propter subitas, a. 90-99; S. Soter, litt. a. c. 170, �A principio�; S. Victor, litt. a. c. 190,�Nos ergo�; S. Callistus I, decr. a. 217-222; S. Damasus, litt. Quod vestra caritas, a. 378/82; decr. Post has omnes, a. 382; S. Innocentius I. litt. In requirendis, 7 ian. 417; S.Zosimus, litt. Quamvis Patrum, 21 mar. 418; S. Bonifacius I, litt. Inter caeteras, a. 419;litt. Retro maioribus, 11 mar. 422; litt. Manet beatum, 11 mar. 422; litt. Institutio universalis,11 mar. 422; S. Coelestinus I, litt. Tandem malorum, 15 mar. 432, ��Elaborate�; S.Xystus III, litt. Si ecclesiastici corporis, 17 sep. 433, �Haec sanctitatem�; S. Leo M., litt.Omnis admonitio, 12 ian. 444; litt. Quantum dilectioni, 21 iun. 445; litt. Credebamuspost, [6] ian. 446; litt. Quanta fraternitati, a. 446; S. Simplicius, litt. Cuperem quidem, 10ian. 476, �Haec, venerabilis�; S. Felix III, litt. Postquam sanctae, mar. 483; litt. Olimnobis, 5 oct. 484; litt. Multa sunt, a. 490; S. Gelasius, litt. Quod plena cupimus, 1 mar.492; litt. Famuli vestrae, a. 494; litt. Ex epistola, a. 492-496, �Sed quolibet�; litt. Valdemirati sumus, 5 feb. 496; S. Anastasius II, litt. Exordium pontificatus, a. 496; S. IoannesII, litt. Inter claras, 25 mar. 534; S. Gregorius M., litt. Piissimus atque, iun. 595; litt.Suavissima mihi, nov. 597; S. Agatho, litt. Consideranti mihi, mar. 680; litt. Omniumbonorum, mar. 680; Hadrianus I, litt. Pastoralibus curis, 26 mar. 785, �Porro post�; litt.Deus qui dixit, 26 oct. 785; S. Nicolaus I, litt. Principatum divinae, 25 sep. 860; litt. Siserenissimi, 18 mar. 862; litt. Postquam beato, 18 mar. 862; litt. �et divinorum, a. 863;litt. Proposueramus quidem, a. 865, ab ��Verumtamen�; litt. Dici non potest, 13 nov.866; Iohannes VIII, litt. Si ergo, a. 873-875; litt. Ad hanc quippe, 16 apr. 878; litt. Interclaras sapientiae, 16 aug. 879, �Nunc itaque�; Stephanus V, litt. Cum Deo propitio, a.

87Tytu³ III � Najwy¿sza w³adza Ko�cio³a

TYTU£ IIINAJWY¯SZA W£ADZA KO�CIO£A

Kan. 42 � Jak z ustanowienia Pañskiego �wiêty Piotr i pozostali Aposto-³owie stanowi¹ jedno kolegium, w podobny sposób s¹ z³¹czeni miêdzysob¹ Biskup Rzymski, nastêpca Piotra, i Biskupi, nastêpcy Aposto³ów.

ROZDZIA£ IBiskup Rzymski

Kan. 43 � Biskup Ko�cio³a Rzymskiego, w którym trwa urz¹d udzielonyprzez Pana samemu Piotrowi, pierwszemu z Aposto³ów, a który ma byæprzekazywany jego nastêpcom, jest G³ow¹ Kolegium Biskupów, Zastêpc¹Chrystusa i Pasterzem ca³ego Ko�cio³a tutaj na ziemi. Dlatego, z racjiswego urzêdu, posiada on najwy¿sz¹, pe³n¹, bezpo�redni¹ i powszechn¹w³adzê zwyczajn¹ w Ko�ciele, któr¹ mo¿e wykonywaæ zawsze w spo-sób nieskrêpowany.

NORMY SPECJALNE*

KPK/83: 330

KPK/83: 331KPK/17: 218 § 1, 2CS: 162 § 1, 2

885; litt. Vestrae serenitatis, a. 885; litt. Quia te zelo, a. 885; Iohannes X, litt. Cum religio,a. 925; S. Leo IX, litt. In terra pax, 2 sep. 1053, XXXII; litt. Congratulamur vehementer,a. 1052/53, �Quod ipse�; litt. Quantas gratias, a. 1054; S. Gregorius VII, litt. Summaesedis specula, 6 iun. 1080; Hadrianus IV, litt. Ex quo, a. 1154/1159, �Traditum est�; litt.Inter omnia, 13 iun. 1157; Alexander III, litt. Apostolica sedes, 27 sep. 1177; CoelestinusIII, litt. Fundavit Deus, 20 feb. 1196; Innocentius III, litt. Reprobata quondam, 1-15 aug.1198; litt. Apostolicae Sedis auctoritas, 8 ian. 1199; litt. Apostolicae Sedis primatus, 12nov. 1199; litt. Multae nobis, 13 nov. 1199; litt. Ex eo te radicatum, 23 nov. 1199; litt. IsEcclesiam, 24 nov. 1199; litt. Non processit, 1 iun. 1202; litt. Licet apostolica sedes, maii1205; litt. Licet hactenus, 7 oct. 1207; litt. Inconsutilis, 30 aug. 1213; litt. Licet olim, 31aug. 1213; Gregorius IX, ep. Quia Christi, 18 iul. 1231; Professio fidei (in Lugd. II) aMichaele Palaeologo Gregorio X oblata, a. 1274; Bonifacius VIII, bulla, Unam Sanctam,18 nov. 1302; Iohannes XXII, ep. Salvator noster, 29 apr. 1319; Benedictus XII, a. 1341,prop. 90, Armenorum, damn.; Eugenius IV (in Flor.), const. Laetentur coeli, 6 iul. 1439,�Item�; Pius IV, const. Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident., § 1;Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr., § 5;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § I, VI; ep. Nuper ad nos, 16 mar.1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; S.C. de Prop. Fide, litt. encycl. (ad PatriarchasOrientis), 6 iun. 1803; Pius IX, ep. encycl. Amantissimus, 8 apr. 1862, 1; litt. ap.Reversurus, 12 iul. 1867; ep. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 6; Vat. I, sess. IV, cap.III, De vi et ratione primatus Romani pontificis; Leo XIII, ep. encycl. Satis cognitum,29 iun. 1896; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, I, i); S. Pius X, litt. encycl. Pascendi,8 sep. 1907; Pius XI, litt. encycl. Ecclesiam Dei, 12 nov. 1923; litt. encycl. Mortaliumanimos, 6 ian. 1928; Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 3; decr. Unitatis redintegratio,2 �Ad hanc�; decr. Christus Dominus, 2 �In hac�.


Can. 44 � § 1. Supremam et plenam in Ecclesia potestatem RomanusPontifex obtinet legitima electione ab ipso acceptata una cum ordinatio-ne episcopali; quare eandem potestatem obtinet a momento acceptatio-nis electus ad summum pontificatum, qui episcopali charactere insignitusest; si vero charactere episcopali electus caret, statim ordinetur Episco-pus.1

§ 2. Si contingit, ut Romanus Pontifex muneri suo renuntiet, ad validita-tem requiritur, ut renuntiatio libere fiat et rite manifestetur, non vero, ut aquopiam acceptetur.

Can. 45 � § 1. Romanus Pontifex vi sui muneris non modo in universamEcclesiam potestate gaudet, sed et super omnes eparchias earumquecoetus potestatis ordinariae obtinet principatum, quo quidem simul robo-ratur atque vindicatur potestas propria, ordinaria et immediata, quam ineparchiam suae curae commissam Episcopi habent.2

§ 2. Romanus Pontifex in munere supremi universae Ecclesiae Pastorisexplendo communione cum ceteris Episcopis immo et universa Ecclesiasemper est coniunctus; ipsi ius tamen est determinare secundum neces-sitates Ecclesiae modum sive personalem sive collegialem huius munerisexercendi.3

§ 3. Contra sententiam vel decretum Romani Pontificis non datur appel-latio neque recursus.4

Can. 46 � § 1. In eius munere exercendo Romano Pontifici praesto suntEpiscopi, qui eidem cooperatricem operam dare possunt variis rationi-bus, inter quas est Synodus Episcoporum; auxilio praeterea ei sunt Pa-tres Cardinales, Curia Romana, Legati pontificii necnon aliae personaeitemque varia secundum necessitates temporum instituta; quae personae

1 Paulus VI, const. ap. Romano Pontifici eligendo, 1 oct. 1975, 88; Pius X, litt. encycl.Pascendi, 8 sep. 1907; Pius XII, const. ap. Vacantis Apostolicae Sedis, 8 dec. 1945, 101;Ioannes XXIII, m.p. Summi Pontificis electio, 5 sep. 1962, XIX.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 2, 8; Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a. 1575,Professio fidei Graecis praescr. § 5; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742,§ I, VI; ep. Nuper ad nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; Pius IX,litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867; Vat. I, sess. IV, cap. III, De vi et ratione primatusRomani pontificis; Leo XIII, ep. encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896; Pius XI, litt.encycl. Mortalium animos, 6 ian. 1928, �Iamvero�; Pius XI, litt. encycl. Ad salutem, 20apr. 1930, �Alte�; litt. encycl. Lux veritatis, 25 dec. 1931, I; Pius XII, litt. encycl. MysticiCorporis, 29 iun. 1943, �Non est� � �Itaque� et �Quoniam vero�; litt. encycl. Sempiternus


Kan. 44 � § 1. Najwy¿sz¹ i pe³n¹ w³adzê w Ko�ciele otrzymuje BiskupRzymski przez zgodny z prawem i zaakceptowany przez niego wybórwraz ze �wiêceniami biskupimi; st¹d tê sam¹ w³adzê otrzymuje od mo-mentu zaakceptowania wyboru na Papie¿a ten elekt, który posiada sa-krê biskupi¹, je�li elekt nie mia³by sakry biskupiej, powinien byæ niezw³ocz-nie wy�wiêcony na biskupa.

§ 2. Gdyby siê zdarzy³o, ¿e Biskup Rzymski zrzek³by siê swego urzêdu, todo wa¿no�ci wymaga siê, by zrzeczenie zosta³o dokonane w sposób wolnyi by³o odpowiednio ujawnione; nie wymaga za� niczyjego przyjêcia.

Kan. 45 � § 1. Na mocy urzêdu Biskup Rzymski nie tylko posiada w³a-dzê nad ca³ym Ko�cio³em, lecz równie¿ otrzymuje nad wszystkimi epar-chiami oraz ich zespo³ami naczeln¹ w³adzê zwyczajn¹, przez któr¹ zo-staje jednocze�nie potwierdzona i umocniona w³adza w³asna, zwyczajnai bezpo�rednia, jak¹ posiadaj¹ Biskupi w eparchiach im powierzonych.

§ 2. W wykonywaniu zadania najwy¿szego Pasterza Ko�cio³a, BiskupRzymski jest zawsze z³¹czony wspólnot¹ z pozosta³ymi Biskupami, a tak¿ez ca³ym Ko�cio³em. Jemu jednak przys³uguje prawo okre�lania � zgod-nie z potrzebami Ko�cio³a � sposobu, indywidualnego lub kolegialnego,wykonywania tego zadania.

§ 3. Przeciwko wyrokowi lub dekretowi Biskupa Rzymskiego nie przy-s³uguje apelacja ani rekurs.

Kan. 46 � § 1. W wykonywaniu zadania, Biskupowi Rzymskiemu�wiadcz¹ pomoc biskupi, którzy mog¹ to czyniæ w ró¿ny sposób, w tymtak¿e poprzez Synod Biskupów. Ponadto �wiadcz¹ mu pomoc kardyna-³owie, Kuria Rzymska, legaci papiescy, a tak¿e inne osoby oraz ró¿neinstytucje stosownie do aktualnych potrzeb. Wszystkie te osoby i instytu-

KPK/83: 332 § 1KPK/17: 219CS: 163

KPK/83: 332 § 2KPK/17: 221CS: 165

KPK/83: 333 § 1KPK/17: 218 § 2CS: 162 § 2

KPK/83: 333 § 2

KPK/83: 333 § 3KPK/17: 228 § 2CS: 173 § 2

KPK/83: 334

rex, 8 sep. 1951, �Iuvat hic�; Vat. II, const. Lumen gentium, 13, 18, 22, 27; decr.Orientalium Ecclesiarum, 3.

3 Vat. II, Nota explicativa praevia ad const. Lumen gentium, nn. 3-4; const. Lumengentium 13, 18, 22-23, 27; decr. Ad gentes, 22 �Ad hoc�; Pius XII, litt. encycl. MysticiCorporis, 29 iun. 1943, �Non est� � �Ac praeterea�; litt. encycl. Fidei donum, 21 apr.1957, II �Procul dubio�.

4 S. Zosimus, litt. Quamvis Patrum, 21 mar. 418; S. Bonifacius I, litt. Retro maioribus,11 mar. 422; S. Leo IX, litt. In terra pax, 2 sep. 1053, XXXII; Pius II, const. Exsecrabilis,18 ian. 1459, § 2; Iulius II, const. Suscepti regiminis, 1 iul. 1509, § 1; Vat. I, sess. IV, cap.III, De vi et ratione primatus Romani pontificis, �Et quoniam�.


omnes et instituta nomine et auctoritate eiusdem munus sibi commissumexplent in bonum omnium Ecclesiarum secundum normas ab ipso Roma-no Pontifice statutas.1

§ 2. Patriarcharum ceterorumque Hierarcharum, qui Ecclesiis sui iurispraesunt, participatio in Synodo Episcoporum regitur normis specialibusab ipso Romano Pontifice statutis.2

Can. 47 � Sede Romana vacante aut prorsus impedita nihil innovetur inuniversae Ecclesiae regimine; serventur autem leges speciales pro eis-dem adiunctis latae.3

Can. 48 � Nomine Sedis Apostolicae vel Sanctae Sedis in hoc Codiceveniunt non solum Romanus Pontifex, sed etiam, nisi aliter iure caveturvel ex natura rei constat, Dicasteria aliaque Curiae Romanae instituta.

CAPUT IIDe Collegio Episcoporum

Can. 49 � Collegium Episcoporum, cuius caput est Romanus Pontifexcuiusque membra sunt Episcopi vi sacramentalis ordinationis et hierar-chica communione cum Collegii capite et membris et in quo corpus apo-stolicum continuo perseverat, una cum capite suo et numquam sine hoccapite subiectum quoque supremae et plenae potestatis in universamEcclesiam exsistit.4

Can. 50 � § 1. Potestatem in universam Ecclesiam Collegium Episcopo-rum sollemni modo exercet in Concilio Oecumenico.5

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 9-10; Paulus VI, m.p. Apostolica sollicitudo, 15 sep.1965; m.p. Pro comperto sane, 6 aug. 1967; const. ap. Regimini Ecclesiae universae, 15aug. 1967; m.p. Sollicitudo omnium Ecclesiarum, 24 iun. 1969; Ioannes Paulus II, const.ap. Pastor Bonus, 28 iun. 1988.

2 Secret. Status, Ordo Synodi Episcoporum celebrandae, 8 dec. 1966; Cons. pro Publ.Eccl. Neg., Ordo Synodi Episcoporum celebrandae recognitus et auctus, 24 iun. 1969,art. 5, § 1, n. 1, a; § 2, n. 1, a; § 3, n. 1.

3 Pius XII, const. ap. Vacantis Apostolicae Sedis, 8 dec. 1945, 1-28; Ioannes XXIII,m.p. Summi Pontificis electio, 5 sep. 1962, prooem.; Paulus VI, const. ap. RegiminiEcclesiae universae, 15 aug. 1967, prooem. �Eadem�; const. ap. Romano Pontifici eligendo,1 oct. 1975, 1-26; Ioannes Paulus II, const. ap. Pastor Bonus, 28 iun. 1988, art. 6.


cje w jego imieniu i jego w³adz¹ wykonuj¹ powierzone sobie zadania dladobra wszystkich Ko�cio³ów stosownie do norm ustanowionych przezBiskupa Rzymskiego.

§ 2. Uczestnictwo Patriarchów i pozosta³ych Hierarchów, którzy stoj¹na czele poszczególnych Ko�cio³ów sui iuris w Synodzie Biskupów re-guluj¹ normy specjalne ustanowione przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 47 � Podczas wakansu stolicy rzymskiej lub przeszkody w jej dzia-³aniu, nie nale¿y niczego zmieniaæ w zarz¹dzie Ko�cio³a powszechnego;powinny byæ zachowane ustawy specjalne wydane na te okoliczno�ci.

Kan. 48 � Przez Stolicê Apostolsk¹ lub Stolicê �wiêt¹ rozumie siê wniniejszym Kodeksie nie tylko Biskupa Rzymskiego, lecz tak¿e, o ile coinnego nie wynika z prawa lub z natury rzeczy, inne dykasterie i instytu-cje Kurii Rzymskiej.

ROZDZIA£ IIKolegium Biskupów

Kan. 49 � Kolegium Biskupów, którego g³ow¹ jest Papie¿ a cz³onkamibiskupi na mocy sakramentu �wiêceñ oraz hierarchicznej wspólnoty zg³ow¹ Kolegium i cz³onkami, i w którym trwa nieprzerwanie cia³o apo-stolskie, razem ze swoj¹ g³ow¹, a nigdy bez niej, stanowi równie¿ pod-miot najwy¿szej i pe³nej w³adzy nad ca³ym Ko�cio³em.

Kan. 50 � § 1. W³adzê w ca³ym Ko�ciele, Kolegium Biskupów wyko-nuje w sposób uroczysty na soborze powszechnym.

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 22, 20, 23 et Nota explicativa praevia ad const.Lumen gentium, n. 2; decr. Christus Dominus, 4; decr. Ad gentes, 38 �Episcopi omnes�.Trid., sess. XXIII, De ordine, cap. 4, can. 8; Vat. I, sess. IV, cap. III, De vi et rationeprimatus Romani pontificis; Leo XIII, ep. encycl. Satis cognitum, 29 ian. 1896, 25-30;Pius XI, litt. encycl. Ecclesiam Dei, 12 nov. 1923, initio et �Itaque�; SynodusEpiscoporum, Elapso Oecumenico, 22 oct. 1969, II-III.

5 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Collegium�, 25 �Licet�; decr. Christus Dominus,4; S. Coelestinus I, litt. Spiritus Sancti, 8 maii 431; Eugenius IV (in Flor.), const. ExsultateDeo, 22 nov. 1439, § 8.

Kan. 46 § 2 � Biskupi emeryci mog¹ zostaæ wybrani delegatami na Synod Biskupów(Int. z dnia 2 lipca 1991 r. dotycz¹ca kan. 346 § 1 KPK/83 � AAS 83 (1991) s. 1093)

KPK/83: 346 § 1, 2, 3

KPK/83: 335

KPK/83: 361KPK/17: 7PA: 302

KPK/83: 336

KPK/83: 337 § 1KPK/17: 228 § 1CS: 173 § 1

* INTERPRETACJA


§ 2. Eandem potestatem Collegium Episcoporum exercet per unitamEpiscoporum in mundo dispersorum actionem, quae ut talis a RomanoPontifice est indicta aut libere recepta ita, ut verus actus collegialis effi-ciatur.1

§ 3. Romani Pontificis est secundum necessitates Ecclesiae seligere etpromovere modos, quibus Collegium Episcoporum munus suum in uni-versam Ecclesiam collegialiter exercet.2

Can. 51 � § 1. Solius Romani Pontificis est Concilium Oecumenicumconvocare, eidem per se vel per alios praeesse, item Concilium transfer-re, suspendere vel dissolvere eiusque decreta confirmare.3

§ 2. Eiusdem Romani Pontificis est res in Concilio Oecumenico tractan-das determinare atque ordinem in eodem Concilio servandum constitu-ere; propositis a Romano Pontifice quaestionibus Patres Concilii Oecu-menici alias addere possunt ab eodem Romano Pontifice approbandas.4

Can. 52 � § 1. Ius et obligatio est omnibus et solis Episcopis, qui mem-bra sunt Collegii Episcoporum, ut Concilio Oecumenico cum suffragiodeliberativo intersint.5

§ 2. Ad Concilium Oecumenicum insuper aliquot, qui episcopali dignitatenon sunt insigniti, vocari possunt a suprema Ecclesiae auctoritate, cuiusest eorum partes in Concilio determinare.6

Can. 53 � Si contingit, ut Sedes Apostolica durante Concilii Oecumenicicelebratione vacet, ipso iure hoc intermittitur, donec novus RomanusPontifex Concilium Oecumenicum continuari iusserit aut dissolverit.

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Collegium�; decr. Christus Dominus, 4 �Eadem�.2 Vat. II, Nota explicativa praevia ad const. Lumen gentium, n. 3; const. Lumen

gentium, 22.3 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Collegium�; S. Damasus, litt. Confidimus, a. 372;

S. Leo M., litt. Quam vigilanter, 21 mar. 453; S. Gelasius, litt. Valde mirati sumus, 5 feb.496, �Quibus convernienter�; S. Nicolaus I, litt. Postquam beato, 18 mar. 862, �Quoddicitis�; litt. Proposueramus quidem, a. 865, ��Quamvis dixeritis�; Leo XIII, ep. encycl.Satis cognitum, 29 iun. 1896, 30.


§ 2. Tê sam¹ w³adzê Kolegium Biskupów wykonuje przez zjednoczon¹dzia³alno�æ biskupów rozproszonych po �wiecie, która jako taka zosta³aprzez Biskupa Rzymskiego zapowiedziana lub dobrowolnie przyjêta, tak¿e staje siê prawdziwym aktem kolegialnym.

§ 3. Do Biskupa Rzymskiego nale¿y, stosownie do potrzeb Ko�cio³a,dobieranie i popieranie sposobów wykonywania przez Kolegium Bisku-pów jego zadania w ca³ym Ko�ciele.

Kan. 51 � § 1. Tylko Biskup Rzymski mo¿e zwo³aæ sobór powszechny,przewodniczyæ mu, osobi�cie lub przez innych, a tak¿e przenie�æ sobór,zawiesiæ lub rozwi¹zaæ, jak równie¿ zatwierdzaæ jego dekrety.

§ 2. Biskup Rzymski okre�la sprawy, które maj¹ byæ przedmiotem obradsoboru powszechnego oraz ustala porz¹dek obowi¹zuj¹cy w czasie so-boru; do tematów zaproponowanych przez Biskupa Rzymskiego ojco-wie soboru powszechnego mog¹ do³¹czyæ tak¿e inne. Wymagaj¹ onejednak zatwierdzenia papieskiego.

Kan. 52 � § 1. Wszyscy Biskupi � cz³onkowie Kolegium Biskupówi tylko oni maj¹ prawo i obowi¹zek uczestniczenia w soborze powszech-nym z g³osem decyduj¹cym.

§ 2. Najwy¿sza w³adza ko�cielna mo¿e wezwaæ na sobór powszechnyrównie¿ niektórych innych, nie maj¹cych godno�ci biskupiej. Do niej na-le¿y tak¿e okre�lenie ich udzia³u w soborze.

Kan. 53 � Gdyby siê zdarzy³o, ¿e w czasie soboru powszechnego zawa-kowa³aby Stolica Apostolska, na mocy samego prawa sobór zostaje prze-rwany, dopóki nowy Biskup Rzymski nie naka¿e soboru powszechnegokontynuowaæ lub rozwi¹zaæ.

KPK/83: 337 § 2

KPK/83: 337 § 3

KPK/83: 338 § 1KPK/17: 222 § 1, 2CS: 167 § 1, 2

KPK/83: 338 § 2KPK/17: 222 § 2, 226CS: 167 § 2, 171

KPK/83: 339 § 1KPK/17: 223 § 1, 2CS: 168 § 1 n. 2, § 2

KPK/83: 339 § 2KPK/17: 228 § 1CS: 168 § 1 n. 3, 4, § 3

KPK/83: 340KPK/17: 229CS: 174

4 Ioannes XXIII, const. ap. Humanae salutis, 25 dec. 1961, �Priusquam�; m.p.Appropinquante Concilio, 6 aug. 1962; all. 11 oct. 1962; Vat. II, const. Lumen gentium,22 et Nota explicativa praevia ad const. Lumen gentium, n. 3.

5 Ioannes XXIII, const. ap. Humanae salutis, 25 dec. 1961, �Volumus�.6 Ioannes XXIII, const. Humanae salutis, 25 dec. 1961, �Volumus�; m.p.

Appropinquante Concilio, 6 aug. 1962 et Ordo Concilii Oecumenici celebrandi, art. 1.


Can. 54 � § 1. Concilii Oecumenici decreta vim obligandi non habent,nisi una cum Concilii Patribus a Romano Pontifice approbata ab eodemsunt confirmata et eiusdem iussu promulgata.1

§ 2. Hac confirmatione et promulgatione, vim obligandi ut habeant, etiamegent decreta, quae fert Collegium Episcoporum, cum actionem propriecollegialem ponit secundum alium a Romano Pontifice indictum vel libe-re receptum modum.2

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Collegium�; Formula approbationis, confirmationiset promulgationis in Concilio Vaticano II adhibita.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 et Nota explicativa praevia ad const. Lumengentium, n. 4.

� Normy specjalne dotycz¹ce wyboru Biskupa Rzymu oraz wakansu Stolicy Apos-tolskiej: Jan Pawe³ II, Konstytucja Apostolska Universi Dominici gregis z dnia 22 lutego1996 r., AAS 88 (1996) s. 305-343; tekst polski: OsRomPol 27 (1996) nr 5, s. 4-17.� Normy specjalne dotycz¹ce Synodu Biskupów: Pawe³ VI, Motu proprio Apostolicasollicitudo z dnia 15 wrze�nia 1965 r., AAS 57 (1965) s. 775-780; tekst polski: PPK I/1n. 297-397; Rada do Spraw Publicznych Ko�cio³a, Regulamin Synodu Biskupów z dnia24 czerwca 1969 r., AAS 61 (1969) s. 525-539; tekst polski: PPK II/1, n. 2145-2254;Regulamin Synodu z dnia 20 sierpnia 1971 r., AAS 63 (1971) s. 702-704; Papieska Radado Spraw Interpretacji Tekstów Prawnych, Odpowied� z dnia 10 pa�dziernika 1991 r.,AAS 83 (1991) s. 1093.� Normy specjalne dotycz¹ce Kurii Rzymskiej: Jan Pawe³ II, Konstytucja ApostolskaPastor Bonus z dnia 28 czerwca 1988 r., AAS 80 (1988) s. 841-912; Regolamento generaledella Curia Romana z dnia 4 lutego 1992 r., AAS 84 (1992) s. 202-267; Jan Pawe³ II, Motuproprio Europae Orientalis z dnia 15 stycznia 1993 r., AAS 85 (1993) s. 309-310; tekstpolski: OsRomPol 14 (1993) n. 4, s. 5; Jan Pawe³ II, Motu proprio Inde a Pontificatusz dnia 25 marca 1993 r., AAS 85 (1993) s. 549-552; tekst polski: OsRomPol 14 (1993) n.8-9, s. 4-5; Jan Pawe³ II, Motu proprio Socialium Scientiarum z dnia 10 marca 1994 r., AAS86 (1994) s. 209-212; tekst polski OsRomPol 15 (1994) n. 3, s. 39-40; Jan Pawe³ II, Motuproprio Vitae mysterium z dnia 9 maja 1994 r., AAS 86 (1994) s. 385-393; tekst polski:OsRomPol 15 (1994) n. 4, s. 9-10.


KPK/83: 341 § 1KPK/17: 227CS: 172

KPK/83: 341 § 2

Kan. 54 � § 1. Dekrety soboru powszechnego nie posiadaj¹ mocy obo-wi¹zuj¹cej, dopóki, po zatwierdzeniu ich przez Biskupa Rzymskiego wrazz ojcami soboru, nie s¹ przez niego potwierdzone i na jego polecenieog³oszone.

§ 2. Takiego samego potwierdzenia i og³oszenia, dla uzyskania mocyobowi¹zuj¹cej, wymagaj¹ dekrety Kolegium Biskupów, gdy podejmujedzia³alno�æ �ci�le kolegialn¹, w sposób wskazany albo dobrowolnie przy-jêty przez Biskupa Rzymskiego.

� Normy specjalne dotycz¹ce kardyna³ów: Jan XXIII, Motu proprio Ad suburbicariasDioecesis z dnia 10 marca 1961 r., AAS 53 (1961) s. 198; tekst polski: PPK X/1, n.18055-18058; Jan XXIII, Motu proprio Suburbicariis Sedibus z dnia 11 kwietnia 1962,AAS 54 (1962), s. 253-256; tekst polski: PPK X/1, n. 18059-18071; Jan XXIII, Motuproprio Cum gravissima z dnia 15 kwietnia 1962 r., AAS 54 (1962) s. 256-258; tekstpolski: PPK X/1, n. 18072-18078; Pawe³ VI, Motu proprio Sacro Cardinalium Consilioz dnia 26 lutego 1965 r., AAS 57 (1965) s. 296-297; tekst polski: PPK I/1, n. 440-447;Pawe³ VI, Motu proprio Ad Purpuratorum Patrum z dnia 11 lutego 1965 r., AAS 57(1965) s. 295-297; tekst polski: PPK I/1, n. 433-439; Pawe³ VI, Motu proprio Ad hocusque tempus z dnia 15 kwietnia 1969 r., AAS 61 (1969) s. 226-227; teskt polski: PPKII/1, n. 2255-2260; Pawe³ VI, Motu proprio Ingravescentem aetatem z dnia 21 listopada1970 r., AAS 62 (1970) s. 810-813; tekst polski: PPK III/1, n. 4516-4533; SekretariatStanu, Elenchus privilegiorum et facultatum S.R.E. Cardinalium in re liturgica et canoni-ca z dnia 18 marca 1999 r., Notitae 35(1999) s. 339-342.� Normy specjalne dotycz¹ce legatów papieskich: Pawe³ VI, Motu proprio Sollicitudoomnium Ecclesiarum z dnia 24 czerwca 1969 r., AAS 61 (1969) s. 473-484; tekst polski:PPK II/1, n. 2283-2341; Kongregacja Biskupów, Index Facultatum Legatis Pontificiistributarum, 1986; Kongregacja Rozkrzewiania Wiary, Index Facultatum Legatis Pontifi-ciis in territoriis missionum tributarum, 1999.

* NORMY SPECJALNE

96 Titulus IV � De Ecclesiis patriarchalibus

TITULUS IVDE ECCLESIIS PATRIARCHALIBUS

Can. 55 � Secundum antiquissimam Ecclesiae traditionem iam a primisConciliis Oecumenicis agnitam viget in Ecclesia institutio patriarchalis;quare singulari honore prosequendi sunt Ecclesiarum orientalium Patriar-chae, qui suae quisque Ecclesiae patriarchali tamquam pater et caputpraesunt.1

Can. 56 � Patriarcha est Episcopus, cui competit potestas in omnesEpiscopos non exceptis Metropolitis ceterosque christifideles Eccle-siae, cui praeest, ad normam iuris a suprema Ecclesiae auctoritate appro-bati.2

Can. 57 � § 1. Erectio, restitutio, immutatio et suppressio Ecclesiarumpatriarchalium supremae Ecclesiae auctoritati reservatur.3

§ 2. Titulum unicuique Ecclesiae patriarchali legitime agnitum vel con-cessum tantum suprema Ecclesiae auctoritas immutare potest.4

§ 3. Ecclesia patriarchalis intra fines proprii territorii habere debet fixamsedem residentiae Patriarchae in civitate principe, ex qua Patriarcha ti-tulum desumit, si fieri potest, constitutam; haec sedes transferri non po-test nisi gravissima de causa, de consensu Synodi Episcoporum Eccle-siae patriarchalis et habito Romani Pontificis assensu.5

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 7, 9; const. Lumen gentium, 23 �Cura Evan-gelium�; � Nic. I, can. 6; Constantinop. I, cann. 2-3; Chalc. cann. 9, 28; Innocentius I, litt.Et onus et honor, a. c. 415; Constantinop. IV, cann. 17, 21; Innocentius III, litt. Solitaebenignitatis, a. 1201/2, �Circa illum�; litt. Quod die, 1 iun. 1202, �Nos igitur�; litt.Evangelica docente, 21 ian. 1205, �Et ego videns�; litt. Inter quatuor, 2 aug. 1206; litt.Scriptum est, 18 aug. 1212; Lat. IV, cann. 5, 30; Flor., Decr. pro Graecis, 6 iul. 1439; Pius VII,litt. ap. Simul ac spectabilium, 8 iul. 1815; Leo XIII, m.p. Auspicia rerum, 19 mar. 1896,�Huiusce�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 1; Syn. Bekorkien.Maronitarum, a. 1856, sess. IV �In quanto�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XIII, § 3, 3; cap. VII, art. III, 6 �His�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. VII, § 4, XVI; sect. III, cap. I, art. III; Syn. Armen., a. 1911, 154-155.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 7 �Nomine vero�; Nic. I, can. 6; Constanti-nop. I, can. 2; Constantinop. IV, cann. 17, 21; Innocentius III, litt. Quia divinae, 4 ian.1215, �Quae omnia�; Leo XIII, litt. ap. Orientalium, 30 nov. 1894, XIII. * Syn. Mar

97Tytu³ IV � Ko�cio³y patriarchalne

TYTU£ IVKO�CIO£Y PATRIARCHALNE

Kan. 55 � Zgodnie ze staro¿ytn¹ tradycj¹ Ko�cio³a uznan¹ ju¿ przezpierwsze sobory powszechne istnieje w Ko�ciele urz¹d patriarchatu.Dlatego szczególn¹ czci¹ powinni byæ otoczeni Patriarchowie Ko�cio-³ów wschodnich, którzy przewodz¹ swoim Ko�cio³om jako ojciec i g³o-wa.

Kan. 56 � Patriarcha jest Biskupem, któremu przys³uguje w³adza wodniesieniu do wszystkich Biskupów, nie wy³¹czaj¹c Metropolitów i dowszystkich pozosta³ych chrze�cijan Ko�cio³a, któremu przewodzi, we-d³ug norm prawa zatwierdzonego przez najwy¿sz¹ w³adzê Ko�cio³a.

Kan. 57 � § 1. Erygowanie, odnowienie, zmiana i zniesienie Ko�cio³ówpatriarchalnych s¹ zarezerwowane najwy¿szej w³adzy Ko�cio³a.

§ 2. Tytu³ prawnie uznany lub nadany któremukolwiek Ko�cio³owi pa-triarchalnemu mo¿e zmieniæ jedynie najwy¿sza w³adza Ko�cio³a.

§ 3. Ko�ció³ patriarchalny, o ile to mo¿liwe, powinien mieæ ustanowionew granicach w³asnego terytorium w g³ównym mie�cie sta³e miejsce re-zydencji Patriarchy, od którego to miejsca Patriarcha nosi tytu³; siedzibata nie mo¿e zostaæ przeniesiona, chyba ¿e z bardzo wa¿nej przyczyny zazgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego i po uzyskaniu zgodyBiskupa Rzymskiego.

CS: 216 § 1

CS: 216 § 2 n. 1

CS: 159

CS: 217 § 1

CS: 218 § 1 n. 1, 2, § 2

Isaaci Chaldaeorum, a. 410, can. 12; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II�Post�; Syn. Armen., a. 1911, 182.

3 Carth. cann. 17, 55; S. Innocentius I, litt. Et onus et honor, a. c. 415, �Nam quod�;S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, LXXIII; Innocentius III, litt. Rexregum, 25 feb. 1204; Leo XII, const. ap. Petrus Apostolorum princeps, 15 aug. 1824; LeoXIII, litt. ap. Christi Domini, 26 nov. 1895, ab �Itaque�.

4 S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 28 ian. 1636.5 Benedictus XIV, litt. ap. Quoniam, ven. frater, 6 mar. 1754; S.C. de Prop. Fide, decr.

18 aug. 1816; Pius VII, breve, In communi, 1 nov. 1816, § 4; S.C. de Prop. Fide, (C.G.),decr. 15 mar. 1819, 14; Gregorius XVI, litt. ap. Non sine, 24 dec. 1831. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars. III, cap. VI, 5; Syn. Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 9;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6 �Patriarchae�.


Can. 58 � Patriarchae Ecclesiarum orientalium ubique terrarum prae-cedunt omnes Episcopos cuiuscumque gradus salvis normis specialibusde praecedentia a Romano Pontifice statutis.1

Can. 59 � § 1. Patriarchae Ecclesiarum orientalium, etsi alii aliis tempo-re posteriores, omnes aequales sunt ratione dignitatis patriarchalis salvainter se honoris praecedentia.2

§ 2. Ordo praecedentiae inter antiquas Sedes patriarchales Ecclesiarumorientalium est, ut primo loco veniat Sedes Constantinopolitana, post eamAlexandrina, deinde Antiochena et denique Hierosolymitana.3

§ 3. Inter ceteros Patriarchas Ecclesiarum orientalium praecedentia or-dinatur secundum antiquitatem Sedis patriarchalis.

§ 4. Inter Patriarchas Ecclesiarum orientalium, qui unius eiusdemquesunt tituli, diversis tamen Ecclesiis patriarchalibus praesunt, praeceden-tiam obtinet, qui prius promotus est ad dignitatem patriarchalem.4

Can. 60 � § 1. Patriarcha in ecclesiis, quae christifidelibus Ecclesiae,cui praeest, destinatae sunt, et in celebrationibus liturgicis eiusdem Ec-clesiae praecedit ceteros Patriarchas, etsi sunt Sedis titulo potiores velpromotione seniores.

§ 2. Patriarcha, qui actu potestatem patriarchalem obtinet, praecedit il-los, qui titulum Sedis patriarchalis olim habitae adhuc servant.

Can. 61 � Patriarcha procuratorem apud Sedem Apostolicam haberepotest a se de assensu praevio Romani Pontificis nominatum.5

1 Pont. Comm. ad Red. Cod. Iur. Can. Orient., interpr. auth. 23 iun. 1958; Paulus VI,m.p. Purpuratorum Patrum, 11 feb. 1965, V; m.p. Sollicitudo omnium Ecclesiarum, 24iun. 1969, XII, 4.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 8.3 Nic. I, cann. 6-7; Constantinop. I, can. 3; Chalc. can. 28; Carth. prooem. �Et cum

recitaret�; S. Leo M., litt. Quantum dilectioni tuae placet, 11 iun. 453; S. Nicolaus I, litt.Ad consulta vestra, 13 nov. 866, XCII-XCIII; Constantinop. IV, can. 21; S. Leo IX, litt.Congratulamur vehementer, a. 1052/3, �Pro cuius�; Innocentius III, litt. Praerogativadilectionis, 30 mar. 1205; litt. Cum unigenitus, 25 apr. 1205; litt. Divisis aliis, 15 maii


Kan. 58 � Patriarchowie Ko�cio³ów wschodnich na ca³ym �wiecie maj¹pierwszeñstwo przed wszystkimi Biskupami jakiegokolwiek stopnia,z zachowaniem norm specjalnych dotycz¹cych pierwszeñstwa, ustano-wionych przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 59 � § 1. Wszyscy Patriarchowie Ko�cio³ów wschodnich s¹ rów-ni z racji godno�ci patriarszej z zachowaniem miêdzy sob¹ precedencjihonorowej, chocia¿by jedni byli nastêpcami w czasie drugich.

§ 2. Pierwszeñstwo miêdzy staro¿ytnymi stolicami Ko�cio³ów patriar-chalnych niech bêdzie takie, ¿e na pierwszym miejscu jest siedziba Kon-stantynopolitañska, po niej Aleksandryjska, nastêpnie Antiocheñska i wkoñcu Jerozolimska.

§ 3. Pomiêdzy pozosta³ymi Patriarchami Ko�cio³ów wschodnich o pier-wszeñstwie decyduje staro¿ytno�æ siedziby patriarchalnej.

§ 4. Pomiêdzy Patriarchami Ko�cio³ów wschodnich, którzy posiadaj¹jeden i ten sam tytu³, stoj¹ jednak na czele ró¿nych Ko�cio³ów patriar-chalnych, posiada pierwszeñstwo ten, który pierwszy zosta³ podniesionydo godno�ci Patriarchy.

Kan. 60 � § 1. Patriarcha w �wi¹tyniach przeznaczonych dla chrze�ci-jan Ko�cio³a, któremu przewodzi, w celebrach liturgicznych tego ko�cio-³a poprzedza pozosta³ych Patriarchów, chocia¿by byli znaczniejsi co dotytu³u stolicy albo starsi promocj¹.

§ 2. Patriarcha, który aktualnie uzyskuje godno�æ patriarchaln¹, poprze-dza tych, którzy dot¹d zachowywali tytu³ Stolicy Patriarchalnej.

Kan. 61 � Patriarcha ma prawo mieæ przy Stolicy Apostolskiej miano-wanego przez siebie pe³nomocnika za uprzednim pozwoleniem BiskupaRzymskiego.

CS: 185 § 1 n. 21;215 § 2

CS: 219 § 1 n. 1

CS: 219 § 2

CS: 219 § 1 n. 2

CS: 219 § 3 n. 1

CS: 219 § 3 n. 2

CS: 220

1205, �Vocavit enim�; litt. Licet apostolica sedes, maii 1205; litt. Inter quatuor, 24 nov.1205; litt. Inter quatuor, 2 aug. 1206; litt. Scriptum est, 18 aug. 1212; litt. Licet secundum,22 aug. 1212; Eugenius IV (in Flor.), const. Laetentur coeli, 6 iul. 1439, �Renovantes�;S.C. de Prop. Fide, litt. 15 iun. 1867; litt. 9 iul. 1894. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. VII, art. III, 6.

4 S.C. de Prop. Fide, litt. 15 iun. 1867.5 Clemens XI, litt. ap. Singularis argumentum, 21 maii 1712; S.C. de Prop. Fide,

(C.G.), 17 feb. 1772, ad 1-2.


Can. 62 � Patriarcha, qui suo officio renuntiavit, suum titulum et hono-res in celebrationibus liturgicis praesertim servat itemque ius habet, utsibi digna sedes habitationis de suo consensu assignetur atque media exbonis Ecclesiae patriarchalis praebeantur, quibus suae sustentationi pro-prio titulo congruae provideatur firmo circa praecedentiam can. 60, § 2.

CAPUT IDe electione Patriarcharum

Can. 63 � Patriarcha canonice eligitur in Synodo Episcoporum Eccle-siae patriarchalis.1

Can. 64 � Iure particulari recenseantur ea, quae requiruntur, ut quis adpatriarchalem dignitatem idoneus habeatur, salvis semper eis, quae incan. 180 praescribuntur.2

Can. 65 � § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis coadunaridebet in patriarchali residentia aut in alio loco ab Administratore Eccle-siae patriarchalis de consensu Synodi permanentis designando.3

§ 2. Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis coadunatio fieri debetintra mensem a Sedis patriarchalis vacatione computandum firmo iureparticulari longius tempus, non autem ultra bimestre, statuente.4

Can. 66 � § 1. In electione Patriarchae voce activa fruuntur omnia etsola Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis membra.5

1 S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, LXXII; Constantinop. IV, can. 22;Clemens XIII, litt. Succrescente zizania, 1 aug. 1760; Pius IX, ep. encycl. Quartus supra,6 ian. 1873, 25. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7-8; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. II, art. II; Syn. Armen., a. 1911, 164-181.

2 Constantinop. IV, can. 5; Ioannes VIII, litt. Experientia tuae prudentiae, 16 aug. 879,�Et cum�; litt. Inter claras sapientiae, (16 aug.) 879, �Eo tamen�. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, X; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII,art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. II, 5; Syn. Armen., a.1911, 172-173.


Kan. 62 � Patriarcha, który zrzek³ siê swojego urzêdu, zachowuje swójtytu³ i godno�ci, szczególnie w celebracjach liturgicznych, ma tak¿e pra-wo, aby zosta³o mu za jego zgod¹ wyznaczone godne miejsce zamiesz-kania i aby otrzyma³ �rodki z dóbr Ko�cio³a patriarchalnego, dziêki któ-rym móg³by zaspokoiæ swoje potrzeby w³a�ciwe w³asnemu tytu³owi, zgod-nie z kan. 60 § 2 odno�nie do precedencji.

ROZDZIA£ IWybór Patriarchów

Kan. 63 � Patriarcha jest kanonicznie wybierany przez Synod Bisku-pów Ko�cio³a patriarchalnego.

Kan. 64 � Prawo partykularne powinno okre�liæ wymagania, jakie wi-nien spe³niaæ kandydat do godno�ci patriarszej, z zachowaniem zawszetych, o których mowa w kan. 180.

Kan. 65 � § 1. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego powinien od-byæ siê w rezydencji patriarchalnej albo w jakim� innym miejscu, którewyznacza administrator Ko�cio³a patriarchalnego za zgod¹ sta³ego Sy-nodu.

§ 2. Zgromadzenie Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego powinnorozpocz¹æ siê w ci¹gu miesi¹ca liczonego od dnia zawakowania Stolicypatriarchalnej, z zachowaniem prawa partykularnego, które ustanawiaczas d³u¿szy, nie przekraczaj¹cy jednak dwóch miesiêcy.

Kan. 66 � § 1. Przy wyborze Patriarchy prawo g³osu czynnego po-siadaj¹ jedynie wszyscy cz³onkowie Synodu Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego.

CS: 221

CS: 231

CS: 222

CS: 223

CS: 224 § 1

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, III; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Patriarchae�.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, V.5 S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Patriarcham Syr.), 28 ian. 1792; Pius IX, litt. ap.

Reversurus, 12 iul. 1867, 15; litt. ap. Cum ecclesiastica, 31 aug. 1869, I; ep. encycl.Quartus supra, 6 ian. 1873, 27. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI,7, IV; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Patriarchae�; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. II, 3; Syn. Armen., a. 1911, 170.


§ 2. Vetitum est quemlibet alium praeter Synodi Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis membra electioni Patriarchae in aula interesse eis clericisexceptis, qui ad normam can. 71, § 1 ut scrutatores vel actuarius Synodiassumuntur.1

§ 3. Nemini licet ullo modo sive ante Synodum Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis sive ea durante electioni Patriarchae se immiscere.2

Can. 67 � In electione Patriarchae servari debent cann. 947-957 repro-bata contraria consuetudine, nisi aliud iure communi statutum est.3

Can. 68 � § 1. Omnes Episcopi legitime convocati gravi obligationetenentur, ut intersint electioni.4

§ 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se detineri existimat, scriptosuas rationes aperiat Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis; delegitimitate impedimenti decidere est Episcoporum, qui in loco designatoinitio sessionum Synodi praesentes sunt.

Can. 69 � Convocatione canonice facta, si duae ex tribus partibus Epi-scoporum, qui tenentur Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis in-teresse, demptis eis, qui legitimo sunt impedimento detenti, in loco desi-gnato praesentes sunt, Synodus canonica declaretur et ad electionemprocedi potest.5

Can. 70 � Nisi ius particulare aliud statuit, Synodo Episcoporum Eccle-siae patriarchalis de eligendo Patriarcha praeest, qui inter praesentes inprima sessione electus est; interim praesidentia Administratori Ecclesiaepatriarchalis reservatur.6

1 Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 15. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars III, cap. VI, 8.

2 Constantinop. IV, can. 22; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Patriarcham Syr.), 28 ian.1792; Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 15; litt. ap. Cum ecclesiastica, 31 aug.1869, I; ep. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 25-27. * Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars III, cap. VI, 8.


§ 2. Zabrania siê, aby w sali obrad w czasie wyboru Patriarchy by³ obec-ny ktokolwiek inny, oprócz cz³onków Synodu Biskupów Ko�cio³a pa-triarchalnego, za wyj¹tkiem tych duchownych, którzy wed³ug normy kan.71, § 1 pe³ni¹ funkcje skrutatorów lub aktuariusza.

§ 3. Nikomu nie godzi siê w ¿aden sposób ingerowaæ w wybór Pa-triarchy, czy to przed Synodem Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego czyto w czasie jego trwania.

Kan. 67 � Przy wyborze Patriarchy nale¿y zachowaæ kan. 947 do 957przy odrzuceniu przeciwnych zwyczajów, chyba ¿e co innego zosta³opostanowione przez prawo wspólne.

Kan. 68 � § 1. Wszyscy Biskupi wezwani zgodnie z prawem maj¹ powa-¿ny obowi¹zek udzia³u w wyborze.

§ 2. Gdyby jaki� Biskup uzna³, ¿e zatrzymuje go s³uszna przeszkoda,powinien swoje racje przedstawiæ na pi�mie Synodowi Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego; decydowanie o tym, czy przeszkoda jest zgodna zprawem, nale¿y do Biskupów, którzy s¹ obecni przy rozpoczêciu sesjiSynodu w wyznaczonym miejscu.

Kan. 69 � Po zwo³aniu kanonicznym, je�li dwie trzecie Biskupów, któ-rzy maj¹ obowi¹zek udzia³u w Synodzie Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego, po odjêciu tych, którzy prawnie s¹ przeszkodzeni, jest obecnych wmiejscu wyznaczonym, Synod powinien byæ og³aszany jako kanonicznyi mo¿e przyst¹piæ do wyboru.

Kan. 70 � Je�li prawo partykularne inaczej nie stanowi, na czele SynoduBiskupów Ko�cio³a patriarchalnego, który ma za zadanie wybraæ Pa-triarchê, stoi ten, który zosta³ wybrany spo�ród obecnych na pierwszejsesji; do tego czasu przewodniczenie jest zarezerwowane administrato-rowi Ko�cio³a patriarchalnego.

CS: 224 § 2

CS: 224 § 3

CS: 225 § 1

CS: 225 § 2

CS: 226 § 1

CS: 227

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, VIII, XI et XV; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. II, art. II, 2; Syn. Armen., a. 1911, 173.

4 * Syn. Armen., a. 1911, 169.5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, VII.6 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, VI.


Can. 71 � § 1. Scrutatores et actuarius ad normam iuris particularisassumi possunt etiam inter presbyteros et diaconos.1

§ 2. Circa ea, quae scrutinia directe vel indirecte respiciunt, omnes, quiSynodo intersunt, gravi obligatione tenentur servandi secretum.2

Can. 72 � § 1. Is electus est, qui duas ex tribus partibus suffragiorumrettulit, nisi iure particulari statuitur, ut post congruum numerum scruti-niorum, saltem trium, sufficiat pars absolute maior suffragiorum et adnormam can. 183, §§ 3 et 4 electio perficiatur.3

§ 2. Si electio intra quindecim dies ab inita Synodo Episcoporum Eccle-siae patriarchalis computandos non peragitur, res ad Romanum Pontifi-cem devolvitur.4

Can. 73 � Electio, si electus est saltem Episcopus legitime proclamatus,statim a praeside vel, si praeses est electus, ab Episcopo ordinationeepiscopali seniore totius Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis no-mine formula modoque in propria Ecclesia patriarchali receptis intiman-da est electo; si vero electus nondum est Episcopus legitime proclama-tus, secreto servato ab omnibus, qui quomodolibet electionis exitum no-verunt, etiam erga electum, Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarcha-lis suspenditur et intimatio fiat, si omnia canonibus ad proclamationemepiscopalem requisita peracta sunt.5

Can. 74 � Electus intra biduum utile ab intimatione computandum mani-festare debet, num electionem acceptet; si vero non acceptat aut si intrabiduum non respondet, omne ius ex electione quaesitum amittit.

Can. 75 � Si electus acceptavit et est Episcopus ordinatus, Synodus Epi-scoporum Ecclesiae patriarchalis procedat secundum praescripta librorumliturgicorum ad eius ut Patriarchae proclamationem et inthronizationem; si

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, IV, XII, XVI; Syn.Armen., a. 1911, 173.

2 * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. II, 11.3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7 XVII; Syn. Sciarfen.

Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Suffragiorum�; Syn. Armen., a. 1911, 172.


CS: 228 § 1 n. 2

CS: 239

CS: 230 § 1, 2

CS: 232

CS: 233, 235 § 3 n. 1

CS: 234

CS: 235 § 2, 4

Kan. 71 � § 1. Skrutatorzy i aktuariusz mog¹ byæ wyznaczeni wed³ugnorm prawa partykularnego nawet spo�ród prezbiterów i diakonów.

§ 2. Odno�nie do tego, co dotyczy bezpo�rednio lub po�rednio g³osowañ,wszyscy obecni na synodzie maj¹ powa¿ny obowi¹zek zachowania ta-jemnicy.

Kan. 72 � § 1. Wybrany zostaje ten, który otrzyma³ dwie trzecie g³osów,je�li nie zosta³o postanowione prawem partykularnym, aby po stosownejliczbie g³osowañ, przynajmniej trzech, wystarczy³a wiêkszo�æ bezwzglêd-na g³osów i wed³ug normy kanonu 183, §§ 3 i 4 wybór zosta³ dokonany.

§ 2. Je�li wybór nie zostanie dokonany w ci¹gu piêtnastu dni liczonychod rozpoczêcia Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, sprawa zos-taje przekazana Biskupowi Rzymskiemu.

Kan. 73 � Je�li zosta³ wybrany Biskup, przynajmniej prawnie og³oszony,wówczas wybór powinien byæ natychmiast oznajmiony elektowi w imie-niu ca³ego Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego wed³ug formu³yi sposobu przyjêtego we w³asnym Ko�ciele patriarchalnym przez prze-wodnicz¹cego albo, je�li wybrany zosta³ przewodnicz¹cy, przez Biskupanajstarszego �wiêceniami biskupimi; je�li natomiast elekt nie jest Bisku-pem prawnie og³oszonym, z zachowaniem tajemnicy przez wszystkich,którzy w jakikolwiek sposób poznali wynik wyboru, tak¿e wobec elekta,Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego zostaje zawieszony, a og³o-szenie ma miejsce, gdy zostan¹ dope³nione wszystkie wymogi kanonówco do og³oszenia Biskupa.

Kan. 74 � Elekt w ci¹gu dwóch dni u¿ytecznych liczonych od oznajmie-nia mu wyboru powinien odpowiedzieæ czy wybór przyjmuje. Je¿eli na-tomiast nie przyjmuje albo je�li w ci¹gu dwóch dni nie da odpowiedzi,traci wszelkie prawo uzyskane z wyboru.

Kan. 75 � Je�li elekt przyj¹³ wybór i jest Biskupem wy�wiêconym, Sy-nod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego postêpuje wed³ug przepisów ksi¹gliturgicznych, aby dokonaæ jego og³oszenia i intronizacji jako Patriarchy;

4 * Syn. Armen., a. 1911, 173.5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, XX-XXI; Syn. Armen.,

a. 1911, 175.


vero electus nondum est Episcopus ordinatus, inthronizatio valide fieri nonpotest, antequam electus ordinationem episcopalem suscepit.1

Can. 76 � § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis per syno-dicas litteras Romanum Pontificem quam primum certiorem faciat deelectione et de inthronizatione canonice peractis atque de professionefidei deque promissione fideliter officium suum implendi a novo Patriar-cha coram Synodo secundum probatas formulas emissis; synodicae litte-rae de electione peracta mittantur quoque ad Patriarchas aliarum Eccle-siarum orientalium.2

§ 2. Novus Patriarcha per litteras manu propria subscriptas quam primumexpostulare debet a Romano Pontifice ecclesiasticam communionem.3

Can. 77 � § 1. Patriarcha canonice electus valide exercet suum offi-cium tantummodo ab inthronizatione, qua pleno iure officium obtinet.4

§ 2. Patriarcha, antequam communionem ecclesiasticam a Romano Pon-tifice accepit, ne Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis convo-cet neque Episcopos ordinet.5

CAPUT IIDe iuribus et obligationibus Patriarcharum

Can. 78 � § 1. Potestas, quae Patriarchae ad normam canonum et legi-timarum consuetudinum in Episcopos ceterosque christifideles Ecclesiae,cui praeest, competit, est ordinaria et propria, sed ita personalis, ut non

1 Clemens XI, const. ap. Cum nos, 21 mar. 1706; S.C. de Prop. Fide, decr. 15 mar.1729; Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 16; litt. ap. Cum ecclesiastica, 31 aug.1869, II; litt. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 33-34; S.C. de Prop. Fide, 30 oct. 1894,* Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 47; pars III, cap. VI, 7, XX;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II ab �Si electus�; Syn. Armen., a. 1911,175, 180-181.

2 Clemens XI, const. ap. Cum nos, 21 mar. 1706.3 S. Leo IV, litt. Vidimus animi, a. 853; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, a. 866,

LXXIII; Innocentius III, litt. Quia nobis, 27 nov. 1202, �Nos ergo�; litt. Apostolica sedes,27 nov. 1202, �Petisti vero�; litt. Receptis litteris, 10 sep. 1203, �Nos autem�; litt. Rexregum, 25 feb. 1204, �Cum igitur�; litt. Licet ex eo, 25 feb. 1204; Pius IV, const. ap.Venerabilem, 1 sep. 1562; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 28 ian. 1636, 2-3; Clemens XI, litt.ap. Divinae bonitatis, 20 iun. 1715, § 3; Benedictus XIV, litt. ap. Dum nobiscum, 29 feb.


je�li natomiast elekt nie ma �wiêceñ biskupich, intronizacja nie mo¿e wa¿-nie nast¹piæ przed przyjêciem �wiêceñ biskupich przez elekta.

Kan. 76 � § 1. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego powinien jaknajszybciej zawiadomiæ Biskupa Rzymskiego przez list synodalny o ka-nonicznie dokonanym wyborze i intronizacji, o wyznaniu wiary i o obiet-nicy wiernego wype³nienia swojego urzêdu z³o¿onych przez nowegoPatriarchê wobec Synodu wed³ug przyjêtych formu³; listy synodalne po-winny byæ wys³ane tak¿e do Patriarchów innych Ko�cio³ów wschod-nich.

§ 2. Nowy Patriarcha powinien poprzez list w³asnorêcznie podpisany jaknajszybciej prosiæ Biskupa Rzymskiego o znak wspólnoty ko�cielnej.

Kan. 77 � § 1. Patriarcha kanonicznie wybrany wa¿nie sprawuje swójurz¹d od chwili intronizacji, poprzez któr¹ pe³noprawnie obejmuje urz¹d.

§ 2. Patriarcha przed otrzymaniem od Biskupa Rzymskiego znaku wspól-noty ko�cielnej niech nie zwo³uje Synodu Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego ani niech nie wy�wiêca Biskupów.

ROZDZIA£ IIPrawa i obowi¹zki Patriarchów

Kan. 78 � § 1. W³adza, jaka przys³uguje Patriarsze, stosownie do prze-pisów kanonów i zgodnych z prawem zwyczajów, wzglêdem Biskupóworaz innych chrze�cijan Ko�cio³a, któremu on przewodzi, jest w³adz¹

CS: 236 § 1

CS: 236 § 1

CS: 238 § 1

CS: 238 § 3

CS: 240 § 1, 241

1744, § 1; all. Ecce iam, a. 1754, �Libentissime�; Clemens XIII, litt. ap. Delatis ad nos,1 aug. 1760, § 5; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Vic. Sedis patriarch. Syrorum), 25 sep. 1802;(C.G.), 1 dec. 1837; Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 16; litt. ap. Cum ecclesia-stica, 31 aug. 1869, II; ep. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 33-34. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, XXII; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.VII, art. III, 6, 1; cap. VIII, art. II �Post�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. II, art. II, 9, 13; Syn. Armen., a. 1911, 177, 201.

4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Post�; Syn. Armen., a. 1911,180.

5 Innocentius III, const. ap. Quia divinae, 4 ian. 1215; S.C. de Prop. Fide, (C.G.),1 dec. 1837; Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 17; litt. ap. Cum ecclesiastica, 31aug. 1869, III; S.C. de Prop. Fide, litt. 30 oct. 1894. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. VI, 7, XXII; Syn. Armen., a. 1911, 225.


possit Vicarium pro tota Ecclesia patriarchali constituere aut potestatemsuam alicui ad universitatem casuum delegare.1

§ 2. Potestas Patriarchae exerceri valide potest intra fines territorii Ec-clesiae patriarchalis tantum, nisi aliter ex natura rei aut iure communi velparticulari a Romano Pontifice approbato constat.2

Can. 79 � In omnibus negotiis iuridicis Ecclesiae patriarchalis Patriar-cha eiusdem personam gerit.

Can. 80 � Patriarchae est:1° Metropolitae iura exercere et obligationes implere in omnibus locis,

ubi provinciae erectae non sunt;3

2° neglegentiam Metropolitarum ad normam iuris supplere;3° sede metropolitana vacante Metropolitae iura exercere et obligatio-

nes implere in tota provincia;4° Metropolitam, qui oeconomum ad normam can. 262, § 1 non nomina-

vit, monere; monitione in cassum facta oeconomum per se ipsumnominare.4

Can. 81 � Romani Pontificis acta ad Ecclesiam patriarchalem pertinen-tia Episcopis eparchialibus aliisve, ad quos pertinent, per Patriarchamnota fiant, nisi Sedes Apostolica in casu directe providit.5

Can. 82 � § 1. Patriarcha proprio iure potest:6

1° decreta ferre intra ambitum suae competentiae, quibus pressius de-terminantur modi in lege applicanda servandi aut legum observantiaurgetur;

1 Nic. I, can. 6; Constantinop. I, can. 2; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 17 feb. 1772;(C.G.), 15 sep. 1777. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. III; Syn. Armen., a. 1911, 182.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 9 �Haec�; decr. Christus Dominus, 23, 3; S.C.pro Eccl. Orient., decl. 25 mar. 1970; Ioannes Paulus II, litt. (ad Archiep. MaioremUcrainorum), 5 feb. 1980; decisio de qua in litt. (ad Vice-Praesidem Pont. Comm. Cod.Iur. Can. Orient. Recogn.), 10 nov. 1988. � Apost. can. 34; Nic. I, can. 6; Constanti-nop. I, can. 2; Eph. can. 8; Chalc. can. 28; Constantinop. IV, can. 23. * Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 19).


zwyczajn¹ i w³asn¹, lecz na tyle osobist¹, ¿e nie mo¿e ustanawiaæ wika-riusza dla ca³ego Ko�cio³a patriarchalnego ani te¿ delegowaæ komukol-wiek swojej w³adzy w odniesieniu do wszystkich spraw.

§ 2. W³adza Patriarchy mo¿e byæ wa¿nie wykonywana jedynie w grani-cach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, chyba ¿e co innego wynikaz natury rzeczy albo z prawa powszechnego lub partykularnego zatwier-dzonego przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 79 � We wszystkich czynno�ciach prawnych Ko�cio³a patriar-chalnego Patriarcha wystêpuje w jego imieniu.

Kan. 80 � Patriarcha ma obowi¹zek:1° wykonywaæ uprawnienia i spe³niaæ obowi¹zki Metropolity we wszyst-

kich miejscach, gdzie nie zosta³y erygowane prowincje;2° uzupe³niaæ zaniedbania Metropolitów stosownie do przepisów prawa;3° podczas wakansu stolicy metropolitalnej wykonywaæ uprawnienia

i spe³niaæ obowi¹zki Metropolity w ca³ej prowincji;4° upomnieæ Metropolitê, który nie mianowa³ ekonoma stosownie do

przepisu kan. 262 § 1; po bezskutecznym upomnieniu samemu mia-nowaæ ekonoma.

Kan. 81 � Akty Biskupa Rzymskiego odnosz¹ce siê do Ko�cio³a pat-riarchalnego maj¹ byæ podawane do wiadomo�ci biskupom eparchial-nym i innym, których dotycz¹, chyba ¿e w poszczególnych wypadkachStolica Apostolska dokona tego bezpo�rednio.

Kan. 82 � § 1. Patriarcha w ramach w³asnych uprawnieñ mo¿e:1° w zakresie swoich kompetencji wydawaæ dekrety, przy pomocy któ-

rych �ci�lej okre�la regu³y, jakie nale¿y zachowaæ w stosowaniu pra-wa lub te¿ przynagla do jego wype³niania;

CS: 240 § 2, 241

CS: 242, 258, 280 § 2

CS: 242

CS: 258 n. 2

CS: 258 n. 3

CS: 280 § 2

CS: 244 § 1

CS: 245 § 1

CS: 245 § 1 n. 1

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 14; Syn. Armen., a. 1911,184.

4 Nic. II, can. 11.5 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Patr. et Epp. Ritus Graeco-Melchit.), 29 maii 1789, n. 18.

* Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. I, 10; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. VII, art. II, II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. II, 5, II.

6 S. Gennadius CP., ep. ad Martyrium Ep. Antiochenum. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. VII, art. III, 6, 5); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. III,IV, 5); Syn. Armen., a. 1911, 185.


2° instructiones ad christifideles totius Ecclesiae, cui praeest, dirigeread sanam doctrinam exponendam, pietatem fovendam, abusus corri-gendos et exercitia, quae spirituale christifidelium bonum foveant,approbanda et commendanda;

3° litteras encyclicas toti Ecclesiae, cui praeest, dare circa quaestionespropriam Ecclesiam et ritum respicientes.

§ 2. Patriarcha Episcopis ceterisque clericis necnon sodalibus instituto-rum vitae consecratae totius Ecclesiae, cui praeest, praecipere potest, utsua decreta, instructiones atque litterae encyclicae in propriis ecclesiisvel domibus publice legantur et exponantur.

§ 3. Patriarcha in omnibus, quae totam Ecclesiam, cui praeest, vel gra-viora negotia respiciunt, ne omittat audire Synodum permanentem velSynodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel etiam conventum pa-triarchalem.1

Can. 83 � § 1. Salvo iure et obligatione Episcopi eparchialis canonicevisitandi propriam eparchiam Patriarcha ius et obligationem habet in eademeparchia visitationem pastoralem peragendi temporibus iure particularistatutis.2

§ 2. Patriarcha potest gravi de causa et de consensu Synodi permanentisaliquam ecclesiam, civitatem, eparchiam per se aut per alium Episcopumvisitare et tempore huius visitationis omnia, quae in visitatione canonicaEpiscopo eparchiali competunt, peragere.3

Can. 84 � § 1. Maxime curet Patriarcha, ut sive ipse sive Episcopieparchiales Ecclesiae, cui praeest, collatis consiliis, praesertim in conven-tibus iure praevisis, cum Patriarchis ac Episcopis eparchialibus aliarumEcclesiarum sui iuris, qui in eodem territorio potestatem suam exercent,unitatem actionis inter se ceterosque christifideles cuiuscumque Eccle-siae sui iuris promoveant et viribus unitis communia adiuvent opera adbonum religionis expeditius promovendum, ad disciplinam ecclesiasticamefficacius tuendam necnon ad omnium christianorum unitatem concordi-ter fovendam.4

1 Apost. can. 34.2 Benedictus XIV, const. Apostolica praedecessorum, 14 feb. 1742. * Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 11; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII,art. III, 6, 17); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. III, IV, 6); Syn.Armen., a. 1911, 195, 200, n. 4.


2° do chrze�cijan ca³ego Ko�cio³a, któremu przewodzi, kierowaæ po-uczenie w celu przedstawienia zdrowej doktryny, rozkrzewiania po-bo¿no�ci, korygowania nadu¿yæ oraz w celu zatwierdzania i zaleca-nia praktyk, które s³u¿¹ rozwojowi dobra duchowego chrze�cijan;

3° dla ca³ego Ko�cio³a, któremu przewodzi, wydawaæ encykliki odno-sz¹ce siê do zagadnieñ w³asnego Ko�cio³a i obrz¹dku.

§ 2. Patriarcha mo¿e nakazaæ Biskupom i innym duchownym jak te¿cz³onkom instytutów ¿ycia konsekrowanego w ca³ym Ko�ciele, które-mu przewodzi, aby jego dekrety, pouczenia i encykliki by³y w ich w³a-snych ko�cio³ach i domach publicznie odczytywane i wyk³adane.

§ 3. We wszystkich sprawach, które odnosz¹ siê do ca³ego Ko�cio³a,któremu przewodzi lub te¿ dotycz¹ powa¿niejszych przedsiêwziêæ, Pa-triarcha powinien wys³uchaæ zdania sta³ego Synodu lub Synodu Bisku-pów Ko�cio³a patriarchalnego lub te¿ zgromadzenia patriarchalnego.

Kan. 83 � § 1. Z zachowaniem praw i obowi¹zków Biskupa eparchialnegodo wizytowania w³asnej eparchii, Patriarcha ma prawo i obowi¹zekprzeprowadzania wizytacji pasterskiej w tej¿e eparchii w czasie okre�lo-nym przez prawo partykularne.

§ 2. Dla powa¿nej przyczyny i za zgod¹ sta³ego Synodu Patriarcha mo¿ewizytowaæ jaki� ko�ció³, miasto, eparchiê osobi�cie lub przez innego Bi-skupa i podczas tej wizytacji przeprowadzaæ wszystkie czynno�ci nale-¿¹ce przy wizytacji kanonicznej do Biskupa eparchialnego.

Kan. 84 � § 1. Patriarcha winien szczególnie zatroszczyæ siê o to, by onsam albo te¿ Biskupi eparchialni Ko�cio³a, któremu przewodzi, po zasiêg-niêciu rady przede wszystkim w zgromadzeniach przewidzianych pra-wem, wraz z Patriarchami i Biskupami eparchialnymi innych Ko�cio³ówsui iuris, którzy na tym samym terytorium sprawuj¹ swoj¹ w³adzê, przyczy-niali siê do jedno�ci dzia³ania pomiêdzy sob¹, jak i innymi chrze�cijanamiposzczególnych Ko�cio³ów sui iuris oraz wspólnymi si³ami wspomagalidzie³a zmierzaj¹ce do szybszego rozwoju dobra wiary, do skuteczniejsze-go utrzymania dyscypliny ko�cielnej oraz do zgodnego wspierania jedno-�ci wszystkich chrze�cijan.

CS: 245 § 1 n. 2

CS: 245 § 1 n. 3

CS: 245 § 2

CS: 246 § 1

CS: 246 § 2, 3

CS: 4

3 Constantinop. IV, can. 19; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 17 feb. 1772, 7.4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 4; decr. Christus Dominus, 38, 6).


§ 2. Foveat quoque Patriarcha frequentes collationes inter Hierarchasceterosque christifideles, quos pro sua prudentia convocandos censet, derebus pastoralibus aliisque negotiis, quae aut totam Ecclesiam, cui pra-eest, aut aliquam provinciam vel regionem respiciunt.1

Can. 85 � § 1. Patriarcha gravi de causa, de consensu Synodi Episcopo-rum Ecclesiae patriarchalis et consulta Sede Apostolica potest provinciaset eparchias erigere, aliter circumscribere, unire, dividere, supprimere earum-que gradum hierarchicum immutare et sedem eparchialem transferre.2

§ 2. Patriarchae de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarcha-lis competit:1° Episcopo eparchiali Episcopum coadiutorem vel Episcopum auxilia-

rem dare servatis cann. 181, § 1, 182-187 et 212;3

2° gravi de causa Metropolitam vel Episcopum eparchialem aut titula-rem ad aliam sedem metropolitanam, eparchialem vel titularem trans-ferre; si quis renuit, Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalisrem dirimat vel ad Romanum Pontificem deferat.4

§ 3. Patriarcha de consensu Synodi permanentis potest exarchias erige-re, immutare et supprimere.

§ 4. De his decisionibus Patriarcha quam primum Sedem Apostolicamcertiorem faciat.

Can. 86 � § 1. Patriarchae competit:1° Metropolitae vel Episcopo litteras patriarchales de provisione cano-

nica dare;5

2° ordinare Metropolitas per se vel, si impeditus est, per alios Episcoposnecnon, si ius particulare ita fert, ordinare etiam omnes Episcopos;6

3° Metropolitam post ordinationem episcopalem inthronizare.

1 * Syn. Armen., a. 1911, 235.2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 9 �Haec�; Sard. can. 1; Carth. cann. 56, 98,

118; S.C. de Prop. Fide, decr. 20 iul. 1760; instr. (ad Patr. et Epp. Ritus Graeco-Melchit.),29 maii 1789, n. 7; 18 sep. 1843, dub. 2. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III,cap. IV, 21; Syn. Armen., a. 1911, 189.

3 S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 28 aug. 1643, n. 4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars III, cap. IV, 35; cap. VI, 2, 7; Syn. Armen., a. 1911, 193.

4 Apost. can. 14; Benedictus XIV, const. Apostolica praedecessorum, 14 feb. 1742. *Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 22; cap. VI, 2, 7; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 12); Syn. Armen., a. 1911, 192.


§ 2. Patriarcha powinien tak¿e popieraæ czêste narady miêdzy Hierarchamii innymi chrze�cijanami, których wed³ug swej roztropno�ci postanowi zwo-³aæ, na temat spraw duszpasterskich i innych zadañ, jakie odnosz¹ siê doca³ego Ko�cio³a, któremu przewodzi lub do jakiej� prowincji czy regionu.

Kan. 85 � § 1. Patriarcha mo¿e dla powa¿nej przyczyny, za zgod¹ SynoduBiskupów Ko�cio³a patriarchalnego i po konsultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹erygowaæ prowincje i eparchie, okre�laæ nowe granice, ³¹czyæ, dzieliæ, znosiæ,zmieniaæ ich stopieñ hierarchiczny oraz przenosiæ stolicê eparchialn¹.

§ 2. Do kompetencji Patriarchy za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³apatriarchalnego, nale¿y:1° przydzieliæ Biskupowi eparchialnemu Biskupa koadiutora lub Bisku-

pa pomocniczego z zachowaniem kan. 181 § 1, 182-187 i 212;2° dla powa¿nej przyczyny przenie�æ Metropolitê albo Biskupa epar-

chialnego lub tytularnego na inn¹ stolicê metropolitaln¹, eparchialn¹b¹d� tytularn¹; w razie jego sprzeciwu Synod Biskupów Ko�cio³apatriarchalnego powinien sprawê rozstrzygn¹æ albo przekazaæ j¹ doBiskupa Rzymskiego.

§ 3. Za zgod¹ sta³ego Synodu Patriarcha mo¿e erygowaæ egzarchaty,dokonywaæ w nich zmian i znosiæ je.

§ 4. O decyzjach tych Patriarcha powinien jak najszybciej powiadomiæStolicê Apostolsk¹.

Kan. 86 � § 1. Do Patriarchy nale¿y:1° daæ Metropolicie lub Biskupowi list patriarszy o prowizji kanonicznej;2° wy�wiêcaæ Metropolitów osobi�cie lub, gdyby to by³o utrudnione,

przez innych Biskupów oraz, je¿eli prawo partykularne tak stanowi,wy�wiêcaæ równie¿ wszystkich Biskupów;

3° dokonaæ intronizacji Metropolity, który otrzyma³ �wiêcenia biskupie.

CS: 247

CS: 248 § 1

CS: 248 § 1

CS: 248 § 1 n. 4

CS: 248 § 1 n. 2

CS: 248 § 2

CS: 248 § 3

CS: 256 § 1

CS: 256 § 1 n. 2

CS: 256 § 1 n. 1

CS: 256 § 1 n. 3

5 Iulius III, const. ap. Cum nos nuper, 28 apr. 1553, �Nec non�; Leo XIII, litt. ap. Exofficio supremi, 1 oct. 1894, * Syn. Armen., a. 1911, 242.

6 Constantinop. IV, can. 17; Innocentius I, litt. Et onus et honor, a. c. 415; Iulius III,const. ap. Cum nos nuper, 28 apr. 1553, �Nec non�; Benedictus XIV, const. Apostolicapraedecessorum, 14 feb. 1742; Leo XIII, litt. ap. Ex officio supremi, 1 oct. 1894. * Syn.Sisen. Armenorum, a. 1342; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 15, 17;cap. VI, 2, 6; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. IV, 2 �Patriarcha�; cap. V, art.XIII, § 10, 6; cap. VII, art. III, 6, 7); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. I, art. III, 2, IV, 2); cap. II, art. IV, 11; Syn. Armen., a. 1911, 183, n. 2 et 244.


§ 2. Ipso iure Patriarchae facultas datur Metropolitas ceterosque Epi-scopos Ecclesiae, cui praeest, a Romano Pontifice extra fines territoriieiusdem Ecclesiae constitutos ordinandi et inthronizandi, nisi aliud in casuspeciali expresse statuitur.

§ 3. Ordinatio episcopalis et inthronizatio fieri debent intra terminosiure statutos, litterae patriarchales vero de provisione canonica intradecem dies post electionis proclamationem dandae sunt; de ordinationeepiscopali et de inthronizatione Sedes Apostolica quam primum certiorfiat.

Can. 87 � Patriarcha potest curare, ut in Synodo Episcoporum Eccle-siae patriarchalis ad normam cann. 181, § 1 et 182-187 eligantur, dum-modo congruae eorum sustentationi provisum sit, aliquot Episcopi curiaepatriarchalis, non tamen ultra tres, quibus officium cum residentia in cu-ria patriarchali conferat, eosque potest peractis omnibus ad proclamatio-nem episcopalem requisitis ordinare.1

Can. 88 � § 1. Episcopi Ecclesiae patriarchalis Patriarchae honorem etobsequium exhibeant debitamque oboedientiam praestent; Patriarcha veroeosdem Episcopos, qua par est reverentia, prosequatur et fraterna cari-tate complectatur.2

§ 2. Patriarcha curet, ut controversiae, quae inter Episcopos forte oriun-tur, componantur firmo iure eas quolibet tempore ad Romanum Pontifi-cem deferendi.3

Can. 89 � § 1. Patriarchae ius et obligatio est omnibus clericis ad nor-mam iuris vigilandi; si quis poenam mereri videtur, Hierarcham, cui cleri-cus immediate subditus est, moneat et monitione in cassum facta in cle-ricum ipse ad normam iuris procedat.4

1 S.C de Prop. Fide, instr. (ad Patr. et Epp. Ritus Graeco-Melchit.), 29 maii 1789,n. 7. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 20; cap. VI, 6; Syn.Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 1; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII,§ 10, 5; cap. X; Syn. Armen., a. 1911, 191.

2 Chalc. can. 30; Constantinop. IV, can. 17; Leo XIII, ep. Omnibus compertum est, 21iul. 1900, I-II. * Syn. Armen., a. 1911, 198, 236.


§ 2. Z mocy samego prawa Patriarcha posiada upowa¿nienie do udziela-nia �wiêceñ i wprowadzania w urz¹d Metropolitów i innych BiskupówKo�cio³a, któremu przewodzi, ustanowionych przez Biskupa Rzymskie-go poza granicami terytorium tego¿ Ko�cio³a, chyba ¿e w szczególnymprzypadku co innego zostanie wyra�nie postanowione.

§ 3. �wiêcenia biskupie i intronizacja powinny siê dokonywaæ w termi-nach okre�lonych prawem, jednak¿e list patriarszy o prowizji kanonicz-nej powinien byæ wydany w ci¹gu dziesiêciu dni po og³oszeniu wyboru;o �wiêceniach biskupich i o intronizacji nale¿y jak najszybciej powiado-miæ Stolicê Apostolsk¹.

Kan. 87 � Patriarcha mo¿e zatroszczyæ siê, aby zgodnie z przepisem kan.181 § 1 i 182-187, przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego zosta³owybranych kilku Biskupów Kurii patriarchalnej, nie wiêcej jednak ni¿ trzech,byleby tylko zosta³o im zapewnione odpowiednie utrzymanie, którym topowierzyæ nale¿y urz¹d wraz z rezydencj¹ w Kurii patriarchalnej. Bisku-pów tych Patriarcha mo¿e wy�wiêciæ po dope³nieniu wszystkich wymo-gów co do publicznego og³oszenia o ustanowieniu Biskupa.

Kan. 88 � § 1. Biskupi Ko�cio³a patriarchalnego powinni okazywaæpatriarsze cze�æ i uleg³o�æ oraz nale¿ne pos³uszeñstwo; Patriarcha nato-miast powinien tych¿e Biskupów darzyæ równym szacunkiem i otoczyæbratersk¹ mi³o�ci¹.

§ 2. Patriarcha powinien siê zatroszczyæ, aby spory, jakie mog¹ wynik-n¹æ miêdzy Biskupami, by³y ³agodzone z zachowaniem prawa do zwróce-nia siê z nimi do Biskupa Rzymskiego w jakimkolwiek czasie.

Kan. 89 � § 1. Patriarcha ma prawo i obowi¹zek czuwaæ zgodniez przepisami prawa nad wszystkimi duchownymi; je�liby który� zdawa³siê zas³ugiwaæ na karê, Patriarcha powinien upomnieæ Hierarchê, które-mu duchowny bezpo�rednio podlega, po bezskutecznym za� upomnieniupowinien sam podj¹æ wobec duchownego postêpowanie zgodnie z prze-pisami prawa.

CS: 256 § 2

CS: 257

CS: 259 § 1

CS: 259 § 2

CS: 260 § 1 n. 1

3 Leo XIII, ep. Omnibus compertum est, 21 iul. 1900, II. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 9.

4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 14).


§ 2. Munus expediendi negotia, quae totam Ecclesiam patriarchalem re-spiciunt, Patriarcha committere potest clerico cuilibet consulto eius Epi-scopo eparchiali vel, si de sodali instituti religiosi vel societatis vitae com-munis ad instar religiosorum agitur, eius Superiore maiore, nisi ius parti-culare Ecclesiae patriarchalis eorundem consensum requirit; hunc cleri-cum potest etiam munere durante sibi immediate subdere.1

§ 3. Patriarcha conferre potest dignitatem in propria Ecclesia patriar-chali receptam cuilibet clerico firmo can. 430, dummodo accedat con-sensus scripto datus Episcopi eparchialis, cui clericus subditus est, vel, side sodali instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religio-sorum agitur, eius Superioris maioris.2

Can. 90 � Patriarcha gravi de causa potest consulto Episcopo eparchialiatque de consensu Synodi permanentis locum vel personam iuridicam,quae non ad institutum religiosum pertinet, in ipso actu erectionis a pote-state Episcopi eparchialis eximere sibique immediate subicere, quod atti-net ad administrationem bonorum temporalium necnon ad personas eidemloco vel personae iuridicae addictas in eis omnibus, quae ad earum mu-nus vel officium spectant.3

Can. 91 � Patriarcha commemorari debet in Divina Liturgia et in laudi-bus divinis post Romanum Pontificem ab omnibus Episcopis ceterisqueclericis secundum praescripta librorum liturgicorum.4

Can. 92 � § 1. Patriarcha manifestet communionem hierarchicam cumRomano Pontifice, sancti Petri successore, per fidelitatem, veneratio-nem et oboedientiam, quae debentur supremo universae Ecclesiae Pa-stori.5

1 S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 17 feb. 1772, 1-2; instr. (ad Deleg. Ap. apud Maronit.),28 iun. 1788; (C.G.), 24 sep. 1816. * Syn. Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 12; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII; § 3, 1, VII; Syn. Armen., a. 1911, 197.

2 S.C. pro Eccl. Orient., 10 ian. 1929; resp. 11 iun. 1940. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 43-45 et 48; pars III, cap. II, 7; cap. III, 3, II-III, et 4; pars IV,cap. I, 15; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 1, 8; §§ 7 et 9; cap. VI, art.VIII, 6; cap. XI, art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII,§ 1, 7; § 6, 3, IX; sect. III, cap. IV, art. III; Syn. Armen., a. 1911, 301-314, 360-366.

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 16; pars IV, cap. II, 2;Syn. Armen., a. 1911, 197.


CS: 260 § 1 n. 2a

CS: 41 § 1 n. 1, § 2,42 § 1; PA: 47, § 2

CS: 263 § 1, 2, 3

CS: 272

CS: 273 n. 1

§ 2. Patriarcha mo¿e powierzyæ urz¹d do prowadzenia czynno�ci doty-cz¹cych ca³ego Ko�cio³a patriarchalnego któremukolwiek duchownemupo zasiêgniêciu zdania jego Biskupa eparchialnego lub, je¿eli chodzio cz³onka instytutu zakonnego czy stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzórzakonników, jego wy¿szego prze³o¿onego, chyba ¿e prawo partykularneKo�cio³a patriarchalnego wymaga ich zgody; owego duchownego mo¿ete¿ uczyniæ bezpo�rednio sobie podleg³ym na czas trwania urzêdu.

§ 3. Patriarcha mo¿e powierzyæ godno�æ we w³asnym Ko�ciele patriar-chalnym jakiemukolwiek duchownemu z zachowaniem kan. 430, o ile tylkowp³ynê³a zgoda na pi�mie Biskupa eparchialnego, któremu duchowny podle-ga albo, gdy chodzi o cz³onka instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿yciawspólnego na wzór zakonników, jego Wy¿szego Prze³o¿onego.

Kan. 90 � Patriarcha mo¿e dla powa¿nej przyczyny, po konsultacji zBiskupem eparchialnym i za zgod¹ sta³ego Synodu w samym akcie erek-cyjnym wyj¹æ spod w³adzy Biskupa eparchialnego miejsce lub osobêprawn¹ nie nale¿¹c¹ do instytutu zakonnego i uczyniæ je bezpo�redniosobie podleg³ymi, co odnosi siê do zarz¹dzania dobrami doczesnymi, jaki do osób zwi¹zanych z tym miejscem lub osob¹ prawn¹ w tych wszyst-kich sprawach, które dotycz¹ ich zadania lub urzêdu.

Kan. 91 � Patriarcha powinien byæ wspominany w Boskiej Liturgii i wnabo¿eñstwach po Biskupie Rzymskim przez wszystkich Biskupów orazinnych duchownych wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych.

Kan. 92 � § 1. Patriarcha powinien okazywaæ jedno�æ hierarchiczn¹ zBiskupem Rzymskim, nastêpc¹ �wiêtego Piotra, poprzez wierno�æ, cze�æi pos³uszeñstwo, jakie nale¿¹ siê najwy¿szemu pasterzowi Ko�cio³a po-wszechnego.

4 Protodeut. can. 15; Constantinop. IV, can. 10; Benedictus XIV, ep. encycl. Ex quo,1 mar. 1756, §§ 9, 18-23; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 13, e). * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 17; 3; pars IV, cap. II, 8; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 2); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. I, art. III, 2, IV, 1); Syn. Armen., a. 1911, 638, b).

5 Innocentius III, litt. Apostolicae sedis, 12 nov. 1199, �Gaudemus autem�; litt. Multaenobis, 13 nov. 1199, �Gaudemus autem�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III,cap. VI, 7, XXII.


§ 2. Patriarcha commemorationem Romani Pontificis in signum plenaecommunionis cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundumpraescripta librorum liturgicorum debet facere et curare, ut ab omnibusEpiscopis ceterisque clericis Ecclesiae, cui praeest, fideliter fiat.1

§ 3. Patriarchae cum Romano Pontifice frequens sit consuetudo ac se-cundum normas specialiter statutas ei relationem de statu Ecclesiae, cuipraeest, exhibeat necnon intra annum a sua electione, deinde pluries du-rante munere visitationem ad Urbem peragat sanctorum ApostolorumPetri et Pauli limina veneraturus atque sancti Petri successori in primatusuper universam Ecclesiam se sistat.2

Can. 93 � Patriarcha resideat in sede suae residentiae, a qua ne absitnisi canonica ex causa.3

Can. 94 � Divinam Liturgiam pro populo totius Ecclesiae, cui praeest,Patriarcha celebrare debet diebus festis iure particulari statutis.

Can. 95 � § 1. Episcoporum eparchialium obligationes, de quibus in can.196, tenent etiam Patriarcham firmis de cetero singulorum Episcoporumobligationibus.4

§ 2. Patriarcha curet, ut Episcopi eparchiales muneri pastorali fidelitersatisfaciant et in eparchia, quam regunt, resideant; eorum zelum excitet;si in aliqua re graviter offenderunt, eos consulta, nisi periculum in moraest, Synodo permanenti monere ne omittat et, si monitiones optatum ef-fectum non sortiuntur, rem ad Romanum Pontificem deferat.5

Can. 96 � Circa orationes et pietatis exercitia, dummodo proprio rituiconsonent, Patriarcha in tota Ecclesia, cui praeest, eadem potest ac Hie-rarchae loci.6

1 Callixtus III, const. Reddituri de commisso, 3 sep. 1457, § 1; Benedictus XIV, ep.encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 9-17; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, II; litt. 29 maii1838; instr. 31 iul. 1902, 13, e). * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. I, 12,4; pars III, cap. VI, 3; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. II, I; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. II, 5, I; Syn. Armen., a. 1911, 153, 638, b).

2 Gregorius XIII, const. ap. Romani Pontificis, 18 sep. 1579, in fine; Clemens XI, litt.ap. Singularis argumentum, 21 maii 1712; Pius IX, litt. ap. Cum ecclesiastica, 31 aug.1869, V. * Syn. Libanen. Mronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 9; Syn. Sciarfen. Syrorum,


§ 2. Patriarcha, zgodnie z przepisami ksi¹g liturgicznych, powinien wspo-minaæ Biskupa Rzymskiego w Boskiej Liturgii i nabo¿eñstwach na znakpe³nej z nim jedno�ci oraz zatroszczyæ siê, aby czynili to wszyscy Bisku-pi i inni duchowni Ko�cio³a, któremu przewodzi.

§ 3. Patriarcha powinien czêsto spotykaæ siê z Biskupem Rzymskimoraz wed³ug specjalnie okre�lonych przepisów przedstawiaæ mu relacjêo Ko�ciele, któremu przewodzi; w ci¹gu roku od swego wyboru a na-stêpnie wielokrotnie podczas wype³niania urzêdu powinien sk³adaæ wi-zytê w Rzymie dla uczczenia progów �wiêtych Aposto³ów Piotra i Paw-³a oraz stawienia siê przed nastêpc¹ w prymacie �wiêtego Piotra nadKo�cio³em powszechnym.

Kan. 93 � Patriarcha powinien przebywaæ w miejscu swej rezydencji,którego nie mo¿e opuszczaæ inaczej, jak tylko z przyczyny kanonicznej.

Kan. 94 � Patriarcha powinien sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê za lud ca-³ego Ko�cio³a, któremu przewodzi, w dni �wi¹teczne okre�lone prawempartykularnym.

Kan. 95 � § 1. Obowi¹zki Biskupów eparchialnych, o których mowa wkan. 196 odnosz¹ siê tak¿e do Patriarchy, przy zachowaniu obowi¹zkówposzczególnych Biskupów.

§ 2. Patriarcha powinien siê troszczyæ, aby Biskupi eparchialni wierniewype³niali zadania pasterskie oraz przebywali w eparchii, któr¹ zarz¹dzaj¹;powinien podsycaæ ich gorliwo�æ; je�liby w jakiej� sprawie ciê¿ko wykro-czyli, po wys³uchaniu winnych powinien ich napomnieæ przez sta³y Synod,chyba ¿e zw³oka powodowa³aby niebezpieczeñstwo; je¿eli upomnienia nieprzynosz¹ po¿¹danego efektu, skierowaæ sprawê do Biskupa Rzymskiego.

Kan. 96 � Co do modlitw i æwiczeñ pobo¿nych, o ile tylko zgadzaj¹ siê zw³asnym obrz¹dkiem, Patriarcha mo¿e czyniæ w ca³ym Ko�ciele, które-mu przewodzi, to samo, co Hierarchowie miejsca.

CS: 166, 274

CS: 273 n. 2, 275 § 1,2 n. 1

CS: 276

CS: 277

CS: 278 § 1

CS: 278 § 2

CS: 279 § 1

a. 1888, cap. VII, art. II, III; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. II,5, III; Syn. Armen., a. 1911, 152, 200, n. 1.

3 Constantinop. IV, can. 19. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 14.4 Constantinop. IV, can. 16 �Si vero�.5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2,11; Syn. Sciarfen. Syrorum,

a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 9)-10), 12), 14); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. I, art. III, 2, IV, 4); Syn. Armen., a. 1911, 195.

6* Syn. Armen., a. 1911, 824-829.


Can. 97 � Patriarcha diligenter vigilare debet rectae administrationiomnium bonorum ecclesiasticorum firma primaria singulorum Episcopo-rum eparchialium obligatione, de qua in can. 1022, § 1.

Can. 98 � Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis et praevio assensu Romani Pontificis conventiones iuri a SedeApostolica statuto non contrarias cum auctoritate civili inire potest; eas-dem autem conventiones Patriarcha ad effectum ducere non potest nisiobtenta Romani Pontificis approbatione.

Can. 99 � § 1. Patriarcha curet, ut Statuta personalia in regionibus, inquibus vigent, ab omnibus serventur.1

§ 2. Si plures Patriarchae eodem in loco potestate in Statutis personali-bus agnita vel concessa utuntur, expedit, ut in negotiis maioris momenticollatis consiliis agant.

Can. 100 � Negotia, quae plures eparchias respiciunt et auctoritatemcivilem tangunt, Patriarcha ad se advocare potest; statuere autem deeisdem non potest nisi consultis Episcopis eparchialibus, quorum interest,et de consensu Synodi permanentis; si vero res urget nec suppetit tem-pus ad coadunandos Episcopos Synodi permanentis membra, horum vi-ces in casu gerunt Episcopi curiae patriarchalis, si habentur, secus veroduo Episcopi eparchiales ordinatione episcopali seniores.

Can. 101 � Patriarcha in propria eparchia, in monasteriis stauropegiacisitemque in locis, ubi nec eparchia nec exarchia erecta est, eadem iura etobligationes habet ac Episcopus eparchialis.2

CAPUT IIIDe Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis

Can. 102 � § 1. Ad Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vo-cari debent omnes et soli Episcopi ordinati eiusdem Ecclesiae ubicumque

1 * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. VI, tit. I, 4; tit. IV. art. I, l, c);tit. V, art. XI, 2-6.


Kan. 97 � Patriarcha powinien starannie czuwaæ nad sprawiedliwymzarz¹dem wszelkich dóbr ko�cielnych z zachowaniem podstawowegoobowi¹zku poszczególnych Biskupów eparchialnych, o którym mowa wkan. 1022 § 1.

Kan. 98 � Za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego i uprzed-nim przyzwoleniem Biskupa Rzymskiego Patriarcha mo¿e zawieraæumowy z w³adz¹ �wieck¹ niesprzeczne z prawem ustanowionym przezStolicê Apostolsk¹; Patriarcha mo¿e jednak wprowadzaæ je w ¿ycie tyl-ko po uzyskaniu aprobaty Biskupa Rzymskiego.

Kan. 99 � § 1. Patriarcha powinien siê troszczyæ, aby Statuty personal-ne w regionach, w których zachowuj¹ moc, by³y przez wszystkich za-chowywane.

§ 2. Je¿eli wielu Patriarchów w tym samym miejscu pos³uguje siê w³adz¹uznan¹ lub przyznan¹ w Statutach personalnych, wypada, aby w czyn-no�ciach o wiêkszej donios³o�ci dzia³ali po wzajemnej konsultacji.

Kan. 100 � Patriarcha mo¿e zastrzec sobie czynno�ci, które odnosz¹siê do wielu eparchii i dotykaj¹ w³adzy cywilnej; nie mo¿e jednak o nichstanowiæ inaczej, jak tylko po zasiêgniêciu rady Biskupów eparchialnychzainteresowanych spraw¹ i za zgod¹ sta³ego Synodu; je�li za� sprawanagli i czas nie sprzyja zebraniu Biskupów cz³onków sta³ego Synodu,stanowisko ich zajmuj¹ w tym przypadku Biskupi kurii patriarchalnej,o ile tacy s¹, jednak¿e wraz z dwoma Biskupami eparchialnymi, starszy-mi �wiêceniami biskupimi.

Kan. 101 � Patriarcha we w³asnej eparchii, w monasterach stauropigial-nych oraz w im podobnych miejscach, gdzie nie erygowano eparchii aniegzarchatu, ma te same uprawnienia i obowi¹zki, co Biskup eparchialny.

ROZDZIA£ IIISynod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego

Kan. 102 � § 1. Na Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego powinnibyæ wezwani jedynie wszyscy Biskupi wy�wiêceni dla tego¿ Ko�cio³a

CS: 280

CS: 281

CS: 271 § 1

CS: 271 § 2

CS: 259 § 4 n. 1, 2

CS: 282

CS: 340 § 1, 341 § 1,343

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 5.


constituti exclusis eis, de quibus in can. 953, § 1, vel eis, qui poenis cano-nicis, de quibus in cann. 1433 et 1434, puniti sunt.1

§ 2. Quod attinet ad Episcopos eparchiales extra fines territorii Eccle-siae patriarchalis constitutos et ad Episcopos titulares, ius particulare eorumsuffragium deliberativum coartare potest firmis vero canonibus de elec-tione Patriarchae, Episcoporum et candidatorum ad officia, de quibus incan. 149.

§ 3. Pro certis negotiis expediendis a Patriarcha ad normam iuris parti-cularis vel de consensu Synodi permanentis alii invitari possunt praeser-tim Hierarchae non Episcopi ac periti ad suas opiniones Episcopis inSynodo congregatis manifestandas firmo can. 66, § 2.

Can. 103 � Patriarchae est Synodum Episcoporum Ecclesiae patriar-chalis convocare eique praeesse.2

Can. 104 � § 1. Omnes Episcopi ad Synodum Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis legitime vocati gravi obligatione tenentur, ut eidem Synodointersint eis exceptis, qui officio suo iam renuntiaverunt.3

§ 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se detineri existimat, scriptosuas rationes aperiat Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis; delegitimitate impedimenti decidere est Episcoporum, qui in loco designatoinitio sessionum Synodi praesentes sunt.4

Can. 105 � Pro Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis nemo exeiusdem Synodi membris procuratorem sui loco mittere potest nec quis-quam plura suffragia habet.5

1 Ant. can. 12; Constantinop. I, can. 6; Carth. cann. 18, 76, 85-86, 95; Basilius M.,can. 47; Constantinop. IV, can. 17; Compositiones ex solis episcopis SynodorumAncyranae, Neocaesariensis, Gangrensis, Antiochenae, Laodicensis, Sardicensis,Carthaginensis; S.C. pro Eccl. Orient., decl. 25 mar. 1970, 1. � S. Victor, litt. a. c. 190,�Poteram autem�; S. Leo M., litt. Omnium quidem, 13 ian. 444; Pius IX, litt. ap.Reversurus, 12 iul. 1867, 15; const. Cum ecclesiastica, 31 aug. 1869; ep. encycl. Quartussupra, 6 ian. 1873, 27; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Patriarcham Syr.), 28 ian. 1792. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, IX; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. VII, art. III, 6, 16); cap. IX, art. IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. I, art. III, 2, IV, 10); cap. V, 3, I-IV; Syn. Armen., a. 1911, 170, 183, n. 3, 226.

2 S.C. pro Eccl. Orient., decl. 25 mar. 1970, 2. � Ant. cann. 19-20; Carth. can. 76;Constantinop. IV, can. 17. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 16); cap.


CS: 341 § 1

CS: 340 § 1

CS: 345 § 1 n. 1

CS: 345 § 1 n. 1, § 2

i gdziekolwiek ustanowieni z wyj¹tkiem tych, o których mowa w kan.953 § 1, albo te¿ tych, którzy zostali ukarani karami kanonicznymi, októrych mowa w kan. 1433 i 1434.

§ 2. Odno�nie do Biskupów eparchialnych ustanowionych poza grani-cami terytorium Ko�cio³a patriarchalnego oraz Biskupów tytularnych,prawo partykularne mo¿e ograniczyæ ich g³os decyduj¹cy, z zachowa-niem kanonów o wyborze Patriarchy, Biskupów i kandydatów na urzê-dy, o czym mowa w kan. 149.

§ 3. Do pewnych czynno�ci, które powinien wykonywaæ Patriarcha, mo¿napowo³aæ inne osoby, zgodnie z przepisami prawa partykularnego lub za zgod¹sta³ego Synodu, przede wszystkich Hierarchowie nie bêd¹cy Biskupami,a przy tym biegli w swoich dziedzinach, których opinie powinny byæ przedsta-wione Biskupom zgromadzonym na Synodzie, z zachowaniem kan. 66, § 2.

Kan. 103 � Do Patriarchy nale¿y zwo³ywanie Synodu Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego i przewodniczenie obradom.

Kan. 104 � § 1. Wszyscy Biskupi, którzy zostali zgodnie z prawem we-zwani na Synod, s¹ zwi¹zani powa¿nych obowi¹zkiem, aby wzi¹æ w tym-¿e Synodzie udzia³, z wyj¹tkiem tych, którzy zrzekli siê ju¿ swego urzêdu.

§ 2. Gdyby jaki� Biskup uzna³, ¿e zatrzymuje go s³uszna przeszkoda, powinienswoje racje przedstawiæ na pi�mie Synodowi Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego; decydowanie o tym, czy przeszkoda jest zgodna z prawem, nale¿y doBiskupów, obecnych przy rozpoczêciu sesji Synodu w wyznaczonym miejscu.

Kan. 105 � Na Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego nikt z jegocz³onków nie mo¿e wys³aæ pe³nomocnika na swoje miejsce; nikomu te¿nie przys³uguje wiêcej ni¿ jeden g³os w g³osowaniu.

IX, art. IV, 6; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. III, 2, IV, 10); cap.V, 3, I; Syn. Armen., a. 1911, 183, n. 3, 200, n. 5, 225.

3 Laod. can. 40; Sard. can. 6; Carth. can. 76; Chalc, can. 19; Quinisext. can. 8. * Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Ad hanc�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. III, cap. II, art. II, 2; Syn. Armen., a. 1911, 227.

4 Laod. can. 40; Chalc, can. 19; Carth. can. 76; Quinisext. can. 8. * Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Ad hanc�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. II, art. II, 2; Syn. Armen., a. 1911, 227.

5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7, VIII, XI; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. II �Ad hanc�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. II, art. II, 2; Syn. Armen., a. 1911, 227-228.


Can. 106 � § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis convoca-ri debet, quoties:1

1° expedienda sunt negotia, quae ad exclusivam competentiam SynodiEpiscoporum Ecclesiae patriarchalis pertinent aut pro quibus per-agendis consensus eiusdem Synodi requiritur;

2° Patriarcha de consensu Synodi permanentis id necessarium iudicat;3° tertia saltem pars membrorum pro dato negotio id postulat salvis sem-

per iuribus Patriarcharum, Episcoporum aliarumque personarum iurecommuni statutis.

§ 2. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis praeterea convocaridebet, si ius particulare ita fert, statis temporibus, etiam quotannis.2

Can. 107 � § 1. Nisi ius particulare maiorem praesentiam exigit etfirmis cann. 69, 149 et 183, § 1, quaelibet sessio Synodi EpiscoporumEcclesiae patriarchalis canonica atque singulum scrutinium validum est,si maior pars Episcoporum, qui tenentur eidem Synodo interesse, prae-sens est.3

§ 2. Firmis cann. 72, 149 et 183, §§ 3 et 4 integrum est Synodo Episco-porum Ecclesiae patriarchalis latis normis statuere, quot suffragia et scru-tinia requirantur, ut decisiones synodales vim iuris obtineant; secus ser-vari debet can. 924.

Can. 108 � § 1. Patriarchae est Synodum Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis aperire necnon de eiusdem Synodi consensu transferre, pro-rogare, suspendere et dissolvere.

§ 2. Patriarchae quoque est praeauditis Synodi Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis membris ordinem servandum in quaestionibus examinandispraeparare atque approbationi Synodi initio sessionum subicere.4

§ 3. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis durante singuli Episco-pi propositis quaestionibus possunt alias addere, si saltem tertia parsmembrorum, quae Synodo intersunt, consentit.

1 Carth. cann. 19, 95; Constantinop. IV, can. 17; Urbanus VIII, const. Sacrosanctumapostolatus, 12 mar. 1625; S.C. de Prop. Fide, instr. 9 aug. 1760, n. IV.

2 Apost. can. 37; Nic. I, can. 5; Ant. can. 20; Chalc, can. 19; Carth. cann. 21, 55;Quinisext. can. 8; Nic. II, can. 6; Constantinop. IV, can. 17. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum,a. 410, can. 6; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 29; cap. VI, 2,12;


Kan. 106 � § 1. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y zwo-³ywaæ za ka¿dym razem, gdy:1° nale¿y za³atwiæ sprawy nale¿¹ce do wy³¹cznej kompetencji Synodu

Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego albo te¿ gdy do ich przepro-wadzenia wymaga siê zgody tego¿ Synodu;

2° Patriarcha za zgod¹ sta³ego Synodu os¹dza, ¿e jest to niezbêdne;3° w danej sprawie domaga siê tego co najmniej trzecia czê�æ cz³on-

ków, zawsze przy zachowaniu ustanowionych prawem powszech-nym uprawnieñ Patriarchów, Biskupów i innych osób.

§ 2. Ponadto Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y zwo³aæ,o ile wymaga tego prawo partykularne, w sta³ych terminach, choæby co roku.

Kan. 107 � § 1. O ile prawo partykularne nie wymaga wiêkszej liczbyobecnych i przy zachowaniu kan. 69, 149 oraz 183 § 1, ka¿da sesja Sy-nodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego jest prawomocna, a ka¿de g³o-sowanie wa¿ne, gdy obecna jest wiêksza czê�æ Biskupów zobowi¹zanychdo uczestnictwa w Synodzie.

§ 2. Przy zachowaniu kan. 72, 149 oraz 183 §§ 3 i 4 pozwala siê Sy-nodowi Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego ustaliæ za pomoc¹ wydanychprzepisów, ile g³osów i ile g³osowañ nale¿y wymagaæ, aby decyzje sy-nodalne uzyska³y moc prawa; w innym razie nale¿y zachowaæ kan. 924.

Kan. 108 � § 1. Do Patriarchy nale¿y otwarcie Synodu Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego, jak równie¿, za zgod¹ tego¿ Synodu, jego przenie-sienie, odroczenie, zawieszenie i rozwi¹zanie.

§ 2. Do Patriarchy nale¿y równie¿, po uprzednim wys³uchaniu cz³onkówSynodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, przygotowanie obowi¹zuj¹-cego porz¹dku obrad przy rozwa¿aniu zagadnieñ oraz przed³o¿enie go napocz¹tku kolejnych sesji do zatwierdzenia przez Synod.

§ 3. Podczas trwania Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego Bis-kupi mog¹ do przedstawionych kwestii dodaæ inne, je�li co najmniej trze-cia czê�æ cz³onków uczestnicz¹cych w Synodzie wyrazi na to zgodê.

CS: 344

CS: 344

CS: 344

CS: 346

CS: 347 § 1 n. 1

CS: 347 § 2

CS: 347 § 1 n. 2

Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. IV, 6; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. III, cap. V, XIV; Syn. Armen., a. 1911, 200, 5, 224.

3 Ant. can. 19.4 * Syn. Armen., a. 1911, 232.


Can. 109 � Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis incohata nemi-ni Episcoporum licet discedere a Synodi sessionibus nisi iusta de causa aSynodo approbata.

Can. 110 � § 1. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis exclusivecompetit leges ferre pro tota Ecclesia patriarchali, quae vim obtinent adnormam can. 150, §§ 2 et 3.1

§ 2. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis est tribunal ad nor-mam can. 1062.2

§ 3. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis electionem Patriar-chae, Episcoporum et candidatorum ad officia, de quibus in can. 149,peragit.

§ 4. Actus administrativi Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalisnon competunt, nisi pro certis actibus Patriarcha aliud statuit aut iurecommuni actus aliqui eidem Synodo reservantur et firmis canonibus, quiconsensum Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis requirunt.

Can. 111 � § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis designatmodum et tempus promulgationis legum et publicationis decisionum.3

§ 2. Item de secreto servando circa acta et negotia tractata SynodoEpiscoporum Ecclesiae patriarchalis est decidendum salva obligationesecretum servandi in casibus iure communi statutis.4

§ 3. Acta de legibus ac decisionibus quam primum Romano Pontificimittantur; certa acta vel etiam omnia cum ceteris Ecclesiarum orienta-lium Patriarchis de iudicio eiusdem Synodi communicentur.5

Can. 112 � § 1. Patriarchae competit promulgatio legum et publicatiodecisionum Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.6

1 Chalc. can. 1; Carth. prooem. et can. 1; Quinisext. can. 2; Nic. II, can. 1. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2,13.

2 Ant. cann. 4, 12, 14-15; Constantinop. I, can. 6; Sard. cann. 3, 5; Carth. cann. 18-19,28, 53, 94-95, 100, 125, 127; Protodeut. cann. 13, 15.

3 S. Nicolaus I, litt. Postquam beato, 18 mar. 862, �Quod dicitis�; S.C de Prop. Fide,decr. 27 maii 1715; Benedictus XIII, litt. ap. Apostolatus officium, 19 iul. 1724; BenedictusXIV, litt. ap. Singularis Romanorum, 1 sep. 1741; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 23 maii


CS: 348

CS: 243 § 1

CS: 350 § 1

CS: 350 § 1

CS: 350 § 1

CS: 243 § 2

Kan. 109 � Podczas Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego niko-mu z Biskupów nie pozwala siê opuszczaæ sesji Synodu inaczej, jak tylkodla s³usznej przyczyny zaaprobowanej przez Synod.

Kan. 110 � § 1. Do wy³¹cznej kompetencji Synodu Biskupów Ko�cio³apatriarchalnego nale¿y wydawanie ustaw dla ca³ego Ko�cio³a patriarchalne-go, które uzyskuj¹ moc obowi¹zuj¹c¹ zgodnie z przepisem kan. 150, §§ 2 i 3.

§ 2. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego stanowi trybuna³ zgodniez przepisem kan. 1062.

§ 3. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego dokonuje wyboru Pat-riarchów, Biskupów oraz kandydatów na urzêdy, o których mowa w kan.149.

§ 4. Czynno�ci administracyjne nie przys³uguj¹ Synodowi Biskupów Ko�-cio³a patriarchalnego, chyba ¿e dla pewnych czynno�ci Patriarcha po-stanowi³ co innego lub jakie� czynno�ci s¹ zarezerwowane prawem wspól-nym dla Synodu, przy zachowaniu kanonów, które wymagaj¹ zgody Sy-nodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego.

Kan. 111 � § 1. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego okre�la spo-sób i czas promulgacji ustaw oraz publicznego og³aszania decyzji.

§ 2. Podobnie te¿ do Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego nale¿ydecydowanie o tajemnicy, jak¹ nale¿y zachowaæ odno�nie do omawia-nych aktów i spraw z uwzglêdnieniem obowi¹zku zachowania tajemnicyw przypadkach okre�lonych przez prawo wspólne.

§ 3. Akta dotycz¹ce ustaw i decyzji winny byæ jak najszybciej przes³aneBiskupowi Rzymskiemu; niektóre lub wszystkie akta powinny byæ we-d³ug uznania tego¿ Synodu podawane do wiadomo�ci innym PatriarchomKo�cio³ów wschodnich.

Kan. 112 � § 1. Do kompetencji Patriarchy nale¿y promulgacja ustawi og³aszanie decyzji Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego.

1837; litt. 29 maii 1838, �Premesse�; decr. 28 aug. 1841; Pius IX, const. ap. Commissumhumilitati, 12 iul. 1867, �Quocirca�; Leo XIII, ep. Litteris datis, 15 iul. 1901.

4 S. Gregorius M., litt. Suscepti regiminis, mense maio a. 599, �Praeterea�.5 S. Nicolaus I, litt. Proposueramus quidem, a. 865, �... Quamvis dixeritis�. * Syn.

Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. V, XII; Syn. Armen., a. 1911, 234, 1000.6 * Syn. Armen., a. 1911, 234.


§ 2. Interpretatio authentica legum Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis usque ad futuram Synodum Patriarchae consulta Synodo per-manenti competit.1

Can. 113 � Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis sua conficiatstatuta, in quibus provideatur de secretaria Synodi, de commissionibuspraeparatoriis, de ordine procedendi necnon de aliis mediis, quae fini con-sequendo efficacius consulant.

CAPUT IVDe curia patriarchali

Can. 114 � § 1. Patriarcha penes suam Sedem habere debet curiampatriarchalem a curia eparchiae Patriarchae distinctam, quae constat exSynodo permanenti, Episcopis curiae patriarchalis, tribunali ordinarioEcclesiae patriarchalis, oeconomo patriarchali, cancellario patriarchali,commissione de re liturgica necnon aliis commissionibus, quae iure cu-riae patriarchali adiunguntur.2

§ 2. Personae ad curiam patriarchalem pertinentes a Patriarcha ex cle-ricis totius Ecclesiae, cui praeest, seligi possunt consulto eorum Episcopoeparchiali vel, si de sodalibus instituti religiosi vel societatis vitae commu-nis ad instar religiosorum agitur, eorum Superiore maiore.

§ 3. Officia utriusque curiae Patriarchae, quatenus fieri potest, in eisdempersonis ne cumulentur.

Can. 115 � § 1. Synodus permanens constat ex Patriarcha et quattuorEpiscopis ad quinquennium designatis.

§ 2. Horum Episcoporum tres a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriar-chalis eliguntur, inter quos saltem duo ex Episcopis eparchialibus essedebent, unus vero a Patriarcha nominatur.

§ 3. Eodem tempore ac modo designentur quattuor, quatenus fieri potest,Episcopi, qui ex ordine a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. VII, 8; Syn. Armen., a. 1911,234, 1006.


§ 2. Autentyczna interpretacja ustaw Synodu Biskupów Ko�cio³a pat-riarchalnego w okresie a¿ do nastêpnego Synodu nale¿y do Patriarchy,po zasiêgniêciu opinii sta³ego Synodu.

Kan. 113 � Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego powinien spo-rz¹dziæ swoje statuty, w których nale¿y przewidzieæ sekretariat Synodu,komisje przygotowawcze, porz¹dek obrad, jak te¿ inne �rodki, które s³u-¿y³yby do skuteczniejszego osi¹gniêcia celu.

ROZDZIA£ IVKuria patriarchalna

Kan. 114 � § 1. Patriarcha powinien mieæ przy swojej stolicy, ró¿n¹ odkurii eparchii Patriarchy, kuriê patriarchaln¹, z³o¿on¹ ze sta³ego Synodu,Biskupów kurii patriarchalnej, trybuna³u zwyczajnego Ko�cio³a patriar-chalnego, ekonoma patriarchalnego, kanclerza patriarchalnego, komisjido spraw liturgicznych oraz innych komisji, które wed³ug prawa s¹ z³¹-czone z kuri¹ patriarchaln¹.

§ 2. Osoby nale¿¹ce do kurii patriarchalnej mog¹ byæ wybierane przezPatriarchê spo�ród duchownych ca³ego Ko�cio³a, któremu przewodzi,po konsultacji z ich Biskupem eparchialnym lub, je�li rzecz dotyczy cz³on-ków instytutu zakonnego albo stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzórzakonników, z ich wy¿szym prze³o¿onym.

§ 3. Urzêdy obydwu kurii Patriarchy nie powinny byæ, o ile to mo¿liwe,kumulowane przez te same osoby.

Kan. 115 � § 1. Sta³y Synod sk³ada siê z Patriarchy i czterech Bisku-pów ustanowionych na piêæ lat.

§ 2. Trzech spo�ród tych Biskupów, w�ród których przynajmniej dwóch po-winno byæ Biskupami eparchialnymi, jest wybieranych przez Synod Bisku-pów Ko�cio³a patriarchalnego, jeden za� jest mianowany przez Patriarchê.

§ 3. W tym samym czasie i w ten sam sposób maj¹ zostaæ wyznaczeniczterej, o ile to mo¿liwe, Biskupi, którzy w porz¹dku okre�lonym przez

CS: 243 § 3

CS: 286 § 1, 3, 287§ 1, 2

CS: 286 § 2

CS: 286 § 1

CS: 289 § 1; SN: 87§ 1

CS: 289 § 2, 3 n. 1;SN: 87 § 2, 3 n. 1

CS: 289 § 3 n. 2; SN:87 § 3 n. 2

2 Constantinop. IV, can. 26; S.C. de Prop. Fide, 25 ian. 1830, dub. 10. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 6.


determinato Synodi permanentis membra impedita alternatim substitu-ant.

Can. 116 � § 1. Patriarchae est Synodum permanentem convocare eiquepraeesse.

§ 2. Si Patriarcha impeditur, ne Synodo permanenti intersit, Synodi ses-sionibus praeest Episcopus ordinatione episcopali senior inter Synodimembra redintegrato quinario numero ad normam can. 115, § 3.

§ 3. Si Synodus permanens definire debet negotium, quod personam ali-cuius Episcopi, qui membrum eiusdem Synodi est, vel eius eparchiam autofficium tangit, hic quidem audiendus est, sed in Synodo ei substituaturalius Episcopus ad normam can. 115, § 3.

Can. 117 � Praeses et omnia alia membra Synodi permanentis, quaeSynodo interfuerunt, actis Synodi subscribere debent.

Can. 118 � Suffragia in Synodo permanenti debent esse secreta, si depersonis agitur; in ceteris vero casibus, si saltem unum ex membris idexpresse petivit.

Can. 119 � Si quod negotium ad Synodi permanentis competentiam per-tinens definiendum est, dum locum habet Synodus Episcoporum Eccle-siae patriarchalis, decisio de hoc negotio Synodo permanenti reservatur,nisi Patriarcha de consensu Synodi permanentis decisionem Synodo Epi-scoporum Ecclesiae patriarchalis committere opportunum iudicat.

Can. 120 � Synodus permanens convocari debet statis temporibus, sal-tem bis in anno, et, quoties Patriarcha id opportunum censet, et, quotiesexpedienda sunt negotia, ad quae ius commune requirit consensum velconsilium eiusdem Synodi.

Can. 121 � Si gravi de causa de iudicio Synodi Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis Synodus permanens constitui non potest, Sedes Apostolicacertior fiat et Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis eligat duosEpiscopos, quorum unus ex Episcopis eparchialibus esse debet, qui cumPatriarcha causa perdurante Synodi permanentis vices gerunt.

Can. 122 � § 1. Pro administratione bonorum Ecclesiae patriarchalisPatriarcha de consensu Synodi permanentis nominet oeconomum pa-


Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego zast¹piliby przeszkodzonychcz³onków sta³ego Synodu.

Kan. 116 � § 1. Do Patriarchy nale¿y zwo³ywanie sta³ego Synodui przewodniczenie mu.

§ 2. Je�li Patriarcha jest przeszkodzony i jest nieobecny na sta³ym Syno-dzie, sesjom przewodniczy najstarszy �wiêceniami biskupimi spo�ród cz³on-ków sta³ego Synodu, po uzupe³nieniu liczby do piêciu wed³ug kan. 115, § 3.

§ 3. Je�li sta³y Synod rozstrzyga sprawê, dotycz¹c¹ osoby Biskupa, któryjest cz³onkiem tego Synodu lub jego eparchii lub urzêdu, nale¿y go wys³u-chaæ, lecz na Synodzie niech zast¹pi go inny Biskup, wed³ug kan. 115, § 3.

Kan. 117 � Przewodnicz¹cy i wszyscy inni cz³onkowie sta³ego Synodu,którzy w nim uczestniczyli, powinni podpisaæ akta Synodu.

Kan. 118 � G³osowania na sta³ym Synodzie powinny byæ tajne, je�lidotycz¹ osób; w innych za� sprawach, je�li przynajmniej jeden z cz³on-ków o to wyra�nie poprosi.

Kan. 119 � Je�li jaka� sprawa zosta³a okre�lona jako nale¿¹ca do kom-petencji sta³ego Synodu, a odbywa siê Synod Biskupów Ko�cio³a pa-triarchalnego, decyzja w tej sprawie jest zarezerwowana sta³emu Syno-dowi, chyba ¿e Patriarcha stwierdzi za zgod¹ sta³ego Synodu, ¿e lepiejpowierzyæ decyzjê Synodowi Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego.

Kan. 120 � Sta³y Synod powinien byæ zwo³ywany w oznaczonym cza-sie, nie rzadziej jednak ni¿ dwa razy w roku oraz ilekroæ Patriarcha os¹-dzi, ¿e jest to po¿yteczne, a tak¿e ilekroæ pojawi¹ siê sprawy, co do któ-rych prawo wspólne wymaga zgody lub rady tego¿ Synodu.

Kan. 121 � Je�li z wa¿nej przyczyny zdaniem Synodu Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego nie mo¿na ustanowiæ sta³ego Synodu, nale¿y po-wiadomiæ Stolicê Apostolsk¹, a Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego niech wybierze dwóch Biskupów, z których jeden powinien byæBiskupem eparchialnym, którzy wraz z Patriarch¹ na czas trwania przy-czyny zastêpuj¹ sta³y Synod.

Kan. 122 � § 1. Do administrowania dobrami Ko�cio³a patriarchalnegoPatriarcha za zgod¹ sta³ego Synodu mianuje ekonoma patriarchalnego,

CS: 289 § 1; SN: 87§ 1

CS: 290 § 1; SN: 88§ 1

CS: 290 § 3; SN: 88§ 3

CS: 291 § 1

CS: 292

CS: 294; SN: 89

CS: 295

CS: 286, 297 § 1 n. 2;SN: 90 § 1, 2 n. 2

CS: 299 § 1, 2 n. 2, 3;PA: 259 § 1, 2 n. 2, 3


triarchalem ab oeconomo eparchiae Patriarchae distinctum, qui sit chri-stifidelis in re oeconomica peritus et probitate praestans excluso vero advaliditatem eo, qui cum Patriarcha consanguinitate vel affinitate usquead quartum gradum inclusive coniunctus est.1

§ 2. Oeconomus patriarchalis nominatur ad tempus iure particulari de-terminatum; munere durante a Patriarcha amoveri non potest nisi deconsensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis aut, si periculumin mora est, Synodi permanentis.

§ 3. Oeconomus patriarchalis rationem administrationis exeuntis anninecnon praevisionem accepti et expensi anni incipientis Synodo perma-nenti quotannis scripto reddere debet; ratio administrationis reddenda estetiam, quoties a Synodo permanenti petitur.2

§ 4. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis potest rationem admi-nistrationis necnon praevisionem accepti et expensi ab oeconomo pa-triarchali exquirere et proprio examini subicere.

Can. 123 � § 1. In curia patriarchali nominetur a Patriarcha presbytervel diaconus omni exceptione maior, qui ut cancellarius patriarchalis can-cellariae patriarchali et archivo curiae patriarchalis praeest a vices ge-rente, si casus fert, a Patriarcha nominato adiutus.

§ 2. Praeter cancellarium eiusque vices gerentem, qui ex officio suonotarii sunt, Patriarcha alios quoque notarios pro tota Ecclesia, cui prae-est, nominare potest, quibus omnibus cann. 253 et 254 applicentur; quosnotarios etiam libere ab officio amovere potest.

§ 3. Circa archivum curiae patriarchalis serventur cann. 256-260.3

Can. 124 � Commissio liturgica, quae in omni Ecclesia patriarchali ha-beri debet, ceteraeque commissiones pro Ecclesiis sui iuris praescriptaea Patriarcha eriguntur, ex personis a Patriarcha nominatis constituunturnecnon normis ab ipso statutis reguntur, nisi aliter iure cavetur.4

1 Chalc. can. 26; Nic. II, can. 11; Theophilus Alexandrin., can. 10; S.C. de Prop. Fide,1 mar. 1869, dub. 2.

2 S.C. de Prop. Fide, 1 mar. 1869, dub. 2.3 Carth. can. 86.


ró¿nego od ekonoma eparchii Patriarchy. Powinien byæ chrze�cijanin nimbieg³y w sprawach ekonomicznych i wyró¿niaj¹cy siê uczciwo�ci¹,z wy³¹czeniem za� dla wa¿no�ci tego, kto jest spokrewniony lub spowi-nowacony z Patriarch¹ a¿ do czwartego stopnia w³¹cznie.

§ 2. Ekonom patriarchalny jest mianowany na czas okre�lony prawempartykularnym; podczas wype³niania urzêdu nie mo¿e byæ odwo³any przezPatriarchê, chyba ¿e za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego albo, je�li zw³oka mog³aby spowodowaæ niebezpieczeñstwo, sta³e-go Synodu.

§ 3. Ekonom patriarchalny powinien co roku zdawaæ na pi�mie relacjêsta³emu Synodowi z administrowania w minionym roku oraz przewidy-wane dochody i wydatki w nadchodz¹cym roku; sprawozdanie powinnobyæ tak¿e sk³adane ilekroæ o to prosi sta³y Synod.

§ 4. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego mo¿e domagaæ siê odekonoma patriarchalnego i poddaæ w³asnej ocenie sprawozdanie z admi-nistracji i przewidywane dochody i wydatki.

Kan. 123 � § 1. W kurii patriarchalnej ma byæ mianowany przez Pa-triarchê prezbiter lub diakon wolny od wszelkich zarzutów, który jakokanclerz patriarchalny kieruje kancelari¹ patriarchaln¹ i archiwum kuriipatriarchalnej i jest wspomagany, je�li tego okoliczno�ci wymagaj¹, przezzastêpcê mianowanego przez Patriarchê.

§ 2. Oprócz kanclerza i jego zastêpcy, którzy z urzêdu s¹ notariuszami,Patriarcha mo¿e mianowaæ tak¿e innych notariuszy dla ca³ego Ko�cio³a,którym kieruje, co do których stosuje siê kan. 253 i 254; tych notariuszymo¿na tak¿e w sposób wolny odwo³aæ z urzêdu.

§ 3. Co do archiwum kurii patriarchalnej nale¿y zachowaæ kan. 256-260.

Kan. 124 � Patriarcha ustanawia komisjê liturgiczn¹, która powinnaistnieæ w ka¿dym Ko�ciele patriarchalnym oraz pozosta³e komisje prze-pisane dla Ko�cio³ów sui iuris. Sk³adaj¹ siê one z osób mianowanychprzez Patriarchê i rz¹dz¹ siê normami ustanowionymi przez niego, o ileprawo inaczej nie zastrzega.

CS: 299 § 2 n. 3;PA: 259 § 2 n. 3

CS: 299 § 3;PA: 259 § 3

CS: 300 § 1, 2, 3

CS: 300 § 2, 3, 301§ 1, 2

CS: 304

CS: 302

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. III, 5; pars III, cap. VI, 2, 22; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. III, 7, 3); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. I, art. I, 9; Syn. Armen., a. 1911, 614.


Can. 125 � Expensae curiae patriarchalis solvantur ex bonis, quibusPatriarcha ad hunc finem uti potest; si haec non sufficiunt, singulae epar-chiae pro mensura a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis deter-minanda ad expensas solvendas concurrant.

CAPUT VDe Sede patriarchali vacante vel impedita

Can. 126 � § 1. Sedes patriarchalis vacat morte aut renuntiatione Pa-triarchae.1

§ 2. Ad acceptationem renuntiationis Patriarchae competens est Syno-dus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis consulto Romano Pontifice, nisiPatriarcha Romanum Pontificem directe adiit.

Can. 127 � Nisi ius particulare aliud fert, Sede patriarchali vacante Ad-ministrator Ecclesiae patriarchalis est Episcopus ordinatione episcopalisenior inter Episcopos curiae patriarchalis vel, si desunt, inter Episcopos,qui membra sunt Synodi permanentis.2

Can. 128 � Administratoris Ecclesiae patriarchalis est:1° notitiam de Sedis patriarchalis vacatione statim cum Romano Pontifice

necnon cum omnibus Episcopis Ecclesiae patriarchalis communicare;2° normas speciales, quas pro diversis adiunctis, in quibus Sedis patriar-

chalis vacatio locum habuit, ius commune vel particulare aut RomaniPontificis instructio, si qua datur, praescribit, accurate exsequi velcurare, ut alii eas exsequantur;

3° Episcopos ad Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis de eli-gendo Patriarcha convocare et cetera omnia ad eandem Synodumnecessaria disponere.

Can. 129 � Administrator Ecclesiae patriarchalis in eparchia Patriar-chae, in monasteriis stauropegiacis itemque in locis, ubi nec eparchia necexarchia erecta est, eadem iura et obligationes habet ac Administratoreparchiae vacantis.

1 S.C. de Prop. Fide, decl. 30 ian. 1696; Clemens XIII, litt. ap. Quam cara semper,1 aug. 1760, § 2. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 7; Syn. Sciarfen.


Kan. 125 � Wydatki kurii patriarchalnej reguluje siê z dóbr, którymi Pa-triarcha mo¿e pos³ugiwaæ siê w tym celu; je�li one nie wystarczaj¹, po-szczególne eparchie powinny regulowaæ wydatki w kwocie okre�lonejprzez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego.

ROZDZIA£ VStolica patriarchalna wakuj¹ca i przeszkodzona

Kan. 126 � § 1. Stolica patriarchalna wakuje wskutek zgonu albo rezy-gnacji Patriarchy.

§ 2. Do przyjêcia rezygnacji Patriarchy kompetentny jest Synod Bis-kupów Ko�cio³a patriarchalnego po konsultacji z Biskupem Rzymskim,chyba ¿e Patriarcha bezpo�rednio zwróci³ siê do Biskupa Rzymskiego.

Kan. 127 � Je¿eli prawo partykularne nie stanowi inaczej, w czasiewakansu stolicy patriarchalnej administratorem Ko�cio³a patriarchalne-go jest Biskup najstarszy �wiêceniami biskupimi spo�ród Biskupów kuriipatriarchalnej albo, je�li ich nie ma, spo�ród Biskupów, którzy s¹ cz³on-kami sta³ego Synodu.

Kan. 128 � Do administratora Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y:1° natychmiast zawiadomiæ Biskupa Rzymskiego i wszystkich Bisku-

pów Ko�cio³a patriarchalnego o wakansie stolicy patriarchalnej;2° dok³adnie wype³niaæ lub dbaæ, aby inni wype³niali normy specjalne,

które dla ró¿nych okoliczno�ci podczas wakansu stolicy patriarchal-nej podaje prawo powszechne albo partykularne lub instrukcja Bi-skupa Rzymskiego, je�li taka zosta³a wydana;

3° zwo³aæ Biskupów na Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego dlawyboru Patriarchy oraz rozporz¹dzaæ we wszystkich innych spra-wach koniecznych dla tego Synodu.

Kan. 129 � Administrator Ko�cio³a patriarchalnego w eparchii Patriar-chy, w klasztorach stauropigialnych, a tak¿e w miejscach, gdzie nie jesterygowana eparchia ani egzarchat, ma te same prawa i obowi¹zki, jakadministrator wakuj¹cej eparchii.

CS: 305

CS: 306

CS: 307

CS: 308

CS: 308 n. 1

CS: 308 n. 2

CS: 308 n. 3

CS: 309

Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. I; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II,art. I; Syn. Armen., a. 1911, 168, 201.

2 Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12 iul. 1867, 14.


Can. 130 � § 1. Ad Administratorem Ecclesiae patriarchalis transit po-testas ordinaria Patriarchae eis omnibus exclusis, quae agi non possuntnisi de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.

§ 2. Administrator Ecclesiae patriarchalis non potest Protosyncellum velSyncellos eparchiae Patriarchae ab officio amovere nec Sede patriar-chali vacante quicquam innovare.

§ 3. Etsi praerogativis Patriarchae caret, Administrator Ecclesiae pa-triarchalis praecedit omnes Episcopos eiusdem Ecclesiae, non autem inSynodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis de eligendo Patriarcha.

Can. 131 � Administrator Ecclesiae patriarchalis rationem suae admini-strationis novo Patriarchae quam primum reddere debet.

Can. 132 � § 1. Sede patriarchali quacumque de causa ita impedita, utPatriarcha ne per litteras quidem cum Episcopis eparchialibus Ecclesiae,cui praeest, communicare possit, regimen Ecclesiae patriarchalis est adnormam can. 130 penes Episcopum eparchialem intra fines territorii eius-dem Ecclesiae ordinatione episcopali seniorem, qui ipse impeditus nonest, nisi Patriarcha alium Episcopum vel in casu extremae necessitatisetiam presbyterum designavit.

§ 2. Patriarcha ita impedito, ut ne per litteras quidem cum christifideli-bus propriae eparchiae communicare possit, regimen eiusdem epar-chiae est penes Protosyncellum; si vero et ipse impeditus est, penesillum, quem designavit Patriarcha vel is, qui Ecclesiam patriarchaleminterim regit.

§ 3. Qui regimen interim suscepit, Romanum Pontificem quam primumde Sede patriarchali impedita et de assumpto regimine certiorem fa-ciat.


Kan. 130 � § 1. Na administratora Ko�cio³a patriarchalnego przechodziw³adza zwyczajna Patriarchy, z wyj¹tkiem wszystkich spraw, które mog¹byæ przeprowadzone tylko za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego.

§ 2. Administrator Ko�cio³a patriarchalnego nie mo¿e odwo³aæ z urzêduProtosyncela lub Syncelów eparchii Patriarchy oraz podczas wakansustolicy patriarchalnej niczego nie mo¿e zmieniaæ.

§ 3. Chocia¿ nie ma prerogatyw Patriarchy, administrator Ko�cio³a pa-triarchalnego ma pierwszeñstwo przed wszystkimi Biskupami tego Ko-�cio³a, ale nie na Synodzie Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego wybie-raj¹cym Patriarchê.

Kan. 131 � Administrator Ko�cio³a patriarchalnego powinien jak naj-szybciej zdaæ sprawozdanie ze swojej administracji nowemu Patriarsze.

Kan. 132 � § 1. Gdy z jakiejkolwiek przyczyny zachodzi w dzia³aniustolicy patriarchalnej taka przeszkoda, ¿e Patriarcha nie mo¿e komuni-kowaæ siê poprzez listy z Bbiskupami eparchialnymi Ko�cio³a, któremuprzewodzi, zarz¹d Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y zgodnie z kan. 130 doBiskupa eparchialnego najstarszego �wiêceniami biskupimi w granicachterytorium tego Ko�cio³a, je�li sam nie jest przeszkodzony, chyba ¿ePatriarcha wyznaczy³ innego Biskupa lub w przypadku najwy¿szej ko-nieczno�ci nawet prezbitera.

§ 2. Gdy Patriarcha jest tak przeszkodzony, ¿e nie mo¿e komunikowaæsiê przez listy z chrze�cijanami w³asnej eparchii, zarz¹d tej eparchii nale-¿y do Protosyncela; je�li i on jest przeszkodzony, w³adza nale¿y do osobyustanowionej przez Patriarchê albo która tymczasowo rz¹dzi Ko�cio³empatriarchalnym.

§ 3. Kto otrzyma³ tymczasowy zarz¹d, powinien jak najszybciej powia-domiæ Biskupa Rzymskiego o przeszkodzie stolicy patriarchalnej orazo przejêciu zarz¹du.

CS: 310 § 1 n. 1, 311§ 1

CS: 310 § 2, 311 § 2

CS: 312

CS: 313

CS: 314 § 1 n. 2

CS: 314 § 1 n. 1

CS: 314 § 3


CAPUT VIDe Metropolitis Ecclesiae patriarchalis

Can. 133 � § 1. Metropolitae, qui alicui provinciae intra fines territoriiEcclesiae patriarchalis praeest, in eparchiis huius provinciae praeter alia,quae iure communi ei tribuuntur, est:1

1° Episcopos provinciae intra tempus iure determinatum ordinare et in-thronizare firmo can. 86, § 1, n. 2;2

2° Synodum metropolitanam temporibus a Synodo Episcoporum Eccle-siae patriarchalis statutis convocare, quaestiones in ea tractandasopportune instruere, Synodo praeesse, eam transferre, prorogare, sus-pendere et dissolvere;3

3° tribunal metropolitanum erigere;4

4° vigilare, ut fides et disciplina ecclesiastica accurate serventur;5

5° visitationem canonicam peragere, si eam Episcopus eparchialis ne-glexit;6

6° eum, qui legitime ad officium propositus vel electus est, nominare velconfirmare, si Episcopus eparchialis intra tempus iure statutum iustoimpedimento non detentus id facere omisit, itemque oeconomum epar-chialem nominare, si Episcopus eparchialis monitus eum nominareneglexit.7

§ 2. In omnibus negotiis iuridicis provinciae Metropolita eiusdem perso-nam gerit.

Can. 134 � § 1. Metropolitae dignitas semper coniuncta est cum sedeeparchiali determinata.8

§ 2. Metropolita in propria eparchia eadem iura et obligationes habet acEpiscopus eparchialis in sua.

1 Apost. can. 34; Nic. I, cann. 4, 6-7; Ant. can. 9; Constantinop. I, can. 2; Eph. cann.1, 8; Chalc. can. 12; Sard. cann. 6, 9; Carth. cann. 17-18, 28, 76. * Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. VII, art. IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. IV.

2 Nic. I, can. 4; Ant. can. 20; Chalc. can. 25; Carth. cann. 18, 20; S. Xystus III, litt. Siquantum humanis, 8 iul. 435; S. Leo M., litt. Omnium quidem, 13 ian. 444. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 17.

3 Apost. can. 37; Nic. I, can. 5; Ant. cann. 15-20, Chalc. can. 19; Carth. cann. 18, 72;Quinisext. can. 8; Nic. II, can. 6; Constantinop. IV, can. 17 �Consueverunt�.


ROZDZIA£ VIMetropolici Ko�cio³a patriarchalnego

Kan. 133 � Do Metropolity, który zarz¹dza jak¹� prowincj¹ w grani-cach Ko�cio³a patriarchalnego, oprócz spraw, które przyznaje mu prawowspólne, nale¿y:1° wy�wiêcaæ i intronizowaæ Biskupów prowincji w czasie okre�lonym

przez prawo, z zachowaniem kan. 86, § 1, n. 2;2° zwo³ywaæ Synod metropolitalny w czasie okre�lonym przez Synod

Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, odpowiednio podaæ do wiado-mo�ci sprawy maj¹ce byæ na nim omówione, przewodniczyæ syno-dowi, przenosiæ go, przed³u¿aæ, zawiesiæ i rozwi¹zaæ;

3° erygowaæ s¹d metropolitalny;4° czuwaæ, by wiara i dyscyplina ko�cielna by³y w³a�ciwie zachowy-

wane;5° dokonywaæ wizytacji kanonicznej, je�li zaniedba³ j¹ Biskup eparchialny;

6° mianowaæ i zatwierdzaæ osobê, zgodnie z prawem przedstawion¹ lubwybran¹ na urz¹d, je�li Biskup eparchialny w czasie przepisanymprzez prawo zaniedba³ to uczyniæ, mimo ¿e nie by³ zatrzymywanys³uszn¹ przeszkod¹, a tak¿e mianowaæ ekonoma eparchialnego, je�liBiskup eparchialny, przynaglony do mianowania go, zaniedba³ tenobowi¹zek.

§ 2. W za³atwianiu wszystkich czynno�ci prawnych prowincji Metropo-lita reprezentuje j¹.

Kan. 134 � § 1. Godno�æ Metropolity jest zawsze z³¹czona z okre�lon¹stolic¹ eparchialn¹.

§ 2. Metropolita ma w swojej eparchii te same prawa i obowi¹zki, coBiskup eparchialny w swojej.

KPK/83: 435, 436 § 1KPK/17: 274CS: 319

CS: 319 n. 1

KPK/83: 442 § 1 n.1, 2, 3

KPK/83: 436 § 1 n. 1KPK/17: 274 n. 4CS: 319 n. 2KPK/83: 436 § 1 n. 2KPK/17: 274 n. 5CS: 319 n. 4KPK/17: 274 n. 1CS: 319 n. 3

KPK/83: 435KPK/17: 272CS: 315

KPK/17: 273CS: 318

4 Apost. can. 74; Ant. cann. 12, 14-15, 25; Constantinop. I, can. 6; Eph. can. 1; Sard.cann. 3, 14; Carth. cann. 18-19, 28, 50, 87,100, 120, 122,125; Constantinop. IV, can. 26.

5 Ant. can. 9.6 Carth. 56; Constantinop. IV, can. 19.7 Nic. II, can. 11.8 Apost. 34; Ant. can. 9; Constantinop. IV, can. 17. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a.

410, can. 18.


Can. 135 � Metropolita commemorandus est ab omnibus Episcopis ce-terisque clericis in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundum prae-scripta librorum liturgicorum.1

Can. 136 � Metropolita, qui praeest provinciae, praecedit ubique Metro-politam titularem.2

Can. 137 � Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis pressius de-terminet iura et obligationes Metropolitarum et Synodorum metropolita-narum secundum legitimas consuetudines propriae Ecclesiae patriarcha-lis necnon temporum et locorum adiuncta.3

Can. 138 � Iura et obligationes Metropolitae extra fines territorii Eccle-siae patriarchalis constituti eadem sunt ac in can. 133, § 1, nn. 2 - 6 et §2 necnon in cann. 135, 136, 160 et 1084, § 3 praescribuntur; circa ceteraiura et obligationes Metropolita servat normas speciales a Synodo Epi-scoporum Ecclesiae patriarchalis propositas et a Sede Apostolica appro-batas vel ab ipsa hac Sede statutas.

Can. 139 � Episcopus eparchialis, qui extra fines territorii propriae Ec-clesiae patriarchalis potestatem suam exercet et ad nullam provinciampertinet, aliquem Metropolitam consulto Patriarcha et cum approbationeSedis Apostolicae designet; huic Metropolitae competunt iura et obliga-tiones, de quibus in can. 133, § 1, nn. 3 - 6.

CAPUT VIIDe conventu patriarchali

Can. 140 � Conventus patriarchalis est coetus consultivus totius Eccle-siae, cui Patriarcha praeest, qui Patriarchae atque Synodo EpiscoporumEcclesiae patriarchalis adiutricem operam praestat in negotiis maiorismomenti gerendis praesertim ad apostolatus formas ac rationes necnondisciplinam ecclesiasticam cum occurrentibus aetatis adiunctis atque bonocommuni propriae Ecclesiae, ratione etiam habita boni communis totiusterritorii, ubi plures Ecclesiae sui iuris exstant, apte componendas.

1 Constantinop. IV, can. 10; Protodeut. cann. 13-14; Benedictus XIV, ep. encycl. Exquo, 1 mar. 1756, § 22.

2 Chalc. can. 12. * Syn. Armen., a. 1911, 229.


Kan. 135 � Metropolita powinien byæ wymieniany przez wszystkichBiskupów i pozosta³ych duchownych w Boskiej Liturgii i w nabo¿eñ-stwach wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych.

Kan. 136 � Metropolita, który zarz¹dza prowincj¹, ma wszêdzie pierw-szeñstwo przed Metropolit¹ tytularnym.

Kan. 137 � Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego winien dok³ad-niej okre�liæ prawa i obowi¹zki Metropolitów i Synodów metropolital-nych wed³ug zgodnych z prawem zwyczajów swojego Ko�cio³a orazokoliczno�ci miejsca i czasu.

Kan. 138 � Prawa i obowi¹zki Metropolity poza granicami terytoriumKo�cio³a patriarchalnego s¹ takie same, jak w kan. 133, § 1, nn. 2-6 i § 2oraz kan. 135, 136, 160 i 1084, § 3; je�li za� chodzi o pozosta³e prawai obowi¹zki, Metropolita powinien zachowywaæ normy specjalne zapropo-nowane przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego i zaaprobowaneprzez Stolicê Apostolsk¹ lub ustanowione przez sam¹ Stolicê Apostolsk¹.

Kan. 139 � Biskup eparchialny, który wykonuje swoj¹ w³adzê poza gra-nicami terytorium w³asnego Ko�cio³a patriarchalnego i nie nale¿y do ¿ad-nej prowincji, po konsultacji z Patriarch¹ i za aprobat¹ Stolicy Apostol-skiej powinien wyznaczyæ jakiego� Metropolitê; temu Metropolicie przys-³uguj¹ prawa i obowi¹zki, o których w kan. 133, § 1, nn. 3-6.

ROZDZIA£ VIIZgromadzenie patriarchalne

Kan. 140 � Zgromadzenie patriarchalne jest zebraniem doradczym ca-³ego Ko�cio³a pod przewodnictwem Patriarchy, które �wiadczy pomocPatriarsze i Synodowi Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego w sprawachwiêkszej wagi, szczególnie je�li chodzi o formy i �rodki apostolstwa,a tak¿e o dyscyplinê ko�cieln¹, z uwzglêdnieniem zachodz¹cych okolicz-no�ci czasu oraz dobra wspólnego w³asnego Ko�cio³a i z zachowaniemtak¿e dobra wspólnego ca³ego terytorium, gdzie wystêpuj¹ liczne Ko-�cio³y sui iuris w sposób w³adczy za³o¿one.

CS: 317

CS: 339 § 1

KPK/83: 436 § 2CS: 137

KPK/83: 436 § 1CS: 317, 319 n. 2, 3,4, 320 § 2 n. 2, 339§ 1

CS: 323

3 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. III, cap. I, art. IV.


Can. 141 � Conventus patriarchalis convocari debet quinto saltem quo-que anno et de consensu Synodi permanentis aut Synodi EpiscoporumEcclesiae patriarchalis, quoties Patriarchae id utile videtur.

Can. 142 � § 1. Patriarchae est conventum patriarchalem convocare,eidem praeesse atque eum transferre, prorogare, suspendere et dissol-vere; vice-praesidem, qui in absentia Patriarchae conventui praeest, ipsePatriarcha nominet.

§ 2. Sede patriarchali vacante conventus patriarchalis suspenditur ipsoiure, donec novus Patriarcha de re decreverit.

Can. 143 � § 1. Ad conventum patriarchalem convocandi sunt:1° Episcopi eparchiales ceterique Hierarchae loci;2° Episcopi titulares;3° Praesides confoederationum monasticarum, Superiores generales

in stitutorum vitae consecratae atque Superiores monasteriorum suiiuris;

4° rectores catholicarum studiorum universitatum et ecclesiasticarumstudiorum universitatum necnon decani facultatum theologiae et iuriscanonici, quae intra fines territorii Ecclesiae, cuius conventus tene-tur, sedem habent;

5° rectores seminariorum maiorum;6° ex unaquaque eparchia saltem unus ex presbyteris eidem eparchiae

ascriptis praesertim parochis, unus ex religiosis vel sodalibus societa-tum vitae communis ad instar religiosorum necnon duo laici, nisi sta-tuta maiorem numerum determinant, qui omnes modo ab Episcopoeparchiali determinato designantur et quidem, si de sodalibus institutireligiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum agitur,de consensu Superioris competentis.

§ 2. Omnes, qui ad conventum patriarchalem convocandi sunt, eideminteresse debent, nisi iusto detinentur impedimento, de quo Patriarchamcertiorem facere tenentur; Episcopi eparchiales vero procuratorem suiloco mittere possunt.

§ 3. Personae alterius Ecclesiae sui iuris ad conventum patriarchaleminvitari et in eo partem habere possunt ad normam statutorum.

§ 4. Ad conventum patriarchalem etiam invitari possunt aliquot observa-tores ex Ecclesiis vel Communitatibus ecclesialibus acatholicis.


Kan. 141 � Zgromadzenie patriarchalne powinno byæ zwo³ane przynaj-mniej co piêæ lat i za zgod¹ sta³ego Synodu albo Synodu Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego, ilekroæ Patriarcha uzna to za wskazane.

Kan. 142 � § 1. Do Patriarchy nale¿y zwo³ywanie zgromadzenia patriar-chalnego, przewodniczenie mu, przenoszenie go, przed³u¿anie, zawiesza-nie i rozwi¹zywanie. Wiceprzewodnicz¹cego, który przewodniczy zgroma-dzeniu podczas nieobecno�ci Patriarchy, mianuje sam Patriarcha.

§ 2. W czasie wakansu stolicy patriarchalnej zgromadzenie patriarchal-ne z mocy prawa zostaje zawieszone, a¿ nowy Patriarcha nie postanowiczego� w tej sprawie.

Kan. 143 � § 1. Na zgromadzenie patriarchalne nale¿y powo³aæ:1° Biskupów eparchialnych i pozosta³ych Hierarchów miejsca;2° Biskupów tytularnych;3° przewodnicz¹cych konfederacji monastycznych, prze³o¿onych ge-

neralnych instytutów ¿ycia konsekrowanego oraz prze³o¿onychmonasterów sui iuris;

4° rektorów uniwersytetów katolickich i ko�cielnych oraz dziekanówwydzia³ów teologii i prawa kanonicznego, maj¹cych swoj¹ siedzibêna terytorium, którego dotyczy zgromadzenie;

5° rektorów wy¿szych seminariów;6° z ka¿dej eparchii przynajmniej jednego z prezbiterów nale¿¹cych do

tej eparchii, szczególnie spo�ród proboszczów, jednego z zakonnikówlub cz³onków stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonnikóworaz dwóch �wieckich, chyba ¿e statuty okre�l¹ wiêksz¹ liczbê; ciwszyscy desygnowani s¹ w sposób okre�lony przez Biskupa epar-chialnego, a je�li chodzi o cz³onków instytutów zakonnych lub stowa-rzyszeñ ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, za zgod¹ kompetent-nego prze³o¿onego.

§ 2. Wszyscy wezwani na zgromadzenie patriarchalne powinni w nimuczestniczyæ, chyba ¿e s¹ powstrzymywani s³uszn¹ przeszkod¹, o którejmaj¹ obowi¹zek powiadomiæ Patriarchê; Biskupi eparchialni mog¹ wy-s³aæ w swoje miejsce pe³nomocnika.

§ 3. Osoby innego Ko�cio³a sui iuris mog¹ byæ zaproszone na zgromadze-nie patriarchalne i mog¹ w nim uczestniczyæ zgodnie z normami statutów.

§ 4. Na zgromadzenie patriarchalne mog¹ byæ tak¿e zaproszeni obser-watorzy z Ko�cio³ów lub wspólnot ko�cielnych akatolickich.


Can. 144 � § 1. Firmo iure cuiuslibet christifidelis quaestiones Hierar-chis indicandi solius Patriarchae vel Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis est argumenta in conventu patriarchali tractanda determinare.

§ 2. Patriarchae est per opportunas praevias commissiones et consulta-tiones curare, ut omnes quaestiones apte instruantur atque tempore op-portuno ad conventus membra mittantur.

Can. 145 � Conventus patriarchalis sua habeat statuta a Synodo Epi-scoporum Ecclesiae patriarchalis approbata, in quibus normae ad finemconventus obtinendum necessariae contineantur.

CAPUT VIIIDe territorio Ecclesiae patriarchalis atque de potestate

Patriarchae et Synodorum extra hoc territorium.

Can. 146 � § 1. Territorium Ecclesiae, cui Patriarcha praeest, ad illasregiones extenditur, in quibus ritus eidem Ecclesiae proprius servatur etPatriarcha ius legitime acquisitum habet provincias, eparchias necnonexarchias erigendi.

§ 2. Si quod dubium de finibus territorii Ecclesiae patriarchalis exorituraut si de immutatione finium agitur, Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis est rem investigare audita superiore auctoritate administrativauniuscuiusque Ecclesiae sui iuris, cuius interest, necnon re in eadem Sy-nodo discussa petitionem apte instructam de dubio solvendo vel de fini-bus immutandis Romano Pontifici porrigere, cuius solius est dubium au-thentice dirimere vel decretum de immutatione finium ferre.

Can. 147 � Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestas Patriar-chae ac Synodorum exercetur non tantum in omnes christifideles eidemEcclesiae ascriptos, sed etiam in ceteros, qui Hierarcham loci propriaeEcclesiae sui iuris in eodem territorio constitutum non habent quique, etsipropriae Ecclesiae permanent ascripti, curae Hierarcharum loci eiusdemEcclesiae patriarchalis committuntur firmo can. 916, § 5.

Can. 148 � § 1. Patriarchae ius et obligatio est circa christifideles, quiextra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, commorantur, opportunas in-


Kan. 144 � § 1. Zachowuj¹c prawo jakiegokolwiek chrze�cijanina wska-zywania spraw Hierarchom, tylko Patriarcha lub Synod Biskupów Ko-�cio³a patriarchalnego okre�laj¹ materia³, który ma byæ rozwa¿ony nazgromadzeniu patriarchalnym.

§ 2. Do Patriarchy nale¿y zatroszczyæ siê przez odpowiednio przewi-dziane komisje i konsultacje, aby wszystkie sprawy by³y w dogodnymczasie nale¿ycie przes³ane cz³onkom zgromadzenia.

Kan. 145 � Zgromadzenie patriarchalne powinno mieæ swoje statutyzaaprobowane przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, w któ-rych koniecznie maj¹ byæ zawarte normy co do zakoñczenia.

ROZDZIA£ VIIITerytorium Ko�cio³a patriarchalnego,

w³adza Patriarchy i synodów poza tym terytorium

Kan. 146 � § 1. Terytorium Ko�cio³a, którym rz¹dzi Patriarcha, rozci¹-ga siê na te regiony, w których jest zachowywany ryt w³a�ciwy dla tegoKo�cio³a, a Patriarcha ma zgodnie z prawem nabyte uprawnienie doerygowania prowincji, eparchii oraz egzarchatów.

§ 2. Je�li siê zrodzi jaka� w¹tpliwo�æ co do granic terytorium Ko�cio³apatriarchalnego lub je�li chodzi o zmianê granic, do Synodu BiskupówKo�cio³a patriarchalnego nale¿y zbadanie sprawy, po wys³uchaniu wy¿-szej w³adzy administracyjnej ka¿dego zainteresowanego Ko�cio³a sui iu-ris, a tak¿e po przedyskutowaniu sprawy na tym synodzie, przes³aniew³a�ciwie sformu³owanej pro�by o rozwi¹zanie w¹tpliwo�ci lub o zmia-nê granic Biskupowi Rzymskiemu; wy³¹cznie do niego nale¿y autentycz-ne rozstrzygniêcie w¹tpliwo�ci lub wydanie dekretu o zmianie granic.

Kan. 147 � W granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego w³adzaPatriarchy i synodów wykonywana jest wobec nie tylko wszystkich chrze-�cijan nale¿¹cych do tego Ko�cio³a, lecz tak¿e na pozosta³ych, którzy niemaj¹ ustanowionego na tym terytorium Hierarchy miejsca w³asnego Ko-�cio³a sui iuris i nale¿¹c do w³asnego Ko�cio³a, powierzani s¹ trosce Hierar-chów miejsca tego Ko�cio³a patriarchalnego z zachowaniem kan. 916 § 5.

Kan. 148 � § 1. Prawem i obowi¹zkiem Patriarchy jest zbieranie przy-datnych informacji o chrze�cijanach, znajduj¹cych siê poza terytorium

CS: 262 § 1 n. 1


formationes exquirendi etiam per Visitatorem a se de assensu Sedis Apo-stolicae missum.

§ 2. Visitator, antequam suum munus init, Episcopum eparchialem horumchristifidelium adeat eique nominationis litteras exhibeat.

§ 3. Visitatione peracta Visitator ad Patriarcham relationem mittat, qui rein Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis discussa Sedi Apostoli-cae opportuna media proponere potest, ut ubique terrarum tuitioni atqueincremento boni spiritualis christifidelium Ecclesiae, cui praeest, etiamper erectionem paroeciarum ac exarchiarum vel eparchiarum propria-rum provideatur.

Can. 149 � Candidatos, saltem tres, ad officium Episcopi eparchialis,Episcopi coadiutoris vel Episcopi auxiliaris extra fines territorii Ecclesiaepatriarchalis implendum Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalisad normam canonum de electionibus Episcoporum eligit et per Patriar-cham Romano Pontifici ad nominationem proponit secreto servato abomnibus, qui quomodolibet electionis exitum noverunt, etiam erga candi-datos.1

Can. 150 � § 1. Episcopi extra fines territorii Ecclesiae patriarchalisconstituti habent omnia iura et obligationes synodalia ceterorum Episco-porum eiusdem Ecclesiae firmo can. 102, § 2.2

§ 2. Leges a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis latae et a Pa-triarcha promulgatae, si leges liturgicae sunt ubique terrarum vigent; sivero leges disciplinares sunt vel si de ceteris decisionibus Synodi agitur,vim iuris habent intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis.

§ 3. Velint Episcopi eparchiales extra fines territorii Ecclesiae patriar-chalis constituti legibus disciplinaribus ceterisque decisionibus synodali-bus, quae eorum competentiam non excedunt, in propriis eparchiis vimiuris tribuere; si vero hae leges vel decisiones a Sede Apostolica appro-batae sunt, ubique terrarum vim iuris habent.

1 S.C. pro Eccl. Orient., decl. 25 mar. 1970, 3.2 S.C. pro Eccl. Orient., decl. 25 mar. 1970, 1.


Ko�cio³a, którym kieruje, tak¿e przez wizytatora pos³anego przez siebieza przyzwoleniem Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Wizytator, zanim zacznie pe³niæ swoje zadanie, powinien udaæ siê doBiskupa eparchialnego tych chrze�cijan i okazaæ mu pismo nominacyjne.

§ 3. Po dokonaniu wizytacji wizytator winien pos³aæ sprawozdanie doPatriarchy, który po przedyskutowaniu sprawy na Synodzie BiskupówKo�cio³a patriarchalnego mo¿e przedstawiæ odpowiednie �rodki StolicyApostolskiej, aby wszêdzie zatroszczono siê o ochronê i pomno¿enie dobraduchowego chrze�cijan Ko�cio³a, którym kieruje, tak¿e przez erygowanieparafii i egzarchatów lub w³asnych eparchii.

Kan. 149 � Kandydatów, przynajmniej w liczbie trzech, na urz¹d Bisku-pów eparchialnych, Biskupów koadiutorów lub Biskupów pomocniczychpoza granicami terytorium Ko�cio³a patriarchalnego wybiera Synod Bi-skupów Ko�cio³a patriarchalnego wed³ug kanonów o wyborze Bisku-pów i przez Patriarchê przedstawia ich do nominacji Biskupowi Rzym-skiemu, z zachowaniem tajemnicy przez wszystkich, którzy w jakikol-wiek sposób dowiedzieli siê o wyniku wyboru, tak¿e wobec kandydatów.

Kan. 150 � § 1. Biskupi ustanowieni poza terytorium Ko�cio³a patriar-chalnego maj¹ wszystkie prawa i obowi¹zki synodalne pozosta³ych Bi-skupów tego Ko�cio³a, z zachowaniem kan. 102 § 2.

§ 2. Ustawy uchwalone przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalne-go i przez Patriarchê promulgowane, je�li s¹ ustawami liturgicznymi obo-wi¹zuj¹ wszêdzie; je�li za� s¹ ustawami dyscyplinarnymi lub je�li do-tycz¹ pozosta³ych decyzji Synodu, moc prawn¹ maj¹ w granicach tery-torium Ko�cio³a patriarchalnego.

§ 3. Biskupi eparchialni ustanowieni poza granicami terytorium Ko�cio³apatriarchalnego mog¹ nadaæ moc prawn¹ we w³asnych eparchiach prze-pisom dyscyplinarnym i pozosta³ym decyzjom synodalnym, które nie prze-kraczaj¹ ich kompetencji; je�li za� te ustawy lub decyzje s¹ zaaprobowa-ne przez Stolicê Apostolsk¹, wszêdzie maj¹ moc prawn¹.

CS: 262 § 1 n. 2

CS: 366 § 2

148 Titulus V � De Ecclesiis archiepiscopalibus maioribus

TITULUS VDE ECCLESIIS ARCHIEPISCOPALIBUS MAIORIBUS

Can. 151 � Archiepiscopus maior est Metropolita Sedis determinataevel agnitae a suprema Ecclesiae auctoritate, qui toti cuidam Ecclesiaeorientali sui iuris titulo patriarchali non insignitae praeest.1

Can. 152 � Quae in iure communi de Ecclesiis patriarchalibus vel dePatriarchis dicuntur, de Ecclesiis archiepiscopalibus maioribus vel deArchiepiscopis maioribus valere intelleguntur, nisi aliter iure communiexpresse cavetur vel ex natura rei constat.2

Can. 153 � § 1. Archiepiscopus maior ad normam cann. 63-74 eligitur.3

§ 2. Post acceptationem electi Synodus Episcoporum Ecclesiae archi-episcopalis maioris per litteras synodicas Romanum Pontificem certioremfacere debet de electione canonice peracta; ipse vero electus per litterasmanu propria subscriptas expostulare debet a Romano Pontifice suaeelectionis confirmationem.

§ 3. Obtenta confirmatione electus coram Synodo Episcoporum Eccle-siae archiepiscopalis maioris emittere debet professionem fidei et pro-missionem fideliter officium suum implendi, deinde procedatur ad eiusproclamationem et inthronizationem; si vero electus nondum est Episco-pus ordinatus, inthronizatio valide fieri non potest, antequam electus ordi-nationem episcopalem suscepit.4

§ 4. Si vero confirmatio denegatur, nova electio fiat intra tempus a Ro-mano Pontifice statutum.

Can. 154 � Honoris praecedentiam immediate post Patriarchas Archi-episcopi maiores obtinent secundum ordinem erectionis Ecclesiae, cuipraesunt, in Ecclesiam archiepiscopalem maiorem.

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 10; Eph. can. 8; Carth. can. 17; Quinisext.can. 39; Clemens VIII, const. Decet Romanum Pontificem, 23 feb. 1596; Pius VII, litt. ap.In universalis Ecclesiae, 22 feb. 1807.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 10; * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. III; a. 1900, tit. II, cap. II, § 1; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. VII, cap. II, 4.

149Tytu³ V � Ko�cio³y arcybiskupie wiêksze sui iuris

3 Quinisext. can. 39.4 Innocentius III, litt. Rex regum, 25 feb. 1204; litt. Ad honorem Dei, a. 1204; litt. Ego

..., a. 1204; litt. Cum omnes, a. 1204; Innocentius IV, const. ap. Novit ille, 20 dec. 1251;Clemens VIII, const. Decet Romanum Pontificem, 23 feb. 1596, �Verum�; S.C. de Prop.Fide, 9 iun. 1642.

TYTU£ VKO�CIO£Y ARCYBISKUPIE WIÊKSZE SUI IURIS

Kan. 151 � Arcybiskupem wiêkszym jest Metropolita stolicy okre�lonejlub uznanej przez najwy¿sz¹ w³adzê ko�cieln¹, który przewodniczy Ko-�cio³owi wschodniemu sui iuris, któremu nie zosta³ nadany tytu³ patriar-szy.

Kan. 152 � To, co w prawie wspólnym odnosi siê do Ko�cio³ów patriar-chalnych lub do Patriarchów, ma zastosowanie do Ko�cio³ów arcybisku-pich wiêkszych i do Arcybiskupów wiêkszych, chyba ¿e co innego pra-wo wspólne wyra�nie zastrzega albo wynika to z natury rzeczy.

Kan. 153 � § 1. Arcybiskup wiêkszy jest wybierany wed³ug kan. 63-74.

§ 2. Po przyjêciu wyboru Synod Ko�cio³a arcybiskupiego wiêkszego przezlist synodalny zawiadamia Biskupa Rzymskiego o kanonicznie dokona-nym wyborze; sam za� elekt przez w³asnorêcznie podpisany list powi-nien poprosiæ Biskupa Rzymskiego o zatwierdzenie swojego wyboru.

§ 3. Otrzymawszy zatwierdzenie, elekt powinien przed Synodem Bisku-pów Ko�cio³a arcybiskupiego wiêkszego z³o¿yæ wyznanie wiary i przy-rzeczenie wiernego wype³nienia swojego urzêdu, potem nastêpuje jegoog³oszenie i intronizacja; je�li za� elekt nie ma �wiêceñ biskupich, introni-zacja nie mo¿e wa¿nie nast¹piæ, zanim elekt nie przyjmie �wiêceñ bis-kupich.

§ 4. Je�li za� zatwierdzenia odmówiono, nowy wybór powinien zostaædokonany w czasie okre�lonym przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 154 � Arcybiskupi wiêksi maj¹ precedencjê bezpo�rednio po Pa-triarchach wed³ug kolejno�ci erygowania Ko�cio³a, któremu przewodz¹,po�ród Ko�cio³ów arcybiskupich wiêkszych.

CS: 324, 335 § 1, 2;SN: 20 § 3

CS: 48 n. 3, 166, 320§ 1 n. 5, 326 § 1 n. 1-9, 11-12, § 2, 327 § 1,2 n. 1, 2, 328, 329, 330§ 1, 2, 331, 336, 337 §1, 2, 3, 340 § 1, 341 §1, 343, 344, 345 § 1 n.1, 2, § 2, 348, 350§ 1,388 § 1, 2, 389, 390,391, 403 § 4 n. 1, 418§ 1 n. 2, 467 § 3, 470§ 2; PA: 259 § 4; SN:20 § 1, 2, 73 § 1, 91CS: 325 § 1, 2

CS: 325 § 3 n. 2

CS: 339 § 1

150 Titulus VI � De Ecclesiis metropolitanis ceterisque Ecclesiis sui iuris

TITULUS VIDE ECCLESIIS METROPOLITANIS CETERISQUE

ECCLESIIS SUI IURIS

CAPUT IDe Ecclesiis metropolitanis sui iuris

Can. 155 � § 1. Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest Metropolitasedis determinatae a Romano Pontifice nominatus et a Consilio Hierar-charum ad normam iuris adiutus.

§ 2. Solius supremae Ecclesiae auctoritatis est Ecclesias metropolitanassui iuris erigere, immutare et supprimere earumque territorium certis fi-nibus circumscribere.1

Can. 156 � § 1. Intra tres menses ab ordinatione episcopali vel, si iamEpiscopus ordinatus est, ab inthronizatione computandos Metropolitaobligatione tenetur a Romano Pontifice petendi pallium, quod est signumsuae potestatis metropolitanae atque plenae communionis Ecclesiaemetropolitanae sui iuris cum Romano Pontifice.2

§ 2. Ante pallii impositionem Metropolita non potest Consilium Hierar-charum convocare et Episcopos ordinare.

Can. 157 � § 1. Potestas, quae Metropolitae ad normam iuris in Episco-pos ceterosque christifideles Ecclesiae metropolitanae, cui praeest, com-petit, est ordinaria et propria, sed ita personalis, ut ipse non possit Vica-rium pro tota Ecclesia metropolitana sui iuris constituere aut potestatemsuam alicui ad universitatem casuum delegare.

§ 2. Potestas Metropolitae et Consilii Hierarcharum valide exercetursolummodo intra fines territorii Ecclesiae metropolitanae sui iuris.3

§ 3. In omnibus negotiis iuridicis Ecclesiae metropolitanae sui iuris Me-tropolita eiusdem personam gerit.

1 Innocentius III, litt. Rex regum, 25 feb. 1204.2 Carth. can. 17; Constantinop. IV, can. 27. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.

Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. III, 7.

151Tytu³ VI � Ko�cio³y metropolitalne i pozosta³e Ko�cio³y sui iuris

TYTU£ VIKO�CIO£Y METROPOLITALNE

I POZOSTA£E KO�CIO£Y SUI IURIS

ROZDZIA£ IKo�cio³y metropolitalne sui iuris

Kan. 155 � § 1. Ko�cio³owi metropolitalnemu sui iuris przewodzi Me-tropolita okre�lonej stolicy mianowany przez Biskupa Rzymskiego i wspo-magany przez Radê Hierarchów wed³ug norm prawa.

§ 2. Jedynie najwy¿sza w³adza ko�cielna mo¿e erygowaæ Ko�cio³y me-tropolitalne sui iuris, przekszta³caæ je, znosiæ oraz okre�laæ granice ichterytorium.

Kan. 156 � § 1. Metropolita w terminie trzech miesiêcy liczonych od�wiêceñ biskupich albo, je�li ju¿ by³ Biskupem, od intronizacji, zobowi¹-zany jest poprosiæ Biskupa Rzymskiego o paliusz, który jest znakiem w³a-dzy metropolitalnej i pe³nej jedno�ci Ko�cio³a metropolitalnego sui iurisz Biskupem Rzymskim.

§ 2. Przed na³o¿eniem paliusza Metropolita nie mo¿e zwo³aæ Rady Hie-rarchów i �wiêciæ Biskupów.

Kan. 157 � § 1. W³adza, któr¹ Metropolita posiada wed³ug prawa nadBiskupami i pozosta³ymi chrze�cijanami Ko�cio³a metropolitalnego, któ-remu przewodzi, jest zwyczajna i w³asna, lecz na tyle osobista, ¿e niemo¿e on ustanowiæ wikariusza dla ca³ego Ko�cio³a metropolitalnego suiiuris i swojej w³adzy w odniesieniu do wszystkich spraw nie mo¿e niko-mu delegowaæ.

§ 2. W³adza Metropolity i Rady Hierarchów jest wa¿nie wykonywanajedynie w granicach terytorium Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris.

§ 3. We wszystkich sprawach prawnych Ko�cio³a metropolitalnego suiiuris Metropolita wystêpuje w jego imieniu.

CS: 321 § 1

CS: 321 § 2

3 Apost. cann. 14, 34-35; Nic. I, can. 6; Ant. cann. 13, 22; Constantinop. I, can. 2; Eph.can. 8; Chalc. can. 28; Constantinop. IV, can. 23.

PA: 303 § 1 n. 1CS: 159


Can. 158 � § 1. Ecclesiae metropolitanae sui iuris sedes est in civitateprincipe, a qua Metropolita, qui eidem Ecclesiae praeest, titulum desu-mit.

§ 2. Metropolita in eparchia sibi concredita eadem iura et obligationeshabet ac Episcopus eparchialis in sua.

Can. 159 � In Ecclesia metropolitana sui iuris, cui praeest, Metropolitaepraeter ea, quae iure communi vel iure particulari a Romano Pontificestatuto ei tribuuntur, competit:1

1° Episcopos eiusdem Ecclesiae intra tempus iure determinatum ordi-nare et inthronizare;2

2° Consilium Hierarcharum ad normam iuris convocare, quaestiones ineodem tractandas opportune instruere, eidem praeesse atque id trans-ferre, prorogare, suspendere et dissolvere;3

3° tribunal metropolitanum erigere;4

4° vigilare, ut fides et disciplina ecclesiastica accurate serventur;5

5° visitationem canonicam in eparchiis peragere, si eam Episcopus epar-chialis neglexit;6

6° nominare Administratorem eparchiae in casu, de quo in can. 221,n. 4;

7° eum, qui legitime ad officium propositus vel electus est, nominare velconfirmare, si Episcopus eparchialis intra tempus iure statutum iustoimpedimento non detentus id facere omisit, itemque oeconomum epar-chialem nominare, si Episcopus eparchialis monitus eum nominareneglexit.7

8° Romani Pontificis acta cum Episcopis eparchialibus aliisque, ad quospertinent, communicare, nisi Sedes Apostolica directe providit, etpraescriptorum, quae in his actis continentur, fidelem exsecutionemcurare.

1 Nic. I, can. 7; Chalc. can. 12.2 Nic. I, cann. 4, 6; Eph. can. 8; Chalc. can. 25; Sard. can 6; Carth. cann. 18-19, 89; S.

Xystus III, litt. Si quantum humanis, 8 iul. 435; S. Leo M., litt. Omnium quidem, 13 ian.444. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. III, 3).

3 Apost. can. 37; Nic. I, can. 5; Ant. cann. 16-20; Laod. can. 40; Chalc. can. 19; Carth.cann. 18, 76; Quinisext. can. 8; Nic. II, can. 6; Constantinop. IV, can. 17 �Consueverunt�.* Syn. prov. Cobrin. Ruthenorum, a. 1626, XIII; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. III, 3); tit. III, cap. III �Synodorum�; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. XIV, 3.


Kan. 158 � § 1. Siedzib¹ Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris jest g³ównemiasto, od którego Metropolita, przewodz¹cy temu Ko�cio³owi, posiadatytu³.

§ 2. Metropolita w eparchii sobie powierzonej posiada te same prawai obowi¹zki jak Biskup eparchialny w swojej.

Kan. 159 � W Ko�ciele metropolitalnym sui iuris, któremu przewodzi,Metropolita, oprócz tego, co przyznaje mu prawo wspólne lub partyku-larne ustanowione przez Biskupa Rzymskiego, posiada nastêpuj¹ce kom-petencje:1° wy�wiêcaæ i intronizowaæ Biskupów swojego Ko�cio³a w okre�lo-

nym czasie;2° zwo³ywaæ wed³ug norm prawa Radê Hierarchów, w dogodny spo-

sób informowaæ o sprawach do omówienia, jej przewodniczyæ i prze-nosiæ, przed³u¿aæ, zawieszaæ i rozwi¹zywaæ;

3° erygowaæ trybuna³ metropolitalny;4° czuwaæ, aby wiara i dyscyplina ko�cielna by³y dok³adnie zachowy-

wane;5° odbywaæ wizytacjê kanoniczn¹ w eparchiach, je�li zaniedbuje j¹ Bis-

kup eparchialny;6° mianowaæ administratora eparchii w przypadku okre�lonym w kan.

221 n. 4;7° osobê prawnie przedstawion¹ na urz¹d lub wybran¹, mianowaæ lub

zatwierdzaæ, je�li Biskup eparchialny w czasie okre�lonym przez pra-wo nie wykrywszy przeszkody, tego nie uczyni³, mianowaæ ekonomaeparchialnego, je�li Biskup eparchialny upomniany tej nominacji za-niedba³;

8° wraz z Biskupami eparchialnymi i innymi, do których to nale¿y, og³a-szaæ akta Biskupa Rzymskiego, chyba ¿e Stolica Apostolska bezpo�-rednio to uczyni³a, i troszczyæ siê, aby rozporz¹dzenia, które s¹ za-warte w tych aktach, by³y wiernie wype³nione.

CS: 318

CS: 320 § 1

CS: 320 § 1 n. 4

CS: 320 § 2, 347 § 1n. 1, § 2

CS: 320 § 1 n. 2

CS: 320 § 1 n. 3

CS: 320 § 1 n. 1

CS: 320 § 1 n. 4

CS: 320 § 2 n. 1

4Apost. can. 74; Ant. cann. 12, 14-15, 25; Constantinop. I, can. 6; Eph. can. 1; Sard.cann. 3, 14; Carth. cann. 19, 28, 87, 100, 120, 125; Constantinop. IV, can. 26.

5Ant. can. 9. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. V; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. III, 6).

6 Constantinop. IV, can. 19. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a.1872, tit. II, cap. III, 6).

7 Nic. II, can. 11.


Can. 160 � In negotiis extraordinariis vel specialem difficultatem secumferentibus Episcopi eparchiales Metropolitam et Metropolita Episcoposeparchiales audire ne omittant.1

Can. 161 � Metropolita commemorandus est post Romanum Pontifi-cem ab omnibus Episcopis ceterisque clericis in Divina Liturgia et inlaudibus divinis secundum praescripta librorum liturgicorum.2

Can. 162 � Metropolita commemorationem Romani Pontificis in signumplenae communionis cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divinis se-cundum praescripta librorum liturgicorum debet facere et curare, ut abomnibus Episcopis ceterisque clericis Ecclesiae metropolitanae, cui prae-est, fideliter fiat.3

Can. 163 � Metropolitae cum Romano Pontifice frequens sit consuetu-do; visitatio vero, quam singulis quinquenniis ad normam can. 208, § 2peragere debet, quatenus fieri potest, una cum omnibus Episcopis Eccle-siae metropolitanae, cui praeest, fiat.

Can. 164 � § 1. Ad Consilium Hierarcharum vocari debent omnes etsoli Episcopi ordinati eiusdem Ecclesiae metropolitanae sui iuris ubicum-que constituti exclusis eis, de quibus in can. 953, § 1, vel eis, qui poeniscanonicis, de quibus in cann. 1433 et 1434, puniti sunt; Episcopi alteriusEcclesiae sui iuris nonnisi ut hospites invitari possunt, si maiori parti mem-brorum Consilii Hierarcharum id placet.4

§ 2. Suffragium deliberativum in Consilio Hierarcharum habent Episcopieparchiales et Episcopi coadiutores; ceteri vero Episcopi Ecclesiae me-tropolitanae sui iuris hoc suffragium habere possunt, si hoc in iure parti-culari expresse statuitur.

1 Apost. can. 34; Ant. cann. 9, 11. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. II, cap. II, 2); a. 1900, tit. II, cap. II, § l.

2 Constantinop. IV, can. 10; Protodeut. cann. 14-15; Benedictus XIV, ep. encycl. Exquo, 1 mar. 1756, § 22. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit.II, cap. III, 1); Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. II, 4.

3 Callixtus III, const. Reddituri de commisso, 3 sep. 1457, § 1; Benedictus XIV, ep.encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 9-17; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, n. II; litt. 29 mai;


Kan. 160 � W sprawach nadzwyczajnych lub nios¹cych ze sob¹ spe-cjalne trudno�ci biskupi eparchialni nie powinni zaniedbaæ wys³uchaniaMetropolity, a Metropolita Biskupów eparchialnych.

Kan. 161 � Metropolita wspominany byæ powinien po Biskupie Rzym-skim przez wszystkich biskupów i pozosta³ych duchownych w BoskiejLiturgii i w nabo¿eñstwach wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych.

Kan. 162 � Metropolita powinien na znak pe³nej wspólnoty z BiskupemRzymskim wspominaæ go w Boskiej Liturgii i w nabo¿eñstwach, wed³ugprzepisów ksi¹g liturgicznych i troszczyæ siê, aby wiernie to czynili wszys-cy biskupi i inni duchowni Ko�cio³a metropolitalnego, któremu przewo-dzi.

Kan. 163 � Metropolita powinien czêsto spotykaæ siê z Biskupem Rzym-skim; wed³ug kan. 208 § 2 co piêæ lat powinien za� z³o¿yæ wizytê, o ile tomo¿liwe, razem ze wszystkimi biskupami Ko�cio³a metropolitalnego, któ-remu przewodzi.

Kan. 164 � § 1. Do Rady Hierarchów powinni zostaæ powo³ani wszy-scy wy�wiêceni biskupi tego Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris i tylkooni, gdziekolwiek ustanowieni, z wyj¹tkiem tych, o których mowa w kan.953 § 1, lub ukaranych karami kanonicznymi, o których mowa w kan.1433 i 1434; biskupi innych Ko�cio³ów sui iuris mog¹ byæ zaproszenijedynie jako go�cie, je�li wyrazi na to zgodê wiêkszo�æ cz³onków RadyHierarchów.

§ 2. G³os decyduj¹cy w Radzie Hierarchów maj¹ Biskupi eparchialnii biskupi koadiutorzy; pozostali za� biskupi Ko�cio³a metropolitalnego suiiuris mog¹ posiadaæ ten g³os, je�li wyra�nie zosta³o to postanowione wprawie partykularnym.

CS: 320 § 2 n. 2

CS: 317

CS: 166

CS: 340 § 2, 343

CS: 341 § 1

1838; instr. 31 iul. 1902, 13, e). * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. I �Eadem�;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. II �Et quoniam�.

4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 23; Apost. can. 34; Clemens XIII, litt. ap. Insummo apostolatus, 15 iun. 1765; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Ep. Magno Varadinen.Rumen.), 23 sep. 1871, n. 2. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a.1872, tit. II, cap. III, 3); tit. III, cap. III; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XIV,1-2.


Can. 165 � § 1. Omnes Episcopi ad Consilium Hierarcharum legitimevocati gravi obligatione tenentur, ut eidem Consilio intersint eis exceptis,qui officio suo iam renuntiaverunt.1

§ 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se detineri existimat, scriptosuas rationes aperiat Consilio Hierarcharum; de legitimitate impedimentidecidere est Episcoporum, qui suffragium deliberativum habent et in locodesignato initio sessionum Consilii praesentes sunt.

§ 3. Nemo ex Consilii Hierarcharum membris procuratorem sui locomittere potest nec quisquam plura suffragia habet.

§ 4. Consilio Hierarcharum incohato nemini eorum, qui interesse debent,licet discedere nisi iusta de causa a Consilii praeside approbata.2

Can. 166 � § 1. Nisi ius particulare maiorem praesentiam exigit, quaeli-bet Consilii Hierarcharum sessio canonica atque singulum scrutinium va-lidum est, si maior pars Episcoporum, qui tenentur Consilio Hierarcha-rum interesse, praesens est.

§ 2. Consilium Hierarcharum negotia decidit ad partem absolute maio-rem suffragiorum eorum, qui suffragium deliberativum habent et prae-sentes sunt.

Can. 167 � § 1. Firmis canonibus, in quibus expresse de potestate Con-silii Hierarcharum leges et normas ferendi agitur, hoc Consilium eas fer-re potest etiam in eis casibus, in quibus ius commune rem remittit ad iusparticulare Ecclesiae sui iuris.

§ 2. De legibus et normis a Consilio Hierarcharum latis Metropolita Se-dem Apostolicam quam primum certiorem faciat nec leges ac normaevalide promulgari possunt, antequam Metropolita notitiam a Sede Apo-stolica scripto datam habuit de Consilii actorum receptione; etiam deceteris in Consilio Hierarcharum gestis Metropolita Sedem Apostolicamcertiorem faciat.3

§ 3. Metropolitae est curare promulgationem legum et publicationemdecisionum Consilii Hierarcharum.

1 Laod. can. 40, Chalc. can. 19; Sard. can. 6; Carth. can. 76; Quinisext. can. 8;Constantinop. IV, can. 17. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872,tit. II, cap. III, 3); tit. III, cap. III �Membra�.


Kan. 165 � § 1. Wszyscy biskupi prawnie powo³ani do Rady Hierar-chów maj¹ powa¿ny obowi¹zek uczestnictwa w Radzie, z wyj¹tkiemtych, którzy ju¿ zrezygnowali ze swojego urzêdu.

§ 2. Je�li jaki� biskup uzna, ¿e powstrzymuje go uzasadniona przeszkoda,powinien na pi�mie przedstawiæ swoje racje Radzie Hierarchów; o uznaniuprzeszkody decyduj¹ biskupi, którzy posiadaj¹ g³os decyduj¹cy i s¹ obec-ni na pocz¹tku sesji w miejscu okre�lonym.

§ 3. Nikt spo�ród cz³onków Rady Hierarchów nie mo¿e wys³aæ na swojemiejsce pe³nomocnika, ani te¿ nie posiada wiêcej g³osów.

§ 4. Nikomu z tych, którzy powinni byæ obecni nie godzi siê rozwi¹zaæRady Hierarchów, chyba ¿e dla s³usznej przyczyny, zatwierdzonej przezprzewodnicz¹cego Rady.

Kan. 166 � § 1. Je�li prawo partykularne nie wymaga wiêkszej liczbyobecnych, ka¿da sesja kanoniczna Rady Hierarchów oraz ka¿de g³oso-wanie jest wa¿ne, je�li wiêkszo�æ biskupów, którzy maj¹ obowi¹zek uczest-nictwa w Radzie, jest obecna.

§ 2. Rada Hierarchów podejmuje uchwa³y bezwzglêdn¹ wiêkszo�ci¹ g³o-sów tych, którzy posiadaj¹ g³os decyduj¹cy i s¹ obecni.

Kan. 167 � § 1. Z zachowaniem kanonów, które wyra�nie mówi¹ ow³adzy Rady Hierarchów stanowienia ustaw i norm, Rada ta mo¿e sta-nowiæ tak¿e w tych sprawach, w których prawo wspólne odsy³a do pra-wa partykularnego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. O ustawach i normach wydanych przez Radê Hierarchów Metro-polita jak najszybciej zawiadomi Stolicê Apostolsk¹, a ustawy i normy niemog¹ byæ wa¿nie promulgowane, zanim Metropolita nie otrzyma na pi-�mie zawiadomienia od Stolicy Apostolskiej o przyjêciu decyzji Rady;tak¿e o pozosta³ych dzia³aniach Rady Hierarchów Metropolita winienzawiadomiæ Stolicê Apostolsk¹.

§ 3. Metropolita ma obowi¹zek troszczyæ siê o promulgowanie ustawi publikacjê decyzji Rady Hierarchów.

CS: 341 § 1

CS: 345 § 1 n. 1

CS: 345 § 1 n. 1, § 2

CS: 348

CS: 346

CS: 350 § 1

2 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. III, cap. III �Membra�.3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. V; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.

Rumenorum, a. 1872, tit. III, cap. III �Obiecta�.


§ 4. Firmis canonibus, in quibus expresse de actibus administrativisMetropolitae, qui Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest, agitur, eiusest etiam illos actus administrativos ponere, qui iure communi superioriauctoritati administrativae Ecclesiae sui iuris committuntur, de consensutamen Consilii Hierarcharum.

Can. 168 � Ad Metropolitae et Episcoporum nominationem quod attinet,Consilium Hierarcharum pro unoquoque casu elenchum componat triumsaltem candidatorum magis idoneorum eundemque Sedi Apostolicae se-creto servato, etiam erga candidatos, mittat; quem elenchum ut compo-nant, membra Consilii Hierarcharum, si id expedire iudicant, de necessi-tatibus Ecclesiae et de dotibus specialibus candidati ad episcopatum sen-tentiam aliquorum presbyterorum vel aliorum christifidelium sapientiapraestantium exquirere possunt.

Can. 169 � Consilium Hierarcharum curet, ut necessitatibus pastorali-bus christifidelium provideatur, atque de eis potest statuere, quae ad fideiincrementum provehendum, ad actionem pastoralem communem foven-dam, ad moderandos mores, ad proprium ritum necnon ad disciplinamecclesiasticam communem servandam opportuna esse videntur.1

Can. 170 � Consilium Hierarcharum locum habeat semel saltem in annoet, quoties id postulant specialia adiuncta aut expedienda sunt negotiaiure communi huic Consilio reservata vel pro quibus peragendis consen-sus eiusdem Consilii requiritur.2

Can. 171 � Consilium Hierarcharum sua conficiat statuta Sedi Aposto-licae transmittenda, in quibus provideatur de secretaria Consilii, de com-missionibus praeparatoriis, de ordine procedendi necnon de aliis mediis,quae fini consequendo efficacius consulant.

Can. 172 � In Ecclesia metropolitana sui iuris conventus ad normamcann. 140 - 145 habeatur et quinto saltem quoque anno convocetur; quaeibidem de Patriarcha dicuntur, Metropolitae competunt.

1 Apost. can. 37; Nic. I, can. 5; Constantinop. I, can. 2; Ant. can. 20; Laod. can. 40;Carth. can. 95; Chalc. cann. 17, 19; Nic. II, can. 6; Quinisext. cann. 8, 25; Constantinop. IV,can. 26; S. Basilius M., can. 47; S. C de Prop. Fide, (C.P.), instr. (ad Poloniae Nuntium), 31maii 1629; (C.P.), 7 iun. 1638; litt. (ad Ep. Fagarasien. et Alba-Iulien.), 12 iul. 1867, n. 1; LeoXIII, ep. Litteris datis, 15 iun. 1901. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. IV; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. III, cap. III �Praecipua�.


§ 4. Z zachowaniem kanonów wyra�nie stanowi¹cych o aktach admi-nistracyjnych Metropolity, który przewodzi Ko�cio³owi metropolitalnemusui iuris, do niego nale¿y wydawanie tak¿e tych aktów administracyj-nych, których wydawanie zosta³o zlecone przez prawo wspólne najwy¿-szej w³adzy administracyjnej Ko�cio³a sui iuris, za zgod¹ jednak RadyHierarchów.

Kan. 168 � Co dotyczy nominacji Metropolity i biskupów, Rada Hierar-chów w ka¿dym przypadku sporz¹dza listê trzech przynajmniej kandy-datów najbardziej odpowiednich i nastêpnie w tajemnicy przekazuje j¹Stolicy Apostolskiej; aby sporz¹dziæ tê listê cz³onkowie Rady Hierar-chów mog¹, je�li uznaj¹ to za po¿yteczne, o potrzebach Ko�cio³a i ospecjalnych przymiotach kandydatów do biskupstwa zasiêgn¹æ opinii nie-których prezbiterów lub innych chrze�cijan o szczególnej m¹dro�ci.

Kan. 169 � Rada Hierarchów powinna siê zatroszczyæ o potrzeby pa-storalne chrze�cijan, a tak¿e mo¿e stanowiæ o tych sprawach, które wy-daj¹ siê korzystne dla wzrostu wiary, do rozwoju wspólnej dzia³alno�cipastoralnej, dla podniesienia obyczajów, do zachowania w³asnego ob-rz¹dku i wspólnej dyscypliny ko�cielnej.

Kan. 170 � Rada Hierarchów powinna siê zbieraæ przynajmniej raz wroku oraz ilekroæ wymagaj¹ tego specjalne okoliczno�ci lub nale¿y za³a-twiæ sprawy zarezerwowane w prawie wspólnym Radzie Hierarchówlub dla przeprowadzenia których potrzebna jest zgoda tej Rady.

Kan. 171 � Rada Hierarchów sporz¹dza swój statut, który powinienzostaæ przes³any do Stolicy Apostolskiej, w którym stanowi siê o sekre-tariacie Rady, o komisjach przygotowawczych, o procedurze oraz o in-nych �rodkach, maj¹cych pomóc w zrealizowaniu celów.

Kan. 172 � W Ko�cio³ach metropolitalnych sui iuris, zgodnie z kan. 140-145, powinno istnieæ zgromadzenie metropolitalne i nale¿y je zwo³ywaæprzynajmniej raz na piêæ lat; zawarte tam postanowienia dotycz¹ce pa-triarchy odnosz¹ siê do Metropolity.

CS: 349

CS: 344

2 Apost. can. 37; Nic. I, can. 5; Ant. can. 20; Chalc. can. 19; Carth. can. 18; Quinisext.can. 8; Nic. II, can. 6; Constantinop. IV, can. 17; Urbanus VIII, const. Sacrosanctumapostolatus, 12 mar. 1625; S.C. de Prop. Fide, instr. 9 aug. 1760, n. IV. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. III, cap. III.


Can. 173 � § 1. Sede metropolitana in Ecclesiis metropolitanis sui iurisvacante:1° Administrator Ecclesiae metropolitanae sui iuris est Episcopus epar-

chialis eiusdem Ecclesiae ordinatione episcopali senior, qui quam pri-mum Romanum Pontificem de sedis metropolitanae vacatione cer-tiorem faciat;

2° ad Administratorem Ecclesiae metropolitanae sui iuris transit pote-stas ordinaria Metropolitae eis omnibus exclusis, quae agi non pos-sunt nisi de consensu Consilii Hierarcharum;

3° sede metropolitana vacante nihil innovetur.

§ 2. Sede metropolitana in his Ecclesiis impedita serventur ea, quae deSede patriarchali impedita in can. 132, § 1 statuta sunt; quae ibidem dePatriarcha dicuntur, Metropolitae competunt.

§ 3. Circa sedem vacantem vel impeditam eparchiae Metropolitae ser-ventur cann. 221-233.

CAPUT IIDe ceteris Ecclesiis sui iuris

Can. 174 � Ecclesia sui iuris, quae neque est patriarchalis nec archi-episcopalis maior nec metropolitana, concreditur Hierarchae, qui ei prae-est ad normam iuris communis et iuris particularis a Romano Pontificestatuti.

Can. 175 � Hae Ecclesiae immediate a Sede Apostolica dependent;iura et obligationes vero, de quibus in can. 159, nn. 3-8, Hierarcha a SedeApostolica delegatus exercet.

Can. 176 � Si ius commune aliquid remittit ad ius particulare aut adsuperiorem auctoritatem administrativam Ecclesiae sui iuris, auctoritascompetens in his Ecclesiis est Hierarcha, qui ei ad normam iuris praeest,de consensu Sedis Apostolicae, nisi aliud expresse statuitur.


Kan. 173 � § 1. W czasie wakansu stolicy metropolitalnej w Ko�cielemetropolitalnym sui iuris:1° administratorem Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris jest biskup epar-

chialny tego Ko�cio³a najstarszy �wiêceniami biskupimi, który powi-nien jak najszybciej zawiadomiæ Biskupa Rzymskiego o zawakowa-niu stolicy metropolitalnej;

2° na administratora Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris przechodzi w³a-dza zwyczajna Metropolity, za wyj¹tkiem tego wszystkiego, czegonie mo¿na uczyniæ bez zgody Rady Hierarchów;

3° podczas wakansu stolicy metropolitalnej nie nale¿y niczego zmieniaæ.

§ 2. Podczas przeszkody w dzia³aniu stolicy metropolitalnej w tym Ko�-ciele, powinny byæ zachowane postanowienia kan. 132 § 1 odno�nie dostolicy patriarszej; to, co mówi siê o Patriarsze, odnosi siê do Metropolity.

§ 3. Odno�nie do wakansu stolicy eparchialnej Metropolity lub przesz-kody w jej dzia³aniu powinny zostaæ zachowane kan. 221-233.

ROZDZIA£ IIPozosta³e Ko�cio³y sui iuris

Kan. 174 � Ko�ció³ sui iuris, który nie jest ani patriarchalny, ani arcybi-skupi wiêkszy, ani metropolitalny, powierza siê Hierarsze, który przewo-dzi mu wed³ug norm prawa wspólnego i prawa partykularnego wydane-go przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 175 � Ko�cio³y te s¹ zale¿ne bezpo�rednio od Stolicy Apostolskiej;prawa za� i obowi¹zki, o których mowa w kan. 159 n. 3-8, wykonujeHierarcha delegowany przez Stolicê Apostolsk¹.

Kan. 176 � Je�li prawo wspólne odsy³a do prawa partykularnego albodo najwy¿szej w³adzy administracyjnej Ko�cio³a sui iuris, w³adz¹ kompe-tentn¹ w tym Ko�ciele jest Hierarcha, który przewodzi mu wed³ug pra-wa, za zgod¹ Stolicy Apostolskiej, chyba ¿e co innego zosta³o wyra�niepostanowione.

162 Titulus VII � De eparchiis et de Episcopis

TITULUS VIIDE EPARCHIIS ET DE EPISCOPIS

CAPUT IDe Episcopis

Can. 177 � § 1. Eparchia est populi Dei portio, quae Episcopo cumcooperatione presbyterii pascenda concreditur ita, ut Pastori suo adhae-rens et ab eo per Evangelium et Eucharistiam in Spiritu Sancto congre-gata Ecclesiam particularem constituat, in qua vere inest et operaturuna, sancta, catholica et apostolica Christi Ecclesia.1

§ 2. In erectione, immutatione et suppressione eparchiarum intra finesterritorii Ecclesiae patriarchalis servandus est can. 85, § 1; in ceteriscasibus eparchiarum erectio, immutatio et suppressio competit soli SediApostolicae.2

Can. 178 � Episcopus eparchialis, cui scilicet eparchia nomine propriopascenda concredita est, eam ut vicarius et legatus Christi regit; potes-tas, qua ipse nomine Christi personaliter fungitur, est propria, ordinaria etimmediata, etsi a suprema Ecclesiae auctoritate exercitium eiusdem po-testatis ultimatim regitur et certis limitibus intuitu utilitatis Ecclesiaevel christifidelium circumscribi potest.3

Can. 179 � Episcopi, quibus eparchia nomine proprio regenda concre-dita non est, quodcumque aliud munus in Ecclesia exercent vel exercu-erunt, Episcopi titulares vocantur.

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 11 �Dioecesis�; const. Lumen gentium, 25 �Inter�,26 �Episcopus�, 28 �Presbyteri�; const. Sacrosanctum Concilium, 41; decr. Presbyterorumordinis, 4 �Populus�.

2 S. Innocentius I, litt. Et onus et honor, a. c. 415, �Nam quod sciscitaris�; Chalc. can.12; Carth. cann. 17, 55; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, �A quoautem�; Leo XII, const. ap. Petrus Apostolorum princeps, 15 aug. 1824; Leo XIII, litt.ap. Christi Domini, a. 1895. Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 9 �Haec�.

163Tytu³ VII � Eparchie i biskupi

TYTU£ VIIEPARCHIE I BISKUPI

ROZDZIA£ IBiskupi

Kan. 177 � § 1. Eparchiê stanowi czê�æ ludu Bo¿ego, która powierzonajest pasterskiej pieczy biskupa ze wspó³pracuj¹cym z nim prezbiterium,tak by trwaj¹c przy nim jako swoim Pasterzu i zgromadzona przez niegow Duchu �wiêtym przez Ewangeliê i Eucharystiê, tworzy³a Ko�ció³ party-kularny, w którym prawdziwie obecny jest i dzia³a jeden, �wiêty, katolickii apostolski Ko�ció³ Chrystusa.

§ 2. Przy erygowaniu, zmianie i zniesieniu eparchii w granicach teryto-rium Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y zachowaæ kan. 85 § 1; w innychwypadkach erygowanie, zmiana i zniesienie eparchii nale¿y tylko do Sto-licy Apostolskiej.

Kan. 178 � Biskup eparchialny, ten mianowicie, któremu zosta³o powie-rzone pasterzowanie w imieniu w³asnym eparchi¹, aby rz¹dzi³ ni¹ jakozastêpca i legat Chrystusa; w³adza, któr¹ sprawuje on osobi�cie w imie-niu Chrystusa jest w³asna, zwyczajna i bezpo�rednia, chocia¿ wykony-waniem tej w³adzy kieruje ostatecznie najwy¿sza w³adza Ko�cio³a i mo¿eona zostaæ w pewien sposób ograniczona ze wzglêdu na po¿ytek Ko-�cio³a albo chrze�cijan.

Kan. 179 � Biskupami tytularnymi nazywaj¹ siê ci, którym nie zosta³powierzony zarz¹d eparchii w imieniu w³asnym, a wype³niaj¹ lub bêd¹wype³niaæ jakiekolwiek inne dzie³o w Ko�ciele.

KPK/83: 369

KPK/83: 373KPK/17: 215 § 1CS: 159

KPK/83: 334 § 1KPK/17: 376, 381 § 1CS: 397 § 1

KPK/83: 376

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 27; decr. Christus Dominus, 8, a), 11; Apost. cann.34, 39; Ant. can. 9; Trid., sess. XXIII, De ordine, cap. 4, can. 8; Vat. I, sess. IV, cap. III,De vi et ratione primatus Romani pontificis, Leo XIII, ep. encycl. Satis cognitum, 29 iun.1896 �Si Petri�. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a. 410, can. 18; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. IX, art. V, l.


Art. I � De electione Episcoporum

Can. 180 � Ut quis idoneus ad episcopatum habeatur, requiritur, utsit:1

1° firma fide, bonis moribus, pietate, animarum zelo et prudentia prae-stans;2

2° bona existimatione gaudens;3° vinculo matrimonii non ligatus;3

4° annos natus saltem triginta quinque;4

5° a quinquennio saltem in ordine presbyteratus constitutus;5

6° in aliqua scientia sacra doctor vel licentiatus vel saltem peritus.

Can. 181 � § 1. Episcopi intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis adsedem eparchialem vacantem vel aliud munus implendum designanturelectione canonica ad normam cann. 947 - 957, nisi aliter iure communicavetur.6

§ 2. Ceteri Episcopi a Romano Pontifice nominantur firmis cann. 149 et168.

Can. 182 � § 1. Candidatos ad episcopatum idoneos sola Synodi Epi-scoporum Ecclesiae patriarchalis membra proponere possunt, quorumest etiam ad normam iuris particularis informationes et documenta, quaenecessaria sunt, ut candidatorum idoneitas comprobetur, colligere audi-

1 Nic. II, can. 2; S. Leo M., litt. Quanta fraternitati, a. 446, �In civitatibus�; S.C. deProp. Fide, instr. 31 iul. 1902, 8. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a. 410, can. 1; Syn.Sisen. Armenorum, a. 1246, can. 1; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 3,16; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. XIII, § 10, 4; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. III, 2.

2 Laod. can. 12; Sard. can. 2; Carth. can. 50; S. Hormisdas, litt. De laboribus tui, 3 dec.519. * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. IV, 6; Syn. Armen., a.1911, 247.

3 Apost. can. 40; Quinisext. cann. 12, 48; S. Leo M., litt. Quanta fraternitati, a. 446,�Nam cum�; S.C. de Prop. Fide, decis. 22 sep. 1862. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VII, I, g); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art.VII, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 5, II.

4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 10, 4.5 Apost. can. 80; Laod. can. 12; Sard. can. 10; Constantinop. IV, can. 5; Pius IX, all.

Cum ex hac vita, 12 iul. 1867, �Cum autem�. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. XIII, §10, 4.


Art. I � Wybór biskupów

Kan. 180 � Aby uznaæ kogo� za zdatnego do biskupstwa, wymagasiê:1° niezachwianej wiary, dobrych obyczajów, pobo¿no�ci, gorliwo�ci

o dusze i szczególnej roztropno�ci;2° dobrej s³awy;3° aby by³ wolny od wêz³a ma³¿eñskiego;4° przynajmniej trzydziestu piêciu lat ¿ycia;

5° przynajmniej piêciu lat prezbiteratu;

6° doktoratu lub licencjatu lub przynajmniej bieg³o�ci w jakiej� �wiêtejdyscyplinie.

Kan. 181 � § 1. Biskupi, w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchal-nego, na wakuj¹c¹ stolicê eparchialn¹ lub do wype³nienia innego zada-nia, s¹ desygnowani przez kanoniczny wybór wed³ug kanonów 947 -957, chyba ¿e prawo wspólne co innego zastrzega.

§ 2. Pozostali Biskupi mianowani s¹ przez Biskupa Rzymskiego z zacho-waniem kanonów 149 i 168.

Kan. 182 � § 1. Kandydatów zdatnych do biskupstwa mog¹ propono-waæ tylko cz³onkowie Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego; donich nale¿y tak¿e zgodnie z przepisami prawa partykularnego zbieranieinformacji i dokumentów, które s¹ niezbêdne, a¿eby dowie�æ zdatno�ci

KPK/83: 378 § 1KPK/17: 331 § 1CS: 394 § 1KPK/83: 378 § 1 n. 1KPK/17: 331 § 1 n. 4CS: 394 § 1 n. 5KPK/83: 378 § 1 n. 2

CS: 394 § 1 n. 2

KPK/83: 378 § 1 n. 3KPK/17: 331 § 1 n. 2CS: 394 § 1 n. 3KPK/83: 378 § 1 n. 4KPK/17: 331 § 1 n. 3CS: 394 § 1 n. 4KPK/83: 378 § 1 n. 5KPK/17: 331 § 1 n. 5CS: 394 § 1 n. 6

CS: 251

KPK/83: 377 § 1KPK/17: 329 § 2CS: 392 § 2

CS: 252 § 1 n. 1, 2

6 Nic. I, cann. 4, 6; Eph. can. 8; Ant. cann. 16, 19, 23; Laod. can. 12; Carth. cann. 50,78; Nic. II, can. 3; S. Iulius, litt. Legi litteras, a. 341, �At nunc ignoro�; Constantinop. IV,can. 22; Innocentius IV, ep. Iustis petentium, 8 aug. 1243; Iulius III, const. ap. Cum nosnuper, 28 apr. 1553, �Nec non�; Benedictus XIV, const. Apostolica praedecessorum, 14feb. 1742, § 11; all. Neminem vestrum, 12 maii 1754, �Illud�; S.C. de Prop. Fide, decr. 20iul. 1760, ad 7; Clemens XIII, litt. ap. Libentissime occasionem, 1 aug. 1760; S.C. deProp. Fide, instr. (ad Patr. et Epp. Ritus Graeco-Melchit.), 29 maii 1789, nn. 7-8; PiusVII, litt. ap. Ubi primum, 3 iun. 1816, § 3; breve (ad Patr. et Epp. Melchit.), Tristisquidem, 3 iun. 1816, § 4; Gregorius XVI, 24 dec. 1831; Pius IX, litt. ap. Reversurus, 12iul. 1867, 20-21; all. Cum ex hac vita, 12 iul. 1867, �Cum autem�; const. Cum ecclesiasti-ca, 31 aug. 1869, VI; ep. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 25-32. * Syn. Mar IsaaciChaldaeorum, a. 410, cann. 1, 20; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV,15, 35; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. III, cap. II, art. IV; Syn. Armen., a. 1911, 190, 239.


tis, si opportunum ducunt, secreto et singillatim aliquibus presbyteris veletiam aliis christifidelibus prudentia et vita christiana praestantibus.

§ 2. Episcopi de informationibus Patriarcham tempore opportuno anteSynodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis convocationem certioremfaciant; Patriarcha vero propriis, si casus fert, additis informationibusrem ad omnia Synodi membra mittat.1

§ 3. Nisi ius particulare a Romano Pontifice approbatum aliud fert, Syno-dus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis nomina candidatorum examinetet secreto scrutinio elenchum candidatorum componat, qui per Patriar-cham ad Sedem Apostolicam mittatur ad assensum Romani Pontificisobtinendum.

§ 4. Assensus Romani Pontificis semel praestitus pro singulis candidatisvalet, donec explicite revocatus erit, quo in casu nomen candidati exelencho expungendum est.

Can. 183 � § 1. Convocatione canonice facta, si duae ex tribus partibusEpiscoporum, qui tenentur Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalisinteresse, demptis eis, qui legitimo sunt impedimento detenti, in loco desi-gnato praesentes sunt, Synodus canonica declaretur et ad electionemprocedi potest.

§ 2. Episcopi, quem prae ceteris dignum et idoneum coram Domino cen-sent, libere eligant.

§ 3. Ad electionem requiritur pars absolute maior suffragiorum eorum,qui praesentes sunt; post tria inefficacia scrutinia suffragia feruntur inquarto scrutinio super eis duobus tantummodo candidatis, qui in tertioscrutinio maiorem partem suffragiorum receperunt.2

§ 4. Si in tertio aut quarto scrutinio ob paritatem suffragiorum non con-stat, quis sit candidatus pro novo scrutinio vel quis electus sit, paritasdirimatur in favorem eius, qui est ordinatione presbyterali senior; si nemoordinatione presbyterali alios praecedit, qui est aetate senior.

1 Pius IX, ep. encycl. Quartus supra, 6 ian. 1873, 26-27. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. IV, 15-16; Syn. Armen., a. 1911, 239.

2 Nic. I, can. 6; Ant. can. 19. * Syn. Armen., a. 1911, 241.


kandydatów, po wys³uchaniu, je�li uznaj¹ to za stosowne, w sekreciei pojedynczo, niektórych kap³anów lub nawet innych chrze�cijan odzna-czaj¹cych siê roztropno�ci¹ i ¿yciem chrze�cijañskim.

§ 2. Przed zwo³aniem Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, Bis-kupi powinni w dogodnym czasie zapoznaæ Patriarchê z informacjami;Patriarcha za�, je�li przypadek tego wymaga, po do³¹czeniu informacji,winien przekazaæ sprawê wszystkim cz³onkom Synodu.

§ 3. Je¿eli prawo partykularne zaaprobowane przez Biskupa Rzymskie-go, nie stanowi czego� innego, Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego sprawdza nazwiska kandydatów i po przeprowadzeniu tajnego g³o-sowania tworzy listê kandydatów, któr¹ Patriarcha przesy³a Stolicy Apo-stolskiej w celu otrzymania zatwierdzenia od Biskupa Rzymskiego.

§ 4. Raz udzielone przez Biskupa Rzymskiego zatwierdzenie co do po-jedynczych kandydatów jest wa¿ne, dopóki nie zostanie wyra�nie odwo-³ane, w którym to przypadku nale¿y wykre�liæ z listy nazwisko kandydata.

Kan. 183 � § 1. Po kanonicznym zwo³aniu Synodu, je�li dwie trzecieBiskupów, którzy nale¿¹ do Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego,s¹ obecne we wskazanym miejscu, z wyj¹tkiem tych, którzy s¹ zatrzy-mani zgodn¹ z prawem przeszkod¹, Synod og³asza siê kanonicznymi mo¿e przyst¹piæ do wyborów.

§ 2. Biskupi winni wybraæ w sposób wolny tego, kogo uznaj¹ przedewszystkim za godnego i zdatnego wobec Pana.

§ 3. Do wyboru wymaga siê absolutnej wiêkszo�ci g³osów tych, którzys¹ obecni; po trzech bezskutecznych g³osowaniach, g³osuje siê w czwar-tym g³osowaniu nad dwoma spo�ród kandydatów, którzy w trzecim g³o-sowaniu otrzymali wiêkszo�æ g³osów.

§ 4. Je�li w trzecim albo w czwartym g³osowaniu z powodu równowagig³osów nie wiadomo, kto bêdzie kandydatem w nowym g³osowaniu lubkto bêdzie wybranym, równo�æ rozstrzyga siê na korzy�æ tego, kto jeststarszy �wiêceniami prezbiteratu; je¿eli ¿aden z nich nie poprzedza in-nych �wiêceniami, to starszy wiekiem.

CS: 252 § 1 n. 1

CS: 254 § 1

CS: 254 § 2 n. 1

CS: 252 § 2 n. 2

CS: 252 § 1 n. 3


Can. 184 � § 1. Si electus est ex recensitis in elencho candidatorum, adquem Romanus Pontifex assensum iam praestitit, peracta electio a Pa-triarcha sub secreto intimanda est electo.

§ 2. Si electus electionem acceptavit, Patriarcha de acceptatione electionisatque de die proclamationis statim Sedem Apostolicam certiorem faciat.

Can. 185 � § 1. Si electus non est ex recensitis in elencho candidato-rum, statim Patriarcha Sedem Apostolicam de peracta electione certio-rem faciat ad obtinendum Romani Pontificis assensum secreto servatoab omnibus, qui quomodolibet electionis exitum noverunt, etiam ergaelectum, donec de assensu notitia ad Patriarcham pervenerit.1

§ 2. Obtento assensu Romani Pontificis Patriarcha sub secreto electio-nem intimet electo et ad normam can. 184, § 2 agat.

Can. 186 � § 1. Si Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis con-gregari non potest, Patriarcha consulta Sede Apostolica suffragia Epi-scoporum per litteras exquirat; quo in casu Patriarcha ad validitatemactus uti debet opera duorum Episcoporum scrutatorum, qui designandisunt ad normam iuris particularis vel, si deest, a Patriarcha de consensuSynodi permanentis.2

§ 2. Scrutatores secreto servato litteras Episcoporum aperiant, suffragianumerent et relationi scripto datae de peracto scrutinio una cum Patriar-cha subscribant.

§ 3. Si quis ex candidatis in hoc unico scrutinio partem absolute maioremsuffragiorum Synodi membrorum obtinuit, electus habeatur et Patriarchaad normam can. 184 vel 185 procedat; secus Patriarcha rem ad SedemApostolicam deferat.

Can. 187 � § 1. Cuilibet ad episcopatum promovendo necessaria estprovisio canonica, qua Episcopus eparchialis determinatae eparchiae con-stituitur vel aliud determinatum munus ei in Ecclesia committitur.3

§ 2. Candidatus ante ordinationem episcopalem emittat professionemfidei necnon promissionem oboedientiae erga Romanum Pontificem et in

1 Pius IX, all. Cum ex hac vita, 12 iul. 1867, �Cum autem�; const. Cum ecclesiastica,31 aug. 1869, VI. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. IV, �Obtenta�; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. IV, 10; Syn. Armen., a. 1911, 242.


Kan. 184 � § 1. Je¿eli nazwisko elekta znajduje siê na li�cie kandydatów,zatwierdzonych przez Biskupa Rzymskiego, wówczas dokonany wybórpowinien byæ zakomunikowany elektowi w tajemnicy przez Patriarchê.

§ 2. Je�li elekt wybór przyj¹³, Patriarcha o akceptacji wyboru i dniu jegoog³oszenia natychmiast zawiadomi Stolicê Apostolsk¹.

Kan. 185 � § 1. Je¿eli nazwisko elekta nie znajduje siê na li�cie kandy-datów, Patriarcha natychmiast powiadamia o dokonanym wyborze Stoli-cê Apostolsk¹ w celu otrzymania zgody Biskupa Rzymskiego, z zacho-waniem tajemnicy przez wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób do-wiedzieli siê o wyniku wyborów, tak¿e wobec elekta, a¿ do czasu nadej-�cia do Patriarchy wiadomo�ci o zatwierdzeniu.

§ 2. Po otrzymaniu zgody Biskupa Rzymskiego, Patriarcha w tajemnicyoznajmia elektowi o wyborze i dzia³a zgodnie z kan. 184 § 2.

Kan. 186 � § 1. Je�li Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego niemo¿e siê zebraæ, Patriarcha, po konsultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹, powi-nien zebraæ g³osy Biskupów na pi�mie; w takim przypadku, Patriarchado wa¿no�ci aktu powinien dokonaæ tego przez dwóch biskupów skruta-torów, których wyznaczyæ nale¿y wed³ug norm prawa partykularnego,lub je�li takiego nie ma, przez Patriarchê za zgod¹ sta³ego Synodu.

§ 2. Skrutatorzy, z zachowaniem tajemnicy, otwieraj¹ pisma Biskupów,licz¹ g³osy i sporz¹dzaj¹ protokó³ z przeprowadzonego g³osowania, którypodpisuj¹ wraz z Patriarch¹.

§ 3. Je�li który� z kandydatów w jedynym g³osowaniu otrzyma³ absolutn¹wiêkszo�æ g³osów cz³onków Synodu, nale¿y uwa¿aæ go za wybranegoi Patriarcha powinien post¹piæ zgodnie z kan. 184 lub 185; w innym przy-padku Patriarcha powinien sprawê zg³osiæ do Stolicy Apostolskiej.

Kan. 187 � § 1. Ka¿demu do promowania do biskupstwa konieczna jestprowizja kanoniczna, przez któr¹ ustanawiany jest biskupem eparchialnymokre�lonej eparchii lub jest mu powierzone inne zadanie w Ko�ciele.

§ 2. Kandydat przed �wiêceniami biskupimi winien z³o¿yæ wyznanie wiary,jak te¿ przyrzeczenie pos³uszeñstwa wobec Biskupa Rzymskiego, a w

CS: 254 § 2 n. 1

CS: 254 § 2 n. 2

CS: 253 § 1, 2

CS: 255 § 1

CS: 255 § 1

KPK/17: 332 § 1CS: 395 § 1

KPK/83: 380KPK/17: 332 § 2CS: 395 § 2

2 Nic. I, can. 4; Ant. can. 19; Carth. can. 13. * Syn. Armen., a. 1911, 240.3 Innocentius IV, const. ap. Iustis petentium, 8 aug. 1243.


Ecclesiis patriarchalibus etiam promissionem oboedientiae erga Patriar-cham in eis, in quibus Patriarchae ad normam iuris subiectus est.1

Can. 188 � § 1. Nisi legitimo impedimento detinetur, promovendus adepiscopatum debet intra tres menses a die proclamationis, si de electoagitur, vel a receptis apostolicis litteris, si de nominato agitur, computan-dos ordinationem episcopalem suscipere.2

§ 2. Episcopus eparchialis intra quattuor menses a sua electione vel nomi-natione computandos debet possessionem canonicam eparchiae capere.

Can. 189 � § 1. Possessionem canonicam eparchiae capit Episcopuseparchialis ipsa inthronizatione legitime peracta, in qua publice litteraeapostolicae vel patriarchales de provisione canonica leguntur.

§ 2. De peracta inthronizatione documentum conficiatur ab ipso Episco-po eparchiali una cum cancellario et saltem duobus testibus subscriben-dum et in archivo curiae eparchialis asservandum.

§ 3. Ante inthronizationem Episcopus in regimen eparchiae neque per seneque per alios nec ullo titulo se ingerat; si vero aliquod officium in epar-chia habet, illud retinere et exercere potest.

Art. II � De iuribus et obligationibus Episcoporum eparchialium

Can. 190 � In omnibus negotiis iuridicis eparchiae Episcopus eparchialiseiusdem personam gerit.

Can. 191 � § 1. Episcopi eparchialis est eparchiam sibi concreditamcum potestate legislativa, exsecutiva et iudiciali regere.3

§ 2. Potestatem legislativam exercet Episcopus eparchialis ipse per se;potestatem exsecutivam exercet sive per se sive per Protosyncellum velSyncellos; potestatem iudicialem sive per se sive per Vicarium iudicia-lem et iudices.4

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 1, II; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 4, II; sect. III, cap. II, art. II, 13; Syn.Armen., a. 1911, 245.

2 Apost. can. 36; Ant. cann. 17-18; Chalc. can. 25; Quinisext. can. 37. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 17; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art.II, 5.


Ko�cio³ach patriarchalnych sk³ada tak¿e przyrzeczenie pos³uszeñstwawobec Patriarchy w tym, w czym wed³ug norm prawa Patriarsze podlega.

Kan. 188 � § 1. Je¿eli nie wstrzyma go zgodna z prawem przeszkoda,promowany do biskupstwa powinien w ci¹gu trzech miesiêcy liczonychod dnia og³oszenia, gdy chodzi o elekta, albo od dnia otrzymania pismaapostolskiego, gdy chodzi o nominata, otrzymaæ �wiêcenia biskupie.

§ 2. Biskup eparchialny powinien obj¹æ eparchiê w kanoniczne posiada-nie w ci¹gu czterech miesiêcy od swojego wyboru albo nominacji.

Kan. 189 � § 1. Biskup eparchialny obejmuje kanonicznie w posiadanieeparchiê poprzez sam¹ intronizacj¹ prawnie dokonan¹, podczas której pu-blicznie odczytuje siê list apostolski lub patriarchalny o prowizji kanonicznej.

§ 2. O dokonanej intronizacji nale¿y sporz¹dziæ dokument podpisany przezBiskupa eparchialnego, kanclerza i przynajmniej dwóch �wiadków, którypowinien byæ zachowany w archiwum kurii eparchialnej.

§ 3. Biskup przed intronizacj¹ nie mo¿e ingerowaæ w zarz¹d eparchii aniosobi�cie, ani przez innych, ani z ¿adnego tytu³u; je�li za� posiada jaki�inny urz¹d w eparchii, mo¿e go piastowaæ i wykonywaæ.

Art. II � Prawa i obowi¹zki biskupów eparchialnych

Kan. 190 � W za³atwianiu wszystkich spraw eparchii o charakterzeprawnym, Biskup eparchialny wystêpuje w jej imieniu.

Kan. 191 � § 1. Obowi¹zkiem Biskupa eparchialnego jest rz¹dziæ po-wierzon¹ mu eparchi¹ w³adz¹ ustawodawcz¹, wykonawcz¹ i s¹dow-nicz¹.

§ 2. W³adzê ustawodawcz¹ wykonuje Biskup eparchialny osobi�cie; w³a-dzê wykonawcz¹ wykonuje b¹d� osobi�cie, b¹d� przez Protosyncela alboSyncelów; w³adzê s¹downicz¹ albo osobi�cie albo przez wikariusza s¹-dowego i sêdziów.

KPK/83: 379KPK/17: 333CS: 396 § 1 n. 1

KPK/83: 382 § 2KPK/17: 333CS: 396 § 1 n. 1

KPK/83: 382 § 3KPK/17: 334 § 3CS: 397 § 3

KPK/83: 382 § 3KPK/17: 334 § 3CS: 397 § 3

KPK/83: 382 § 1KPK/17: 334 § 2CS: 397 § 2

KPK/83: 393CS: 398

KPK/83: 391 § 1KPK/17: 335 § 1CS: 399 § 1

KPK/83: 391 § 2

3 Apost. can. 39; Ant. can. 9; Trid., sess. VI, Decr. de resid. episcoporum ..., cap. 3;sess. XIII, De ref., can. 1; Vat. II, const. Lumen gentium, 27. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. IV, 19; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. V.

4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Eminens�; Commissio Centralis Coordinandispost Concilium Laboribus et Concilii Decretis Interpretandis, resp. 10 iun. 1966; PaulusVI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 2.


Can. 192 � § 1. In exercendo suo munere pastorali Episcopus eparchia-lis sollicitum se praebeat erga omnes christifideles, qui eius curae com-mittuntur, cuiusvis sunt aetatis, condicionis, nationis vel Ecclesiae sui iu-ris tum in territorio eparchiae habitantes tum in eodem ad tempus ver-santes, animum intendens apostolicum ad eos etiam, qui ob vitae suaecondicionem ordinaria cura pastorali non satis frui possunt, necnon adeos, qui a religionis praxi defecerunt.1

§ 2. Speciali modo curet Episcopus eparchialis, ut omnes christifidelessuae curae commissi unitatem inter christianos foveant secundum prin-cipia ab Ecclesia approbata.2

§ 3. Episcopus eparchialis commendatos sibi in Domino habeat non bap-tizatos et curet, ut et eis ex testimonio christifidelium in communioneecclesiastica viventium eluceat caritas Christi.3

§ 4. Episcopus eparchialis speciali sollicitudine prosequatur presbyteros,quos tamquam adiutores et consiliarios audiat, eorum iura tueatur et cu-ret, ut obligationes suo statui proprias impleant eisdemque praesto sintmedia et institutiones, quibus ad vitam spiritualem et intellectualem fo-vendam egent.4

§ 5. Curet Episcopus eparchialis, ut clericorum eorumque familiae, si co-niugati sunt, congruae sustentationi atque congruenti praecaventiae et se-curitati sociali necnon assistentiae sanitariae ad normam iuris provideatur.5

Can. 193 � § 1. Episcopus eparchialis, cuius curae christifideles alteriusEcclesiae sui iuris commissi sunt, gravi obligatione tenetur omnia provi-dendi, ut hi christifideles propriae Ecclesiae ritum retineant eumque co-lant ac pro viribus observent et cum auctoritate superiore eiusdem Ec-clesiae relationes foveant.6

§ 2. Spiritualibus necessitatibus horum christifidelium Episcopus epar-chialis provideat, si fieri potest, per presbyteros vel parochos eiusdemEcclesiae sui iuris ac christifideles aut etiam per Syncellum ad curamhorum christifidelium constitutum.7

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 11 �Ad suum�, 16 �In exercendo� et �Fidelium�, 18�Peculiaris�.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 16 �Fratres�.3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 16 �Fratres�, 11 �Ad suum�.


Kan. 192 � § 1. Wype³niaj¹c swoj¹ pastersk¹ pos³ugê, Biskup eparchialnywinien troszczyæ siê o wszystkich chrze�cijan, powierzonych jego opiecebez wzglêdu na ich wiek, pozycjê, narodowo�æ albo Ko�ció³ sui iuris, za-równo o sta³ych mieszkañców eparchii, jak i o tych, którzy czasowo prze-bywaj¹ na jego terytorium, okazuj¹c troskê apostolsk¹ tak¿e o tych, którzyz racji warunków swego ¿ycia nie mog¹ wystarczaj¹co korzystaæ ze zwy-czajnej formy pasterzowania, a tak¿e o tych, którzy nie praktykuj¹.

§ 2. W sposób specjalny Biskup eparchialny winien troszczyæ siê, abywszyscy chrze�cijanie wspierali wspóln¹ trosk¹ jedno�æ pomiêdzy chrze�-cijanami zgodnie z zasadami aprobowanymi przez Ko�ció³.

§ 3. Biskup eparchialny winien uwa¿aæ za powierzonych sobie w Panunieochrzczonych i troszczyæ siê, aby i tym ze �wiadectwa chrze�cijanwe wspólnocie ko�cielnej zaja�nia³a o¿ywiaj¹ca mi³o�æ Chrystusa.

§ 4. Biskup eparchialny powinien otoczyæ specjaln¹ trosk¹ prezbiterów,których powinien wys³uchaæ jako pomocników i doradców, staæ na stra-¿y przys³uguj¹cych im uprawnieñ i troszczyæ siê o to, aby wype³niali w³a�-ciwie obowi¹zki swego stanu i mieli do dyspozycji �rodki i instytucje po-trzebne do rozwoju ¿ycia duchowego i intelektualnego.

§ 5. Biskup eparchialny winien siê troszczyæ, aby duchowni i ich rodziny,je¿eli s¹ ¿onaci, mieli, zgodnie z przepisami prawa, odpowiednie utrzymanie,opiekê i zabezpieczenie spo³eczne, jak równie¿ opiekê lekarsk¹.

Kan. 193 � § 1. Biskup eparchialny, któremu zosta³a powierzona troskanad chrze�cijanami innego Ko�cio³a sui iuris, ma powa¿ny obowi¹zekzatroszczyæ siê o wszystko, aby chrze�cijanie zachowywali ryt w³asnegoKo�cio³a, pielêgnowali go w miarê mo¿liwo�ci i pod w³adz¹ prze³o¿one-go tego Ko�cio³a o¿ywiali.

§ 2. Biskup eparchialny powinien troszczyæ siê o potrzeby duchowe tychchrze�cijan, o ile to mo¿liwe, z pomoc¹ prezbiterów lub proboszczówtego Ko�cio³a sui iuris oraz chrze�cijan, a tak¿e przez Syncela ustano-wionego do troski o tych chrze�cijan.

KPK/83: 383 § 1,771 § 1

KPK/83: 383 § 3

KPK/83: 383 § 4,771 § 2KPK/17: 1350 § 1

KPK/83: 384CS: 63

KPK/83: 384CS: 59 § 1

CS: 14

KPK/83: 383 § 2

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 28 �Presbyteri�; decr. Christus Dominus, 16�Sacerdotes� et �Solliciti�.

5 Vat II, decr. Presbyterorum ordinis, 20-21.6 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 4, 6.7 Vat. II, decr. Christus Dominus, 23, 3) �Hunc�.


§ 3. Episcopi eparchiales, qui huiusmodi presbyteros, parochos vel Syn-cellos ad curam christifidelium Ecclesiarum patriarchalium constituunt,rationes cum Patriarchis, quorum interest, ineant et illis consentientibuspropria auctoritate agant certiore quam primum facta Sede Apostolica;si vero Patriarchae quacumque de causa dissentiunt, res ad Sedem Apo-stolicam deferatur.

Can. 194 � Episcopus eparchialis dignitates clericis sibi subditis ceterisexclusis conferre potest ad normam tamen iuris particularis propriaeEcclesiae sui iuris.1

Can. 195 � Vocationes sacerdotales, diaconales, monachorum cetero-rumque sodalium institutorum vitae consecratae ac missionales quammaxime Episcopus eparchialis foveat.2

Can. 196 � § 1. Veritates fidei credendas et moribus applicandas Epi-scopus eparchialis christifidelibus proponere et illustrare tenetur per seipse frequenter praedicans; curet etiam, ut praescripta iuris de verbi Deiministerio, de homilia praesertim et institutione catechetica sedulo ser-ventur ita, ut universa doctrina christiana omnibus tradatur.3

§ 2. Integritatem et unitatem fidei Episcopus eparchialis firmiter tu-eatur.4

Can. 197 � Episcopus eparchialis, cum memor sit se obligatione teneriexemplum sanctitatis praebendi in caritate, humilitate et vitae simplicita-te, omni ope promovere studeat sanctitatem christifidelium secundumsuam cuiusque vocationem atque, cum sit praecipuus mysteriorum Deidispensator, annitatur, ut christifideles suae curae commissi sacramento-rum celebratione et praesertim Divinae Eucharistiae participatione in gratia

1 S.C. pro Eccl. Orient., 10 ian. 1929; resp. 11 ian. 1940. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. II, 7; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 1, 8; §§ 7,9; cap. VI, art. VIII, 6; cap. XI, art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, secunda pars, art. VII, § 1, 7; § 6, 3, IX; sect. III, cap. IV, art. III; Syn. Armen., a. 1911,301-314, 360-366, 724.

2 Val. II, decr. Christus Dominus, 15 �Qua�; const. Lumen gentium, 27 �Episcopus�;decr. Optatam totius, 2 �Episcoporum�; decr. Ad gentes 20 ab �Ut hoc�.

3 Vat. II, const. Lumen Gentium, 25 �Inter�; decr. Christus Dominus, 13-14; S. BasiliusM., can. 1; Quinisext. can. 19; S. Leo M., litt. Laetificaverunt me, 10 mar. 454; Trid.,


§ 3. Biskupi eparchialni, którzy tych kap³anów, proboszczów albo Synce-lów ustanawiaj¹ do troski nad chrze�cijanami Ko�cio³a patriarchalnego,w porozumieniu z zainteresowanymi Patriarchami, niech zawr¹ umowêi dzia³aj¹ za ich zgod¹ z w³adz¹ w³asn¹, po jak najszybszym powiadomie-niu Stolicy Apostolskiej; je�li za� Patriarchowie w jakiej� sprawie mielibyodmienne zdanie, sprawê nale¿y przedstawiæ Stolicy Apostolskiej.

Kan. 194 � Biskup eparchialny mo¿e powierzaæ godno�ci, z wy³¹cze-niem niektórych, podleg³ym sobie duchownym, z zachowaniem jednaknorm prawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 195 � Biskup eparchialny powinien popieraæ jak najbardziej powo-³ania kap³añskie, diakoñskie, mnisze i inne stowarzyszenia instytutów ¿yciakonsekrowanego, a tak¿e misyjne.

Kan. 196 � § 1. Biskup eparchialny ma obowi¹zek przedstawiaæ wier-nym i wyja�niaæ prawdy wiary, w które nale¿y wierzyæ i stosowaæ wobyczajach, osobi�cie czêsto przepowiadaj¹c. Powinien tak¿e troszczyæsiê o to, aby z pilno�ci¹ wype³niano przepisy prawa dotycz¹ce pos³ugis³owa, zw³aszcza homilii i nauczania katechetycznego, tak ¿eby wszyst-kim by³a przekazywana ca³a nauka chrze�cijañska.

§ 2. Biskup eparchialny powinien zdecydowanie broniæ nienaruszalno�cii jedno�ci wiary.

Kan. 197 � Biskup eparchialny, pamiêtaj¹c o tym, ¿e ma obowi¹zekdawaæ przyk³ad �wiêto�ci poprzez mi³o�æ, pokorê i prostotê ¿ycia, powi-nien zabiegaæ wszystkimi �rodkami o wzrost �wiêto�ci chrze�cijan zgod-nie z w³asnym powo³aniem ka¿dego, a tak¿e, poniewa¿ jest g³ównymszafarzem Bo¿ych tajemnic, powinien zadaæ sobie trud, aby chrze�cija-nie powierzeni jego trosce, przez uczestnictwo w sakramentach, a zw³asz-

CS: 41 § 1 n. 2, § 3

KPK/83: 385

KPK/83: 386 § 1KPK/17: 336 § 2CS: 400 § 1

KPK/83: 386 § 2

KPK/83: 387

sess. V, Decr. secundum, 9; sess. XXV, Decr. de purgatorio; De invocatione, venerationeet reliquiis sanctorum, et sacris imaginibus; S.C.S. Off., 13 mar. 1625, § 5; S.C. de Prop.Fide, decr. 13 apr. 1807, I, III, XV; Gregorius XVI, ep. encycl. Inter gravissimas, 3 feb.1832, § 8; S. Pius X. litt. encycl. Pascendi, 8 sep. 1907, 3-4; Paulus VI, adh. ap. Quinqueiam anni, 8 dec. 1970, I �Concilium�. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888; cap. IX, art. I,10 et 12; cap. XIX, art. II �Circa�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III,art. I, I, 3.

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 23 �Collegialis�; Paulus VI, adh. ap. Quinque iamanni, 8 dec. 1970, I �Est quidem�.


crescant atque paschale mysterium penitus cognoscant et vivant ita, utunum efficiant Corpus in unitate caritatis Christi.1

Can. 198 � Divinam Liturgiam pro populo eparchiae sibi concreditaeEpiscopus eparchialis frequenter celebret; diebus vero iure particularipropriae Ecclesiae sui iuris praescriptis celebrare debet.2

Can. 199 � § 1. Episcopus eparchialis utpote totius vitae liturgicae ineparchia sibi concredita moderator, promotor atque custos vigilet, ut illaquam maxime foveatur atque secundum praescripta necnon legitimasconsuetudines propriae Ecclesiae sui iuris ordinetur.3

§ 2. Curet Episcopus eparchialis, ut in propria ecclesia cathedrali cele-bretur saltem pars laudum divinarum, etiam cotidie, secundum legitimasconsuetudines propriae Ecclesiae sui iuris; item, ut in qualibet paroeciapro viribus diebus dominicis et festis atque praecipuis sollemnitatibusearumque vigiliis laudes divinae celebrentur.4

§ 3. Episcopus eparchialis frequenter praesit laudibus divinis in ecclesiacathedrali aliave ecclesia praesertim diebus festis de praecepto aliisquesollemnitatibus, in quibus partem habet notabilis populi pars.5

Can. 200 � Episcopi eparchialis est in tota eparchia functiones sacrascelebrare, quae secundum praescripta librorum liturgicorum ab ipso omni-bus insignibus pontificalibus induto sollemniter perficiendae sunt, non veroextra fines propriae eparchiae sine expresso vel saltem rationabiliter prae-sumpto Episcopi eparchialis consensu.6

Can. 201 � § 1. Universae Ecclesiae unitatem cum tueri debeat, Epi-scopus eparchialis disciplinam ecclesiasticam communem promovere nec-non observantiam omnium legum ecclesiasticarum atque legitimarumconsuetudinum urgere tenetur.7

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 15; const. Lumen gentium, 41 �Gregis�.2 Trid., sess. XXIII, De ref., can. 1; S.C. de Prop. Fide, 23 mar. 1863, 1; Leo XIII, litt.

ap. In suprema, 10 iun. 1882; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), litt. encycl. (ad Delegatos App.pro Orient.), 8 nov. 1882; litt. (ad Metrop. Alba-Iulien. et Fagarasien.), 30 iun. 1885. *Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 19; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. IX, art. 1,15; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. II, 1; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. I, II, 1; Syn. Armen., a. 1911, 252.

3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 15; const. Lumen gentium, 26 �Omnis�.


cza w Boskiej Eucharystii, wzrastali w ³asce, a tak¿e poznawali pas-chaln¹ tajemnicê i ni¹ ¿yli, tak aby tworzyli jedno Cia³o w jednej mi³o�ciChrystusa.

Kan. 198 � Biskup eparchialny powinien czêsto sprawowaæ dla ludu epar-chii jemu powierzonej Bosk¹ Liturgiê; w dni przepisane prawem partyku-larnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris powinien uroczy�cie celebrowaæ.

Kan. 199 � § 1. Biskup eparchialny powinien mieæ szczególne staranienad ca³ym ¿yciem liturgicznym eparchii mu powierzonej jako moderator,promotor i stró¿, aby j¹ jak najbardziej wspieraæ i kierowaæ wed³ug przepi-sów, a tak¿e prawnie uznanych zwyczajów w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. Biskup eparchialny powinien siê troszczyæ, aby we w³asnym ko�-ciele katedralnym odprawiana by³a przynajmniej w czê�ci Liturgia Go-dzin, nawet ka¿dego dnia wed³ug prawnie uznanych zwyczajów w³asne-go Ko�cio³a sui iuris; podobnie, aby w ka¿dej parafii, o ile to mo¿liwe, wniedziele i �wiêta, a tak¿e w dni nakazane i ich wigilie, by³a celebrowanaLiturgia Godzin.

§ 3. Biskup eparchialny powinien czêsto przewodniczyæ Liturgii Godzin wko�ciele katedralnym lub w innym ko�ciele, zw³aszcza w �wiêta nakazanei w inne uroczysto�ci, w których bierze udzia³ znaczna liczba ludu.

Kan. 200 � Biskupi eparchialni mog¹ w ca³ej eparchii celebrowaæ �wiê-te czynno�ci, podczas których, zgodnie z przepisami ksi¹g liturgicznych,mog¹ byæ uroczy�cie odziani we wszystkie insygnia pontyfikalne, jednaknie poza granicami w³asnej eparchii bez wyra�nego, albo przynajmniejrozumnie domniemanego zezwolenia Biskupa eparchialnego.

Kan. 201 � § 1. Poniewa¿ Biskup eparchialny powinien mieæ staranie ojedno�æ Ko�cio³a powszechnego, obowi¹zany jest dbaæ o utrzymaniewspólnej karno�ci ko�cielnej, a tak¿e domagaæ siê przestrzegania wszyst-kich przepisów ko�cielnych i zwyczajów prawnie uznanych.

KPK/83: 388 § 1KPK/17: 339 § 1CS: 404 § 1

CS: 401

KPK/83: 389

KPK/83: 390KPK/17: 337 § 1, 2CS: 402 § 1; PA: 307

KPK/83: 392 § 1KPK/17: 336 § 1CS: 400 § 2

4 Laod. can. 18; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, X. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. IV, 2 in fine; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap.III, 3.

5 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 41. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.III, art. VI, 15.

6 S.C. de Prop. Fide, ep. et instr. (ad Ep. Enonensem), a. 1784, § 1. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 24.

7 Vat. II, const. Lumen gentium, 23 �Collegialis�.


§ 2. Vigilet Episcopus eparchialis, ne abusus in disciplinam ecclesiasti-cam irrepant praesertim circa verbi Dei ministerium, celebrationem sa-cramentorum et sacramentalium, cultum Dei et Sanctorum, exsecutio-nem piarum voluntatum.1

Can. 202 � Episcopi eparchiales plurium Ecclesiarum sui iuris in eodemterritorio potestatem suam exercentes curent, ut collatis consiliis in pe-riodicis conventibus unitatem actionis foveant et viribus unitis communiaadiuvent opera ad bonum religionis expeditius promovendum et ad disci-plinam ecclesiasticam efficacius tuendam.2

Can. 203 � § 1. Varias apostolatus formas in eparchia foveat Episcopuseparchialis atque curet, ut in tota eparchia vel in eiusdem particularibusdistrictibus omnia opera apostolatus servata uniuscuiusque propria indolesub suo moderamine coordinentur.3

§ 2. Urgeat Episcopus eparchialis obligationem, qua tenentur christifide-les ad apostolatum pro sua quisque condicione et aptitudine exercendum,atque eos adhortetur, ut varia opera apostolatus secundum necessitatesloci et temporis participent et adiuvent.4

§ 3. Consociationes christifidelium, quae finem spiritualem directe autindirecte persequuntur, Episcopus eparchialis promoveat eas, si id expe-dit, erigendo, approbando, laudando vel commendando ad normam iuris.5

Can. 204 � § 1. Episcopus eparchialis, etsi Episcopum coadiutorem velEpiscopum auxiliarem habet, obligatione tenetur in eparchia propria resi-dendi.6

§ 2. Praeterquam causa obligationum, quae legitime absentiam a propriaeparchia requirunt, Episcopus eparchialis ab eparchia iusta de causa

1 Trid. sess. XIV, De ref.; prooem.; sess. XXV, Decr. de purgatorio; De invocatione,veneratione et reliquiis sanctorum, et sacris imaginibus; S. Leo M., Laetificaverunt me,10 mar. 454; Gregorius XVI, ep. encycl. Inter gravissimas, 3 feb. 1832, § 8; S.C.S. Off.13 mar. 1625, 5; decr. 5 aug. 1745. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 51; pars III, cap. I, 14; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. V, § 10, V; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. III, art. I, I, 3 et II, 3; Syn. Armen., a. 1911, 249.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 4.3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 17 �Variae�.4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 17 �Sedulo�.


§ 2. Biskup eparchialny powinien czuwaæ nad tym, aby do dyscyplinyko�cielnej nie wkrad³y siê nadu¿ycia, zw³aszcza w zakresie pos³ugi s³o-wa, sprawowania sakramentów i sakramentaliów, kultu Boga i �wiê-tych, wykonywania pobo¿nych dzie³.

Kan. 202 � Biskupi eparchialni wielu Ko�cio³ów sui iuris na tym samymterytorium wykonuj¹c swoj¹ w³adzê, powinni troszczyæ siê, aby przezwspólne narady na regularnych zebraniach wspierali jedno�æ dzia³añi zjednoczonymi si³ami razem wspomagali dzie³a dla szybszego rozszerza-nia dobra wiary i dla skuteczniejszego przestrzegania karno�ci ko�cielnej.

Kan. 203 � § 1. Biskup eparchialny powinien popieraæ ró¿ne formyapostolatu oraz czuwaæ nad tym, aby w ca³ej eparchii lub w obrêbie jejposzczególnych okrêgów by³y pod jego kierownictwem koordynowane,z zachowaniem jednak w³a�ciwego charakteru ka¿dego z nich.

§ 2. Biskup eparchialny ma obowi¹zek przypominaæ chrze�cijanom o ichobowi¹zku podjêcia apostolstwa zgodnie z pozycj¹ i zdolno�ci¹ ka¿dego,jak równie¿ zachêcaæ ich, aby uczestniczyli i wspomagali ró¿ne dzie³aapostolskie, zgodnie z potrzebami miejsca i czasu.

§ 3. Biskup eparchialny powinien wspomagaæ stowarzyszenia chrze�-cijan, które kieruj¹ siê wprost lub po�rednio celem duchowym, je�li jestto mo¿liwe, powinien je erygowaæ, aprobowaæ, pochwalaæ albo polecaæwed³ug norm prawa.

Kan. 204 � § 1. Biskup eparchialny, chocia¿by mia³ biskupa koadiutoralub Biskupa pomocniczego, ma obowi¹zek osobistej rezydencji w epar-chii.

§ 2. Oprócz obowi¹zków, które zgodnie z prawem wymagaj¹ nieobec-no�ci we w³asnej eparchii, Biskup eparchialny mo¿e ze s³usznej przyczy-

KPK/83: 392 § 2KPK/17: 336 § 2CS: 400 § 3

KPK/83: 394 § 1

KPK/83: 394 § 2

KPK/83: 395 § 1KPK/17: 338 § 1CS: 403 § 1

KPK/83: 395 § 2KPK/17: 338 § 2CS: 403 § 2

5 Vat. II, decr. Christus Dominus, 17 �Sedulo�.6 Ant. can. 21; Sard. can. 3; Carth. can. 71; Constantinop. IV, can. 19; Trid., sess. VI,

Decr. de resid. episcoporum..., cap. 1; sess. XXIII, De ref., can. 1; S. Paulus V, litt. ap.Erga Maronitarum, 21 oct. 1619; S.C. de Prop. Fide, 22 mar. 1625, n. 13; decr. 13 apr.1807, V; Benedictus XIV, litt. ap. Quoniam ven. frater, 6 mar. 1754; Pius IX, all. Cum exhac vita, 12 iul. 1867, �Cum autem�. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI�Quam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 14; pars III, cap. IV, 19;Syn. Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 6; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX,art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. II; Syn. Armen., a.1911, 261.


quotannis abesse potest non ultra mensem continuum aut intermissum,dummodo cautum sit, ne ex ipsius absentia eparchia quicquam detrimenticapiat.1

§ 3. Diebus vero praecipuarum sollemnitatum iure particulari secundumtraditionem propriae Ecclesiae sui iuris statutarum Episcopus eparchialisa propria eparchia ne absit nisi gravi de causa.2

§ 4. Si Episcopus eparchialis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalispotestatem suam exercens ultra sex menses ab eparchia sibi concreditaillegitime afuit, Patriarcha rem ad Romanum Pontificem statim deferat;in ceteris casibus hoc faciat Metropolita, vel, si ipse Metropolita illegiti-me afuit, Episcopus eparchialis ordinatione episcopali senior eidem Me-tropolitae subiectus.3

Can. 205 � § 1. Tenetur Episcopus eparchialis obligatione eparchiamvel ex toto vel ex parte quotannis canonice visitandi ita, ut singulis saltemquinquenniis totam eparchiam ipse per se vel, si legitime est impeditus,per Episcopum coadiutorem aut per Episcopum auxiliarem aut per Pro-tosyncellum vel Syncellum aut per alium presbyterum canonice visitet.4

§ 2. Visitationi canonicae Episcopi eparchialis obnoxiae sunt personae,instituta catholica, res et loca sacra, quae intra fines eparchiae sunt.5

§ 3. Sodales institutorum religiosorum necnon societatum vitae commu-nis ad instar religiosorum iuris pontificii vel patriarchalis eorumque do-mus Episcopus eparchialis visitare potest tantum in casibus iure expres-sis.

Can. 206 � § 1. Episcopus eparchialis intra fines territorii Ecclesiae pa-triarchalis potestatem suam exercens tenetur singulis quinquenniis relatio-

1 Sard. cann. 3, 11; Constantinop. IV, can. 19. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars II, cap. XIV, 14; pars III, cap. IV, 19; Syn Armen., a. 1911, 261.

2 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Quam�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. IX, art. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. II; Syn.Armen., a. 1911, 261.

3 Protodeut. can. 16. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit.II, cap. III, 5; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. III, 6, 10).

4 S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 8 iul. 1774, 2. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit.VI �Tam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 28; Syn. Ain-Trazen.


ny przebywaæ poza eparchi¹ tylko przez miesi¹c, bez przerwy lub z przer-wami, byleby by³o pewne, ¿e z jego nieobecno�ci nie wyniknie szkodadla eparchii.

§ 3. W dni jednak maj¹ce charakter uroczysto�ci ustanowionych zgod-nie z prawem partykularnym wed³ug tradycji w³asnej Ko�cio³a sui iuris,Biskup eparchialny winien byæ obecny we w³asnej eparchii, chyba ¿enieobecno�æ wynika z powa¿nej przyczyny.

§ 4. Je¿eli Biskup eparchialny w granicach terytorium Ko�cio³a patriar-chalnego, w którym pe³ni swoj¹ w³adzê ponad sze�æ miesiêcy, opu�ci³eparchiê sobie powierzon¹, Patriarcha ma natychmiast sprawê przed-stawiæ Stolicy Apostolskiej, w innych przypadkach powinien to uczyniæMetropolita, lub, je�li to sam Metropolita sam by opu�ci³, powinien touczyniæ Biskup eparchialny najstarszy �wiêceniami biskupimi temu bi-skupowi podleg³y.

Kan. 205 � § 1. Biskup eparchialny ma obowi¹zek wizytowaæ ka¿degoroku eparchiê albo w ca³o�ci, albo w czê�ci tak, by przynajmniej raz napiêæ lat zwizytowa³ ca³¹ eparchiê osobi�cie, albo je�li wstrzymuje go zgodnaz prawem przeszkoda, przez Biskupa koadiutora, albo przez Biskupa po-mocniczego, albo Protosyncela lub Syncela, albo przez innego kap³ana.

§ 2. Kanonicznej wizytacji Biskupa eparchialnego podlegaj¹ osoby, in-stytucje katolickie, rzeczy i miejsca �wiête znajduj¹ce siê w granicacheparchii.

§ 3. Biskup eparchialny mo¿e wizytowaæ cz³onków instytutów zakon-nych, jak te¿ stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników naprawie papieskim albo patriarchalnym oraz ich domy tylko w przypad-kach przewidzianych wyra�nie przez prawo.

Kan. 206 � § 1. Biskup eparchialny wykonuj¹cy swoj¹ w³adzê w grani-cach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego zobowi¹zany jest przedstawiæ

KPK/83: 395 § 3KPK/17: 338 § 3CS: 403 § 3

KPK/83: 395 § 4KPK/17: 338 § 4CS: 403 § 4

KPK/83: 396 § 1KPK/17: 343 § 1CS: 409 § 1

KPK/83: 397 § 1KPK/17: 344 § 1CS: 410 § 1

KPK/83: 397 § 2KPK/17: 344 § 2CS: 410 § 2

KPK/83: 399 § 1KPK/17: 340 § 1CS: 405 § 1, 2

Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 21; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. III;Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. III, 2, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. III, cap. III, art. III; Syn. Armen., a. 1911, 253.

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Nulla�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 28; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX,art. III; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. III; Syn. Armen.,a. 1911, 254.


nem Patriarchae facere circa statum eparchiae sibi concreditae secundummodum a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis statutum; exemplarrelationis Episcopus quam primum ad Sedem Apostolicam mittat.1

§ 2. Ceteri Episcopi eparchiales singulis quinquenniis eandem relationemSedi Apostolicae facere debent et, si de Episcopis alicuius Ecclesiae pa-triarchalis vel Ecclesiae metropolitanae sui iuris agitur, exemplar relatio-nis Patriarchae vel Metropolitae quam primum mittant.2

Can. 207 � Episcopus eparchialis cuiuscumque Ecclesiae sui iuris, etiamEcclesiae latinae, Sedem Apostolicam certiorem faciat occasione rela-tionis quinquennalis de statu et necessitatibus christifidelium, qui, etsi aliiEcclesiae sui iuris ascripti, eius curae commissi sunt.

Can. 208 � § 1. Episcopus eparchialis intra fines territorii Ecclesiae pa-triarchalis potestatem suam exercens intra quinquennium a sua inthroniza-tione computandum visitationem ad Urbem peragat, si fieri potest una cumPatriarcha, sanctorum Apostolorum Petri et Pauli limina veneraturus atquesancti Petri successori in primatu super universam Ecclesiam se sistat.

§ 2. Ceteri Episcopi eparchiales singulis quinquenniis per se vel, si legiti-me sunt impediti, per alium visitationem ad Urbem peragere debent; sivero de Episcopis alicuius Ecclesiae patriarchalis agitur, optandum est, utvisitatio saltem aliquoties una cum Patriarcha fiat.3

Can. 209 � § 1. Commemorationem Romani Pontificis ante omnes insignum plenae communionis cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divi-nis secundum praescripta librorum liturgicorum Episcopus eparchialisfacere debet et curare, ut a ceteris clericis eparchiae fideliter fiat.4

§ 2. Episcopus eparchialis commemorandus est ab omnibus clericis inDivina Liturgia et in laudibus divinis secundum praescripta librorum litur-gicorum.5

1 * Syn. Armen., a. 1911, 258.2 Ioannes Paulus II, const. ap. Pastor bonus, 18 iun. 1988, art. 32. � Pius IX, ep.

encycl. Amantissimus, 8 apr. 1862, 4. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. II, cap. IV, 3) �Item�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I,art. II, III; Syn. Armen., a. 1911, 259.

3 Ioannes Paulus II, const. ap. Pastor bonus, 18 iun. 1988, artt. 28-32 cum Adnexo I.� S.C. de Prop. Fide, 12 nov. 1696, n. 7, ad I. * Syn Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. I, art. II, III; Syn. Armen., a. 1911, 259.

4 Callixtus III, const. Reddituri de commisso, 3 sep. 1457, § 1; Benedictus XIV, ep.encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 9-17; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, II; litt. 29 maii


Patriarsze co piêæ lat relacjê o stanie eparchii sobie powierzonej w spo-sób ustanowiony przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego; Bi-skup jak najszybciej wysy³a egzemplarz relacji do Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Pozostali Biskupi eparchialni powinni przedstawiæ co piêæ lat tak¹sam¹ relacjê Stolicy Apostolskiej oraz, je�li chodzi o Biskupa jakiego�Ko�cio³a patriarchalnego albo Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris, egzem-plarz relacji jak najszybciej wysy³a siê Patriarsze albo Metropolicie.

Kan. 207 � Biskup eparchialny któregokolwiek Ko�cio³a sui iuris, tak¿eKo�cio³a ³aciñskiego, powinien powiadomiæ Stolicê Apostolsk¹ przy oka-zji piêcioletniej relacji o stanie i potrzebach chrze�cijan, którzy nawet je�linale¿¹ do innego Ko�cio³a sui iuris, zostali powierzeni jego trosce.

Kan. 208 � § 1. Biskup eparchialny wykonuj¹c swoj¹ w³adzê w grani-cach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, w ci¹gu piêciolecia licz¹c odswojej intronizacji powinien odwiedziæ Rzym, je�li to mo¿liwe razem z Pa-triarch¹, dla uczczenia grobów �wiêtych Aposto³ów Piotra i Paw³a, i stawiæsiê przed nastêpc¹ �w. Piotra w prymacie nad Ko�cio³em powszechnym.

§ 2. Inni Biskupi eparchialni powinni odwiedziæ Rzym co piêæ lat oso-bi�cie albo, je�li maj¹ przeszkodê prawn¹, przez kogo� innego; je�li jed-nak chodzi o Biskupa jakiego� Ko�cio³a patriarchalnego, jest wskazane,aby wizyta wraz z Patriarch¹ odby³a siê przynajmniej kilkakrotnie.

Kan. 209 � § 1. Biskup eparchialny powinien wspominaæ Biskupa Rzym-skiego wobec wszystkich w znaku pe³nej wspólnoty z nim w BoskiejLiturgii i w Liturgii Godzin, wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych, abywype³niali to wiernie inni duchowni eparchii.

§ 2. Biskup eparchialny powinien byæ wspominany przez wszystkichduchownych w Boskiej Liturgii i w Liturgii Godzin wed³ug przepisówksi¹g liturgicznych.

KPK/83: 399 § 1KPK/17: 340 § 1CS: 405 § 1

CS: 406

KPK/83: 400 § 1KPK/17: 341 § 1CS: 407

KPK/83: 400 § 1, 2KPK/17: 341 § 1, 342CS: 407, 408

CS: 166

CS: 413

1838; instr. 31 iul. 1902, 13, e). * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. I; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. I, 12, 4; pars III, cap. VI, 3; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. II, c) �Et quoniam�; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. VII, art. II, 5, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. I, art. II, 5, I; Syn. Armen., a. 1911, 153, 638, b).

5 Protodeut. can. 13; Benedictus XIV, ep. encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 18-23. * Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IV, 3) �Episcopi�; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. VI, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.III, cap. III, art. IV, 2, II; Syn. Armen., a. 1911, 638, b).


Can. 210 � § 1. Episcopus eparchialis, qui septuagesimum quintum an-num aetatis explevit aut ob infirmam valetudinem aliave gravi de causaofficio suo implendo minus aptus evasit, rogatur, ut renuntiationem abofficio exhibeat.1

§ 2. Renuntiatio ab officio Episcopi eparchialis exhibenda est Patriar-chae, si de Episcopo eparchiali intra fines territorii Ecclesiae patriarcha-lis potestatem suam exercente agitur; in ceteris casibus renuntiatio Ro-mano Pontifici exhibenda est et praeterea, si Episcopus ad Ecclesiampatriarchalem pertinet, Patriarchae quam primum notificanda.

§ 3. Ad acceptationem renuntiationis Patriarcha indiget consensu Synodipermanentis, nisi praecessit invitatio ad renuntiandum a Synodo Episco-porum Ecclesiae patriarchalis facta.

Can. 211 � § 1. Episcopus eparchialis, cuius renuntiatio ab officio ac-ceptata est, titulum Episcopi emeriti eparchiae, quam rexit, obtinet atquesedem habitationis in ipsa eparchia servare potest, nisi certis in casibusob specialia adiuncta a Sede Apostolica vel, si de eparchia intra finesterritorii Ecclesiae patriarchalis sita agitur, a Patriarcha de consensu Sy-nodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis aliter providetur.2

§ 2. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilium Hierar-charum curare debet, ut congruae et dignae Episcopi emeriti sustentatio-ni provideatur, attenta quidem primaria obligatione, qua tenetur eparchia,cui inservivit.3

Art. III � De Episcopis coadiutoribuset de Episcopis auxiliaribus

Can. 212 � § 1. Si necessitates pastorales eparchiae id suadent, unusvel plures Episcopi auxiliares petente Episcopo eparchiali constituan-tur.4

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 21; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,I, 11.



Kan. 210 � § 1. Biskup eparchialny, który ukoñczy³ siedemdziesi¹typi¹ty rok ¿ycia albo z powodu choroby lub innej powa¿nej przyczyny sta³siê mniej zdolny do pe³nienia swego urzêdu, proszony jest o przed³o¿enierezygnacji z urzêdu.

§ 2. Rezygnacja z urzêdu Biskupa eparchialnego powinna byæ przedsta-wiona Patriarsze, je�li chodzi o Biskupa eparchialnego sprawuj¹cego swo-j¹ w³adzê w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego; w innychprzypadkach rezygnacja powinna byæ przedstawiona Biskupowi Rzyms-kiemu i ponadto, je�li Biskup nale¿y do Ko�cio³a patriarchalnego, nale¿yjak najszybciej powiadomiæ o niej Patriarchê.

§ 3. Patriarcha do akceptacji rezygnacji potrzebuje zgody Sta³ego Sy-nodu, chyba ¿e poprzedzi³o j¹ wezwanie Synodu Biskupów Ko�cio³a pa-triarchalnego do rezygnacji.

Kan. 211 � § 1. Biskup eparchialny, którego rezygnacja z urzêdu zosta³aprzyjêta, otrzymuje tytu³ Biskupa emeryta eparchii, któr¹ zarz¹dza³, atak¿e mo¿e zachowaæ mieszkanie w tej eparchii, chyba ¿e w pewnychprzypadkach inaczej zadecyduje Stolica Apostolska ze wzglêdu na spe-cjalne okoliczno�ci albo, je�li chodzi o eparchiê usytuowan¹ w granicachterytorium Ko�cio³a patriarchalnego, Patriarcha za zgod¹ Synodu Bisku-pów Ko�cio³a patriarchalnego postanowi inaczej.

§ 2. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Rada Hierarchówwinni siê troszczyæ o zabezpieczenie Biskupowi emerytowi odpowied-niego i godnego utrzymania, maj¹c w pierwszym rzêdzie na uwadze obo-wi¹zek ci¹¿¹cy w tym zakresie na eparchii, której on s³u¿y³.

Art. III � Biskupi koadiutorzyi Biskupi pomocniczy

Kan. 212 � § 1. Je¿eli zalecaj¹ to pasterskie potrzeby eparchii, na pro�-bê biskupa eparchialnego nale¿y ustanowiæ jednego lub kilku Biskupówpomocniczych.

KPK/83: 401 § 1

KPK/83: 401 § 1

KPK/83: 402 § 1

KPK/83: 402 § 2

KPK/83: 403 § 1KPK/17: 350 § 3CS: 417 § 1, 2


4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 25, 26 �Bono�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6aug. 1966, I, 13 § 1.


§ 2. Gravioribus in adiunctis, etiam indolis personalis, constitui potest exofficio Episcopus coadiutor cum iure successionis specialibus potestati-bus praeditus.1

Can. 213 � § 1. Episcopus coadiutor praeter iura et obligationes, quaeiure communi statuuntur, etiam ea habet, quae in litteris de provisionecanonica determinantur.2

§ 2. Iura et obligationes Episcopi coadiutoris a Patriarcha constituti de-terminat ipse Patriarcha consulta Synodo permanenti; si vero de Episco-po coadiutore omnibus iuribus et obligationibus Episcopi eparchialis in-struendo agitur, requiritur consensus Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis.

§ 3. Iura et obligationes Episcopi auxiliaris ea sunt, quae iure communistatuuntur.

Can. 214 � § 1. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris, ut sui officiipossessionem canonicam capiant, debent litteras de provisione canonicaEpiscopo eparchiali ostendere.

§ 2. Episcopus coadiutor debet praeterea litteras de provisione canonicaostendere collegio consultorum eparchialium.

§ 3. Si vero Episcopus eparchialis plene est impeditus, sufficit, ut Episco-pus coadiutor et Episcopus auxiliaris litteras de provisione canonica osten-dant collegio consultorum eparchialium.

§ 4. Ostensioni litterarum de provisione canonica adesse debet cancella-rius, qui rem in acta referat.

Can. 215 � § 1. Episcopus coadiutor vices gerit Episcopi eparchialisabsentis vel impediti; nominari debet Protosyncellus et ei prae aliis Epi-scopus eparchialis committat ea, quae ex iure mandatum speciale requi-runt.

§ 2. Episcopus eparchialis firma § 1 nominet Episcopum auxiliarem Pro-tosyncellum; si tamen plures sunt, unum ex eis nominet Protosyncellum,alios vero Syncellos.3

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 25.2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 25.


§ 2. W powa¿niejszych okoliczno�ciach, tak¿e o charakterze personal-nym, mo¿na ustanowiæ z urzêdu Biskupa koadiutora z prawem sukcesjiwyposa¿onego w specjalne uprawnienia.

Kan. 213 � § 1. Biskup koadiutor obok praw i obowi¹zków, okre�lonychprzez prawo wspólne, posiada tak¿e te, które s¹ okre�lone w pi�mie do-tycz¹cym prowizji kanonicznej.

§ 2. Ustanowione prawa i obowi¹zki Biskupów koadiutorów wobec Pa-triarchy okre�la sam Patriarcha po konsultacji ze Sta³ym Synodem; je¿elinatomiast chodzi o wyposa¿enie Biskupa koadiutora we wszystkie pra-wa i obowi¹zki Biskupa eparchialnego, wymaga siê zgody Synodu Bi-skupów Ko�cio³a patriarchalnego.

§ 3. Prawami i obowi¹zkami Biskupów pomocniczych s¹ te, które usta-nawia prawo wspólne.

Kan. 214 � § 1. Biskup koadiutor i Biskup pomocniczy, aby obj¹æ swójurz¹d powinni okazaæ Biskupowi eparchialnemu pismo dotycz¹ce pro-wizji kanonicznej.

§ 2. Biskup koadiutor powinien ponadto okazaæ pismo o prowizji kano-nicznej kolegium konsultorów eparchialnych.

§ 3. Je¿eli natomiast Biskup eparchialny jest zupe³nie przeszkodzony,wystarczy, aby Biskup koadiutor lub Biskup pomocniczy przedstawili pi-smo o prowizji kanonicznej kolegium konsultorów eparchialnych.

§ 4. Przy okazaniu pism dotycz¹cych prowizji kanonicznej ma byæ obec-ny kanclerz, który powinien spisaæ protokó³.

Kan. 215 � § 1. Biskup koadiutor zastêpuje Biskupa eparchialnego pod-czas jego nieobecno�ci lub przeszkody; Biskup eparchialny powinien za-mianowaæ Protosyncela i jemu przed innymi powierzyæ te sprawy, którezgodnie z prawem wymagaj¹ specjalnego mandatu.

§ 2. Biskup eparchialny moc¹ § 1 mianuje Protosyncelem Biskupa pomoc-niczego; je�li jest ich wielu, jednego z nich mianuje Protosyncelem, in-nych za� Syncelami.

KPK/83: 403 § 3KPK/17: 350 § 1, 2CS: 417 § 1, 2

KPK/83: 405 § 1KPK/17: 351 § 1CS: 418 § 1 n. 1

CS: 418 § 1 n. 2

KPK/83: 405 § 1

KPK/83: 404 § 1, 2KPK/17: 353 § 1CS: 419 § 1

KPK/83: 404 § 1KPK/17: 353 § 2CS: 419 § 2

KPK/83: 404 § 3KPK/17: 353 § 3CS: 419 § 3

KPK/83: 404 § 1, 2, 3KPK/17: 353 § 2, 3CS: 419 § 2, 3

KPK/83: 405 § 2,406 § 1KPK/17: 351 § 2CS: 418 § 2

KPK/83: 406 § 2

3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 26 �Quodsi�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae,6 aug. 1966, I, 13 § 2.


§ 3. Episcopus eparchialis in perpendendis causis maioris momenti prae-sertim indolis pastoralis Episcopos auxiliares prae ceteris consulat.1

§ 4. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris eo, quod in partem solli-citudinis Episcopi eparchialis vocati sunt, ita officium suum exerceant, utin omnibus negotiis unanima consensione cum ipso agant.2

Can. 216 � § 1. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris iusto impe-dimento non detenti debent, quoties sunt ab Episcopo eparchiali requisiti,functiones obire, quas Episcopus eparchialis ipse peragere deberet.

§ 2. Quae episcopalia iura et functiones Episcopus coadiutor et Episco-pus auxiliaris possunt et volunt exercere, Episcopus eparchialis habituali-ter aliis ne committat.

Can. 217 � Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris obligatione te-nentur residendi in eparchia, a qua praeterquam ratione alicuius munerisextra eparchiam implendi aut feriarum causa, quae ultra mensem ne pro-trahantur, ne discedant nisi ad breve tempus.

Can. 218 � Ad renuntiationem ab officio Episcopi coadiutoris vel Epi-scopi auxiliaris quod attinet, applicentur cann. 210 et 211, § 2; his Episco-pis tribuitur emeriti titulus officii, quod antea expleverunt.3

Art. IV � De sede eparchiali vacante vel impedita

Can. 219 � Sedes eparchialis vacat Episcopi eparchialis morte, renun-tiatione, translatione ac privatione.4

Can. 220 � Circa sedes eparchiales vacantes intra fines territorii Eccle-siae patriarchalis sitas praeter cann. 225 - 232 et firmis cann. 222 et 223haec servanda sunt:

1° Patriarcha de sedis eparchialis vacatione quam primum certioremfaciat Sedem Apostolicam;

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 26 �Quodsi� .2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 25 �Iamvero�.3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 21; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 11.


§ 3. Biskup eparchialny w rozwa¿aniu wa¿niejszych spraw, zw³aszczaduszpasterskich winien konsultowaæ siê na pierwszym miejscu z Bisku-pami pomocniczymi.

§ 4. Biskup koadiutor i Biskup pomocniczy, z racji swego powo³ania doudzia³u w troskach Biskupa eparchialnego, tak maj¹ wype³niaæ swój urz¹d,a¿eby we wszystkich czynno�ciach dzia³ali w pe³nej z nim zgodno�ci.

Kan. 216 � § 1. Biskup koadiutor i Biskup pomocniczy, je�li nie uspra-wiedliwia ich s³uszna przeszkoda, ilekroæ Biskup eparchialny by tego po-trzebowa³, obowi¹zani s¹ wykonaæ funkcje, które nale¿¹ do samego Bi-skupa eparchialnego.

§ 2. Uprawnieñ i czynno�ci, które Biskup koadiutor i Biskup pomocniczymog¹ i chc¹ wykonaæ, Biskup eparchialny nie powinien zlecaæ na sta³ekomu innemu.

Kan. 217 � Biskup koadiutor i Biskup pomocniczy maj¹ obowi¹zek prze-bywania w eparchii, której, oprócz wype³niania jakiego� obowi¹zku pozaeparchi¹ oraz wakacji nie przekraczaj¹cych jednego miesi¹ca, nie po-winni opuszczaæ, chyba ¿e na krótki czas.

Kan. 218 � Je�li chodzi o rezygnacjê Biskupa koadiutora lub Biskupapomocniczego z urzêdu, maj¹ zastosowanie kan. 210 i 211 § 2; Bisku-pom tym przys³uguje tytu³ emeryta urzêdu, który wcze�niej pe³ni³.

Art. IV � Wakans stolicy eparchialnejlub przeszkoda w jej dzia³aniu

Kan. 219 � Stolica eparchialna wakuje wskutek zgonu, rezygnacji, prze-niesienia i pozbawienia biskupa eparchialnego.

Kan. 220� Odno�nie do wakuj¹cych stolic eparchialnych znajduj¹cychsiê w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego oprócz kanonów225-232 oraz z zachowaniem kanonów 222 i 223 nale¿y stosowaæ nastê-puj¹ce przepisy:1° Patriarcha ma obowi¹zek jak najszybciej zawiadomiæ Stolicê Apos-

tolsk¹ o wakowaniu stolicy eparchialnej.

KPK/83: 407 § 2

KPK/83: 407 § 3

KPK/83: 408 § 1KPK/17: 351 § 4CS: 418 § 4

KPK/83: 408 § 2KPK/17: 351 § 3CS: 418 § 3

KPK/83: 410KPK/17: 354CS: 420

KPK/83: 411

KPK/83: 416KPK/17: 430CS: 468 § 1

CS: 249 § 1, 469, 473§ 1, 470 § 2

CS: 249 § 1 n. 1

4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. III, cap. II, art. III.


2° usque ad nominationem Administratoris eparchiae potestas ordinariaEpiscopi eparchialis transit ad Patriarcham, nisi aliter iure particulariEcclesiae patriarchalis vel a Romano Pontifice provisum est;1

3° Patriarchae est nominare Administratorem eparchiae intra mensemutilem ab accepta notitia de sedis eparchialis vacatione computan-dum consultis Episcopis curiae patriarchalis, si habentur, secus con-sulta Synodo permanenti; elapso inutiliter mense, Administratoris no-minatio ad Sedem Apostolicam devolvitur;2

4° Administrator eparchiae emissa coram Patriarcha professione fideipotestatem obtinet non exercendam tamen nisi capta possessionecanonica officii, quae fit ostendendo litteras eius nominationis colle-gio consultorum eparchialium;

5° Patriarchae est curare, ut sedi eparchiali vacanti quam primum necultra terminos iure communi statutos dignus idoneusque Episcopuseparchialis detur.3

Can. 221 � Exceptis sedibus eparchialibus vacantibus, de quibus in can.220, in ceteris casibus sede eparchiali vacante praeter cann. 225-232 etfirmis cann. 222 et 223 haec servanda sunt:

1° Metropolita, secus ille, qui ad normam can. 271, § 5 collegio consul-torum eparchialium praeest, Sedem Apostolicam et, si de eparchiaEcclesiae patriarchalis agitur, etiam Patriarcham quam primum desedis eparchialis vacatione certiorem faciat;

2° regimen eparchiae, nisi a Sede Apostolica aliter provisum est, usquead constitutionem Administratoris eparchiae transit ad Episcopum au-xiliarem vel, si plures sunt, ad Episcopum auxiliarem ordinatione epi-scopali seniorem vel, si Episcopus auxiliaris non habetur, ad colle-gium consultorum eparchialium; praedicti eparchiam interim reguntpotestate, quam ius commune Protosyncello agnoscit;4

3° collegium consultorum eparchialium intra octo dies ab accepta notitiade sedis eparchialis vacatione computandos debet Administratoremeparchiae eligere, sed ad validitatem electionis requiritur pars abso-lute maior suffragiorum membrorum eiusdem collegii;5

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. III, cap. II, art. III, 1; Syn. Armen., a. 1911, 298.

2 * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. I, art. III, IV, 3); cap. II, art. III, 1.3 Chalc. can. 25; S. Paulus V, litt. ap. Erga Maronitarum, 21 oct. 1619. * Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 17; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII,


2 ° A¿ do mianowania administratora eparchii w³adza zwyczajna bisku-pa eparchialnego przechodzi na Patriarchê, chyba ¿e co innego przewi-duje prawo partykularne Ko�cio³a eparchialnego lub Biskup Rzymski.

3° Obowi¹zkiem Patriarchy jest mianowanie administratora eparchii wci¹gu miesi¹ca u¿ytecznego od otrzymania wiadomo�ci o opró¿nie-niu stolicy eparchii po naradzie z biskupami kurii patriarchalnej, je�litacy s¹, w przeciwnym razie po naradzie ze sta³ym Synodem. Poup³ywie miesi¹ca mianowanie administratora przechodzi na StolicêApostolsk¹.

4° Administrator eparchii po z³o¿eniu wyznania wiary wobec Patriar-chy otrzymuje w³adzê, któr¹ mo¿e wykonywaæ dopiero po kanonicz-nym objêciu urzêdu, co siê dokonuje przez przed³o¿enie pisma nomi-nacyjnego wobec kolegium konsultorów eparchialnych.

5° Obowi¹zkiem Patriarchy jest zatroszczenie siê, aby wakuj¹cej stoli-cy eparchialnej dany by³ jak najszybciej, w ramach terminu ustalone-go prawem wspólnym, godny i odpowiedni biskup eparchialny.

Kan. 221 � Z wyj¹tkiem wakuj¹cych stolic eparchialnych, o którychmowa w kan. 220, w innych wypadkach podczas wakansu stolicy epar-chialnej, oprócz kan. 225-232 i z zachowaniem kanonów 222 i 223 nale¿ystosowaæ nastêpuj¹ce przepisy:1° Metropolita lub ten, kto wed³ug kan. 271 § 5 stoi na czele kolegium

konsultorów eparchialnych, ma obowi¹zek zawiadomiæ o wakansiestolicy eparchialnej Stolicê Apostolsk¹ i, je�li chodzi o eparchiê Ko-�cio³a patriarchalnego, tak¿e Patriarchê.

2° Zarz¹d eparchi¹, je�li Stolica Apostolska inaczej nie postanowi³a, a¿do ustanowienia administratora eparchii przechodzi na biskupa po-mocniczego lub, je�li jest ich wiêcej, na biskupa pomocniczego naj-starszego �wiêceniami biskupimi lub je�li nie ma biskupa pomocni-czego, do kolegium konsultorów eparchialnych. Wy¿ej wymienienitymczasowo zarz¹dzaj¹ eparchi¹ moc¹ w³adzy, jak¹ przyznaje pra-wo wspólne Protosyncelowi.

3° Kolegium konsultorów eparchialnych w ci¹gu o�miu dni liczonych odotrzymania wiadomo�ci o wakansie stolicy eparchialnej powinno wy-braæ administratora eparchii, ale do wa¿no�ci wyboru wymagana jestbezwzglêdna wiêkszo�æ g³osów cz³onków tego kolegium.

CS: 469, 473 § 1

CS: 249 § 1 n. 4, 470§ 2

CS: 476 § 1

CS: 249 § 3

KPK/83: 426KPK/17: 431 § 1CS: 469, 473 § 1

KPK/83: 422KPK/17: 432 § 4CS: 470 § 4

KPK/83: 419, 426KPK/17: 431 § 1,435 § 1, 2CS: 469, 473 § 1, 2

KPK/83: 421 § 1KPK/17: 432 § 1CS: 470 § 1

art. IV, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. IV.4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 26 �Nisi�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.

1966, I, 13 § 3.5 * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. II, 5.


4° si intra octo dies Administrator eparchiae electus non est vel si elec-tus condicionibus in can. 227, § 2 ad validitatem electionis requisitiscaret, nominatio Administratoris eparchiae devolvitur ad Metropoli-tam vel, si hic deest vel est impeditus, ad Sedem Apostolicam;

5° Administrator eparchiae legitime electus vel nominatus statim pote-statem obtinet neque indiget ulla confirmatione; de sua electione velex parte Metropolitae nominatione quam primum Sedem Apostoli-cam certiorem faciat et, si ad Ecclesiam patriarchalem pertinet, etiamPatriarcham.

Can. 222 � Episcopus coadiutor, dummodo officii sui possessionem ca-nonicam iam ceperit, sede eparchiali vacante ipso iure evadit Admini-strator eparchiae, donec ut Episcopus eparchialis inthronizatus erit.

Can. 223 � In casu translationis ad aliam sedem eparchialem Episcopusintra duos menses ab intimatione translationis computandos debet po-ssessionem canonicam novae eparchiae capere; interim vero in prioreeparchia:1

1° Administratoris eparchiae iura et obligationes habet;

2° privilegia honorifica Episcoporum eparchialium conservat;3° reditus prioris officii integros percipit.

Can. 224 � § 1. Protosyncellus et Syncelli sede eparchiali vacante sta-tim ab officio cessant, nisi sunt:1° Episcopi ordinati;2

2° in eparchia Patriarchae constituti;3° in eparchia intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sita constituti,

donec Administrator eparchiae possessionem canonicam sui officiiceperit.3

§ 2. Quae a Protosyncello et Syncellis, qui sede eparchiali vacante sta-tim ab officio cessant, legitime gesta sunt, donec certam notitiam de se-dis eparchialis vacatione acceperint, vim habent.

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. IV �Episcopus�.2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 5.


4° Je�li w ci¹gu o�miu dni nie nast¹pi wybór administratora eparchii lubje�li przy wyborze nie zaistnia³y okoliczno�ci wymagane w kan. 227§ 2 do jego wa¿no�ci, nominacja administratora eparchii przechodzina Metropolitê, a je�li go nie ma lub ma przeszkodê, na Stolicê Apo-stolsk¹.

5° Administrator eparchii prawnie wybrany lub mianowany natychmiastotrzymuje w³adzê i nie potrzebuje zatwierdzenia. O swoim wyborzelub nominacji przez Metropolitê winien jak najprêdzej zawiadomiæStolicê Apostolsk¹, a je�li nale¿y do Ko�cio³a patriarchalnego, powi-nien tak¿e zawiadomiæ Patriarchê.

Kan. 222 � Biskup koadiutor, byleby obj¹³ urz¹d w kanoniczne posiada-nie, w czasie wakansu stolicy eparchialnej na mocy samego prawa stajesiê administratorem eparchii a¿ do czasu swojej intronizacji na biskupaeparchialnego.

Kan. 223 � W razie przeniesienia na inn¹ stolicê eparchialn¹ biskup wci¹gu dwóch miesiêcy od otrzymania wiadomo�ci o przeniesieniu powi-nien obj¹æ kanonicznie now¹ eparchiê, tymczasem za�, w poprzedniejeparchii:1° ma prawa i obowi¹zki administratora eparchii;

2° zachowuje przywileje honorowe Biskupów eparchialnych;3° otrzymuje wszystkie dochody poprzedniego urzêdu.

Kan. 224 � § 1. Protosyncel i Syncelowie w czasie wakansu stolicyeparchialnej natychmiast traci swój urz¹d, chyba ¿e:1° posiadaj¹ �wiêcenia biskupie;2° s¹ ustanowieni w eparchii Patriarchy;3° s¹ ustanowieni w eparchii po³o¿onej w granicach terytorium Ko�cio-

³a patriarchalnego, dopóki administrator eparchii nie obejmie kano-nicznie swego urzêdu.

§ 2. Zachowuje moc to wszystko, co przez Protosyncela i Syncelów,którzy podczas wakansu stolicy eparchialnej natychmiast trac¹ swój urz¹d,zosta³o prawnie dokonane, dopóki nie otrzymali pewnej wiadomo�cio wakansie stolicy eparchialnej.

KPK/83: 421 § 2KPK/17: 432 § 2CS: 470 § 2

KPK/83: 422, 427 § 2KPK/17: 432 § 4,438CS: 470 § 4, 476 § 2

KPK/83: 409 § 1KPK/17: 355 § 1CS: 421 § 1

KPK/83: 418 § 1, 2KPK/17: 430 § 3CS: 468 § 3

KPK/83: 418 § 2 n. 1KPK/17: 430 § 3 n. 1CS: 468 § 3 n. 1KPK/17: 430 § 3 n. 2CS: 468 § 3 n. 2KPK/83: 418 § 2 n. 2KPK/17: 430 § 3 n. 3CS: 468 § 3 n. 3

KPK/83: 481 § 1KPK/17: 371CS: 437 § 1, 2, 469KPK/83: 481 § 1

CS: 437 § 2

CS: 469

KPK/83: 417KPK/17: 430 § 2CS: 468 § 2

3 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III �Cum�; Syn. Armen., a. 1911,298.


§ 3. Episcopus auxiliaris sede eparchiali vacante retinet potestates a iurequidem collatas et sub auctoritate Administratoris eparchiae exercendas,quas sede eparchiali plena ut Protosyncellus vel Syncellus habebat, nisialiud a Sede Apostolica vel iure particulari propriae Ecclesiae patriar-chalis statuitur.1

Can. 225 � § 1. Unus tantum eligitur vel nominatur Administrator epar-chiae reprobata contraria consuetudine.

§ 2. Si oeconomus eparchialis fit Administrator eparchiae, alium oecono-mum eparchialem consilium a rebus oeconomicis interim eligat.

Can. 226 � In Administratore eparchiae constituendo nullam sibi pote-statis partem nec Patriarcha nec collegium consultorum eparchialiumretinere potest nec gerendo officio tempus determinare aliasve restric-tiones praestituere.

Can. 227 � § 1. Administrator eparchiae sit integritate, pietate, sanadoctrina et prudentia praestans.

§ 2. Valide ad officium Administratoris eparchiae eligi vel nominari tan-tum potest Episcopus aut presbyter, qui vinculo matrimonii non est liga-tus, tricesimum quintum aetatis annum explevit et ad eandem sedem epar-chialem vacantem non est iam electus, nominatus vel translatus; si haecondiciones posthabitae sunt, actus illius, qui Administrator eparchiae elec-tus vel nominatus est, ipso iure nulli sunt.

Can. 228 � § 1. Sede eparchiali vacante nihil innovetur.2

§ 2. Illi, qui interim eparchiae regimen curant, vetantur quidpiam agere,quod vel eparchiae vel episcopalibus iuribus praeiudicium afferre potest;speciatim prohibentur ipsi ac omnes alii, ne sive per se sive per aliumdocumenta curiae eparchialis subtrahant, destruant vel mutent.3

Can. 229 � Administrator eparchiae eadem iura et obligationes habet acEpiscopus eparchialis, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat.4

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 5.2 Ancyr. can. 15. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Ut etiam�; Syn.

Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. III, 3.3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Ut etiam�; Syn. Sciarfen. Syrorum,


§ 3. Biskup pomocniczy podczas wakansu stolicy eparchialnej zacho-wuje przyznane mu prawem uprawnienia, jakie w czasie obsadzenia stolicyeparchialnej mia³ jako Protosyncel lub Syncel, które wykonuje pod w³adz¹administratora eparchii, chyba ¿e inaczej postanawia Stolica Apostolskalub prawo partykularne Ko�cio³a patriarchalnego.

Kan. 225 � § 1. Jest wybierany lub mianowany jeden tylko administratoreparchii z odrzuceniem przeciwnego zwyczaju.

§ 2. Je�li ekonom eparchii zostaje administratorem eparchii, rada do sprawekonomicznych na ten czas wybierze innego ekonoma eparchii.

Kan. 226 � Ani Patriarcha, ani kolegium konsultorów eparchialnych, niemo¿e sobie zastrzegaæ ¿adnej czê�ci w³adzy przy ustanowieniu admini-stratora eparchii ani okre�lania czasu pe³nienia tego urzêdu lub te¿ in-nych ograniczeñ.

Kan. 227 � § 1. Administrator eparchii powinien odznaczaæ siê nieska-zitelno�ci¹, pobo¿no�ci¹, zdrow¹ nauk¹ i roztropno�ci¹.

§ 2. Wa¿nie wybranym lub mianowanym na urz¹d administratora epar-chii mo¿e byæ tylko Biskup lub prezbiter, który nie jest zwi¹zany ma³¿eñ-stwem, ukoñczy³ 35 lat ¿ycia i na dan¹ stolicê opró¿nion¹ eparchii niezosta³ ju¿ wybrany, mianowany lub przeniesiony. Z braku wype³nieniatych warunków akt wyboru lub mianowania na administratora z mocyprawa jest niewa¿ny.

Kan. 228 � § 1. Podczas wakansu stolicy eparchialnej niczego nowegonie wolno wprowadzaæ.

§ 2. Ci, którzy tymczasowo zarz¹dzaj¹ eparchi¹, maj¹ zakaz czynieniaczegokolwiek, co mog³oby przynie�æ szkodê eparchii lub prawom bisku-pim; szczególnie zabrania siê im i wszystkim innym, aby ani osobi�cie,ani przez inne osoby nie usuwali, niszczyli lub zmieniali dokumentów znaj-duj¹cych siê w kurii eparchialnej.

Kan. 229 � Administrator eparchii ma takie same prawa i obowi¹zki jakBiskup eparchialny, chyba ¿e inaczej zastrzega prawo lub wiadomoz natury rzeczy.

KPK/83: 409 § 2KPK/17: 355 § 2CS: 421 § 2

KPK/83: 423 § 1KPK/17: 433 § 1

KPK/83: 423 § 2

KPK/17: 437CS: 475

KPK/83: 425 § 2KPK/17: 434 § 2CS: 472 § 2

KPK/83: 425 § 1, 3KPK/17: 434 § 1, 3CS: 472 § 1, 3

KPK/83: 428 § 1KPK/17: 436CS: 474

KPK/83: 428 § 2KPK/17: 435 § 3CS: 474 § 2 n. 1, 2

KPK/83: 427 § 1KPK/17: 435 § 1, 2CS: 473 § 1, 2

a. 1888, cap. VIII, art. III, 2-3; Syn. Armen., a. 1911, 299.4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III; Syn. Alexandrin. Coptorum,

a. 1898, sect. III, cap. II, art. III, 1; Syn. Armen., a. 1911, 298.


Can. 230 � Nisi aliter est legitime provisum:

1° Administrator eparchiae ius habet ad iustam remunerationem legeiuris particularis statuendam vel legitima consuetudine determinatam,quae desumi debet ex bonis eparchiae;1

2° cetera emolumenta ad Episcopum eparchialem spectantia, dum se-des eparchialis vacat, futuro Episcopo eparchiali pro necessitatibuseparchiae reserventur servatis praescriptis iuris particularis, quae mo-dum, quo emolumenta erogari debent, determinant.2

Can. 231 � § 1. Renuntiatio Administratoris eparchiae exhibenda est Pa-triarchae, si ipse Administratorem designavit, secus collegio consultorumeparchialium, quo in casu eam acceptari, ut valeat, necesse non est.3

§ 2. Amotio Administratoris eparchiae intra fines territorii Ecclesiae pa-triarchalis pertinet ad Patriarcham de consensu Synodi permanentis; se-cus vero Sedi Apostolicae reservatur.

§ 3. Post mortem, renuntiationem vel amotionem Administratoris epar-chiae novus constituatur ab eadem auctoritate et eodem modo ac propriore praescriptum est.4

§ 4. Administrator eparchiae cessat ab officio capta a novo Episcopoeparchiali possessione canonica eparchiae; novus Episcopus eparchialisrationem administrationis ab eo exigere potest.5

Can. 232 � § 1. Oeconomus eparchialis sede eparchiali vacante offi-cium suum impleat sub auctoritate Administratoris eparchiae; ad oeco-nomum eparchialem devolvitur administratio bonorum ecclesiasticorum,quae ob sedis eparchialis vacationem administratorem non habent, nisiPatriarcha aut collegium consultorum eparchialium aliter providerunt.6

§ 2. Ad renuntiationem vel amotionem oeconomi eparchialis sede epar-chiali vacante quod attinet, servandus est can. 231, §§ 1 et 2.

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III.2 Chalc. can. 25. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Ut etiam�.3 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III.4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VIII, art. III.


Kan. 230 � Je¿eli nie jest inaczej zastrze¿one prawem:

1° administrator eparchii ma prawo do s³usznego wynagrodzenia usta-nowionego prawem partykularnym lub okre�lonego zwyczajem praw-nym, pobieranego z dóbr eparchii;

2° inne dochody nale¿¹ce do Biskupa eparchii w czasie wakansu stolicyeparchialnej s¹ zastrze¿one przysz³emu biskupowi eparchialnemu dlazaspokojenia potrzeb eparchii, z zachowaniem przepisów prawa par-tykularnego, które okre�laj¹ sposób pobierania dochodów.

Kan. 231 � § 1. Rezygnacja administratora eparchii musi byæ przedsta-wiona Patriarsze, je�li to on wyznaczy³ administratora albo kolegium kon-sultorów eparchialnych, w którym to przypadku do wa¿no�ci nie jestwymagana akceptacja rezygnacji.

§ 2. Odwo³anie administratora eparchii w granicach Ko�cio³a Patriar-chalnego nale¿y do Patriarchy za zgod¹ Sta³ego Synodu; w pozosta³ychprzypadkach zastrzega siê to Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Po �mierci, rezygnacji lub odwo³aniu administratora eparchii powi-nien byæ ustanowiony nowy administrator eparchii przez tê sam¹ w³adzêi w ten sam sposób, jak ustanowiono to powy¿ej.

§ 4. Administrator eparchii traci urz¹d po kanonicznym objêciu w posia-danie przez nowego Biskupa eparchialnego. Nowy Biskup eparchialnymo¿e za¿¹daæ od niego sprawozdania z zarz¹du.

Kan. 232 � § 1. Ekonom eparchialny w czasie wakansu stolicy epar-chialnej wype³nia swój urz¹d pod w³adz¹ administratora eparchii. Doobowi¹zków ekonoma nale¿y administracja dóbr ko�cielnych, które z po-wodu wakansu nie maj¹ administratora, chyba ¿e Patriarcha lub kole-gium konsultorów eparchialnych inaczej postanowi¹.

§ 2. Odno�nie do rezygnacji lub odwo³ania ekonoma eparchialnego wczasie wakansu eparchii, nale¿y zachowaæ kan. 231 §§ 1 i 2.

KPK/17: 441CS: 479

KPK/17: 441 n. 1CS: 479 n. 1

KPK/17: 441 n. 2CS: 479 n. 2

KPK/83: 430 § 2KPK/17: 443 § 1CS: 480 § 1

KPK/83: 430 § 2KPK/17: 443 § 1CS: 480 § 1

KPK/83: 430 § 2KPK/17: 443 § 1CS: 480 § 1

KPK/83: 430 § 1KPK/17: 443 § 2,444 § 1CS: 480 § 2, 482 § 1

KPK/17: 442CS: 481 § 1 n. 1, 2;PA: 271 § 1

KPK/17: 443 § 1CS: 481 § 2 n. 1, 2, 3, §4; PA: 271 § 2 n. 1, 2

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. V; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.VIII, art. III; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. III, 4; Syn.Armen., a. 1911, 322.

6 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 27; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. II, 5.


§ 3. Resoluto quovis modo iure oeconomi eparchialis intra fines territoriiEcclesiae patriarchalis novi oeconomi electio vel nominatio pertinet adPatriarcham consultis Episcopis curiae patriarchalis, si habentur, secusconsulta Synodo permanenti; in ceteris casibus oeconomus eligitur a col-legio consultorum eparchialium.

§ 4. Oeconomus eparchialis novo Episcopo eparchiali rationem redderedebet suae administrationis, qua reddita, nisi ab eodem in officio suo con-firmatur, ab officio cessat.

Can. 233 � § 1. Sede eparchiali per Episcopi eparchialis captivitatem,relegationem, exilium aut inhabilitatem ita impedita, ut ne per litteras qui-dem cum christifidelibus sibi commissis communicare ipse possit, regi-men eparchiae est penes Episcopum coadiutorem, nisi aliter providit Pa-triarcha de consensu Synodi permanentis in eparchiis sitis intra fines ter-ritorii Ecclesiae, cui praeest, aut Sedes Apostolica; si vero Episcopuscoadiutor deest aut impeditus est, penes Protosyncellum, Syncellum velalium idoneum sacerdotem ab Episcopo eparchiali designatum, cui ipsoiure competunt iura et obligationes Protosyncelli; potest vero Episcopuseparchialis tempore opportuno plures designare, qui sibi invicem in offi-cio succedunt.

§ 2. Si iidem desunt aut impediti sunt, ne eparchiae regimen assumant,collegii consultorum eparchialium est sacerdotem eligere, qui eparchiamregat.

§ 3. Qui eparchiam intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis regendamsuscepit, quam primum Patriarcham certiorem faciat de sede eparchialiimpedita et de assumpto officio; in ceteris casibus certiorem faciat Se-dem Apostolicam et, si ad Ecclesiam patriarchalem pertinet, etiam Pa-triarcham.

Art. V � De Administratoribus apostolicis

Can. 234 � § 1. Eparchiae regimen sede eparchiali sive plena sive va-cante aliquando Romanus Pontifex gravibus et specialibus de causis Ad-ministratori apostolico committit.

§ 2. Iura, obligationes et privilegia Administratoris apostolici desumunturex litteris suae nominationis.


§ 3. Po odej�ciu z urzêdu w jakikolwiek sposób zgodny z prawem ekono-ma eparchii, znajduj¹cej siê w granicach Ko�cio³a patriarchalnego, wy-bór nowego ekonoma lub mianowanie nale¿y do Patriarchy po konsul-tacji z biskupami kurii patriarchalnej, je�li tacy s¹, a w przeciwnym raziepo konsultacji ze Sta³ym Synodem. W innych wypadkach ekonom zosta-je wybrany przez kolegium konsultorów eparchialnych.

§ 4. Ekonom eparchialny powinien zdaæ sprawê ze swojego zarz¹dunowemu Biskupowi eparchialnemu; po z³o¿eniu sprawozdania traci urz¹d,chyba ¿e zostanie potwierdzony na swoim urzêdzie.

Kan. 233 � § 1. Gdy stolica eparchii ma przeszkodê w dzia³aniu z powo-du uwiêzienia, wydalenia, wygnania lub niezdatno�ci Biskupa eparchial-nego tak, ¿e nawet listownie nie mo¿e siê on komunikowaæ z wiernymisobie powierzonymi, zarz¹d eparchii nale¿y do biskupa koadiutora, chy-ba ¿e inaczej postanowi Patriarcha za zgod¹ Sta³ego Synodu w epar-chiach po³o¿onych w granicach Ko�cio³a patriarchalnego lub StolicaApostolska. Je�li za� nie ma Biskupa koadiutora lub ma on przeszkodê,zarz¹d nale¿y do Protosyncela, Syncela lub innego odpowiedniego ka-p³ana wyznaczonego przez Biskupa eparchii, któremu na mocy samegoprawa przys³uguj¹ prawa i obowi¹zki Protosyncela. Biskup eparchialnymo¿e za� w dogodnym czasie wyznaczyæ wiêcej tych, którzy bêd¹ posobie wzajemnie nastêpowaæ w obowi¹zkach.

§ 2. Je�li ich nie ma albo maj¹ przeszkodê w przyjêciu zarz¹du eparchi¹,obowi¹zkiem kolegium konsultorów jest wybranie kap³ana, który ma rz¹-dziæ eparchi¹.

§ 3. Ten, kto przej¹³ zarz¹d eparchi¹ w granicach Ko�cio³a patriarchal-nego, jak najprêdzej powinien powiadomiæ Patriarchê o przeszkodzie wdzia³aniu stolicy eparchialnej i o przyjêciu urzêdu. W innych wypadkachzawiadamia Stolicê Apostolsk¹, a je�li nale¿y do Ko�cio³a patriarchal-nego, tak¿e Patriarchê.

Art. V � Administratorzy apostolscy

Kan. 234 � § 1. Zarz¹d stolicy eparchialnej w czasie jej obsadzenia lubwakansu, Biskup Rzymski niekiedy mo¿e z wa¿nych i szczególnych po-wodów powierzyæ administratorowi apostolskiemu.

§ 2. Prawa, obowi¹zki i przywileje administratora apostolskiego s¹ za-warte w pi�mie nominacyjnym.

KPK/17: 443 § 1CS: 481 § 3; PA: 271§ 3

KPK/17: 443 § 2CS: 481 § 5; PA: 271§ 4

KPK/83: 412, 413 § 1KPK/17: 429 § 1, 2CS: 467 § 1 n. 1, 2

KPK/83: 413 § 2KPK/17: 429 § 3CS: 467 § 2 n. 1

KPK/83: 413 § 3KPK/17: 429 § 4CS: 467 § 3

KPK/17: 312CS: 452

KPK/17: 314CS: 354


CAPUT IIDe organis Episcopum eparchialem in regimine

eparchiae adiuvantibus

Art. I � De conventu eparchiali

Can. 235 � Conventus eparchialis adiutricem praestat operam Episcopoeparchiali in eis, quae ad speciales necessitates vel utilitatem eparchiaereferuntur.1

Can. 236 � Conventus eparchialis convocetur, quoties iudicio Episcopieparchialis et consulto consilio presbyterali adiuncta id suadent.

Can. 237 � § 1. Episcopi eparchialis est conventum eparchialem convo-care, eidem per se vel per alium praeesse, eum transferre, prorogare,suspendere et dissolvere.

§ 2. Sede eparchiali vacante conventus eparchialis suspenditur ipso iure,donec novus Episcopus eparchialis de re decreverit.

Can. 238 � § 1. Ad conventum eparchialem convocandi sunt eumqueadire debent:2

1° Episcopus coadiutor et Episcopi auxiliares;2° Protosyncellus, Syncelli, Vicarius iudicialis ac oeconomus eparchia-

lis;3° consultores eparchiales;

4° rector seminarii eparchialis maioris;

5° protopresbyteri;3

6° unus saltem parochus ex unoquoque districtu eligendus ab omnibus,qui ibi actu curam animarum habent, protopresbytero electioni prae-sidente; item eligendus est alius presbyter, qui eodem impedito eiuslocum teneat;4

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. IV, 29; Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Praeter�; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. III, cap. IV; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. I, 4; art. IV, 7; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XIV; Syn. Armen., a. 1911, tit. II, cap. VII.


ROZDZIA£ IIOrgany wspieraj¹ce Biskupa eparchialnego

w zarz¹dzaniu eparchi¹

Art. I � Zgromadzenie eparchialne

Kan. 235 � Zgromadzenie eparchialne stanowi pomoc dla Biskupa epar-chialnego w sprawach dotycz¹cych szczególnych potrzeb lub po¿ytkueparchii.

Kan. 236 � Zgromadzenie eparchialne nale¿y zwo³aæ, ilekroæ, zdaniemBiskupa eparchialnego i po konsultacji z rad¹ kap³añsk¹ zalecaj¹ to oko-liczno�ci.

Kan. 237 � § 1. Zadaniem Biskupa eparchialnego jest zwo³anie zgro-madzenia eparchialnego, osobi�cie lub przez kogo innego przewodnicze-nie mu, przeniesienie, przed³u¿enie, zawieszenie i rozwi¹zanie.

§ 2. W czasie wakansu stolicy eparchialnej zgromadzenie eparchialne zmocy samego prawa zostaje zawieszone, a¿ nowy Biskup eparchialny t¹spraw¹ siê zajmie.

Kan. 238 � § 1. Na zgromadzenie eparchialne powo³ani s¹ i powinniprzybyæ:1° Biskup koadiutor i biskupi pomocniczy;2° Protosyncel, Syncelowie, wikariusz s¹dowy i ekonom eparchialny;

3° konsultorzy eparchialni;

4° rektor wy¿szego seminarium eparchialnego;

5° protoprezbiterzy;

6° przynajmniej jeden proboszcz z ka¿dego okrêgu pod przewodnictwemprotoprezbitera wybrany przez wszystkich, którzy tam aktualnie maj¹troskê duszpastersk¹; nale¿y tak¿e wybraæ innego prezbitera, któryby go w razie potrzeby zast¹pi³;

KPK/83: 460KPK/17: 356CS: 422 § 1

KPK/83: 461 § 1KPK/17: 356CS: 422 § 1

KPK/83: 462 § 1, 2,468 § 1KPK/17: 357 § 1CS: 423 § 1

KPK/83: 468 § 2

KPK/83: 463 § 1KPK/17: 358 § 1CS: 424 § 1KPK/83: 463 § 1 n. 1

KPK/83: 463 § 1 n. 2KPK/17: 358 § 1 n. 1CS: 424 § 1 n. 1KPK/83: 463 § 1 n. 3KPK/17: 358 § 1 n. 2CS: 424 § 1 n. 2KPK/83: 463 § 1 n. 6KPK/17: 358 § 1 n. 3CS: 424 § 1 n. 3KPK/83: 463 § 1 n. 7KPK/17: 358 § 1 n. 4CS: 424 § 1 n. 4KPK/83: 463 § 1 n. 8KPK/17: 358 § 1 n. 7CS: 424 § 1 n. 6

2 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Caeterum�.3 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. VIII, II, 6).4 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IX, 7).


7° membra consilii presbyteralis atque aliquot delegati consilii pastora-lis, si exstat, ab eodem consilio eligendi modo et numero iure particu-lari statutis;

8° aliquot diaconi ad normam iuris particularis electi;9° Superiores monasteriorum sui iuris atque aliquot Superiores cetero-

rum institutorum vitae consecratae, quae in eparchia domum habent,eligendi modo et numero iure particulari statutis;

10° laici electi a consilio pastorali, si exstat, secus modo ab Episcopoeparchiali determinato ita, ut numerus laicorum tertiam partem mem-brorum conventus eparchialis non superet.

§ 2. Episcopus eparchialis, si opportunum iudicat, potest ad conventum epar-chialem invitare alios quoque non exclusis personis aliarum Ecclesiarum suiiuris, quibus omnibus etiam ius suffragium ferendi concedere potest.

§ 3. Ad conventum eparchialem etiam invitari possunt aliquot observato-res ex Ecclesiis vel Communitatibus ecclesialibus acatholicis.

Can. 239 � Ii, qui conventum eparchialem adire debent, non possunt,etsi legitimo impedimento detenti sunt, mittere procuratorem, qui eorumnomine conventui eparchiali intersit, sed Episcopum eparchialem de im-pedimento certiorem faciant.

Can. 240 � § 1. Firmo iure cuiuslibet christifidelis quaestiones in con-ventu eparchiali tractandas indicandi solius Episcopi eparchialis est ar-gumenta in hoc conventu tractanda statuere.

§ 2. Episcopus eparchialis tempore opportuno unam vel plures constituatcommissiones, quarum est argumenta in conventu eparchiali tractandaapparare.

§ 3. Curet etiam Episcopus eparchialis , ut tempore opportuno omnibus,qui convocati sunt, argumentorum tractandorum schema tradatur.

§ 4. Propositae quaestiones omnes liberae disceptationi in sessionibusconventus eparchialis subiciantur.

Can. 241 � Solus est in conventu eparchiali legislator Episcopus epar-chialis ceteris tantum suffragium consultivum habentibus; solus subscri-bit decisionibus quibuscumque, quae in conventu eparchiali factae sunt;


7° cz³onkowie rady kap³añskiej i kilku delegatów rady duszpasterskiej,je�li taka jest, z tego¿ grona rady wybieranych w sposobie i liczbieprzepisanych prawem partykularnym;

8° kilku diakonów wybranych zgodnie z prawem partykularnym;9° prze³o¿eni klasztorów niezale¿nych i kilku prze³o¿onych innych insty-

tutów ¿ycia konsekrowanego, które maj¹ swoje domy w eparchii,wybieranych w liczbie i sposobie przepisanym prawem partykular-nym;

10° �wieccy wybrani przez radê pastersk¹, je�li taka jest, w przeciwnymrazie w sposób okre�lony przez Biskupa eparchialnego tak, aby liczba�wieckich nie przekracza³a trzeciej czê�ci cz³onków zgromadzeniaeparchialnego.

§ 2. Biskup eparchialny, je�li uzna to za stosowne, mo¿e zaprosiæ nazgromadzenie jeszcze inne osoby, nie wykluczaj¹c przedstawicieli innychKo�cio³ów sui iuris, którym mo¿e tak¿e przyznaæ prawo g³osu.

§ 3. Na zgromadzenie eparchialne mo¿na tak¿e zaprosiæ kilku obserwa-torów z Ko�cio³ów lub wspólnot ko�cielnych niekatolickich.

Kan. 239 � Ci, którzy powinni przybyæ na zgromadzenie eparchialne, na-wet je�li zatrzymuje ich zgodna z prawem przeszkoda, nie mog¹ wys³aæswego pe³nomocnika, aby zast¹pi³ ich w zgromadzeniu eparchialnym, leczpowinni zawiadomiæ o swej przeszkodzie Biskupa eparchialnego.

Kan. 240 � § 1. Nie naruszaj¹c prawa ¿adnego chrze�cijanina w roz-strzyganiu kwestii omawianych na zgromadzeniu eparchialnym, jedyniedo Biskupa eparchialnego nale¿y ustalenie problemów do omówienia.

§ 2. Biskup eparchialny w odpowiednim czasie winien ustanowiæ jedn¹lub kilka komisji, których zadaniem bêdzie przed³o¿enie problemów doomawiania na zgromadzeniu eparchialnym.

§ 3. Biskup eparchialny powinien postaraæ siê tak¿e, aby w odpowied-nim czasie wszystkim uczestnikom by³ dorêczony schemat problemówdo omówienia.

§ 4. Przed³o¿one propozycje powinny byæ poddane swobodnej dyskusjina sesjach zgromadzenia eparchialnego.

Kan. 241 � Jedynym prawodawc¹ na zgromadzeniu eparchialnym jestBiskup eparchialny, inni maj¹ tylko g³os doradczy. Tylko on podpisujewszelkie decyzje zapad³e na zgromadzeniu eparchialnym. Je¿eli decyzje

KPK/83: 463 § 1 n. 4

CS: 424 § 1 n. 8

KPK/83: 463 § 1 n. 9KPK/17: 358 § 1 n. 8CS: 424 § 1 n. 7

KPK/83: 463 § 1 n. 5

KPK/83: 463 § 2KPK/17: 358 § 2CS: 424 § 2

KPK/83: 463 § 3

KPK/83: 464KPK/17: 459 § 1CS: 425 § 1

KPK/17: 360 § 1CS: 426 § 1

KPK/17: 360 § 2CS: 426 § 2

KPK/83: 465KPK/17: 361CS: 427

KPK/83: 466KPK/17: 362CS: 428


quae, si in eodem conventu promulgantur, statim obligare incipiunt, nisialiter expresse cavetur.1

Can. 242 � Textum legum, declarationum et decretorum, quae in conven-tu eparchiali data sunt, Episcopus eparchialis communicet cum auctoritate,quam ius particulare propriae Ecclesiae sui iuris determinavit.

Art. II � De curia eparchiali

Can. 243 � § 1. Episcopus eparchialis penes suam sedem habere debetcuriam eparchialem, quae ipsum iuvat in regimine eparchiae sibi com-missae.2

§ 2. Ad curiam eparchialem pertinent Protosyncellus, Syncelli, Vicariusiudicialis, oeconomus eparchialis et consilium a rebus oeconomicis, can-cellarius, iudices eparchiales, promotor iustitiae et defensor vinculi, nota-rii et aliae personae, quae ad curiae eparchialis officia recte implenda abEpiscopo eparchiali assumuntur.3

§ 3. Episcopus eparchialis necessitatibus vel utilitate eparchiae exigenti-bus alia quoque officia in curia eparchiali constituere potest.

Can. 244 � § 1. Nominatio et amotio ab officio eorum, qui officia incuria eparchiali exercent, spectat ad Episcopum eparchialem.

§ 2. Omnes, qui ad officia in curia eparchiali admittuntur, debent:

1° promissionem emittere de officio fideliter implendo secundum mo-dum iure aut ab Episcopo eparchiali determinatum;

2° secretum servare intra limites et secundum modum iure aut ab Epi-scopo eparchiali determinatos.

1° De Protosyncello et de Syncellis

Can. 245 � In unaquaque eparchia constituendus est Protosyncellus, quipotestate ordinaria vicaria ad normam iuris communis praeditus Episco-pum eparchialem in totius eparchiae regimine adiuvet.4

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 27 �Episcopi�; decr. Christus Dominus, 8, a). * Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. V, 2 �Potestas autem�.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Curia�; * Syn. Armen., a. 1911, 315-327.3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Eminens�.


te zostan¹ og³oszone na tym¿e zgromadzeniu, zaczynaj¹ obowi¹zywaæod razu, chyba ¿e wyra�nie zastrzega siê co innego.

Kan. 242 � Tekst ustaw, deklaracji i dekretów, jakie zapad³y na zgroma-dzeniu eparchialnym, Biskup eparchialny og³asza moc¹, któr¹ okre�li³oprawo w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Art. II � Kuria eparchialna

Kan. 243 � § 1. Biskup eparchialny powinien mieæ przy swej stolicykuriê eparchialn¹, która wspiera go w rz¹dach powierzon¹ mu eparchi¹.

§ 2. Do kurii eparchialnej nale¿¹: Protosyncel, Syncelowie, wikariuszs¹dowy, ekonom eparchialny i rada do spraw ekonomicznych, kanclerz,sêdziowie eparchialni, rzecznik sprawiedliwo�ci i obroñca wêz³a, nota-riusze i inne osoby anga¿owane przez Biskupa eparchialnego do nale-¿ytego wype³nienia obowi¹zków w kurii eparchialnej.

§ 3. Dla zaspokojenia potrzeb lub po¿ytku eparchii Biskup eparchialnymo¿e ustanowiæ w kurii eparchialnej równie¿ inne urzêdy.

Kan. 244 � § 1. Mianowanie i usuwanie z urzêdów osób sprawuj¹cychurzêdy w kurii eparchialnej nale¿y do kompetencji Biskupa eparchialnego.

§ 2. Wszyscy powo³ani do pracy w kurii eparchialnej powinni:

1° z³o¿yæ przyrzeczenie o wiernym wype³nianiu obowi¹zków w sposóbprzewidziany prawem lub okre�lony przez Biskupa eparchialnego;

2° zachowaæ sekret w granicach prawa i w sposób okre�lony przezprawo albo przez Biskupa eparchialnego.

1° Protosyncel i Syncelowie

Kan. 245 � W ka¿dej eparchii powinien byæ ustanowiony Protosyncel,który obdarzony wed³ug norm prawa powszechnego w³adz¹ zwyczajn¹,zastêpcz¹, wspiera Biskupa eparchialnego w rz¹dzeniu ca³¹ eparchi¹.

KPK/83: 467

KPK/83: 469KPK/17: 363 § 1CS: 429 § 1

KPK/17: 363 § 2CS: 429 § 2

CS: 429 § 3

KPK/83: 470KPK/17: 364 § 1CS: 430 § 1

KPK/83: 471KPK/17: 364 § 2CS: 430 § 2KPK/83: 471 n. 1KPK/17: 364 § 2 n. 1CS: 430 § 2 n. 1KPK/83: 471 n. 2KPK/17: 364 § 2 n. 3CS: 430 § 2 n. 3

KPK/83: 475 § 1KPK/17: 366 § 1CS: 432 § 1

4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Eminens�; S.C. de Prop. Fide, 29 dec. 1812.* Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VII; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars III, cap. III, 3; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II,cap. VI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. I; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. III, cap. IV, art. I; Syn. Armen., a. 1911, 272, 274, 294-300.


Can. 246 � Quoties rectum eparchiae regimen id requirit, constitui po-ssunt unus aut plures Syncelli, qui nempe ipso iure in determinata epar-chiae parte aut in certo negotiorum genere aut circa christifideles aliiEcclesiae sui iuris ascriptos certive personarum coetus eandem habentpotestatem ac ius commune Protosyncello tribuit.1

Can. 247 � § 1. Protosyncellus et Syncelli libere ab Episcopo eparchialinominantur et ab eo libere amoveri possunt firmo can. 215, §§ 1 et 2.2

§ 2. Protosyncellus et Syncellus sint sacerdotes caelibes, nisi ius particu-lare propriae Ecclesiae sui iuris aliud statuit, quatenus fieri potest ex cle-ricis eparchiae ascriptis, annos nati non minus triginta, in aliqua scientiasacra doctores vel licentiati vel saltem periti, sana doctrina, probitate,prudentia ac rerum gerendarum experientia commendati.

§ 3. Protosyncelli vel Syncelli officium ne conferatur Episcopi eparchia-lis consanguineis usque ad quartum gradum inclusive.

§ 4. Episcopus eparchialis potest Protosyncellum et Syncellos etiam exalia eparchia vel ex alia Ecclesia sui iuris assumere de consensu tameneorum Episcopi eparchialis.

Can. 248 � § 1. Nisi aliter iure communi expresse cavetur, Protosyncel-lo in tota eparchia, Syncellis vero intra ambitum officii sibi collati eademcompetit potestas regiminis exsecutiva ac Episcopo eparchiali eis excep-tis, quae Episcopus eparchialis sibi vel aliis reservavit aut quae ex iurerequirunt ipsius mandatum speciale, quo non obtento actus, ad quem hu-iusmodi mandatum requiritur, est nullus.3

§ 2. Protosyncello et Syncellis intra ambitum eorum competentiae com-petunt etiam facultates habituales a Sede Apostolica Episcopo eparchialiconcessae necnon rescriptorum Sedis Apostolicae vel Patriarchae exse-cutio, nisi aliter expresse cautum est aut electa est industria personaeEpiscopi eparchialis.4

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 23, 3) �Hunc�, 27 �Eminens�; Paulus VI, m.p.Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 §§ 1-2.

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 §§ 2, 5.


Kan. 246 � Ilekroæ dobre zarz¹dzanie eparchi¹ tego wymaga, mo¿naustanowiæ jednego lub kilku Syncelów, którzy na mocy samego prawa wokre�lonej czê�ci eparchii albo w pewnym rodzaju zajêæ duszpasterskich,albo wobec chrze�cijan nale¿¹cych do innego Ko�cio³a sui iuris lub dopewnej kategorii maj¹ tak¹ sam¹ w³adzê, jak¹ prawo wspólne przydzielaProtosyncelowi.

Kan. 247 � § 1. Protosyncel i Syncelowie s¹ swobodnie mianowaniprzez Biskupa eparchialnego i przez niego swobodnie mog¹ te¿ byæ od-wo³ani na mocy kan. 215 §§ 1 i 2.

§ 2. Protosyncel i Syncelowie powinni byæ kap³anami bez¿ennymi, chy-ba ¿e prawo partykularne Ko�cio³a sui iuris inaczej postanawia, o ile tomo¿liwe byæ z duchownych nale¿¹cych do eparchii, maj¹cych lat przy-najmniej 30, w jakiej� dziedzinie wiedzy doktorzy lub licencjaci, a przy-najmniej biegli, odznaczaj¹cy siê zdrow¹ nauk¹, prawo�ci¹, roztropno�-ci¹ i do�wiadczeniem w prowadzeniu spraw.

§ 3. Urzêdu Protosyncela i Syncelów nie nale¿y nadawaæ krewnym Bis-kupa eparchialnego a¿ do czwartego stopnia w³¹cznie.

§ 4. Biskup eparchialny mo¿e wyznaczyæ Protosyncela i Syncelów tak-¿e z innej eparchii lub z innego Ko�cio³a sui iuris, za zgod¹ jednak ichBiskupa eparchialnego.

Kan. 248 � § 1. Je¿eli inaczej nie jest wyra�nie zastrze¿one w prawiewspólnym, Protosyncelowi w ca³ej eparchii, Syncelom za� w zakresiepowierzonego urzêdu przys³uguje ta sama w³adza wykonawcza z tymiwyj¹tkami, jakie Biskup eparchialny sobie lub innym zastrzeg³, lub którena mocy prawa wymagaj¹ jego specjalnego zlecenia. W razie braku ta-kiego specjalnego zlecenia akty wymagaj¹ce go s¹ niewa¿ne.

§ 2. Protosyncelowi i Syncelom w zakresie ich kompetencji przys³uguj¹tak¿e uprawnienia sta³e przyznane przez Stolicê Apostolsk¹ Biskupowieparchialnemu oraz wykonywanie reskryptów Stolicy Apostolskiej lubPatriarchy, je�li inaczej nie jest wyra�nie zastrze¿one lub udzielone zo-sta³y ze wzglêdu na osobê Biskupa eparchialnego.

KPK/83: 476

KPK/83: 477 § 1KPK/17:466 § 2CS: 432 § 2

KPK/83: 478 § 1KPK/17: 367 § 1CS: 433 § 1

KPK/83: 478 § 2KPK/17: 367 § 3CS: 433 § 2

KPK/17: 467 § 3CS: 433 § 3

KPK/83: 479 § 1, 2KPK/17: 368 § 1CS: 434 § 1 n. 1

KPK/83: 479 § 3KPK/17: 368 § 2CS: 434 § 2

3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 2.4 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 2.


Can. 249 � Protosyncellus et Syncelli de praecipuis negotiis et gerendiset gestis Episcopo eparchiali referre debent nec umquam contra eiusvoluntatem et mentem agant.1

Can. 250 � Protosyncelli et Syncelli presbyteri durante munere habentprivilegia et insignia primae post episcopalem dignitatis.2

Can. 251 � § 1. Protosyncellus et Syncelli ab officio cessant elapsotempore determinato, renuntiatione ab Episcopo eparchiali acceptata velamotione.3

§ 2. Sede eparchiali vacante circa Protosyncellum et Syncellos serveturcan. 224.

§ 3. Suspenso officio Episcopi eparchialis suspenditur potestas Proto-syncelli et Syncellorum, nisi Episcopi ordinati sunt.4

2° De cancellario aliisque notariis et de archivocuriae eparchialis

Can. 252 � § 1. In curia eparchiali constituatur cancellarius, qui sit pres-byter vel diaconus, cuius praecipua obligatio, nisi aliud iure particularistatuitur, est curare, ut acta curiae redigantur et expediantur atque inarchivo curiae eparchialis asserventur.5

§ 2. Si necesse videtur, cancellario dari potest adiutor, cui nomen sitvice-cancellarii.

§ 3. Cancellarius necnon vice-cancellarius sunt ipso iure notarii curiaeeparchialis.

Can. 253 � § 1. Praeter cancellarium constitui possunt alii notarii, quo-rum subscriptio publicam fidem facit et quidem sive ad quaelibet actasive ad acta iudicialia dumtaxat sive ad acta certae causae aut negotiitantum.

§ 2. Notarii debent esse integrae famae et omni suspicione maiores; incausis, quibus fama clerici in discrimen vocari potest, notarius debet essesacerdos.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 3.2 * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 6, 3, IX.3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 5.


Kan. 249 � Protosyncel i Syncelowie z poszczególnych przeprowadzo-nych zadañ powinni przedk³adaæ sprawozdania Biskupowi eparchialne-mu i nigdy nie dzia³aæ wbrew woli i my�li swego Biskupa.

Kan. 250 � Przywileje i insygnia prezbitera Protosyncela i Syncela pod-czas trwania ich urzêdu s¹ pierwsze po godno�ci biskupiej.

Kan. 251 � § 1. Protosyncel i Syncelowie trac¹ urz¹d po up³ywie wy-znaczonego czasu, poprzez rezygnacjê przyjêt¹ przez Biskupa eparchial-nego lub przez odwo³anie.

§ 2. W razie opró¿nienia stolicy eparchii odno�nie do Protosyncela i Syn-celów nale¿y zachowaæ kan. 224.

§ 3. Z chwil¹ zawieszenia urzêdu Biskupa eparchialnego zawieszona zostajew³adza Protosyncela i Syncelów, je�li nie s¹ Biskupami konsekrowanymi.

2° Kanclerz, inni notariusze i archiwumkurii eparchialnej

Kan. 252 � § 1. W kurii eparchialnej nale¿y ustanowiæ kanclerza, któ-rym powinien byæ kap³an lub diakon, a jego szczególnym obowi¹zkiemjest, je�li inaczej prawem partykularnym nie postanowiono, czuwanie,aby akta kurii by³y redagowane i wysy³ane oraz przechowywane w ar-chiwum kurii eparchialnej.

§ 2. W razie potrzeby kanclerzowi mo¿na dodaæ pomocnika � wicekan-clerza.

§ 3. Kanclerz i wicekanclerz na mocy samego prawa s¹ notariuszamikurii eparchialnej.

Kan. 253 � § 1. Oprócz kanclerza mog¹ byæ powo³ani inni notariusze,których podpis daje wiarygodno�æ urzêdow¹ czy to odno�nie do wszyst-kich akt, czy tylko do akt s¹dowych, czy te¿ jedynie do akt pewnej spra-wy lub czynno�ci.

§ 2. Notariusze powinni cieszyæ siê dobr¹ s³aw¹ i byæ wolni od jakiego-kolwiek podejrzenia; w sprawach, w których opinia duchownego mo¿ebyæ nara¿ona na niebezpieczeñstwo, notariuszem powinien byæ kap³an.

KPK/83: 480KPK/17: 369 § 1, 2CS: 435 § 1, 2

KPK/17: 370 § 2CS: 436 § 2

KPK/83: 481 § 1KPK/17: 371CS: 437 § 1

KPK/83: 481 § 2KPK/17: 371CS: 437 § 1

KPK/83: 482 § 1KPK/17: 372 § 1CS: 439 § 1

KPK/83: 482 § 2KPK/17: 372 § 2CS: 439 § 2

KPK/83: 482 § 3KPK/17: 372 § 3CS: 439 § 3

KPK/83: 483 § 1KPK/17: 373 § 1, 2CS: 440 § 1, 2

KPK/83: 483 § 2KPK/17: 373 § 3, 4CS: 440 § 3, 4

4 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 14 § 4.5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VIII; Syn. Armen., a. 1911, 317-319.


Can. 254 � Notariorum est:

1° conscribere acta et documenta circa decreta, dispositiones, obliga-tiones vel alia, quae eorum operam requirunt;

2° scripto fideliter redigere ea, quae geruntur, et actis de his rebus cumindicatione loci, diei, mensis et anni subscribere.

3° acta vel documenta legitime petenti servatis servandis exhibere eteorum exemplaria cum originali conformia declarare.

Can. 255 � Cancellarius aliique notarii libere ab officio amoveri possuntab Episcopo eparchiali, non autem ab Administratore eparchiae nisi deconsensu collegii consultorum eparchialium.

Can. 256 � § 1. Episcopus eparchialis in loco tuto archivum curiae epar-chialis constituat, in quo documenta, quae ad negotia eparchiae spectant,asserventur.

§ 2. Omni diligentia ac sollicitudine conficiatur inventarium documento-rum, quae in archivo curiae eparchialis asservantur, cum brevi eorumsynopsi.

Can. 257 � § 1. Archivum curiae eparchialis clausum sit oportet eiusqueclavem habeant Episcopus eparchialis et cancellarius; nemini licet in illudingredi sine licentia aut solius Episcopi eparchialis aut Protosyncelli simulet cancellarii.1

§ 2. Ius est eis, quorum interest, ut documentorum, quae natura sua suntpublica quaeque ad statum suae personae pertinent, exemplar authenti-cum per se vel per procuratorem recipiant.

Can. 258 � Ex archivo curiae eparchialis non licet efferre documentanisi ad breve tempus tantum atque de licentia aut solius Episcopi epar-chialis aut Protosyncelli simul et cancellarii.2

Can. 259 � § 1. Sit in curia eparchiali etiam archivum secretum autsaltem in archivo curiae eparchialis armarium secretum omnino clausumet obseratum, quod de loco amoveri non potest, in quo documenta secre-to servanda asserventur.

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. V, 10; Syn. Armen., a. 1911, 320.


Kan. 254 � Zadaniem notariuszy jest:

1° spisywanie akt i dokumentów w sprawie dekretów, dyspozycji, obo-wi¹zków i innych wymagaj¹cych ich udzia³u;

2° pisemne wierne ujêcie tego, co siê dzieje i podpisywanie akt w tychsprawach z zaznaczeniem miejsca, dnia, miesi¹ca i roku;

3° udostêpnianie, z zachowaniem koniecznych wymogów, akt lub doku-mentów osobie prawnie o to prosz¹cej oraz po�wiadczanie zgodno-�ci ich odpisów z orygina³em.

Kan. 255 � Kanclerz i inni notariusze mog¹ byæ swobodnie odwo³ani zurzêdu przez Biskupa eparchialnego, ale nie przez administratora epar-chii, chyba ¿e za zgod¹ kolegium konsultorów eparchii.

Kan. 256 � § 1. Biskup eparchialny powinien za³o¿yæ w bezpiecznymmiejscu archiwum kurii eparchialnej, w którym nale¿y przechowywaædokumenty dotycz¹ce spraw eparchii.

§ 2. Z wielk¹ pilno�ci¹ nale¿y sporz¹dziæ inwentarz dokumentów prze-chowywanych w archiwum kurii eparchialnej z krótkim ich skorowi-dzem.

Kan. 257 � § 1. Archiwum kurii eparchialnej powinno byæ zamkniête,a klucz powinni mieæ Biskup eparchialny i kanclerz. Nikomu nie wolnotam wchodziæ bez pozwolenia albo samego Biskupa eparchialnego lubProtosyncela i kanclerza jednocze�nie.

§ 2. Osobom zainteresowanym przys³uguje prawo, aby z dokumentów,które z natury s¹ publiczne i dotycz¹ stanu w³asnej osoby, otrzymaæ oso-bi�cie lub przez pe³nomocnika autentyczny odpis.

Kan. 258 � Z archiwum kurii eparchialnej nie wolno wynosiæ dokumen-tów, chyba ¿e tylko na krótki czas i za zgod¹ samego Biskupa eparchial-nego albo Protosyncela i kanclerza jednocze�nie.

Kan. 259 � § 1. W kurii eparchialnej powinno byæ tak¿e archiwumtajne, albo przynajmniej w archiwum kurii eparchialnej winna znajdowaæsiê szafa, dobrze zamkniêta i umocowana, nie daj¹ca siê ruszyæ z miej-sca, w której nale¿y przechowywaæ tajne dokumenty.

KPK/83: 484KPK/17: 374 § 1CS: 441 § 1KPK/83: 484 n. 1KPK/17: 374 § 1 n. 1CS: 441 § 1 n. 1KPK/83: 484 n. 2KPK/17: 374 § 1 n. 2CS: 441 § 1 n. 2KPK/83: 484 n. 3KPK/17: 374 § 1 n. 3CS: 441 § 1 n. 3

KPK/83: 485KPK/17: 375 § 5CS: 440 § 5

KPK/83: 486 § 2KPK/17: 375 § 1CS: 442 § 1

KPK/83: 486 § 3KPK/17: 375 § 2CS: 442 § 2

KPK/83: 487 § 1KPK/17: 377 § 1, 2CS: 444 § 1, 2

KPK/83: 487 § 2KPK/17: 384 § 1CS: 451 § 1

KPK/83: 488KPK/17: 378 § 1CS: 445 § 1

KPK/83: 489 § 1KPK/17: 379 § 1CS: 446 § 1

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. V, 10; Syn. Armen., a. 1911, 320.


§ 2. Singulis annis destruantur acta procedurarum in poenis irrogandis inmateria morum, quarum rei vita cesserunt aut quae a decennio termina-tae sunt, retento facti brevi summario et textu sententiae definitivae veldecreti.

Can. 260 � § 1. Archivi secreti vel armarii secreti clavem habeat solusEpiscopus eparchialis.

§ 2. Sede eparchiali vacante archivum secretum vel armarium secretumne aperiantur nisi in casu verae necessitatis ab ipso Administratore epar-chiae.

§ 3. Ex archivo secreto vel armario secreto documenta ne efferantur.

Can. 261 � § 1. Curet Episcopus eparchialis, ut etiam acta et documen-ta archivorum ecclesiarum cathedralium, paroecialium aliarumque intrafines territorii eparchiae exstantium diligenter asserventur atque acto-rum et documentorum inventarii duo exemplaria conficiantur, quorumalterum in proprio archivo, alterum in archivo curiae eparchialis asser-ventur.1

§ 2. Ut acta et documenta ad haec archiva pertinentia inspiciantur autefferantur, serventur normae ab Episcopo eparchiali statutae.

3° De oeconomo eparchiali et de consilio a rebus oeconomicis

Can. 262 � § 1. Episcopus eparchialis consultis collegio consultorumeparchialium atque consilio a rebus oeconomicis nominet oeconomumeparchialem, qui sit christifidelis in re oeconomica peritus et probitatepraestans.2

§ 2. Oeconomus eparchialis nominatur ad tempus iure particulari deter-minatum; munere durante ne amoveatur nisi gravi de causa ab Episcopoeparchiali aestimanda consultis collegio consultorum eparchialium atqueconsilio a rebus oeconomicis.

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 2, V.2 Chalc. can. 26; Nic. II, can. 11; Theophilus Alexandrin., can. 10. * Syn. Mar Isaaci

Chaldaeorum, a. 410, can. 15; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. II, 8;


§ 2. Corocznie nale¿y niszczyæ akta postêpowania karnego w materiiobyczajów, dotycz¹ce osób zmar³ych albo spraw zakoñczonych przeddziesiêciu laty, zachowuj¹c krótkie streszczenie faktu i tekst wyroku lubdekretu.

Kan. 260 � § 1. Klucz do tajnego archiwum lub do szafy z tajnymidokumentami powinien mieæ tylko Biskup eparchialny.

§ 2. Podczas wakansu stolicy eparchialnej tajnego archiwum lub szafy ztajnymi dokumentami nie wolno otwieraæ. W razie prawdziwej koniecz-no�ci czyni to sam administrator eparchii.

§ 3. Z tajnego archiwum lub szafy z tajnymi dokumentami nie wolnowynosiæ dokumentów.

Kan. 261 � § 1. Biskup eparchialny powinien troszczyæ siê, aby tak¿eakta i dokumenty archiwów ko�cio³ów katedralnych, parafialnych i in-nych znajduj¹cych siê na terenie eparchii pilnie by³y przechowywane,jak równie¿ o to, by sporz¹dzone by³y w dwóch egzemplarzach inwenta-rza akt i dokumentów. Jeden z nich ma byæ przechowywany w miejsco-wym archiwum, drugi w archiwum kurii eparchialnej.

§ 2. By korzystaæ z akt i dokumentów znajduj¹cych siê w tych archi-wach albo wynosiæ je, nale¿y zachowaæ normy wydane przez Biskupaeparchialnego.

3° Ekonom eparchialny i rada do spraw ekonomicznych

Kan. 262 � § 1. Biskup eparchialny po konsultacji z kolegium konsulto-rów eparchialnych i rad¹ do spraw ekonomicznych powinien mianowaæekonoma eparchialnego, którym powinien byæ chrze�cijanin bieg³y w spra-wach ekonomicznych i odznaczaj¹cy siê prawo�ci¹ charakteru.

§ 2. Ekonoma eparchialnego mianuje siê na czas okre�lony prawem par-tykularnym; w czasie pe³nienia urzêdu mo¿e byæ odwo³any tylko z wa¿negopowodu przez Biskupa eparchialnego, po konsultacji z kolegium konsul-torów eparchialnych oraz rad¹ do spraw ekonomicznych.

KPK/83: 489 § 2KPK/17: 379 § 1CS: 446 § 1

KPK/83: 490 § 1KPK/17: 379 § 3CS: 446 § 3

KPK/83: 490 § 2KPK/17: 382 § 1CS: 449 § 1

KPK/83: 490 § 3KPK/17: 382 § 1CS: 449 § 1

KPK/83: 491 § 1KPK/17: 383 § 1CS: 450 § 1

KPK/83: 491 § 3KPK/17: 383 § 2,384 § 2CS: 450 § 2, 451 § 2

KPK/83: 494 § 1CS: 438 § 1, § 2 n. 1;PA: 262 § 1, § 2 n. 2

KPK/83: 494 § 2

cap. IV, 27; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. II, sect. IV,cap. I; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XIII, art. VII.


§ 3. Oeconomi eparchialis est sub Episcopi eparchialis potestate, qui eiusiura ac relationes ad consilium a rebus oeconomicis pressius determinet,bona temporalia eparchiae administrare, administrationi bonorum eccle-siasticorum in tota eparchia vigilare, eorum conservationi, tutelae et in-cremento providere, administratorum localium neglegentiam supplere etbona ecclesiastica, quae administratore iure designato carent, per se ad-ministrare.

§ 4. Oeconomus eparchialis rationem administrationis Episcopo epar-chiali quotannis et, quoties ab ipso Episcopo petitur, reddere debet; Epi-scopus eparchialis vero per consilium a rebus oeconomicis rationes aboeconomo eparchiali exhibitas examinet.

§ 5. Circa obligationes oeconomi eparchialis sede eparchiali vacante ser-vandus est can. 232.

Can. 263 � § 1. Episcopus eparchialis consilium a rebus oeconomiciserigat, quod constet ex praeside, qui est ipse Episcopus eparchialis, etaliquot personis idoneis etiam iuris civilis, si fieri potest, peritis ab Episco-po eparchiali consulto collegio consultorum eparchialium nominandis, nisiiure particulari propriae Ecclesiae sui iuris iam alio aequivalenti modoprovisum est, firmo semper, ut ab aliis electi vel nominati indigeant con-firmatione Episcopi eparchialis.1

§ 2. Oeconomus eparchialis ipso iure est membrum consilii a rebus oeco-nomicis.

§ 3. A consilio a rebus oeconomicis excluduntur ii, qui cum Episcopoeparchiali usque ad quartum gradum inclusive consanguinitatis vel affini-tatis coniuncti sunt.

§ 4. Episcopus eparchialis in actibus maioris momenti rem oeconomicamrespicientibus consilium a rebus oeconomicis audire ne praetermittat; huiusautem membra tantum suffragium consultivum habent, nisi iure commu-ni in casibus specialiter expressis vel ex documento fundationis eorumconsensus exigitur.

§ 5. Praeter alia munera ipsi iure communi commissa consilii a rebusoeconomicis est quotannis rationem apparare quaestuum et erogationum,

1 Ant. can. 25; Carth. can. 33.


§ 3. Obowi¹zkiem ekonoma eparchialnego jest pod w³adz¹ Biskupa epar-chialnego, który powinien dok³adniej okre�liæ jego prawa i obowi¹zkiwzglêdem rady do spraw ekonomicznych, zarz¹dzanie dobrami do-czesnymi eparchii, czuwanie nad zarz¹dzaniem dobrami ko�cielnymi wca³ej eparchii, troska o ich utrzymanie, rozwój i o opiekê nad nimi, uzu-pe³nianie zaniedbañ administratorów lokalnych i osobiste zarz¹dzaniedobrami ko�cielnymi nie maj¹cymi prawnie wyznaczonego administratora.

§ 4. Ekonom eparchialny powinien przed³o¿yæ Biskupowi eparchialnemusprawozdanie z administracji co roku oraz ilekroæ sam Biskup tego za-¿¹da. Biskup eparchialny powinien za� zbadaæ je poprzez radê do sprawekonomicznych.

§ 5. W sprawie zobowi¹zañ ekonoma eparchialnego w czasie wakansustolicy eparchialnej nale¿y zachowaæ kan. 232.

Kan. 263 � § 1. Biskup eparchialny powinien erygowaæ radê do sprawekonomicznych, która ma sk³adaæ siê z przewodnicz¹cego, którym jestsam Biskup eparchialny i kilku odpowiednich osób bieg³ych tak¿e, o ile tomo¿liwe, w prawie cywilnym, mianowanych przez Biskupa eparchialnegopo konsultacji z kolegium konsultorów eparchialnych, chyba ¿e na mocyprawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris przewidziano ju¿ inny,równorzêdny sposób, zachowuj¹c zawsze wymóg, aby osoby wybrane lubmianowane przez innych uzyska³y zatwierdzenie Biskupa eparchialnego.

§ 2. Ekonom eparchialny na mocy samego prawa jest cz³onkiem rady dospraw ekonomicznych.

§ 3. Z rady do spraw ekonomicznych wykluczeni s¹ ci, którzy z Bisku-pem eparchialnym s¹ spokrewnieni lub spowinowaceni a¿ do czwartegostopnia w³¹cznie.

§ 4. Biskup eparchialny w aktach wiêkszej wagi odnosz¹cych siê dospraw ekonomicznych nie powinien pomijaæ wys³uchania opinii rady dospraw ekonomicznych; jej cz³onkowie maj¹ g³os tylko doradczy, chyba¿e na mocy prawa wspólnego w przypadkach specjalnych lub na podsta-wie dokumentu fundacji wymagana jest ich zgoda.

§ 5. Oprócz innych obowi¹zków powierzonych prawem wspólnym, dorady do spraw ekonomicznych nale¿y przygotowanie corocznego spra-

KPK/83: 494 § 3CS: 438 § 3; PA: 262§ 3

KPK/83: 494 § 4CS: 438 § 4; PA: 262§ 4

KPK/83: 492 § 1KPK/17: 1520 § 1PA: 263 § 1

PA: 263 § 3

KPK/83: 492 § 3KPK/17: 1520 § 2PA: 263 § 2

KPK/83: 1277KPK/17: 1520 § 3PA: 263 § 4

KPK/83: 493


quae pro toto eparchiae regimine anno venturo praevidentur, necnon annoexeunte rationem accepti et expensi approbare.

Art. III � De consilio presbyterali et de collegio consultorumeparchialium

Can. 264 � In eparchia constitui debet consilium presbyterale, scilicetcoetus sacerdotum presbyterium repraesentans, qui Episcopum eparchia-lem suo consilio ad normam iuris adiuvet in eis, quae ad necessitatesoperis pastoralis et bonum eparchiae spectant.1

Can. 265 � Consilium presbyterale habeat propria statuta ab Episcopoeparchiali approbata firmis normis iuris communis et iuris particularispropriae Ecclesiae sui iuris.2

Can. 266 � Circa constitutionem consilii presbyteralis haec serventur:

1° congrua pars membrorum ad normam iuris particularis propriae Ec-clesiae sui iuris eligatur a sacerdotibus ipsis;

2° aliquot sacerdotes ad normam statutorum esse debent membra nata,qui scilicet ratione officii sibi demandati ad consilium pertinent;

3° Episcopo eparchiali integrum est aliquot membra libere nominare.

Can. 267 � § 1. In eligendis membris consilii presbyteralis vocem acti-vam et passivam habent:1° omnes presbyteri eparchiae ascripti;2° ceteri sacerdotes, qui in eparchia domicilium vel quasi-domicilium

habent et simul in eiusdem eparchiae bonum aliquod munus exer-cent.3

§ 2. Quatenus in statutis providetur, vox activa et passiva conferri potestetiam aliis sacerdotibus, qui domicilium vel quasi-domicilium in eparchiahabent.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 15 §§ 1, 3; Vat. II, decr.Presbyterorum ordinis, 7 �Presbyteri omnes�; const. Lumen gentium, 28 �Presbyteri�;decr. Christus Dominus, 27 �Inter�, 28 �Necessitudines�.


wozdania z przychodów i wydatków przewidzianych dla ca³ej eparchiina rok przysz³y, oraz zatwierdzenie z koñcem roku bilansu przychodówi wydatków.

Art. III � Rada kap³añska i kolegium konsultoróweparchialnych

Kan. 264 � W eparchii nale¿y ustanowiæ radê kap³añsk¹, to jest zespó³kap³anów reprezentuj¹cych prezbiterium eparchii, która swoj¹ rad¹ po-winna wspieraæ Biskupa eparchialnego wed³ug norm prawa w sprawachodnosz¹cych siê do potrzeb pastoralnych i dobra eparchii.

Kan. 265 � Rada kap³añska powinna mieæ swoje statuty zatwierdzoneprzez Biskupa eparchialnego, z zachowaniem norm prawa wspólnegoi prawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 266 � W sprawie ustanowienia rady kap³añskiej nale¿y zachowaæ,co nastêpuje:1° odpowiednia grupa cz³onków wed³ug prawa partykularnego w³asne-

go Ko�cio³a sui iuris powinna byæ wybierana przez samych kap³a-nów;

2° kilku kap³anów wed³ug statutów powinno byæ cz³onkami, którzyz racji powierzonego sobie urzêdu nale¿¹ do rady;

3° Biskupowi eparchialnemu przys³uguje prawo swobodnego mianowaniakilku cz³onków rady.

Kan. 267 � § 1. Przy wyborze cz³onków rady kap³añskiej g³os czynnyi bierny maj¹:1° wszyscy kap³ani nale¿¹cy do eparchii;2° inni kap³ani, którzy na terenie eparchii maj¹ zamieszkanie sta³e lub

tymczasowe, a jednocze�nie dobra tej¿e eparchii wype³niaj¹ jakie�zadanie.

§ 2. O ile jest to przewidziane w statutach, g³os czynny i bierny mo¿e byæprzyznany tak¿e innym kap³anom, którzy maj¹ w eparchii miejsce za-mieszkania sta³e lub tymczasowe.

KPK/83: 495 § 1

KPK/83: 496

KPK/83: 497

KPK/83: 497 n. 1

KPK/83: 497 n. 2

KPK/83: 497 n. 3

KPK/83: 498 § 1

KPK/83: 498 § 1 n. 1

KPK/83: 498 § 1 n. 2

KPK/83: 498 § 2

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 15 § 1.3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 15 § 2.


Can. 268 � Modus eligendi membra consilii presbyteralis a statutis de-terminandus est ita, ut, quatenus fieri potest, sacerdotes presbyterii re-praesententur ratione habita praesertim diversorum ministeriorum vario-rumque eparchiae districtuum.

Can. 269 � § 1. Episcopi eparchialis est consilium presbyterale convo-care, eidem praeesse atque quaestiones in eodem tractandas determina-re aut a membris propositas accipere.

§ 2. Episcopus eparchialis consilium presbyterale audiat in negotiis maio-ris momenti et in casibus iure communi expressis consulere debet; eiusautem consensu eget solummodo in casibus iure communi expresse de-terminatis firmo iure Patriarchae circa negotia eparchiae, quam ipse re-git, consilium presbyterale etiam in his casibus nonnisi consulendi.1

§ 3. Consilium presbyterale numquam agere potest sine Episcopo eparchiali,ad quem solum etiam cura spectat ea divulgandi, quae in ipso consilio gesta sunt.

Can. 270 � § 1. Membra consilii presbyteralis designentur ad tempus instatutis determinandum ita tamen, ut integrum consilium vel aliqua eiuspars intra quinquennium renovetur.

§ 2. Sede eparchiali vacante consilium presbyterale cessat eiusque mu-nera implentur a collegio consultorum eparchialium; intra annum a captapossessione canonica eparchiae computandum Episcopus eparchialisdebet novum consilium presbyterale constituere.2

§ 3. Si consilium presbyterale munus sibi in bonum eparchiae commis-sum non implet aut eodem graviter abutitur, Episcopus eparchialis con-sulto Metropolita aut, si de ipsa sede metropolitana agitur, consulto Epi-scopo eparchiali ordinatione episcopali seniore eidem Metropolitae su-biecto illud dissolvere potest, sed intra annum novum consilium presbyte-rale constituere debet.

Can. 271 � § 1. Episcopus eparchialis constituere debet collegium con-sultorum eparchialium, cui competunt munera iure determinata.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 15 §§ 1, 3; Vat. II, decr. Presbyterorumordinis, 7 �Presbyteri omnes�.

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 15 § 4.


Kan. 268 � Sposób wybierania cz³onków rady kap³añskiej powinien byæokre�lony w statutach tak, aby, o ile to mo¿liwe reprezentowani byli ka-p³ani prezbiterium ze wzglêdu przede wszystkim na ró¿norodno�æ pos³u-gi i ró¿ne czê�ci eparchii.

Kan. 269 � § 1. Zadaniem Biskupa eparchialnego jest zwo³ywanie radykap³añskiej, przewodniczenie jej oraz okre�lanie spraw do omówienia,albo przyjmowanie propozycji cz³onków.

§ 2. Biskup eparchialny powinien wys³uchiwaæ rady kap³añskiej w spra-wach wa¿niejszych, a w przypadkach okre�lonych przez prawo wspólnezasiêgaæ jej opinii. Jej zgody wymaga siê natomiast tylko w przypadkachwyra�nie okre�lonych przez prawo wspólne, z zachowaniem prawa Pa-triarchy do zasiêgania jedynie opinii rady kap³añskiej tak¿e i w tych przy-padkach, dotycz¹cych spraw zarz¹dzanej przez siebie eparchii.

§ 3. Rada kap³añska nigdy nie mo¿e dzia³aæ bez Biskupa eparchialnego, doktórego jedynie nale¿y tak¿e troska o rozpowszechnianie dokonañ rady.

Kan. 270 � § 1. Cz³onkowie rady kap³añskiej powinni byæ wyznaczenina czas okre�lony statutami, tak jednak, aby ca³a rada lub pewna jejczê�æ by³a odnawiana w ci¹gu 5 lat.

§ 2. W czasie wakansu stolicy eparchii rada kap³añska ustaje, a jej obo-wi¹zki wype³nia kolegium konsultorów eparchialnych. W ci¹gu roku odprzejêcia eparchii Biskup eparchialny powinien utworzyæ now¹ radê.

§ 3. Je�li rada kap³añska nie wype³nia zadañ powierzonych jej dla dobraeparchii lub powa¿nie ich nadu¿ywa, Biskup eparchialny, po konsultacji zMetropolit¹ lub, je�li chodzi o sam¹ stolicê Metropolity, po naradzie zpodlegaj¹cym temu¿ Metropolicie Biskupem eparchialnym najstarszym�wiêceniami biskupimi, mo¿e rozwi¹zaæ radê, ale w ci¹gu roku powinienustanowiæ now¹ radê kap³añsk¹.

Kan. 271 � § 1. Biskup eparchialny powinien ustanowiæ kolegium konsul-torów eparchialnych, któremu przys³uguj¹ obowi¹zki prawem okre�lone.

KPK/83: 499

KPK/83: 500 § 1

KPK/83: 500 § 2

KPK/83: 500 § 3

KPK/83: 501 § 1

KPK/83: 501 § 2

KPK/83: 501 § 3

KPK/83: 502 § 1KPK/17: 423CS: 458 § 1 n. 1

Kan. 271 § 1-4 � Konsultor eparchialny, je�li traci w czasie trwania piêcioletniej kadencjicz³onkostwo w radzie kap³añskiej, nie traci cz³onkostwa w kolegium konsultorów eparchialnych.Je�li w trakcie piêciolecia konsultor eparchialny traci cz³onkostwo w kolegium konsultorów,Biskup eparchialny ma obowi¹zek mianowania nowego cz³onka kolegium konsultorówjedynie wtedy, gdy liczba pozosta³ych cz³onków kolegium konsultorów spad³a poni¿ej liczbyminimalnej okre�lonej w kan. 271 § 3 (Instr. z dnia 26 lipca 1984 r. dotycz¹ca kan. 502 § 1KPK/83 � AAS 76 (1984) s. 746-747).

* INTERPRETACJA


§ 2. Collegium consultorum eparchialium ad quinquennium constituitur,quo tamen elapso munera sua propria exercere pergit, donec novum col-legium constitutum erit.

§ 3. Membra collegii consultorum eparchialium debent esse numero nonminus quam sex nec plus quam duodecim; si quacumque de causa intradeterminatum quinquennium numerus minimus membrorum collegii iamnon habetur, Episcopus eparchialis quam primum collegium nominationenovi membri integret, secus collegium valide agere non potest.1

§ 4. Membra collegii consultorum eparchialium libere nominantur abEpiscopo eparchiali ex eis, qui tempore nominationis sunt membra consi-lii presbyteralis.2

§ 5. Collegio consultorum eparchialium praeest Episcopus eparchialis;sede eparchiali vacante vel impedita is, qui interim Episcopi eparchialislocum tenet aut, si constitutus non est, sacerdos in eodem collegio sacraordinatione senior.

§ 6. Quoties ius statuit Episcopum eparchialem indigere consensu colle-gii consultorum eparchialium, Patriarcha in negotiis eparchiae, quam ipseregit, sufficit, ut hoc collegium consulat.

Art. IV � De consilio pastorali

Can. 272 � In eparchia, si adiuncta pastoralia id suadent, constituaturconsilium pastorale, cuius est sub auctoritate Episcopi eparchialis ea, quaead opera pastoralia in eparchia spectant, investigare, perpendere atquede eis conclusiones practicas proponere.3

Can. 273 � § 1. Consilium pastorale, quod coetus consultivus tantumest, constat ex clericis, ex religiosis vel sodalibus societatum vitae com-munis ad instar religiosorum et praesertim ex laicis designatis modo abEpiscopo eparchiali determinato.4

§ 2. Consilium pastorale ita constituatur, ut, quatenus fieri potest, christi-fideles eparchiae ratione habita diversorum generum personarum, con-sociationum et aliorum inceptorum repraesententur.

1 Pont. Comm. Cod. Iur. Can. Auth. Interpr., resp. 11 iul. 1984, III, b).2 Pont. Comm. Cod. Iur. Can. Auth. Interpr., resp. 11 iul. 1984, III, a).3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Valde�; decr. Ad gentes, 30; Paulus VI, m.p.

Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 16 § 1.


§ 2. Kolegium konsultorów eparchialnych ustanawia siê na 5 lat, a potym okresie swoje obowi¹zki wype³nia ono nadal, dopóki nie zostanieustanowione nowe kolegium.

§ 3. Cz³onków kolegium konsultorów powinno byæ nie mniej ni¿ 6 i niewiêcej ni¿ 12. Je�li z jakiego� powodu w ci¹gu okre�lonych 5 lat ju¿ niema minimalnej liczby cz³onków, Biskup eparchialny jak najprêdzej uzu-pe³ni liczbê, inaczej kolegium nie mo¿e wa¿nie dzia³aæ.

§ 4. Swobodnego mianowania cz³onków kolegium konsultorów epar-chialnych dokonuje Biskup eparchialny spo�ród tych, którzy w czasienominacji s¹ cz³onkami rady kap³añskiej.

§ 5. Kolegium konsultorów przewodniczy Biskup eparchialny; w czasiewakansu stolicy lub przeszkody w dzia³aniu ten, kto tymczasowo zas-têpuje Biskupa eparchialnego lub, je�li nie zosta³ ustanowiony, kap³annajstarszy �wiêceniami w tym¿e kolegium.

§ 6. Ilekroæ prawo postanawia, ¿e Biskup eparchialny potrzebuje zgodykolegium konsultorów eparchialnych wystarczy, ¿e Patriarcha w spra-wach eparchii, któr¹ kieruje, pos³ucha rady kolegium.

Art. IV � Rada duszpasterska

Kan. 272 � W eparchii, je�li okoliczno�ci duszpasterskie tego wyma-gaj¹, nale¿y ustanowiæ radê duszpastersk¹, której zadaniem jest z upo-wa¿nienia Biskupa eparchialnego �ledziæ, badaæ i wyci¹gaæ praktycznewnioski w sprawach odnosz¹cych siê do dzie³ pastoralnych w eparchii.

Kan. 273 � § 1. Rada duszpasterska, która jest zespo³em tylko dorad-czym, sk³ada siê z duchownych, zakonników lub cz³onków stowarzyszeñ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, a zw³aszcza ze �wieckich wy-znaczonych w sposób okre�lony przez Biskupa eparchialnego.

§ 2. Sk³ad rady duszpasterskiej powinien byæ taki, aby, o ile to mo¿liwe,reprezentowani byli chrze�cijanie eparchii pod wzglêdem ró¿nych kate-gorii osób, stowarzyszeñ i innych kryteriów.

KPK/83: 502 § 1KPK/17: 426 § 1, 2CS: 462 § 1, 2

KPK/83: 502 § 1KPK/17: 425 § 1,426 § 3CS: 461 § 1, 462 § 3

KPK/83: 502 § 1KPK/17: 424CS: 460

KPK/83: 502 § 2

CS: 459 § 2

KPK/83: 511

KPK/83: 521§ 1,514 § 1

KPK/83: 512 § 2

4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 27 �Valde�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.1966, I, 16 §§ 2-3.


§ 3. Una cum his christifidelibus Episcopus eparchialis potest alios quo-que, etiam alterius Ecclesiae sui iuris, pro opportunitate ad consiliumpastorale invitare.

§ 4. Ad consilium pastorale ne designentur nisi christifideles certa fide,bonis moribus et prudentia praestantes.

Can. 274 � § 1. Consilium pastorale constituitur ad tempus secundumpraescripta statutorum, quae ab Episcopo eparchiali dantur.1

§ 2. Sede eparchiali vacante consilium pastorale cessat.

Can. 275 � Ad solum Episcopum eparchialem pertinet consilium pasto-rale secundum necessitates apostolatus convocare, eidem praeesse etea, quae in eodem tractata sunt, publicare.2

Art. V � De protopresbyteris

Can. 276 � § 1. Protopresbyter est presbyter, qui districtui ex pluribusparoeciis constanti praeficitur, ut ibidem nomine Episcopi eparchialismunera iure determinata expleat.3

§ 2. Huiusmodi districtus erigere, immutare et supprimere secundumnecessitates actionis pastoralis pertinet ad Episcopum eparchialem con-sulto consilio presbyterali.4

Can. 277 � § 1. Ad protopresbyteri officium, quod salvo iure particularipropriae Ecclesiae sui iuris cum officio parochi certae paroeciae stabili-ter coniungi non debet, Episcopus *eparchialis nominet auditis, si oppor-tunum ducit, parochis et vicariis paroecialibus districtus, de quo agitur,presbyterum doctrina et apostolica alacritate praestantem praesertim in-ter parochos.5

§ 2. Protopresbyter nominatur ad tempus iure particulari determina-tum.6

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 16 § 2.2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 16 § 2.3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 1; Vat. II, decr. Christus

Dominus, 30, 1). � Laod. can. 57. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. IX; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 3, I-II; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, capp. 7-8; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a.


§ 3. Razem z chrze�cijanami Biskup eparchialny mo¿e tak¿e zaprosiæ dorady duszpasterskiej inne osoby, nawet z innego Ko�cio³a sui iuris.

§ 4. Do rady duszpasterskiej mog¹ byæ powo³ani jedynie chrze�cijanie od-znaczaj¹cy siê niezachwian¹ wiar¹, dobrymi obyczajami i roztropno�ci¹.

Kan. 274 � § 1. Rada duszpasterska ustanawiana jest na czas okre�lo-ny przepisami statutów nadanych przez Biskupa eparchialnego.

§ 2. W czasie wakansu stolicy eparchialnej rada duszpasterska ustaje.

Kan. 275 � Jedynie do Biskupa eparchialnego nale¿y zwo³ywanie radyduszpasterskiej wed³ug potrzeb apostolstwa, przewodniczenie jej i opu-blikowanie omawianych przez ni¹ spraw.

Art. V � Protoprezbiterzy

Kan. 276 � § 1. Protoprezbiter to kap³an, który przewodniczy okrêgowiz³o¿onemu z kilku parafii, aby tam w imieniu Biskupa eparchialnego wy-pe³niaæ obowi¹zki okre�lone prawem.

§ 2. Ustanowienie, zmiana i zniesienie takiego okrêgu wed³ug potrzebdzia³alno�ci duszpasterskiej nale¿y do Biskupa eparchialnego po konsul-tacji z rad¹ duszpastersk¹.

Kan. 277 � § 1. Na urz¹d protoprezbitera, którego, z zachowaniemprawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris, nie nale¿y ³¹czyæ nasta³e z urzêdem proboszcza okre�lonej parafii, Biskup eparchialny, wys³u-chawszy � je�li uzna to za stosowne � opinii proboszczów i wikariuszyparafii danego okrêgu, mianuje kap³ana odznaczaj¹cego siê nauk¹ i gor-liwo�ci¹ apostolsk¹, zw³aszcza spo�ród proboszczów.

§ 2. Protoprezbiter mianowany jest na czas okre�lony prawem party-kularnym.

KPK/83: 512 § 3

KPK/83: 513 § 1

KPK/83: 513 § 2

KPK/83: 514 § 1

KPK/83: 553 § 1KPK/17: 445CS: 483

KPK/83: 374 § 2KPK/17: 217 § 1CS: 161 § 1

KPK/83: 553 § 2,554 § 2KPK/17: 446 § 1CS: 484 § 1

KPK/83: 554 § 2

1891, tit. VII, cap. V; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 9, 1; cap. XI, art.II, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. IV, art. II; Syn. Armen., a. 1911,273, 301-314.

4 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 2.5 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 1.6 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 2.


§ 3. Episcopus eparchialis protopresbyterum iusta de causa ab officioamovere potest.1

Can. 278 � § 1. Protopresbytero praeter potestates et facultates a iureparticulari ei collatas ius et obligatio est:

1° actionem pastoralem communem promovendi et coordinandi;2

2° prospiciendi, ut clerici vitam ducant proprio statui congruam atquesuis obligationibus diligenter satisfaciant;3

3° providendi, ut Divina Liturgia et laudes divinae secundum praescrip-ta librorum liturgicorum celebrentur, ut decor et nitor ecclesiarumsacraeque supellectilis praesertim in celebratione Divinae Liturgiaeet custodia Divinae Eucharistiae accurate serventur, ut recte con-scribantur et asserventur libri paroeciales, ut bona ecclesiastica se-dulo administrentur, denique, ut domus paroecialis debita diligentiacuretur.4

§ 2. In districtu sibi concredito protopresbyter:

1° operam det, ut clerici frequentent collationes, quas Hierarcha lociopportunas iudicat ad scientias sacras et res pastorales promoven-das;

2° curet, ut clericis subsidia spiritualia praesto sint, itemque maxime sol-licitus sit de eis, qui in difficilioribus versantur circumstantiis aut pro-blematibus anguntur.

§ 3. Curet protopresbyter, ne parochi, quos graviter aegrotantes novit,eorumque familia, si coniugati sunt, spiritualibus et materialibus auxiliiscareant atque ut eorum, qui decesserunt, funera digne celebrentur; pro-videat quoque, ne occasione aegrotationis vel mortis depereant aut aspor-tentur libri, documenta, sacra supellex aliaque, quae ad Ecclesiam perti-nent.

§ 4. Protopresbyter obligatione tenetur secundum determinationem abEpiscopo eparchiali factam paroecias visitandi.5

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 2.2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 1.3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. 3, § 1 �Licebit�; tit. X �Et quia�; tit. XV

�Ut autem�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 4, VI; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. I �Demum�; a. 1900, tit.III, cap. III �Protopopae�; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. II; tit. IV,cap. VIII, 15; tit. VII, cap. VI, 6.


§ 3. Biskup eparchialny ze s³usznego powodu mo¿e odwo³aæ protoprez-bitera z urzêdu.

Kan. 278 � § 1. Protoprezbiter, oprócz w³adzy i uprawnieñ przyznanychmu prawem partykularnym, ma prawo i obowi¹zek:

1° promowania i koordynowania wspólnej dzia³alno�ci duszpasterskiej;2° dozorowania, aby duchowni prowadzili ¿ycie zgodne ze swoim sta-

nem i pilnie wype³niali obowi¹zki;3° starania siê, aby Boska Liturgia i Liturgia Godzin by³y odprawiane

wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych, o staranne zachowywanie�wietno�ci i majestatów ko�cio³ów i sprzêtów liturgicznych, zw³asz-cza w sprawowaniu Boskiej Liturgii i w przechowywaniu BoskiejEucharystii, o prawid³owe spisywanie i strze¿enie ksi¹g parafialnych,o rozwa¿ny zarz¹d dobrami ko�cielnymi i wreszcie o nale¿yt¹ dba-³o�æ o dom parafialny.

§ 2. W okrêgu sobie powierzonym protoprezbiter powinien:

1° do³o¿yæ starañ, aby duchowni czêsto gromadzili siê na obrady, któreHierarcha miejsca uzna³ za po¿yteczne w szerzeniu �wiêtej naukii dzia³alno�ci duszpasterskiej;

2° postaraæ siê, aby duchownym dostarczano pomocy duchowych,a tak¿e szczególnie zatroszczyæ siê o tych, którzy znajduj¹ siê w trudnejsytuacji.

§ 3. Protoprezbiter, dowiedziawszy siê o ciê¿kiej chorobie proboszczów,powinien zatroszczyæ siê, by oni wraz z rodzin¹, je�li s¹ ¿onaci, nie do-znali braku pomocy duchowej i materialnej, oraz by zmar³ym odprawiægodny pogrzeb. Niech zadba tak¿e, aby z powodu choroby czy �miercinie zginê³y lub nie zosta³y zabrane ksi¹¿ki, dokumenty, �wiête naczyniai inne rzeczy nale¿¹ce do Ko�cio³a.

§ 4. Protoprezbiter zobowi¹zany jest wed³ug decyzji Biskupa eparchial-nego wizytowaæ parafie.

KPK/83: 554 § 3KPK/17: 446 § 2CS: 484 § 2

KPK/83: 555 § 1KPK/17: 447 § 1CS: 485 § 1

KPK/83: 555 § 1 n. 1

KPK/83: 555 § 1 n. 2KPK/17: 447 § 1 n. 1CS: 485 § 1 n. 1KPK/83: 555 § 1 n. 3KPK/17: 447 § 1 n. 4CS: 485 § 1 n. 4

KPK/83: 555 § 2KPK/17: 448 § 1CS: 486 § 1KPK/83: 555 § 2 n. 1KPK/17: 448 § 1CS: 486 § 1

KPK/83: 555 § 2 n. 2

KPK/83: 555 § 3KPK/17: 447 § 3CS: 485 § 3

KPK/83: 555 § 4KPK/17: 447 § 2CS: 485 § 2

4 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 4 �Quoniam�; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. III, cap. I, 2 et 13, d); cap. II, 7.

5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 4 VI; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. III, 2, 2.


CAPUT IIIDe paroeciis, de parochis et de vicariis paroecialibus

Can. 279 � Paroecia est certa communitas christifidelium in eparchiastabiliter constituta, cuius cura pastoralis committitur parocho.1

Can. 280 � § 1. Paroecia regulariter sit territorialis, quae scilicet omnescomplectatur christifideles certi territorii; si vero de iudicio Episcopi epar-chialis consulto consilio presbyterali id expedit, erigantur paroeciae per-sonales ratione nationis, linguae, ascriptionis christifidelium alii Ecclesiaesui iuris immo vel alia definita ratione determinatae.2

§ 2. Paroecias erigere, immutare et supprimere est Episcopi eparchialisconsulto consilio presbyterali.3

§ 3. Paroecia legitime erecta ipso iure persona iuridica est.

Can. 281 � § 1. Parochus est presbyter, cui ut praecipuo cooperatoriEpiscopi eparchialis tamquam pastori proprio cura animarum committi-tur in determinata paroecia sub auctoritate eiusdem Episcopi eparchia-lis.4

§ 2. Persona iuridica valide parochus esse non potest.

Can. 282 � § 1. Episcopus eparchialis, non vero Administrator epar-chiae, potest consulto consilio presbyterali ac de consensu Superiorismaioris instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religioso-rum paroeciam erigere in ecclesia eiusdem instituti vel societatis firmocan. 480.5

§ 2. Haec erectio fieri debet mediante conventione scripto data interEpiscopum eparchialem et Superiorem maiorem instituti religiosi vel so-

1 Vat. II, decr. Sacrosanctum Concilium, 42; decr. Christus Dominus, 30 �Praecipua�;decr. Apostolicam actuositatem, 10 �Paroecia� et �Colant�; decr. Ad gentes, 37 �Cum�. �S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Patr. et Epp. Ritus Graeco-Melchit.), 29 maii 1789, n. 14. *Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X �Quamquam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars III, cap. III, 2, III; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872,tit. II, cap. IX; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. III, 2; cap. XII, 1; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. IV, art. IV, § 1, I; Syn. Armen., a. 1911, 328.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 23, 3) �Hunc�; decr. Orientalium Ecclesiarum, 4;


ROZDZIA£ IIIParafie, proboszczowie i wikariusze parafialni

Kan. 279 � Parafia jest okre�lon¹ wspólnot¹ chrze�cijan, utworzon¹ nasta³e w eparchii, w której pastersk¹ pieczê powierza siê proboszczowi.

Kan. 280 � § 1. Z regu³y parafia powinna byæ terytorialna, a wiêc obej-muj¹ca wszystkich chrze�cijan pewnego terytorium; gdzie jednak z racjinarodowych, jêzykowych, przynale¿no�ci chrze�cijan do jakiego� Ko-�cio³a sui iuris lub z jakiego� innego okre�lonego powodu, Biskup epar-chialny po konsultacji z rad¹ kap³añsk¹ uzna to za w³a�ciwe, nale¿y ery-gowaæ parafie personalne.

§ 2. Erygowanie, zmiana lub zniesienie parafii nale¿y do Biskupa epar-chialnego, po konsultacji z rad¹ kap³añsk¹.

§ 3. Parafia erygowana zgodnie z prawem posiada z mocy samego pra-wa osobowo�æ prawn¹.

Kan. 281 � § 1. Proboszczem jest prezbiter, któremu jako szczególne-mu wspó³pracownikowi Biskupa eparchialnego zosta³a powierzona pa-sterska troska o okre�lon¹ parafiê w charakterze w³asnego pasterza podw³adz¹ tego¿ Biskupa eparchialnego.

§ 2. Osoba prawna nie mo¿e wa¿nie byæ proboszczem.

Kan. 282 � § 1. Biskup eparchialny, nie za� administrator eparchii, mo¿epo konsultacji z rad¹ kap³añsk¹ i za zgod¹ wy¿szego prze³o¿onego insty-tutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonni-ków, erygowaæ parafiê przy ko�ciele tego¿ instytutu lub towarzystwa,z zachowaniem kan. 480.

§ 2. Takie erygowanie powinno byæ dokonane w drodze sporz¹dzonej napi�mie umowy pomiêdzy Biskupem eparchialnym i wy¿szym prze³o¿o-

KPK/83: 515 § 1KPK/17: 216 § 1CS: 160 § 1

KPK/83: 518KPK/17: 216 § 1, 4CS: 160 § 1, 4 n. 1, 2

KPK/83: 515 § 2

KPK/83: 515 § 3

KPK/83: 519KPK/17: 451 § 1CS: 489 § 1

KPK/83: 520 § 1KPK/17: 452 § 1CS: 490 § 1 n. 1KPK/83: 520 § 1KPK/17: 452 § 1CS: 490 § 1 n. 1, 491§ 1

KPK/83: 520 § 2KPK/17: 452 § 1CS: 490 § 1 n. 1, 491§ 2

Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 21, § 1. � Innocentius III (in Lat. IV),a. 1215, cap. IX �Quoniam in plerisque�. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XII, 5;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. IV, art IV, § 1, II.

3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 21, § 3; Vat. II, decr. ChristusDominus, 32; Pont. Comm. Decr. Conc. Vat. II Interpr., resp. 3 iul. 1969.

4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30 �Praecipua�; * Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars III, cap. III, 2, I; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VI, I.

5 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 33 § 1.


cietatis vitae communis ad instar religiosorum, qua accurate statuantur,quae ad ministerium paroeciale implendum, ad personas paroeciae addi-cendas, ad res oeconomicas spectent, ac quaenam sint iura et obligatio-nes sodalium eiusdem instituti vel societatis in illa ecclesia et quaenamparochi.1

Can. 283 � Episcopus eparchialis certos coetus personarum, aedificiaet loca, quae in paroeciae territorio sunt et iure non exempta, a parochicura ex toto aut ex parte ne subducat nisi gravi de causa.

Can. 284 � § 1. Ius nominandi parochos competit soli Episcopo epar-chiali, qui eos libere nominat.2

§ 2. Ad paroeciam vero sodali instituti religiosi vel societatis vitae com-munis ad instar religiosorum concredendam Superior maior presbyterumidoneum sui instituti vel societatis Episcopo eparchiali ad nominationemproponit salvis conventionibus initis cum Episcopo eparchiali vel alia auc-toritate a iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris determinata.3

§ 3. Parochus in suo officio stabilis est, quare ad tempus determinatumne nominetur nisi:4

1° agitur de sodali instituti religiosi vel societatis vitae communis ad in-star religiosorum;5

2° candidatus ad hoc scripto consensit;3° agitur de casu speciali, quo in casu requiritur consensus collegii con-

sultorum eparchialium;4° ius particulare propriae Ecclesiae sui iuris id permittit.

Can. 285 � § 1. Ut presbyter parochus nominari possit, oportet sit bonismoribus, sana doctrina, animarum zelo, prudentia ceterisque virtutibus etdotibus praeditus, quae ad ministerium paroeciale cum laude implendumiure requiruntur.6

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 33 § 1.2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 28 �Omnes�.3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 30 § 2, 33. � Benedictus XIV, litt.

ap. Super familiam, 30 mar. 1756, § 7. * Syn. Armen., a. 1911, 773-774.4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 31 �Praeterea�; � S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar.

1929, art. 15; decr. 24 maii 1930, art. 18. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.


nym instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzórzakonników, która powinna dok³adnie okre�laæ wszystkie sprawy doty-cz¹ce wype³niania pos³ugi parafialnej, osób przydzielonych do parafii i dospraw ekonomicznych, a tak¿e prawa i obowi¹zki cz³onków tego instytu-tu lub stowarzyszenia w owym ko�ciele i parafii oraz proboszcza.

Kan. 283 � Biskup eparchialny ani w ca³o�ci ani w czê�ci, nie powinienzabieraæ spod w³adzy proboszcza okre�lonych wspólnot osób, budynkówi miejsc, które znajduj¹ siê na terytorium parafii i nie s¹ prawnie wyjête,chyba ¿e dla powa¿nej przyczyny.

Kan. 284 � § 1. Prawo mianowania proboszczów przys³uguje jedynieBiskupowi eparchialnemu, który mianuje ich w sposób nieskrêpowany.

§ 2. W parafiach powierzonych cz³onkom instytutów zakonnych lub sto-warzyszeñ ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, wy¿szy prze³o¿onyprzedstawia Biskupowi eparchialnemu odpowiedniego prezbitera swo-jego instytutu lub stowarzyszenia do nominacji, z zachowaniem umówzawartych z Biskupem eparchialnym lub inn¹ w³adz¹ okre�lon¹ przezprawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

§ 3. Proboszcz na swoim urzêdzie jest sta³y i dlatego nie powinien byæmianowany na czas okre�lony, chyba ¿e:

1° dotyczy to cz³onka instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿yciawspólnego na wzór zakonników;

2° kandydat wyrazi³ na to zgodê na pi�mie;3° dotyczy to przypadku specjalnego, w którym to wymagana jest zgo-

da kolegium konsultorów eparchii;4° zezwala na to prawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 285 � § 1. Aby prezbiter móg³ zostaæ mianowany proboszczem,powinien odznaczaæ siê dobrymi obyczajami, zdrow¹ doktryn¹, gorliwo-�ci¹ pastersk¹, roztropno�ci¹ i innymi cnotami i przymiotami, które s¹prawnie wymagane do chwalebnego wype³nienia pos³ugi parafialnej.

KPK/17: 464 § 2CS: 505 § 2

KPK/83: 523KPK/17: 455 § 1CS: 496 § 1

KPK/83: 682 § 1KPK/17: 456CS: 497PA: 155-156, 18

KPK/83: 522KPK/17: 454 § 1CS: 494 § 1; PA: 181§ 1PA: 180 § 2

KPK/83: 521 § 2KPK/17: 453 § 2CS: 493

Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IX, 6); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. III,5, X; Syn. Armen., a. 1911, 359.

5 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 32. � S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 13maii 1839.

6 Vat. II, decr. Christus Dominus, 31 �In iudicio�.


§ 2. Si presbyter matrimonio est iunctus, boni mores et in uxore et in filiissuis secum degentibus requiruntur.

§ 3. Paroeciam vacantem Episcopus eparchialis conferat illi, quem omnibusperpensis adiunctis aestimat idoneum omni personarum acceptione re-mota; ut iudicium de idoneitate ferat, audiat protopresbyterum aptasqueinvestigationes peragat auditis, si opportunum ducit, etiam aliis christifi-delibus praesertim clericis.1

Can. 286 � Sede eparchiali vacante aut impedita ad Administratoremeparchiae aliumve, qui eparchiam interim regit, pertinet:1° parochum nominare presbyterum a Superiore maiore ad normam can.

284, § 2 propositum;2° parochum ex aliis presbyteris nominare, si sedes eparchialis unum

saltem annum vacavit aut impedita est.

Can. 287 � § 1. Parochus unius paroeciae tantum curam paroecialemhabeat; ob penuriam tamen presbyterorum aut alia adiuncta plurium vici-narum paroeciarum cura eidem parocho concredi potest.2

§ 2. In eadem paroecia unus tantum habeatur parochus; si vero ius par-ticulare propriae Ecclesiae sui iuris permittit, ut paroecia pluribus presby-teris committatur, idem ius particulare accurate determinet, quaenam sintiura et obligationes moderatoris, qui actionem communem dirigat atquede eadem Episcopo eparchiali respondeat, et quaenam ceterorum pres-byterorum.3

Can. 288 � Parochus a provisione canonica obtinet curam animarum,quam tamen eidem exercere non licet nisi capta ad normam iuris particu-laris possessione canonica paroeciae.

Can. 289 � § 1. In exsequendo munere docendi parochus obligationetenetur verbum Dei praedicandi omnibus christifidelibus, ut hi in fide, speet caritate radicati in Christo crescant et communitas christiana illud te-

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 19 § 2. * Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. IV, cap. IV; Syn. Armen., a. 1911, 262.

2 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III § 7 �Quia�; Syn. Libanen. Maronitarum,


§ 2. Je�li prezbiter jest zwi¹zany ma³¿eñstwem, wymaga siê tak¿e dob-rych obyczajów u ¿ony i dzieci wspólnie z nim zamieszkuj¹cych.

§ 3. Wakuj¹c¹ parafiê Biskup eparchialny powinien powierzyæ temu,kogo po rozwa¿eniu wszystkich okoliczno�ci uzna za odpowiedniego, wy-kluczaj¹c wszelki wzgl¹d osobisty. Aby urobiæ sobie s¹d o zdatno�ci,winien wys³uchaæ zdania dziekana i przeprowadziæ odpowiednie bada-nia, zasiêgn¹wszy, je�li potrzeba, opinii innych chrze�cijan, przede wszys-tkim duchownych.

Kan. 286 � W okresie wakansu stolicy lub przeszkody w dzia³aniu, doadministratora eparchii lub innego tymczasowego zarz¹dcy nale¿y:1° mianowanie proboszcza przedstawionego zgodnie z kan. 284 § 2 przez

prze³o¿onego wy¿szego;2° mianowanie proboszcza spo�ród innych prezbiterów, gdy stolica epar-

chialna wakuje lub ma przeszkodê w dzia³aniu przez przynajmniejrok.

Kan. 287 � § 1. Proboszcz powinien sprawowaæ pieczê pastersk¹ wjednej tylko parafii. Jednak¿e z powodu braku kap³anów albo na skutekinnych okoliczno�ci, mo¿na takiemu proboszczowi powierzyæ pieczê pa-stersk¹ w kilku s¹siednich parafiach.

§ 2. W tej samej parafii mo¿e byæ tylko jeden proboszcz; je�li za� prawopartykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris zezwala, aby parafia zosta³apowierzona wielu prezbiterom, to prawo partykularne powinno dok³ad-nie okre�laæ obowi¹zki i prawa moderatora, który kieruje dzia³aniemwspólnym i odpowiada przed Biskupem eparchialnym, oraz prawa i obo-wi¹zki pozosta³ych prezbiterów.

Kan. 288 � Proboszcz od momentu prowizji kanonicznej powinien pod-j¹æ troskê pastersk¹, której jednak nie godzi siê wykonywaæ przed objê-ciem kanonicznym parafii, wed³ug przepisów prawa partykularnego.

Kan. 289 � § 1. W wykonywaniu zadania nauczania proboszcz ma obo-wi¹zek przepowiadania S³owa Bo¿ego wszystkim wiernym, by umoc-nieni w wierze, nadziei i mi³o�ci, wzrastali w Chrystusie, a wspólnota

KPK/83: 524KPK/17: 459 § 1, 3n. 1CS: 500 § 1, 3 n. 1

KPK/83: 525KPK/17: 455 § 2CS: 496 § 2KPK/83: 525 n. 1KPK/17: 455 § 2 n. 2CS: 496 § 2 n. 2KPK/83: 525 n. 2KPK/17: 455 § 2 n. 3CS: 496 § 2 n. 3

KPK/83: 526 § 1KPK/17: 460 § 1CS: 501 § 1

KPK/83: 526 § 2KPK/17: 460 § 2CS: 501 § 2 n. 1

KPK/83: 527 § 1KPK/17: 461CS: 502

KPK/83: 528 § 1KPK/17: 467 § 1,469CS: 508 § 1, 510

a. 1736, pars III, cap. III, 2, III; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. III, 4.3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 32; Syn. Sciarfen. Syrorum,

a. 1888, cap. XI, art. III, 5 �Si in eadem�.


stimonium caritatis reddat, quod Dominus commendavit; itemque institu-tione catechetica christifideles ad plenam mysterii salutis cognitionemducendi unicuique aetati accommodatam; ad hanc institutionem traden-dam non solum sodalium institutorum religiosorum vel societatum vitaecommunis ad instar religiosorum auxilium quaerat, sed etiam laicorumcooperationem.1

§ 2. In perficiendo munere sanctificandi curet parochus, ut celebratioDivinae Liturgiae centrum sit et culmen totius vitae communitatis chri-stianae; itemque allaboret, ut christifideles spirituali pabulo pascantur perdevotam et frequentem sacramentorum susceptionem atque per con-sciam et actuosam in laudibus divinis participationem; meminerit etiamparochus quam maxime sacramentum paenitentiae ad vitam christianamfovendam conferre; quare facilem se praebeat ad hoc sacramentumministrandum vocatis ad hoc, si opus est, aliis etiam sacerdotibus, quivarias linguas callent.2

§ 3. In adimplendo munere regendi imprimis curet parochus, ut pro-prium gregem cognoscat; cum autem omnium ovium sit minister, vitaechristianae incrementum foveat tum in singulis christifidelibus tum inconsociationibus praesertim apostolatui addictis tum in tota communi-tate paroeciali; domos igitur et scholas visitet, prout munus pastorale idexigit; adulescentibus et iuvenibus studiose prospiciat; pauperes et in-firmos paterna caritate prosequatur; specialem denique curam de opi-ficibus habeat atque allaboret, ut christifideles operibus apostolatusauxilium praestent.3

Can. 290 � § 1. In omnibus negotiis iuridicis paroeciae parochus eius-dem personam gerit.

§ 2. Functiones sacrae maioris momenti, ut sunt celebratio sacramento-rum initiationis christianae, benedictio matrimoniorum firmo can. 302,§ 2, exsequiae ecclesiasticae ad parochum spectant ita, ut vicariis paroe-

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2) �In exsequendo�; * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. III, 2, XI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XIX, art. II.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2) �In perficiendo�; * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, pr.; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III,2, I, IX-X; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 5, 5; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VI, 3.


chrze�cijañska dawa³a to �wiadectwo mi³o�ci, które zleci³ Chrystus; po-przez nauczanie katechetyczne wprowadza chrze�cijan do poznania pe³-nej tajemnicy zbawienia, stosownie do ich wieku; do wype³nienia tegozadania powo³uje nie tylko cz³onków instytutów zakonnych i stowarzy-szeñ ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, ale tak¿e �wieckich wspó³-pracowników.

§ 2. W wykonywaniu zadania u�wiêcania proboszcz powinien siê trosz-czyæ, aby celebrowanie Boskiej Liturgii by³o centrum i celem ca³ego ¿yciawspólnoty chrze�cijañskiej; powinien tak¿e troszczyæ siê, aby chrze�ci-janie czêsto posilali siê duchowym pokarmem przez pobo¿ne i czêsteprzyjmowanie sakramentów oraz przez �wiadome i czynne uczestnicze-nie w nabo¿eñstwach; proboszcz powinien jak najbardziej staraæ siêo sprawowanie sakramentu pokuty dla wzrostu ¿ycia chrze�cijañskiego;dlatego powinien byæ ³atwo dostêpny dla chrze�cijan, aby ten sakramentsprawowaæ oraz, je�li zachodzi taka potrzeba, powinien zatroszczyæ siêtak¿e o dostêpno�æ innych kap³anów, zw³aszcza znaj¹cych jêzyki obce.

§ 3. W wype³nianiu zadania pasterzowania w pierwszym rzêdzie pro-boszcz powinien siê troszczyæ, aby poznaæ swoj¹ owczarniê; jako za�s³uga wszystkich owiec powinien troszczyæ siê o wzrost ¿ycia chrze�ci-jañskiego zarówno u poszczególnych chrze�cijan, jak i w stowarzysze-niach, zw³aszcza apostolskich oraz w ca³ej wspólnocie parafialnej; powi-nien wiêc w zale¿no�ci od wymogów zadania pasterskiego odwiedzaædomy i szko³y, gorliwie opiekowaæ siê m³odzie¿¹; ubogich i chorych ob-darzaæ ojcowsk¹ trosk¹; specjalnie za� powinien siê troszczyæ o robotni-ków i dok³adaæ starañ, aby chrze�cijanie wspomagali dzie³a apostolskie.

Kan. 290 � § 1. We wszystkich sprawach parafii proboszcz wystêpujew jej imieniu.

§ 2. �wiête czynno�ci wiêkszej wagi, jakimi s¹: sprawowanie sakramen-tów wtajemniczenia chrze�cijañskiego, b³ogos³awienie ma³¿eñstw z za-chowaniem kan. 302 § 2, pogrzebu ko�cielnego nale¿¹ do proboszcza w

KPK/83: 528 § 2KPK/17: 467 § 1CS: 508 § 1

KPK/83: 529 § 1KPK/17: 467 § 1CS: 508 § 1

KPK/83: 532

KPK/83: 530KPK/17: 462CS: 503

3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2) �In officio�; * Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. III, § 6 �Et quia�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. I, 4; cap.VIII, 12; cap. IX, 1; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 22; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. IX; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII,cap. VI, 5; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, X.


cialibus eas perficere non liceat nisi de licentia saltem praesumpta ipsiusparochi.1

Can. 291 � Oblationes omnes eis exceptis, de quibus in cann. 715 - 717,quae occasione perfuncti muneris pastoralis a parocho ceterisque cleri-cis paroeciae addictis recipiuntur, ad massam paroecialem deferri de-bent, nisi de contraria offerentis voluntate constat circa oblationes plenevoluntarias; Episcopo eparchiali consulto consilio presbyterali competitstatuere praescripta, quibus destinationi harum oblationum necnon iustaeremunerationi parochi ceterorumque paroeciae clericorum ad normamcan. 390 provideatur.2

Can. 292 � § 1. Parochus obligatione tenetur residendi in domo paroe-ciali prope ecclesiam paroecialem; potest tamen Hierarcha loci iusta decausa permittere, ut alibi commoretur, dummodo ministerium paroecialenihil inde detrimenti capiat.3

§ 2. Nisi gravis obstat ratio, parocho feriarum gratia licet quotannis aparoecia abesse non ultra mensem continuum aut intermissum; quod intempus feriarum dies non computantur, quibus semel in anno parochusrecessui spirituali vacat; parochus autem, si ultra hebdomadam a paroe-cia abesse vult, tenetur de hoc proprium Hierarcham loci certiorem fa-cere.4

§ 3. Episcopi eparchialis est normas statuere, quibus prospiciatur, ut pa-rochi absentia durante curae paroeciae provideatur per sacerdotem de-bitis potestatibus et facultatibus praeditum.5

Can. 293 � Memor sit parochus se debere sua cottidiana conversationeet sollicitudine baptizatis et non baptizatis, catholicis et acatholicis, exem-plum ministerii vere sacerdotalis et pastoralis exhibere omnibusque testi-monium veritatis et vitae reddere et ut bonus pastor illos quoque quaere-

1 S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, E), c). * Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum,a. 1835, can. 5, prooem. et 1; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872,tit. II, cap. IX, 1)-2); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. V, art. IV, § 1, VII.

2 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Del. Ap. Aegypti), 30 apr. 1862, Il 4 dubbio; decr. 6 oct.1863, E), e). * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. I, 7; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. I, 9; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II,5; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. I, 12, VIII; sect. III, cap. IV,art. IV, § 1, VII, 6.


ten sposób, ¿e wikariusze parafialni nie wykonuj¹ ich godziwie bez zgo-dy, przynajmniej domy�lnej, w³asnego proboszcza.

Kan. 291 � Wszystkie ofiary, z wyj¹tkiem tych, o których mowa w kan.715-717, przyjête przez proboszcza i pozosta³ych duchownych pracuj¹-cych w parafii z okazji wype³niania pos³ugi pasterskiej, powinny zostaæprzekazane do wspólnej kasy parafialnej, chyba ¿e znana jest przeciwnawola ofiarodawcy w odniesieniu do ofiar z³o¿onych w pe³ni dobrowolnie;Biskup eparchialny po wys³uchaniu zdania rady kap³añskiej mo¿e wydaæprzepisy co do przeznaczenia sk³adanych ofiar oraz s³usznego wyna-grodzenia proboszcza i innych duchownych pracuj¹cych w parafii we-d³ug kan. 390.

Kan. 292 � § 1. Proboszcz ma obowi¹zek rezydowania w domu para-fialnym w pobli¿u ko�cio³a parafialnego; Hierarcha miejsca mo¿e dlas³usznej przyczyny zezwoliæ, aby zamieszka³ w innym miejscu, je¿eli nieponiesie na tym uszczerbku pos³uga parafialna.

§ 2. Je�li czego innego nie domaga siê powa¿ny powód, wolno probosz-czowi ka¿dego roku byæ nieobecnym w parafii z racji wakacji nie wiêcejni¿ miesi¹c czy to ci¹g³y, czy to z przerwami. Do czasu tego nie wliczasiê rekolekcji odbywanych jeden raz w roku. Gdy proboszcz opuszczaparafiê na czas d³u¿szy ni¿ tydzieñ, ma obowi¹zek powiadomiæ o tymHierarchê miejsca.

§ 3. Biskup eparchialny powinien wydaæ przepisy, aby pod nieobecno�æproboszcza zabezpieczyæ pieczê duszpastersk¹ w parafii przez kap³anawyposa¿onego w potrzebne uprawnienia.

Kan. 293 � Proboszcz powinien pamiêtaæ, ¿e swoim codziennym ¿yciemi trosk¹ o ochrzczonych i nieochrzczonych, katolików i akatolików, powi-nien dawaæ przyk³ad wype³niania pos³ugi kap³añskiej i pasterskiej oraz�wiadectwo prawdy i ¿ycia i jako dobry pasterz poszukiwaæ tych, którzy

KPK/83: 531KPK/17: 463 § 1, 3CS: 504 § 1, 3

KPK/83: 533 § 1KPK/17: 465 § 1CS: 506 § 1

KPK/83: 533 § 2KPK/17: 465 § 2, 3,4, 5CS: 506 § 2, 3, 4, 5

KPK/83: 533 § 3KPK/17: 465 § 4, 5CS: 506 § 4, 5

3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III �Itaque�; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 15; pars III, cap. III, 2, II; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum,a. 1835, can. 14; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. I, 9; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VI, 6.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 15; pars III, cap. III, 2, II.5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 15; pars III, cap. III, 2, II;

Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 14; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. VII, cap. VI, 6.


re, qui baptizati quidem in Ecclesia catholica a susceptione sacramento-rum se abstinent vel immo a fide defecerunt.1

Can. 294 � Divinam Liturgiam pro populo paroeciae sibi concreditaeparochus frequenter celebret, diebus vero iure particulari propriae Ec-clesiae sui iuris praescriptis celebrare tenetur.2

Can. 295 � In paroecia habeantur ad normam iuris particularis propriaeEcclesiae sui iuris opportuna consilia ad res pastorales et oeconomicastractandas.3

Can. 296 � § 1. In paroecia habeantur libri paroeciales, liber scilicetbaptizatorum, matrimoniorum, defunctorum aliique secundum normas iurisparticularis propriae Ecclesiae sui iuris aut, si hae desunt, ab ipso Episco-po eparchiali statutas; prospiciat parochus, ut libri paroeciales servatiseisdem normis recte conscribantur atque asserventur.4

§ 2. In libro baptizatorum adnotentur quoque ascriptio baptizati determi-natae Ecclesiae sui iuris ad normam can. 37, ministratio chrismationissancti myri necnon, quae ad christifidelium pertinent statum canonicumratione matrimonii salvo quidem can. 840, § 3, ratione adoptionis itemqueratione ordinis sacri vel professionis perpetuae in instituto religioso; haeadnotationes in testimonium baptismi semper referantur.5

§ 3. Testimonia, quae de statu canonico christifidelium dantur, et omniadocumenta, quae momentum habere possunt iuridicum ab ipso parochoeiusve delegato subscribantur et sigillo paroeciali muniantur.

§ 4. In paroecia habeatur archivum, in quo libri paroeciales asserventuruna cum Hierarcharum epistulis aliisque documentis necessitatis vel uti-litatis causa servandis; quae omnia ab Episcopo eparchiali eiusve dele-

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 28 �Fidelium�.2 Syn. Trid., sess. XXIII, de ref., c. 1; S.C. de Prop. Fide (ad Patriarcham Chaldaeorum

Timotheum Hindi), 5 apr. 1760; 16 aug. 1784, dub. 31; (C.G.), 23 mar. 1863, 1; litt.encycl. (ad Deleg. Ap. pro Oriente), 8 nov. 1882, I; Leo XIII, litt. ap. In suprema, 10 iun.1882. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �QuoadS. Liturgiae�; a. 1900, tit. III, cap. I, 12; Syn. Leopolien. Ruhenorum, a. 1891, tit. IV, cap.II, 1; tit. VII, cap. VI, 2.

3 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 26; decr. Presbyterorum ordinis, 17 �Bona�.


ochrzczeni wprawdzie w Ko�ciele katolickim nie korzystaj¹ z sakramen-tów �wiêtych lub odeszli od wiary.

Kan. 294 � Proboszcz powinien czêsto sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê zachrze�cijan swojej parafii, za� w dniach okre�lonych przez prawo w³a-sne Ko�cio³a sui iuris ma obowi¹zek jej sprawowania.

Kan. 295 � W parafii powinny istnieæ odpowiednie rady do spraw dusz-pasterskich i ekonomicznych, okre�lone przez prawo partykularne w³a-snego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 296 � § 1. W parafii nale¿y prowadziæ ksiêgi parafialne, a miano-wicie ochrzczonych, ma³¿eñstw, zmar³ych oraz inne wed³ug norm prawapartykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris lub, gdy takich nie ma,ustanowionych przez samego Biskupa eparchialnego; proboszcz powi-nien czuwaæ nad tym, by z zachowaniem tych norm ksiêgi by³y w³a�ci-wie spisywane i przechowywane.

§ 2. W ksiêdze ochrzczonych nale¿y tak¿e odnotowaæ przynale¿no�æochrzczonego do Ko�cio³a sui iuris wed³ug normy kan. 37, udzieleniesakramentu chryzmacji oraz to, co ma zwi¹zek ze stanem kanonicznymchrze�cijan z racji ma³¿eñstwa z zachowaniem kan. 840 § 3, z racji adop-cji, z racji �wiêceñ albo profesji wieczystej w instytucie zakonnym; adno-tacje te powinny zawsze byæ uwidocznione w �wiadectwie chrztu.

§ 3. Wydawane �wiadectwa dotycz¹ce stanu kanonicznego chrze�cijani wszystkie dokumenty, które mog¹ posiadaæ znaczenie prawne, powin-ny byæ podpisane przez proboszcza lub jego delegata i opatrzone pieczê-ci¹ parafialn¹.

§ 4. Ka¿da parafia powinna mieæ w³asne archiwum, w którym nale¿yprzechowywaæ ksiêgi parafialne, ³¹cznie z listami hierarchów i innymidokumentami, których zachowanie jest konieczne lub po¿yteczne. Bi-

KPK/83: 534 § 1KPK/17: 466 § 1CS: 507 § 1

KPK/83: 536 § 1,537

KPK/83: 535 § 1KPK/17: 470 § 1CS: 511 § 1

KPK/83: 535 § 2KPK/17: 470 § 2CS: 511 § 2

KPK/83: 535 § 3KPK/17: 470 § 4CS: 511 § 5

KPK/83: 535 § 4KPK/17: 470 § 4CS: 511 § 5

4 Benedictus XIV, const. Apostolica praedecessorum, 14 feb. 1742; S.C. de Prop. Fide, reg.(pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XII; decr. 6 oct. 1863, C), a). * Syn. Sergii PatriarchaeMaronit., 18 sep. 1596, cann. I, XIV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1�Denique�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 5; cap. XII, 20; pars III, cap.III, 2, V; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XI, 6; art. XV, § 1, 1, X; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VI, 7; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. VI, De Coemeterio, VI; art. VIII, § 2, 7, VI; sect. III, cap. IV, art. IV, § 2, III.

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Si acciderit�.


gato visitationis canonicae vel alio tempore opportuno inspicienda paro-chus caveat, ne ad extraneorum manus perveniant.

§ 5. Libri paroeciales antiquiores quoque asserventur ad normam iurisparticularis.

Can. 297 � § 1. Parochus ab officio cessat renuntiatione ab Episcopoeparchiali acceptata, elapso tempore determinato, amotione vel transla-tione.1

§ 2. Parochus expleto septuagesimo quinto aetatis anno rogatur, ut re-nuntiationem ab officio exhibeat Episcopo eparchiali, qui omnibus perso-nae et loci inspectis adiunctis de eadem acceptanda aut differenda de-cernat; renuntiantis congruae sustentationi et habitationi ab Episcopoeparchiali providendum est attentis normis iuris particularis propriae Ec-clesiae sui iuris.2

Can. 298 � Si vacat paroecia aut parochus quacumque de causa a mu-nere pastorali in paroecia exercendo impeditur, Episcopus eparchialisquam primum aliquem sacerdotem nominet administratorem paroeciae.

Can. 299 � § 1. Administrator paroeciae eadem iura et obligationeshabet ac parochus, nisi ab Episcopo eparchiali aliud statuitur.3

§ 2. Administratori paroeciae nihil agere licet, quod praeiudicium afferrepotest iuribus parochi aut damno esse potest bonis paroecialibus.4

§ 3. Administrator paroeciae expleto munere parocho rationem reddat.

Can. 300 � § 1. Paroecia vacante itemque parocho a munere pastoraliexercendo penitus impedito ante administratoris paroeciae nominationemcuram paroeciae interim assumat vicarius paroecialis et quidem, si plu-res sunt, eorum ordinatione presbyterali senior aut, si vicarii desunt, pa-rochus vicinior; Episcopus eparchialis autem tempestive determinet,quaenam cuique paroecia vicinior habenda sit.5


2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 31 �Parochi�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6aug. 1966, I, 20 § 3.

3 * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VII, 1.


skup eparchialny lub jego delegat powinien z okazji wizytacji kanonicznejalbo w innym dogodnym czasie przejrzeæ je wszystkie, a proboszcz maczuwaæ nad tym, by nic z nich nie dosta³o siê do obcych r¹k.

§ 5. Nale¿y pilnie przechowywaæ tak¿e dawniejsze ksiêgi parafialne,zgodnie z wymogami prawa partykularnego.

Kan. 297� § 1. Proboszcz traci urz¹d przez rezygnacjê przyjêt¹ przezBiskupa eparchialnego, up³yw okre�lonego czasu, odwo³anie lub prze-niesienie.

§ 2. Proboszcz po ukoñczeniu siedemdziesi¹tego pi¹tego roku ¿ycia jestproszony o z³o¿enie rezygnacji z urzêdu na rêce Biskupa eparchialnego,który rozwa¿ywszy wszystkie okoliczno�ci osoby i miejsca, powinien zde-cydowaæ o przyjêciu albo od³o¿eniu rezygnacji. Biskup eparchialny po-winien zapewniæ rezygnuj¹cemu odpowiednie utrzymanie i mieszkanie,z zachowaniem prawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 298 � Je�li parafia wakuje albo proboszcz z jakiejkolwiek przyczynyma przeszkodê w wykonywaniu pos³ugi w parafii, Biskup eparchialny jaknajszybciej winien mianowaæ administratorem parafii innego kap³ana.

Kan. 299 � § 1. Administrator parafii ma te same prawa i obowi¹zki jakproboszcz, chyba ¿e Biskup eparchialny postanowi³ inaczej.

§ 2. Administratorowi parafii nie wolno czyniæ niczego, co mog³oby przy-nie�æ uszczerbek uprawnieniom proboszcza albo dobrom parafialnym.

§ 3. Po wype³nieniu swego zadania administrator parafii winien z³o¿yæsprawozdanie proboszczowi.

Kan. 300 � § 1. W przypadku wakansu parafii, jak równie¿ gdy pro-boszcz na skutek przeszkody nie mo¿e wype³niaæ pasterskiej pos³ugi,kierowanie parafi¹ przed ustanowieniem administratora parafii przejmu-je tymczasowo wikariusz parafialny, a gdy jest ich kilku, najstarszy �wiêce-niami prezbiteratu albo je�li nie ma wikariuszy, proboszcz najbli¿szy s¹-siedztwem; Biskup eparchialny za� powinien okre�liæ, która parafia jestbli¿sza s¹siedztwem.

KPK/83: 535 § 5

KPK/83: 538 § 1

KPK/83: 538 § 3

KPK/83: 539KPK/17: 472CS: 513

KPK/83: 540 § 1KPK/17: 473 § 1CS: 514 § 1

KPK/83: 540 § 2KPK/17: 473 § 1CS: 514 § 1

KPK/83: 540 § 3KPK/17: 473 § 2CS: 514 § 2

KPK/83: 541 § 1KPK/17: 472 n. 2CS: 513 n. 2

4 * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VII, 1.5 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. VIII, II, 5);

Syn. Armen., a. 1911, 352.


§ 2. Qui paroeciae regimen interim assumpsit, Episcopum eparchialemde re statim certiorem faciat.

Can. 301 � § 1. Si ad curam pastoralem paroeciae debite implendamnecesse aut opportunum est, parocho adiungi possunt unus vel pluresvicarii paroeciales, qui debent esse presbyteri.1

§ 2. Vicarius paroecialis constitui potest sive pro tota paroecia sive prodeterminata paroeciae parte.2

§ 3. Vicarium paroecialem libere nominat Episcopus eparchialis audito,nisi aliter prudenter iudicat, parocho et, si de sodali instituti religiosi velsocietatis vitae communis ad instar religiosorum agitur, servato can. 284,§ 2.3

Can. 302 � § 1. Vicarii paroecialis iura et obligationes ex iure communiet particulari necnon ex litteris Episcopi eparchialis desumantur et subauctoritate parochi exercenda sunt; sed, nisi aliter expresse cavetur etexcepta obligatione, de qua in can. 294, vicarius paroecialis debet rationeofficii parochum adiuvare in toto ministerio paroeciali et, si res fert, paro-chi vicem supplere.4

§ 2. Ratione autem officii vicarius paroecialis facultate matrimonia be-nedicendi praeditus non est; hanc tamen facultatem, etiam generalem, eiconferre potest praeter Hierarcham loci etiam parochus intra fines paroe-ciae; quam facultatem, si ipsi collata est, vicarius paroecialis aliis quoquesacerdotibus singulis in casibus conferre potest.

§ 3. Vicarius paroecialis tamquam parochi cooperator praestantem etactuosam operam cottidie impendat in munere pastorali; inter parochumet vicarium paroecialem fraterna habeatur conversatio, mutua caritas etreverentia semper vigeat iidemque consiliis, auxilio et exemplo se invi-cem adiuvent curae paroeciali concordi voluntate communique studioprovidentes.5

1 Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § V, IX. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Quia�; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. II, cap. IX, 7) �Necessitate�; Syn. Armen., a. 1911, 347; 353.

2 * Syn. Armen., a. 1911, 353.3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Quia�; Syn. prov. Alba-Iulien.

et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IX, 7 �Parochus�.


§ 2. Kto przyj¹³ tymczasowe kierowanie parafi¹, powinien natychmiastpowiadomiæ o tym Biskupa eparchialnego.

Kan. 301 � § 1. Je�li wydaje siê to po¿yteczne lub konieczne dla wype³-nienia pasterskiej pos³ugi, proboszczowi mo¿e byæ przydzielony jeden lubwiêcej wikariuszy parafialnych, którzy powinni byæ prezbiterami.

§ 2. Wikariusz parafialny mo¿e byæ ustanowiony albo dla ca³ej parafii,albo dla okre�lonej jej czê�ci.

§ 3. Wikariusza parafialnego swobodnie mianuje Biskup eparchialny, powys³uchaniu, chyba ¿e co innego uzna za po¿yteczne, proboszcza albo,gdy chodzi o cz³onka instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspól-nego na wzór zakonników, z zachowaniem kan. 284 § 2.

Kan. 302 � § 1. Obowi¹zki i uprawnienia wikariusza parafialnego s¹okre�lone przez prawo wspólne i partykularne oraz pismo Biskupa epar-chialnego i powinny byæ wykonywane pod w³adz¹ proboszcza; je�li cze-go innego wyra�nie nie zastrze¿ono i z wyj¹tkiem obowi¹zku, o którymw kan. 294, wikariusz parafialny powinien z racji urzêdu wspomagaæproboszcza w ca³ej pos³udze parafialnej i, je�li zachodzi taka koniecz-no�æ, zastêpowaæ proboszcza.

§ 2. Z racji urzêdu wikariusz parafialny nie posiada natomiast upowa¿-nienia do b³ogos³awienia ma³¿eñstw; jednak uprawnienia tego, tak¿e nasposób ogólny mo¿e mu udzieliæ, oprócz Hierarchy miejsca, tak¿e pro-boszcz w granicach parafii; upowa¿nienia tego, je�li zosta³o mu udzie-lone, wikariusz parafialny mo¿e tak¿e udzieliæ w pojedynczych przy-padkach innym kap³anom.

§ 3. Wikariusz parafialny jako wspó³pracownik proboszcza powinien po-przez swoj¹ codzienn¹ pracê uczestniczyæ w pos³udze pasterskiej; po-miêdzy proboszczem a wikariuszem parafialnym powinna istnieæ brater-ska wspólnota, wzajemna mi³o�æ i szacunek; powinni zawsze wspieraæsiê nawzajem rad¹, pomoc¹ i przyk³adem w trosce pasterskiej, powinnitak¿e zgodnie i wspólnie j¹ planowaæ.

KPK/83: 541 § 2KPK/17: 472 n. 3CS: 513 n. 3

KPK/83: 545 § 1KPK/17: 476 § 1CS: 517 § 1

KPK/83: 545 § 2KPK/17: 476 § 2CS: 517 § 2

KPK/83: 545 § 3KPK/17: 476 § 3, 4CS: 517 § 3, 4

KPK/83: 548 § 1, 2KPK/17: 476 § 6CS: 517 § 6

KPK/83: 1111 § 1KPK/17: 1096 § 1CA: 87 § 1 n. 2

KPK/83: 548 § 3

4 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IX, 7)�Necessitate�; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, cap. VII, 2-8; Syn. Armen.,a. 1911, 353.

5 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 3); const. Lumen gentium, 28 �Vi communis�.


§ 4. Vicarius paroecialis obligatione tenetur in paroecia residendi secun-dum praescripta Episcopi eparchialis vel legitimas consuetudines; circatempus feriarum vero vicarius paroecialis idem ius habet ac parochus.1

Can. 303 � Vicarius paroecialis potest ab Episcopo eparchiali amoveriiusta de causa; si vero vicarius paroecialis est sodalis instituti religiosi velsocietatis vitae communis ad instar religiosorum, servetur can. 1391,§ 2.2

CAPUT IVDe rectoribus ecclesiarum

Can. 304 � Rector ecclesiae est presbyter, cui cura demandatur alicuiusecclesiae, quae nec paroecialis est nec adnexa domui instituti vitae con-secratae.

Can. 305 � § 1. Rector ecclesiae nominatur ab Episcopo eparchialisalvo iure Superioris maioris instituti religiosi vel societatis vitae commu-nis ad instar religiosorum presbyterum idoneum sui instituti vel societatisad nominationem proponendi.

§ 2. Etsi ecclesia pertinet ad aliquod institutum vitae consecratae cleri-cale iuris pontificii vel patriarchalis, Episcopo eparchiali competit recto-rem ecclesiae a Superiore propositum nominare.

§ 3. Si ecclesia coniuncta est cum seminario aliove collegio, quod a pres-byteris regitur, rector seminarii vel collegii est simul rector ecclesiae, nisialiud Episcopus eparchialis statuit.

Can. 306 � § 1. In ecclesia sibi commissa rectori ecclesiae functionesparoeciales peragere non licet nisi consentiente aut, si res fert, deleganteparocho et firmo can. 336, § 2.

§ 2. Rector ecclesiae potest ibidem Divinam Liturgiam et laudes divinascelebrare salvis legitimis fundationis statutis atque, dummodo haec deiudicio Hierarchae loci nullo modo ministerio paroeciali praeiudicium af-ferant.

1 * Syn. Armen., a. 1911, 356.


§ 4. Wikariusz parafialny jest obowi¹zany rezydowaæ w parafii wed³ugprzepisów Biskupa eparchialnego albo prawnego zwyczaju; odno�nie doczasu wakacji wikariusz ma takie samo prawo jak proboszcz.

Kan. 303 � Biskup eparchialny mo¿e odwo³aæ wikariusza parafialnegodla s³usznej przyczyny; je�li za� wikariusz parafialny jest cz³onkiem in-stytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonni-ków powinien zostaæ zachowany kan. 1391 § 2.

ROZDZIA£ IVRektorzy ko�cio³ów

Kan. 304 � Rektorem ko�cio³a jest prezbiter, któremu powierzono jaki�ko�ció³ nie bêd¹cy parafialnym ani nie z³¹czony z domem instytutu ¿yciakonsekrowanego.

Kan. 305 � § 1. Rektor ko�cio³a jest mianowany przez Biskupa epar-chialnego z zachowaniem prawa wy¿szego prze³o¿onego instytutu za-konnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników doproponowania do nominacji zdatnego prezbitera ze swojego instytutu lubstowarzyszenia.

§ 2. Je�li ko�ció³ nale¿y do instytutu kleryckiego ¿ycia konsekrowanegona prawie papieskim lub patriarszym, Biskupowi eparchialnemu przy-s³uguje prawo mianowania rektora ko�cio³a zaproponowanego przez prze-³o¿onego.

§ 3. Je�li ko�ció³ jest zwi¹zany z seminarium lub innym kolegium kie-rowanym przez prezbitera, rektor seminarium lub kolegium jest zarazemrektorem ko�cio³a, chyba ¿e Biskup eparchialny inaczej postanowi³.

Kan. 306 � § 1. W ko�ciele sobie powierzonym rektor ko�cio³a mo¿ewykonywaæ czynno�ci parafialne tylko za zgod¹ lub, je�li sprawa tegowymaga, delegacj¹ proboszcza i z zachowaniem kan. 336 § 2.

§ 2. Rektor ko�cio³a mo¿e w nim sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê i LiturgiêGodzin z zachowaniem prawnie ustanowionych fundacji i je�li, zgodnie zos¹dem Hierarchy miejsca, nie bêdzie to w ¿aden sposób szkodzi³o po-s³udze parafialnej.

KPK/83: 550 § 1, 3KPK/17: 476 § 5CS: 517 § 5

KPK/83: 552KPK/17: 477 § 1CS: 518 § 1

KPK/83: 556KPK/17: 479 § 1CS: 519 § 1

KPK/83: 557 § 1KPK/17: 480 § 1CS: 520 § 1

KPK/83: 557 § 2KPK/17: 480 § 2CS: 520 § 2

KPK/83: 557 § 3KPK/17: 480 § 3CS: 520 § 3

KPK/83: 558KPK/17: 481CS: 521

KPK/83: 559KPK/17: 482CS: 522

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 32.


Can. 307 � Hierarcha loci, si id opportunum censet, potest rectori ec-clesiae praecipere, ut determinatas in ecclesia sibi commissa celebretfunctiones sacras, etiam paroeciales, necnon ut ecclesia pateat certischristifidelium coetibus.

Can. 308 � Sine rectoris ecclesiae vel auctoritatis superioris licentiasaltem praesumpta nemini licet in ecclesia Divinam Liturgiam vel laudesdivinas celebrare, sacramenta ministrare aliasve functiones sacras per-agere; haec vero licentia dari vel denegari debet ad normam iuris.

Can. 309 � Rector ecclesiae sub auctoritate Hierarchae loci servatis-que legitimis statutis et iuribus quaesitis debet curare, ut Divina Liturgia,sacramenta et laudes divinae secundum praescripta librorum liturgico-rum et iuris in ecclesia celebrentur, onera fideliter impleantur, bona ec-clesiastica diligenter administrentur, sacrae supellectilis atque aedium sa-crarum conservationi et decori provideatur nec quidpiam fiat, quod san-ctitati loci ac reverentiae domui Dei debitae quoquo modo non congruat.

Can. 310 � Rectorem ecclesiae Episcopus eparchialis amovere potestiusta de causa; si vero rector ecclesiae est sodalis instituti religiosi velsocietatis vitae communis ad instar religiosorum, servetur can. 1391, § 2.


Kan. 307 � Hierarcha miejsca, je�li uzna to za po¿yteczne, mo¿e rekto-rowi ko�cio³a nakazaæ, aby w powierzonym mu ko�ciele sprawowa³ okre-�lone funkcje, nawet parafialne, jak równie¿ by ko�ció³ by³ dostêpny dlapewnych wspólnot chrze�cijan.

Kan. 308 � Bez zezwolenia rektora lub innego prawnego prze³o¿onego,przynajmniej domniemanego, nie wolno nikomu w ko�ciele sprawowaæBoskiej Liturgii albo Liturgii Godzin, udzielaæ sakramentów lub wype³-niaæ innych funkcji liturgicznych; wyra¿enie zgody lub jej odmowa musz¹byæ dokonane zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 309 � Rektor ko�cio³a pod w³adz¹ Hierarchy miejsca, z zachowa-niem prawnych statutów oraz praw nabytych, obowi¹zany jest troszczyæsiê o sprawowanie w ko�ciele Boskiej Liturgii, sakramentów i LiturgiiGodzin zgodnie z przepisami ksi¹g liturgicznych i prawa, o wierne wype³-nianie zobowi¹zañ, staranny zarz¹d dobrami ko�cielnymi, konserwacjêi u�wietnianie sprzêtów liturgicznych i budynków sakralnych, oraz abynie dzia³o siê nic, co nie przystoi �wiêto�ci miejsca oraz poszanowaniudomu Bo¿ego.

Kan. 310 � Biskup eparchialny mo¿e dla s³usznej przyczyny odwo³aærektora ko�cio³a; je�li za� rektor ko�cio³a jest cz³onkiem instytutu zakon-nego albo stowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, powi-nien byæ zachowany kan. 1391 § 2.

KPK/83: 560KPK/17: 483 n. 1CS: 523 n. 1

KPK/83: 561KPK/17: 484CS: 524

KPK/83: 562KPK/17: 485CS: 525 § 1

KPK/83: 563KPK/17: 486CS: 526

246 Titulus VIII � De exarchiis et de exarchis

TITULUS VIIIDE EXARCHIIS ET DE EXARCHIS

Can. 311 � § 1. Exarchia est populi Dei portio, quae ob specialia adiunc-ta ut eparchia non est erecta quaeque territorialiter vel alia ratione cir-cumscripta Exarcho pascenda concreditur.1

§ 2. In erectione, immutatione et suppressione exarchiae, quae intra fi-nes territorii Ecclesiae patriarchalis sita est, servandus est can. 85, § 3;erectio, immutatio et suppressio ceterarum exarchiarum soli Sedi Apo-stolicae competit.

Can. 312 � Exarchus exarchiam regit aut nomine illius, a quo nominatusest, aut nomine proprio; de qua re in erectione vel immutatione exarchiaeconstare debet.

Can. 313 � Quae in iure de eparchiis vel de Episcopis eparchialibusdicuntur, valent etiam de exarchiis vel de Exarchis, nisi aliter iure expres-se cavetur vel ex natura rei constat.

Can. 314 � § 1. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis Exarchusnominatur a Patriarcha de consensu Synodi permanentis et firmis cann.181-188, si de Exarcho agitur, qui Episcopus ordinandus est; in ceteriscasibus nominatio Exarchi competit soli Sedi Apostolicae.2

§ 2. Exarchus a Patriarcha nominatus ab officio amoveri non potest niside consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.

§ 3. Exarchus possessionem canonicam exarchiae sibi concreditae capitdecretum nominationis ostendens ei, qui interim exarchiam regit.

Can. 315 � § 1. Exarchus extra fines territorii Ecclesiae patriarchalisconstitutus a Patriarcha presbyteros idoneos expetere potest, qui curampastoralem christifidelium in exarchia suscipiant; Patriarcha autem, qua-tenus fieri potest, petitioni Exarchi satisfaciat.

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 9, 3, 6); Syn. Armen., a. 1911, 196.

247Tytu³ VIII � Egzarchaty i egzarchowie

TYTU£ VIIIEGZARCHATY I EGZARCHOWIE

Kan. 311 � § 1. Egzarchatem jest cz¹stka Ludu Bo¿ego, która w zwi¹z-ku ze specjalnymi okoliczno�ciami nie zosta³a erygowana jako eparchiai terytorialnie lub w inny sposób zosta³a okre�lona oraz powierzona eg-zarchowi jako pasterzowi.

§ 2. W odniesieniu do erygowania, zmiany i zniesienia egzarchatu, któryznajduje siê w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, nale¿y za-chowaæ kan. 85 § 3; erygowanie, zmiana lub zniesienie pozosta³ych ezgar-chatów jest zastrze¿ona Stolicy Apostolskiej.

Kan. 312 � Egzarcha zarz¹dza egzarchatem albo w imieniu tego, kto gomianowa³, albo w imieniu w³asnym; ta sprawa powinna zostaæ ustalonaprzy erygowaniu lub zmianie egzarchatu.

Kan. 313 � Postanowienia prawa odno�nie do eparchii lub do Biskupóweparchialnych odnosz¹ siê tak¿e do egzarchatów lub do egzarchów, chyba¿e co innego zosta³o wyra�nie postanowione lub wynika z natury rzeczy.

Kan. 314 � § 1. W granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, eg-zarcha jest mianowany przez Patriarchê za zgod¹ sta³ego Synodu i zzachowaniem kan. 181-188, gdy dotyczy to egzarchy, który ma zostaæwy�wiêcony na Biskupa; w pozosta³ych przypadkach nominacja egzar-chy jest zastrze¿ona Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Egzarcha mianowany przez Patriarchê nie mo¿e zostaæ odwo³any zurzêdu bez zgody Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego.

§ 3. Egzarcha obejmuje kanonicznie egzarchat sobie powierzony przezokazanie dekretu nominacyjnego tymczasowemu zarz¹dcy egzarchatu.

Kan. 315 � § 1. Egzarcha ustanowiony przez Patriarchê poza granic¹terytorium Ko�cio³a patriarchalnego mo¿e domagaæ siê odpowiednichprezbiterów, którzy powinni przyj¹æ w egzarchacie troskê pastersk¹ nadchrze�cijanami; Patriarcha za�, o ile to mo¿liwe, powinien zado�æuczyniæpro�bie egzarchy.

KPK/83: 370, 371 § 2KPK/17: 293 § 1CS: 366 § 1, 388 § 1

KPK/83: 373KPK/17: 215 § 1CS: 159, 248 § 2, 238362 § 1

KPK/83: 370, 371 § 2KPK/17: 293 § 1,319 § 1, 320 § 1CS: 362 § 2, 363 § 1,366 § 1, 388 § 1

KPK/83: 368, 381 § 2KPK/17: 215 § 2,294 § 1, 2, 320 § 1,322 § 1, 323 § 1CS: 363 § 2, 364 § 1n. 1, § 2, 367 § 1, 2 n.1, 2, 391; PA: 306 § 3

KPK/17: 293 § 1,320 § 1CS: 363 § 1, 336 § 2,388 § 2

CS: 388 § 2

KPK/17: 293 § 2CS: 366 § 3, 389

CS: 369 § 1

2 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 1; decr. 24 maii 1930, art. 1.


§ 2. Presbyteri a Patriarcha ad tempus determinatum aut indetermina-tum in exarchiam missi exarchiae addicti habentur et in omnibus subsuntpotestati Exarchi.

Can. 316 � A decretis Exarchi, qui nomine Romani Pontificis vel Pa-triarchae exarchiam regit, recursus fit respective ad Sedem Apostolicamvel Patriarcham; a decretis Exarchi, qui nomine proprio exarchiam regit,recursus fit ad ordinariam normam iuris.

Can. 317 � Exarchus obligatione tenetur sanctorum Apostolorum Petriet Pauli limina visitandi ad normam can. 208 exceptis Exarchis, qui nomi-ne Patriarchae exarchiam sibi concreditam regunt.1

Can. 318 � § 1. Exarchus a Patriarcha nominatus debet quinto quoqueanno relationem scripto datam ad Patriarcham de statu spirituali et tem-porali exarchiae mittere.

§ 2. Exarchus a Romano Pontifice nominatus eandem relationem SediApostolicae singulis quinquenniis debet facere et, si ad Ecclesiam pa-triarchalem pertinet, etiam Patriarchae exemplar relationis quam primummittere.2

Can. 319 � § 1. Legibus de conventu eparchiali, de curia eparchiali, deconsilio presbyterali, de collegio consultorum eparchialium et de consiliopastorali Exarchus tenetur locorum et personarum rationi iudicio auctori-tatis, quae exarchiam erexit vel immutavit, aeque accommodatis.

§ 2. Si collegium consultorum ad normam can. 271, § 3 constitui nonpotest, Exarchus constituat coetum ex prudentioribus presbyteris nonminus quam tribus, quatenus fieri potest inter membra consilii presbyte-ralis, si hoc exstat, selectis, cuius consensum vel consilium exquireredebet, quoties ius statuit Episcopum eparchialem ad agendum indigereconsensu vel consilio collegii consultorum eparchialium.

Can. 320 � § 1. Exarchiae vacantis vel impeditae regimen transit adProtosyncellum aut, si deest, ad parochum ordinatione presbyterali se-niorem.

1 S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug. 1913, art. 9; decr. 17 aug.1914, art. 8; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 9; decr. 24 maii 1930, art. 9.


§ 2. Prezbiterzy pos³ani przez Patriarchê do egzarchatu na czas okre�lo-ny lub nieokre�lony, uwa¿ani s¹ za przydzielonych do egzarchatu i pod-legaj¹ we wszystkim w³adzy egzarchy.

Kan. 316 � Od dekretów egzarchy, który zarz¹dza egzarchatem w imie-niu Biskupa Rzymskiego lub Patriarchy, przys³uguje rekurs do StolicyApostolskiej lub do Patriarchy; od dekretów egzarchy, który zarz¹dzaegzarchatem w imieniu w³asnym, przys³uguje rekurs wed³ug zwyczaj-nych norm prawa.

Kan. 317 � Egzarcha jest zobowi¹zany do odwiedzenia progów �wiê-tych Aposto³ów Piotra i Paw³a wed³ug kan. 208, z wyj¹tkiem egzarchy,który zarz¹dza egzarchatem sobie powierzonym w imieniu Patriarchy.

Kan. 318 � § 1. Egzarcha mianowany przez Patriarchê powinien copiêæ lat sk³adaæ na pi�mie i przesy³aæ Patriarsze sprawozdanie o stanieduchowym i materialnym egzarchatu.

§ 2. Egzarcha mianowany przez Biskupa Rzymskiego takie samo spra-wozdanie powinien sporz¹dzaæ co piêæ lat dla Stolicy Apostolskiej oraz,je�li nale¿y do Ko�cio³a patriarchalnego, powinien tak¿e Patriarsze jaknajszybciej przes³aæ jeden egzemplarz sprawozdania.

Kan. 319 � § 1. Egzarcha w odniesieniu do miejsc i osób jest zwi¹zanynormami dotycz¹cymi zgromadzenia eparchialnego, kurii eparchialnej,rady kap³añskiej, kolegium konsultorów eparchialnych i rady duszpaster-skiej, odpowiednio przystosowanymi, po zasiêgniêciu opinii w³adzy, któraerygowa³a lub przekszta³ci³a egzarchat.

§ 2. Je�li kolegium konsultorów nie mo¿e zostaæ ustanowione wed³ugkan. 271 § 3, egzarcha powinien ustanowiæ zespó³ z³o¿ony z przynaj-mniej trzech roztropniejszych prezbiterów, o ile jest to mo¿liwe, wybra-nych spo�ród cz³onków rady kap³añskiej, je�li ta istnieje, których rada lubzgoda powinna byæ wymagana, ilekroæ prawo wymaga do dzia³ania Bi-skupa eparchialnego rady lub zgody kolegium konsultorów eparchialnych.

Kan. 320 � § 1. W przypadku wakansu egzarchatu lub przeszkody wdzia³aniu zarz¹d przechodzi na Protosyncella, a je�li go nie ma, na pro-boszcza najstarszego �wiêceniami prezbiteratu.

CS: 369 § 2

KPK/17: 298CS: 372, 391

KPK/83: 400 § 3KPK/17: 299CS: 375

CS: 390

KPK/17: 300 § 1CS: 376 § 1

KPK/17: 304 § 1, 2CS: 379, 380 § 2, 391

KPK/83: 495 § 2KPK/17: 302CS: 377, 391

CS: 365 § 2, 384 § 3N. 1, 3, § 5

2 S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug. 1913, art. 9; S.C. pro Eccl.Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 9; decr. 24 maii 1930, art. 9.


§ 2. Ille, ad quem exarchiae regimen interim devenit, quam primum de-bet certiorem facere auctoritatem, cuius est Exarchum nominare, ut pro-videat; interim vero uti potest omnibus potestatibus et facultatibus siveordinariis sive delegatis, quas Exarchus habuit, nisi eidem commissaesunt industria personae Exarchi.

Can. 321 � § 1. Exarchus, qui Episcopus ordinatus non est, habet duran-te munere privilegia et insignia primae post episcopalem dignitatis.

§ 2. In his privilegiis et insignibus retinendis vel minus expleto munereservetur ius particulare.


§ 2. Ten, który czasowo przej¹³ zarz¹d egzarchatem, winien jak najszyb-ciej zawiadomiæ o tym w³adzê, do której nale¿y mianowanie egzarchy,aby to uczyni³a; w czasie tymczasowego zarz¹du mo¿e u¿ywaæ wszel-kiej w³adzy zarówno zwyczajnej, jak i delegowanej, która przys³ugiwa³aegzarchowi, chyba ¿e zosta³a mu udzielona ze wzglêdu na osobê.

Kan. 321 � § 1. Egzarcha, który nie posiada �wiêceñ biskupich, mapodczas wype³niania swojego zadania przywileje i odznaki pierwsze potych, którzy maj¹ godno�æ biskupi¹.

§ 2. W odniesieniu do zatrzymania lub umniejszenia tych przywilejówi insygniów po wype³nieniu zadania powinno byæ zachowane prawo par-tykularne.

KPK/17: 310 § 1, 2CS: 385 § 1, 2

KPK/17: 308CS: 387 § 1, 391

252 De conventibus hierarcharum plurium Ecclesiarum sui iuris

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 37, 38, 6); decr. Orientalium Ecclesiarum, 4.

TITULUS IXDE CONVENTIBUS HIERARCHARUM PLURIUM

ECCLESIARUM SUI IURIS

Can. 322 � § 1. Ubi id de iudicio Sedis Apostolicae opportunum videtur,Patriarchae, Metropolitae Ecclesiarum metropolitanarum sui iuris, Epi-scopi eparchiales et, si statuta ita ferunt, etiam ceteri Hierarchae lociplurium Ecclesiarum sui iuris, etiam Ecclesiae latinae, in eadem nationevel regione potestatem suam exercentes ad periodicos conventus statistemporibus convocandi sunt a Patriarcha aliave auctoritate a Sede Apo-stolica designata, ut communicatis prudentiae et experientiae luminibuset collatis consiliis sancta fiat ad commune Ecclesiarum bonum viriumconspiratio, qua unitas actionis foveatur, communia opera iuventur, bo-num religionis expeditius promoveatur atque disciplina ecclesiastica effi-cacius servetur.1

§ 2. Decisiones huius conventus vim iuridice obligandi non habent, nisi deeis agitur, quae nulli possunt esse praeiudicio ritui uniuscuiusque Eccle-siae sui iuris vel potestati Patriarcharum, Synodorum, Metropolitarumatque Consiliorum Hierarcharum atque simul saltem per duas ex tribuspartibus suffragiorum membrorum suffragium deliberativum habentiumlatae necnon a Sede Apostolica approbatae sunt.

§ 3. Decisio, etsi unanimo suffragio facta, quae quomodocumque com-petentiam huius conventus excedit, omni vi caret, donec ab ipso RomanoPontifice approbata erit.

§ 4. Unusquisque conventus Hierarcharum plurium Ecclesiarum sui iurissua conficiat statuta, in quibus foveatur, quatenus fieri potest, etiam par-ticipatio Hierarcharum Ecclesiarum, quae nondum sunt in plena commu-nione cum Ecclesia catholica; statuta, ut valeant, a Sede Apostolica ap-probari debent.

253Zebrania hierarchów wielu ko�cio³ów sui iuris

TYTU£ IXZGROMADZENIA HIERARCHÓWWIELU KO�CIO£ÓW SUI IURIS

Kan. 322 � § 1. Tam, gdzie wed³ug os¹du Stolicy Apostolskiej wydajesiê to po¿yteczne, Patriarchowie, Metropolici Ko�cio³ów metropolital-nych sui iuris, Biskupi eparchialni i, je�li statuty tak przewiduj¹, tak¿e inniHierarchowie miejsca ró¿nych Ko�cio³ów sui iuris, tak¿e Ko�cio³a ³aciñ-skiego, wykonuj¹cy swoj¹ w³adzê w tym samym narodzie lub regionie,zwo³ywani s¹ przez Patriarchê lub inn¹ w³adzê wyznaczon¹ przez Stoli-cê Apostolsk¹ na okresowe zgromadzenia, aby poprzez wymianê do�wiad-czeñ, metod i udzielane rady dokonywa³o siê �wiête zjednoczenie si³ dladobra wspólnego Ko�cio³ów, wspieraj¹ce jedno�æ dzia³ania i wspólnedzie³o, rozszerzaj¹ce dobro wiary i skuteczniej zachowuj¹ce dyscyplinêko�cieln¹.

§ 2. Postanowienia tego zgromadzenia nie maj¹ wi¹¿¹cej mocy prawnej,chyba ¿e odnosz¹ siê do tych spraw, które nie mog¹ stanowiæ ¿adnegouszczerbku dla obrz¹dku któregokolwiek Ko�cio³a sui iuris lub w³adzyPatriarchów, Synodów, Metropolitów lub Rad Hierarchów, a jednocze�-nie zosta³y uchwalone wiêkszo�ci¹ przynajmniej dwóch trzecich g³osówcz³onków posiadaj¹cych g³os czynny i zosta³y zatwierdzone przez StolicêApostolsk¹.

§ 3. Postanowienie, chocia¿by uchwalone jednomy�lnie, które w jakikol-wiek sposób przekracza kompetencje tego zgromadzenia, jest pozbawionewszelkiej mocy a¿ do chwili zatwierdzenia przez Biskupa Rzymskiego.

§ 4. Ka¿de zgromadzenie Hierarchów wielu Ko�cio³ów sui iuris powin-no sporz¹dziæ swoje statuty, w których popieraæ nale¿y, o ile to mo¿liwe,tak¿e uczestnictwo Hierarchów Ko�cio³ów nie bêd¹cych w pe³nej jed-no�ci z Ko�cio³em katolickim; statuty, aby by³y wa¿ne, powinny zostaæzatwierdzone przez Stolicê Apostolsk¹.

254 Titulus X � De clericis

TITULUS XDE CLERICIS

Can. 323 � § 1. Clerici, qui etiam ministri sacri vocantur, sunt christifi-deles, qui ab auctoritate competenti ecclesiastica electi per donum Spiri-tus Sancti in sacra ordinatione receptum deputantur, ut in Christi Pastorismissione et potestate partem habentes Ecclesiae sint ministri.1

§ 2. Ratione sacrae ordinationis clerici ex divina institutione a ceterischristifidelibus distinguuntur.2

Can. 324 � Clerici inter se communione hierarchica iuncti et in variisgradibus constituti unum ministerium ecclesiasticum divinitus institutumdiversimode participant.3

Can. 325 � Clerici ratione sacrae ordinationis distinguuntur in Episco-pos, presbyteros et diaconos.4

Can. 326 � Clerici in gradibus ordinis ipsa sacra ordinatione constituun-tur; potestatem autem exercere non possunt nisi ad normam iuris.5

Can. 327 � Si praeter Episcopos, presbyteros vel diaconos alii etiamministri in ordine minore constituti et generatim clerici minores vocati adpopuli Dei servitium vel ad functiones sacrae liturgiae exercendas admit-tuntur vel instituuntur, iidem reguntur tantum iure particulari propriaeEcclesiae sui iuris.6

1 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 2 �Idem�, 7 �Presbyteri omnes�, 12 �Sacra-menta�; const. Lumen gentium, 10 �Sacerdotium�, 29 �In gradu�.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 32 �Si igitur�, 10 �Sacerdotium�, 20, 31 �Nomine�;S. Clemens I, ep. Ecclesia Dei, a. c. 96, �Cum igitur�; Trid., sess. XXIII, De ordine, cap.4, can. 4.

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 28 �Christus� et �Presbyteri�, 29 �In gradu�; decr.Presbyterorum ordinis, 2 �Officium�, 7 �Presbyteri omnes�.

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 28 �Christus�. � S. Clemens I, ep. Ecclesia Dei, a. c.96, �Apostoli nobis�; Trid., sess. XXIII, De ordine, cap. 4, cann. 2, 6-7.

255Tytu³ X � Duchowni

TYTU£ XDUCHOWNI

Kan. 323 � § 1. Duchownymi, zwanymi tak¿e �wiêtymi szafarzami, s¹chrze�cijanie, którzy wybrani przez kompetentn¹ w³adzê ko�cieln¹ przezdar Ducha �wiêtego przyjêty w �wiêceniach, s¹ przeznaczani, aby maj¹cudzia³ w pos³annictwie i w³adzy Chrystusa Pasterza byli s³ugami Ko�cio³a.

§ 2. Z racji przyjêtych �wiêtych �wiêceñ duchowni s¹ odró¿nieni z ustano-wienia Bo¿ego od pozosta³ych chrze�cijan.

Kan. 324 � Duchowni, z³¹czeni ze sob¹ komuni¹ hierarchiczn¹ i ustano-wieni na ró¿nych stopniach, uczestnicz¹ na ró¿ny sposób w jednym po-s³ugiwaniu ko�cielnym ustanowionym przez Boga.

Kan. 325 � W�ród duchownych z racji przyjêtych �wiêceñ wyró¿nia siêBiskupów, prezbiterów i diakonów.

Kan. 326 � Duchowni na stopniach �wiêceñ ustanawiani s¹ na mocysamych �wiêceñ; w³adzê za� mog¹ wykonywaæ jedynie wed³ug normprawa.

Kan. 327 � Je�li oprócz Biskupów, prezbiterów i diakonów równie¿ inniszafarze, nazwani ogólnie ni¿szymi duchownymi, s¹ ustanawiani przez�wiêcenia ni¿sze i dopuszczani lub ustanawiani dla pos³ugiwania ludowiBo¿emu lub do wykonywania funkcji w �wiêtej liturgii, rz¹dz¹ siê onijedynie prawem partykularnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

KPK/83: 1008KPK/17: 108 § 1CS: 38 § 1 n. 1

KPK/83: 207 § 1KPK/17: 107CS: 38 § 1 n. 2

KPK/17: 108 § 2CS: 38 § 2

KPK/83: 1009 § 1KPK/17: 108 § 3CS: 38 § 3

KPK/17: 109CS: 39

CS: 40

5 Vat. II, const. Lumen gentium, 22 �Sicut�, 29 �In gradu�; decr. Presbyterorumordinis, 2 �Officium�, 8 �Presbyteri�. � Nic. II, can. 14; S. Tarasius CP., ep. ad Epp.Siciliae; Trid., sess. XXIII, De ordine, cap. 4, can. 7.

6 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Quoniam�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. II, 1; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. 7 �Ordinum�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. XIII, § 1, 5; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 1, 5; Syn.Armen., a. 1911, 515-519.


CAPUT IDe institutione clericorum

Can. 328 � Ecclesiae proprium ius et obligatio est clericos aliosque suosministros instituendi; quae obligatio singulariter et impensius exerceturseminariis erigendis et regendis.1

Can. 329 � § 1. Opus fovendarum vocationum praesertim ad ministeriasacra ad totam communitatem christianam pertinet, quae pro sua corre-sponsabilitate sollicita sit oportet de necessitatibus ministerii universaeEcclesiae:2

1° curent parentes, magistri aliique vitae christianae primi educatores,ut familiis et scholis spiritu evangelico animatis pueri et iuvenes Do-minum per Spiritum Sanctum vocantem libere auscultare eique liben-ter respondere possint;3

2° clerici, imprimis parochi, studeant vocationes sive in adulescentibussive in aliis, etiam provectioris aetatis, dignoscere atque fovere;4

3° Episcopi eparchialis praecipue est coniunctis viribus cum aliis Hie-rarchis in vocationibus provehendis gregem suum excitare incepta-que coordinare.5

§ 2. Iure particulari provideatur, ut opera ad vocationes provehendassive regionalia sive, quatenus fieri potest, eparchialia in omnibus Eccle-siis instituantur, quae aperta sint oportet ad universae Ecclesiae necessi-tates, praecipue missionales.6

Can. 330 � § 1. Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel ConsiliiHierarcharum est edere rationem institutionis clericorum, qua ius com-mune pressius explicandum est pro seminariis intra fines territorii pro-priae Ecclesiae sitis; in ceteris casibus vero Episcopi eparchialis est con-ficere huius generis rationem eparchiae suae propriam firmo can. 150,§ 3; istarum auctoritatum est rationem etiam immutare.7

1 Pius IX, Syllabus errorum, a. 1864, prop. 45-46; Vat. II, decr. Optatam totius,prooem., 1; S.C. de Sem. et Stud. Univ., ep. 14 maii 1965; Ioannes Paulus II, ep. Magnusdies, 8 apr. 1979, �Eadem�.

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 2; decr. Presbyterorum ordinis, 11 �Pastor�.3 Vat. II, decr. Optatam totius, 2 �Fovendarum�; decr. Apostolicam actuositatem, 11

�Cum�.


ROZDZIA£ IKszta³cenie duchowieñstwa

Kan. 328 � Ko�ció³ posiada w³asne prawo i obowi¹zek kszta³cenia du-chownych i innych swoich szafarzy; ten szczególny i konieczny obowi¹-zek wykonuje przez erygowanie i zarz¹dzanie seminariami.

Kan. 329 � § 1. Dzie³o wspierania powo³añ, przede wszystkim do �wiê-tej pos³ugi, spoczywa na ca³ej wspólnocie chrze�cijañskiej, która ze wzglê-du na swoj¹ wspó³odpowiedzialno�æ powinna siê troszczyæ o potrzebypos³ugiwania w Ko�ciele powszechnym:1° rodzice, nauczyciele i inni pierwsi wychowawcy do ¿ycia chrze�-

cijañskiego powinni siê troszczyæ, aby dzieci i m³odzie¿ w rodzinachi szko³ach o¿ywionych duchem ewangelicznym, mog³y swobodnieus³yszeæ powo³uj¹cego Pana przez Ducha �wiêtego i chêtnie muodpowiedzieli;

2° duchowni, zw³aszcza proboszczowie, powinni usilnie siê staraæ, abyrozpoznawaæ i wspieraæ powo³ania zarówno u m³odych, jak i u in-nych, tak¿e w dojrza³ym wieku;

3° szczególnym obowi¹zkiem Biskupów eparchialnych, w ³¹czno�ci zinnymi Hierarchami, jest zachêcanie swojej trzody do rozbudzaniapowo³añ i koordynowanie podjêtych poczynañ.

§ 2. Prawo partykularne powinno zadbaæ, aby dzie³a dla rozbudzaniapowo³añ czy to regionalne, czy to, o ile to mo¿liwe, eparchialne, zosta³yustanowione we wszystkich Ko�cio³ach, które powinny byæ otwarte napotrzeby Ko�cio³a powszechnego, zw³aszcza misyjnego.

Kan. 330 � § 1. Do Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego lub RadyHierarchów nale¿y wydanie programu kszta³cenia duchownych, który do-k³adniej rozwija prawo wspólne dla seminariów po³o¿onych w granicachterytorium w³asnego Ko�cio³a; w pozosta³ych przypadkach za� Biskupieparchialni powinni wydaæ taki dokument dla swojej eparchii z zachowa-niem kan. 150, § 3; ta sama w³adza mo¿e ten¿e program zmieniæ.

KPK/83: 232KPK/17: 1352

KPK/83: 233 § 1

KPK/83: 233 § 1

KPK/83: 233 § 1, 2KPK/17: 1353

KPK/83: 233 § 1

KPK/83: 233 § 1

KPK/83: 242 § 1

4 Vat. II, decr. Optatam totius, 2 �Fovendarum�; decr. Presbyterorum ordinis, 11�Pastor�.

5 Vat. II, decr. Optatam totius, 2 �Episcoporum�; decr. Christus Dominus, 15 �Quae�.6 Vat. II, decr. Optatam totius, 2 �Opus�; decr. Presbyterorum ordinis, 11 �Ipsis�.7 Vat. II, decr. Optatam totius, 1.


§ 2. Ratio institutionis clericorum potest esse, conventionibus etiam initis,communis toti regioni vel nationi vel immo aliis Ecclesiis sui iuris cauto,ne quid indoles rituum detrimenti capiat.

§ 3. Ratio institutionis clericorum, iure communi fideliter servato et praeoculis habita traditione propriae Ecclesiae sui iuris, comprehendat prae-ter alia normas magis speciales circa formationem personalem, spiritu-alem, doctrinalem et pastoralem alumnorum necnon circa singulas disci-plinas tradendas atque ordinationem cursuum et examinum.

Art. I � De seminariis erigendis et regendis

Can. 331 � § 1. In seminario minore instituuntur imprimis ii, qui indiciavocationis ad ministeria sacra exhibere videntur, ut facilius et clarius eamsibi dignoscere deditoque animo excolere possint; ad normam iuris parti-cularis institui etiam possunt ii, qui, etsi ad statum clericalem vocati nonvidentur, ad quaedam ministeria vel opera apostolatus implenda formaripossunt. Alia vero instituta, quae ex propriis statutis eisdem finibus inser-viunt, etsi nomine differunt, seminario minore aequiparantur.1

§ 2. In seminario maiore plenius excolitur, probatur atque confirmaturvocatio eorum, qui certis signis idonei iam aestimantur ad ministeria sa-cra stabiliter suscipienda.2

Can. 332 � § 1. Seminarium minus erigatur in unaquaque eparchia, si idpostulat bonum Ecclesiae et vires opesque sinunt.3

§ 2. Erigendum est seminarium maius, quod inserviat aut uni amplissi-mae eparchiae aut, si non toti Ecclesiae sui iuris, saltem conventionibusinitis pluribus eparchiis eiusdem Ecclesiae sui iuris, immo et diversarumEcclesiarum sui iuris, quae in eadem regione vel natione eparchiam ha-bent, ita, ut tum congruo alumnorum numero tum ea, qua par est, mode-ratorum ac magistrorum probe paratorum copia necnon subsidiis suffi-

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 3; Pius XII, adh. ap. Menti Nostrae, 23 sep. 1950, III�Animadvertendum�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis,6 ian. 1970, 11, 13, 18. * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap. I, 1-3; Syn.Armen., a. 1911, 701-702.


§ 2. Program kszta³cenia duchownych mo¿e byæ, na podstawie umów,wspólny dla ca³ego regionu, narodu lub, co wiêcej dla innych Ko�cio³ówsui iuris, bacz¹c na to, aby charakter obrz¹dków nie dozna³ uszczerbku.

§ 3. Program kszta³cenia duchownych, wiernie zachowuj¹c prawo wspól-ne i maj¹c na uwadze tradycjê w³asnego Ko�cio³a sui iuris, powinienuwzglêdniaæ oprócz innych tak¿e normy specjalne odnosz¹ce siê do for-macji osobowej, duchowej, doktrynalnej i pastoralnej alumnów oraz prze-kazywania poszczególnych nauk oraz kolejno�ci egzaminów i przebiegustudiów.

Art. I � Erygowanie i zarz¹d seminariów

Kan. 331 � § 1. W ni¿szym seminarium kszta³ci siê przede wszystkimtych, którzy zdaj¹ siê okazywaæ przejawy powo³ania do �wiêtej s³u¿by,aby mogli je ³atwiej i ja�niej rozeznaæ oraz ukszta³towaæ w duchu po-�wiêcenia; wed³ug norm prawa partykularnego mo¿na tak¿e kszta³ciætych, którzy chocia¿ nie wydaj¹ siê powo³ani do stanu duchownego, mog¹byæ formowani do pe³nienia niektórych pos³ug lub dzie³ apostolskich. Inneza� instytuty, które s³u¿¹ tym samym celom wed³ug w³asnych statutów,choæby nawet ró¿ni³y siê nazw¹, s¹ zrównane z seminarium ni¿szym.

§ 2. W wy¿szym seminarium w sposób pe³niejszy kszta³tuje siê, wy-próbowuje i utwierdza powo³anie tych, którzy wed³ug pewnych znakóws¹ ju¿ uznawani za zdatnych do przyjêcia na sta³e �wiêtych pos³ug.

Kan. 332 � § 1. Seminarium ni¿sze powinno byæ erygowane w ka¿dejeparchii, je�li tego wymaga dobro Ko�cio³a i pozwalaj¹ na to si³y i mo¿li-wo�ci.

§ 2. Wy¿sze seminarium nale¿y erygowaæ, aby s³u¿y³o jednej bardzodu¿ej eparchii albo, je�li nie ca³emu Ko�cio³owi sui iuris, przynajmniejpo zawarciu umów, wielu eparchiom tego samego Ko�cio³a sui iuris,a nawet i ró¿nych Ko�cio³ów sui iuris, które w tym samym regionie lubkraju maj¹ eparchie, tak, aby wspólnymi si³ami zapewniono zarównoodpowiedni¹ liczbê alumnów, jak i odpowiedni¹ dla nich liczbê modera-

KPK/83: 242 § 1

KPK/83: 234 § 1KPK/17: 1354 § 1, 2

KPK/83: 235 § 1KPK/17: 972 § 1

KPK/83: 234 § 1KPK/17: 1354 § 1, 2

KPK/83: 237 § 1KPK/17: 1354 § 2

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 4; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionissacerdotalis, 6 ian. 1970, 20.

3 * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap. I, 1.


cientibus optimisque viribus coniunctis institutioni provideatur, cui nihildesideratur.1

Can. 333 � Etsi optandum est, ut alumnis unius Ecclesiae sui iuris semi-narium, praecipue minus, reservetur, ob speciales circumstantias in idemseminarium alumni etiam aliarum Ecclesiarum sui iuris admitti possunt.2

Can. 334 � § 1. Seminarium pro propria eparchia erigitur ab Episcopoeparchiali; seminarium pluribus eparchiis commune ab Episcopis epar-chialibus earundem eparchiarum vel ab auctoritate superiore, tamen deconsensu Consilii Hierarcharum, si de Metropolita Ecclesiae metropoli-tanae sui iuris agitur, aut de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiaepatriarchalis, si de Patriarcha.3

§ 2. Episcopi eparchiales, pro quorum subditis seminarium commune erec-tum est, non possunt aliud seminarium valide erigere sine consensu auc-toritatis, quae seminarium commune erexit, aut, si de seminario ab ipsisEpiscopis eparchialibus erecto agitur, sine unanimi consensu partium con-venientium vel sine consensu auctoritatis superioris.

Can. 335 � § 1. Seminarium legitime erectum ipso iure persona iuridicaest.

§ 2. In omnibus negotiis iuridicis rector seminarii eiusdem personam ge-rit, nisi ius particulare vel statuta seminarii aliud statuunt.

Can. 336 � § 1. Seminarium pluribus eparchiis commune subiectum estHierarchae designato ab eis, qui seminarium erexerunt.

§ 2. Exemptum a regimine paroeciali seminarium est; pro omnibus, qui inseminario sunt, parochi officium, excepta materia matrimoniali et firmocan. 734, impleat rector seminarii eiusve delegatus.

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 4, 7; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionissacerdotalis, 6 ian. 1970, 21; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 11; decr. 24 maii1930, artt. 11-13. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XV; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars IV, cap. VI, 2, II; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 20; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. IX, cap. I; Syn. Sciarfen. Syrorum,


torów i nauczycieli w³a�ciwie przygotowanych, jak równie¿ wystar-czaj¹ce �rodki.

Kan. 333 � Chocia¿ zaleca siê, a¿eby dla alumnów jednego Ko�cio³a suiiuris zarezerwowane by³o seminarium, szczególnie ni¿sze, to jednak zpowodu specjalnych okoliczno�ci do tego samego seminarium mog¹ byædopuszczani tak¿e alumni innych Ko�cio³ów sui iuris.

Kan. 334 � § 1. Seminarium dla w³asnej eparchii eryguje Biskup epar-chialny; seminarium wspólne dla wielu eparchii eryguj¹ Biskupi epar-chialni tych¿e eparchii lub w³adza wy¿sza, jednak¿e za zgod¹ Rady Hie-rarchów, je�li chodzi o Metropolitê Ko�cio³a metropolitalnego sui iuris,lub za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, je�li chodzio Patriarchê.

§ 2. Biskupi eparchialni, dla których podw³adnych zosta³o erygowaneseminarium wspólne, nie mog¹ wa¿nie erygowaæ innego seminarium bezzgody w³adzy, która erygowa³a wspólne seminarium, albo je�li chodzio seminarium erygowane przez samych Biskupów eparchialnych, bez jed-nomy�lnej zgody umawiaj¹cych siê stron lub bez zgody w³adzy wy¿szej.

Kan. 335 � § 1. Seminarium prawnie erygowane jest osob¹ prawn¹ namocy samego prawa.

§ 2. We wszystkich czynno�ciach prawnych w imieniu seminarium wystê-puje jego rektor, chyba ¿e prawo partykularne lub statuty seminariumstanowi¹ inaczej.

Kan. 336 � § 1. Seminarium wspólne dla wielu eparchii podlega Hierar-sze wyznaczonemu przez tych, którzy je erygowali.

§ 2. Seminarium jest wyjête spod zwierzchnictwa parafialnego, a wobecwszystkich przebywaj¹cych w seminarium obowi¹zki proboszcza winienspe³niaæ rektor lub jego delegat, z wyj¹tkiem spraw ma³¿eñskich i z za-chowaniem przepisu kan. 734.

KPK/83: 237 § 2KPK/17: 1354 § 3,1357 § 4

KPK/83: 238 § 2

KPK/83: 238 § 2

KPK/83: 259 § 1

KPK/83: 262KPK/17: 1368

a. 1888, cap. XIX, art. 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 2,5; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap. II, 1-3.

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, VI, 6, VIII.3 Vat. II, decr. Optatam totius, 7.


Can. 337 � § 1. Seminarium propria statuta habeat, in quibus determi-nentur imprimis finis specialis seminarii et competentia auctoritatum; sta-tuantur praeterea modus nominationis vel electionis, duratio in officio,iura et obligationes atque iusta remuneratio moderatorum, officialium etmagistrorum ac consiliorum necnon rationes, quibus ipsi immo et alumnicuram rectoris in disciplina seminarii praesertim servanda participent.

§ 2. Seminarium habeat quoque proprium directorium, quo normae ratio-nis institutionis clericorum adiunctis specialibus accommodatae in effec-tum ducantur necnon pressius determinentur potiora disciplinae semina-rii capita, quae firmis statutis ad institutionem alumnorum ac vitam cotti-dianam totiusque seminarii ordinem spectant.1

§ 3. Statuta seminarii approbatione indigent auctoritatis, quae semina-rium erexit cuique etiam competit, si casus fert, ea mutare; haec circadirectorium spectant ad auctoritatem in statutis determinatam.2

Can. 338 � § 1. In quolibet seminario habeantur rector et, si casus fert,oeconomus aliique moderatores et officiales.3

§ 2. Rectoris est ad normam statutorum moderamen generale seminariicurare, statutis et directorio seminarii ab omnibus observandis instare,opera aliorum moderatorum et officialium coordinare totiusque seminariiunitatem ac collaborationem fovere.4

Can. 339 � § 1. Assit quoque saltem unus pater spiritualis a rectoredistinctus, praeter quem alumni quemlibet alium presbyterum a rectoread eorundem directionem spiritualem approbatum libere petere possunt.5

§ 2. Praeter confessarios ordinarios alii quoque confessarii sint designativel invitati integro alumnorum iure quemlibet confessarium, etiam extraseminarium, salva disciplina seminarii petendi.6

1 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 25.2 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 25.3 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 27-

28; Vat. II, decr. Optatam totius, 5. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. IX, cap. I; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XIX, art. I �Committi�; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap. II, 3-8; Syn. Armen., a. 1911, 707-708.

4 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 29.


Kan. 337 � § 1. Seminarium powinno posiadaæ w³asne statuty, w któ-rych przede wszystkim nale¿y okre�liæ cel specjalny seminarium i kom-petencje w³adz; ponadto nale¿y ustaliæ sposób mianowania lub wyboru,czas pe³nienia urzêdu, prawa i obowi¹zki oraz s³uszne wynagrodzeniemoderatorów, urzêdników, wyk³adowców i doradców, jak równie¿ zasa-dy, wed³ug których oni wszyscy oraz alumni dziel¹ z rektorem troskê,zw³aszcza o zachowanie dyscypliny.

§ 2. Seminarium powinno posiadaæ ponadto w³asne dyrektorium, dziêki które-mu normy okre�laj¹ce zasady kszta³cenia duchownych dostosowane do spe-cjalnych okoliczno�ci znajduj¹ zastosowanie, a tak¿e dok³adniej okre�laj¹ tepunkty dyscypliny seminarium, które, z zachowaniem statutów, odnosz¹ siê dokszta³cenia alumnów i codziennego ¿ycia oraz porz¹dku ca³ego seminarium.

§ 3. Statuty seminarium wymagaj¹ zatwierdzenia w³adzy, która erygo-wa³a seminarium i która jest tak¿e kompetentna je zmieniæ, je�li wymagatego przypadek; w odniesieniu do dyrektorium uprawnienia te nale¿¹ dow³adzy okre�lonej w statutach.

Kan. 338 � § 1. W ka¿dym seminarium powinien byæ rektor, a w raziepotrzeby tak¿e ekonom oraz inni moderatorzy i urzêdnicy.

§ 2. Do rektora nale¿y, wed³ug norm statutów, troska o ogólny zarz¹dseminarium, wymaganie od wszystkich zachowania statutów i dyrekto-riów seminarium, koordynowanie dzia³ania innych moderatorów i urzêd-ników oraz promowanie jedno�ci i wspó³pracy ca³ego seminarium.

Kan. 339 � § 1. Powinien byæ tak¿e przynajmniej jeden ojciec duchow-ny wyznaczony przez rektora, z pozostawieniem jednak alumnom swo-body zwrócenia siê do jakiegokolwiek innego prezbitera, zaaprobowane-go przez rektora dla ich kierownictwa duchowego.

§ 2. Oprócz spowiedników zwyczajnych powinni byæ wyznaczeni b¹d�zaproszeni tak¿e inni spowiednicy, z zachowaniem prawa alumnów dozwrócenia siê do jakiegokolwiek spowiednika, tak¿e poza seminarium,nie naruszaj¹c dyscypliny seminaryjnej.

KPK/83: 239 § 3

KPK/83: 243KPK/17: 1357 § 3

KPK/83: 243KPK/17: 1357 § 3

KPK/83: 239 § 1KPK/17: 1358

KPK/83: 260KPK/17: 1360 § 2

KPK/83: 239 § 2KPK/17: 1358

KPK/83: 240 § 1KPK/17: 1361 § 1, 2

5 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 27,55. * Syn. Monast. SS. Salvatoris, Melchitarum, a. 1811, 2, pars II, cap. V, reg. I; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. IX, cap. I; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. XIX, art. I �Committi�; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit.VIII, cap. II, 4; Syn. Armen., a. 1911, 708.



§ 3. In iudicandis personis non licet confessariorum vel patrum spiritu-alium votum exquirere.1

Can. 340 � § 1. Si cursus tradendarum disciplinarum in ipso seminarioinstituuntur, assit congruus numerus magistrorum apte selectorum in suaquisque scientia vere peritorum, in seminario maiore quidem congruisgradibus academicis ornatorum.2

§ 2. Praeparatione propria constanter ad diem perducta magistri confe-rant inter se et cum seminarii moderatoribus concorditer cooperantes adintegram futurorum Ecclesiae ministrorum institutionem, inter varietatesdisciplinarum unitati fidei ac formationi intenti.3

§ 3. Magistri scientiarum sacrarum vestigia sanctorum Patrum ac abEcclesia collaudatorum Doctorum praesertim Orientis secuti ex praecla-ro thesauro ab eisdem tradito doctrinam illustrare nitantur.

Can. 341 � § 1. Auctoritatis, quae seminarium erexit, est curare, utprovideatur seminarii expensis etiam per tributa vel oblationes, de quibusin cann. 1012 et 1014.

§ 2. Tributo pro seminario obnoxiae sunt etiam domus religiosorum, nisisolis eleemosynis sustentantur aut in eis sedes studiorum, de qua in cann.471, § 2 et 536, § 2, actu habetur.

Art. II � De institutione ad ministeria

Can. 342 � § 1. Ii tantum in seminarium admittantur alumni, qui proban-tur ex documentis ad normam statutorum requisitis habiles esse.4

§ 2. Nemo recipiatur, nisi certo constat de susceptis sacramentis bapti-smi et chrismationis sancti myri.

1 Pius XI, litt. encycl. Ad catholici sacerdotii, 20 dec. 1935, III �Neque�.2 Vat. II, decr. Optatam totius, 5 �Cum�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis

institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 32-34. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. IX, cap. I; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap.II, 6; Syn. Armen., a. 1911, 709.


§ 3. W os¹dzaniu osób nie wolno ¿¹daæ opinii spowiedników lub ojcówduchownych.

Kan. 340 � § 1. Je�li wyk³ady z wymaganych dyscyplin s¹ prowadzonew samym seminarium, powinna byæ odpowiednia liczba wyk³adowcówodpowiednio dobranych, prawdziwie bieg³ych w swoich dziedzinach, aw seminarium wy¿szym posiadaj¹cych odpowiedni stopieñ akademicki.

§ 2. Po przygotowaniu w³asnym prowadzonym stale ka¿dego dnia, wy-k³adowcy powinni naradzaæ siê miêdzy sob¹ i z moderatorami semina-rium, zgodnie wspó³pracuj¹c w celu integralnego wykszta³cenia przy-sz³ych s³ug Ko�cio³a, maj¹c na uwadze jedno�æ wiary i formacji po�ródró¿nych dyscyplin.

§ 3. Wyk³adowcy �wiêtych nauk, postêpuj¹cy �ladami �wiêtych Ojcówi uznanych przez Ko�ció³ doktorów, zw³aszcza Wschodnich, powinni sta-raæ siê wyja�niaæ doktrynê, opieraj¹c siê na �wietlanym skarbcu przeznich przekazanym.

Kan. 341 � § 1. Do w³adzy, która erygowa³a seminarium, nale¿y troskao zapewnienie mu �rodków, tak¿e przez podatki lub ofiary, o których wkan. 1012 i 1014.

§ 2. Obowi¹zek p³acenia podatku na seminarium maj¹ tak¿e domy za-konne, chyba ¿e utrzymuj¹ siê tylko z ja³mu¿ny albo znajduje siê w nichmiejsce studiów, o których w kan. 471 § 2 i 536 § 2.

Art. II � Kszta³cenie do pos³ugi

Kan. 342 � § 1. Do seminarium mog¹ wst¹piæ jedynie ci alumni, którzyna podstawie dokumentów wymaganych wed³ug norm statutów zostaliuznani za zdolnych.

§ 2. Nie mo¿e byæ przyjêty kandydat, co do którego nie ma pewno�ci, ¿eprzyj¹³ sakrament chrztu i chryzmacji.

KPK/83: 240 § 2KPK/17: 1361 § 3

KPK/83: 239 § 1,253 § 1KPK/17: 1358, 1366§ 1

KPK/83: 263, 264§ 1KPK/17: 1355, 1355n. 2

KPK/83: 264 § 2KPK/17: 1356 § 1

KPK/83: 241 § 1KPK/17: 1363 § 1

KPK/83: 241 § 2KPK/17: 1363 § 2

3 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 36,38, 90.

4 Vat. II, decr. Optatam totius, 6; S.C.S. Off., monitum, 15 iul. 1961, 4; S.C. pro Inst.Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 11, 39.


§ 3. Qui antea in alio seminario vel in aliquo instituto religioso vel socie-tate vitae communis ad instar religiosorum alumni fuerunt, ne admittan-tur nisi obtento testimonio rectoris aut Superioris praesertim de causadimissionis vel discessus.

Can. 343 � Alumni, etsi in seminarium alterius Ecclesiae sui iuris velplurium Ecclesiarum sui iuris commune admissi, proprio ritu instituanturreprobata contraria consuetudine.

Can. 344 � § 1. Adulescentes et iuvenes in seminario minore degentescongruentem servent consuetudinem cum propriis familiis et coaetaneis,qua indigent ad sanam evolutionem psychologicam, praesertim affecti-vam; sedulo autem vitentur omnia, quae secundum sanas psychologiaeet paedagogiae normas liberam electionem status quocumque modo mi-nuere possunt.1

§ 2. Apta directione spirituali adiuti assuescant alumni ad decisiones per-sonales et responsabiles in luce Evangelii faciendas et ad suas variasingenii dotes iugiter excolendas non praetermissis ullis virtutibus huma-nae naturae congruentibus.2

§ 3. Curriculum studiorum seminarii minoris comprehendat ea, quae inunaquaque natione ad studia superiora incohanda requiruntur et, quate-nus ratio studiorum permittit, etiam ea, quae praesertim ad ministeriasacra suscipienda utilia sunt; communiter curetur, ut alumni civilem stu-diorum titulum consequantur et perinde studia etiam alibi prosequi pos-sint, si ad id eligendum perventum est.3

§ 4. Alumni provectioris aetatis instituantur sive in seminario sive in insti-tuto speciali ratione habita etiam praecedentis uniuscuiusque formatio-nis.4

Can. 345 � Institutio alumnorum in seminario maiore perficiatur supple-tis eis, quae forte in singulis casibus institutioni seminario minori propriaedefuerunt, formatione spirituali, intellectuali et pastorali inter se integran-

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 3; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionissacerdotalis, 6 ian. 1970, 12-13.



§ 3. Je�li kto� wcze�niej by³ alumnem innego seminarium lub by³ w ja-kim� instytucie zakonnym lub stowarzyszeniu ¿ycia wspólnego na wzórzakonników, nie powinien zostaæ przyjêty zanim nie przedstawi �wiadec-twa rektora lub prze³o¿onego, dotycz¹cego przede wszystkim przyczynyodej�cia lub wydalenia.

Kan. 343 � Alumni, je�li wst¹pili do seminarium innego Ko�cio³a suiiuris lub do seminarium wspólnego dla wielu Ko�cio³ów sui iuris, s¹ kszta³-ceni dla w³asnego obrz¹dku, z odrzuceniem przeciwnego zwyczaju.

Kan. 344 � § 1. Ch³opcy i m³odzieñcy ¿yj¹cy w ni¿szym seminariumniech zachowuj¹ wystarczaj¹cy kontakt z w³asnymi rodzinami i rówie-�nikami, którego potrzebuj¹ dla zdrowego rozwoju psychologicznego,a szczególnie uczuciowego; skrzêtnie za� nale¿y unikaæ wszystkiego cowed³ug zdrowych zasad psychologii i pedagogiki mog³oby zmniejszyæ wjakikolwiek sposób wolny wybór stanu ¿ycia.

§ 2. Alumni wspomagani stosownym kierownictwem duchowym, niechsiê przyzwyczajaj¹ do podejmowania w �wietle Ewangelii osobistychi odpowiedzialnych decyzji oraz do ustawicznego doskonalenia przymio-tów charakteru, nie pomijaj¹c ¿adnych cnót w³a�ciwych ludzkiej naturze.

§ 3. Przebieg studiów w seminarium ni¿szym powinien obejmowaæ to,co wymagane jest w ka¿dym kraju do rozpoczêcia studiów wy¿szych i,o ile program studiów na to pozwala, równie¿ dyscypliny u¿yteczne zw³asz-cza przy podjêciu �wiêtych pos³ug. Nale¿y wspólnie zatroszczyæ siê, abyalumni zdobyli uprawnienie do podjêcia studiów �wieckich i mogli odby-waæ studia tak¿e w innym miejscu, je�liby dokonali takiego wyboru.

§ 4. Alumnów w starszym wieku nale¿y kszta³ciæ b¹d� w seminarium,b¹d� w specjalnie do tego celu za³o¿onym instytucie zapewniaj¹cym ka¿-demu wymagan¹ formacjê.

Kan. 345 � Wychowanie alumnów w wy¿szym seminarium niech siêdokonuje po uzupe³nieniu tego wszystkiego, czego byæ mo¿e brakowa³ow wychowaniu w poszczególnych przypadkach po seminarium ni¿szym,

KPK/83: 241 § 3KPK/17: 1363 § 3

KPK/83: 234 § 2KPK/17: 1364 § 3

3 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 16, 67.4 Vat. II, decr. Optatam totius, 3 �Pari�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis

institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 19.


tibus ita, ut efficiantur ministri Christi in medio Ecclesiae, lux et sal mundihuius temporis.1

Can. 346 � § 1. Aspirantes ad ministeria sacra formentur, ut in SpirituSancto consortium familiare cum Christo colant et in omnibus Deumquaerant ita, ut Christi Pastoris caritate impulsi omnes homines donosuae ipsorum vitae regno Dei lucrifacere solliciti fiant.2

§ 2. Ex verbo Dei et sacramentis imprimis vim pro sua vita spirituali etapostolico labore robur in dies hauriant:1° verbi Dei vigili atque constanti meditatione et secundum Patres fideli

illustratione assuescant alumni ad suam vitam magis vitae Christi con-figurandam et in fide, spe et caritate firmati se exerceant ad viven-dum secundum formam Evangelii;3

2° participent assidue Divinae Liturgiae, quae appareat et seminarii vi-tae, sicut est totius vitae christianae, fons et culmen;4

3° laudes divinas iugiter celebrare secundum proprium ritum addiscantet ex eis vitam spiritualem alant;5

4° directione spirituali magni habita addiscant conscientiam suam rectediscutere et sacramentum paenitentiae frequenter suscipiant;6

5° Sanctam Mariam semper Virginem, Dei Matrem, quam Christusomnium hominum Matrem constituit, filiali pietate prosequantur;7

6° foveantur quoque pietatis exercitia, quae ad spiritum orationis voca-tionisque apostolicae robur ac munimen conducunt, ea imprimis, quaea veneranda traditione propriae Ecclesiae sui iuris commendata sunt;utcumque suadetur recessus spiritualis et instructio de ministeriis sa-cris, exhortatio in via spiritus;8

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 4, 13.2 Vat. II, decr. Optatam totius, 8 �Institutio�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis

institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 44.3 Vat. II, decr. Optatam totius, 8 �Institutio�; * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891,

tit. VIII, cap. II, 15.4 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Indoles�; decr. Optatam totius, 8 �Institutio�; S.C.

pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 52. * Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XIX, art. I �Horae�; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a.1891, tit. VIII, cap. II, 15.

5 Vat. II, decr. Optatam totius, 8 �Institutio�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis


przez formacjê duchow¹, intelektualn¹ i pastoraln¹, które tak ³¹cz¹ siê zesob¹, ¿e s³udzy Chrystusa staj¹ siê po�ród Ko�cio³a �wiat³em i sol¹ wspó³-czesnego �wiata.

Kan. 346 � § 1. Kandydaci do �wiêtych pos³ug powinni byæ formowanitak, aby w Duchu �wiêtym pielêgnowali wspólnotê rodzinn¹ z Chrystu-sem i szukali we wszystkim Boga, tak, by natchnieni mi³o�ci¹ ChrystusaPasterza troszczyli siê o ubogacenie Królestwem Bo¿ym wszystkich lu-dzi przez dar swojego ¿ycia.

§ 2. Ze s³owa Bo¿ego i sakramentów niech przede wszystkim na ka¿dydzieñ czerpi¹ si³ê do swego ¿ycia duchowego i pracy apostolskiej:1° Przez piln¹ i nieustann¹ medytacjê s³owa Bo¿ego i jego wierne ob-

ja�nianie wed³ug Ojców, alumni powinni przysposabiaæ siê do tego,aby bardziej upodabniaæ swoje ¿ycie do ¿ycia Chrystusa, a umocnie-ni w wierze, nadziei i mi³o�ci powinni æwiczyæ siê do ¿ycia wed³ugzasad Ewangelii;

2° Powinni uczestniczyæ gorliwie w Boskiej Liturgii tak, aby okazywa³asiê ona �ród³em i szczytem zarówno ¿ycia seminaryjnego, jak rów-nie¿ ca³ego ¿ycia chrze�cijañskiego.

3° Powinni uczyæ siê nieustannego sprawowania Liturgii Godzin we-d³ug w³asnego rytu oraz karmiæ nimi swoje ¿ycie duchowe.

4° Wysoko sobie ceni¹c kierownictwo duchowe powinni uczyæ siê w³a-�ciwie badaæ w³asne sumienie i czêsto przyjmowaæ sakrament pokuty.

5° Niech na�laduj¹ z synowsk¹ czci¹ Naj�wiêtsz¹ Maryjê zawszeDziewicê, Matkê Boga, któr¹ Chrystus ustanowi³ Matk¹ wszystkichludzi.

6° Nale¿y popieraæ tak¿e æwiczenia pobo¿ne prowadz¹ce do umocnie-nia ducha modlitwy i powo³ania apostolskiego, przede wszystkim te,które zaleca czcigodna tradycja w³asnego Ko�cio³a sui iuris; zalecasiê tak¿e odosobnienie duchowe, pouczenie o �wiêtej pos³udze, za-chêtê do ¿ycia duchowego.

KPK/83: 244

KPK/83: 246 § 1KPK/17: 1367 n. 1, 2

KPK/83: 246 § 2KPK/17: 1367 n. 1

KPK/83: 246 § 4KPK/17: 1367 n. 2

KPK/83: 246 § 3

KPK/83: 246 § 5KPK/17: 1367 n. 4

institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 53.6 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 45,

55. * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. IX, cap. I �Ac in�;Monast. SS. Salvatoris, Melchitarum, a. 1811, 2, pars II, cap. V, reg. I.

7 Vat. II, decr. Optatam totius, 8 �Institutio�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 54, e). * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit.VIII, cap. II, 15.

8 Vat. II, decr. Optatam totius, 8 �Enixe�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 54 �Quae�, 56. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. XIX, art. I �Horae�; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. VIII, cap. II, 15.


7° ad sensum Ecclesiae et servitii eius educantur alumni necnon ad vir-tutem oboedientiae et ad sociam cum fratribus cooperationem;1

8° ad ceteras quoque virtutes, quae ad vocationem suam maxime con-ferunt, excolendas adiuventur sicut discretio spirituum, castitas, ani-mi fortitudo; illas quoque virtutes aestiment atque excolant, quae in-ter homines pluris fiunt et Christi ministrum commendant, quarumsunt animi sinceritas, assidua iustitiae cura, spiritus paupertatis, inpromissis servata fides, in agendo urbanitas, in colloquendo modestiacum caritate coniuncta.2

§ 3. Disciplinares seminarii normae secundum alumnorum maturitatemita applicentur, ut alumni, dum gradatim sibi moderari addiscunt, libertatesapienter uti, sponte et diligenter agere assuescant.3

Can. 347 � Institutio doctrinalis eo tendat, ut alumni cultura generali lociet temporis callentes ingeniique humani conata et peracta scrutantesamplam atque solidam doctrinam in scientiis sacris acquirant ita, ut fideipleniore intellectu eruditi et firmati Christi Magistri luce homines sui tem-poris efficacius illuminare ac veritati inservire possint.4

Can. 348 � § 1. Pro eis, qui ad sacerdotium destinantur, studia seminariimaioris firmo can. 345 complectantur cursus philosophicos et theologi-cos, qui aut successive aut coniuncte peragi possunt; eadem studia com-pletum saltem sexennium comprehendant ita quidem, ut tempus philoso-phicis disciplinis dedicatum integrum biennium, tempus vero studiis the-ologicis integrum quadriennium adaequet.5

§ 2. Cursus philosophico-theologici initium sumant introductione in my-sterium Christi et oeconomiam salutis nec concludantur, quin ostendaturratione habita ordinis seu hierarchiae veritatum doctrinae catholicaeomnium disciplinarum inter se relatio atque cohaerens compositio.6

Can. 349 � § 1. Philosophica institutio eo tendat, ut formationem inscientiis humanis perficiat; quare, ratione habita sapientiae tum antiquae

1 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 47;Vat. II, decr. Optatam totius, 9; decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Presbyteri�, 15.

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 11 �Christianae�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 50-51.

3 Vat. II, decr. Optatam totius, 11 �Vitae�.


7° Alumnów nale¿y formowaæ wed³ug my�li Ko�cio³a i Jego s³u¿by,a ponadto do cnoty pos³uszeñstwa i do wspó³pracy z braæmi.

8° Nale¿y wspomagaæ rozwój tak¿e innych cnót, które najbardziej od-nosz¹ siê do powo³ania, jak pow�ci¹gliwo�æ, czysto�æ i moc ducha;nale¿y równie¿ uznawaæ i rozwijaæ te cnoty, które czê�ciej istniej¹miêdzy lud�mi i wyró¿niaj¹ s³ugê Chrystusa, w�ród których s¹ poko-ra ducha, troska o zachowanie sprawiedliwo�ci, duch ubóstwa, wier-no�æ w wype³nieniu przyrzeczeñ, uprzejmo�æ w dzia³aniu, skromno�æw rozmowach po³¹czona z mi³o�ci¹.

§ 3. Normy dyscyplinarne seminarium stosownie do dojrza³o�ci alum-nów nale¿y stosowaæ tak, aby alumni dopóki s¹ stopniowo przyuczani dopanowania nad sob¹, u¿ywaj¹c roztropnie wolno�ci, przyzwyczajali siêpostêpowaæ wed³ug nich ochotnie i pilnie.

Kan. 347 � Kszta³cenie doktrynalne powinno d¹¿yæ do tego, aby alum-ni, �wiadomi kultury ogólnej miejsca i czasu, badaj¹c d¹¿enia i osi¹gniê-cia ludzkiego talentu, zdobywali obszern¹ i solidn¹ znajomo�æ nauk �wiê-tych, tak, aby wykszta³ceni intelektualnie w pe³ni wiary i utwierdzeni�wiat³em Chrystusa Nauczyciela mogli s³u¿yæ prawd¹ ludziom swoichczasów i skuteczniej ich o�wiecaæ.

Kan. 348 � § 1. Dla tych, którzy s¹ przeznaczeni do kap³añstwa, studiaw seminarium wy¿szym z zachowaniem kan. 345 maj¹ obejmowaæ kur-sy filozofii i teologii, które mog¹ siê odbywaæ albo sukcesywnie alborównolegle; maj¹ one obj¹æ przynajmniej pe³ne sze�æ lat, tak jednak, byczas przeznaczony na studia filozoficzne zawiera³ pe³ne dwa lata, a stu-dia teologiczne pe³ne cztery lata.

§ 2. Kurs filozoficzno-teologiczny powinien rozpoczynaæ siê wprowadze-niem do misterium Chrystusa i ekonomii zbawienia, a skoñczyæ dopiero wte-dy, gdy uka¿e istotê porz¹dku czyli hierarchiê prawd doktryny katolickiej wrelacji wszystkich dyscyplin miêdzy sob¹ oraz ich wzajemne uzupe³nianie.

Kan. 349 � § 1. Kszta³cenie filozoficzne ma d¹¿yæ do doskonaleniaformacji humanistycznej alumnów; dlatego maj¹c wzgl¹d na staro¿ytn¹

KPK/83: 245 § 2

KPK/83: 245 § 1

KPK/83: 248

KPK/83: 250KPK/17: 1365 § 1, 2

KPK/83: 251

4 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 59.5 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 61, b)

-c). * Syn. Armen., a. 1911, 711.6 Vat. II, decr. Optatam totius, 14; decr. Unitatis redintegratio, 11 �Insuper�; S.C. pro

Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 62, 90.


tum recentis aetatis sive universae familiae humanae sive praesertimpropriae culturae, quaeratur imprimis patrimonium philosophicum peren-niter validum.1

§ 2. Cursus historici et systematici ita tradantur, ut alumni discretioneintellectuali acuta vera et falsa facilius secernere possint et mente Deoloquenti aperta investigationes theologicas rite prosequi possint et aptio-res fiant ad ministeria obeunda colloquio inito cum excultis quoque homi-nibus huius temporis.2

Can. 350 � § 1. Disciplinae theologicae in lumine fidei ita tradantur, utalumni doctrinam catholicam ex divina Revelatione haustam profundepenetrent atque in sua cultura exprimant ita, ut sit et alimentum propriaevitae spiritualis et ad ministerium efficacius obeundum perutile instru-mentum.3

§ 2. Universae theologiae veluti anima sit oportet Sacra Scriptura, quaeomnes disciplinas sacras informare debet; unde doceantur praeter exe-geseos accuratam methodum capita oeconomiae salutis principalia nec-non potiora themata theologiae biblicae.4

§ 3. Liturgia edoceatur ratione habita eius specialis momenti utpote ne-cessarius fons doctrinae et spiritus vere christiani.5

§ 4. Donec unitas, quam Christus Ecclesiae suae vult, non plene in ac-tum deducatur, oecumenismus sit una ex necessariis rationibus cuiuscum-que disciplinae theologicae.6

Can. 351 � Magistri scientiarum sacrarum, cum de mandato auctoritatisecclesiasticae doceant, doctrinam ab ipsa propositam fideliter tradant etin omnibus magisterio constanti ac moderationi Ecclesiae humiliter obse-quantur.7

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 15 �Philosophicae�; S.C. pro Inst. Cath., Ratiofundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 71.

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 15 �Philosophicae�; S.C. pro Inst. Cath., Ratiofundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 70, 72.

3 Vat. II, decr. Optatam totius, 16 �Disciplinae�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 76.

4 Vat. II, decr. Optatam totius, 16 �Sacrae� et �Theologia�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio


i na wspó³czesn¹ m¹dro�æ zarówno ca³ej rodziny ludzkiej, jak przedewszystkim w³asnej kultury, nale¿y szukaæ zw³aszcza wiecznie trwa³egodziedzictwa filozoficznego.

§ 2. Kurs historycznie i systematycznie tak powinien byæ przekazywany,by alumni ³atwiej mogli rozró¿niæ prawdê i fa³sz poprzez jasne rozeznanieintelektualne, a otwarci na �wiat³o Bo¿e mogli prawid³owo prowadziæbadania teologiczne i aby stali siê zdatniejszymi do wykonywania pos³ugi,gdy podejm¹ rozmowy z lud�mi wykszta³conymi obecnego czasu.

Kan. 350 � § 1. Dyscypliny teologiczne w �wietle wiary powinny byætak przekazywane, by alumni dog³êbnie poznali doktrynê katolick¹ opart¹na Objawieniu Bo¿ym i aby tak j¹ wyra¿ali w swojej kulturze, by by³apokarmem w³asnego ¿ycia duchowego i aby by³a u¿ytecznym instru-mentem w skuteczniejszym wykonywaniu pos³ugi.

§ 2. Pismo �wiête musi byæ jakby dusz¹ ca³ej teologii, gdy¿ powinnoprzenikaæ wszystkie dyscypliny �wiête, dlatego nale¿y wyk³adaæ opróczstarannej egzegezy g³ówne zasady ekonomii zbawienia, jak równie¿ nie-które wa¿niejsze tematy teologii biblijnej.

§ 3. Liturgia powinna byæ wyk³adana z zachowaniem jej szczególnegoznaczenia jako konieczne �ród³o doktryny i ducha prawdziwie chrze�ci-jañskiego.

§ 4. Dopóki jedno�æ, której pragn¹³ Chrystus dla swego Ko�cio³a niestanie siê w pe³ni faktem, ekumenizm niech stanie siê jedn¹ z niezbêd-nych dziedzin wszystkich dyscyplin teologicznych.

Kan. 351 � Wyk³adowcy �wiêtych nauk, poniewa¿ nauczaj¹ z mandatuw³adzy ko�cielnej, powinni wiernie przekazywaæ doktrynê przez ni¹ prze-kazan¹ i we wszystkim powinni byæ pokornie pos³uszni Magisteriumi w³adzy Ko�cio³a.

KPK/83: 251 § 1

KPK/83: 252 § 2KPK/17: 1365 § 2

fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 78. � Pius XII, litt. encycl. Divinoafflante Spiritu, 30 sep. 1943, II �Neminem�.

5 Vat. II, decr. Optatam totius, 16 �Item�; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 79.

6 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium II, 16 apr. 1970, 71.7 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970,

86-87.


Can. 352 � § 1. Formatio pastoralis aptanda est ad loci et temporiscondiciones, ad dotes alumnorum sive caelibum sive coniugatorum et adnecessitates ministeriorum, ad quae se praeparant.1

§ 2. Instituantur alumni imprimis in arte catechetica et homiletica, cele-bratione liturgica, administratione paroeciae, dialogo evangelizationis cumnon credentibus vel non christianis vel christifidelibus minus fervidis, apo-stolatu sociali et instrumentorum communicationis socialis non posthabi-tis disciplinis auxiliaribus sicut psychologia et sociologia pastoralis.2

§ 3. Etsi se praeparant alumni ad ministeria in propria Ecclesia sui iurisobeunda, ad spiritum vere universalem formentur, quo ubique terrarum inservitium animarum occurrere animo parati sint; edoceantur ideo de uni-versae Ecclesiae necessitatibus et praesertim de apostolatu oecumeni-smi et evangelizationis.3

Can. 353 � Habeantur ad normam iuris particularis exercitationes etprobationes ad formationem praecipue pastoralem firmandam conferen-tes, sicut servitium sociale vel caritativum, institutio catechetica, praesertimvero tirocinium pastorale decursu formationis philosophico-theologicaeet tirocinium diaconale ante ordinationem presbyteralem.4

Can. 354 � Institutio diaconis ad sacerdotium non destinatis propria exnormis supra datis aptetur ita, ut curriculum studiorum saltem per trien-nium protrahatur prae oculis habitis propriae Ecclesiae sui iuris traditioni-bus de diaconia liturgiae, verbi et caritatis.

Can. 355 � Ordinandi debite edoceantur de obligationibus clericorumatque ad eas magno animo suscipiendas et implendas educentur.5

Can. 356 � § 1. Rector seminarii singulis annis relationem de profectuformationis alumnorum mittat ad eorundem Episcopum eparchialem aut,

1 S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 94,79 �Theologia pastoralis�; Vat. II, decr. Optatam totius, 19.

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 19-20; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalisinstitutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 80, 94-96.

3 Vat. II, decr. Optatam totius, 9, 20; decr. Christus Dominus, 6 �Quare�; decr. Adgentes, 39 �Professores�; decr. Presbyterorum ordinis, 10 �Donum�; Pius XI, litt. encycl.


Kan. 352 � § 1. Formacja pastoralna powinna byæ dostosowana dowarunków miejsca i czasów, do zdolno�ci alumnów zarówno celibatariu-szy, jak i ¿onatych i do wymagañ pos³ug, do których siê przygotowuj¹.

§ 2. Przede wszystkim alumni powinni byæ kszta³ceni w sztuce kateche-tycznej i homiletycznej, sprawowania liturgii, zarz¹dzania parafi¹, dialo-gu ewangelizacyjnego z niewierz¹cymi, niechrze�cijanami lub z chrze-�cijanami mniej gorliwymi, apostolatu spo³ecznego i �rodków spo³eczne-go przekazu, nie zaniedbuj¹c dyscyplin pomocniczych jak psychologiai socjologia pastoralna.

§ 3. Chocia¿by alumni przygotowywali siê do wype³niania pos³ugi wew³asnym Ko�ciele sui iuris, powinni byæ formowani w duchu prawdziwieuniwersalnym, w którym to duchu powinni byæ na ca³ym �wiecie gotowido przyj�cia z pos³ug¹ duszpastersk¹; nale¿y ich tak¿e pouczyæ o potrze-bach Ko�cio³a powszechnego, a przede wszystkim o apostolacie ekume-nicznym i ewangelizacyjnym.

Kan. 353 � Alumni, zgodnie z prawem partykularnym, powinni mieææwiczenia i praktykê dotycz¹ce formacji przede wszystkim pastoralnej,jak pos³uga spo³eczna lub charytatywna, nauczanie katechetyczne, przedewszystkim za� praktykê pastoraln¹ podczas kszta³cenia filozoficzno-teolo-gicznego i praktykê diakoñsk¹ przed �wiêceniami prezbiteratu.

Kan. 354 � Kszta³cenie diakonów nie przeznaczonych do kap³añstwapowinno byæ dostosowane do powy¿szych norm w ten sposób, aby okresstudiów trwa³ przynajmniej trzy lata, maj¹c na uwadze tradycjê w³asnegoKo�cio³a sui iuris dotycz¹cej diakoñskiej pos³ugi liturgii, s³owa i mi³o�ci.

Kan. 355 � Kandydaci do �wiêceñ powinni byæ pouczeni o obowi¹z-kach duchownych i wprowadzeni do wielkodusznego ich przyjêcia i wy-pe³nienia.

Kan. 356 � § 1. Rektor seminarium ka¿dego roku powinien posy³aæsprawozdanie z przebiegu formacji alumnów do ich biskupa eparchialne-

KPK/83: 255KPK/17: 1365 § 3

KPK/83: 256 § 1

KPK/83: 256 § 2,257 § 1

KPK/83: 258

KPK/83: 236

KPK/83: 247 § 2

Rerum Orientalium, 8 sep. 1928, �Quare�; S.C. de Sem. et Stud. Univ., litt. 28 aug. 1929;S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970, 80 �Sic�.

4 Vat. II, decr. Optatam totius, 21; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionissacerdotalis, 6 ian. 1970, 42, 97-99.

5 Vat. II, decr. Optatam totius, 9 �De oneribus�, 10; decr. Presbyterorum ordinis, 16;Paulus VI, litt. encycl. Sacerdotalis caelibatus, 24 iun. 1967, 69.


si casus fert, Superiorem maiorem; de statu autem seminarii ad eos, quiseminarium erexerunt.

§ 2. Episcopus eparchialis vel Superior maior suorum alumnorum forma-tioni consulturi frequenter seminarium visitent, praesertim si agitur depromovendis ad ordines sacros.

CAPUT IIDe ascriptione clericorum alicui eparchiae

Can. 357 � § 1. Quilibet clericus debet esse ut clericus ascriptus autalicui eparchiae aut exarchiae aut instituto religioso aut societati vitaecommunis ad instar religiosorum aut instituto vel consociationi, quae iusclericos sibi ascribendi adepta sunt a Sede Apostolica vel intra fines ter-ritorii Ecclesiae, cui praeest, a Patriarcha de consensu Synodi perma-nentis.1

§ 2. Quod de clericorum alicui eparchiae ascriptione et de dimissione abea statuitur, valet congrua congruis referendo etiam de aliis supra dictispersonis iuridicis necnon iure particulari ita ferente de ipsa Ecclesia pa-triarchali, nisi aliter iure expresse cautum est.

Can. 358 � Per ordinationem diaconalem aliquis ut clericus ascribitureparchiae, pro cuius servitio ordinatur, nisi ad normam iuris particularispropriae Ecclesiae sui iuris eidem eparchiae iam ascriptus est.

Can. 359 � Ut clericus alicui eparchiae iam ascriptus ad aliam epar-chiam valide transire possit, a suo Episcopo eparchiali obtinere debetlitteras dimissionis ab eodem subscriptas et pariter ab Episcopo epar-chiali eparchiae, cui ascribi desiderat, litteras ascriptionis ab eodem sub-scriptas.2

1 Chalc. can. 6; Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 10 �Normae�. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap., XIV, 12; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XIII, § 3, 1, VI; cap. XI, art. III, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III,art. VII, § 4, V.


go, albo, je�li tego sprawa wymaga, do wy¿szego prze³o¿onego; za� spra-wozdanie o stanie seminarium do tych, którzy seminarium erygowali.

§ 2. Biskup eparchialny albo wy¿szy prze³o¿ony powinien czêsto wizyto-waæ w³asnych alumnów dla czuwania nad ich formacj¹, zw³aszcza je�lichodzi o promowanych do �wiêceñ.

ROZDZIA£ IIPrzynale¿no�æ duchownych do eparchii

Kan. 357 � § 1. Ka¿dy duchowny powinien nale¿eæ jako duchowny dojakiej� eparchii albo egzarchatu, albo do instytutu zakonnego, do stowa-rzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników, b¹d� do instytutu lubstowarzyszenia, któremu prawa do przyjmowania duchownych udzieli³aStolica Apostolska lub Patriarcha, w granicach terytorium Ko�cio³a, któ-remu przewodzi, za zgod¹ Sta³ego Synodu.

§ 2. Postanowienia odno�nie do nabywania przynale¿no�ci duchownychdo jakiej� eparchii i odej�cia z niej, zachowuj¹ sw¹ wa¿no�æ odpowiedniotak¿e w odniesieniu do wy¿ej wymienionych osób prawnych, jak rów-nie¿ odno�nie do prawa partykularnego stosowanego w Ko�ciele patriar-chalnym, chyba ¿e prawo wyra�nie co innego zastrzega.

Kan. 358 � Przez �wiêcenia diakonatu przyjmuj¹cy je jako duchownynabywa przynale¿no�æ do eparchii, dla pos³ugi której jest �wiêcony, o ilewed³ug norm prawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris nie naby³wcze�niej tej przynale¿no�ci.

Kan. 359 � Aby duchowny nale¿¹cy ju¿ do jakiej� eparchii móg³ wa¿nieprzej�æ do innej eparchii, powinien otrzymaæ dokument odej�cia od swe-go biskupa eparchialnego osobi�cie przez niego podpisany, a tak¿e doku-ment przyjêcia od biskupa eparchialnego eparchii, do której pragnie nale-¿eæ, osobi�cie przez niego podpisany.

KPK/83: 259 § 2KPK/17: 1357 § 2

KPK/83: 265KPK/17: 111 § 1CS: 44

CS: 52

KPK/83: 266 § 1KPK/17: 111 § 2CS: 45

KPK/83: 267 § 1KPK/17: 112CS: 47

2 Nic. cann. 15-16; Chalc. cann. 5, 10, 20; Carth. cann. 54, 90; Quinisext. can. 17; Nic.II, cann. 10, 15; S. Leo M., litt. Grato animo, 6 ian. 446; litt. Quanta fraternitati, a. 446,�Alienum clericum�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 16-17;pars III, cap. IV, 24; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. I, 16; cap. XI, art. III,5, X; Syn. Armen., a. 1911, 541.


Can. 360 � § 1. Transmigratio clerici in aliam eparchiam retenta ascrip-tione fit ad tempus determinatum, etiam pluries renovandum, per con-ventionem scripto factam inter utrosque Episcopos eparchiales, qua iuraet obligationes clerici vel partium stabiliantur.1

§ 2. Quinquennio elapso post legitimam transmigrationem clericus ipsoiure eparchiae hospiti ascribitur, si huic voluntati eius utrique Episcopoeparchiali scripto manifestatae neuter intra quattuor menses scripto con-tradixit.2

Can. 361 � Clerico praesertim evangelizationis causa universae Eccle-siae sollicito transitus vel transmigratio in aliam eparchiam gravi clerico-rum penuria laborantem, dummodo sit ad ministeria ibi peragenda para-tus atque aptus, ne denegetur nisi ob veram necessitatem propriae epar-chiae vel Ecclesiae sui iuris.3

Can. 362 � § 1. Iusta de causa clericus ex transmigratione revocaripotest a proprio Episcopo eparchiali vel remitti ab Episcopo eparchialihospite conventionibus initis necnon aequitate servatis.

§ 2. Ex transmigratione in propriam eparchiam legitime redeunti salva ettecta sint omnia iura, quae haberet, si in ea sacro ministerio addictusesset.4

Can. 363 � Clericum eparchiae ascribere vel ab ea dimittere vel licen-tiam transmigrandi clerico concedere valide non possunt:

1° Administrator Ecclesiae patriarchalis sine consensu Synodi perma-nentis; Exarchus patriarchalis et Administrator eparchiae sine con-sensu Patriarchae;

2° in ceteris casibus Administrator eparchiae nisi post annum a sediseparchialis vacatione et de consensu collegii consultorum eparchia-lium.

Can. 364 � Ascriptio clerici alicui eparchiae non cessat nisi alteri epar-chiae valida ascriptione vel amissione status clericalis.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 3 § 5.2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 3 § 5.3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 3 § 2; Vat. II, decr. Christus


Kan. 360 � § 1. Przesiedlenie siê duchownego do innej eparchii, przyzachowaniu dotychczasowej przynale¿no�ci, mo¿e odbywaæ siê na okre-�lony czas, wielokrotnie nawet odnawiany przez umowê zawart¹ na pi-�mie miêdzy dwoma biskupami eparchialnymi, która ustanawia prawai obowi¹zki duchownego lub stron.

§ 2. Po up³ywie piêciu lat od prawnego przesiedlenia, duchowny na mocysamego prawa nabywa przynale¿no�æ do eparchii gdzie go�ci, je¿eli ¿adenz biskupów eparchialnych nie sprzeciwi siê na pi�mie w ci¹gu czterechmiesiêcy jego woli wyra¿onej na pi�mie.

Kan. 361 � Duchownemu, zw³aszcza troszcz¹cemu siê o ewangeliza-cjê Ko�cio³a powszechnego, nie nale¿y odmawiaæ przeniesienia siê lubprzesiedlenia do innej eparchii cierpi¹cej na dotkliwy brak duchownych,byleby by³ gotowy i zdatny do podjêcia w niej obowi¹zków, nie lekcewa¿¹crzeczywistych potrzeb w³asnej eparchii lub Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 362 � § 1. Ze s³usznej przyczyny duchowny mo¿e zostaæ odwo³a-ny z przesiedlenia przez w³asnego biskupa eparchialnego lub odes³anyprzez goszcz¹cego go biskupa eparchialnego, z zachowaniem zawartychumów oraz s³uszno�ci.

§ 2. Powracaj¹cy zgodnie z prawem z przesiedlenia do w³asnej eparchiiwinien mieæ zagwarantowane wszelkie prawa, jakie posiada³by, gdybyw niej wype³nia³ �wiêt¹ pos³ugê.

Kan. 363 � Duchownego do eparchii przyj¹æ lub zwalniaæ z niej b¹d�udzielaæ duchownemu pozwolenia na przesiedlenie w sposób wa¿ny niemog¹:1° administrator Ko�cio³a patriarchalnego bez zgody Synodu Sta³ego,

egzarcha patriarchalny i administrator eparchii bez zgody Patriar-chy;

2° w pozosta³ych wypadkach administrator eparchii, chyba ¿e po rokuod zawakowania stolicy eparchialnej i za zgod¹ kolegium konsulto-rów eparchialnych.

Kan. 364 � Przynale¿no�æ duchownego do jakiej� eparchii ustaje dopie-ro po wa¿nym nabyciu przynale¿no�ci do innej eparchii albo utracie sta-nu duchownego.

KPK/83: 271 § 1, 2

KPK/83: 268 § 1

KPK/83: 271 § 1

KPK/83: 271 § 3KPK/17: 144CS: 86

KPK/83: 271 § 2

KPK/83: 272KPK/17: 113CS: 48

CS: 48 n. 2

KPK/83: 272KPK/17: 113CS: 48 n. 3

KPK/83: 267 § 2KPK/17: 116CS: 50

Dominus, 6 �Quare�; decr. Presbyterorum ordinis, 10 �Donum�.4 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 3 § 4.


Can. 365 � § 1. Ad licitum transitum vel transmigrationem requirunturiustae causae, quales sunt Ecclesiae utilitas vel bonum ipsius clerici; li-centia autem ne denegetur nisi exstantibus gravibus causis.1

§ 2. Iure particulari Ecclesiae sui iuris ita ferente ad licitum transitum adeparchiam alterius Ecclesiae sui iuris requiritur etiam, ut Episcopus epar-chialis clericum dimittens consensum auctoritatis ab eodem iure particu-lari determinatae obtineat.

Can. 366 � § 1. Episcopus eparchialis suae eparchiae alienum clericumne ascribat, nisi:1° necessitates vel utilitas eparchiae id exigunt;2° sibi constat de aptitudine clerici ad ministeria peragenda, praesertim

si clericus ab alia Ecclesia sui iuris pervenit;

3° sibi ex legitimo documento constat de legitima dimissione ex epar-chia et habet ab Episcopo eparchiali dimittente opportuna testimoniade curriculo vitae et moribus clerici, etiam, si opus est, sub secreto.

4° clericus scripto declaravit se novae eparchiae servitio devovere adnormam iuris.

§ 2. Episcopus eparchialis de peracta suae eparchiae ascriptione clericipriorem Episcopum eparchialem quam primum certiorem faciat.

CAPUT IIIDe iuribus et obligationibus clericorum

Can. 367 � Clerici primam habent obligationem Regnum Dei omnibusannuntiandi et amorem Dei erga homines in ministerio verbi et sacra-mentorum, immo et tota vita repraesentandi ita, ut omnes invicem etsuper omnia Deum diligentes in Corpus Christi, quod est Ecclesia, aedi-ficentur atque crescant.2

Can. 368 � Ad perfectionem, quam Christus suis discipulis proponit,speciali ratione tenentur clerici, cum Deo sacra ordinatione novo modo

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 3 § 2; Vat. II, decr. Presbyterorumordinis, 10; decr. Christus Dominus, 6. � Carth. can. 55.


Kan. 365 � § 1. Do godziwego przej�cia lub przeniesienia wymagane s¹s³uszne przyczyny, którymi s¹: po¿ytek Ko�cio³a lub dobro samego du-chownego. Pozwolenia za� nie nale¿y odmawiaæ, chyba ¿e z powa¿-nych przyczyn.

§ 2. Gdy prawo partykularne Ko�cio³a sui iuris tak stanowi, do godziwe-go przej�cia do eparchii innego Ko�cio³a sui iuris, wymaga siê tak¿e, abyBiskup eparchialny odsy³aj¹cy duchownego, uzyska³ zgodê w³adzy okre-�lonej przez to prawo partykularne.

Kan. 366 � § 1. Biskup eparchialny niech nie przyjmuje do swojej epar-chii innego duchownego, je¿eli:1° nie wymaga tego konieczno�æ lub po¿ytek eparchii;2° nie upewni siê o zdatno�ci duchownego do spe³niania pos³ugi, zw³asz-

cza je�li duchowny przychodzi na mocy samego prawa z innego Ko-�cio³a sui iuris;

3° nie upewni siê na podstawie zgodnego z prawem dokumentu o praw-nym zwolnieniu i nie otrzyma³ od biskupa eparchialnego dokonuj¹ce-go zwolnienia w³a�ciwych �wiadectw o ¿yciu i obyczajach duchow-nego, nawet, je�li trzeba, z zachowaniem tajemnicy;

4° duchowny nie o�wiadczy³ na pi�mie, ¿e w nowej eparchii po�wiêcisiê pos³udze zgodnie z normami prawa.

§ 2. Biskup eparchialny po przyjêciu duchownego do swojej eparchii majak najszybciej powiadomiæ poprzedniego biskupa eparchialnego.

ROZDZIA£ IIIPrawa i obowi¹zki duchownych

Kan. 367 � Duchowni maj¹ podstawowy obowi¹zek g³oszenia wszyst-kim Królestwa Bo¿ego oraz uwidoczniania mi³o�ci Bo¿ej wzglêdem ludziw pos³udze s³owa i sakramentów, i, co wiêcej w ca³ym ¿yciu tak, abywszyscy mi³uj¹c siê wzajemnie, a Boga nade wszystko, budowali Cia³oChrystusa, którym jest Ko�ció³, i w nim wzrastali.

Kan. 368 � Duchowni w szczególny sposób maj¹ obowi¹zek d¹¿enia dodoskona³o�ci, któr¹ Chrystus nakazywa³ swoim uczniom, poniewa¿ po-

KPK/83: 270KPK/17: 116CS: 50

KPK/83: 269KPK/17: 117CS: 51KPK/83: 269 n. 1KPK/17: 117 n. 1CS: 51 n. 1

KPK/83: 269 n. 2KPK/17: 117 n. 2CS: 51 n. 2

KPK/83: 269 n. 3KPK/17: 117 n. 3CS: 51 n. 3

KPK/17: 116CS: 50

KPK/83: 276 § 1KPK/17: 124CS: 60

2 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 4 �Populus�; Synodus Episcoporum, Ultimistemporibus, 30 nov. 1971, Descriptio Status Rerum, 6 �Sic mundus�.


sint consecrati, ut Christi aeterni Sacerdotis in servitium populi Dei aptio-ra instrumenta efficiantur et simul sint gregi forma exemplaris.1

Can. 369 � § 1. Clerici in lectionem et meditationem verbi Dei cottidieincumbant ita, ut Christi auditores fideles atque attenti facti evadant ve-races ministri praedicationis; in oratione, in celebrationibus liturgicis etpraesertim in devotione erga mysterium Eucharistiae assidui sint; con-scientiam suam cottidie discutiant et sacramentum paenitentiae frequen-ter suscipiant; Sanctam Mariam semper Virginem, Dei Matrem colant etab ea gratiam se conformandi eius Filio implorent aliaque propriae Ec-clesiae sui iuris exercitia pietatis peragant.2

§ 2. Directionem spiritualem magni faciant et statutis temporibus secun-dum iuris particularis praescripta recessibus spiritualibus vacent.3

Can. 370 � Clerici speciali obligatione tenentur Romano Pontifici, Pa-triarchae et Episcopo eparchiali reverentiam et oboedientiam exhibendi.4

Can. 371 � § 1. Ius habent clerici obtinendi a proprio Episcopo epar-chiali praemissis iure requisitis aliquod officium, ministerium vel munus inservitium Ecclesiae exercendum.

§ 2. Suscipiendum est clericis ac fideliter implendum omne officium, mini-sterium vel munus ab auctoritate competenti eis commissum, quandocum-que id de eiusdem auctoritatis iudicio necessitates Ecclesiae exigunt.5

1 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 12 �Sacramento�, 13 �Sanctitatem�; const.Lumen gentium, 28 �Christus�, 41 �Gregis� et �Presbyteri�; � S. Basilius M., can. 93; S.Tarasius CP., ep. ad Epp. Siciliae; Trid., sess. XIV, De ref., prooem.; sess. XXII, De ref.,can. 1; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XX; Pius IX, ep.encycl. Amantissimus, 8 apr. 1862, 5; Pius XI, litt. encycl. Ad catholici sacerdotii fas-tigium, 20 dec. 1935, II �Quamobrem�. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. IV;Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 14; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. VI, art. II; art. V, 3; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II, 1; Syn.Armen., a. 1911, 714.

2 Vat. II, const. Dei Verbum, 25 �Quapropter�; decr. Presbyterorum ordinis, 12-14,18; const. Lumen gentium, 41 �Presbyteri�; Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus,30 nov. 1971, Pars Altera, I, 3. � Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742,§ VI, I; S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, XIV. * Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. III, § 5 �Ipsi�; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit.


przez �wiêcenia zostali w nowy sposób po�wiêceni Bogu, aby stawali siêbardziej zdatnymi narzêdziami Chrystusa wiecznego Kap³ana w s³u¿bieludowi Bo¿emu i zarazem byli przyk³adem dla �wiata.

Kan. 369 � § 1. Duchowni powinni oddawaæ siê codziennie czytaniomi medytacji S³owa Bo¿ego, aby stawszy siê wiernymi i uwa¿nymi s³ucha-czami Chrystusa, byli prawdziwymi s³ugami przepowiadania; w modli-twie w celebracjach liturgicznych, a szczególnie w pobo¿no�ci wzglê-dem tajemnicy Eucharystii niech bêd¹ gorliwi, niech codziennie badaj¹swoje sumienie i czêsto przyjmuj¹ sakrament pokuty; niech czcz¹ �wiêt¹Maryjê zawsze Dziewicê Matkê Boga i upraszaj¹ u Niej ³askê upodob-nienia siê do Jej Syna, a tak¿e niech wype³niaj¹ inne æwiczenia pobo¿no-�ci we w³asnym Ko�ciele sui iuris.

§ 2. Niech wysoko ceni¹ kierownictwo duchowe i wed³ug przepisówprawa partykularnego niech w okre�lonym czasie oddaj¹ siê przepisa-nym skupieniom duchowym.

Kan. 370 � Duchowni maj¹ szczególny obowi¹zek okazywania szacun-ku i pos³uszeñstwa Papie¿owi, Patriarsze i Biskupowi eparchialnemu.

Kan. 371 � § 1. Duchowni maj¹ prawo otrzymaæ od w³asnego biskupaeparchialnego, z uwzglêdnieniem wymogów prawa jaki� urz¹d, pos³ugêlub zadanie do wykonania w s³u¿bie Ko�cio³a.

§ 2. Duchowni maj¹ obowi¹zek przyj¹æ i wiernie wype³niæ wszelki urz¹d,pos³ugê lub zadanie powierzone im przez kompetentn¹ w³adzê, ilekroæwed³ug os¹du tej¿e w³adzy wymaga tego konieczno�æ Ko�cio³a.

KPK/83: 276 § 1 n.2, 5KPK/17: 125 n. 1, 2CS: 61 n. 1, 2

KPK/83: 276 § 2 n. 4KPK/17: 126CS: 62 § 1

KPK/83: 273KPK/17: 127CS: 63

KPK/83: 274 § 2KPK/17: 128CS: 64

VII, cap. II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. V; 2; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. VII, cap. VI, 8; tit. IX, cap. II, 16-18; cap. III, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 6, 1, I; Syn. Armen., a. 1911, 474.

3 Pius XI, litt. encycl. Ad catholici sacerdotii fastigium, 20 dec. 1935, IV; Vat. II, decr.Christus Dominus, 16 �Solliciti�; decr. Presbyterorum ordinis, 18 �Ad suum�. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 16; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. V, 1;cap. IX, art. I, 5; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II, 18; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 6, 1, I.

4 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 7 �Presbyteri autem�. � Apost. cann. 31, 39, 55;Ant. can. 5; Laod. can. 56; Chalc. can. 8; Carth. can. 31. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. III, 1; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XI, cap. II, 10.

5 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 15 maii 1929, 20. * Syn. Armen., a. 1911, 734.


§ 3. Ut vero professionem civilem exercere possint, requiritur licentiaproprii Hierarchae.

Can. 372 � § 1. Institutione, quae ad ordines sacros requiritur, peracta inscientias sacras incumbere ne desinant clerici, immo profundiorem et addiem accommodatam earundem cognitionem et usum acquirere sata-gant per cursus formativos a proprio Hierarcha approbatos.1

§ 2. Frequentent quoque collationes, quas Hierarcha opportunas iudica-vit ad scientias sacras et res pastorales promovendas.2

§ 3. Scientiarum profanarum quoque, earum praesertim, quae cum scientiissacris artius cohaereant, talem sibi copiam comparare ne neglegant, qua-lem excultos homines habere decet.3

Can. 373 � Caelibatus clericorum propter regnum coelorum delectus etsacerdotio tam congruus ubique permagni faciendus est, prout fert uni-versae Ecclesiae traditio; item status clericorum matrimonio iunctorumpraxi Ecclesiae primaevae et Ecclesiarum orientalium per saecula sanci-tus in honore habendus est.4

Can. 374 � Clerici caelibes et coniugati castitatis decore elucere de-bent; iuris particularis est statuere opportuna media ad hunc finem asse-quendum adhibenda.5

1 Vat. II, decr. Optatam totius, 22; decr. Presbyterorum ordinis, 19 �Presbyteri�. � PiusXI, litt. encycl. Ad catholici sacerdotii fastigium, 20 dec. 1935, II ab �Verumtamen�; S.C.pro Eccl. Orient., decr. 27 ian. 1940, n. 13. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsIII, cap. I, 13; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. I;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. VI; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891,tit. IX, cap. III, 1-3, 7; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII,§ 6, 1, III.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 16 �Solliciti�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae,6 aug. 1966, 7 �Curent�. * Syn. Sergii Patriarchae Maronitarum, 18 sep. 1596, can. V;Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. II, 6; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II, b) �Eo�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.1888, cap. VI, art. VI, 3; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. III, 9; Syn.Armen., a. 1911, 297.

3 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 19 �Cum�.4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 17; decr. Presbyterorum ordinis, 16; Synodus

Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, Pars Altera, I, 4, c); Ioannes Paulus II,ep. Novo incipiente, 8 apr. 1979, 8. � Apost. can 5; Carth. can. 3; Quinisext. cann. 3, 6, 13,


§ 3. Duchowni, aby mogli wykonywaæ jaki� zawód �wiecki, musz¹ mieæzgodê w³asnego Hierarchy.

Kan. 372 � § 1. Po odbyciu kszta³cenia w �wiêtych naukach wymaga-nego do przyjêcia �wiêceñ, duchowni nie powinni zaprzestawaæ ich po-g³êbiania dostosowanego do wspó³czesno�ci podczas kursów formacyj-nych zaaprobowanych przez w³asnego Hierarchê.

§ 2. Winni te¿ uczêszczaæ na spotkania, które Hierarcha uzna za po-trzebne do rozwijania �wiêtej nauki i metod pastoralnych.

§ 3. Nie powinni te¿ zaniedbywaæ przyswojenia sobie takiego zakresunauk �wieckich, zw³aszcza tych, które �ci�lej ³¹cz¹ siê ze �wiêt¹ nauk¹,jaki powinni posiadaæ ludzie wykszta³ceni.

Kan. 373 � Celibat duchownych, wybrany ze wzglêdu na Królestwoniebieskie i tak stosowny kap³añstwu, wszêdzie powinien byæ tak wyso-ko ceniony jak nakazuje tradycja Ko�cio³a powszechnego; równie¿ po-winien byæ w powa¿aniu stan duchownych zwi¹zanych ma³¿eñstwem,usankcjonowany przez praktykê Ko�cio³a pierwotnego i Ko�cio³ówwschodnich.

Kan. 374 � Duchowni celibatariusze i ma³¿onkowie powinni ja�nieæ bla-skiem czysto�ci, a prawo partykularne powinno ustanowiæ nale¿ne �rod-ki stosowne do osi¹gniêcia tego celu.

KPK/83: 279 § 1KPK/17: 129CS: 65 § 1

KPK/83: 279 § 2KPK/17: 131 § 1, 3CS: 67 § 1, 3

KPK/83: 279 § 3CS: 65 § 3

KPK/83: 277 § 1CS: 68

KPK/83: 277 § 3KPK/17: 133 § 3CS: 73, 74 § 3

30; S. Cyrillus Alexandrin., can. 4; S. Nicephorus CP., can. 156; Innocentius III, litt. Cumolim, 5 sep. 1203; Benedictus XIV, ep encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 22; S.C. deProp. Fide, litt. 4 iul. 1833, IX; instr. (ad Archiep. Fagarasien. et Alba-Iulien.), 15 mar.1858; Pius XI, litt. encycl. Ad catholici sacerdotii fastigium, 20 dec. 1935, II, ab�Praeclarissimum�. * Syn. Iosephi Patriarchae Maronitarum, 3 nov. 1596, can. II; Syn.Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXIII-CLXXV; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 35; Syn. Monast. SS. Salvatoris, Melchitarum, a. 1811, 2, parsII, cap. I, reg. VI; pars III, cap. I, regg. III-IV, VI; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. III-IV; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XIII, § 5, 3; cap. VI, art. VII, 1-2; Syn. Armen., a. 1911, 737.

5 Nic. I, can. 3; Quinisext. can. 5; Nic. II, can. 18; S. Basilius M., cann. 69, 88; S.C. deProp. Fide, instr. (ad Archiep. Fagarasien. et Alba-Iulien. Graeci Ritus), 24 mar. 1858. *Rabbula, cann. 27, 29; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X �A suspecta�; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 15; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum,a 1835, can. 12; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. III, 1-3; art. VII, 4; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II, 7-8; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 6, 1, II.


Can. 375 � In vita familiari ducenda atque filiis educandis clerici coniu-gati ceteris christifidelibus praeclarum exemplum praebeant.1

Can. 376 � Vita communis inter clericos caelibes laudanda, quatenusfieri potest, foveatur, ut ipsi in vita spirituali et intellectuali colenda mutuoadiuventur et aptius in ministerio cooperari possint.2

Can. 377 � Omnes clerici laudes divinas celebrare debent secundum iusparticulare propriae Ecclesiae sui iuris.3

Can. 378 � Divinam Liturgiam clerici frequenter ad normam iuris parti-cularis celebrent praesertim diebus dominicis et festis de praecepto; immoenixe commendatur celebratio cottidiana.4

Can. 379 � Clerici confratribus cuiuslibet Ecclesiae sui iuris vinculo ca-ritatis uniti ad unum omnes conspirent, ad aedificationem nempe Corpo-ris Christi, et proinde, cuiuscumque sunt condicionis, etsi diversis officiisfungentes, inter se cooperentur seque invicem adiuvent.5

Can. 380 � Sollicitudinem habeant clerici omnes vocationes ad ministe-ria sacra et ad vitam in institutis vitae consecratae ducendam promoven-di non solum praedicatione, catechesi aliisve opportunis mediis, sed im-primis vitae ac ministerii testimonio.6

Can. 381 � § 1. Zelo apostolico ardentes clerici omnibus exemplo sint inbeneficentia et hospitalitate praesertim erga aegrotantes, afflictos, per-secutionem patientes, exiliatos et profugos.7

1 Carth. cann. 15 �Et ut�, 35.2 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Spiritu�.3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 22. � Laod. can. 18; Innocentius IV, ep. Sub

catholicae, 6 mar. 1254, �Sacerdotes�; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii1742, § VII, V; instr. Eo quamvis tempore, 4 maii 1745, §§ 42-45. * Syn. Mar IsaaciChaldaeorum, a. 410, can. 15; Rabbula, can. 52; S. Nerses Glaien. Armenorum, a. 1166;Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXIII-CLXV; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 34; pars III, cap. I, 13; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II �Eo�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art.VI; cap. VI, art. IV; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV cap. III; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. II, art. I; Syn. Armen., a. 1911, 740.


Kan. 375 � Duchowni ¿onaci powinni dawaæ innym chrze�cijanom do-skona³y wzór prowadzenia ¿ycia rodzinnego i wychowania dzieci.

Kan. 376 � Godne pochwa³y ¿ycie wspólne duchownych celibatariuszy,o ile to mo¿liwe, nale¿y popieraæ, aby wzajemnie wspomagali siê w upra-wianiu ¿ycia duchowego i intelektualnego i mogli skuteczniej wspó³dzia-³aæ w pos³ugiwaniu.

Kan. 377 � Wszyscy duchowni maj¹ sprawowaæ Liturgiê Godzin zgod-nie z prawem partykularnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 378 � Duchowni powinni czêsto sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê we-d³ug norm prawa partykularnego, zw³aszcza w niedziele i �wiêta nakaza-ne, a nawet gorliwie poleca siê sprawowanie codzienne.

Kan. 379 � Duchowni z³¹czeni wraz ze wspó³braæmi jakiego� Ko�cio³asui iuris wiêzi¹ mi³o�ci powinni wspólnie d¹¿yæ do jednego celu, którymjest budowanie Cia³a Chrystusowego, a zatem jakiejkolwiek s¹ pozycji,chocia¿ spe³niaj¹ ró¿ne funkcje, niech miêdzy sob¹ wspó³pracuj¹ i na-wzajem przychodz¹ sobie z pomoc¹.

Kan. 380 � Wszyscy duchowni niech wspieraj¹ powo³ania do �wiêtejs³u¿by i do ¿ycia w instytutach ¿ycia konsekrowanego, nie tylko przepo-wiadaniem, katechez¹ i innymi nale¿nymi �rodkami lecz przede wszyst-kim �wiadectwem ¿ycia i pos³ugi.

Kan. 381 � § 1. P³on¹c duchem apostolskim niech duchowni bêd¹ dlawszystkich przyk³adem w dobroczynno�ci i go�cinno�ci, szczególnie wobecchorych, udrêczonych, cierpi¹cych prze�ladowania, wypêdzonych i ucieki-nierów.

KPK/83: 280KPK/17: 134CS: 75

KPK/83: 276 § 2 n. 3KPK/17: 135CS: 76

KPK/83: 276 § 2 n. 2

KPK/83: 275 § 1

4 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 13 �Ut Sacrorum�, 18 �Unionen�; decr. Orien-talium Ecclesiarum, 15; Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, ParsAltera, I, 3 �Exemplo�. � S. Basilius M., can. 94; Syn. Trid., sess. XXIII, De ref., can. 14;S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 6. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III,cap. I, 13; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II, 16; Syn. Armen.,a. 1911, 449, 739.

5 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Presbyteri�.6 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 11.7 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Spiritu�.


§ 2. Obligatione tenentur clerici, nisi iusto impedimento sunt detenti, sup-peditandi ex spiritualibus Ecclesiae bonis verbi Dei praesertim et sacra-mentorum adiumenta christifidelibus, qui opportune petunt, rite sunt di-spositi nec iure a sacramentis suscipiendis prohibentur.1

§ 3. Clerici laicorum dignitatem atque propriam partem, quam in missio-ne Ecclesiae habent, agnoscant et promoveant praesertim charismatalaicorum multiformia probantes necnon competentiam et experientiameorum in bonum Ecclesiae vertentes speciatim modis iure praevisis.2

Can. 382 � Abstineant prorsus clerici ab eis omnibus, quae statum eorumsecundum normas iure particulari pressius determinatas dedecent, et etiamevitent ea, quae ab eo aliena sunt.3

Can. 383 � Clerici, etsi non secus ac ceteri cives iura civilia et politicaaequo iure habeant oportet, tamen:

1° officia publica, quae participationem in exercitio potestatis civilis se-cumferunt, assumere vetantur;4

2° cum servitium militare statui clericali minus congruat, illud ne capes-sant voluntarii nisi de sui Hierarchae licentia;5

3° utantur exceptionibus, quas ab exercendis muneribus et officiis publi-cis a statu clericali alienis necnon servitio militari in eorum favoremconcedunt leges civiles aut conventiones vel consuetudines.

Can. 384 � § 1. Ministri reconciliationis omnium in Christi caritate sata-gant clerici pacem, unitatem et concordiam iustitia innixam inter hominesfovere.6

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Laici�; const. Sacrosanctum Concilium, 19; decr.Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�, 9 �Presbyteros�.

2 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 9 �Presbyteros�; decr. Apostolicam actuositatem,25 �Prae oculis�.

3 Apost. cann. 42-43, 54; Laod. cann. 24, 27, 54-55; Carth. cann. 16, 40; Quinisext.cann. 9, 24, 50-51; Nic. II, can. 22; S. Tarasius CP., ep. ad Epp. Siciliae; S.C.S. Off., decr.26 mar. 1942. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a. 410, can. 8; Rabbula, cann. 47, 50; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III,cap. I, 5-12; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II,b); cap. VI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. III; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. IX, cap. II, 3-4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VII, § 6, 2; C. 1, 4, 34.

4 Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, Pars Altera, I, 2, b). �


§ 2. Duchowni maj¹ obowi¹zek, je�li nie usprawiedliwia ich s³uszna prze-szkoda, udzielania z duchowych dóbr Ko�cio³a zw³aszcza w postaci po-s³ugi s³owa Bo¿ego i sakramentów chrze�cijanom, którzy o to prosz¹, s¹w nale¿ytej dyspozycji i nie s¹ zwi¹zani prawn¹ przeszkod¹ do przyjmo-wania sakramentów.

§ 3. Duchowni powinni uznawaæ i doceniaæ godno�æ �wieckich i ichw³asny udzia³ w misji Ko�cio³a, zw³aszcza ró¿norakie charyzmaty �wiec-kich, ich kompetencje i do�wiadczenie, obracaj¹c je dla dobra Ko�cio³aw sposób przewidziany prawem.

Kan. 382 � Duchowni powinni powstrzymywaæ siê od wszystkiego, conie przystoi ich stanowi wed³ug dok³adniejszych przepisów prawa party-kularnego oraz powinni unikaæ tego, co jest mu obce.

Kan. 383 � Duchowni, chocia¿ powinni posiadaæ prawa cywilne i poli-tyczne na równi z innymi obywatelami, jednak:

1° zabrania siê im przyjmowaæ urzêdów publicznych, które poci¹gaj¹ zasob¹ uczestniczenie w wykonywaniu w³adzy publicznej;

2° poniewa¿ s³u¿ba wojskowa nie odpowiada stanowi duchownemu, niechnie zaci¹gaj¹ siê dobrowolnie, chyba ¿e za zgod¹ Hierarchy;

3° powinni korzystaæ ze zwolnieñ od wykonywania zadañ i urzêdówpublicznych obcych stanowi duchownemu, jak te¿ s³u¿by wojskowej,przyznanych na ich korzy�æ przez ustawy pañstwowe albo umowyi zwyczaje.

Kan. 384 � § 1. Duchowni jako s³udzy pojednania wszystkich w mi³o�ciChrystusa niech troszcz¹ siê o wspieranie pokoju w�ród ludzi, jedno�cii zgody opartej na sprawiedliwo�ci.

KPK/83: 843 § 1

KPK/83: 275 § 2

KPK/83: 285 § 1, 2KPK/17: 138, 139 § 3CS: 79, 80 § 1, 81

KPK/83: 285 § 3,289 § 1, 2KPK/17: 121CS: 56KPK/83: 285 § 3KPK/17: 121, 139§ 2, 4CS: 56, 80 § 2, 4KPK/83: 289 § 1KPK/17: 121, 141 § 1CS: 56, 82 § 1KPK/83: 289 § 2

KPK/83: 287 § 1

Apost. cann. 6, 81; Chalc. cann. 3, 7; Carth. can. 16; Nic. II, can. 10; Protodeut. can. 11;Constantinop. IV, can. 24; S. Tarasius CP., ep. ad Epp. Siciliae. * Rabbula, can. 51; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X �Mercaturae�; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars III, cap. I, 9-10; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 16;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II, b); Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. III; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit.IX, cap. II, IV; C. 1, 3, 2 et 6; Nov. 123, 6, pr.

5 Apost. can. 83; Chalc. can. 7. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXIII;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 7, III; C. 1, 3, 2 et 6, Nov.123, 6, pr.

6 Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, Pars Altera, I, 1, d)�Presbyteri�; 2, b) �Presbyteri�; Convenientes, 30 nov. 1971, II �Ecclesia accepit�;Vat. II, const. Gaudium et spes, 92 �Quod�; decr. Presbyterorum ordinis, 6 �Munus�.


§ 2. In factionibus politicis atque in moderandis consociationibus syndi-calibus activam partem ne habeant, nisi iudicio Episcopi eparchialis veliure particulari ita ferente Patriarchae aut alterius auctoritatis iura Eccle-siae tuenda aut bonum commune promovendum id requirunt.1

Can. 385 � § 1. Spiritu paupertatis Christi imbuti clerici studeant simpli-citate vitae supernorum bonorum coram mundo testes esse et bona tem-poralia discretione spirituali recto usui destinent; bona autem, quae occa-sione exercitii officii, ministerii vel muneris ecclesiastici sibi comparant,provisa ex eis sua congrua sustentatione et obligationum proprii statusimpletione, operibus apostolatus vel caritatis impertiant atque communi-cent.2

§ 2. Prohibentur clerici per se vel per alios negotiationem aut mercatu-ram exercere sive in propriam sive in aliorum utilitatem nisi de licentiaauctoritatis iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris determinatae autSedis Apostolicae.3

§ 3. A fideiubendo, etiam de bonis propriis, clericus prohibetur nisi con-sulto proprio Episcopo eparchiali vel, si casus fert, Superiore maiore.4

Can. 386 � § 1. Clerici, etsi officium residentiale non habent, a suatamen eparchia per notabile tempus iure particulari determinandum sinelicentia saltem praesumpta Hierarchae loci proprii ne discedant.5

§ 2. Clericus, qui extra propriam eparchiam commoratur, Episcopo epar-chiali loci in eis, quae eiusdem clerici status obligationes respiciunt, sub-ditus est; si ibi per tempus non breve commoraturus est, Hierarcham locisine mora certiorem faciat.

1 Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, Pars Altera, I, 2, b)�Assumptio�.

2 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 17.3 Apost. can. 44; Nic. I, can. 17; Laod. can. 4; Chalc. can. 3; Carth. cann. 5, 16;

Quinisext. can. 9; Nic. II, can. 15; S. Nicephorus CP., can. 167. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXI-CLXXII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X�Mercaturae�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 9; Syn. Ain-Trazen.Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 13; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,


§ 2. Nie mog¹ braæ udzia³u w partiach politycznych, ani w kierowaniuzwi¹zkami zawodowymi, chyba ¿e, wed³ug os¹du biskupa eparchialne-go, albo, je�li tak stanowi prawo partykularne, wydane przez Patriarchêalbo inn¹ w³adzê, wymaga tego obrona praw Ko�cio³a albo rozwój dobrawspólnego.

Kan. 385 � § 1. Natchnieni duchem ubóstwa Chrystusowego duchownipowinni staraæ siê przez prostotê ¿ycia byæ wobec �wiata �wiadkamidóbr najwy¿szych, a dobra doczesne niech przeznaczaj¹ wed³ug prawe-go rozeznania duchowego. Dobra za�, które im przypad³y z racji wyko-nywania urzêdu, pos³ugi lub zadania ko�cielnego, zabezpieczywszy z nichsobie stosowne utrzymanie i wype³nienie obowi¹zków swego stanu, niechusi³uj¹ przeznaczyæ na dzie³a apostolstwa lub mi³o�ci.

§ 2. Zabrania siê duchownym uprawiania handlu lub transakcji osobi�cielub przez innych, czy to na korzy�æ w³asn¹, czy innych, chyba ¿e, zazgod¹ w³adzy okre�lonej prawem partykularnym w³asnego Ko�cio³a suiiuris albo Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Duchownym zabrania siê porêczania nawet w³asnym maj¹tkiem,chyba ¿e po konsultacji z w³asnym biskupem eparchialnym lub je�li trze-ba, z prze³o¿onym wy¿szym.

Kan. 386 � § 1. Duchowni, chocia¿by nie piastowali urzêdu rezyden-cjalnego, nie powinni jednak na d³u¿szy czas, który nale¿y okre�liæ pra-wem partykularnym, opuszczaæ swojej eparchii bez zezwolenia � przy-najmniej domniemanego � w³asnego Hierarchy miejsca.

§ 2. Duchowny, który przebywa poza w³asn¹ eparchi¹ podlega bisku-powi eparchialnemu miejsca w tym, co dotyczy obowi¹zków tego stanuduchownego. Je�li tam ma przebywaæ przez d³u¿szy czas, niech uprzedzio tym bezzw³ocznie Hierarchê miejsca.

KPK/83: 287 § 2

KPK/83: 282 § 1, 2KPK/17: 1473

KPK/83: 286KPK/17: 142CS: 83

KPK/83: 285 § 4KPK/17: 137CS: 78

KPK/83: 283 § 1KPK/17: 143CS: 84

CS: 87

a. 1872, tit. VII, cap. II, b); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. III, 14; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IX, cap. II, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VII, § 6, 2, IX.

4 Apost. can. 20; S. Tarasius CP., ep. ad Epp. Siciliae. * Rabbula, can. 66; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 10; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. II, b).

5 Apost. can. 15; Nic. I, can. 16; Ant. can. 3; Laod. can. 42; Sard. can. 16; Quinisext.cann. 17-18; Nic. II, can. 10.


Can. 387 � Quod ad vestis habitum clericorum spectat, ius particulareservetur.1

Can. 388 � Clerici iuribus et insignibus, quae adnexa sunt dignitatibussibi collatis, uti non possunt extra loca, ubi suam potestatem exercet auc-toritas, quae dignitatem concessit vel ad eiusdem dignitatis concessio-nem nihil excipiens scripto consensit, aut nisi auctoritatem, quae dignita-tem concessit, comitantur vel eiusdem personam gerunt aut nisi consen-sum Hierarchae loci obtinuerunt.2

Can. 389 � Clerici quaslibet contentiones evitare studeant; si tamenquaedam contentio exsurrexit inter eos, ad forum Ecclesiae deferatur ethoc, si fieri potest, etiam fiat, si de contentionibus inter clericos et alioschristifideles agitur.3

Can. 390 � § 1. Clerici ius habent ad congruam sustentationem et ideopro implendo eis commisso officio vel munere iustam remunerationempercipiendi, quae, si agitur de clericis coniugatis, consulere debet etiameorum familiae sustentandae, nisi aliter iam sufficienter provisum est.4

§ 2. Item ius habent, ut sui suaeque familiae, si coniugati sunt, congruentipraecaventiae et securitati sociali necnon assistentiae sanitariae provi-deatur; ut hoc ius ad effectum deduci possit, obligatione tenentur clericiinstituto, de quo in can. 1021, § 2, ad normam iuris particularis pro suaparte conferre.5

Can. 391 � Integrum est clericis firmo can. 578, § 3 se cum aliis conso-ciare ad fines consequendos statui clericali congruentes; competit autemEpiscopo eparchiali de hac congruentia authentice iudicare.6

1 Quinisext. can. 27; Nic. II, can. 16. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,CLXX; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. X �Praeterea�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 2-3; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum,a. 1835, can. 11; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap.VII; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. VIII; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. IX, cap. II, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII,§ 6, 1, IV et 3 �Praeterea�, IX.

2 S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), ep. circ. 1 ian. 1912, �Persaepe�; S.C. proEccl. Orient., 10 ian. 1929.

3 Ant can. 12; Chalc. can. 9; Carth. cann. 15, 104; S.C.S. Off., (Mission. Arcipelagi),


Kan. 387 � W tym, co dotyczy stroju duchownego, nale¿y zachowaæprawo partykularne.

Kan. 388 � Praw i oznak, które przynale¿¹ do piastowanych godno�ci,duchowni nie mog¹ u¿ywaæ poza miejscami, gdzie swoje uprawnieniawykonuje w³adza, która godno�æ przyzna³a, albo bez zastrze¿eñ wyrazi³apisemn¹ zgodê na przyznanie tej godno�ci, albo je�li w³adzy, która udzie-li³a godno�ci, towarzysz¹ lub j¹ reprezentuj¹, b¹d� otrzymali zgodê Hie-rarchy miejsca.

Kan. 389 � Duchowni powinni unikaæ jakichkolwiek wa�ni, je�li jednakpowstanie miêdzy nimi jaki� spór, nale¿y go rozstrzygn¹æ na forum Ko-�cio³a. Je�li to mo¿liwe, nale¿y tak post¹piæ tak¿e w odniesieniu do sporumiêdzy duchownymi i innymi chrze�cijanami.

Kan. 390 � § 1. Duchowni maj¹ prawo do odpowiedniego utrzymania,a zatem, stosownie do wype³niania powierzonego im urzêdu albo zada-nia, do sprawiedliwego udzia³u w wynagrodzeniu, które, je�li chodzi oduchownych ¿onatych, tak¿e powinno wystarczyæ na utrzymanie ich rodzi-ny, je�li w inny wystarczaj¹cy sposób tego nie zabezpieczono.

§ 2. Maj¹ tak¿e prawo, aby im i ich rodzinie, je�li s¹ ¿onaci, by³o zabez-pieczone odpowiednie ubezpieczenie i zabezpieczenie socjalne oraz opiekamedyczna. Aby to prawo mog³o byæ zrealizowane, duchowni s¹ zobo-wi¹zani op³acaæ sk³adki w instytucji, o której mowa w kan. 1021 § 2,zgodnie z przepisem prawa partykularnego.

Kan. 391 � Duchowni, zgodnie z kan. 578 § 3, maj¹ prawo zrzeszaæ siêz innymi w celu osi¹gniêcia celów odpowiednich stanowi duchownemu,jednak biskupowi eparchialnemu przys³uguje prawo do oficjalnego os¹-dzania odpowiednio�ci tych celów.

KPK/83: 284KPK/17: 136 § 1CS: 77 § 1

CS: 41 § 1 n. 1, 42 § 1

KPK/17: 120 § 1CS: 55 § 1

KPK/83: 281 § 1, 3KPK/17: 979 § 2

KPK/83: 281 § 2KPK/17: 979 § 2

KPK/83: 278 § 1

3 aug. 1639, ad 2. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 18; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. I, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.II, cap. III, art. VII, § 7, II; C. 1, 4, 13; Nov. 83, praef.

4 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 20; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.1966, 1, 8 �Curent�; Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, ParsAltera, II, 4 �Remuneratio�. � Apost. can. 59.

5 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 21; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.1966, I, 8; Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus, 30 nov. 1971, Pars Altera, II, 4�Remuneratio�.

6 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 8 �Spiritu�.


Can. 392 � Ius clericorum est ad debitum quotannis feriarum tempusiure particulari determinandum.1

Can. 393 � Clericis, cuiuscumque sunt condicionis, cordi sit sollicitudoomnium Ecclesiarum et ideo se ad inserviendum, ubicumque urget ne-cessitas, promptos exhibeant et praesertim permittente vel exhortanteproprio Episcopo eparchiali vel Superiore ad suum ministerium in missio-nibus vel regionibus clericorum penuria laborantibus exercendum.2

CAPUT IVDe amissione status clericalis

Can. 394 � Sacra ordinatio semel valide suscepta numquam irrita fit;clericus tamen statum clericalem amittit:1° sententia iudiciali aut decreto administrativo, quo invaliditas sacrae

ordinationis declaratur;2° poena depositionis legitime irrogata;

3° rescripto Sedis Apostolicae vel ad normam can. 397 Patriarchae;hoc vero rescriptum diaconis sine gravibus, presbyteris vero sine gra-vissimis causis a Patriarcha licite concedi non potest nec a SedeApostolica conceditur.3

Can. 395 � Clericus, qui statum clericalem ad normam iuris amittit, cumeo amittit iura statui clericali propria nec ullis iam tenetur obligationibusstatus clericalis firmo tamen can. 396; potestatem ordinis exercere pro-hibetur salvis cann. 725 et 735, § 2; ipso iure privatur omnibus officiis,ministeriis, muneribus et qualibet potestate delegata.4

Can. 396 � Praeter casus, in quibus invaliditas sacrae ordinationis dec-larata est, amissio status clericalis non secumfert dispensationem ab ob-ligatione caelibatus, quae a solo Romano Pontifice conceditur.5

1 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 20.2 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 10 �Donum�; decr. Christus Dominus,

6 �Episcopi�.3 Paulus VI, litt. encycl. Sacerdotalis caelibatus, 24 iun. 1967, 84-88; S.C. pro Doctr.

Fidei, Normae, 13 ian. 1971, I-V; litt. circ. 13 ian. 1971; decl. 26 iun. 1972, I-IV; IoannesPaulus II, ep. Novo incipiente, 8 apr. 1979, 9; S.C. pro Doctr. Fidei, litt. De modo


Kan. 392 � Duchownym przys³uguje prawo do nale¿ytych dorocznychwakacji, których czas winien byæ okre�lony przez prawo partykularne.

Kan. 393 � Duchowni, jakakolwiek jest ich pozycja, powinni troszczyæsiê o wszystkie Ko�cio³y i dlatego powinni byæ gotowi do spe³niania po-s³ugi, gdziekolwiek nagli konieczno�æ, a zw³aszcza, za zgod¹ lub zachêt¹swego biskupa eparchialnego lub prze³o¿onego, do wykonywania swojejpos³ugi na misjach albo w regionach cierpi¹cych na brak duchownych.

ROZDZIA£ IVUtrata stanu duchownego

Kan. 394 � �wiêcenia raz wa¿nie przyjête nigdy nie trac¹ wa¿no�ci,duchowny jednak¿e traci stan duchowny:1° przez wyrok s¹dowy lub dekret administracyjny stwierdzaj¹cy nie-

wa¿no�æ �wiêceñ;2° przez karê wydalenia na³o¿on¹ zgodnie z przepisami prawa;

3° przez reskrypt Stolicy Apostolskiej albo wed³ug kan. 397 reskryptPatriarchy; którego to reskryptu Patriarcha nie mo¿e udzieliæ ani Sto-lica Apostolska nie udziela diakonom bez powa¿nych, prezbiteromza� bez najpowa¿niejszych przyczyn.

Kan. 395 � Duchowny, który utraci³ stan duchowny zgodnie z przepisamiprawa, traci z nim uprawnienia w³a�ciwe stanowi duchownemu, jak rów-nie¿ nie podlega ¿adnym obowi¹zkom stanu duchownego, z zachowaniemprzepisu kan. 396, ma zakaz wykonywania w³adzy �wiêceñ, z zachowa-niem kan. 725 i 735, § 2, z mocy samego prawa zostaje pozbawiony wszyst-kich urzêdów, pos³ug, zadañ i wszelkiej w³adzy delegowanej.

Kan. 396 � Oprócz przypadków, w których zosta³a zadeklarowana nie-wa¿no�æ �wiêceñ, utrata stanu duchownego nie niesie ze sob¹ dyspensyod obowi¹zku celibatu, która udzielana jest tylko przez Biskupa Rzym-skiego.

KPK/83: 283 § 2

KPK/83: 290KPK/17: 211 § 1CS: 155 § 1KPK/83: 290 n. 1KPK/17: 211 § 1CS: 155 § 1KPK/83: 290 n. 2KPK/17: 211 § 2CS: 155 § 1KPK/83: 290 n. 3KPK/17: 211 § 3CS: 155 § 1

KPK/83: 292KPK/17: 231 § 1CS: 157 § 1

NORMY SPECJALNE*

KPK/83: 291KPK/17: 213 § 1CS: 157 § 2

procedendi, 14 oct. 1980; Normae procedurales, 14 oct. 1980.4 S.C. pro Doctr. Fidei, Normae, 13 ian. 1971, V-VII.5 Paulus VI, m.p. De Episcoporum muneribus, IX, 1; S.C. pro Doctr. Fidei, decl. 26

iun. 1972, III; Ioannes Paulus II, ep. Novo incipiente, 8 apr. 1979, 9; S.C. pro Doctr. Fidei,litt. De modo procedendi, 14 oct. 1980, 4-6; Normae procedurales, 14 oct. 1980, art. 8.


Can. 397 � Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae pa-triarchalis vel, si periculum in mora est, Synodi permanentis, amissionemstatus clericalis concedere potest clericis intra fines territorii propriaeEcclesiae patriarchalis domicilium vel quasi-domicilium habentibus, quiobligatione caelibatus non tenentur aut, si tenentur, dispensationem abhac obligatione non petunt; in ceteris casibus res ad Sedem Apostolicamdeferatur.

Can. 398 � Qui rescripto Sedis Apostolicae statum clericalem amisit,inter clericos a sola Sede Apostolica denuo admitti potest; qui vero aPatriarcha amissionem status clericalis obtinuit, etiam a Patriarcha interclericos denuo admitti potest.


Kan. 397 � Patriarcha za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego albo, je�li nagli niebezpieczeñstwo, sta³ego Synodu, mo¿e zwol-niæ ze stanu duchownego, duchownych maj¹cych sta³e lub tymczasowezamieszkanie w granicach w³asnego Ko�cio³a patriarchalnego, którzynie s¹ zobowi¹zani do zachowania celibatu albo, je�li s¹ zobowi¹zani i nieprosz¹ o dyspensê od jego zachowania; w innych przypadkach nale¿ysprawê przed³o¿yæ Stolicy Apostolskiej.

Kan. 398 � Kto utraci³ stan duchowny na podstawie reskryptu StolicyApostolskiej, mo¿e byæ na nowo w³¹czony do stanu duchownego tylkoprzez Stolicê Apostolsk¹; kto zosta³ zwolniony ze stanu duchownego przezPatriarchê, tak¿e przez Patriarchê mo¿e na nowo byæ przyjêty do stanuduchownego.

* Kongregacja Nauki Wiary, Normy dyspensowania od celibatu kap³añskiego z dnia14 pa�dziernika 1980 r., AAS 72 (1980) s. 1132-1137; tekst polski: W trosce o pe³niêwiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966-1994, Tarnów 1995, s. 148-151.

KPK/83: 293KPK/17: 212 § 2CS: 156 § 2 n. 1, 2,260 § 1 n. 2c

* NORMY SPECJALNE

298 Titulus XI � De laicis

TITULUS XIDE LAICIS

Can. 399 � Nomine laicorum in hoc Codice intelleguntur christifideles,quibus indoles saecularis propria ac specialis est quique in saeculo viven-tes missionem Ecclesiae participant neque in ordine sacro constituti ne-que statui religioso ascripti sunt.1

Can. 400 � Laici praeter ea iura et obligationes, quae cunctis christifide-libus sunt communia et ea, quae in aliis canonibus statuuntur, eadem iuraet obligationes habent ac in canonibus huius tituli recensentur.

Can. 401 � Laicorum imprimis est ex vocatione propria res temporalesgerendo et secundum Deum ordinando Regnum Dei quaerere ideoque invita privata, familiari et politico-sociali testes Christo esse ac ipsum aliismanifestare, leges iustas in societate propugnare atque fide, spe et cari-tate fulgentes fermenti instar ad mundi sanctificationem conferre.2

Can. 402 � Ius est laicis, ut ipsis agnoscatur ea in rebus civitatis terre-nae libertas, quae omnibus civibus competit; eadem tamen libertate uten-tes curent, ut suae actiones spiritu evangelico imbuantur, et ad doctrinamattendant ab Ecclesiae magisterio propositam caventes tamen, ne inquaestionibus opinabilibus propriam sententiam ut doctrinam Ecclesiaeproponant.3

Can. 403 � § 1. Firmo iure et obligatione proprium ritum ubique servandilaici ius habent actuose in celebrationibus liturgicis cuiuscumque Eccle-siae sui iuris participandi secundum praescripta librorum liturgicorum.4

§ 2. Si Ecclesiae necessitates vel vera utilitas id suadent et ministri sacridesunt, possunt laicis quaedam ministrorum sacrorum functiones com-mitti ad normam iuris.5

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 31; decr. Apostolicam actuositatem, 2.2 Vat. II, const. Lumen gentium, 31 �Laicis�; Gaudium et spes, 43 �Laicis�.3 Vat. II, const. Lumen gentium, 37 �Sacri�; const. Gaudium et spes, 43; decr.

Presbyterorum ordinis, 9 �Presbyteros�.4 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 14.

299Tytu³ XI � �wieccy

TYTU£ XI�WIECCY

Kan. 399 � Przez termin �wieccy w tym Kodeksie rozumie siê chrze-�cijan, którym stan �wiecki jest w³a�ciwy i szczególny, a którzy ¿yj¹c w�wiecie, uczestnicz¹ w misji Ko�cio³a i nie przyjêli �wiêceñ ani nie nale¿¹do stanu zakonnego.

Kan. 400 � Oprócz obowi¹zków i praw, które s¹ wspólne wszystkim chrze-�cijanom, jak równie¿ tych, które s¹ ustalone w innych kanonach, �wieccymaj¹ te same prawa i obowi¹zki, wyliczone w kanonach niniejszego tytu³u.

Kan. 401 � W pierwszym rzêdzie do �wieckich, co wynika z ich powo³a-nia, nale¿y prowadziæ sprawy doczesne i porz¹dkuj¹c je po Bo¿emu, szu-kaæ Królestwa Bo¿ego i w ten sposób w ¿yciu prywatnym, rodzinnymi polityczno-spo³ecznym byæ �wiadkami Chrystusa i Jego samego obja-wiaæ innym, walczyæ o sprawiedliwe prawa w spo³eczeñstwie oraz ja�nie-j¹c wiar¹, nadziej¹ i mi³o�ci¹ stawaæ siê zaczynem dla u�wiêcenia �wiata.

Kan. 402 � �wieccy maj¹ prawo, aby w zakresie doczesnej spo³eczno�ciprzyznano im wolno�æ przys³uguj¹c¹ wszystkim obywatelom. Korzystaj¹cwszak¿e z tej wolno�ci, niech zatroszcz¹ siê o to, a¿eby swoj¹ dzia³alno�æprzepoiæ duchem ewangelicznym i mieæ na uwadze naukê przedstawion¹przez Nauczycielski Urz¹d Ko�cio³a, wystrzegaj¹c siê jednak przedsta-wiania w kwestiach w¹tpliwych swojego stanowiska jako nauki Ko�cio³a.

Kan. 403 � § 1. Respektuj¹c prawo i obowi¹zek zachowywania wszê-dzie w³asnego obrz¹dku, �wieccy maj¹ prawo czynnie uczestniczyæ,wed³ug przepisów ksi¹g liturgicznych, w celebracjach liturgicznych ka¿-dego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. Je�li doradza tak konieczno�æ Ko�cio³a lub prawdziwy po¿ytek orazbrak �wiêtych szafarzy, �wieckim mog¹ zostaæ powierzone wed³ug normprawa pewne funkcje �wiêtych szafarzy.

KPK/83: 224

KPK/83: 225 § 2

KPK/83: 227

KPK/83: 230 § 3

5 Vat. II, const. Lumen gentium, 35 �Proinde�; decr. Apostolicam actuositatem, 24�Potest�.

Kan. 403 § 2 oraz 709 § 2 � Je�li do funkcji liturgicznych mo¿na dopu�ciæ �wieckichoznacza, ¿e chodzi tutaj zarówno o mê¿czyzn jak i kobiety (Int. z dnia 30 czerwca 1992 r.dotycz¹ca kan. 230 § 2 KPK/83 � AAS 86 (1994) s. 541-542)

* INTERPRETACJA


Can. 404 � § 1. Praeter institutionem catecheticam inde ab infantiahabendam laici ius et obligationem habent acquirendi cognitionem unius-cuiusque ingenii dotibus et condicioni aptatam doctrinae a Christo reve-latae et a magisterio authentico Ecclesiae traditae non solum, ut secun-dum eiusdem doctrinam vivere valeant, sed etiam, ut ipsi eam enuntiareatque, si opus est, defendere possint.1

§ 2. Ius quoque habent acquirendi pleniorem illam cognitionem in scien-tiis sacris, quae in ecclesiasticis studiorum universitatibus vel facultatibusaut in institutis scientiarum religiosarum traduntur, ibidem lectiones fre-quentando et gradus academicos consequendo.2

§ 3. Item servatis praescriptis circa idoneitatem requisitam statutis habi-les sunt ad mandatum docendi disciplinas sacras ab auctoritate compe-tenti ecclesiastica recipiendum.3

Can. 405 � Patrimonio liturgico, theologico, spirituali et disciplinari etiamlaici sedulo studeant ita tamen, ut mutua benevolentia ac aestimatio atqueunitas actionis inter laicos diversarum Ecclesiarum sui iuris foveanturnec varietas rituum noceat bono communi societatis, in qua vivunt, sedpotius ad idem bonum in dies magis conducat.4

Can. 406 � Laici memores obligationis, de qua in can. 14, sciant illam eomagis urgere in eis adiunctis, in quibus nonnisi per ipsos Evangelium au-dire et Christum cognoscere homines possunt.5

Can. 407 � Laici, qui in statu coniugali vivunt, secundum propriam voca-tionem speciali obligatione tenentur per matrimonium et familiam ad aedi-ficationem populi Dei allaborandi.6

Can. 408 � § 1. Habiles sunt laici debita scientia, experientia et honesta-te praestantes, ut tamquam periti aut consultores ab auctoritatibus eccle-

l Vat. II, const. Lumen gentium, 35 �Proinde�; decl. Dignitatis humanae, 14; decr.Apostolicam actuositatem, 29; decr. Ad gentes, 26 �Quare�, 41.

2 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art 31; Vat. II, const.Gaudium et spes, 62 �Qui�; decl. Gravissimum educationis, 10 �In universitatibus�.

3 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 27; Vat. II, decr.Ad gentes, 41.


Kan. 404 � § 1. Oprócz pobierania nauczania katechetycznego ju¿ oddzieciñstwa �wieccy, w zale¿no�ci od indywidualnych talentów i zajmo-wanej pozycji, maj¹ prawo i obowi¹zek poznawaæ naukê objawion¹ przezChrystusa i przekazan¹ przez Magisterium Ko�cio³a nie tylko w tym celu,aby ¿yli wed³ug tej nauki, lecz tak¿e, aby j¹ g³osili oraz, je�li zajdzie po-trzeba, mogli jej broniæ.

§ 2. Maj¹ tak¿e prawo poszukiwania pe³niejszego poznawania nauk �wiê-tych, albo wyk³adanych w uniwersytetach lub wydzia³ach ko�cielnychalbo w innych instytutach wiedzy religijnej, uczêszczaj¹c tam na wy-k³ady i zdobywaj¹c stopnie akademickie.

§ 3. Z zachowaniem przepisów dotycz¹cych posiadania odpowiednichkwalifikacji, �wieccy mog¹ tak¿e otrzymaæ od kompetentnej w³adzy ko-�cielnej zlecenie nauczania dyscyplin �wiêtych.

Kan. 405 � �wieccy powinni tak¿e starannie studiowaæ dziedzictwoliturgiczne, teologiczne, duchowe i dyscyplinarne, w ten sposób, aby wzra-sta³a wzajemna ¿yczliwo�æ i szacunek oraz jedno�æ dzia³ania pomiêdzy�wieckimi ró¿nych Ko�cio³ów sui iuris, a ró¿norodno�æ obrz¹dków nieszkodzi³a dobru wspólnemu spo³eczno�ci, w której ¿yj¹, ale raczej z dniana dzieñ lepiej prowadzi³a do tego dobra.

Kan. 406 � �wieccy pamiêtaj¹c o obowi¹zku, o którym mowa w kan.14, powinni wiedzieæ, ¿e obowi¹zek ten spoczywa na nich w sposóbszczególny w tych okoliczno�ciach, w których tylko dziêki nim ludziemog¹ us³yszeæ Ewangeliê i poznaæ Chrystusa.

Kan. 407 � �wieccy, którzy ¿yj¹ w stanie ma³¿eñskim, zgodnie ze swo-im w³asnym powo³aniem, maj¹ szczególny obowi¹zek wspó³pracy w bu-dowaniu ludu Bo¿ego przez ma³¿eñstwo i rodzinê.

Kan. 408 � § 1. �wieccy odznaczaj¹cy siê odpowiedni¹ wiedz¹, do-�wiadczeniem i uczciwo�ci¹, mog¹ byæ wys³uchiwani przez w³adze ko-

KPK/83: 229 § 1

KPK/83: 229 § 2

KPK/83: 229 § 3

KPK/83: 225 § 1

KPK/83: 226 § 1

KPK/83: 228 § 2

4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 4, 6.5 Vat. II, const. Lumen gentium, 33 �Apostolatus�; decr. Ad gentes, 21 �Praecipuum�;

decr. Apostolicam actuositatem, 10 �Utpote�, 17.6 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 11; const. Gaudium et spes, 52 �Christi-

fideles�.


siasticis audiantur sive singuli sive ut membra variorum consiliorum etconventuum, ut paroecialium, eparchialium, patriarchalium.1

§ 2. Praeterquam ad munera ecclesiastica, ad quae laici iure communiadmittuntur, ipsi ab auctoritate competenti ad alia quoque munera assumipossunt eis exceptis, quae ordinem sacrum requirunt vel quae iure parti-culari propriae Ecclesiae sui iuris laicis expresse vetantur.2

§ 3. Circa muneris ecclesiastici exercitium laici plene subduntur auctori-tati ecclesiasticae.3

Can. 409 � § 1. Laici, qui permanenter aut ad tempus speciali Ecclesiaeservitio addicuntur, obligatione tenentur, ut aptam acquirant formationemad munus suum debite implendum requisitam utque hoc munus conscie,impense et diligenter impleant.

§ 2. Ipsi ius habent ad iustam remunerationem suae condicioni aptatam,qua decenter, servatis quoque iuris civilis praescriptis, necessitatibus pro-priis ac familiae providere possint; itemque ius habent, ut sui suaequefamiliae congruenti praecaventiae et securitati sociali necnon assisten-tiae sanitariae provideatur.4

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 33 �Praeter�, 37 �Sacri�; decr. Christus Dominus, 10�Denique�, 27 �Valde�; decr. Apostolicam actuositatem, 20, b), 26; decr. Ad gentes, 30;decr. Presbyterorum ordinis, 17 �Bona�.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 33 �Praeter�, 37 �Sacri�; decr. Christus Dominus, 27;decr. Apostolicam actuositatem, 24 �Potest�; decr. Ad gentes, 17.


�cielne jako biegli lub doradcy czy to pojedynczo, czy to jako cz³onkowieró¿nych rad i konwentów, jak parafialne, eparchialne, patriarchalne.

§ 2. Oprócz tych zadañ ko�cielnych, do których zgodnie z prawem wspól-nym dopuszcza siê �wieckich, mog¹ oni od kompetentnej w³adzy przyj¹ætak¿e inne zadania, z wyj¹tkiem tych, które wymagaj¹ �wiêceñ lub którewyra�nie zosta³y �wieckim zabronione przez prawo partykularne w³a-snego Ko�cio³a sui iuris.

§ 3. Odno�nie do wykonywania zadañ ko�cielnych �wieccy w pe³ni pod-legaj¹ w³adzy ko�cielnej.

Kan. 409 � § 1. �wieccy, którzy na sta³e lub czasowo po�wiêcaj¹ siêpos³udze Ko�cio³a, obowi¹zani s¹ zdobyæ odpowiedni¹ formacjê potrzebn¹do w³a�ciwego wykonywania swego zadania, by spe³niali je �wiadomie,umiejêtnie i pilnie.

§ 2. Maj¹ oni prawo do godziwego wynagrodzenia, odpowiedniego doich pozycji, dziêki któremu, zachowuj¹c równie¿ przepisy prawa pañ-stwowego, mogliby zaradziæ potrzebom w³asnym oraz rodziny. Przys³ugujeim te¿ prawo, aby dla nich i ich rodzin zadbano o w³a�ciwe ubezpieczeniei zabezpieczenie spo³eczne, a tak¿e opiekê zdrowotn¹.

KPK/83: 228 § 1

KPK/83: 231 § 1

KPK/83: 231 § 2

3 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 20, d).4 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 22 �Pastores�; decr. Ad gentes, 17

�Multiplicentur�.

304 Titulus XII � De monachis ceterisque religiosis et de sodalibus aliorum...

TITULUS XIIDE MONACHIS CETERISQUE RELIGIOSIS

ET DE SODALIBUS ALIORUM INSTITUTORUMVITAE CONSECRATAE

CAPUT IDe monachis ceterisque religiosis

Art. I � Canones generales

Can. 410 � Status religiosus est stabilis in communi vivendi modus inaliquo instituto ab Ecclesia approbato, quo christifideles Christum, Magi-strum et Exemplum Sanctitatis, sub actione Spiritus Sancti pressius se-quentes novo ac speciali titulo consecrantur per vota publica oboedien-tiae, castitatis et paupertatis sub legitimo Superiore ad normam statuto-rum servanda, saeculo renuntiant ac totaliter se devovent caritatis per-fectioni assequendae in servitium Regni Dei pro Ecclesiae aedificationeet mundi salute utpote signa coelestem gloriam praenuntiantia.1

Can. 411 � Status religiosus ab omnibus fovendus et promovendus est.2

1° De dependentia religiosorum ab Episcopo eparchiali,a Patriarcha, a Sede Apostolica

Can. 412 � § 1. Religiosi omnes subduntur Romano Pontifici ut suosupremo Superiori, cui obligatione parendi tenentur etiam vi voti oboe-dientiae.

§ 2. Quo melius institutorum bono atque apostolatus necessitatibus pro-videatur, Romanus Pontifex ratione sui primatus in universam Ecclesiamintuitu utilitatis communis instituta vitae consecratae ab Episcopi epar-chialis regimine eximere potest sibique soli vel alii auctoritati ecclesiasti-cae subicere.3

l Vat. II, const. Lumen gentium, 43-44; decr. Perfectae caritatis, 1, 2, a) et e), 5, 12, 25;Paulus VI, adh. ap. Evangelica testificatio, 29 iun. 1971, 7. � S. Basilius M., regulae fus.,7, 41; S. Theodorus Studita, ep. I, 10; ep. II, 104, 128, 159, 164-165; serm. 11-12, 19, 35,60, 82, 87, 89, 95, 104, 110; orat. 11, cap. II; testam. �confiteor�; iambi, 25.

305Tytu³ XII � Mnisi i inni zakonnicy oraz cz³onkowie innych instytutów...

TYTU£ XIIMNISI I INNI ZAKONNICY

ORAZ CZ£ONKOWIE INNYCH INSTYTUTÓW¯YCIA KONSEKROWANEGO

ROZDZIA£ IMnisi i inni zakonnicy

Art. I � Kanony ogólne

Kan. 410 � Stan zakonny to sta³y sposób ¿ycia wspólnego w jakim�instytucie zatwierdzonym przez Ko�ció³, w którym chrze�cijanie pod dzia-³aniem Ducha �wiêtego, �ci�lej na�laduj¹c Chrystusa, Mistrza i Wzór�wiêto�ci, z nowego szczególnego tytu³u zostaj¹ konsekrowani przezzachowywanie publicznych �lubów pos³uszeñstwa, czysto�ci i ubóstwawed³ug norm statutów, pod w³adz¹ prawowitego prze³o¿onego, wyrze-kaj¹ siê �wiata i zupe³nie po�wiêcaj¹ siê osi¹ganiu doskona³ej mi³o�ci ws³u¿bie Królestwa Bo¿ego, dla budowania Ko�cio³a i zbawienia �wiata,jako znaki zwiastuj¹ce chwa³ê niebiesk¹.

Kan. 411 � Stan zakonny wszyscy powinni szanowaæ i promowaæ.

1° Zale¿no�æ zakonników od Biskupa eparchialnego,od Patriarchy i Stolicy Apostolskiej

Kan. 412 � § 1. Wszyscy zakonnicy podlegaj¹ Biskupowi Rzymskiemujako Najwy¿szemu Prze³o¿onemu, któremu zobowi¹zani s¹ byæ pos³usz-ni tak¿e na mocy �lubu pos³uszeñstwa.

§ 2. Dla lepszego zaradzenia potrzebom apostolstwa i ku po¿ytkowi in-stytutów, Biskup Rzymski z racji swego prymatu w Ko�ciele powszech-nym, ze wzglêdu na po¿ytek wspólnoty mo¿e wyj¹æ instytuty ¿ycia kon-sekrowanego spod w³adzy biskupa eparchialnego i podporz¹dkowaæ so-bie samemu lub innej w³adzy ko�cielnej.

KPK/83: 573 § 1, 2,574 § 2KPK/17: 487PA: 1

KPK/83: 574 § 1KPK/17: 487PA: 2

KPK/83: 590 § 2KPK/17: 499 § 1PA: 23

KPK/83: 591KPK/17: 488 n. 2PA: 312 § 2 n. 4

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 44 �Cum�, 46 �Idcirco�. � Chalc. can. 4.3 Vat. II, const. Lumen gentium, 45 �Quo�; decr. Christus Dominus, 35, 3); � Callistus

III, const. Urget nos, 20 apr. 1457, § 3; Leo XIII, litt. ap. Singulare praesidium, 12 maii1882, �Cum susceptum�.


Can. 413 � Ad regimen internum et disciplinam religiosam quod attinet,instituta religiosa, nisi aliter iure cavetur, si sunt iuris pontificii, immediateet exclusive Sedi Apostolicae subiecta sunt; si vero sunt iuris patriarcha-lis vel eparchialis, immediate subiecta sunt Patriarchae vel Episcopo epar-chiali firmo can. 418, § 2.1

Can. 414 � § 1. Ad monasteria et congregationes iuris eparchialis quodattinet, Episcopo eparchiali competit:2

1° typica monasteriorum et statuta congregationum atque immutationesin ea ad normam iuris introductas approbare salvis eis, quae ab auc-toritate superiore approbata sunt;

2° dispensationes ab eisdem typicis vel statutis, quae potestatem Supe-riorum religiosorum excedunt et ab ipso legitime petuntur, singulis incasibus et per modum actus dare;

3° visitare monasteria, etiam dependentia, necnon singulas domos con-gregationum in suo territorio, quoties visitationem canonicam ibi per-agit aut quoties rationes vere speciales eius iudicio id suadent.3

§ 2. Haec iura Patriarchae competunt circa ordines et congregationesiuris patriarchalis, quae intra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, do-mum principem habent; secus eadem iura circa ordines omnes necnoncirca monasteria et congregationes, quae non sunt iuris eparchialis, com-petunt soli Sedi Apostolicae.4

§ 3. Si congregatio iuris eparchialis ad alias eparchias propagatur, nihil inipsis statutis valide mutari potest nisi de consensu Episcopi eparchialiseparchiae, in qua sita est domus princeps, consultis tamen Episcopis epar-chialibus, in quorum eparchiis ceterae domus sitae sunt.

Can. 415 � § 1. Religiosi omnes subsunt potestati Hierarchae loci in eis,quae spectant ad publicam celebrationem cultus divini, ad verbi Dei prae-dicationem populo tradendam, ad christifidelium praesertim puerorum

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 45 �Quo�; decr. Christus Dominus, 35, 3).2 Chalc. cann. 4, 8; Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 20; S.C.

de Prop. Fide, decr. 15 mar. 1819, 3; decr. 22 feb. 1877, 1. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars IV, cap. II, 2; cap. III, 3; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. VIII, cap. II; Syn. Armen., a. 1911, 758.


Kan. 413 � Co siê tyczy wewnêtrznych rz¹dów i karno�ci zakonnej, in-stytuty zakonne, chyba ¿e inaczej prawem zastrze¿ono, je�li s¹ na prawiepapieskim, bezpo�rednio i wy³¹cznie podlegaj¹ Stolicy Apostolskiej; je�liza� s¹ na prawie patriarszym lub eparchialnym, bezpo�rednio podlegaj¹Patriarsze lub biskupowi eparchialnemu, z zachowaniem kanonu 418 § 2.

Kan. 414 � § 1. Co siê tyczy monasterów i zgromadzeñ na prawieeparchialnym, do biskupa eparchialnego nale¿y:

1° zatwierdzanie typików monasterów i statutów zgromadzeñ oraz zmia-ny wprowadzone w nich zgodnie z prawem, z zachowaniem tych,które zatwierdzone zosta³y przez wy¿szych prze³o¿onych;

2° udzielenie w poszczególnych wypadkach i per modum actus dyspensod zachowania typików lub statutów, w odpowiedzi na skierowan¹do niego zgodn¹ z prawem pro�bê, w sprawach, które przekraczaj¹w³adzê prze³o¿onych zakonnych;

3° wizytowanie monasterów, tak¿e zale¿nych, oraz poszczególnych do-mów zgromadzeñ na swym terenie, ilekroæ przeprowadza tam wizy-tacjê kanoniczn¹ lub ilekroæ racje naprawdê szczególne jego zda-niem to doradzaj¹.

§ 2. Te same prawa przys³uguj¹ Patriarsze odno�nie do zakonów i zgro-madzeñ za³o¿onych na prawie patriarszym, które maj¹ na terenie jegoKo�cio³a dom macierzysty; w pozosta³ych wypadkach, te same prawawobec wszystkich zakonów i zgromadzeñ, które nie s¹ na prawie pa-triarszym, przys³uguj¹ jedynie Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Je�li zgromadzenia na prawie eparchialnym przenosi siê na tereninnej eparchii, nie mo¿na niczego w ich statutach wa¿nie zmieniæ, chyba¿e za zgod¹ Biskupa eparchialnego, na którego terenie jest dom macierzy-sty, jednak po naradzie z Biskupami eparchialnymi, maj¹cymi na swymterenie pozosta³e domy tych zgromadzeñ.

Kan. 415 � § 1. Wszyscy zakonnicy podlegaj¹ w³adzy Hierarchy miej-sca w tym, co nale¿y do publicznego sprawowania kultu Bo¿ego, dog³oszenia s³owa Bo¿ego ludowi, do religijnego i moralnego wychowania

KPK/83: 593, 594PA: 312 § 2 n. 1, 2, 3;313 § 2 n. 2

KPK/83: 595 § 1, 2,628 § 2KPK/17: 512 § 1PA: 24 § 1KPK/83: 595 § 1PA: 18 § 3

KPK/83: 595 § 2PA: 26 § 3

KPK/83: 628 § 2KPK/17: 512 § 1PA: 44 § 1CS: 410 § 1

PA: 18 § 1, 2; 42

KPK/83: 595 § 1KPK/17: 495 § 2PA: 18 § 3

KPK/83: 678 § 1KPK/17: 512 § 2 n.2, 3PA: 44 § 2 n. 2, 3

3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Monasteria�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 4, VI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX,art. III, 4; Syn. Armen., a. 1911, 758, 776.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 9.


religiosam et moralem educationem, ad institutionem catecheticam etliturgicam, ad status clericalis decorem necnon ad varia opera in eis,quae apostolatum respiciunt.1

§ 2. Episcopo eparchiali ius et obligatio est singula monasteria atquedomos ordinum et congregationum in eius territorio sita visitare his inrebus, quoties visitationem canonicam ibi peragit aut quoties graves cau-sae eius iudicio id suadent.2

§ 3. Episcopus eparchialis nonnisi de consensu Superiorum competen-tium potest religiosis opera apostolatus vel munera eparchiae propriacommittere firmo iure communi ac servata institutorum disciplina religio-sa, indole propria atque fine specifico.3

§ 4. Religiosi, qui extra domum delictum commiserunt nec a proprio Su-periore ab Hierarcha loci praemonito puniuntur, ab hoc puniri possunt,etsi domo legitime exierunt et domum reversi sunt.4

Can. 416 � Patriarchae necnon Hierarchae loci conventus promoveantcum Superioribus religiosorum, statis temporibus et quoties id opportu-num videtur, ut pro operibus apostolatus, quae a sodalibus exercentur,collatis consiliis concorditer procedant.

Can. 417 � Si in domus institutorum iuris patriarchalis vel pontificiieorumve ecclesias abusus irrepserunt et Superior ab Hierarcha locimonitus prospicere neglexit, idem Hierarcha loci obligatione teneturrem statim deferendi ad auctoritatem, cui institutum ipsum immediatesubiectum est.5

2° De Superioribus et de sodalibus institutorum religiosorum

Can. 418 � § 1. Superiores maiores sunt Praeses confoederationis mo-nasticae, Superior monasterii sui iuris, Superior generalis ordinis vel con-

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 35, 4); Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.1966, I, 25 § 1.

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 38 et 39 § 2. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. VI; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 4,VI; pars IV, cap. II, 9; cap. III, 19; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. IX, art. III, 4;Syn. Armen., a. 1911, 758, 776.


chrze�cijan, a zw³aszcza dzieci, do kszta³cenia katechetycznego i litur-gicznego, do szacunku dla stanu duchownego i do wielu innych dzie³odnosz¹cych siê do apostolstwa.

§ 2. Prawem i obowi¹zkiem Biskupa eparchialnego jest wizytowanie naswoim terenie poszczególnych monasterów i domów zgromadzeñ, ile-kroæ przeprowadza tam wizytacjê kanoniczn¹ lub ilekroæ, jego zdaniem,powa¿ne racje to doradzaj¹.

§ 3. Biskup eparchialny, tylko za zgod¹ kompetentnych prze³o¿onychmo¿e zakonnikom zleciæ dzie³a apostolskie lub w³asne funkcje eparchial-ne, z zachowaniem prawa wspólnego i karno�ci zakonnej instytutów,w³asnego charakteru i specyficznego celu.

§ 4. Zakonnicy, którzy poza swoim domem pope³nili przestêpstwo, a ichw³asny prze³o¿ony, mimo upomnienia Hierarchy miejsca, nie wymierzakary, mog¹ byæ ukarani przez tego¿ Hierarchê, chocia¿by zgodnie z pra-wem z domu wyszli i do niego powrócili.

Kan. 416 � Patriarchowie i Hierarchowie miejsca powinni troszczyæsiê, aby w okre�lonych terminach oraz ilekroæ wydaje siê to po¿yteczne,odbywa³y siê zebrania z prze³o¿onymi zakonnymi w celu ustalenia zgod-nego postêpowania w odniesieniu do dzie³ apostolskich, wykonywanychprzez zakonników.

Kan. 417 � Je�li do domów instytutów na prawie patriarszym lub papie-skim lub ich ko�cio³ów wkrad³y siê nadu¿ycia, a prze³o¿ony upomnianyprzez Hierarchê miejsca zaniedba³ ich usuniêcia, ten¿e Hierarcha zobo-wi¹zany jest natychmiast donie�æ o sprawie do w³adzy, której ten instytutbezpo�rednio podlega.

2° Prze³o¿eni i cz³onkowie instytutów zakonnych

Kan. 418 � § 1. Prze³o¿onymi wy¿szymi s¹: prezes konfederacji mona-stycznej, prze³o¿ony monasteru sui iuris, prze³o¿ony generalny zakonu

KPK/83: 683 § 1KPK/17: 512 § 2PA: 44 § 2 n. 2

PA: 181 § 1

KPK/17: 616 § 2PA: 165 § 2

KPK/17: 617 § 1PA: 166 § 1

KPK/83: 613 § 2, 620KPK/17: 488 n. 8PA: 312 § 5 n. 1

3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 35, 1-2; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug.1966, I, 31. � Benedictus XIV, litt. ap. Super familiam, 30 mar. 1756, § 7. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 7; Syn. Gusten. Maronitarum, a. 1768, can. 1;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VIII, cap. II �Episcopus�;Syn. Armen., a. 1911, 771-772.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 9.5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 9.


gregationis, Superior provincialis, eorundem vicarii aliique ad instar pro-vincialium potestatem habentes itemque ii, qui, si praedicti desunt, inte-rim legitime succedunt in officium.

§ 2. Nomine Superioris monachorum ceterorumque religiosorum non venitHierarcha loci nec Patriarcha firmis canonibus, qui Patriarchae vel Hie-rarchae loci potestatem in ipsos tribuunt.

Can. 419 � § 1. Praeses confoederationis monasticae, Superior mona-sterii sui iuris non confoederati et Superior generalis ordinis vel congre-gationis relationem de statu institutorum, quibus praesunt, quinto saltemquoque anno ad auctoritatem, cui immediate subditi sunt, mittere debentsecundum formulam ab eadem auctoritate statutam.

§ 2. Superiores institutorum iuris eparchialis vel patriarchalis exemplarrelationis etiam Sedi Apostolicae mittant.

Can. 420 � § 1. Superiores maiores, quos ad munus visitatoris typicummonasterii aut statuta ordinis vel congregationis designant, temporibus ineisdem determinatis omnes domos sibi subiectas visitent per se vel peralios, si sunt legitime impediti.

§ 2. Sodales cum visitatore fiducialiter agant, cui legitime interrogantirespondere tenentur secundum veritatem in caritate; nemini vero licetquoquo modo sodales ab hac obligatione avertere aut visitationis finemaliter impedire.

§ 3. Hierarcha loci debet omnes domos religiosas visitare, si Superiormaior, cui visitatio iure competit, intra quinque annos eas non visitavit etmonitus ab Hierarcha loci eas visitare neglexit.

Can. 421 � Superiores gravi obligatione tenentur curandi, ut sodales sibicommissi vitam secundum typicum vel statuta propria componant; Superio-res sodales exemplo et hortatione iuvent in fine status religiosi assequendo,eorum necessitatibus personalibus convenienter subveniant, infirmossedulo curent ac visitent, corripiant inquietos, consolentur pusillanimes,patientes sint erga omnes.1

l Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 14 �Superiores�. � S. Basilius M., regulae fus., 25; S.Pachomius, reg. 159; S. Theodorus Studita, ep. II, 43, 97-98, 133; ep. 80; sermo 84;iambi, 6.


lub zgromadzeñ prze³o¿ony prowincji, ich wikariusze i inni maj¹cy w³a-dzê na wzór prze³o¿onych prowincjalnych oraz ci, którzy z braku powy¿-szych, tymczasowo prawnie ich zastêpuj¹ w pe³nieniu urzêdu.

§ 2. Tytu³ prze³o¿onego mnichów i innych osób zakonnych nie przys³ugu-je Hierarsze miejsca ani Patriarsze, z zachowaniem kanonów, które Pa-triarsze lub Hierarsze miejsca nadaj¹ w³adzê nad nimi.

Kan. 419 � § 1. Prezes konfederacji monastycznej, prze³o¿ony mona-steru sui iuris nie bêd¹cego w federacji i prze³o¿ony generalny zakonulub zgromadzenia powinni posy³aæ prze³o¿onym, którym bezpo�redniopodlegaj¹, relacjê ze stanu instytutu, na czele którego stoj¹, przynajmniejco 5 lat, wed³ug formularza ustalonego przez tê w³adzê.

§ 2. Prze³o¿eni instytutów na prawie eparchialnym lub patriarszym winniposy³aæ egzemplarz tej relacji tak¿e Stolicy Apostolskiej.

Kan. 420 � § 1. Prze³o¿eni wy¿si, których typiki monasteru lub statutyzakonu czy zgromadzenia wyznaczaj¹ do funkcji wizytatora, powinni wczasie przez nie wyznaczonym wizytowaæ wszystkie domy im podleg³eosobi�cie albo przez innych, je�li maj¹ zgodn¹ z prawem przeszkodê.

§ 2. Zakonnicy powinni wobec wizytatora postêpowaæ z ufno�ci¹; gdyzgodnie z prawem pyta, obowi¹zani s¹ odpowiadaæ mu zgodnie z prawd¹w mi³o�ci, nikomu za� nie wolno w jakikolwiek sposób od tego obowi¹z-ku odwodziæ zakonników lub w inny sposób utrudniaæ celu wizytacji.

§ 3. Hierarcha miejsca powinien wizytowaæ wszystkie domy zakonne,je¿eli wy¿szy prze³o¿ony, który wed³ug prawa powinien odbyæ wizytacjêw ci¹gu 5 lat nie odby³ tej wizytacji, i nie uczyni³ tego po upomnieniuprzez Hierarchê miejsca.

Kan. 421 � Prze³o¿eni maj¹ powa¿ny obowi¹zek troszczenia siê, aby¿ycie powierzonych sobie podw³adnych utrzymaæ w zgodzie z wymoga-mi typików lub w³asnych statutów. Prze³o¿eni niech wspomagaj¹ pod-w³adnych przyk³adem i zachêt¹ w osi¹ganiu celu stanu zakonnego. Niechodpowiednio zado�æuczyni¹ ich potrzebom osobistym, niech troszcz¹ siêo chorych i odwiedzaj¹ ich, niespokojnych karc¹, ma³odusznych pocie-szaj¹, a wobec wszystkich niech bêd¹ cierpliwi.

PA: 312 § 5 n. 2

KPK/83: 592 § 1KPK/17: 510PA: 39 § 1, 40

KPK/83: 592 § 1KPK/17: 510PA: 39 § 1

KPK/83: 628 § 1KPK/17: 511PA: 41 § 1

KPK/83: 628 § 3KPK/17: 513 § 1PA: 45 § 1

PA: 44 § 3

KPK/83: 618, 619PA: 37


Can. 422 � § 1. Superiores permanens habeant consilium ad normamtypici vel statutorum constitutum, cuius opera in officio exercendo utan-tur; in casibus iure praescriptis eius consensum aut consilium ad normamcan. 934 exquirere tenentur.1

§ 2. Iure particulari statuatur, utrum in domibus, in quibus minus quamsex sodales degunt, consilium haberi debeat necne.

Can. 423 � Monasterium, confoederatio monastica, ordo et congregatioeorumque provinciae et domus legitime erecta ipso iure sunt personaeiuridicae; capacitatem vero eorum acquirendi, possidendi, administrandiet alienandi bona temporalia typicum vel statuta excludere aut coartarepossunt.2

Can. 424 � In typico vel statutis normae statuantur de usu et administra-tione bonorum ad propriam paupertatem fovendam, exprimendam et tu-endam.3

Can. 425 � Bona temporalia institutorum religiosorum reguntur cann.1007-1054, nisi aliter iure communi cavetur vel ex natura rei constat.4

Can. 426 � Omnes et singuli religiosi, Superiores aeque ac subditi, de-bent non solum, quae emiserunt vota, fideliter integreque servare, sedetiam secundum typicum vel statuta mente et propositis fundatoris fide-liter servatis vitam componere atque ita ad perfectionem sui status con-tendere.5

Can. 427 � Omnes et singuli religiosi tenentur obligationibus, quae cleri-cis iure communi praescribuntur, nisi aliter iure cavetur vel ex natura reiconstat.6

1 S. Basilius M., regulae fus., 48; S. Theodorus Studita, sermo 117; Vat. II, decr.Perfectae caritatis, 14 �Superiores�.

2 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, II, 24. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars IV, cap. II, 21, VIII.

3 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 13; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,II, 23.

4 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 9. � S.Theodorus Studita, ep. I, 10, in fine.* Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 3.

5 Vat. II, const. Lumen gentium, 45; decr. Perfectae caritatis, 2, b); Paulus VI, m.p.


Kan. 422 � § 1. Prze³o¿eni powinni posiadaæ sta³¹ radê, ustanowion¹ wmy�l norm typików lub statutów, z której pracy powinni korzystaæ przywype³nianiu swojego urzêdu; w przypadkach przewidzianych prawems¹ zobowi¹zani do uzyskania zgody albo zasiêgniêcia ich rady wed³ugkanonu 934.

§ 2. Prawo partykularne powinno ustaliæ, czy w domach licz¹cych mniejni¿ 6 osób jest potrzebna rada, czy te¿ nie.

Kan. 423 � Monaster, konfederacja monasterów, zakon, zgromadzeniei ich prowincje oraz domy prawnie erygowane s¹ osobami prawnymi zmocy samego prawa. Typiki lub statuty mog¹ wykluczaæ lub ograniczaæzdolno�æ tych¿e osób do nabywania, posiadania, zarz¹dzania i alienacjidobrami doczesnymi.

Kan. 424 � W typikach lub statutach nale¿y ustaliæ normy dotycz¹ceu¿ytkowania i administracji dóbr w celu w³a�ciwego zachowania, strze-¿enia i pog³êbiania ubóstwa.

Kan. 425 � Dobra doczesne instytutów zakonnych rz¹dz¹ siê kanonami1007-1054, chyba ¿e inaczej zastrze¿one jest prawem wspólnym lubwynika to z natury rzeczy.

Kan. 426 � Wszyscy i poszczególni zakonnicy, zarówno prze³o¿eni, jaki podw³adni, nie tylko powinni wiernie i w ca³o�ci zachowywaæ to, co�lubowali, lecz tak¿e prowadziæ ¿ycie wed³ug przepisów typików i statu-tów oraz z wiernym zachowaniem zamys³ów i wskazañ za³o¿yciela, abyw ten sposób d¹¿yæ do doskona³o�ci swojego stanu.

Kan. 427 � Wszyscy i poszczególni zakonnicy s¹ zwi¹zani obowi¹zka-mi, które prawo wspólne stanowi dla duchownych, chyba ¿e co innegozastrzega prawo albo wynika z natury rzeczy.

KPK/83: 627 § 1, 2KPK/17: 516 § 1PA: 48 § 1

PA: 48 § 1, 312 § 3 n.

KPK/83: 634 § 1KPK/17: 531

KPK/83: 635 § 2

KPK/83: 635 § 1KPK/17: 532 § 1,533 § 1PA: 64 § 1, 65 § 1

KPK/83: 578, 598 § 2KPK/17: 593PA: 136

KPK/83: 672KPK/17: 592PA: 135

Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, II, 16 § 3. � S. Basilius M., regulae fus., 5, 8, 24, 35, 37-38, 41, 43, 48; S. Pachomius, regg. 3, 6, 8, 10, 30, 58, 62, 64, 84, 99, 123, 144, 157-158,184; S. Theodorus Studita, ep. II, 43, 159, 164, 180; serm. 17, 104; S. AthanasiusAthonita, diatyposis, �Diaf§n lacqhnai�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsIV, cap. II, 21, VI.

6 Laod. can. 24; Chalc. cann. 3-4, 7; Nic. II, can. 22; S. Theodorus Studita, ep. I, 27. *Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 13; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 13; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. VI, art. III, 5, 8-9,11, 14-15.

×


Can. 428 � Instituto religioso sodalis a votis perpetuis ut clericus ascri-bitur ordinatione diaconali vel in casu clerici alicui eparchiae iam ascriptiprofessione perpetua.

Can. 429 � Litterae religiosorum ad Superiores eorum necnon ad Hie-rarcham loci, Patriarcham, Legatum Romani Pontificis et Sedem Apo-stolicam missae itemque litterae, quas ipsi ab eisdem recipiunt, nulli in-spectioni obnoxiae sunt.

Can. 430 � Non licet titulos mere honorificos dignitatum vel officiorumreligiosis conferre, nisi agitur typico vel statutis id permittentibus de titulisofficiorum Superiorum maiorum, quae religiosi iam exercuerunt.1

Can. 431 � § 1. Religiosus sine consensu scripto dato proprii Superiorismaioris non potest inde a prima professione ad dignitatem vel officiumextra proprium institutum promoveri eis exceptis, quae per electionem aSynodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis peractam conferuntur, etfirmo can. 89, § 2; expleto munere ad monasterium, ordinem vel congre-gationem redire debet.2

§ 2. Religiosus, qui fit Patriarcha, Episcopus vel Exarchus:

1° manet votis ligatus ceterisque suae professionis obligationibus adhuctenetur eis exceptis, quae cum sua dignitate ipse prudenter iudicatcomponi non posse; voce activa et passiva in proprio monasterio,ordine vel congregatione caret; a potestate Superiorum eximitur et vivoti oboedientiae soli Romano Pontifici manet obnoxius;3

2° expleto munere vero, qui ad monasterium, ordinem vel congregatio-nem firmis de cetero cann. 62 et 211 redit, vocem activam et passi-vam habere potest, si typicum vel statuta id permittunt.4

§ 3. Religiosus, qui fit Patriarcha, Episcopus vel Exarchus:5

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 4, V.2 Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 6 �Numquam�; Benedictus XIII,

litt. ap. Cum, sicut, 16 dec. 1728, §§ 1-2. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV,cap. II, 7; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VIII, cap. II�Episcopus�; Syn. Armen., a. 1911, 771-772.


Kan. 428 � Cz³onek instytutu zakonnego, od �lubów wieczystych, jakoduchowny nale¿y do niego od �wiêceñ diakonatu; duchowny ju¿ nale¿¹-cy do jakiej� eparchii nabywa tê przynale¿no�æ przez profesjê wieczyst¹.

Kan. 429 � Listy zakonników wysy³ane do ich prze³o¿onych, do Hie-rarchy miejsca, Patriarchy, Legata papieskiego i do Stolicy Apostol-skiej oraz otrzymywane od wy¿ej wymienionych nie podlegaj¹ ¿adnejkontroli.

Kan. 430 � Nie wolno nadawaæ zakonnikom tytu³ów czysto honoro-wych, godno�ci lub urzêdów, chyba ¿e typiki lub statuty zezwalaj¹ natytu³ zwi¹zany z urzêdem wy¿szego prze³o¿onego, który to urz¹d zakon-nicy ju¿ wykonywali.

Kan. 431 � § 1. Bez pisemnej zgody w³asnego prze³o¿onego wy¿szegozakonnikowi od pierwszej profesji, nie mo¿na powierzyæ godno�ci luburzêdu poza w³asnym instytutem, poza przypadkiem tych, które s¹ nada-ne poprzez wybór dokonany przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego, z zachowaniem kan. 89 § 2; Po wype³nieniu urzêdu powinienwróciæ do monasteru, zakonu lub zgromadzenia.

§ 2. Zakonnik zostaj¹c Patriarch¹, Biskupem lub Egzarch¹:

1° zostaje nadal zwi¹zany �lubami i innymi obowi¹zkami wynikaj¹cymiz profesji za wyj¹tkiem tego, czego wed³ug jego roztropnego uznanianie mo¿na pogodziæ z jego godno�ci¹; pozbawiony jest g³osu czynne-go i biernego we w³asnym monasterze, zakonie lub zgromadzenia,wyjêty jest spod w³adzy prze³o¿onych i na mocy �lubu pos³uszeñstwawinny jest pos³uszeñstwo tylko papie¿owi;

2° po wype³nieniu obowi¹zków wracaj¹c do monasteru, zakonu lub zgro-madzenia, z zachowaniem kan. 62 i 211, mo¿e mieæ g³os czynnyi bierny, je�li typiki i statuty na to zezwalaj¹.

§ 3. Zakonnik zostaj¹c Patriarch¹, Biskupem lub Egzarch¹:

KPK/83: 266 § 2,268 § 2KPK/17: 115CS: 46 § 1, 2

KPK/17: 611PA: 158

KPK/17: 515PA: 47 § 1

KPK/83: 671KPK/17: 626 § 1PA: 175 § 1, 3

KPK/83: 705KPK/17: 627 § 1PA: 176 § 1KPK/83: 705KPK/17: 627 § 1, 2PA: 176 § 1, 2

KPK/83: 707 § 1, 2KPK/17: 629 § 1, 2PA: 178 § 1, 2, 3

KPK/83: 706KPK/17: 628PA: 177

3 Constantinop. IV, can. 27.4 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 22.5 S.C. de Prop. Fide, 5 iul. 1631, n.17. * Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars III,

cap. IV, 27, III; Syn. Armen., a. 1911, 918, n. 4.


1° si per professionem capacitatem acquirendi dominii bonorum amisit,bonorum, quae ipsi obveniunt, habet usum, usumfructum et admini-strationem; proprietatem vero Patriarcha, Episcopus eparchialis, Exar-chus acquirit Ecclesiae patriarchali, eparchiae, exarchiae; ceteri mo-nasterio vel ordini;

2° si per professionem dominium bonorum non amisit, bonorum, quaehabebat, recuperat usum, usumfructum et administrationem; quaepostea ipsi obveniunt, sibi plene acquirit;

3° in utroque casu de bonis, quae ipsi obveniunt non intuitu personae,debet disponere secundum offerentium voluntatem.

Can. 432 � Monasterium dependens, domus vel provincia instituti reli-giosi cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam Ecclesiae latinae, quod de con-sensu Sedis Apostolicae alii Ecclesiae sui iuris ascribitur, ius huius Eccle-siae servare debet salvis praescriptis typici vel statutorum, quae inter-num regimen eiusdem instituti respiciunt, et privilegiis a Sede Apostolicaconcessis.

Art. II � De monasteriis

Can. 433 � § 1. Monasterium dicitur domus religiosa, in qua sodales adevangelicam perfectionem tendunt servatis regulis et traditionibus vitaemonasticae.1

§ 2. Monasterium sui iuris est illud, quod ab alio monasterio non depen-det et regitur proprio typico ab auctoritate competenti approbato.

Can. 434 � Monasterium est iuris pontificii, si a Sede Apostolica erec-tum aut per eiusdem decretum ut tale agnitum est; iuris patriarchalis, siest stauropegiacum; iuris eparchialis, si ab Episcopo erectum, decretumagnitionis Sedis Apostolicae consecutum non est.

1° De erectione et de suppressione monasteriorum

Can. 435 � § 1. Episcopi eparchialis est erigere monasterium sui iurisconsulto intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis Patriarcha aut in ce-teris casibus consulta Sede Apostolica.2

l Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 9 �Fideliter�.2 Chalc. can. 4; Protodeut. can. 1. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XI


1° je�li poprzez profesjê utraci³ zdolno�æ nabywania prawa w³asno�cidóbr, mo¿e u¿ywaæ, pobieraæ po¿ytki i zarz¹dzaæ dobrami, które samuzyska³; prawo w³asno�ci za� Patriarcha, Biskup eparchialny i Eg-zarcha nabywa dla Ko�cio³a patriarchalnego, eparchii, egzarchatu,pozostali dla monasteru lub zakonu;

2° je�li poprzez profesjê nie utraci³ prawa w³asno�ci dóbr, odzyskuje zdol-no�æ ich u¿ywania, pobierania po¿ytków i zarz¹dzania dobrami, które po-siada³, a te, które przypadn¹ mu podczas urzêdu nabywa w pe³ni dla siebie;

3° w obu przypadkach dobrami, które uzyska³, nie ze wzglêdu na w³asn¹osobê, powinien rozdysponowaæ wed³ug intencji ofiarodawców.

Kan. 432 � Monaster zale¿ny, dom lub prowincja instytutu zakonnegoka¿dego Ko�cio³a sui iuris, równie¿ Ko�cio³a ³aciñskiego, który za zgod¹Stolicy Apostolskiej przypisany zostaje innemu Ko�cio³owi sui iuris, po-winien zachowywaæ prawa tego Ko�cio³a, nie naruszaj¹c typików i sta-tutów, które maj¹ na wzglêdzie wewnêtrzny zarz¹d tym instytutem orazprzywileje przyznane przez Stolicê Apostolsk¹.

Art. II � Monastery

Kan. 433 � § 1. Monasterem nazywa siê dom zakonny, w którym za-konnicy d¹¿¹ do doskona³o�ci ewangelicznej przez zachowanie regu³yi tradycji ¿ycia monastycznego.

§ 2. Monasterem sui iuris jest ten, który od innych monasterów jest nie-zale¿ny i kieruje siê w³asnymi typikami zatwierdzonymi przez kompe-tentn¹ w³adzê.

Kan. 434 � Monaster jest na prawie papieskim, je�li zosta³ erygowanyprzez Stolicê Apostolsk¹ lub uznany za taki jej dekretem; na prawie pa-triarszym, je�li jest stauropigialny; na prawie eparchialnym, o ile zosta³erygowany przez biskupa i nie otrzyma³ uznania Stolicy Apostolskiej.

1° Erygowanie i znoszenie monasterów

Kan. 435 � § 1. Erygowanie monasteru sui iuris po³o¿onego w grani-cach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego nale¿y do Biskupa eparchial-nego, po konsultacji z Patriarch¹, w pozosta³ych wypadkach � po kon-sultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹.

KPK/83: 706 n. 1KPK/17: 628 n. 1PA: 177 n. 1

KPK/83: 706 n. 2KPK/17: 628 n. 2PA: 177 n. 2

KPK/83: 706 n. 3KPK/17: 628 n. 3PA: 177 n. 3

PA: 5 § 1, 2

PA: 8 § 1 n. 1, 313 § 2n. 1

KPK/83: 613 § 1PA: 313 § 2 n. 2

KPK/83: 589KPK/17: 488 n. 3PA: 312 § 2, 313 § 2n. 2

KPK/83: 579PA: 8 § 1 n. 1

�Praeterea�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 1 et 7; cap. III, 1; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VIII, cap. II �Quoad�.


§ 2. Patriarchae reservatur erectio monasterii stauropegiaci.

Can. 436 � § 1. Quodvis monasterium sui iuris monasteria dependentiahabere potest, quorum alia sunt filialia, si ex ipso actu erectionis vel exdecreto secundum typicum lato ad condicionem monasterii sui iuris ten-dere possunt, alia vero sunt subsidiaria.

§ 2. Ad valide erigendum monasterium dependens requiritur consensusscripto datus auctoritatis, cui monasterium sui iuris subiectum est, et Epi-scopi eparchialis loci, ubi hoc monasterium erigitur.

Can. 437 � § 1. Licentia erigendi monasterium, etiam dependens, se-cumfert ius habendi ecclesiam et ministeria sacra peragendi itemque piaopera, quae monasterii ad normam typici sunt propria, exercendi salvisclausulis legitime appositis.1

§ 2. Ut aedificentur et aperiantur schola, hospitium vel similis aedes se-parata a monasterio, requiritur pro quovis monasterio consensus scriptodatus Episcopi eparchialis.2

§ 3. Ut monasterium in alios usus convertatur, eadem sollemnia requi-runtur ac ad erigendum illud, nisi agitur de conversione, quae ad internumregimen et disciplinam religiosam dumtaxat refertur.3

Can. 438 � § 1. Patriarchae est supprimere intra fines territorii Eccle-siae, cui praeest, monasterium sui iuris vel filiale iuris eparchialis vel stau-ropegiacum gravi de causa, de consensu Synodi permanentis et rogantevel consulto Episcopo eparchiali, si monasterium est iuris eparchialis, etconsulto Superiore monasterii et Praeside confoederationis, si monaste-rium est confoederatum, salvo recursu in suspensivo ad Romanum Pon-tificem.

§ 2. Cetera monasteria sui iuris vel filialia sola Sedes Apostolica suppri-mere potest.

§ 3. Monasterium subsidiarium supprimi potest decreto dato a Superioremonasterii, a quo dependet, ad normam typici et de consensu Episcopieparchialis.

l * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. I, 8.2 * Syn. Armen., a. 1911, 777.


§ 2. Erygowanie monasteru stauropigialnego jest zarezerwowane Pa-triarsze.

Kan. 436 � § 1. Ka¿dy monaster sui iuris mo¿e posiadaæ klasztory za-le¿ne, z których jedne s¹ filialne, je�li z samego aktu erekcyjnego lubdekretu wydanego wed³ug typików mog¹ d¹¿yæ do uznania za klasztorsui iuris; inne s¹ pomocniczymi.

§ 2. Do wa¿nego erygowania monasteru zale¿nego wymaga siê pisem-nej zgody w³adzy, której monaster sui iuris jest podleg³y oraz Biskupaeparchialnego miejsca, w którym monaster ten ma byæ erygowany.

Kan. 437 � § 1. Pozwolenie na erygowanie monasteru, tak¿e zale¿ne-go, zawiera w sobie prawo posiadania ko�cio³a i odprawiania �wiêtychpos³ug oraz wype³niania dzie³ pobo¿nych, jakie wed³ug norm typików s¹mu w³a�ciwe, z zachowaniem klauzul prawnie dodanych.

§ 2. Aby zbudowaæ i otworzyæ szko³ê, hospicjum lub podobny budynekoddzielony od monasteru, wymagana jest dla ka¿dego monasteru pisem-na zgoda Biskupa eparchialnego.

§ 3. Aby monaster zosta³ przeznaczony do innego u¿ytku, wymagane s¹te same formalno�ci, jak przy erygowaniu go, chyba ¿e chodzi o zmianêdotycz¹c¹ tylko zarz¹du wewnêtrznego i karno�ci zakonnej.

Kan. 438 � § 1. Prawo zniesienia monasteru sui iuris lub filialnego naprawie eparchialnym lub z wa¿nej przyczyny monasteru stauropigialne-go, nale¿y do Patriarchy w granicach terytorium Ko�cio³a, któremuprzewodzi, za zgod¹ sta³ego Synodu i na pro�bê lub po konsultacji z Bi-skupem eparchialnym, je�li monaster jest na prawie eparchialnym, orazpo konsultacji z prze³o¿onym monasteru i prezesem konfederacji, je�limonaster jest skonfederowany, z mo¿liwo�ci¹ rekursu ze skutkiem za-wieszaj¹cym do Biskupa Rzymskiego.

§ 2. Pozosta³e monastery sui iuris lub filialne znie�æ mo¿e tylko StolicaApostolska.

§ 3. Monaster pomocniczy mo¿e byæ zniesiony dekretem prze³o¿onegomonasteru, od którego zale¿y, zgodnie z normami typików oraz za zgod¹Biskupa eparchialnego.

PA: 8 § 2

PA: 313 § 2 n. 2

KPK/83: 609 § 1KPK/17: 497 § 1PA: 8 § 1 n. 2, 22 § 2

KPK/83: 611KPK/17: 497 § 2PA: 9 § 1 n. 1, 2

KPK/17: 497 § 3PA: 9 § 2 n. 1, 22 § 2

KPK/83: 612KPK/17: 497 § 4PA: 9 § 3, 22 § 2

PA: 10 § 1

KPK/83: 584, 616 § 3KPK/17: 493PA: 10 § 2

KPK/83: 585, 616 § 1KPK/17: 498PA: 10 § 3, 21

3 * Syn. Armen., a. 1911, 777.


§ 4. Bona monasterii sui iuris suppressi cedunt confoederationi, si fuitconfoederatum; secus eparchiae vel, si fuit stauropegiacum, Ecclesiaepatriarchali; bona autem monasterii dependentis suppressi cedunt mo-nasterio sui iuris; de bonis vero suppressi monasterii iuris pontificii SediApostolicae reservatur statuere salva omni in casu offerentium volun-tate.

Can. 439 � § 1. Plura eiusdem eparchiae monasteria sui iuris Episcopoeparchiali subiecta confoederationem inire possunt de consensu scriptodato eiusdem Episcopi eparchialis, cuius est etiam confoederationis sta-tuta approbare.1

§ 2. Confoederatio inter plura monasteria sui iuris diversarum eparchia-rum vel stauropegiaca intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sitainiri potest consultis Episcopis eparchialibus, quorum interest, et de con-sensu Patriarchae, cui reservatur quoque confoederationis statuta ap-probare.

§ 3. In ceteris casibus de confoederatione ineunda Sedes Apostolicaadeatur.

Can. 440 � § 1. Monasterii sui iuris non confoederati aggregatio etconfoederati a confoederatione separatio eidem auctoritati reservatur,de qua in can. 439.

§ 2. Confoederatio autem intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sup-primi non potest nisi a Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ec-clesiae patriarchalis, consultis Episcopis eparchialibus, quorum interest,ac Praeside confoederationis salvo recursu in suspensivo ad RomanumPontificem; ceterarum confoederationum suppressio reservatur SediApostolicae.

§ 3. De bonis, quae ad ipsam confoederationem suppressam pertinent,statuere reservatur auctoritati, quae confoederationem suppressit, salvaofferentium voluntate; Patriarcha hoc in casu indiget consensu Synodipermanentis.

l S. Basilius M., regulae fus., 35. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XI �Cumexperientia�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 2.


§ 4. Dobra zniesionego monasteru sui iuris przechodz¹ do konfederacji,o ile by³ to monaster skonfederowany; w przeciwnym wypadku do epar-chii lub, je�li by³ monasterem stauropigialnym, do Ko�cio³a patriarchalne-go; dobra za� zniesionego monasteru zale¿nego przechodz¹ do monaste-ru sui iuris; Stolicy Apostolskiej zarezerwowane jest podjêcie decyzjio dobrach zniesionego monasteru na prawie papieskim, zachowuj¹c wka¿dym wypadku wolê ofiarodawców.

Kan. 439 � § 1. Kilka monasterów sui iuris tej samej eparchii podlega-j¹cych Biskupowi eparchialnemu mo¿e stworzyæ konfederacjê, za pi-semn¹ zgod¹ tego¿ Biskupa eparchialnego, do którego nale¿y tak¿e za-twierdzenie statutów konfederacji.

§ 2. Konfederacja kilku monasterów sui iuris z ró¿nych eparchii lub stau-ropigialnych, le¿¹cych w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego,mo¿e powstaæ po zasiêgniêciu rady zainteresowanych Biskupów epar-chialnych oraz za zgod¹ Patriarchy, któremu zarezerwowane jest tak¿ezatwierdzenie statutów tej konfederacji.

§ 3. W pozosta³ych przypadkach o utworzeniu konfederacji decydujeStolica Apostolska.

Kan. 440 � § 1. W³¹czenie do konfederacji monasteru sui iuris nieskonfederowanego i opuszczenie konfederacji zarezerwowane jest w³a-dzy, o której mowa w kanonie 439.

§ 2. Konfederacja za� w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnegomo¿e byæ zniesiona tylko przez Patriarchê za zgod¹ Synodu BiskupówKo�cio³a patriarchalnego, po konsultacji z zainteresowanymi Biskupamieparchialnymi i z Prezesem konfederacji, zachowuj¹c prawo do rekursuze skutkiem zawieszaj¹cym do Biskupa Rzymskiego; zniesienie innychkonfederacji jest zarezerwowane Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Podjêcie decyzji co do dóbr, które nale¿a³y do zniesionej konfedera-cji, jest zarezerwowane w³adzy, która konfederacjê znios³a, z zachowa-niem woli ofiarodawców; Patriarcha w takim przypadku potrzebuje zgo-dy sta³ego Synodu.

KPK/83: 584, 616 § 1KPK/17: 493PA: 10 § 4 n. 1, 2

KPK/83: 582KPK/17: 494 § 1PA: 11 § 1, 2, 22 §2

PA: 11 § 1, 2

KPK/83: 582KPK/17: 494 § 1PA: 11 § 1, 2

KPK/83: 582KPK/17: 494 § 1PA: 12 § 1

KPK/83: 582PA: 12 § 2

KPK/83: 582PA: 12 § 3


2° De monasteriorum Superioribus, Synaxibus et oeconomis

Can. 441 � § 1. In monasteriis Superiores et Synaxes eam potestatemhabent, quae iure communi et typico determinatur.1

§ 2. Superiores in monasteriis sui iuris habent potestatem regiminis, qua-tenus ipsis a iure vel ab auctoritate, cui subditi sunt, expresse conceditur,firmo can. 979.

§ 3. Potestas Praesidis confoederationis monasticae praeter ea, quaeiure communi determinata sunt, in statutis eiusdem confoederationis de-terminanda est.

Can. 442 � Firmo monasterii sui iuris typico, quod potiora exigit, ut quishabilis sit ad officium Superioris monasterii sui iuris suscipiendum, requi-ritur, ut professionem perpetuam emiserit, per decem saltem annos pro-fessus sit et annos quadraginta expleverit.2

Can. 443 � § 1. Superior monasterii sui iuris eligitur in Synaxi ad normastypici coadunata et servatis cann. 947-960, salvo iure Episcopi eparchia-lis ut Synaxi electionis per se vel per alium praesit.3

§ 2. In electione vero Superioris monasterii sui iuris confoederati Synaxielectionis praeest per se vel per alium Praeses eiusdem confoederatio-nis.

Can. 444 � § 1. Officium Superioris monasterii sui iuris confertur adtempus indeterminatum, nisi aliud fert typicum.4

§ 2. Nisi typicum aliud praescribit, Superiores monasteriorum dependen-tium constituuntur ad tempus in ipso typico determinatum a Superioremonasterii sui iuris de consensu sui consilii, si monasterium est filiale,consulto vero eodem consilio, si est subsidiarium.

§ 3. Superiores vero, qui septuagesimum quintum aetatis annum exple-verunt vel qui ob infirmam valetudinem aliave gravi de causa officio suo

l S. Theodorus Studita, ep. I, 10; S. Athanasius Athonita, diatyposis, �Meta.�.2 S. Basilius M., regulae fus., 35, 43. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV,

cap. III, 10.3 S. Theodorus Studita, ep. II, 126 �Hortamur�, 146; S. Athanasius Athonita, typicum,


2° Prze³o¿eni monasterów, synaksy i ekonomowie

Kan. 441 � § 1. Prze³o¿eni i Synaksy w monasterach posiadaj¹ w³adzêokre�lon¹ prawem wspólnym oraz typikami.

§ 2. Prze³o¿eni w monasterach sui iuris maj¹ w³adzê rz¹dzenia, o ilezosta³a wyra�nie udzielona przez prawo lub w³adzê, której podlegaj¹, zzachowaniem kan. 979.

§ 3. W³adza prezesa konfederacji monastycznej oprócz tego, co zosta³oo niej okre�lone prawem wspólnym, ma byæ okre�lona w statutach tej¿ekonfederacji.

Kan. 442 � Z zachowaniem typików monasteru sui iuris stawiaj¹cychwiêcej wymogów odno�nie do zdatno�ci do przyjêcia urzêdu prze³o¿one-go monasteru sui iuris, wymaga siê, by kandydat by³ profesem wieczy-stym przynajmniej po 10 latach ¿ycia w profesji zakonnej oraz by ukoñ-czy³ 40 rok ¿ycia.

Kan. 443 � § 1. Prze³o¿ony monasteru sui iuris wybierany jest przezSynaksê, wed³ug norm typików oraz z zachowaniem kan. 947-960 i pra-wa Biskupów eparchialnych, do przewodniczenia Synaksie wyborczejosobi�cie lub przez kogo� innego.

§ 2. W wyborach prze³o¿onego monasteru sui iuris skonfederowanegoprzewodniczy Synaksie wyborczej prezes tej¿e konfederacji osobi�cielub przez delegata.

Kan. 444 � § 1. Urz¹d prze³o¿onego monasteru sui iuris jest powierzanyna czas nieokre�lony, chyba ¿e inaczej podaj¹ typiki.

§ 2. Je�li typiki inaczej nie stanowi¹, prze³o¿eni monasterów zale¿nychustanawiani s¹ na czas okre�lony samymi typikami przez prze³o¿onegomonasteru sui iuris za zgod¹ swojej rady, je¿eli monaster jest filialny, a pokonsultacji z t¹ rad¹, je¿eli jest monasterem pomocniczym.

§ 3. Prze³o¿eni za�, którzy ukoñczyli 75 rok ¿ycia lub wskutek chorobylub innej powa¿nej przyczyny stali siê niezdatni do pe³nienia obowi¹zków

KPK/83: 596 § 1KPK/17: 501 § 1PA: 26 § 1, 2

KPK/83: 596 § 2KPK/17: 501 § 1PA: 26 § 2

KPK/83: 620KPK/17: 501 § 3PA: 28

KPK/83: 623KPK/17: 504PA: 31

KPK/83: 625 § 2KPK/17: 506 § 2PA: 34 § 3 n. 4

PA: 34 § 2

KPK/83: 624 § 1KPK/17: 505PA: 32 § 1

KPK/83: 624 § 1,625 § 3KPK/17: 505PA: 32 § 3 n. 1

�Tauta�; Clemens XIII, litt. ap. Ex iniuncto, 10 ian. 1759, § 1. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. XII �Electiones�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV,cap. III, 11; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. X, 5.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 12.

×


implendo minus apti evaserunt, renuntiationem ab officio Synaxi, cuiusest eam acceptare, exhibeant.

Can. 445 � Sodales Synaxis electionis eos eligere satagant, quos in Do-mino vere dignos et idoneos ad officium Superioris agnoscunt, se absti-nentes a quovis abusu et praesertim a suffragiorum procuratione tam prose ipsis quam pro aliis.

Can. 446 � In proprio monasterio Superior resideat neque ab eodemdiscedat nisi ad normam typici.1

Can. 447 � § 1. Pro administratione bonorum temporalium sit in mona-sterio oeconomus, qui officio suo fungatur sub moderamine Superioris.2

§ 2. Superior monasterii sui iuris officium oeconomi eiusdem monasteriisimul ne gerat; officium vero oeconomi monasterii dependentis, etsi meliusab officio Superioris distinguitur, componi tamen cum eo potest, si neces-sitas id exigit.3

§ 3. Oeconomus nominatur a Superiore monasterii sui iuris de consensusui consilii, nisi typicum aliud fert.4

3° De admissione in monasterium sui iuris et de novitiatu

Can. 448 � Ut quis in monasterium sui iuris admittatur, requiritur, utrecta intentione moveatur, ad vitam monasticam ducendam sit idoneusnec ullo detineatur impedimento iure statuto.5

Can. 449 � Candidatus, antequam ad novitiatum admittitur, per temporisspatium in typico determinatum in monasterio degere debet sub specialicura probati sodalis.6

1 S. Theodorus Studita, ep. I, 10; sermo 92.2 Nic. II, can. 11; S. Basilius M., regulae fus., 34; S. Theodorus Studita, sermo 48; ep.

I, 10 in fine; ep. 96; iambi, 7; S. Athanasius Athonita, typicum, �Eivshghte,on� (�Tocrusi,on�). * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 4 et 21, VII; cap. III,3-4.

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 3-4.4 S. Athanasius Athonita, typicum, �Eivshghte,on� (�To. crusi,on�). * Syn. Libanen.


swego urzêdu, powinni przed³o¿yæ Synaksie, do której nale¿y przyjêcierezygnacji, swoje zrzeczenie siê urzêdu.

Kan. 445 � Cz³onkowie Synaksy wyborczej powinni wybraæ tych, któ-rych przed Panem uznaj¹ za godnych i odpowiednich do urzêdu prze³o-¿onego, powstrzymuj¹c siê od jakichkolwiek nadu¿yæ, a zw³aszcza odpozyskiwania g³osów dla siebie lub dla innych.

Kan. 446 � Prze³o¿ony powinien rezydowaæ w swoim monasterze i nieopuszczaæ go poza wypadkami przewidzianymi normami typików.

Kan. 447 � § 1. Dla zarz¹dzania dobrami doczesnymi powinien byæ wmonasterze ekonom, który wype³nia swe obowi¹zki pod kierownictwemprze³o¿onego.

§ 2. Prze³o¿ony monasteru sui iuris nie mo¿e byæ ekonomem w swoimmonasterze; urz¹d za� ekonoma monasteru zale¿nego, nawet je�li lepiejoddzieliæ go od urzêdu prze³o¿onego, to jednak mo¿na go z nim po³¹czyæ,je�li konieczno�æ tego wymaga.

§ 3. Ekonoma mianuje prze³o¿ony monasteru sui iuris za zgod¹ swojejrady, chyba ¿e typiki stanowi¹ inaczej.

3° Przyjmowanie do monasteru sui iuris i nowicjat

Kan. 448 � Aby kto� móg³ byæ przyjêty do monasteru sui iuris, wymagasiê od niego, by kierowa³ siê dobr¹ intencj¹, by³ zdatny do ¿ycia mona-stycznego i nie by³ zwi¹zany ¿adn¹ przeszkod¹ stanowion¹ przez prawo.

Kan. 449 � Kandydat przed rozpoczêciem nowicjatu powinien przezczas okre�lony w typikach przebywaæ w monasterze pod specjaln¹ opiek¹do�wiadczonego zakonnika.

KPK/83: 626KPK/17: 506 § 1,507 § 2PA: 34 §1, 35 § 2

KPK/83: 629KPK/17: 508PA: 36

KPK/83: 636 § 1KPK/17: 516 § 2PA: 48 § 2

PA: 48 § 4

KPK/17: 516 § 4PA: 48 § 5

KPK/83: 597 § 1KPK/17: 538PA: 70, 84 § 2 n. 1

KPK/83: 597 § 2KPK/17: 539 § 1,540 § 1PA: 71 § 1, 72 § 1

Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 4 et 21, VII.5 S. Basilius M., can. 18; Quinisext. cann. 40, 43; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 ian.

1940, I, n. 3; decr. 27 iun. 1972, 15; Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 12 in fine.6 S. Basilius M., can. 18; regulae fus., 10, 15; S. Pachomius, reg. 49; S. Theodorus

Studita, ep. II, 165 �Secunda�; hypotyposis, 24; S. Athanasius Athonita, hypotyposis,�Crh. ginw,skein wj o[ie�; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 5.~ ~


Can. 450 � Firmis praescriptis typici, quae potiora exigunt, ad novitia-tum valide admitti non possunt:1

1° acatholici;2

2° qui poena canonica puniti sunt exceptis poenis, de quibus in can. 1426,§ 1;

3° ii, quibus imminet gravis poena ob delictum, de quo legitime accusatisunt;

4° qui duodevicesimum aetatis annum nondum expleverunt, nisi agiturde monasterio, in quo habetur professio temporaria, quo in casu suf-ficit aetas septemdecim annorum;3

5° qui monasterium ingrediuntur vi, metu gravi aut dolo inducti vel ii,quos Superior eodem modo inductus recipit;4

6° coniuges durante matrimonio;5

7° qui ligantur vinculo professionis religiosae vel alio sacro vinculo ininstituto vitae consecratae, nisi de legitimo transitu agitur.

Can. 451 � Nemo licite ad novitiatum monasterii alterius Ecclesiae suiiuris admitti potest sine licentia Sedis Apostolicae, nisi de candidato agi-tur, qui destinatus est monasterio dependenti, de quo in can. 432, propriaeEcclesiae.6

Can. 452 � § 1. Clerici eparchiae ascripti ad novitiatum licite admitti nonpossunt nisi consulto proprio Episcopo eparchiali; nec licite admitti po-ssunt, si Episcopus eparchialis contradicit ex eo, quod eorum discessus ingrave animarum detrimentum cedit, quod aliter vitari minime potest, autsi de iis agitur, qui ad ordines sacros in monasterio destinati aliquo impe-dimento iure statuto detinentur.

§ 2. Item licite in monasterium admitti non possunt parentes, quorumopera est ad filios alendos et educandos necessaria, aut filii, qui patri vel

l Chalc. can. 4; S. Basilius M., regulae fus., 15; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Rectores ...),29 dec. 1668.

2 S.C. de Prop. Fide, 18 iun. 1844, dub. 11. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars I, cap. I, 3.

3 Carth. can. 126; Quinisext. can. 40; S. Basilius M., can. 18 in fine; regulae fus., 15;S. Theodorus Studita, ep. II, 165. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XI �Novitii�;


Kan. 450 � Nie naruszaj¹c przepisów typików, które mog¹ stanowiæinne wymagania, do nowicjatu nie mog¹ byæ wa¿nie przyjêci:1° akatolicy;2° ukarani kar¹ kanoniczn¹, z wyj¹tkiem tych kar, o których w kan.

1426 § 1;3° ci, którym grozi ciê¿ka kara za przestêpstwo, o które s¹ zgodnie z

prawem oskar¿eni;4° ci, którzy nie ukoñczyli 18 lat, chyba ¿e chodzi o monastery, w któ-

rych jest profesja czasowa, w tym wypadku wystarczy 17 lat;

5° ci, którzy do monasteru wstêpuj¹ pod wp³ywem przymusu, ciê¿kiejboja�ni, albo podstêpu, lub ci, którzy zostali przyjêci przez prze³o¿o-nego dzia³aj¹cego pod takim samym wp³ywem;

6° ma³¿onkowie w czasie trwania ma³¿eñstwa;

7° zwi¹zani profesj¹ zakonn¹ lub innym �wiêtym wêz³em w instytucie¿ycia konsekrowanego, chyba ¿e chodzi o zgodne z prawem przej-�cie.

Kan. 451 � Nikt nie mo¿e byæ legalnie przyjêty bez zgody Stolicy Apo-stolskiej do nowicjatu monasteru innego Ko�cio³a sui iuris, chyba ¿e cho-dzi o kandydata przeznaczonego do monasteru zale¿nego w³asnego Ko-�cio³a, o czym jest mowa w kan. 432.

Kan. 452 � § 1. Duchowni nale¿¹cy do jakiej� eparchii nie mog¹ byælegalnie przyjêci do nowicjatu, chyba ¿e po konsultacji z w³asnym Bisku-pem eparchialnym; nie mog¹ te¿ byæ godziwie przyjêci, je�li Biskupeparchialny przeciwstawia siê dlatego, ¿e odej�cie ich mo¿e spowodo-waæ wielk¹ szkodê dusz, czego nie mo¿na inaczej unikn¹æ, albo je¿elichodzi o tych, którzy przeznaczeni do �wiêceñ w monasterze s¹ zwi¹za-ni przeszkod¹ ustanowion¹ prawem.

§ 2. Równie¿ nie mog¹ byæ legalnie przyjêci do monasteru rodzice, któ-rych praca jest potrzebna do wychowania i wykszta³cenia dzieci, albo

KPK/83: 643 § 1, 2KPK/17: 542, 555 § 1PA: 74 § 1, 88 § 1KPK/17: 542 n. 1PA: 74 § 1 n. 1

KPK/17: 542 n. 1PA: 74 § 1 n. 2

KPK/83: 643 § 1 n. 1KPK/17: 542 n. 1,555 § 1 n. 1PA: 74 § 1 n. 3, 88 § 1n. 1, 107KPK/83: 643 § 1 n. 4KPK/17: 542 n. 1PA: 74 § 1 n. 4

KPK/83: 643 § 1 n. 2KPK/17: 542 n. 1PA: 74 § 1 n. 5KPK/83: 643 § 1 n. 3KPK/17: 542 n. 1PA: 74 § 1 n. 6

PA: 74 § 2 n. 6

KPK/83: 644KPK/17: 542 n. 2PA: 74 § 2

KPK/17: 542 n. 2PA: 74 § 2 n. 4

tit. XII �Puella�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XIV; cap. III, 6.4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XVII.5 S. Basilius M., regulae fus., 12; Quinisext. can. 48; S. Theodorus Studita, ep. II, 51.6 Leo XIII, litt. ap. Singulare praesidium, 12 maii 1882, �Quo tutius�; S.C. de Prop.

Fide, (C.G.), 1 iun. 1885, ad I; S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), ep. 15 iun.1912. * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XVI.


matri, avo vel aviae in gravi necessitate constitutis subvenire debent, nisimonasterium aliter de re providit.

Can. 453 � § 1. Superioris monasterii sui iuris est admittere ad novitia-tum consulto suo consilio.1

§ 2. Ipsi Superiori constare debet opportunis mediis adhibitis de idoneita-te atque de plena libertate candidati in statu monastico eligendo.2

§ 3. Circa documenta a candidatis praestanda necnon circa diversa te-stimonia de eorum bonis moribus et idoneitate colligenda serventur prae-scripta typici.3

Can. 454 � In typico determinandae sunt normae circa dotem, si requiri-tur, a candidatis praestandam et sub speciali vigilantia Hierarchae lociadministrandam necnon de integra dote sine fructibus iam maturis quavisde causa a monasterio discedenti restituenda.4

Can. 455 � Novitiatus incipit a susceptione habitus monastici vel aliomodo in typico praescripto.

Can. 456 � § 1. Monasterium sui iuris habere potest proprios novitios,qui in eodem monasterio sub ductu idonei sodalis vitae monasticae ini-tiantur.

§ 2. Novitiatus, ut validus sit, peragi debet in ipso monasterio sui iuris autSuperioris decisione consulto eius consilio in alio monasterio sui iuris eius-dem confoederationis.

§ 3. Si vero aliquod monasterium sui iuris sive confoederatum sive nonconfoederatum praescripta de institutione novitiorum implere non potest,Superior tenetur obligatione novitios mittendi in aliud monasterium, inquo eadem praescripta religiose servantur.

Can. 457 � § 1. Novitiatus, ut validus sit, per triennium integrum etcontinuum peragi debet; in monasteriis vero, in quibus professio tempo-raria praemittitur professioni perpetuae, sufficit unus annus novitiatus.5

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 6.2 S. Basilius M., can. 18 in fine.3 S. Basilius M., regulae fus., 10; Leo XIII, litt ap. Orientalium, 30 nov. 1894, X; S.C.

de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), ep. 15 iun. 1912.


dzieci, które rodzicom albo dziadkom bêd¹cym w powa¿nej potrzebiepowinni pomagaæ, chyba ¿e monaster inaczej w tym przypadku zapewniim pomoc.

Kan. 453 � § 1. Do prze³o¿onego monasteru sui iuris nale¿y przyjmo-wanie do nowicjatu, po konsultacji ze swoj¹ rad¹.

§ 2. Sam prze³o¿ony odpowiednimi �rodkami musi zbadaæ zdatno�æi pe³n¹ wolno�æ wyboru stanu monastycznego przez kandydata.

§ 3. W sprawie dokumentów kandydatów oraz za�wiadczeñ o ich do-brych obyczajach i zdatno�ci nale¿y kierowaæ siê przepisami typików.

Kan. 454 � W typikach nale¿y okre�liæ normy co do wnoszenia przezkandydatów posagu, je�li jest wymagany, i zarz¹dzania nim pod specjaln¹piecz¹ Hierarchy miejsca, a tak¿e zwrocie ca³ego posagu � bez po¿ytkówju¿ uzyskanych � odchodz¹cemu z monasteru z jakiejkolwiek przyczyny.

Kan. 455 � Nowicjat zaczyna siê od przyjêcia habitu zakonnego lub winny sposób przepisany w typikach.

Kan. 456 � § 1. Monaster sui iuris mo¿e mieæ w³asnych nowicjuszy,którzy w tym monasterze, pod przewodnictwem odpowiedniego zakon-nika, wprowadzani s¹ w ¿ycie monastyczne.

§ 2. Do wa¿no�ci nowicjatu potrzeba, aby odbywa³ siê w monasterze suiiuris lub, wed³ug decyzji prze³o¿onego po konsultacji z rad¹, w innymmonasterze sui iuris tej samej konfederacji.

§ 3. Je¿eli jaki� monaster sui iuris, skonfederowany lub nie, nie mo¿ewype³niæ przepisów dotycz¹cych formacji nowicjuszy, prze³o¿ony maobowi¹zek wys³aæ nowicjuszy do innego monasteru, w którym te przepi-sy s¹ starannie zachowywane.

Kan. 457 � § 1. Do wa¿no�ci nowicjatu wymaga siê, aby trwa³ trzy latabez przerwy; w monasterach za�, w których profesja czasowa poprze-dza profesjê wieczyst¹, wystarczy jeden rok nowicjatu.

KPK/83: 641KPK/17: 543PA: 75

KPK/83: 642

KPK/83: 645 § 1, 3KPK/17: 544 § 1, 6PA: 76 § 1, 6

KPK/17: 547 § 1, 3,550 §1, 2, 551 § 1PA: 79 § 1, 3, 82 §1,2, 83 § 1

KPK/17: 553PA: 85

PA: 86 § 1

KPK/83: 647 § 2KPK/17: 555 § 1 n. 3PA: 86 § 2, 88 § 1 n. 4

KPK/83: 647 § 2PA: 86 § 3, 5

KPK/83: 648 § 1PA: 88 § 1 n. 2

4 Nic. II, can. 19. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XI �Praeterea�; tit. XII�Dos� et �Si qua�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 7.

5 Protodeut. can. 5.


§ 2. In unoquoque anno novitiatus absentia tribus mensibus sive continuissive intermissis brevior valididatem non afficit, sed tempus deficiens, siquindecim dies superat, suppleri debet.

§ 3. Novitiatus ultra triennium ne extendatur firmo can. 461, § 2.

Can. 458 � § 1. Novitiorum institutioni praeficiendus est ut magister adnormam typici sodalis prudentia, caritate, pietate, scientia et vitae mona-sticae observantia praestans, decem saltem annos professus.1

§ 2. Iura et obligationes huius magistri in eis praesertim, quae ad moduminstitutionis novitiorum necnon ad relationes ad Synaxim et Superioremmonasterii spectant, determinentur in typico.

Can. 459 � § 1. Tempore novitiatus iugiter incumbendum est, ut subductu magistri informetur novitii animus studio typici, piis meditationibusassiduaque prece, eis perdiscendis, quae ad vota et ad virtutes pertinent,exercitationibus opportunis ad vitia extirpanda, ad compescendos animimotus, ad virtutes acquirendas.2

§ 2. Tempore novitiatus ne destinentur novitii operibus exterioribus mo-nasterii nec dedita opera studiis vacent litterarum, scientiarum aut ar-tium.

Can. 460 � Novitius non potest valide suis bonis quovis modo renuntiareaut eadem obligare firmo can. 467, § 1.3

Can. 461 � § 1. Novitius potest monasterium sui iuris libere deserereaut a Superiore vel a Synaxi secundum typicum iusta de causa dimitti.4

§ 2. Exacto novitiatu, si iudicatur idoneus, novitius ad professionem ad-mittatur, secus dimittatur; si vero dubium superest de eius idoneitate, po-test novitiatus tempus ad normam typici prorogari, non tamen ultra an-num.5

l * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XII �Puella�.2 S. Pachomius, regg. 139-140.3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XV.


§ 2. W którymkolwiek roku nowicjatu nieobecno�æ trzymiesiêczna bezprzerwy czy z przerwami, nie czyni go niewa¿nym, ale czas brakuj¹cy,je�li przekracza 15 dni, powinien byæ uzupe³niony.

§ 3. Nowicjat nie powinien trwaæ d³u¿ej ni¿ trzy lata, z zachowaniemkan. 461 § 2.

Kan. 458 � § 1. Wychowaniem nowicjuszy kierowaæ ma magister, któ-ry wed³ug norm typików ma byæ profesem przynajmniej od dziesiêciu lati odznaczaæ siê roztropno�ci¹, mi³o�ci¹, pobo¿no�ci¹, wiedz¹ i karno�ci¹¿ycia monastycznego.

§ 2. Prawa i obowi¹zki tego magistra, przede wszystkim w sprawachodnosz¹cych siê do sposobu formacji nowicjuszy, sk³adanie sprawozdañSynaksie i prze³o¿onemu monasteru okre�laj¹ typiki.

Kan. 459 � § 1. W czasie trwania nowicjatu nale¿y ustawicznie staraæsiê, aby pod przewodnictwem magistra umys³ nowicjusza by³ zaprawia-ny w poznawaniu typików, w pobo¿nych rozmy�laniach i gorliwej modli-twie, poprzez przyswajanie wiedzy o �lubach i cnotach, odpowiednieæwiczenia zmierzaj¹ce do usuwania wad, pow�ci¹gania namiêtno�ci,a zaszczepiania cnót.

§ 2. Podczas trwania nowicjatu nowicjuszy nie nale¿y przeznaczaæ dowykonywania prac poza monasterem oraz nie powinni oni podejmowaæstudiów w dziedzinie literatury, nauki lub sztuki.

Kan. 460 � Nowicjusz nie mo¿e wa¿nie zrzec siê w jakikolwiek sposóbswoich dóbr lub ich obci¹¿aæ z zachowaniem kan. 467 § 1.

Kan. 461 � § 1. Nowicjusz mo¿e swobodnie opu�ciæ monaster sui iuris,albo mo¿e byæ wydalony ze s³usznego powodu przez prze³o¿onego alboSynaksê, zgodnie z typikami.

§ 2. Je�li po up³ywie nowicjatu uznano nowicjusza za zdatnego, powinienbyæ dopuszczony do profesji, w przeciwnym wypadku nale¿y go wyda-liæ; je�li za� co do jego zdatno�ci istnieje w¹tpliwo�æ, czas nowicjatu mo¿naprzed³u¿yæ wed³ug norm typików, ale nie ponad rok.

KPK/83: 649 § 1KPK/17: 556 § 2PA: 89 § 2

KPK/83: 648 § 3

KPK/83: 651 § 1KPK/17: 559 § 1PA: 92 § 1

KPK/83: 650 § 2KPK/17: 561 § 1PA: 92 § 1; 93-97

KPK/83: 646, 650 § 1KPK/17: 565 § 1PA: 98 § 1

KPK/83: 652 § 5KPK/17: 565 § 3PA: 98 § 3

KPK/17: 568PA: 102

KPK/83: 653 § 1KPK/17: 571 § 1PA: 105 § 1

KPK/83: 653 § 2KPK/17: 571 § 2PA: 105 § 2

4 S. Theodorus Studita, ep. II, 165 �Secunda�. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720,tit. XI �Novitii�.

5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XV.


4° De consecratione seu professione monastica

Can. 462 � § 1. Status monasticus definitive assumitur professione per-petua, in qua comprehenduntur tria vota perpetua oboedientiae, castitatiset paupertatis.1

§ 2. In emittenda professione serventur praescripta typici et librorumliturgicorum.

Can. 463 � Quod attinet ad diversos professionis monasticae gradus,standum est typico monasterii salva vi iuridica professionis secundum iuscommune.

Can. 464 � Ad validitatem professionis monasticae perpetuae requiritur,ut:2

1° novitiatus valide peractus sit;

2° novitius admittatur ad professionem a Superiore proprii monasteriisui iuris de consensu sui consilii necnon recipiatur professio ab eodemSuperiore per se vel per alium;3

3° professio sit expressa nec vi, metu gravi aut dolo emissa vel recep-ta;4

4° cetera ad validitatem professionis in typico requisita impleantur.

Can. 465 � Ea, quae iure communi de professione temporaria praescri-buntur, valent etiam de monasteriis, in quibus talis professio secundumtypicum professioni perpetuae praemittitur.

Can. 466 � Professio monastica perpetua actus votis contrarios redditinvalidos, si actus irriti fieri possunt.

Can. 467 � § 1. Candidatus ad professionem monasticam perpetuamdebet intra sexaginta dies ante professionem omnibus bonis, quae actu

l Protodeut. can. 6.2 Carth. can. 126; S. Theodorus Studita, ep. 293.


4° Konsekracja lub profesja monastyczna

Kan. 462 � § 1. Stan monastyczny przyjmuje siê ostatecznie przez pro-fesjê wieczyst¹, która zawiera w sobie trzy �luby wieczyste pos³uszeñ-stwa, czysto�ci i ubóstwa.

§ 2. Podczas sk³adania profesji nale¿y zachowaæ przepisy typików orazksi¹g liturgicznych.

Kan. 463 � Co do ró¿nych stopni profesji monastycznej nale¿y kiero-waæ siê typikami monasteru, z zachowaniem mocy prawnej profesji sk³a-danej wed³ug prawa wspólnego.

Kan. 464 � Do wa¿no�ci monastycznej profesji wieczystej wymaga siê,aby:1° nowicjat by³ wa¿nie odbyty;

2° nowicjusz by³ dopuszczony do z³o¿enia profesji przez prze³o¿onegow³asnego monasteru sui iuris za zgod¹ swojej rady oraz by profesjaby³a przyjêta przez tego¿ prze³o¿onego osobi�cie lub przez kogo� in-nego;

3° profesja winna byæ wyra�na, z³o¿ona lub przyjêta bez przymusu, ciê¿-kiej boja�ni lub podstêpu;

4° wype³niono inne wymogi dodane do wa¿no�ci profesji w typikach.

Kan. 465 � Przepisy prawa wspólnego dla profesji czasowej s¹ tak¿ewa¿ne w monasterach, w których ta profesja, wed³ug norm typików,poprzedza profesjê wieczyst¹.

Kan. 466 � Wieczysta profesja monastyczna czyni niewa¿nymi aktyprzeciwne �lubom, je�li akty te mo¿na uniewa¿niæ.

Kan. 467 � § 1. Kandydat do wieczystej profesji monastycznej powi-nien w ci¹gu 60 dni przed profesj¹ zrzec siê na rzecz kogokolwiek dóbr,

KPK/83: 654

KPK/17: 576 § 1PA: 112 § 1

PA: 109

KPK/83: 658KPK/17: 572 § 1PA: 106 § 1KPK/17: 572 § 1 n. 3PA: 106 § 1 n. 1

KPK/83: 658KPK/17: 572 § 1 n.2, 6, 575 § 2PA: 106 § 1 n. 1, 2,111 § 2

KPK/83: 658KPK/17: 572 § 1 n.4, 5PA: 106 § 1 n. 2KPK/83: 658

KPK/83: 655, 656 n.2, 3, 4, 5, 668 § 2, 3KPK/17: 572 § 1, n.2, 3, 4, 5, 6, 574 §1, 2,575 § 2, 578, 579, 580§ 1, 2, 3, 583, 594 § 2PA: 106 § 1 n.. 1, 2,110 § 1, 2, 111 § 2,114, 115, 116 § 1, 2,3, 119, 120, 137 § 2

KPK/17: 579PA: 115

KPK/83: 668 § 4KPK/17: 581 § 1PA: 117 § 1 n. 1, 2

3 Carth. can. 6; Protodeut. can. 2.4 S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, LXXXVII.


habet, cui mavult, sub condicione secuturae professionis renuntiare; re-nuntiatio ante hoc tempus facta ipso iure nulla est.1

§ 2. Emissa professione ea omnia statim fiant, quae necessaria sunt, utrenuntiatio etiam iure civili effectum consequatur.

Can. 468 � § 1. Quaecumque bona temporalia quovis titulo sodali postprofessionem perpetuam obveniunt, a monasterio acquiruntur.2

§ 2. De debitis et obligationibus, quae sodalis post professionem perpetu-am contraxit de licentia Superioris, respondere debet monasterium; sivero sine licentia Superioris debita contraxit, ipse sodalis respondere de-bet.

§ 3. Firmum tamen est contra eum, in cuius rem aliquid ex inito contractuversum est, semper posse actionem institui.

Can. 469 � Sodalis emissa professione perpetua amittit ipso iure quaeli-bet officia, si quae habet, et propriam eparchiam atque pleno iure mona-sterio aggregatur.3

Can. 470 � Documentum emissae professionis perpetuae ab ipso sodaliet ab eo, qui professionem etiam ex delegatione recepit, subscriptumasservetur in archivo monasterii; Superior proprii monasterii sui iuris de-bet de eadem quam primum certiorem facere parochum, apud quembaptismus sodalis adnotatus est.4

5° De institutione sodalium et de disciplina monastica

Can. 471 � § 1. Modus institutionis sodalium in typico ita determinetur,ut ad vitam sanctitatis plenius assequendam permanenter excitentur nec-non ut ipsorum ingenii dotes evolvantur studio sacrae doctrinae et acqui-sitione humanae culturae pro temporum necessitatibus et sic aptioresevadant in exercitio artium atque operum, quae a monasterio legitimeassumuntur.5

l Protodeut. can. 6; S. Basilius M., regulae fus., 9. * Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. XI �Novitii�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XV.

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, VII.3 S. Nicephorus CP., can. 157.


jakie aktualnie posiada, pod warunkiem z³o¿enia nastêpnie profesji wie-czystej; zrzeczenie dokonane przed tym czasem z mocy samego prawajest niewa¿ne.

§ 2. Po z³o¿eniu profesji nale¿y natychmiast wype³niæ wszystkie wymo-gi, by zrzeczenie mia³o skutki tak¿e w prawie cywilnym.

Kan. 468 � § 1. Wszelkie dobra doczesne nabyte przez zakonnika jakie-gokolwiek tytu³u po profesji wieczystej przypadaj¹ monasterowi.

§ 2. Za d³ugi i zobowi¹zania, jakie zakonnik po profesji wieczystej za-ci¹gn¹³ za pozwoleniem prze³o¿onego, odpowiada monaster; je�li za�zaci¹gn¹³ d³ugi bez pozwolenia prze³o¿onego, winien odpowiadaæ samzakonnik.

§ 3. Zawsze jednak mo¿na wnie�æ skargê przeciw temu, który odniós³jak¹� korzy�æ z zawartego kontraktu.

Kan. 469 � Po profesji wieczystej zakonnik moc¹ samego prawa traciwszelkie urzêdy, je�li takie mia³ oraz w³asn¹ eparchiê, a zostaje pe³no-prawnie w³¹czony do monasteru.

Kan. 470 � Dokument z³o¿enia profesji wieczystej, podpisany przez za-konnika i przez przyjmuj¹cego tê profesjê, tak¿e na mocy delegacji, nale-¿y przechowywaæ w archiwum monasteru; prze³o¿ony w³a�ciwego mo-nasteru sui iuris powinien jak najszybciej zawiadomiæ proboszcza parafiichrztu zakonnika dla dokonania adnotacji o profesji.

5° Kszta³cenie zakonników i karno�æ monastyczna

Kan. 471 � § 1. W typikach powinien byæ okre�lony sposób kszta³ceniacz³onków tak, aby nieustannie byli pobudzani w d¹¿eniu do pe³niejszej�wiêto�ci ¿ycia, a ich zdolno�ci umys³owe rozwija³y siê poprzez studio-wanie �wiêtej nauki, nabywanie kultury ludzkiej wed³ug potrzeb czasów,i aby tak stawali siê doskonalsi w realizowaniu dzie³ i prac, podejmowa-nych przez monaster zgodnie z prawem.

KPK/83: 668 § 4KPK/17: 581 § 2PA: 117 § 2

KPK/83: 668 § 5KPK/17: 582, 594 § 2PA: 118, 137 § 2

KPK/83: 639 § 2, 3KPK/17: 536 § 2, 3PA: 68 § 2, 3

KPK/83: 639 § 4KPK/17: 563 § 4PA: 68 § 5

KPK/83: 654KPK/17: 585PA: 120, 121

KPK/17: 576 § 2PA: 112 § 3

KPK/83: 659 § 1, 2

4 S. Basilius M., regulae fus., 15. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XII,�Puella�.

5 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 18; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,II, 16 § l, 33, 38.


§ 2. Institutio monachorum, qui ad ordines sacros destinantur, praetereafieri debet secundum rationem institutionis clericorum, de qua in can.330, in ipso monasterio, si sedem studiorum ad normam can. 340, § 1instructam habet, aut sub ductu probati moderatoris in alio seminario velinstituto studiorum superiorum ab auctoritate ecclesiastica approbato.

Can. 472 � Superior monasterii sui iuris ad normam typici dare potestsuis sodalibus a votis perpetuis litteras dimissorias ad sacram ordinatio-nem; hae litterae mittendae sunt Episcopo eparchiali loci, ubi monaste-rium, etiam dependens, situm est vel, si de monasterio stauropegiacoagitur, Episcopo a Patriarcha designato.1

Can. 473 � § 1. In singulis monasteriis laudes divinae cottidie celebren-tur ad normam typici et legitimarum consuetudinum; item omnibus die-bus celebretur Divina Liturgia eis exceptis, qui praescriptis librorum litur-gicorum excipiuntur.2

§ 2. Curent Superiores monasteriorum, ut omnes sodales ad normamtypici:1° legitime non impediti cottidie laudibus divinis atque Divinae Liturgiae,

quoties celebratur, participent, contemplationi rerum divinarum va-cent et in alia pietatis exercitia sedulo incumbant;3

2° libere ac frequenter ad patres spirituales et confessarios accederepossint;4

3° quotannis per aliquot dies recessui spirituali vacent.

Can. 474 � § 1. Sodales monasteriorum frequenter ad normam typicisacramentum paenitentiae suscipiant.5

§ 2. Firmo typico, quod confessionem suadet apud determinatos confes-sarios, omnes sodales monasterii sacramentum paenitentiae susciperepossunt a quocumque sacerdote facultate hoc sacramentum ministrandipraedito firma disciplina monastica.6

1 Innocentius III, litt. Regularem vitam, a. 1198, �Sane novalium�. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �In propria�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, parsII, cap. 14, 10; pars IV, cap. 11, 8; Syn. Armen., a. 1911, 763.

2 S. Basilius M., regulae fus., 37; S. Pachomius, regg. 9, 11, 141; S. Theodorus Studita,sermo 99; poenae monast., 1-8; Rabbula, can. 15; Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 6. *Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 7 et 21, XII; cap. III, 15; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. III, 3.


§ 2. Kszta³cenie mnichów przeznaczonych do �wiêceñ powinno odby-waæ siê prócz tego wed³ug programu kszta³cenia duchownych, o którymjest w kan. 330, w samym monasterze, je¿eli posiada zorganizowanemiejsce studiów wed³ug normy kan. 340 § 1 albo pod kierownictwemdo�wiadczonego moderatora w innym seminarium lub instytucie wy¿szychstudiów zatwierdzonym przez w³adzê ko�cieln¹.

Kan. 472 � Prze³o¿ony monasteru sui iuris, w my�l norm typików mo¿edaæ swoim zakonnikom po �lubach wieczystych dymisorie do �wiêceñ;pismo to nale¿y przedstawiæ Biskupowi eparchialnemu miejsca, gdzieznajduje siê klasztor, nawet gdy jest zale¿ny lub � je�li chodzi o monasterstauropigialny � Biskupowi wyznaczonemu przez Patriarchê.

Kan. 473 � § 1. W ka¿dym monasterze codziennie nale¿y odprawiaæLiturgiê Godzin wed³ug norm typików i zwyczajów prawnie uznanych;nale¿y tak¿e codziennie odprawiaæ Bosk¹ Liturgiê, z wyj¹tkami ozna-czonymi w ksiêgach liturgicznych.

§ 2. Prze³o¿eni monasteru niech zadbaj¹, aby wed³ug norm typików wszys-cy zakonnicy:1° nie wstrzymani prawn¹ przeszkod¹ codziennie uczestniczyli w Litur-

gii Godzin i w Boskiej Liturgii, ilekroæ jest sprawowana, i w kon-templacji spraw Bo¿ych i gorliwie uczestniczyli w innych pobo¿nychæwiczeniach;

2° mogli w sposób wolny czêsto korzystaæ z pos³ugi ojców duchownychoraz spowiedników;

3° corocznie przez kilka dni praktykowali duchowe skupienie.

Kan. 474 � § 1. Cz³onkowie monasteru wed³ug norm typików powinniczêsto przystêpowaæ do sakramentu pokuty.

§ 2. Zachowuj¹c typiki, które zalecaj¹ spowied� u wyznaczonych spo-wiedników, wszyscy cz³onkowie monasteru mog¹ przystêpowaæ do sa-kramentu pokuty u ka¿dego kap³ana maj¹cego upowa¿nienie do sprawo-wania tego sakramentu, z zachowaniem karno�ci monastycznej.

KPK/83: 659 § 3KPK/17: 587 § 3,588 § 1PA: 123 § 1, 126 § 1,127 § 1

KPK/83: 1019 § 1KPK/17: 964 n. 2,965PA: 131, 132 § 1, 2

KPK/17: 610 § 1, 2PA: 157 § 1, 4

KPK/83: 630 § 2KPK/17: 595 § 1, 2PA: 138 §1, 2KPK/83: 663 § 1, 2, 3KPK/17: 595 § 1 n.2, § 2PA: 138 § 1 n. 2, § 2

KPK/83: 630 § 2KPK/17: 595 § 1 n. 2PA: 138 § 1 n. 3KPK/83: 663 § 5KPK/17: 595 § 1 n. 1PA: 138 § 1 n. 1KPK/83: 664KPK/17: 595 § 1 n. 3PA: 138 § 1 n. 3

KPK/83: 630 § 1KPK/17: 519PA: 51

3 S. Basilius M., can. 94; S. Theodorus Studita, ep. I, 57; poenae monast., 1-10, 62;S.C.C., decr. 20 dec. 1905, 7; Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 6. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 16.

4 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 14 �Superiores�.5 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 6.6 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 14 �Superiores�.


Can. 475 � § 1. In singulis monasteriis plures pro sodalium numeropatres spirituales et confessarii designentur ab ipso Superiore monasterii,si de presbyteris-monachis eiusdem monasterii agitur, qui facultate sa-cramentum paenitentiae ministrandi praediti sunt, secus vero ab Hierar-cha loci audito Superiore monasterii sui iuris, qui praevie communitatem,cuius interest, consulere debet.1

§ 2. Pro monasteriis, in quibus presbyteri-monachi non sunt, Hierarchaloci eodem modo designet sacerdotem, cuius est regulariter in monaste-rio Divinam Liturgiam celebrare et verbum Dei praedicare firmo can.612, § 2.

Can. 476 � Sodales monasterii tam intra quam extra monasterium habi-tum monasticum a proprio typico praescriptum induant.2

Can. 477 � § 1. In monasterio servetur clausura modo in typico prae-scripto, salvo iure Superioris per modum actus et gravi de causa in partesclausurae obnoxias admittendi personas alterius sexus praeter illas, quaesecundum typicum clausuram ingredi possunt.3

§ 2. Partes monasterii clausurae obnoxiae manifesto indicentur.

§ 3. Clausurae fines accurate praescribere aut iusta de causa mutare estSuperioris monasterii sui iuris de consensu sui consilii atque certiore fac-to Episcopo eparchiali.

Can. 478 � Superior monasterii potest permittere, ut sodales extra mo-nasterium degant ad tempus in typico determinatum; ad absentiam vero,quae unum annum excedit, nisi causa studiorum vel infirmitatis interce-dit, requiritur licentia auctoritatis, cui monasterium subiectum est.4

1 Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 24; S.C. de Prop. Fide,(C.G.), decr. 15 mar. 1819, 3; (C.G.), 11 dec. 1838, ad 9; S.C.S. Off., 5 iul. 1899; S.C. proEccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 7. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XII�Confessarii�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 3, 14.

2 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 17; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,1, 25 § 2 d). � S. Basilius M., regulae fus., 22; S. Theodorus Studita, ep. II, 52, 137. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, I; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 17.


Kan. 475 � § 1. W poszczególnych monasterach sam prze³o¿ony mona-steru powinien wyznaczyæ kilku � stosownie do liczby zakonników �ojców duchownych i spowiedników, je¿eli chodzi o mnichów-prezbite-rów tego¿ monasteru, którzy maj¹ upowa¿nienie do sprawowania sakra-mentu pokuty; w innym wypadku powinni byæ wyznaczeni przez Hierar-chê miejsca, po wys³uchaniu prze³o¿onego monasteru sui iuris i po jegouprzedniej konsultacji z zainteresowan¹ wspólnot¹.

§ 2. Dla monasterów, w których nie ma mnichów-prezbiterów, Hierar-cha miejsca wyznaczy w ten sam sposób kap³ana, którego zadaniem wmonasterze jest regularne celebrowanie Boskiej Liturgii i g³oszenie s³o-wa Bo¿ego, z zachowaniem kan. 612 § 2.

Kan. 476 � Cz³onkowie monasteru, tak wewn¹trz, jak i na zewn¹trz mona-steru niech nosz¹ habit monastyczny przepisany wed³ug w³asnych typików.

Kan. 477 � § 1. W monasterach nale¿y zachowywaæ klauzurê zgodnieze sposobem przepisanym w typikach, zachowuj¹c prawo prze³o¿onegodo wprowadzenia per modum actus i z powa¿nej przyczyny do czê�ciobjêtych klauzur¹ osób p³ci przeciwnej, oprócz tych, które wed³ug typi-ków mog¹ wej�æ do klauzury.

§ 2. Czê�ci monasteru objête klauzur¹ musz¹ byæ wyra�nie okre�lone.

§ 3. Prze³o¿ony monasteru sui iuris, za zgod¹ swojej rady i po powiado-mieniu Biskupa eparchialnego dok³adnie okre�la granice klauzury, a zes³usznego powodu mo¿e je zmieniæ.

Kan. 478 � Prze³o¿ony monasteru mo¿e udzieliæ zezwolenia na przeby-wanie zakonników poza monasterem na czas okre�lony w typikach; nanieobecno�æ przekraczaj¹c¹ rok wymagane jest pozwolenie w³adzy, któ-rej monaster podlega, chyba ¿e nieobecno�æ wynika z powodu studiówalbo choroby.

KPK/83: 630 § 2, 3KPK/17: 518 § 1,520 § 1, 525PA: 50 § 1, 52 § 1, 57§ 1

KPK/83: 567 § 1, 2KPK/17: 529PA: 61 § 1

KPK/83: 661 § 1KPK/17: 596PA: 139

KPK/83: 667 § 1KPK/17: 597 § 1PA: 140 § 1, 141 § 2

KPK/17: 597 § 3PA: 140 § 3 n. 1

KPK/17: 597 § 3PA: 140 § 3 n. 2

KPK/83: 665 § 1KPK/17: 606 § 2PA: 152 § 2

3 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 7, 16; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,11, 30- 32. � Quinisext. cann. 41, 46-47; Nic. II, cann. 18, 20, 22; S. Nicephorus CP.,cann. 51, 104; S. Pachomius, regg. 52-57; S. Theodorus Studita, ep. I, 10; S. Sabba,typicum; Rabbula, cann. 1-2,12-14. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XI�Faeminis�; tit. XII �Quia�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 14-16,21, X; cap. III, 18.

4 Quinisext. cann. 41, 46; S. Pachomius, regg. 53-56; S.C. de Prop. Fide, decr. 20 aug.1853; Secret. Status, rescr. 6 nov. 1964, 15. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsIV, cap. III, 18; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 14.


Can. 479 � Si de iudicio Hierarchae loci auxilium monasteriorum adinstitutionem catecheticam populi necessarium est, omnes Superiores abeodem Hierarcha requisiti debent per se vel per alios illam populo trade-re in propriis ecclesiis.1

Can. 480 � In ecclesia monasterii paroecia erigi non potest nec monachiparochi nominari possunt sine consensu Patriarchae intra fines territoriiEcclesiae, cui praeest, aut in ceteris casibus Sedis Apostolicae.

6° De eremitis

Can. 481 � Eremita est sodalis monasterii sui iuris, qui in coelestiumcontemplatione se totum collocat et ab hominibus mundoque ex toto se-gregatur.2

Can. 482 � Ad vitam eremiticam legitime aggrediendam requiritur, utsodalis licentiam Superioris monasterii sui iuris, ad quod pertinet, de con-sensu eius consilii obtinuerit et saltem sex annos a die perpetuae profes-sionis computandos vitam in monasterio peregerit.3

Can. 483 � Locus, ubi eremita vivit, sit a Superiore monasterii designa-tus atque speciali modo a saeculo et a ceteris partibus monasterii segre-gatus; si vero locus extra saepta monasterii invenitur, requiritur insuperconsensus scripto datus Episcopi eparchialis.4

Can. 484 � Eremita a Superiore monasterii dependet atque canonibusde monachis et typico monasterii obligatur, quatenus cum vita eremiticacomponi possunt.5

Can. 485 � Superior monasterii sui iuris potest de consensu sui consiliiimponere finem vitae eremiticae iusta de causa, etiam invito eremita.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, 1, 36 § 2. � S.C. de Prop. Fide, instr.8 dec. 1845; decr. 25 apr. 1850, 3.

2 Quinisext. can. 41; S. Theodorus Studita, orat. 12. * Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XX, XXII.

3 Quinisext. can. 42; S. Sabba, typicum; S. Athanasius Athonita, typicum � «:Ek dh.


Kan. 479 � Je¿eli wed³ug rozeznania Hierarchy miejsca potrzebna jestpomoc monasterów w nauczaniu katechetycznym ludu, wszyscy prze³o-¿eni poproszeni przez tego¿ Hierarchê powinni sami lub przez innychnie�æ tê pomoc we w³asnych ko�cio³ach.

Kan. 480 � Przy ko�ciele monasteru nie mo¿na erygowaæ parafii ani niemo¿na mianowaæ proboszczem mnicha bez zgody Patriarchy w grani-cach terytorium Ko�cio³a, którym rz¹dzi, albo w pozosta³ych wypadkach� Stolicy Apostolskiej.

6° Eremici

Kan. 481 � Eremit¹ jest cz³onek monasteru sui iuris, który ca³kowicieoddaje siê kontemplacji spraw niebieskich oraz od³¹cza siê ca³kowicie odludzi i �wiata.

Kan. 482 � Do prawowitego rozpoczêcia ¿ycia eremickiego wymaganejest, aby cz³onek uzyska³ pozwolenie prze³o¿onego monasteru sui iuris,do którego nale¿y, za zgod¹ jego rady i przynajmniej 6 lat od dnia profesjiwieczystej ¿y³ w monasterze.

Kan. 483 � Miejsce, w którym ¿yje eremita, ma byæ wyznaczone przezprze³o¿onego monasteru i w specjalny sposób oddzielone od �wiatai innych czê�ci monasteru; je¿eli za� znajduje siê poza murami monaste-ru, wymagana jest ponadto pisemna zgoda Biskupa eparchialnego.

Kan. 484 � Eremita zale¿ny jest od prze³o¿onego monasteru i zobowi¹-zany jest zachowywaæ kanony dotycz¹ce mnichów oraz typików mona-steru, ilekroæ mo¿na je pogodziæ z ¿yciem eremickim.

Kan. 485 � Prze³o¿ony monasteru sui iuris za zgod¹ swojej rady mo¿enakazaæ zakoñczenie ¿ycia pustelniczego dla s³usznej przyczyny, tak¿ewbrew woli eremity.

PA: 154 § 3

KPK/83: 603 § 2PA: 313 § 4

PA: 4

iouiwn� et �Eiv de. kai.�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XX.4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XX.5 Quinisext. can. 42. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 1 et 21,

XX.

× ×


7 ° De monasterio stauropegiaco

Can. 486 � § 1. Patriarcha gravi de causa, consulto Episcopo eparchialiatque de consensu Synodi permanentis potest in ipso actu erectionismonasterio sui iuris statum monasterii stauropegiaci concedere.1

§ 2. Monasterium stauropegiacum Patriarchae immediate subiectum estita, ut ipse solus eadem iura et obligationes habet ac Episcopus eparchia-lis circa monasterium, sodales eidem ascriptos necnon personas, quaediu noctuque in monasterio degunt; ceterae vero personae monasterioaddictae immediate et exclusive Patriarchae subduntur in eis solummo-do, quae ad eorum munus vel officium spectant.2

8° De transitu ad aliud monasterium

Can. 487 � § 1. Sodalis non potest transire a monasterio sui iuris adaliud eiusdem confoederationis sine consensu scripto dato Praesidis con-foederationis.3

§ 2. Ad transitum a monasterio non confoederato ad aliud monasteriumeidem auctoritati subiectum requiritur consensus eiusdem auctoritatis; sivero monasterium, ad quod transitus fit, alii auctoritati subiectum est,requiritur etiam consensus huius auctoritatis.4

§ 3. Patriarcha, Episcopus eparchialis et Praeses confoederationis huncconsensum dare non possunt nisi consulto Superiore monasterii sui iuris,a quo transitus fit.

§ 4. Ad validitatem transitus ad monasterium alterius Ecclesiae sui iurisrequiritur insuper consensus Sedis Apostolicae.

§ 5. Transitus fit admissione a Superiore novi monasterii sui iuris de con-sensu Synaxis concessa.

Can. 488 � 1. Transiens ad aliud monasterium sui iuris eiusdem confoe-derationis nec novitiatum peragit nec novam professionem emittit et adie transitus amittit iura et solvitur ab obligationibus prioris monasterii,

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 16; pars IV, cap. II, 2.2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. VI, 2, 16; pars IV, cap. II, 2;

Syn. Armen., a. 1911, 197.3 Protodeut. can. 4.


7° Monastery stauropigialne

Kan. 486 � § 1. Patriarcha z wa¿nej przyczyny, po zasiêgniêciu zdaniaBiskupa eparchialnego oraz za zgod¹ sta³ego Synodu, mo¿e w akcie erek-cyjnym przyznaæ monasterowi sui iuris status monasteru stauropigialnego.

§ 2. Monaster stauropigialny podlega bezpo�rednio Patriarsze tak, ¿e maon te same prawa i zobowi¹zania co Biskup eparchialny � wobec mo-nasteru i cz³onków do niego nale¿¹cych oraz osób, które we dnie i wnocy przebywaj¹ w monasterze; inne za� osoby przypisane do monaste-ru podlegaj¹ bezpo�rednio i wy³¹cznie Patriarsze tylko w sprawach do-tycz¹cych ich zadañ lub urzêdów.

8° Przej�cie do innego monasteru

Kan. 487 � § 1. Zakonnik nie mo¿e przej�æ z monasteru sui iuris doinnego tej samej konfederacji bez pisemnej zgody prezesa konfedera-cji.

§ 2. Do przej�cia z monasteru nie skonfederowanego do innego mona-steru podlegaj¹cego tej samej w³adzy, wymagana jest zgoda tej w³adzy;je¿eli za� monaster, do którego nastêpuje przej�cie, podlega innej w³adzy,wymagana jest zgoda tak¿e tej w³adzy.

§ 3. Patriarcha, Biskup eparchialny oraz prezes konfederacji mog¹ wy-daæ tê zgodê dopiero po zasiêgniêciu opinii prze³o¿onego monasteru suiiuris, z którego nastêpuje przej�cie.

§ 4. Do wa¿no�ci przej�cia do monasteru innego Ko�cio³a sui iuris wy-magana jest ponadto zgoda Stolicy Apostolskiej.

§ 5. Przej�cie dokonuje siê poprzez przyjêcie przez prze³o¿onego nowe-go monasteru sui iuris za zgod¹ Synaksy.

Kan. 488 � § 1. Przechodz¹cy do innego monasteru sui iuris tej samejkonfederacji nie odbywa nowicjatu ani nie sk³ada nowej profesji, a oddnia przej�cia traci prawa i jest zwolniony z obowi¹zków wobec po-

PA: 164 § 2 n. 1

PA: 164 §1, § 2 n. 2, 3

KPK/83: 684 § 3KPK/17: 632PA: 182 § 1

KPK/83: 684 § 3KPK/17: 632PA: 182 § 2, 3

PA: 182 § 2, 3

PA: 182 § 1

KPK/83: 684 § 3,685 § 2KPK/17: 633 § 3,635PA: 183 § 2 n. 1, 185

4 Nic. II, can. 21; S. Theodorus Studita, ep. II, 196; Honorius III, ep. Religiosam vitameligentibus, 25 oct. 1216; ep. Religiosam vitam ... infringat, 29 ian. 1218. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 10 et 12, V.


alterius iura et obligationes suscipit et, si clericus est, eidem etiam utclericus ascribitur.1

§ 2. Transiens a monasterio sui iuris ad aliud monasterium sui iuris adnullam vel ad diversam confoederationem pertinens servet praescriptatypici monasterii, ad quod fit transitus, circa obligationem peragendi novi-tiatum et emittendi professionem; si vero in typico de re non cavetur, necnovitiatum peragit nec novam professionem emittit, sed effectus transi-tus locum habent a die, quo transitus fit, nisi Superior monasterii ab eoexigit, ut aliquod tempus non ultra annum experimenti causa in monaste-rio transigat; transacto experimenti tempore aut a Superiore de consensusui consilii vel Synaxis ad normam typici stabiliter novo monasterio ascri-batur aut ad pristinum monasterium redeat.

§ 3. In transitu a monasterio sui iuris ad ordinem vel congregationemserventur congrua congruis referendo cann. 544 et 545.

§ 4. Monasterium sui iuris, a quo sodalis discedit, bona servat, quae ip-sius sodalis ratione iam ei quaesita sunt; quod spectat ad dotem, ea debe-tur sine fructibus iam maturis a die transitus monasterio, ad quod transi-tus fit.

9° De exclaustratione et de discessu a monasterio

Can. 489 � § 1. Indultum exclaustrationis a monasterio sui iuris nonnisisodali a votis perpetuis concedere potest ad petitionem ipsius sodalis auc-toritas, cui monasterium subiectum est, audito Superiore monasterii suiiuris una cum suo consilio.2

§ 2. Episcopus eparchialis hoc indultum nonnisi ad triennium concederepotest.

Can. 490 � Petente Superiore monasterii sui iuris de consensu sui con-silii exclaustratio imponi potest ab auctoritate, cui monasterium subiec-tum est, gravi de causa servata aequitate et caritate.

Can. 491 � Sodalis exclaustratus manet votis ligatus atque ceteris obli-gationibus professionis monasticae, quae cum suo statu componi possunt,

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 21, XVI.


przedniego monasteru, zaci¹ga je wobec drugiego, a je¿eli jest duchow-nym, nabywa do niego przynale¿no�æ tak¿e jako duchowny.

§ 2. Przechodz¹cy z monasteru sui iuris do innego monasteru sui iuris nienale¿¹cego do ¿adnej lub nale¿¹cego do innej konfederacji zachowujekonieczne przepisy typików monasteru, do którego nast¹pi³o przej�cie,co do obowi¹zku odbycia nowicjatu i z³o¿enia profesji; je¿eli za� typiki wtej sprawie nic nie postanawiaj¹, nie odbywa nowicjatu i nie sk³ada no-wej profesji, ale skutek przej�cia ma miejsce od dnia, w którym nast¹pi³oprzej�cie, chyba ¿e prze³o¿ony monasteru wymaga od niego, aby celempróby przebywa³ w monasterze przez jaki� czas, jednak nie ponad rok;po up³ywie czasu próby, albo winien zostaæ na sta³e przyjêty do nowegomonasteru przez prze³o¿onego, za zgod¹ jego rady lub Synaksy wed³ugnorm typików, albo wróciæ do poprzedniego monasteru.

§ 3. Podczas przej�cia z monasteru sui iuris do zakonu lub zgromadzenianale¿y zachowaæ odpowiednio kan. 544 i 545.

§ 4. Monaster sui iuris, z którego cz³onek odchodzi, zachowuje dobra,które z racji jego osoby ju¿ naby³; co siê tyczy posagu, nale¿y siê on bezdochodów ju¿ wykorzystanych od dnia przej�cia monasterowi, do które-go nast¹pi³o przej�cie.

9° Eksklaustracja i wyst¹pienie z monasteru

Kan. 489 � § 1. Indultu eksklaustracyjnego z monasteru sui iuris mo¿ezakonnikowi o �lubach wieczystych, na pro�bê samego zakonnika, udzieliætylko w³adza, której monaster podlega, po wys³uchaniu opinii prze³o¿one-go monasteru sui iuris razem z jego rad¹.

§ 2. Biskup eparchialny mo¿e udzieliæ takiego indultu tylko na trzy lata.

Kan. 490 � Na pro�bê prze³o¿onego monasteru sui iuris, za zgod¹ swo-jej rady, eksklaustracja mo¿e byæ zastosowana przez w³adzê, której pod-lega monaster, z wa¿nego powodu, zachowuj¹c s³uszno�æ i mi³o�æ.

Kan. 491 � Cz³onek eksklaustrowany pozostaje nadal zwi¹zany �lubamii innymi obowi¹zkami profesji monastycznej, które dadz¹ siê pogodziæ z

PA: 183 § 2 n. 2

KPK/83: 684 § 1, 2,685 § 1, 2KPK/17:632, 633 §1, 2, 634, 635PA: 182 § 1, 2, 3, 183§ 1 n. 1, 2, 184, 185

KPK/17: 635 § 2PA: 185 n. 2

KPK/83: 686 § 1KPK/17: 638PA: 188 § 1 n. 1, 2 , § 2

KPK/83: 686 § 1

KPK/83: 686 § 3

KPK/83: 687KPK/17: 639PA: 189

2 S.C.S. Off. (Novae Aureliae), 2 aug. 1876.


adhuc tenetur; habitum monasticum debet deponere; perdurante tempo-re exclaustrationis caret voce activa et passiva; Episcopo eparchiali loci,ubi commoratur, loco Superioris proprii monasterii subditus est etiam vivoti oboedientiae.

Can. 492 � § 1. Sodalis a votis perpetuis indultum discedendi a mona-sterio et redeundi ad vitam saecularem ne petat nisi gravissimis de causiscoram Domino perpensis; petitionem suam deferat Superiori monasteriisui iuris, qui eam una cum voto suo suique consilii ad Sedem Apostolicammittat.

§ 2. Huiusmodi indultum Sedi Apostolicae reservatur.

Can. 493 � § 1. Indultum discedendi a monasterio et redeundi ad vitamsaecularem legitime concessum et sodali intimatum, nisi in actu intima-tionis ab ipso sodali reiectum est, ipso iure secumfert dispensationem avotis necnon ab omnibus obligationibus ex professione ortis, non vero abillis ordini sacro adnexis, si sodalis in ordine sacro constitutus est.

§ 2. Si sodalis, qui a monasterio discessit et ad vitam saecularem rediit, inmonasterium rursus recipitur, novitiatum ac professionem instaurat, per-inde ac si numquam vitae religiosae addictus esset.1

Can. 494 � § 1. Monachus a votis perpetuis et in ordine sacro constitu-tus, si indultum discedendi a monasterio et redeundi ad saeculum obtinuit,non potest ordines sacros exercere, donec Episcopum eparchialem be-nevolum receptorem invenerit.

§ 2. Episcopus eparchialis eum recipere potest sive absolute sive experi-menti causa ad quinquennium; in primo casu monachus est ipso iure epar-chiae ascriptus, in altero vero exacto quinquennio, nisi antea expressedimissus est.

Can. 495 � Sodalis, qui post emissam professionem monasterium illegi-time deseruit, debet sine mora ad monasterium redire; Superiores debenteum sollicite requirere et, si vera paenitentia motus redit, suscipere; se-cus vero ad normam iuris puniatur vel etiam dimittatur.2

1 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 13.2 Protodeut. cann. 3-4; S. Theodorus Studita, ep. I, 8-9, 14, 20; ep. II, 164 �De


jego stanem; powinien zdj¹æ monastyczny habit; podczas trwania eks-klaustracji jest pozbawiony g³osu czynnego i biernego; podlega tak¿e namocy �lubu pos³uszeñstwa Biskupowi eparchialnemu miejsca, gdzie prze-bywa, zamiast prze³o¿onemu w³asnego monasteru.

Kan. 492 � § 1. Cz³onek o �lubach wieczystych powinien prosiæ o indultodej�cia z monasteru i powrotu do ¿ycia �wieckiego tylko z bardzo po-wa¿nych przyczyn rozwa¿onych wobec Pana; pro�bê sw¹ winien skie-rowaæ do prze³o¿onego monasteru sui iuris, który wraz z opini¹ swoj¹i swojej rady powinien przes³aæ j¹ do Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Tego rodzaju indult jest zarezerwowany Stolicy Apostolskiej.

Kan. 493 � § 1. Indult odej�cia z monasteru i powrócenia do ¿ycia�wieckiego udzielony zgodnie z prawem i podany do wiadomo�ci zain-teresowanemu, na mocy samego prawa zawiera w sobie dyspensê od�lubów oraz od wszystkich obowi¹zków wyp³ywaj¹cych z profesji, alenie wyp³ywaj¹cych ze �wiêceñ, o ile cz³onek zosta³ wy�wiêcony, chyba¿e w chwili powiadomienia sam go nie przyj¹³.

§ 2. Je¿eli cz³onek, który odszed³ z monasteru i wróci³ do ¿ycia �wieckie-go, zostaje ponownie przyjêty do monasteru, ponawia nowicjat oraz z³o-¿enie profesji tak, jak gdyby nigdy nie by³ w³¹czony do ¿ycia zakonnego.

Kan. 494 � § 1. Mnich o �lubach wieczystych i przyjêciu �wiêceñ, je¿eliotrzyma³ indult odej�cia z monasteru i wrócenia do ¿ycia �wieckiego, niemo¿e wykonywaæ �wiêceñ, dopóki nie znajdzie ¿yczliwego Biskupa epar-chialnego, który go przyjmie.

§ 2. Biskup eparchialny mo¿e przyj¹æ go bezwarunkowo albo na piê-cioletni¹ próbê; w pierwszym przypadku moc¹ samego prawa nabywaprzynale¿no�æ do eparchii; w drugim � po up³ywie piêciolecia, chyba ¿ewcze�niej zostanie w sposób wyra�ny odes³any.

Kan. 495 � Cz³onek, który po z³o¿onej profesji monastycznej bezpraw-nie opu�ci³ monaster, powinien bezzw³ocznie do niego wróciæ; prze³o¿enipowinni gorliwie go szukaæ i je�li powróci z prawdziw¹ skruch¹, przyj¹æ;w innym wypadku wed³ug norm prawa powinien byæ ukarany lub nawetwydalony.

KPK/83: 691 § 1

KPK/83: 691 § 2KPK/17: 638PA: 190 § 2KPK/83: 692KPK/17: 640 § 1PA: 191 § 1

KPK/83: 690 § 2KPK/17: 640 § 2PA: 191 § 2

KPK/83: 693KPK/17: 641§ 1PA: 192 § 2

KPK/83: 693KPK/17: 641 § 2PA: 192 § 3

KPK/83: 665 § 2KPK/17: 645 § 1, 2PA: 196 § 1, 2

renuntiatione�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 12, II; cap. III, 21.


Can. 496 � § 1. Qui perdurante professione temporaria gravi de causaa monasterio discedere et ad vitam saecularem redire vult, petitionemsuam Superiori monasterii sui iuris deferat.

§ 2. Superior hanc petitionem una cum voto suo suique consilii ad Epi-scopum eparchialem mittat, cuius est, etsi de monasteriis iuris pontificiiagitur, hoc in casu indultum discedendi a monasterio et ad vitam saecula-rem redeundi concedere, nisi ius particulare id pro monasteriis intra finesterritorii Ecclesiae patriarchalis sitis Patriarchae reservat.

10° De dimissione monachorum

Can. 497 � § 1. Ipso iure dimissus a monasterio habendus est sodalisqui:1° fidem catholicam publice abiecit;

2° matrimonium celebravit vel etiam civiliter tantum attentavit.1

§ 2. His in casibus Superior monasterii sui iuris consulto suo consilio sinemora collectis probationibus declarationem facti emittat, ut iuridice con-stet de dimissione, atque quam primum de re auctoritatem, cui monaste-rium immediate subiectum est, certiorem faciat.

Can. 498 � § 1. Sodalis, qui causa est imminentis et gravissimi siveexterioris scandali sive erga monasterium damni, a Superiore monasteriisui iuris de consensu eius consilii statim ex monasterio eici potest habitumonastico statim deposito.2

§ 2. Superior monasterii sui iuris, si casus fert, curet, ut processus dimis-sionis ad normam iuris promoveatur, aut rem auctoritati, cui monasteriumsubiectum est, deferat.3

§ 3. Sodalis ex monasterio eiectus, qui in ordine sacro constitutus est, abexercitio ordinis sacri prohibetur, nisi auctoritas, cui monasterium subiec-tum est, aliter decernit.

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 11.2 Nic. II, can. 19.3 * Syn. Armen., a. 1911, 768.


Kan. 496 � § 1. Kto podczas trwania profesji czasowej chce odej�æ zmonasteru i wróciæ do ¿ycia �wieckiego z wa¿nej przyczyny, powinienswoj¹ pro�bê skierowaæ do prze³o¿onego monasteru sui iuris.

§ 2. Prze³o¿ony pro�bê tê wraz z opini¹ swoj¹ i swojej rady przekazujeBiskupowi eparchialnemu, do którego, nawet je�li chodzi o monastery naprawie papieskim, nale¿y w tym wypadku wydanie indultu odej�cia zmonasteru i przywrócenia do ¿ycia �wieckiego, chyba ¿e prawo party-kularne dla monasterów le¿¹cych w granicach terytorium Ko�cio³a pa-triarchalnego zastrzega to Patriarsze.

10° Odes³anie mnichów

Kan. 497 � § 1. Na mocy samego prawa nale¿y uwa¿aæ za wydalonegoz monasteru cz³onka, który :1° porzuci³ publicznie wiarê katolick¹;

2° zawar³ ma³¿eñstwo lub usi³owa³ je zawrzeæ, nawet tylko cywilne;

§ 2. W tych przypadkach prze³o¿ony monasteru sui iuris po zasiêgniêciuopinii swojej rady, powinien, po zebraniu dowodów, niezw³ocznie wydaæstwierdzenie faktu, a¿eby wydalenie sta³o siê prawnie potwierdzone i jaknajprêdzej zawiadomiæ o sprawie w³adzê, której monaster bezpo�redniopodlega.

Kan. 498 � § 1. Cz³onek, który jest powodem zagro¿enia, bardzo po-wa¿nym zgorszeniem zewnêtrznym lub szkod¹ dla monasteru, mo¿e byænatychmiast wydalony przez prze³o¿onego monasteru sui iuris za zgod¹swojej rady, zdj¹wszy natychmiast habit monastyczny.

§ 2. Prze³o¿ony monasteru sui iuris, je¿eli zachodzi potrzeba, winienwszcz¹æ proces o wydalenie zgodnie z przepisami prawa, albo przedsta-wiæ sprawê w³adzy, której monaster podlega.

§ 3. Cz³onkowi wydalonemu z monasteru, który posiada �wiêcenia, za-kazuje siê wykonywania �wiêceñ, chyba ¿e w³adza, której podlega, po-stanowi inaczej.

KPK/83: 688 § 2

KPK/83: 688 § 2KPK/17: 638PA: 190 § 2

KPK/83: 694 § 1KPK/17: 646 § 1PA: 197 § 1KPK/83: 694 § 1 n. 1KPK/17: 646 § 1 n. 1PA: 197 § 1 n. 1KPK/83: 694 § 1 n. 2KPK/17: 646 § 1 n. 3PA: 197 § 1 n. 3

KPK/83: 594 § 2KPK/17: 646 § 2PA: 197 § 2

KPK/83: 703KPK/17: 653, 668PA: 198 § 1 n. 1

KPK/83: 703KPK/17: 653, 668PA: 198 § 2 n. 2, § 3


Can. 499 � Perdurante professione temporaria sodalis dimitti potest aSuperiore monasterii sui iuris de consensu eius consilii secundum can.552, §§ 2 et 3, sed dimissio, ut valeat, confirmari debet ab Episcopoeparchiali vel, si ius particulare ita fert pro monasteriis intra fines territo-rii Ecclesiae patriarchalis sitis, a Patriarcha.

Can. 500 � § 1. Ad dimittendum sodalem a votis perpetuis firmo can.497 competens est Praeses confoederationis monasticae vel Superiormonasterii sui iuris non confoederati, uterque de consensu sui consilii,quod in casu simul cum Superiore praeside ex quinque saltem membrisad validitatem constare debet ita, ut, si desunt vel absunt ordinarii consi-liarii, alii ad normam typici vel statutorum confoederationis advocentur;suffragatio autem secreto fieri debet.1

§ 2. Ad dimissionem valide decernendam praeter alias condiciones intypico forte statutas requiritur, ut:2

1° causae dimissionis sint graves, culpabiles et iuridice comprobatae unacum defectu emendationis;3

2° dimissioni praecesserint, nisi natura causae dimissionis id excludit,duae monitiones cum formali comminatione dimissionis, quae in cas-sum cesserunt;

3° causae dimissionis sodali scripto manifestatae sint data ei post singu-las monitiones plena opportunitate se defendendi;

4° tempus utile in typico statutum ab ultima monitione elapsum sit.

§ 3. Responsiones sodalis scripto datae alligantur actis, quae eis, de qu-ibus in § 1, submittenda sunt.

§ 4. Decretum dimissionis exsecutioni mandari non potest, nisi est abauctoritate, cui monasterium subiectum est, approbatum.4

1 S. Theodorus Studita, ep. II, 196.2 * Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 18; Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 12, I; Syn. Armen., a. 1911, 768.


Kan. 499 � Podczas trwania profesji czasowej zakonnik mo¿e zostaæwydalony przez prze³o¿onego monasteru sui iuris za zgod¹ swojej rady,wed³ug kan. 522 §§ 2 i 3, ale wydalenie, aby by³o wa¿ne, musi potwier-dziæ Biskup eparchialny lub, je�li prawo partykularne tak stanowi dlamonasterów le¿¹cych w granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego,przez Patriarchê.

Kan. 500 � § 1. Do wydalenia zakonnika po �lubach wieczystych, we-d³ug kan. 497 kompetentny jest prezes konfederacji monastycznej lubprze³o¿ony monasteru sui iuris nie skonfederowanego, obaj za zgod¹swojej rady, w którym to przypadku do wa¿no�ci powinna siê sk³adaæ,razem z prze³o¿onym jako prezesem, przynajmniej z 5 cz³onków, tak abyje�li w ogóle nie ma lub s¹ nieobecni zwyczajni doradcy, powo³aæ innychwed³ug norm typików lub statutów konfederacji; g³osowanie za� powin-no odbyæ siê w sposób tajny.

§ 2. Do wa¿nego wydalenia, oprócz innych warunków ustalonych wtypikach, wymaga siê, aby :

1° powody wydalenia by³y powa¿ne, zawinione i prawnie udowodnionewraz z brakiem poprawy;

2° wydalenie powinno byæ poprzedzone, chyba ¿e natura przyczynywydalenia to wyklucza, dwoma upomnieniami z formalnym zagro¿e-niem wydalenia, które pozosta³y nieskuteczne;

3° przyczyny wydalenia podane zosta³y zakonnikowi pisemnie po upo-mnieniach, daj¹c mu pe³n¹ mo¿liwo�æ obrony;

4° up³yn¹³ czas u¿yteczny przepisany w typikach, dany po ostatnim upo-mnieniu.

§ 3. Pisemne odpowiedzi cz³onka nale¿y wraz z aktami przes³aæ osobom,o których mówi § 1.

§ 4. Dekretu wydalenia nie mo¿na zleciæ do wykonania bez zatwierdze-nia w³adzy, której podlega monaster.

KPK/83: 696 § 1, 2,697, 699 § 1, 2, 700KPK/17: 647 § 1, 2PA: 199 § 1, 2, 3

KPK/83: 699 § 1, 2KPK/17: 650 § 2 n.1, 2, 652 § 1, 2, 3, 655§ 1PA: 205 § 1 n. 1, 2, §2, 3, 207 § 1

KPK/83: 696 § 1, 697KPK/17: 649, 650 §3, 651 § 1, 2, 656PA: 204 § 1 n. 1, § 2,208KPK/83: 696 § 1,697 n. 3KPK/17: 649, 651 §1, 656 n. 1, 3PA: 204 § 1 n. 1, 208n. 1, 3KPK/83: 697 n. 2KPK/17: 649, 656 n.2, 660, 661 § 3PA: 208 n. 2, 212,213 § 3

KPK/83: 697 n. 2KPK/17: 650 § 3,651 § 2PA: 204 § 2KPK/83: 697 n. 2, 3KPK/17: 649, 660PA: 212

KPK/83: 697 n. 3KPK/17: 650 § 3,651 § 2PA: 204 § 2KPK/83: 700KPK/17: 650 § 2 n.1, 2, 652 §1, 2, 3, 666PA: 205 § 1 n. 1, 2, §2, 3, 218 § 1, 2

3 S. Basilius M., regulae fus., 28; S. Nicephorus CP., can. 137.4 * Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 18; Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 12, I; Syn. Armen., a. 1911, 768.


Can. 501 � § 1. Decretum dimissionis quam primum sodali, cuius inter-est, intimetur.

§ 2. Sodalis vero potest adversus decretum dimissionis intra quindecimdies cum effectu suspensivo sive recursum interponere sive, nisi decre-tum dimissionis a Sede Apostolica confirmatum est, postulare, ut causavia iudiciali tractetur.

§ 3. De recursu adversus decretum dimissionis videt Sedes Apostolicavel, si de sodali agitur, qui domicilium intra fines territorii Ecclesiae pa-triarchalis habet, Patriarcha.

§ 4. Si vero causa via iudiciali tractanda est, de ea videt tribunal auctori-tatis immediate superioris ei, qui decretum dimissionis confirmavit; Supe-rior vero, qui decretum dimissionis tulit, acta in re collecta tradat eidemtribunali et procedatur secundum canones de iudicio poenali appellationeremota.

Can. 502 � Legitima dimissione, ea exclusa, de qua in can. 497, ipso iurecessant omnia vincula necnon obligationes ex professione monastica ortaet, si sodalis in ordine sacro constitutus est, servari debet can. 494.

Can. 503 � § 1. Qui a monasterio legitime discedit vel ab eo legitimedimissus est, nihil ab eo repetere potest ob quamlibet operam in eo prae-stitam.

§ 2. Monasterium tamen aequitatem et caritatem servet erga sodalem,qui ab eo separatur.

Art. III � De ordinibus et congregationibus

Can. 504 � § 1. Ordo est societas ab auctoritate competenti ecclesiasti-ca erecta, in qua sodales, etsi non sunt monachi, professionem emittunt,quae professioni monasticae aequiparatur.

§ 2. Congregatio est societas ab auctoritate competenti ecclesiasticaerecta, in qua sodales professionem emittunt cum tribus votis publicisoboedientiae, castitatis et paupertatis, quae tamen professioni monasti-cae non aequiparatur, sed propriam vim habet ad normam iuris.

Can. 505 � § 1. Ordo est iuris pontificii, si a Sede Apostolica erectus autper eiusdem decretum ut talis agnitus est; iuris patriarchalis vero, si a


Kan. 501 � § 1. Dekret wydalenia powinien byæ jak najprêdzej przed-stawiony zainteresowanemu cz³onkowi.

§ 2. Cz³onek za� w ci¹gu piêtnastu dni przeciwko dekretowi wydaleniamo¿e ze skutkiem zawieszaj¹cym albo wnie�æ rekurs, albo, je�li dekretwydalenia nie zosta³ zatwierdzony przez Stolicê Apostolsk¹, domagaæsiê rozpatrzenia sprawy na drodze s¹dowej.

§ 3. Rekurs od dekretu wydalenia rozpatruje Stolica Apostolska lub, je-¿eli chodzi o cz³onka, który posiada sta³e zamieszkanie w granicach tery-torium Ko�cio³a patriarchalnego � Patriarcha.

§ 4. Je¿eli sprawa ma byæ przeprowadzona na drodze s¹dowej, rozpa-truje j¹ trybuna³ w³adzy bezpo�rednio wy¿szej od tej, która dekret wyda-lenia zatwierdzi³a; prze³o¿ony, który wyda³ dekret wydalenia, winien prze-kazaæ temu trybuna³owi akta zebrane w tej sprawie i postêpowaæ we-d³ug kanonów prawa karnego z wykluczeniem apelacji.

Kan. 502 � Wskutek prawnego wydalenia, z wykluczeniem tego, o czymw kan. 497, moc¹ samego prawa ustaj¹ wszelkie wiêzy oraz obowi¹zkiwynikaj¹ce z profesji monastycznej, a je¿eli cz³onek posiada³ �wiêcenia,nale¿y zachowaæ kan. 494.

Kan. 503 � § 1. Kto zgodnie z prawem opuszcza monaster lub zosta³ zniego prawnie wydalony, nie mo¿e siê od niego niczego domagaæ za ja-k¹kolwiek pracê w nim wykonan¹.

§ 2. Jednak¿e monaster winien zachowaæ s³uszno�æ i mi³o�æ wobec cz³on-ka, który z niego wystêpuje.

Art. III � Zakony i zgromadzenia

Kan. 504 � § 1. Zakonem jest wspólnota erygowana przez kompe-tentn¹ w³adzê ko�cieln¹, której cz³onkowie, nawet je�li nie s¹ mnichami,sk³adaj¹ profesjê zrównan¹ z profesj¹ monastyczn¹.

§ 2. Zgromadzeniem jest wspólnota erygowana przez kompetentn¹ w³a-dzê ko�cieln¹, której cz³onkowie sk³adaj¹ trzy �luby publiczne pos³uszeñ-stwa, czysto�ci i ubóstwa, które jednak nie s¹ zrównane z profesj¹ mo-nastyczn¹, ale maj¹ w³asn¹ moc wed³ug norm prawa.

Kan. 505 � § 1. Zakon jest na prawie papieskim, je�li zosta³ erygowanyprzez Stolicê Apostolsk¹ lub jej dekretem za taki uznany; jest na prawie

KPK/83: 700KPK/17: 650 § 2 n.1, 2, 652 § 1, 2, 3PA: 205 § 1 n. 1, 2, §2, 3

KPK/83: 701KPK/17: 648, 669 §1, 672 § 2PA: 200, 220 § 1, 23§ 2

KPK/83: 702 § 1KPK/17: 643 § 1PA: 194 § 1

KPK/83: 702 § 2KPK/17: 643 § 2,671 n. 5PA: 194 § 2, 222 n. 5

KPK/17: 488 n. 2PA: 314 § 1

KPK/17: 488 n. 2PA: 314 § 2

KPK/83: 589KPK/17: 488 n. 1PA: 312 § 2


Patriarcha erectus decretum agnitionis Sedis Apostolicae consecutus nonest.

§ 2. Congregatio est:

1° iuris pontificii, si a Sede Apostolica erecta aut per eiusdem decretumut talis agnita est;

2° iuris patriarchalis, si a Patriarcha erecta aut per eiusdem decretum uttalis agnita est nec decretum agnitionis Sedis Apostolicae consecutaest;

3° iuris eparchialis, si ab Episcopo eparchiali erecta decretum agnitionisSedis Apostolicae vel Patriarchae consecuta non est.

§ 3. Ordo vel congregatio est clericalis, si ratione finis seu propositi afundatore intenti vel vi legitimae consuetudinis sub moderamine est pres-byterorum, ministeria ordini sacro propri assumit et ut talis ab auctoritateecclesiastica agnoscitur.

1° De erectione et de suppressioneordinis, congregationis, provinciae, domus

Can. 506 � § 1. Episcopus eparchialis erigere potest tantum congrega-tiones; sed eas ne erigat nisi consulta Sede Apostolica et insuper intrafines territorii Ecclesiae patriarchalis nisi consulto Patriarcha.

§ 2. Patriarcha erigere potest ordines et congregationes de consensuSynodi permanentis atque Sede Apostolica consulta.

§ 3. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis congregatio iuris epar-chialis, quae in plures eparchias eiusdem territorii diffusa est, fieri potestiuris patriarchalis decreto Patriarchae consultis eis, quorum interest, etde consensu Synodi permanentis.

Can. 507 � § 1. Ordo, etiam iuris patriarchalis, legitime erectus, etsi exuna tantum domo constat, supprimi non potest nisi a Sede Apostolica, cuietiam reservatur de bonis suppressi ordinis statuere salva offerentiumvoluntate.

§ 2. Congregationem iuris patriarchalis vel eparchialis legitime erectam,etsi ex una tantum domo constat, supprimere potest praeter Sedem Aposto-


patriarszym, je�li erygowany przez Patriarchê nie otrzyma³ od StolicyApostolskiej dekretu zatwierdzaj¹cego.

§ 2. Zgromadzenie jest :

1° na prawie papieskim, je�li erygowane zosta³o przez Stolicê Apostolsk¹lub za tak¹ dekretem uznane;

2° na prawie patriarszym, je�li zosta³o erygowane przez Patriarchê lubza tak¹ uznane jego dekretem, a nie uzyska³o od Stolicy Apostolskiejdekretu uznania;

3° na prawie eparchialnym, je�li zosta³o erygowane przez Biskupaeparchialnego, a nie otrzyma³o od Stolicy Apostolskiej lub Patriarchydekretu uznania.

§ 3. Zakon lub zgromadzenie s¹ kleryckie, gdy z racji celu, czyli zamie-rzenia za³o¿yciela, ewentualnie na podstawie prawomocnego zwyczaju,pozostaj¹ pod zarz¹dem prezbiterów, podejmuj¹ wykonywanie �wiêceñi za takie s¹ uznawane przez w³adzê ko�cieln¹.

1° Erygowanie i zniesienie zakonu,zgromadzenia, prowincji i domu

Kan. 506 � § 1. Biskup eparchialny mo¿e erygowaæ jedynie zgroma-dzenia, ale dopiero po konsultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹, a w granicachterytorium Ko�cio³a patriarchalnego mo¿e je erygowaæ po konsultacji zPatriarch¹.

§ 2. Patriarcha mo¿e erygowaæ zakony i zgromadzenia za zgod¹ sta³egoSynodu i po konsultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹.

§ 3. W granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego zgromadzenie naprawie eparchialnym, które rozci¹ga siê na liczne eparchie tego samegoterenu, mo¿e zostaæ uznane jako zgromadzenie na prawie patriarszymdekretem Patriarchy i za zgod¹ sta³ego Synodu, po konsultacji z zaintere-sowanymi.

Kan. 507 � § 1. Zakon, nawet na prawie patriarszym, prawnie erygo-wany, chocia¿by posiada³ tylko jeden dom, mo¿e byæ zniesiony tylko przezStolicê Apostolsk¹, której równie¿ zastrze¿ona jest decyzja odno�nie dodóbr zniesionego zakonu z zachowaniem woli fundatorów.

§ 2. Zgromadzenie na prawie patriarszym lub eparchialnym, prawnieerygowane, chocia¿by posiada³o tylko jeden dom, mo¿e znie�æ, poza Sto-

KPK/83: 589PA: 312 §2KPK/83: 599KPK/17: 488 n. 3PA: 312 § 2 n. 3PA: 312 § 2 n. 2

KPK/83: 589KPK/17: 488 n. 3PA: 312 § 2 n. 1

KPK/83: 588 § 2KPK/17: 488 n. 4PA: 314 § 3

KPK/83: 579KPK/17: 492 § 1PA: 13 § 1 n. 1

PA: 13 § 1 n. 2

PA: 13 § 2, 21

KPK/83: 584KPK/17: 493PA: 14 § 1 n. 1, 2

KPK/83: 584KPK/17: 493PA: 14 § 2


licam Patriarcha intra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, consultis eis,quorum interest, et de consensu Synodi permanentis necnon Sedis Apo-stolicae.

Can. 508 � § 1. Provincia indicat partem eiusdem ordinis vel congrega-tionis ex pluribus domibus constantem, quam Superior maior immediateregit.

§ 2. Ordinem vel congregationem in provincias dividere, provincias co-niungere, aliter circumscribere vel supprimere novasque erigere, pertinetad auctoritatem a statutis ordinis vel congregationis determinatam.1

§ 3. De bonis suppressae provinciae statuere salva iustitia et offerentiumvoluntate spectat, nisi statuta aliter cavent, ad Synaxim generalem velurgente necessitate ad Superiorem generalem de consensu sui consilii.

Can. 509 � § 1. Ordo vel congregatio domum valide erigere non potestnisi de consensu scripto dato Episcopi eparchialis; si agitur de erigendaprima domo ordinis vel congregationis iuris patriarchalis in aliqua epar-chia, requiritur intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis consensus Pa-triarchae vel in ceteris casibus Sedis Apostolicae.2

§ 2. Quae dicuntur in can. 437, valent etiam de domibus ordinum etcongregationum.

Can. 510 � Domus ordinis vel congregationis valide supprimi non potestnisi consulto Episcopo eparchiali; suppressio vero unicae domus ordinisvel congregationis eidem auctoritati reservatur, cuius est secundum can.507 ipsum ordinem vel congregationem supprimere.

2° De Superioribus, de Synaxibus et de oeconomisin ordinibus et congregationibus

Can. 511 � § 1. In ordinibus et congregationibus Superiores et Synaxeseam potestatem habent, quae iure communi et statutis determinatur.

§ 2. In ordinibus et congregationibus clericalibus iuris pontificii vel pa-triarchalis autem Superiores et Synaxes insuper habent potestatem regi-minis pro foro externo et interno ad normam statutorum.

1 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 1.


lic¹ Apostolsk¹, Patriarcha w granicach terytorium swojego Ko�cio³a,po konsultacji z zainteresowanymi oraz po uzyskaniu zgody sta³ego Sy-nodu i Stolicy Apostolskiej.

Kan. 508 � § 1. Przez prowincjê rozumie siê czê�æ tego samego zakonulub zgromadzenia sk³adaj¹c¹ siê z kilku domów i zarz¹dzan¹ bezpo�red-nio przez wy¿szego prze³o¿onego.

§ 2. Podzia³ zakonu lub zgromadzenia na prowincje, ³¹czenie prowincji,dokonywanie zmian w ich granicach, znoszenie i erygowanie nowych na-le¿y do w³adzy okre�lonej zgodnie ze statutami zakonu lub zgromadzenia.

§ 3. Decyzja dotycz¹ca dóbr zniesionej prowincji, zachowuj¹c sprawie-dliwo�æ i wolê fundatorów nale¿y, o ile statuty inaczej nie zastrzegaj¹, doSynaksy generalnej lub w przypadku nagl¹cej konieczno�ci do prze³o¿o-nego generalnego za zgod¹ jego rady.

Kan. 509 � § 1. Do wa¿nego erygowania domu zakonu lub zgromadze-nia potrzeba pisemnej zgody Biskupa eparchialnego, a je¿eli chodzi oerygowanie pierwszego domu zakonu lub zgromadzenia na prawie pa-triarszym w jakiej� eparchii, wymagana jest w granicach terytorium Ko-�cio³a patriarchalnego zgoda Patriarchy; lub, w pozosta³ych przypadkach,Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Odno�nie do domów zakonów i zgromadzeñ zachowuje wa¿no�ætre�æ kan. 437.

Kan. 510 � Dom zakonu lub zgromadzenia mo¿e byæ wa¿nie zniesionyjedynie za zgod¹ Biskupa eparchialnego; zniesienie za� jedynego domuzakonu lub zgromadzenia jest zarezerwowane tej w³adzy, której wed³ugkan. 507 przys³uguje zniesienie zakonu lub zgromadzenia.

2° Prze³o¿eni, Synaksy, ekonomowiew zakonach i zgromadzeniach

Kan. 511 � § 1. Prze³o¿eni oraz Synaksy posiadaj¹ w zakonach i kon-gregacjach w³adzê okre�lon¹ prawem wspólnym i statutami.

§ 2. Natomiast w zakonach i zgromadzeniach kleryckich na prawie papie-skim lub patriarszym prze³o¿eni i Synaksy posiadaj¹ ponadto w³adzê rz¹dze-nia, w zakresie zewnêtrznym, jak i wewnêtrznym, wed³ug norm statutów.

KPK/83: 621KPK/17: 488 n. 6PA: 314 § 4

KPK/83: 581, 585KPK/17: 494 § 1PA: 15 § 1

KPK/17: 494 § 2PA: 15 § 2

KPK/83: 609 § 1KPK/17: 497 § 1PA: 17 § 1, 2, 19 § 1n.1, 2, 22 § 2

KPK/83: 611, 612KPK/17: 497 § 2, 3, 4PA: 19 § 2, 3, 22 § 2

KPK/83: 616 § 1, 2KPK/17: 493, 498PA: 14 § 1 n. 1, § 2,20 § 1, 2, 3, 4

KPK/83: 596 § 1KPK/17: 501 § 1PA: 26 § 1, § 2 n. 2

KPK/83: 596 § 2KPK/17: 501 § 1PA: 26 § 2 n. 1, 2



Can. 512 � § 1. Synaxis generalis, quae superior auctoritas ad normamstatutorum est, efformetur ita, ut totum ordinem vel congregationem re-praesentans verum signum eiusdem unitatis in caritate fiat.1

§ 2. Non solum provinciae et domus, sed etiam omnis sodalis optata suamodo in statutis determinato Synaxi generali libere mittere potest.

Can. 513 � § 1. Ut sodales ad officium Superioris valide nominentur auteligantur, requiritur congruum tempus post professionem perpetuam astatutis determinandum, quod, si de Superioribus maioribus agitur, debetesse saltem decennium a prima professione computandum.2

§ 2. Si de Superiore generali agitur, praeterea ad validitatem requiritur, utannos triginta quinque expleverit.3

Can. 514 � § 1. Superiores ad tempus determinatum et conveniens tem-poris spatium constituantur, nisi pro Superiore generali aliud ferunt statu-ta.4

§ 2. Possunt tamen antequam tempus determinatum elapsum est ab of-ficio amoveri vel ad aliud transferri ob causas et secundum modum astatutis determinata.

§ 3. In statutis aptis normis provideatur, ne sodales diutius sine intermis-sione Superiores sint.

Can. 515 � § 1. Superior generalis electione designetur ad normamstatutorum.5

§ 2. Ceteri Superiores ad normam statutorum designentur, ita tamen, ut,si eliguntur, confirmatione Superioris maioris competentis indigeant; sivero nominantur, apta consultatio praecedat.

§ 3. In electionibus sedulo serventur cann. 947-960 necnon can. 445.

1 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 14 �Capitula�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6aug. 1966, II, 1, 18.

2 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 3; * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,pars IV, cap. III, 10.



Kan. 512 � § 1. Synaksa generalna, która zgodnie ze statutami jestw³adz¹ najwy¿sz¹, powinna byæ powo³ana w ten sposób, a¿eby repre-zentuj¹c ca³y zakon lub zgromadzenie, sta³a siê prawdziwym znakiemjego jedno�ci w mi³o�ci.

§ 2. Nie tylko prowincje i domy, lecz tak¿e ka¿dy cz³onek mo¿e w sposóbwolny, okre�lony statutami, przes³aæ do Synaksy generalnej swoje ¿ycze-nia.

Kan. 513 � § 1. Do wa¿nego mianowania lub wyboru cz³onków na urz¹dprze³o¿onego wymaga siê up³ywu odpowiedniego czasu od z³o¿enia profe-sji wieczystej, okre�lonego statutami, a je�li chodzi o wy¿szych prze³o¿o-nych, powinno up³yn¹æ przynajmniej 10 lat od pierwszej profesji.

§ 2. Je¿eli idzie o prze³o¿onego generalnego, do wa¿no�ci wyboru wy-maga siê nadto, aby ukoñczy³ przynajmniej 35 lat ¿ycia.

Kan. 514 � § 1. Prze³o¿eni winni byæ ustanawiani na okre�lony i odpo-wiedni czas, chyba ¿e w przypadku prze³o¿onego generalnego statutystanowi¹ co innego.

§ 2. Mog¹ byæ jednak odwo³ani z urzêdu przed up³ywem oznaczonegoczasu lub przeniesieni na inny urz¹d z przyczyn i w sposób okre�lony wstatutach.

§ 3. Statuty powinny zadbaæ przez odpowiednie normy, aby cz³onkowienie byli prze³o¿onymi bez przerwy przez nazbyt d³ugi czas.

Kan. 515 � § 1. Prze³o¿onego generalnego wyznacza siê przez wybórzgodny z normami statutów.

§ 2. Pozostali prze³o¿eni winni byæ wyznaczani zgodnie z przepisami sta-tutów, tak jednak, ¿e � gdy s¹ wybierani � wymagaj¹ zatwierdzenia kom-petentnego prze³o¿onego wy¿szego; je�li za� s¹ mianowani, wcze�niejpowinna mieæ miejsce odpowiednia konsultacja.

§ 3. Podczas wyborów nale¿y dok³adnie zachowaæ normy kanonów 947-960 oraz kanonu 445.

KPK/83: 631 § 1

KPK/83: 631 § 32

KPK/83: 623KPK/17: 504PA: 31

KPK/17: 504PA: 31

KPK/83: 624 § 1KPK/17:505PA: 32 § 2, § 3 n. 1

KPK/83: 624 § 3

KPK/83: 624 § 2KPK/17: 505PA: 32 § 3 n. 1

KPK/83: 625 § 1

KPK/83: 625 § 3

KPK/83: 626KPK/17: 506 § 1,507 § 2PA: 34 § 1, 35 § 1, 2

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 12.5 S. Basilius M., regulae fus., 43; S. Theodorus Studita, ep. II, 126, 130, 146; Clemens

XIII, litt. ap. Ex iniuncto, 10 ian. 1759. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XII�Electiones�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 4 et 21, XIII.


Can. 516 � § 1. Sint pro administratione bonorum temporalium in ordini-bus et congregationibus oeconomi: oeconomus generalis, qui bona totiusordinis vel congregationis administret, oeconomus provincialis, qui pro-vinciae, oeconomus localis, qui singularum domorum; qui omnes officiosuo fungantur sub moderamine Superioris.1

§ 2. Oeconomi generalis et oeconomi provincialis officium implere Supe-rior maior ipse non potest; officium vero oeconomi localis, etsi melius abofficio Superioris distinguitur, componi tamen cum eo potest, si necessi-tas id exigit.2

§ 3. Si de modo oeconomos designandi statuta silent, ii a Superiore maio-re de consensu sui consilii nominentur.3

3° De admissione in ordines et congregationeset de novitiatu

Can. 517 � § 1. Aetas ad validam admissionem in novitiatum ordinis velcongregationis requisita est decimus septimus annus expletus; circa ce-tera requisita ad admissionem in novitiatum serventur cann. 448, 450,452 et 454.

§ 2. Ad novitiatum instituti religiosi alterius Ecclesiae sui iuris nemo liciteadmitti potest sine licentia Sedis Apostolicae, nisi de candidato agitur, quidestinatus est provinciae vel domui, de qua in can. 432, propriae Eccle-siae.

Can. 518 � Antequam candidatus ad novitiatum admittitur, sit congruen-ter praeparatus sub speciali cura probati sodalis per tempus et secundummodum a statutis determinatum.4

Can. 519 � Ius admittendi candidatos ad novitiatum pertinet ad Superio-res maiores ad normam statutorum servato can. 453, §§ 2 et 3.

Can. 520 � Novitiatus incipit modo a statutis praescripto.

1 S. Basilius M., regulae fus., 34; Nic. II, can. 11; S. Theodorus Studita, sermo 48; ep. I,10 in fine; ep. 36, 96; iambi, 7; S. Athanasius Athonita, typicum, �Eivshghte,on� (�To.crusi,on�). * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 4; cap. III, 4.

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. III, 4.


Kan. 516 � § 1. W zakonach i zgromadzeniach, dla zarz¹dzania do-czesnymi dobrami, powinni byæ ekonomowie: ekonom generalny, zarz¹-dzaj¹cy dobrami ca³ego zakonu lub zgromadzenia, ekonom prowincjalnyw prowincji i ekonom lokalny w poszczególnym domu wype³niaj¹ swojeobowi¹zki pod kierownictwem prze³o¿onego.

§ 2. Urzêdu ekonoma generalnego i ekonoma prowincjalnego nie mo¿ewype³niaæ osobi�cie prze³o¿ony wy¿szy; urz¹d za� ekonoma lokalnegolepiej jest oddzieliæ od urzêdu prze³o¿onego, ale je¿eli wymaga tego po-trzeba, mo¿na go z nim po³¹czyæ.

§ 3. Je¿eli statuty nie mówi¹ nic o sposobie wybierania ekonoma, mianu-je go prze³o¿ony wy¿szy za zgod¹ swojej rady.

3° Przyjmowanie do zakonu i zgromadzeniaoraz nowicjat

Kan. 517 � § 1. Do wa¿nego przyjêcia do nowicjatu w zakonie lubzgromadzeniu wymaga siê ukoñczonych 17 lat ¿ycia; ponadto co do po-zosta³ych wymogów przyjêcia do nowicjatu nale¿y zachowaæ kanony448, 450, 452 i 454.

§ 2. Do nowicjatu instytutu zakonnego innego Ko�cio³a sui iuris, nikt niemo¿e legalnie byæ przyjêtym bez pozwolenia Stolicy Apostolskiej, chyba¿e chodzi o kandydata przeznaczonego dla prowincji lub domu, o którymw kan. 432, w³asnego Ko�cio³a.

Kan. 518 � Przed przyjêciem do nowicjatu kandydat powinien byæ od-powiednio przygotowany pod specjaln¹ opiek¹ do�wiadczonego zakon-nika w czasie i w sposób okre�lony statutami.

Kan. 519 � Zgodnie ze statutami, prawo przyjmowania kandydatów donowicjatu nale¿y do wy¿szych prze³o¿onych, z zachowaniem kan. 453§§ 2 i 3.

Kan. 520 � Nowicjat rozpoczyna siê w sposób przepisany statutami.

KPK/83: 636 § 1KPK/17: 516 § 2PA: 48 § 2

KPK/83: 636 § 1KPK/17: 516 § 3PA: 48 § 3

KPK/17: 516 § 4PA: 48 § 5

KPK/83: 597 § 1,643 § 1, 2, 644KPK/17:538, 542,547 § 3, 555 § 1PA: 70, 74 § 1, 2, 79§ 3, 88 § 1

PA: 74 § 2 n. 6

KPK/83: 597 § 2KPK/17: 539 § 1,540 § 1PA: 71 § 1, 72 § 1

KPK/83: 641, 645 §1, 3KPK/17: 543, 544 §1, 6PA: 75, 76 § 1, 6

KPK/17: 553PA: 85

3 S. Athanasius Athonita, typicum, �Ei,shghte,on� (�To. crusi,on�). * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. II, 4.



Can. 521 � Sedis novitiatus erectio, translatio et suppressio fit per de-cretum Superioris generalis de consensu eius consilii.1

Can. 522 � § 1. Novitiatus ut validus sit, peragi debet in domo, in qua estsedes novitiatus; in casibus specialibus et ad modum exceptionis ex con-cessione Superioris generalis de consensu eius consilii novitiatus peragipotest in alia eiusdem ordinis vel congregationis domo sub moderaminealicuius probati sodalis, qui vices magistri novitiorum gerit.2

§ 2. Superior maior permittere potest, ut novitiorum coetus per certumtemporis spatium in alia proprii ordinis vel congregationis domo a se de-signata commoretur.3

Can. 523 � § 1. Ad validitatem novitiatus requiritur, ut annum integrumet continuum complectatur; absentia vero tribus mensibus sive continuissive intermissis brevior validitatem non afficit, sed tempus deficiens, siquindecim dies superat, suppleri debet, etsi exercitationibus apostolicisad novitiorum institutionem perficiendam deditum erat.4

§ 2. Si longius tempus novitiatus in statutis praescribitur, illud non requiri-tur, ut valeat professio.

Can. 524 � § 1. Novitiorum institutioni praeficiendus est ut magister adnormam statutorum sodalis prudentia, caritate, pietate, scientia et statusreligiosi observantia praestans, decem saltem annos professus et, si deordine vel congregatione clericali agitur, in ordine presbyteratus constitu-tus.5

§ 2. Magistro, si opus est, cooperatores dentur, qui in omnibus ei subsintcirca moderamen novitiatus et institutionem novitiorum.

§ 3. Solius magistri est consulere novitiorum institutioni et ad ipsum so-lum novitiatus moderamen spectat ita, ut nemini liceat his se quovis prae-textu immiscere exceptis illis Superioribus, quibus id a statutis permittitur,

1 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 10, a)-b).2 Secret. Status, rescr. 6 nov. 1964, 18; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 10, c).3 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 10, c)-d).


Kan. 521 � Erygowanie, przeniesienie i zniesienie miejsca nowicjatu mabyæ dokonane pisemnym dekretem prze³o¿onego generalnego za zgod¹jego rady.

Kan. 522 � § 1. Do wa¿no�ci nowicjatu wymaga siê, by by³ odbyty wdomu, w którym znajduje siê siedziba nowicjatu; w specjalnych przypad-kach i na zasadzie wyj¹tku, prze³o¿ony generalny za zgod¹ swojej radymo¿e zezwoliæ, aby nowicjusz odbywa³ nowicjat w innym domu tegosamego zakonu lub zgromadzenia pod kierownictwem jakiego� do-�wiadczonego zakonnika, który pe³ni rolê magistra nowicjuszy.

§ 2. Wy¿szy prze³o¿ony mo¿e zezwoliæ, aby zespó³ nowicjuszy przeby-wa³ przez pewien okres czasu w innym domu w³asnego zakonu lub zgro-madzenia, przez niego oznaczonym.

Kan. 523 � § 1. Do wa¿no�ci nowicjatu wymaga siê, aby trwa³ bezprzerwy pe³ny i ci¹g³y rok; nieobecno�æ za�, mniejsza od trzech miesiê-cy, czy to ci¹g³a, czy przerywana, nie narusza wa¿no�ci, ale czas braku-j¹cy, wynosz¹cy ponad 15 dni, powinien byæ uzupe³niony, chocia¿by by³po�wiêcony æwiczeniom apostolskim dla zakoñczenia kszta³cenia nowi-cjuszy.

§ 2. Je�li statuty ustanawiaj¹ d³u¿szy okres nowicjatu, nie jest on ko-nieczny do wa¿no�ci profesji.

Kan. 524 � § 1. Prze³o¿onym wychowania nowicjuszy jako magisterjest wed³ug statutów cz³onek odznaczaj¹cy siê roztropno�ci¹, mi³o�ci¹,pobo¿no�ci¹, wiedz¹, a tak¿e ¿yj¹cy w karno�ci zakonnej od przynaj-mniej 10 lat po profesji, a je¿eli zakon lub zgromadzenie s¹ kleryckie,posiadaj¹cy �wiêcenia prezbiteratu.

§ 2. Magistrowi w razie potrzeby mo¿na przydzieliæ wspó³pracownikówpodleg³ych mu w zakresie kierowania nowicjatem i wychowania nowi-cjuszy.

§ 3. Troska o wychowanie nowicjuszy nale¿y wy³¹cznie do magistra i doniego nale¿y tak¿e kierowanie nowicjatem, st¹d nikomu nie wolno inge-rowaæ, z jakiejkolwiek przyczyny, z wyj¹tkiem tych prze³o¿onych, któ-

KPK/83: 647 § 1KPK/17: 554 § 1PA: 87 § 1 n. 1

KPK/83: 647 § 2KPK/17: 555 § 1 n. 3PA: 88 § 1 n. 4

KPK/83: 648 § 1, 2,649 § 1KPK/17: 555 § 1 n.2, 556 § 2PA: 88 § 1 n. 3, 89 § 2

KPK/17: 555 § 2PA: 88 § 2

KPK/83: 651 § 1KPK/17: 559 § 1PA: 92 § 1

KPK/83: 651 § 2KPK/17: 559 § 2PA: 92 § 2

KPK/83: 650 § 2KPK/17: 561 § 1PA: 94 § 1

4 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, n. 11, a)-d).5 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 3. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720,

tit. XII �Puella�.


ac visitatoribus; ad disciplinam religiosam vero totius domus quod attinet,magister, quemadmodum et novitii, Superiori subditus est.

§ 4. Novitius potestati magistri ac Superiorum subest eisque oboediretenetur.

Can. 525 � § 1. Ea, quae praescribuntur in cann. 459-461, valent etiamde ordinibus et congregationibus.

§ 2. Antequam professionem temporariam emittit, novitius debet ad to-tum tempus, quo eadem professione ligatus est, bonorum suorum, quaeactu habet et quae ipsi forte postea supervenient, administrationem ce-dere, cui mavult, et de eorundem usu et usufructu libere disponere.

4° De professione in ordinibus et congregationibus

Can. 526 � § 1. Professio temporaria cum tribus votis oboedientiae,castitatis et paupertatis emittatur ad tempus in statutis determinatum.1

§ 2. Haec professio ad normam statutorum pluries renovari potest itatamen, ut complexive numquam ad tempus, quod triennio brevius velsexennio longius est, extendatur.2

Can. 527 � Ad validitatem professionis temporariae requiritur, ut:

1° novitiatus valide peractus sit;

2° novitius admittatur ad professionem a Superiore competenti secun-dum statuta de consensu sui consilii necnon recipiatur professio abeodem Superiore per se vel per alium;

3° professio sit expressa nec vi, metu gravi aut dolo emissa vel recepta;

4° cetera ad validitatem professionis in statutis requisita impleantur.

1 Leo XIII, litt. ap. Singulare praesidium, 12 maii 1882, �Post�; S.C. de Prop. Fide,decr. 3 maii 1902.


rym pozwalaj¹ na to statuty, oraz wizytatorów; w tym za�, co dotyczykarno�ci zakonnej ca³ego domu, magister, jak i nowicjusze, podlegaj¹prze³o¿onemu.

§ 4. Nowicjusz podlega w³adzy magistra oraz prze³o¿onych i zobowi¹za-ny jest wobec nich do pos³uszeñstwa.

Kan. 525 � § 1. Odno�nie do zakonów i zgromadzeñ zachowuj¹ wa¿-no�æ przepisy kanonów 459-461.

§ 2. Przed z³o¿eniem profesji czasowej, nowicjusz na ca³y czas jej trwa-nia, powinien w sposób wolny przekazaæ wybranej osobie zarz¹dzanieswoimi dobrami posiadanymi aktualnie i uzyskanymi w przysz³o�ci orazzadysponowaæ ich u¿ytkowaniem i korzystaniem z dochodów.

4° Profesja w zakonach i zgromadzeniach

Kan. 526 � § 1. Profesja czasowa trzech �lubów pos³uszeñstwa, czy-sto�ci i ubóstwa winna byæ sk³adana na czas okre�lony statutami.

§ 2. Profesja ta, wed³ug statutów, mo¿e byæ kilkakrotnie odnawiana, takjednak, aby trwa³a nie krócej ni¿ trzy lata i nie d³u¿ej ni¿ sze�æ lat.

Kan. 527 � Do wa¿no�ci profesji czasowej wymaga siê, aby:

1° nowicjat zosta³ wa¿nie odbyty;

2° nowicjusz zosta³ dopuszczony do z³o¿enia profesji przez kompetent-nego prze³o¿onego, wed³ug statutów i za zgod¹ jego rady oraz byprofesjê przyj¹³ ten¿e prze³o¿ony osobi�cie lub przez kogo� innego;

3° profesja by³a wyra�na oraz z³o¿ona lub przyjêta z³o¿ona bez przymu-su, ciê¿kiej boja�ni lub podstêpu;

4° dope³niono pozosta³ych wymogów wa¿no�ci profesji zawartych wstatutach.

KPK/17: 561 § 2PA: 94 § 2

KPK/83: 646, 650§ 1, 652 §5, 653 § 1, 2KPK/17: 565 § 1, 3,568, 571 § 1, 2PA: 98 § 1, 3, 102,105 § 1, 2KPK/83: 668 § 1KPK/17: 569 § 1PA: 103 § 1

KPK/83: 655KPK/17: 574 § 2PA: 110 § 1

KPK/83: 655KPK/17: 574 § 2PA: 110 § 2

KPK/83: 656KPK/17: 572 § 1PA: 106 § 1KPK/83: 656 n. 2KPK/17: 572 § 1 n. 3PA: 106 § 1 n. 1KPK/83: 656 n. 3, 5KPK/17: 572 § 1 n.2, 6, 575 § 2PA: 106 § 1 n. 1, 2,111 § 2KPK/83: 656 n. 4KPK/17: 572 § 1 n.4, 5PA: 106 § 1 n. 2



Can. 528 � Sodalis a votis temporariis eadem obligatione ac sodalis avotis perpetuis tenetur observandi statuta; voce activa et passiva caret,nisi aliter in statutis expresse cavetur.1

Can. 529 � § 1. Professio temporaria actus votis contrarios reddit illici-tos, sed non invalidos.

§ 2. Haec professio non aufert sodali proprietatem bonorum suorum ne-que capacitatem alia bona acquirendi; sodali tamen non licet per actuminter vivos dominium bonorum suorum titulo gratioso abdicare.

§ 3. Quidquid autem sodalis a votis temporariis industria sua aut intuituordinis vel congregationis acquirit, ipsi ordini vel congregationi acquirit;nisi contrarium legitime probatur, sodalis praesumitur acquirere intuituordinis vel congregationis.2

§ 4. Cessionem vel dispositionem, de quibus in can. 525, § 2, sodalis a votistemporariis mutare potest non quidem proprio arbitrio, sed de Superiorismaioris consensu, dummodo mutatio saltem de notabili bonorum parte nefiat in favorem ordinis vel congregationis; per discessum autem ab ordinevel congregatione eiusmodi cessio ac dispositio habere vim desinit.

§ 5. Si sodalis a votis temporariis debita et obligationes contraxit, ipserespondere debet, nisi de Superioris licentia negotium ordinis vel congre-gationis gessit.

§ 6. Emissa professione temporaria ipso iure vacant quaelibet professiofficia.3

Can. 530 � In congregationibus sodalis saltem ante professionem per-petuam testamentum, quod etiam in iure civili validum sit, libere condat.4

Can. 531 � Per professionem perpetuam sodalis statum religiosum defi-nitive assumit, propriam eparchiam amittit ac ordini vel congregationipleno iure aggregatur.

1 S.C. de Prop. Fide, 4 mar. 1895, dub. 4-5.2 S. Theodorus Studita, quotidianae monachorum poenae, 7; S.C. de Prop. Fide, instr.

(ad Monachos Maronit. Libanen.), 4 feb. 1895.


Kan. 528 � Cz³onek po �lubach czasowych posiada ten sam obowi¹zekprzestrzegania statutów co cz³onek o �lubach wieczystych; nie posiadag³osu czynnego i biernego, chyba ¿e statuty wyra�nie zastrzegaj¹ ina-czej.

Kan. 529 � § 1. Profesja czasowa czyni akty przeciwne �lubom niego-dziwymi, ale nie czyni ich niewa¿nymi.

§ 2. Profesja ta nie czyni zakonnika niezdolnym do posiadania prawaw³asno�ci dóbr ani nabywania innych; nie godzi siê jednak cz³onkowizrzekaæ siê przez akt miêdzy ¿yj¹cymi prawa do tych dóbr pod tytu³emdarmowym.

§ 3. Cokolwiek za� cz³onek o �lubach czasowych nabywa w³asnym stara-niem albo ze wzglêdu na zakon czy zgromadzenie, nabywa sam zakonczy zgromadzenie; domniemywa siê, ¿e zakonnik nabywa ze wzglêdu nazakon czy zgromadzenie, chyba ¿e prawnie udowodni siê co� przeciw-nego.

§ 4. Zmianê dyspozycji lub odst¹pienia, o czym jest w kan. 525 § 2, cz³o-nek po �lubach czasowych mo¿e dokonaæ nie samodzielnie, ale za zgod¹wy¿szego prze³o¿onego, byleby zmiana nie dotyczy³a znacznej czê�ci dóbrna korzy�æ zakonu lub zgromadzenia; przez odej�cie za� z zakonu lub zgro-madzenia takie odst¹pienie i rozdysponowanie traci swoj¹ moc.

§ 5. Je�li cz³onek po �lubach czasowych zaci¹gn¹³ d³ugi i zobowi¹zania,sam powinien byæ odpowiedzialnym, chyba ¿e sprawê zakonu lub zgro-madzenia prowadzi³ za zgod¹ prze³o¿onego.

§ 6. Po z³o¿eniu profesji czasowej, moc¹ samego prawa, wakuj¹ wszel-kie urzêdy profesa.

Kan. 530 � Cz³onkowie w zgromadzeniach, przynajmniej przed z³o¿e-niem profesji wieczystej, maj¹ sporz¹dziæ w sposób wolny testament,wa¿ny równie¿ wed³ug prawa �wieckiego.

Kan. 531 � Poprzez profesjê wieczyst¹ cz³onek przyjmuje ostateczniestan zakonny, traci w³asn¹ eparchiê i pe³noprawnie zostaje w³¹czony dozakonu lub zgromadzenia.

KPK/17: 578PA: 114

KPK/17: 579PA: 115

KPK/17: 580 § 1,583PA: 116 § 1, 119

KPK/83: 668 § 3KPK/17: 580 § 2,594 § 2PA: 116 § 2, 137 § 2

KPK/83: 668 § 2KPK/17: 580 § 3PA: 116 § 3

KPK/83: 639 § 2, 3KPK/17: 536 § 2, 3PA: 68 § 2, 3

PA: 120

KPK/83: 668 § 1KPK/17: 569 § 3PA: 103 § 3

KPK/83: 654KPK/17: 585PA: 121

3 S. Nicephorus C.P., can. 157.4 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 16.


Can. 532 � Ad validitatem professionis perpetuae praeter requisita, dequibus in can. 464, requiritur, ut praecesserit professio temporaria adnormam can. 526.

Can. 533 � In ordinibus professio perpetua professioni perpetuae mona-sticae aequiparatur, proinde valent de ea cann. 466-468.

Can. 534 � In congregationibus:

1° effectus canonici professionis perpetuae iidem manent ac in can.529 de professione temporaria determinantur, nisi aliter iure commu-ni cavetur;

2° Superior maior de consensu sui consilii potest sodali a votis perpetuisid petenti licentiam bona sua cedendi salvis normis prudentiae conce-dere;1

3° Synaxis generalis est in statuta introducere, si opportunum videtur,renuntiationem obligatoriam patrimonii a sodali acquisiti vel acquirendi,quae tamen ante professionem perpetuam fieri non potest.2

Can. 535 � § 1. In emittenda quavis professione serventur praescriptastatutorum.

§ 2. Documentum emissae professionis ab ipso sodali et ab eo, qui pro-fessionem, etiam ex delegatione, recepit, subscriptum asservetur in ar-chivo ordinis vel congregationis; si de professione perpetua agitur, Supe-rior maior debet de eadem quam primum certiorem facere parochum,apud quem sodalis baptismus adnotatus est.

5° De institutione sodalium et de disciplinareligiosa in ordinibus et congregationibus

Can. 536 � § 1. Modus institutionis sodalium servato can. 471, § 1 de-terminatur in statutis.

1 Secret. Status, rescr. 6 nov. 1964, 16; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 18.2 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 13 �Congregationes�; Paulus VI, m.p. Ecclesiae

sanctae, 6 aug. 1966, II, 24.


Kan. 532 � Do wa¿no�ci profesji wieczystej, oprócz wymogów okre-�lonych w kan. 464, wymaga siê uprzedniej profesji czasowej z zacho-waniem przepisu kan. 526.

Kan. 533 � W zakonach profesja wieczysta jest zrównana z wieczyst¹profesj¹ monastyczn¹, dlatego odnosz¹ siê do niej kan. 466-468.

Kan. 534 � W zgromadzeniach:

1° kanoniczne skutki profesji wieczystej pozostaj¹ takie same jak skutkiokre�lone w kan. 529 dla profesji czasowej, chyba ¿e inaczej za-strzega prawo wspólne;

2° prze³o¿ony wy¿szy za zgod¹ swojej rady mo¿e na pro�bê cz³onka po�lubach wieczystych pozwoliæ na odst¹pienie swoich dóbr, zachowu-j¹c normy roztropno�ci;

3° Synaksa generalna mo¿e wprowadziæ do statutów, o ile jest to wska-zane, obowi¹zek zrzeczenia siê maj¹tku przez cz³onka w przesz³o�cilub w przysz³o�ci nabytego, czego jednak nie mo¿na dokonaæ przedprofesj¹ wieczyst¹.

Kan. 535 � § 1. Przy sk³adaniu ka¿dej profesji nale¿y zachowaæ przepi-sy statutów.

§ 2. W archiwum zakonu lub zgromadzenia nale¿y przechowywaæ doku-ment z³o¿enia profesji podpisany przez samego sk³adaj¹cego i przez tego,kto przyjmowa³ profesjê, tak¿e przez delegacjê; je�li chodzi o profesjêwieczyst¹, prze³o¿ony wy¿szy powinien jak najprêdzej powiadomiæ o niejproboszcza, u którego zapisany zosta³ chrzest cz³onka.

5° Kszta³cenie cz³onków i karno�æ zakonnaw zakonach i zgromadzeniach

Kan. 536 � § 1. Sposób kszta³cenia cz³onków okre�laj¹ statuty, z zacho-waniem kan. 471 § 1.

KPK/83: 568KPK/17: 572 § 1 n. 2,3, 4, 5, 6, § 2, 575 § 2PA: 106 § 1, 2, 111 § 2

KPK/83: 639 § 2, 3,4, 668 § 4, 5KPK/17: 536 § 2, 3,4, 579, 581 § 1, 2,582, 594 § 2PA: 68 § 2, 3, 5, 115,117 § 1 n. 1, 2, § 2,118, 137 § 2KPK/83: 668 § 2, 3KPK/17: 579, 580 §1, 2, 3, 583, 594 § 2PA: 115, 116 § 1, 2,3, 119, 137 § 2KPK/83: 668 § 2, 3KPK/17: 579, 580 § 1,2, 3, 583 n. 1, 594 § 2PA: 115, 116 § 1, 2,3, 119 n. 1, 137 § 2

KPK/17: 576 § 1PA: 112 § 1

KPK/17: 576 § 2PA: 112 § 3

KPK/83: 659 § 1, 2


§ 2. Institutio sodalium, qui ad ordines sacros destinantur, praeterea fieridebet secundum rationem institutionis clericorum, de qua in can. 330, insede studiorum ordinis vel congregationis a Synaxi generali vel a Supe-rioribus maioribus ad normam statutorum approbata; si vero sedes stu-diorum propria ad normam can. 340, § 1 haberi non potest, sodales insti-tui debent sub ductu probati moderatoris in alio seminario vel institutostudiorum superiorum ab auctoritate ecclesiastica approbato.1

Can. 537 � § 1. Superiores maiores ad normam statutorum dare pos-sunt litteras dimissorias ad sacram ordinationem sodalibus a votis perpe-tuis.2

§ 2. Episcopus, ad quem Superior litteras dimissorias mittere debet, estEpiscopus eparchialis loci, ubi ordinandus domicilium habet; ad aliumEpiscopum vero, si Episcopus eparchialis licentiam dedit aut est alteriusEcclesiae sui iuris ac ordinandus aut est absens aut denique, si sedeseparchialis vacat et eam regit, qui Episcopus ordinatus non est; de quibusnecesse est Episcopo ordinanti in singulis casibus constet authentico cu-riae eparchialis documento.3

Can. 538 � § 1. In singulis domibus ordinum et congregationum laudesdivinae celebrentur ad normam statutorum et legitimarum consuetudi-num.4

§ 2. Curent Superiores, ut omnes sodales ad normam statutorum ea,quae in can. 473, § 2 praescribuntur, impleant.

§ 3. Sodales ordinum et congregationum sacramentum paenitentiae fre-quenter suscipiant et servetur can. 474, § 2.

Can. 539 � § 1. Superiores curent, ut sodalibus idonei confessarii prae-sto sint.

§ 2. Confessarii in ordinibus et congregationibus clericalibus iuris pontifi-cii vel patriarchalis a Superiore maiore ad normam statutorum designen-

1 S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 ian. 1940, n. 4.2 Secret. Status, rescr. 6 nov. 1964, 11. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III,

§ 7 �In propria�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 10.


§ 2. Kszta³cenie cz³onków przeznaczonych do �wiêceñ powinno ponad-to odbywaæ siê wed³ug programu kszta³cenia duchownych, o którym wkan. 330, w miejscu studiów zakonu czy zgromadzenia zatwierdzonymprzez Synaksê generaln¹ lub przez wy¿szych prze³o¿onych wed³ug sta-tutów; je¿eli za� mo¿liwe jest posiadanie w³asnej siedziby studiów we-d³ug kan. 340 § 1, cz³onkowie powinni kszta³ciæ siê pod kierownictwemdo�wiadczonego moderatora w innym seminarium lub w wy¿szym insty-tucie studiów zatwierdzonym przez w³adzê ko�cieln¹.

Kan. 537 � § 1. Wy¿si prze³o¿eni wed³ug statutów mog¹ wystawiæ dy-misorie do �wiêceñ cz³onkom o �lubach wieczystych.

§ 2. Biskupem, do którego prze³o¿ony powinien przes³aæ dymisorie, jestBiskup eparchialny miejsca, gdzie kandydat do �wiêceñ ma sta³e za-mieszkanie; do innego Biskupa za�, je¿eli udzieli³ pozwolenia Biskup epar-chialny albo je¿eli jest Biskupem innego Ko�cio³a sui iuris ni¿ kandydat,albo jest nieobecny, albo wreszcie, je¿eli stolica eparchialna wakuje,a zarz¹dza ni¹ osoba nie wy�wiêcona na Biskupa, nale¿y koniecznie po-wiadomiæ o tym w poszczególnych przypadkach Biskupa udzielaj¹cego�wiêceñ poprzez autentyczny dokument kurii eparchialnej.

Kan. 538 � § 1. W poszczególnych domach zakonów czy zgromadzeñ,Liturgiê Godzin nale¿y sprawowaæ wed³ug przepisów statutów i praw-nych zwyczajów.

§ 2. Prze³o¿eni niech zadbaj¹, aby wszyscy cz³onkowie zgodnie ze statu-tami wype³niali przepisy kan. 473 § 2.

§ 3. Cz³onkowie zakonów i zgromadzeñ powinni czêsto przystêpowaædo sakramentu pokuty z zachowaniem kan. 474 § 2.

Kan. 539 � § 1. Prze³o¿eni niech zadbaj¹, aby cz³onkowie mieli odpo-wiednich spowiedników.

§ 2. Spowiednicy w zakonach i zgromadzeniach kleryckich na prawiepapieskim lub patriarszym powinni byæ wyznaczeni przez wy¿szego prze-

KPK/83: 659 § 3KPK/17: 587 § 1, 3,588 § 1PA: 124, 126 § 1,127 § 1

KPK/83: 1019 § 1KPK/17: 964 n. 2PA: 131

KPK/17: 965, 966 §1, 2PA: 132 § 1, 133 § 1, 2

KPK/17: 610 § 1PA: 157 § 2

KPK/83: 630 § 2,663 § 1, 2, 3, 5KPK/17: 595 § 1, 2PA: 138 § 1, 2KPK/83: 664KPK/17: 595 § 1 n. 3PA: 138 § 1 n. 3

KPK/83: 630 § 2KPK/17: 518 § 1PA: 50 § 1

KPK/83: 630 § 3KPK/17: 518 § 1,520 § 1, 525, 528PA: 50 § 1, 52 § 1, 57§ 1, 60

3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �In propria�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 10; Syn. Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 9.

4 S. Basilius M:, regulae fus., 37.


tur; in ceteris casibus vero ab Hierarcha loci audito Superiore, qui prae-vie communitatem, cuius interest, consulere debet.

Can. 540 � Ad habitum sodalium quod spectat, standum est praescriptisstatutorum et extra proprias domus etiam normis Episcopi eparchialis.1

Can. 541 � Normae circa clausuram in statutis singulorum ordinum etcongregationum secundum propriam indolem determinentur firmo iureSuperiorum, etiam localium, per modum actus et iusta de causa aliudpermittendi.2

Can. 542 � Curent Superiores, ut sodales a se designati praesertim ineparchia, in qua degunt, si ab Hierarcha loci vel parocho eorum auxiliumrequiritur ad consulendum necessitatibus christifidelium, illud intra et extraproprias ecclesias salvis instituti indole et disciplina religiosa libenter prae-stent.3

Can. 543 � Sodalis ordinis vel congregationis, qui parochus est, manetvotis ligatus atque ceteris suae professionis obligationibus necnon statu-tis adhuc tenetur, quatenus horum observantia cum sui officii obligationi-bus consistere potest; ad disciplinam religiosam quod attinet, subest Su-periori, in eis vero, quae ad officium parochi spectant, eadem iura etobligationes habet ac ceteri parochi eodemque modo Episcopo eparchialisubest.4

6° De transitu ad alium ordinem vel congregationemaut ad monasterium sui iuris

Can. 544 � § 1. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sodalis adaliud institutum religiosum valide transire potest de consensu scripto datoPatriarchae et de consensu proprii Superioris generalis et Superioris ge-neralis ordinis vel congregationis, ad quem transire vult, aut, si de transituad monasterium agitur, Superioris monasterii sui iuris; ad hunc consen-

1 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 17; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966,1, 25, d).

2 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 16; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 27 iun. 1972, 19-20.


³o¿onego, wed³ug statutów; w innych przypadkach przez Hierarchê miejscapo wys³uchaniu prze³o¿onego, który powinien uprzednio skonsultowaæsiê z zainteresowan¹ wspólnot¹.

Kan. 540 � Co do stroju cz³onków, nale¿y przestrzegaæ postanowieñzawartych w statutach, a poza w³asnym domem tak¿e norm Biskupaeparchialnego.

Kan. 541 � Normy dotycz¹ce klauzury okre�laj¹, zgodnie z w³asnymcharakterem, statuty poszczególnych zakonów i zgromadzeñ, zachowu-j¹c prawa prze³o¿onych, tak¿e lokalnych do zezwolenia per modumactus i ze s³usznej przyczyny na inne rozwi¹zanie.

Kan. 542 � Prze³o¿eni powinni siê troszczyæ, aby cz³onkowie przez nichwyznaczeni, zw³aszcza w eparchii, w której przebywaj¹ w swych w³as-nych ko�cio³ach i poza nimi, z zachowaniem charakteru instytutu i karno-�ci zakonnej, chêtnie nie�li pomoc, je�li Hierarcha miejsca lub proboszczpotrzebuj¹ jej dla zaradzenia potrzebom chrze�cijan.

Kan. 543 � Cz³onek zakonu lub zgromadzenia, który jest proboszczem,pozostaje zwi¹zany �lubami i pozosta³ymi obowi¹zkami swojej profesji,a tak¿e statutami, o ile ich zachowanie da siê pogodziæ z obowi¹zkamijego urzêdu; co do karno�ci zakonnej podlega prze³o¿onemu, w tym za�,co nale¿y do urzêdu proboszcza, tak¿e w prawach i obowi¹zkach zrówna-ny jest z innymi proboszczami i w ten sam sposób podlega Biskupowieparchialnemu.

6° Przej�cie do innego zakonu, zgromadzenialub do monasteru sui iuris

Kan. 544 � § 1. W granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, cz³o-nek mo¿e wa¿nie przej�æ do innego instytutu zakonnego za pisemn¹ zgod¹Patriarchy i za zgod¹ w³asnego prze³o¿onego generalnego oraz prze³o¿o-nego generalnego zakonu lub zgromadzenia, do którego chce siê prze-nie�æ, albo, je¿eli chodzi o przej�cie do monasteru � prze³o¿onego mona-

KPK/83: 669 § 1KPK/17: 596PA: 139

KPK/83: 667 § 1KPK/17: 597 § 1,604 § 1PA: 148, 150 § 1

KPK/17: 608 § 1PA: 154 § 1

KPK/83: 678 § 2,681 § 1KPK/17: 630 § 1, 2,631 § 1PA: 179 § 1, 2, 180 § 1

PA: 182 § 2

3 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 36 § 2. � Chalc. can. 4; S.C. de Prop.Fide, instr. 8 dec. 1845; decr. 25 apr. 1850, 3.

4 Benedictus XIV, litt. ap. Super familiam, 30 mar. 1756, § 7. * Syn. Armen., a. 1911,778, 918, n. 3.


sum praestandum Superiores indigent praevio consensu sui consilii vel, side monasterio agitur, Synaxis.

§ 2. Sodalis valide transire potest a congregatione iuris eparchialis adaliud institutum religiosum iuris eparchialis de consensu scripto dato Epi-scopi eparchialis loci, ubi est domus princeps instituti religiosi, ad quod fittransitus, consulto Superiore generali congregationis, a qua fit transitus,et consentiente Superiore generali congregationis aut Superiore mona-sterii sui iuris, ad quod fit transitus; ad hunc consensum praestandumSuperiores indigent praevio consensu sui consilii vel, si de monasterioagitur, Synaxis.

§ 3. Ceteris in casibus sodalis non potest ad aliud institutum religiosumvalide transire nisi de consensu Sedis Apostolicae.

§ 4. Ad validitatem transitus ad institutum religiosum alterius Ecclesiaesui iuris requiritur consensus Sedis Apostolicae.

Can. 545 � § 1. Transiens novitiatum ex toto peragere debet, nisi Supe-rior generalis vel Superior monasterii sui iuris, uterque de consensu suiconsilii, tempus novitiatus ob specialia adiuncta reducit, sed non infra sexmenses; novitiatu durante manentibus votis iura et obligationes particula-res, quae sodalis in priore ordine vel congregatione habuit, suspensa suntet ipse Superioribus et magistro novitiorum novi instituti religiosi subestetiam vi voti oboedientiae.

§ 2. Post peractum novitiatum transiens, qui iam professus a votis perpe-tuis est, publice professionem perpetuam emittat secundum praescriptastatutorum novi instituti religiosi, qua professione novo instituto pleneaggregatur et, si clericus est, ei etiam ut clericus ascribitur; qui veroadhuc professus a votis temporariis est, eodem modo professionem tem-porariam emittat saltem per triennium duraturam, nisi totum trienniumnovitiatus in monasterio sui iuris, ad quod transit, peregit.

§ 3. Si in novo instituto religioso sodalis professionem non emittit, adpristinum redire debet, nisi interim tempus professionis elapsum est.

§ 4. Circa bona et dotem servetur can. 488, § 4.


steru sui iuris; dla wyra¿enia takiej zgody, prze³o¿eni potrzebuj¹ uprzedniouzyskaæ zgodê swojej rady, albo, je¿eli dotyczy to monasteru � Synaksy.

§ 2. Cz³onek mo¿e wa¿nie przej�æ ze zgromadzenia na prawie eparchial-nym do innego instytutu zakonnego na prawie eparchialnym za pisemn¹zgod¹ Biskupa eparchialnego miejsca, gdzie znajduje siê g³ówny dominstytutu zakonnego, do którego dokonuje przej�cia, po konsultacji zprze³o¿onym generalnym zgromadzenia, z którego dokonuje siê przej�cieoraz za wiedz¹ prze³o¿onego generalnego zgromadzenia lub prze³o¿one-go monasteru sui iuris, z którego dokonuje siê przej�cie; dla wyra¿eniatakiej zgody prze³o¿eni potrzebuj¹ uprzednio uzyskaæ zgodê swojej radylub, je¿eli dotyczy to monasteru � Synaksy.

§ 3. W pozosta³ych przypadkach cz³onek nie mo¿e wa¿nie przej�æ doinnego instytutu zakonnego bez zgody Stolicy Apostolskiej.

§ 4. Do wa¿nego przej�cia do instytutu zakonnego innego Ko�cio³a suiiuris wymagana jest zgoda Stolicy Apostolskiej.

Kan. 545 � § 1. Przechodz¹cy powinien odbyæ w ca³o�ci nowicjat, chy-ba ¿e prze³o¿ony generalny lub prze³o¿ony monasteru sui iuris, obaj zazgod¹ swojej rady, skróci ze szczególnych przyczyn czas nowicjatu, lecznie poni¿ej sze�ciu miesiêcy; podczas trwania nowicjatu on sam podlegatylko prze³o¿onym i magistrowi nowicjatu nowego instytutu zakonnego,tak¿e na mocy �lubu pos³uszeñstwa.

§ 2. Po ukoñczeniu nowicjatu przechodz¹cy, który jest ju¿ profesem o�lubach wieczystych, sk³ada publiczn¹ profesjê wieczyst¹ wed³ug prze-pisów statutów nowego instytutu zakonnego, przez któr¹ to profesjê zo-staje ca³kowicie w³¹czony do nowego instytutu oraz, je¿eli jest duchow-nym, jako duchowny nabywa do niego przynale¿no�æ; kto za� by³ dot¹dprofesem o �lubach czasowych, w ten sam sposób sk³ada profesjê cza-sow¹, zachowuj¹c j¹ przynajmniej przez trzy lata, chyba ¿e ca³e trzy lataspêdzi³ w nowicjacie monasteru sui iuris, do którego przeszed³.

§ 3. Je¿eli zakonnik nie sk³ada profesji w nowym instytucie zakonnym,powinien powróciæ do poprzedniego, chyba ¿e tymczasem up³yn¹³ okrestrwania profesji.

§ 4. Co do dóbr i posagu nale¿y zachowaæ kan. 488 § 4.

KPK/83: 684 § 1KPK/17: 632PA: 182 § 3

KPK/83: 684 § 1KPK/17: 632PA: 182 § 1

PA: 182 § 1

KPK/83: 684 § 2,685 § 1KPK/17: 633 § 1PA: 183 § 1 n. 1

KPK/83: 684 § 2,685 § 2KPK/17: 634, 635PA: 184, 185

KPK/83: 684 § 2KPK/17: 633 § 2,634PA: 183 § 1 n. 2, 184

KPK/17: 635 n. 2PA: 185 n. 2


7° De exclaustratione et de discessuab ordine vel congregatione

Can. 546 � § 1. Professus a votis temporariis elapso professionis tem-pore libere potest institutum religiosum derelinquere.

§ 2. Qui perdurantibus votis temporariis gravi de causa petit, ut ordinemvel congregationem derelinquat, a Superiore generali de consensu eiusconsilii consequi potest indultum definitive ab ordine vel congregationediscedendi et ad vitam saecularem redeundi cum effectibus, de quibus incan. 493; in congregationibus iuris eparchialis indultum ut valeat confir-mari debet ab Episcopo eparchiali loci, ubi est domus princeps eiusdemcongregationis.1

Can. 547 � § 1. Superior maior iusta de causa consulto suo consiliosodalem a votis temporariis a renovandis eisdem votis vel ab emittendaprofessione perpetua excludere potest.

§ 2. Infirmitas physica vel psychica, etiam post professionem tempora-riam contracta, quae de iudicio peritorum sodalem a votis temporariisreddit ineptum ad vitam in instituto religioso ducendam, causam constituiteum non admittendi ad professionem temporariam renovandam vel adprofessionem perpetuam emittendam, nisi ob neglegentiam instituti velob laborem in instituto peractum infirmitas contracta est.

§ 3. Si vero sodalis perdurantibus votis temporariis amens evasit, etsinovam professionem emittere non potest, ab instituto tamen dimitti nonpotest.

Can. 548 � § 1. Indultum exclaustrationis concedi potest ab auctoritate,cui ordo vel congregatio subiectus est, audito Superiore generali una cumsuo consilio; impositio vero exclaustrationis ab eadem auctoritate fit pe-tente Superiore generali de consensu sui consilii.2

§ 2. De cetero circa exclaustrationem serventur cann. 489-491.

Can. 549 � § 1. Sodalis a votis perpetuis indultum discedendi ab ordinevel congregatione et ad vitam saecularem redeundi ne petat nisi gravissi-

1 Secret. Status, rescr. 6 nov. 1964, 14.


7° Eksklaustracja i odej�cie z zakonulub zgromadzenia

Kan. 546 � § 1. Profes o �lubach czasowych po up³ywie okresu profesjimo¿e swobodnie opu�ciæ instytut zakonny.

§ 2. Kto podczas trwania �lubów czasowych z wa¿nej przyczyny prosi omo¿liwo�æ opuszczenia zakonu lub zgromadzenia, mo¿e otrzymaæ od prze-³o¿onego generalnego, za zgod¹ jego rady, indult definitywnego odej�cia zzakonu lub zgromadzenia oraz powrócenia do ¿ycia �wieckiego ze skutka-mi, o których mówi kan. 493; w kongregacjach na prawie eparchialnym dowa¿no�ci indultu potrzeba zatwierdzenia go przez Biskupa eparchialnegomiejsca, gdzie znajduje siê g³ówny dom tego zgromadzenia.

Kan. 547 � § 1. Prze³o¿ony wy¿szy, ze s³usznej przyczyny, po konsulta-cji ze swoj¹ rad¹, mo¿e nie dopu�ciæ cz³onka o �lubach czasowych doodnowienia �lubów lub do z³o¿enia profesji wieczystej.

§ 2. Choroba fizyczna lub psychiczna, nabyta nawet po z³o¿eniu profesjiczasowej, która � zdaniem bieg³ych � czyni cz³onka o �lubach czaso-wych niezdolnym do podjêcia ¿ycia zakonnego, stanowi podstawê niedo-puszczenia go do odnowienia profesji czasowej lub do z³o¿enia profesjiwieczystej, chyba ¿e choroba zaistnia³a na skutek zaniedbañ ze stronyinstytutu lub pracy podjêtej w instytucie.

§ 3. Je¿eli w czasie trwania �lubów czasowych cz³onek sta³ siê niepo-czytalny, wówczas � nawet je�li jest niezdolny do z³o¿enia nowej profesji� nie mo¿e byæ wydalony z instytutu.

Kan. 548 � § 1. Indult eksklaustracyjny mo¿e wydaæ w³adza, którejzakon lub zgromadzenie podlega, w porozumieniu z prze³o¿onym gene-ralnym wraz z jego rad¹; eksklaustracja mo¿e byæ zastosowana przeztê sam¹ w³adzê na pro�bê prze³o¿onego generalnego, za zgod¹ jegorady.

§ 2. W pozosta³ych sprawach dotycz¹cych eksklaustracji nale¿y zacho-waæ kanony 489-491.

Kan. 549 � § 1. Cz³onek o �lubach wieczystych nie powinien prosiæ oindult odej�cia z zakonu lub zgromadzenia i powrotu do ¿ycia �wieckiego,

KPK/83: 688 § 1KPK/17: 637PA: 187

KPK/83: 688 § 2,690 § 1, 692KPK/17: 638, 640 §1, 2PA: 190 § 2, 191 § 1, 2

KPK/83: 689 § 1KPK/17: 637PA: 187

KPK/83: 689 § 2KPK/17: 637PA: 187

KPK/83: 689 § 3

KPK/83: 686 § 1KPK/17: 638PA: 188 § 1 n. 1, 2, § 2

KPK/83: 686 § 1,687KPK/17: 639PA: 189

KPK/83: 691 § 1

2 S.C.S. Off., (Novae Aureliae), 2 aug. 1876.


mis de causis; petitionem suam deferat Superiori generali, qui eam unacum voto suo suique consilii ad auctoritatem competentem mittat.

§ 2. Huiusmodi indultum in ordinibus Sedi Apostolicae reservatur; in con-gregationibus vero praeter Sedem Apostolicam id concedere potest etiam:

1° Patriarcha omnibus sodalibus, qui domicilium intra fines territorii Ec-clesiae, cui praeest, habent, consulto, si de congregationibus iuris epar-chialis agitur, Episcopo eparchiali;

2° Episcopus eparchialis eparchiae, in qua sodalis domicilium habet, siagitur de congregatione iuris eparchialis.

§ 3. Indultum discedendi ab ordine vel congregatione eosdem effectuscanonicos habet ac in can. 493 statuuntur; de sodali vero, qui in ordinesacro constitutus est, valet praeterea can. 494.

Can. 550 � Sodalis, qui ex domo proprii ordinis vel congregationis illegi-time abest cum animo se subducendi a potestate Superiorum, sollicite abeisdem Superioribus quaeratur; si vero intra tempus a statutis praescrip-tum non redit, ad normam iuris puniatur vel etiam dimittatur.

8° De dimissione ab ordine vel congregatione

Can. 551 � Quae de dimissione vel de eiectione in cann. 497 et 498praescribuntur, valent etiam de sodalibus ordinum vel congregationum;auctoritas competens vero est Superior maior consulto suo consilio aut,si de eiectione agitur, de consensu eiusdem consilii; si periculum est inmora nec tempus suppetit adeundi Superiorem maiorem, etiam Superiorlocalis de consensu sui consilii et statim certiore facto Superiore maioresodalem eicere potest.

Can. 552 � § 1. Sodalis a votis temporariis dimitti potest a Superioregenerali de consensu sui consilii, nisi in statutis dimissio reservatur Epi-scopo eparchiali vel alii auctoritati, cui ordo vel congregatio subiectusest.1



jak tylko z najpowa¿niejszych przyczyn; pro�bê swoj¹ winien skierowaædo prze³o¿onego generalnego, który ma j¹ przes³aæ do kompetentnej w³a-dzy, do³¹czaj¹c opiniê w³asn¹ oraz swojej rady.

§ 2. Tego rodzaju indult w zakonach jest zarezerwowany Stolicy Apo-stolskiej; w zgromadzeniach za� oprócz Stolicy Apostolskiej wydaæ gomog¹ :1° Patriarcha dla wszystkich cz³onków, którzy maj¹ sta³e miejsce za-

mieszkania w granicach terytorium Ko�cio³a, którym kieruje, po kon-sultacji z Biskupem eparchialnym, je¿eli jest to zgromadzenie na pra-wie eparchialnym;

2° Biskup eparchialny eparchii, w której cz³onek ma sta³e miejsce za-mieszkania, o ile chodzi o zgromadzenie na prawie eparchialnym.

§ 3. Indult odej�cia z zakonu lub zgromadzenia ma takie same skutkikanoniczne, jakie ustanowiono w kan. 493; do cz³onka za�, posiadaj¹ce-go �wiêcenia, odnosi siê ponadto kan. 494.

Kan. 550 � Cz³onek, który bezprawnie przebywa poza domem w³asne-go zakonu lub zgromadzenia z zamiarem uwolnienia siê spod w³adzyprze³o¿onych, winien byæ usilnie przez nich poszukiwany; je�li za�, wczasie przepisanym przez statuty nie powróci, zgodnie z prawem powi-nien byæ ukarany lub nawet wydalony.

8° Odes³anie z zakonu lub zgromadzenia

Kan. 551 � Przepisy kan. 497 i 498, dotycz¹ce odes³ania lub usuniêciastosuj¹ siê tak¿e do cz³onków zakonów lub zgromadzeñ; kompetentn¹w³adz¹ za� jest wy¿szy prze³o¿ony po konsultacji ze swoj¹ rad¹, a je�lichodzi o usuniêcie � za zgod¹ swojej rady; je¿eli zw³oka grozi niebezpie-czeñstwem, a czas nie pozwala udaæ siê do wy¿szego prze³o¿onego, mo¿edokonaæ tego tak¿e prze³o¿ony miejsca, za zgod¹ swojej rady, z obowi¹z-kiem natychmiastowego powiadomienia o tym fakcie prze³o¿onego wy-¿szego.

Kan. 552 � § 1. Cz³onek o �lubach czasowych mo¿e byæ wydalonyprzez prze³o¿onego generalnego za zgod¹ jego rady, chyba ¿e w statu-tach wydalenie zastrze¿one jest Biskupowi eparchialnemu lub innej w³a-dzy, której zakon lub zgromadzenie podlega.

KPK/83: 691 § 2KPK/17: 638PA: 190 § 1, 2

PA: 190 § 2 n. 1

KPK/83: 691 § 2KPK/17: 638PA: 190 § 2 n. 2

KPK/83: 690 § 1,692, 693KPK/17: 640 § 1, 2,641 § 1, 2PA: 191§ 1, 2, 192 §2, 3

KPK/83: 665 § 2KPK/17: 645 § 2PA: 196 § 2

KPK/83: 694 § 1, 2,703KPK/17: 546 § 1, 2,653, 668PA: 197 § 1, 2, 198 §1, 2, 3

KPK/83: 699 § 1KPK/17: 647 § 1PA: 199 § 1, 2


§ 2. Ad dimissionem decernendam praeter alias condiciones a statutisforte praescriptas serventur:1° causae dimissionis debent esse graves et ex parte sodalis etiam exter-

nae et culpabiles;2° defectus spiritus religiosi, qui aliis scandalo esse potest, est sufficiens

dimissionis causa, si repetita monitio una cum salutari paenitentia incassum cessit;

3° auctoritati dimittenti causae dimissionis certo innotescere debent, etsinecesse non est, ut eaedem formaliter comprobentur; sed sodali sem-per manifestari debent data ei plena opportunitate se defendendi, eius-que responsiones auctoritati dimittenti fideliter subiciantur.

§ 3. Recursus contra decretum dimissionis effectum suspensivum habet.

Can. 553 � Ad dimittendum sodalem a votis perpetuis competens estSuperior generalis; de cetero observandi sunt cann. 500-503.

CAPUT IIDe societatibus vitae communis ad instar religiosorum

Can. 554 � § 1. Institutum, in quo sodales consilia evangelica aliquosacro vinculo, non vero votis religiosis profitentur atque vivendi rationemstatus religiosi imitantur sub regimine Superiorum secundum statuta, estsocietas vitae communis ad instar religiosorum.

§ 2. Haec societas est iuris pontificii, iuris patriarchalis vel eparchialis adnormam can. 505, § 2; est vero clericalis ad normam can. 505, § 3;dependet ab auctoritate ecclesiastica ut congregationes ad normam cann.413-415, 419, 420, § 3 et, salvo iure particulari a Sede Apostolica statuto,can. 418, § 2.

§ 3. Sodales harum societatum, ad effectus canonicos quod attinet, reli-giosis aequiparantur, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat.


§ 2. Przed wydaniem decyzji o wydaleniu nale¿y, oprócz innych mo¿li-wych warunków przepisanych w statutach, przestrzegaæ:1° powody wydalenia musz¹ byæ powa¿ne, a po stronie cz³onka tak¿e �

zewnêtrzne i zawinione;2° dostateczn¹ przyczyn¹ wydalenia jest brak zakonnego ducha, który

mo¿e byæ zgorszeniem dla innych, je¿eli ponowne napomnienie wrazze zbawienn¹ pokut¹ okaza³y siê nieskuteczne;

3° w³adza wydalaj¹ca powinna dobrze zaznajomiæ siê z przyczynamiwydalenia, nawet je�li nie jest to konieczne do ich formalnego prze-badania; jednak cz³onkowi zawsze nale¿y je przedstawiæ, daj¹c mo¿-liwo�æ pe³nej obrony, która wiernie powinna byæ przed³o¿ona w³adzywydalaj¹cej.

§ 3. Rekurs przeciwko dekretowi wydalenia ma skutek zawieszaj¹cy.

Kan. 553 � Kompetentny do wydalenia cz³onka o �lubach wieczystychjest prze³o¿ony generalny; poza tym nale¿y zachowaæ kanony 500-503.

ROZDZIA£ IIStowarzyszenia ¿ycia wspólnego na wzór zakonników

Kan. 554 � § 1. Stowarzyszeniem ¿ycia wspólnego na wzór zakonni-ków jest instytut, w którym cz³onkowie przyrzekaj¹ rady ewangeliczneprzez jaki� �wiêty wêze³, ale nie poprzez �luby zakonne i na�laduj¹ spo-sób ¿ycia stanu zakonnego, pod kierownictwem prze³o¿onych, wed³ugstatutów.

§ 2. Stowarzyszenie takie mo¿e byæ na prawie papieskim, na prawiepatriarszym lub na prawie eparchialnym, wed³ug kanonu 505 § 2; mo¿ebyæ kleryckie wed³ug kanonu 505 § 3; jest zale¿ne od w³adzy ko�cielnejtak jak zgromadzenia w my�l kanonów 413-415, 419, 420 § 3 oraz, zzachowaniem prawa partykularnego ustanowionego przez Stolicê Apo-stolsk¹ � kan. 418 § 2.

§ 3. Cz³onkowie tych stowarzyszeñ, co do skutków w prawie kanonicz-nym, zrównani s¹ z zakonnikami, chyba ¿e co innego zastrze¿one jest wprawie lub wynika z natury rzeczy.

KPK/83: 696 § 1, 697KPK/17: 647 § 2PA: 199 § 3KPK/83: 696 § 1KPK/17: 647 § 2 n. 1PA: 199 § 3 n. 1KPK/83: 696 § 1, 2,697 n. 2KPK/17: 647 § 2 n. 2PA: 199 § 3 n. 2

KPK/83: 697 n. 2, 3,699 § 1, 2KPK/17: 647 § 2 n. 3PA: 199 § 3 n. 3

KPK/83: 700KPK/17: 647 § 2 n. 4PA: 199 § 3 n. 4KPK/83: 696 § 1,697 n. 2, 3, 699 § 1,700, 701, 702 § 1, 2KPK/17: 643 § 1, 2,649, 650 § 2 n. 1, 2, §3, 651 § 1, 2, 652 § 1,2, 3, 655 § 1, 656, 660,661 § 3, 666, 669 § 1,671 n. 5, 672 § 2PA: 194 § 1, 2, 202,203 §1, 2, 3, 204 § 1 n.1, § 2, 205 § 1 n. 1, 2, §2, 3, 207 § 1, 208, 212,213 § 3, 218 § 1, 2, 220§ 1, 222 n. 5, 223 § 2

KPK/17: 673 § 1PA: 224 § 1

KPK/17: 673 § 2PA: 224 § 2

KPK/17: 679 § 1PA: 229 § 1


Can. 555 � Sodales omnes harum societatum subduntur Romano Ponti-fici ut suo supremo Superiori, cui parendi obligatione tenentur etiam visacri vinculi oboedientiae.

Can. 556 � Circa erectionem et suppressionem societatis eiusque pro-vinciarum vel domorum eadem valent ac quae de congregationibus incann. 506-510 statuta sunt.

Can. 557 � Regimen determinatur statutis societatis, sed in omnibusapplicentur, nisi rei natura obstat, quae de congregationibus in cann. 422et 511-515 statuta sunt.1

Can. 558 � § 1. Societas eiusque provinciae et domus legitime erectaeipso iure sunt personae iuridicae ad normam can 423.

§ 2. Administratio bonorum regitur cann. 424, 425 et 516.

§ 3. Quidquid sodalibus obvenit intuitu societatis, societati acquiritur; ce-tera bona sodales secundum statuta retinent, acquirunt ac administrant.

Can. 559 � § 1. In admittendis candidatis in societatem serventur statu-ta salvis cann. 450 et 451.

§ 2. Circa institutionem sodalium item serventur statuta; in instituendisvero illis, qui ad ordines sacros destinantur, serventur praeterea canonesde institutione clericorum.

Can. 560 � § 1. Superior maior societatis ad normam statutorum darepotest suis sodalibus perpetuo cooptatis litteras dimissorias ad sacram or-dinationem; hae litterae mittendae sunt Episcopo, de quo in can. 537, § 2.

§ 2. Sodalis perpetuo cooptatus ut clericus societati ascribitur ordinatio-ne diaconali vel in casu clerici alicui eparchiae iam ascripti perpetua co-optatione.

Can. 561 � Sodales societatis tenentur obligationibus, quae clericis iurecommuni praescribuntur, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat,firmis iuribus et obligationibus in statutis determinatis.

1 S.C. de Religiosis, decr. 5 aug. 1913.


Kan. 555 � Wszyscy cz³onkowie tych stowarzyszeñ podlegaj¹ Bisku-powi Rzymskiemu jako swojemu najwy¿szemu prze³o¿onemu, któremuobowi¹zani s¹ okazywaæ pos³uch, równie¿ na mocy �wiêtych wiêzówpos³uszeñstwa.

Kan. 556 � Do erygowania lub znoszenia stowarzyszenia i jego prowin-cji albo domów stosuj¹ siê przepisy kanonów 506-510 dotycz¹ce zgro-madzeñ.

Kan. 557 � Zarz¹d stowarzyszeniem okre�laj¹ jego statuty, ale wewszystkich sprawach nale¿y stosowaæ kanony 422 i 511-515, dotycz¹cezgromadzeñ, chyba ¿e natura rzeczy temu siê sprzeciwia.

Kan. 558 � § 1. Stowarzyszenie, jego prowincje i domy prawnie erygo-wane, na mocy samego prawa s¹ osobami prawnymi wed³ug kan. 423.

§ 2. Zarz¹d dóbr reguluj¹ kan. 424, 425 i 516.

§ 3. Cokolwiek cz³onek nabywa ze wzglêdu na stowarzyszenie, przypa-da samemu stowarzyszeniu; inne dobra cz³onkowie zatrzymuj¹, naby-waj¹ i nimi zarz¹dzaj¹ w my�l statutów.

Kan. 559 � § 1. Przy przyjmowaniu kandydatów do stowarzyszenianale¿y przestrzegaæ statutów z zachowaniem kan. 450 i 451.

§ 2. W sprawie kszta³cenia cz³onków równie¿ nale¿y przestrzegaæ statu-tów; kszta³cenie za� cz³onków przeznaczonych do �wiêceñ dokonuje siêprócz tego przy zachowaniu kanonów o kszta³ceniu duchownych.

Kan. 560 � § 1. Prze³o¿ony wy¿szy stowarzyszenia uprawniony jest,wed³ug norm statutów, do wystawienia cz³onkom wieczy�cie przyjêtym,dymisoriów do �wiêceñ; nale¿y je przes³aæ Biskupowi, o którym mowaw kanonie 537 § 2.

§ 2. Cz³onka wieczy�cie przyjêtego przyjmuje siê do stowarzyszenia jakoduchownego poprzez �wiêcenia diakonatu lub w przypadku duchowne-go nale¿¹cego ju¿ do jakiej� eparchii � poprzez wieczyste przyjêcie.

Kan. 561 � Cz³onkowie stowarzyszenia s¹ zwi¹zani obowi¹zkami, któ-re prawo wspólne nadaje duchownym, chyba ¿e inaczej zastrzega pra-wo lub wynika z natury rzeczy, zachowuj¹c prawa i obowi¹zki okre�lonew statutach.

KPK/83: 590 § 2

KPK/17: 674PA: 225

KPK/17: 675PA: 226

KPK/83: 634 § 1KPK/17: 676 § 1PA: 227 § 1

KPK/83: 635 § 1KPK/17: 676 § 2PA: 227 § 2KPK/17: 676 § 3PA: 227 § 3

KPK/17: 677PA: 228 § 1

KPK/17: 678PA: 228 § 2

PA: 228 § 3

KPK/17: 679 § 1PA: 229 § 1


Can. 562 � § 1. Circa transitum ad aliam societatem vitae communis adinstar religiosorum vel institutum religiosum requiritur consensus Supe-rioris generalis societatis, a qua transitus fit, et, si de transitu ad societa-tem vel institutum alterius Ecclesiae sui iuris agitur, etiam consensus Se-dis Apostolicae.

§ 2. Sodalis, qui transit ad institutum religiosum, integrum novitiatum per-agere debet et ceteris novitiis eiusdem instituti aequiparatur; circa pro-fessionem standum est statutis novi instituti.

§ 3. Firmis cann. 497 et 498 ad dimittendum sodalem perpetuo coopta-tum competens est Superior generalis servatis de cetero cann. 500 - 503;sodalis temporarie cooptatus vero dimittitur ad normam can. 552.

§ 4. In statutis societatis determinetur auctoritas, cuius est sacrum vin-culum solvere.

CAPUT IIIDe institutis saecularibus

Can. 563 � § 1. Institutum saeculare est societas, in qua sodales:1

1° ad seipsos Deo totos dedicandum per professionem trium consilio-rum evangelicorum secundum statuta aliquo sacro vinculo ab Eccle-sia recognito firmatam tendunt;

2° actuositatem apostolicam ad instar fermenti in saeculo et ex saeculoexercent ita, ut omnia ad robur et incrementum Corporis Christi spi-ritu evangelico imbuantur;

3° vivendi rationem religiosorum non imitantur, sed vitam communionisinter se secundum propria statuta agunt;

4° clerici vel laici, ad omnes effectus canonicos quod attinet, in suo quis-que statu manent.

§ 2. Instituta saecularia sunt iuris pontificii, iuris patriarchalis vel iuriseparchialis ad normam can. 505, § 2.

Can. 564 � Sodales institutorum saecularium subduntur Romano Ponti-fici ut suo supremo Superiori, cui parendi obligatione tenentur etiam visacri vinculi oboedientiae.

1 Vat. II, decr. Perfectae caritatis, 11.


Kan. 562 � § 1. Przy przej�ciu do innego stowarzyszenia ¿ycia wspól-nego na wzór zakonników lub do instytutu zakonnego, wymagana jestzgoda prze³o¿onego generalnego stowarzyszenia, z którego nastêpujeprzej�cie, a gdy chodzi o przej�cie do stowarzyszenia lub instytutu innegoKo�cio³a sui iuris, tak¿e zgoda Stolicy Apostolskiej.

§ 2. Cz³onek, który przechodzi do instytutu zakonnego, powinien odbyæca³y nowicjat i zrównany jest z innymi nowicjuszami tego¿ instytutu; przyprofesji nale¿y zachowaæ statuty nowego instytutu.

§ 3. Zachowuj¹c kan. 497 i 498, do wydalenia cz³onka wieczy�cie przyjê-tego jest kompetentnym prze³o¿ony generalny, w my�l kan. 500-503; cz³o-nek za� przyjêty czasowo mo¿e byæ wydalony w my�l kan. 552.

§ 4. Statuty stowarzyszenia powinny okre�laæ w³adzê, która mo¿e roz-wi¹zaæ �wiête wiêzy.

ROZDZIA£ IIIInstytuty �wieckie

Kan. 563 � § 1. Instytut �wiecki jest wspólnot¹, w której cz³onkowie:1° zgodnie ze statutami d¹¿¹ do ca³kowitego po�wiêcenia siê Bogu po-

przez profesjê trzech rad ewangelicznych, poprzez jakie� �wiête wiêzyuznane przez Ko�ció³;

2° realizuj¹ dzia³alno�æ apostolsk¹ na podobieñstwo zaczynu w �wieciei ze �wiata, staraj¹c siê przepoiæ wszystko duchem ewangelicznymdla umocnienia i wzrostu Cia³a Chrystusowego;

3° nie na�laduj¹ sposobu ¿ycia zakonnego, ale prowadz¹ wspólne ¿yciemiêdzy sob¹ w my�l w³asnych statutów;

4° duchowni lub �wieccy, co do skutków w prawie kanonicznym, zo-staj¹ w swoich stanach.

§ 2. Instytuty �wieckie mog¹ byæ na prawie papieskim, na prawie pa-triarszym lub na prawie eparchialnym, zgodnie z kan. 505 § 2.

Kan. 564 � Cz³onkowie instytutów �wieckich podlegaj¹ Biskupowi Rzym-skiemu jako swojemu najwy¿szemu prze³o¿onemu, któremu obowi¹zanis¹ okazywaæ pos³uch, równie¿ na mocy �wiêtego wêz³a pos³uszeñstwa.

KPK/17: 681PA: 231

KPK/17: 681PA: 231

KPK/17: 681PA: 231

KPK/83: 710

KPK/83: 712

KPK/83: 713 § 1

KPK/83: 714

KPK/83: 711

KPK/83: 590 § 2


Can. 565 � Sodalis instituti saecularis per ordinationem diaconalem utclericus ascribitur eparchiae, pro cuius servitio ordinatus est, nisi vi con-cessionis Sedis Apostolicae vel, si de instituto saeculari iuris patriarchalisagitur, Patriarchae eidem instituto ascribitur.

Can. 566 � Circa erectionem et suppressionem institutorum saecula-rium, eorum statuta necnon dependentiam ab auctoritate ecclesiasticaserventur, quae de congregationibus in cann. 414, 506, 507, § 2, 509 et510 statuta sunt.

Can. 567 � § 1. Instituta saecularia eorumque provinciae et domus legi-time erectae ipso iure sunt personae iuridicae ad normam can. 423.

§ 2. Administratio bonorum regitur cann. 424 et 425.

Can. 568 � § 1. In admittendis candidatis serventur statuta firmo can.450.

§ 2. Sodalis instituto saeculari perpetuo cooptatus dimittitur decreto adnormam statutorum dato, quod exsecutioni mandari non potest, nisi estab Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiore competenti approba-tum; eiusdem Episcopi eparchialis vel auctoritatis est etiam sacrum vin-culum solvere.

Can. 569 � Iuris particularis uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris est pres-sius de institutis saecularibus statuere.

CAPUT IVDe aliis formis vitae consecratae atque

de societatibus vitae apostolicae

Can. 570 � Iure particulari aliae species constitui possunt ascetarum,qui vitam eremiticam imitantur, sive ad instituta vitae consecratae perti-nent sive non; item virgines et viduae consecratae seorsum in saeculocastitatem professione publica profitentes constitui possunt.1

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 41 �In variis�. � S. Basilius M., can. 18.


Kan. 565 � Cz³onek instytutu �wieckiego przez �wiêcenia diakonatujako duchowny nabywa przynale¿no�æ do eparchii, dla pos³ugi której zo-sta³ wy�wiêcony, chyba ¿e na mocy zezwolenia Stolicy Apostolskiej lub,gdy chodzi o instytut �wiecki na prawie patriarszym, zezwolenia Patriar-chy, nabywa przynale¿no�æ do tego samego instytutu.

Kan. 566 � Co do erygowania i znoszenia instytutów �wieckich, ichstatutów i zale¿no�ci od w³adzy ko�cielnej, nale¿y zachowaæ postano-wienia kan. 414, 506, 507 § 2, 509 i 510, dotycz¹ce zgromadzeñ.

Kan. 567 � § 1. Instytuty �wieckie, ich prowincje i domy prawnie ery-gowane na mocy samego prawa s¹ osobami prawnymi w my�l kanonu423.

§ 2. Zarz¹d dóbr reguluj¹ kan. 424 i 425.

Kan. 568 � § 1. Przy przyjmowaniu kandydatów nale¿y przestrzegaæstatutów, z zachowaniem kan. 450.

§ 2. Wydalenie cz³onka instytutu �wieckiego przyjêtego wieczy�cie do-konuje siê dekretem wydanym zgodnie ze statutami, który przed wyko-naniem musi uzyskaæ zatwierdzenie Biskupa eparchialnego lub kompe-tentnej w³adzy wy¿szej; do tego¿ Biskupa eparchialnego lub w³adzy na-le¿y tak¿e zwolnienie ze �wiêtych wiêzów.

Kan. 569 � Prawo partykularne ka¿dego Ko�cio³a sui iuris okre�la bar-dziej szczegó³owo sprawy dotycz¹ce instytutów �wieckich.

ROZDZIA£ IVInne formy ¿ycia konsekrowanego

i stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego

Kan. 570 � Prawo partykularne mo¿e przewidzieæ inne kategorie asce-tów, którzy prowadz¹ ¿ycie na sposób eremitów, zwi¹zanych lub nie zinstytutem ¿ycia konsekrowanego; mo¿na ustanowiæ tak¿e dziewicei wdowy konsekrowane, odosobnione od �wiata, sk³adaj¹ce publicznie�lub czysto�ci.

KPK/83: 266 § 3

KPK/83: 579, 616 §2, 717 § 1

KPK/83: 634 § 1

KPK/83: 718

KPK/83: 720

KPK/83: 729

KPK/83: 603 § 1,604 § 1


Can. 571 � Novas formas vitae consecratae approbare soli Sedi Apo-stolicae reservatur; Patriarchae autem atque Episcopi eparchiales novavitae consecratae dona a Spiritu Sancto Ecclesiae concredita discerneresatagant et promotores adiuvent, quo melius proposita exprimant et aptisstatutis protegant.1

Can. 572 � Societates vitae apostolicae, quarum sodales sine votis reli-giosis finem apostolicum societatis proprium prosequuntur et, vitam fra-ternam in communi ducentes secundum propriam vitae rationem, perobservantiam constitutionum ad perfectionem caritatis tendunt, quaequeinstitutis vitae consecratae accedunt, reguntur tantum iure particulari pro-priae Ecclesiae sui iuris vel a Sede Apostolica statuto.

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 45 �Cum�; decr. Perfectae caritatis, 1; decr. Ad gentes,18.


Kan. 571 � Tylko Stolicy Apostolskiej zastrze¿one jest zatwierdzanienowych form ¿ycia konsekrowanego; Patriarchowie za�, jak i Biskupieparchialni niech staraj¹ siê rozpoznaæ nowe dary ¿ycia konsekrowane-go, powierzane przez Ducha �wiêtego Ko�cio³owi, i wspieraæ ich pro-motorów, a¿eby lepiej wyra¿ali swoje za³o¿enia i zabezpieczali odpowied-nimi statutami.

Kan. 572 � Stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego, których cz³onkowie �bez �lubów zakonnych � realizuj¹ w³asny cel apostolski stowarzyszeniai prowadz¹c ¿ycie braterskie we wspólnocie, zgodnie z w³asnym sposo-bem ¿ycia, d¹¿¹ do doskona³ej mi³o�ci przez zachowanie konstytucji; zbli-¿one s¹ one do instytutów ¿ycia konsekrowanego, ale kieruj¹ siê pra-wem partykularnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris lub nadanym przez Sto-licê Apostolsk¹.

KPK/83: 605

KPK/83: 731 § 1

390 Titulus XIII � De christifidelium consociationibus

TITULUS XIIIDE CHRISTIFIDELIUM CONSOCIATIONIBUS

Can. 573 � § 1. Consociationes ab auctoritate competenti ecclesiasticaerectae vel ab ipsa per decretum approbatae sunt personae iuridicae inEcclesia et vocantur consociationes publicae.

§ 2. Ceterae consociationes, etsi ab auctoritate ecclesiastica laudanturvel commendantur, consociationes privatae vocantur; hae consociatio-nes in Ecclesia non agnoscuntur, nisi earum statuta ab auctoritate com-petenti recognoscuntur, de cetero vero reguntur tantummodo iure parti-culari firmo can. 577.1

Can. 574 � Salvo de cetero can. 18 solius auctoritatis ecclesiasticaecompetentis est erigere christifidelium consociationes, quae sibi propo-nunt doctrinam christianam nomine Ecclesiae tradere aut cultum publi-cum promovere vel quae alios intendunt fines, quorum prosecutio naturasua eidem auctoritati ecclesiasticae reservatur.2

Can. 575 � § 1. Auctoritas competens ad erigendas vel approbandaschristifidelium consociationes est pro consociationibus et earundem con-foederationibus:1° eparchialibus Episcopus eparchialis, non vero Administrator eparchiae,

eis tamen consociationibus exceptis, quarum erectio ex privilegio apo-stolico vel patriarchali aliis reservata est;

2° quae omnibus christifidelibus alicuius Ecclesiae patriarchalis vel me-tropolitanae sui iuris patent quaeque sedem principem intra fines ter-ritorii eiusdem Ecclesiae habent, Patriarcha consulta Synodo perma-nenti vel Metropolita consultis duobus Episcopis eparchialibus ordi-natione episcopali senioribus;

3° alterius speciei Sedes Apostolica.

§ 2. Ad erectionem sectionis cuiuscumque consociationis non eparchialisrequiritur consensus scripto datus Episcopi eparchialis; consensus tamenab Episcopo eparchiali praestitus pro erectione domus instituti religiosi

1 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 24.

391Tytu³ XIII � Stowarzyszenia chrze�cijan

TYTU£ XIIISTOWARZYSZENIA CHRZE�CIJAN

Kan. 573 � § 1. Stowarzyszenia erygowane przez kompetentn¹ w³adzêko�cieln¹ albo zaaprobowane przez ni¹ w drodze dekretu, s¹ osobamiprawnymi w Ko�ciele i nosz¹ nazwê stowarzyszeñ publicznych.

§ 2. Pozosta³e stowarzyszenia, nawet zalecane i popierane przez w³adzêko�cieln¹, nosz¹ nazwê stowarzyszeñ prywatnych. W Ko�ciele s¹ oneuznawane tylko wtedy, gdy ich statuty uzyskaj¹ potwierdzenie kompeten-tnej w³adzy, poza tym rz¹dz¹ siê jedynie prawem partykularnym, z za-chowaniem kan. 577.

Kan. 574 � Z zachowaniem ponadto kan. 18, jedynie kompetentna w³a-dza ko�cielna mo¿e erygowaæ stowarzyszenia chrze�cijan, które stawiaj¹sobie za zadanie przekazywanie doktryny chrze�cijañskiej w imieniuKo�cio³a albo te¿ rozwijanie kultu publicznego, b¹d� te¿ d¹¿¹ do innychcelów, których realizacja ze swej natury zastrze¿ona jest tej¿e w³adzyko�cielnej.

Kan. 575 � § 1. W³adz¹ kompetentn¹ do erygowania lub aprobaty sto-warzyszeñ chrze�cijan i ich konfederacji jest:

1° dla stowarzyszeñ eparchialnych Biskup eparchialny, nie za� adminis-trator eparchii, za wyj¹tkiem jednak stowarzyszeñ, których erekcjana mocy przywileju apostolskiego lub patriarchalnego zosta³a zare-zerwowana innym;

2° dla stowarzyszeñ dostêpnych wszystkim chrze�cijanom jakiego� Ko�-cio³a patriarchalnego lub metropolitalnego sui iuris, maj¹cych g³ówn¹siedzibê w granicach terytorium tego¿ Ko�cio³a, Patriarcha w poro-zumieniu ze sta³ym Synodem lub Metropolita w porozumieniu z dwo-ma biskupami eparchialnymi najstarszymi �wiêceniami biskupimi;

3° dla innych rodzajów Stolica Apostolska.

§ 2. Dla erygowania sekcji jakiejkolwiek stowarzyszenia nie eparchial-nego, wymaga siê pisemnego zezwolenia Biskupa eparchialnego; jednakzezwolenie udzielone przez biskupa eparchialnego na erygowanie domu

KPK/83: 301 § 3KPK/17: 686 § 1CS: 532 § 1

KPK/83: 299 § 2, 3KPK/17: 686 § 1CS: 532 § 1

KPK/83: 301 § 1

KPK/83: 312 § 1KPK/17: 686 § 2, 4CS: 533 § 1, 3

KPK/83: 312 § 1 n. 3KPK/17: 686 § 2, 4CS: 533 § 1, 3

CS: 533 § 1

KPK/83: 312 § 1 n. 1KPK/17: 686 § 2CS: 533 § 1

KPK/83: 312 § 2KPK/17: 686 § 3CS: 533 § 2

2 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 24 �Quaedam�.


valet etiam ad erigendam in eadem domo vel ecclesia ei adnexa conso-ciationem, quae illius instituti est propria.

Can. 576 � § 1. Omnis consociatio sua habeat statuta, quibus determi-nantur consociationis nomen, finis, sedes, regimen et condiciones requi-sitae ad ascriptionem; praeterea in statutis determinantur agendi rationesattentis ritu propriae Ecclesiae sui iuris, necessitatibus loci et temporisvel utilitate.

§ 2. Statuta eorumque immutatio approbatione indigent auctoritatis ec-clesiasticae, quae consociationem erexit vel approbavit.

Can. 577 � § 1. Quaelibet consociatio subest vigilantiae auctoritatis ec-clesiasticae, quae eam erexit vel approbavit; huius auctoritatis est cura-re, ut in eadem integritas fidei et morum servetur, et vigilare, ne in disci-plinam ecclesiasticam abusus irrepant.

§ 2. Episcopi eparchialis est vigilare omnibus consociationibus in suoterritorio activitatem exercentibus et, si casus fert, auctoritatem, quaeconsociationem erexit vel approbavit, certiorem facere et insuper, si ac-tio consociationis in grave damnum cedit doctrinae vel disciplinae eccle-siasticae aut scandalo est christifidelibus, remedia opportuna interim ad-hibere.1

Can. 578 � § 1. Membrorum receptio fiat ad normam iuris communis acstatutorum consociationis.

§ 2. Eadem persona ascribi potest pluribus consociationibus.

§ 3. Sodales institutorum religiosorum possunt consociationibus ad nor-mam typici vel statutorum de consensu sui Superioris nomen dare.

Can. 579 � Nulla consociatio christifidelium propria membra ut clericossibi ascribere potest nisi ex speciali concessione a Sede Apostolica vel, side consociatione, de qua in can. 575, § 1, n. 2, agitur, a Patriarcha deconsensu Synodi permanentis data.

1 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 35.


instytutu zakonnego, stosuje siê tak¿e do erygowania w tym¿e domu lubw z³¹czonym z nim ko�ciele stowarzyszenia, które w³a�ciwe jest temuinstytutowi.

Kan. 576 � § 1. Ka¿de stowarzyszenie powinno mieæ w³asne statuty,które okre�laj¹ nazwê, cel, siedzibê, zarz¹d i warunki wymagane do za-pisania siê do nich; ponadto w statutach nale¿y okre�liæ sposoby dzia³a-nia, maj¹c na uwadze ryt w³asnego Ko�cio³a sui iuris, potrzeby miejscai czasu lub korzy�ci.

§ 2. Statuty i ich zmiana, wymagaj¹ aprobaty w³adzy ko�cielnej, którastowarzyszenie erygowa³a lub zaaprobowa³a.

Kan. 577 � § 1. Ka¿de stowarzyszenie podlega nadzorowi w³adzy ko-�cielnej, która je erygowa³a albo zaaprobowa³a; w³adza ta ma troszczyæsiê o to, by zachowa³o ono nienaruszon¹ wiarê i obyczaje, i czuwaæ, bydo dyscypliny ko�cielnej nie wkrad³y siê nadu¿ycia.

§ 2. Do biskupa eparchialnego nale¿y czuwanie nad wszystkimi stowa-rzyszeniami prowadz¹cymi dzia³alno�æ na jego terytorium i je�li trzeba,powiadomienie w³adzy, która stowarzyszenie erygowa³a lub zatwierdzi-³a, a ponadto, gdyby dzia³anie stowarzyszenia wyrz¹dzi³o powa¿n¹ szko-dê doktrynie lub karno�ci ko�cielnej albo stanowi³o zgorszenie dla chrze�-cijan, zastosowania �rodków tymczasowych.

Kan. 578 � § 1. Przyjmowanie cz³onków winno siê dokonywaæ zgodniez przepisami prawa wspólnego i statutami stowarzyszeñ.

§ 2. Ta sama osoba mo¿e siê zapisaæ do kilku stowarzyszeñ.

§ 3. Cz³onkowie instytutów zakonnych mog¹ nale¿eæ do stowarzyszeñ,zgodnie z przepisami typików albo statutów, za zgod¹ swego prze³o¿one-go.

Kan. 579 � ¯adne stowarzyszenie chrze�cijan nie mo¿e przyj¹æ do gro-na w³asnych cz³onków duchownych, chyba ¿e za specjalnym zezwole-niem danym przez Stolicê Apostolsk¹ albo, je¿eli chodzi o stowarzysze-nie, o którym w kan. 575 § 1 n. 2, przez Patriarchê za zgod¹ sta³egoSynodu.

KPK/83: 304 § 1KPK/17: 689 § 1CS: 536 § 1

KPK/83: 314KPK/17: 689 § 1CS: 536 § 1

KPK/83: 305 § 1CS: 535 § 2

KPK/83: 305 § 2KPK/17: 690 § 1CS: 538 § 1

KPK/83: 307 § 1KPK/17: 694 § 1CS: 542 § 1

KPK/83: 307 § 2KPK/17: 693 § 2CS: 541 § 2KPK/83: 307 § 3KPK/17: 693 § 4CS: 541 § 4


Can. 580 � Qui fidem catholicam publice abiecit vel a communione cumEcclesia catholica publice defecit vel excommunicatione maiore irretitusest, valide in consociationes recipi non potest; si vero iam legitime ascrip-tus est, ab Hierarcha loci ipso iure dimissus declaretur.

Can. 581 � Nemo legitime ascriptus a consociatione dimittatur nisi iustade causa ad normam iuris communis et statutorum.

Can. 582 � Consociatio legitime erecta vel approbata bona temporaliaad normam cann. 1007-1054 et statutorum administrat sub vigilantia auc-toritatis, quae eam erexit vel approbavit, cui quotannis administrationisrationem reddere debet.

Can. 583 � § 1. Consociationes a Sede Apostolica erectae vel approba-tae nonnisi ab eadem supprimi possunt.

§ 2. Ceterae consociationes, firmo can. 927, § 2 et salvo iure recursus insuspensivo ad normam iuris, praeterquam a Sede Apostolica supprimipossunt:1° a Patriarcha de consensu Synodi permanentis vel a Metropolita, qui

Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest, de consensu duorum Epi-scoporum eparchialium ordinatione episcopali seniorum;

2° ab Episcopo eparchiali, si ab eo erectae vel approbatae sunt.


Kan. 580 � Nie mo¿e byæ wa¿nie przyjêty do stowarzyszeñ ten, ktopublicznie odst¹pi³ od wiary katolickiej, zerwa³ wspólnotê z Ko�cio³emkatolickim lub podlega ekskomunice wiêkszej; je¿eli za� zosta³ ju¿ praw-nie przyjêty, Hierarcha miejsca og³asza go wydalonym moc¹ samegoprawa.

Kan. 581 � Kto zosta³ prawnie przyjêty do stowarzyszenia, nie mo¿ebyæ z niego usuniêty, chyba ¿e na skutek s³usznej przyczyny, zgodnie zprzepisami prawa wspólnego i statutów.

Kan. 582 � Stowarzyszenie prawomocnie erygowane albo zaaprobo-wane, zarz¹dza posiadanymi dobrami doczesnymi wed³ug norm kan.1007-1054 i statutów, pod nadzorem w³adzy, która je erygowa³a albozaaprobowa³a, a której ka¿dego roku nale¿y sk³adaæ sprawozdania z za-rz¹du.

Kan. 583 � § 1. Stowarzyszenia erygowane przez Stolicê Apostolsk¹mog¹ byæ tylko przez ni¹ zniesione.

§ 2. Pozosta³e stowarzyszenia, z zachowaniem kan. 927 § 2 i prawa dorekursu ze skutkiem zawieszaj¹cym, zgodnie z prawem oprócz StolicyApostolskiej mog¹ zostaæ zawieszone przez:1° Patriarchê za zgod¹ sta³ego Synodu albo przez Metropolitê, który

przewodzi Ko�cio³owi metropolitalnemu sui iuris, za zgod¹ dwóchBiskupów eparchialnych najstarszych �wiêceniami biskupimi;

2° Biskupa eparchialnego, je�li przez niego zosta³y erygowane lub zaa-probowane.

KPK/83: 316 § 1, 2KPK/17: 693 § 1,696 § 2CS: 541 § 1, 544 § 2

KPK/83: 308KPK/17: 696 § 1CS: 544 § 1

KPK/83: 319 § 1KPK/17: 691 § 1CS: 539 § 1

KPK/83: 320 § 1KPK/17: 699 § 2CS: 547 § 2

KPK/83: 320 § 2KPK/17: 699 § 1CS: 547 § 1 n. 1, § 2

CS: 547 § 2

KPK/83: 320 § 2KPK/17: 699 § 1CS: 547 § 1 n. 1

396 Titulus XIV � De evangelizatione gentium

TITULUS XIVDE EVANGELIZATIONE GENTIUM

Can. 584 � § 1. Christi mandato omnes gentes evangelizandi obsequenset Spiritus Sancti gratia caritateque mota Ecclesia se totam missionariamagnoscit.1

§ 2. Evangelizatio gentium ita fiat, ut servata integritate fidei et morumEvangelium se in cultura singulorum populorum exprimere possit, in ca-techesi scilicet, in ritibus propriis liturgicis, in arte sacra, in iure particulariac demum in tota vita ecclesiali.2

Can. 585 � § 1. Singularum Ecclesiarum sui iuris est iugiter curare, utper praecones apte praeparatos et ab auctoritate competenti ad normamiuris communis missos Evangelium praedicetur in universum mundumsub moderamine Romani Pontificis.3

§ 2. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilio Hierar-charum assit commissio ad omnium eparchiarum efficaciorem collabo-rationem provehendam in activitate Ecclesiae missionali.4

§ 3. In singulis eparchiis sacerdos designetur ad incepta pro missionibusefficaciter promovenda.5

§ 4. Christifideles cognitionem et amorem missionum in se ipsis et in aliisfoveant, pro illis orent atque vocationes excitent illasque suis subsidiisliberaliter sustineant.6

Can. 586 � Severe prohibetur, ne quis ad Ecclesiam amplectendam co-gatur vel artibus importunis inducatur aut alliciatur; omnes vero christifi-

1 Vat. II, decr. Ad gentes, 35, 2 �Ecclesia�, 6 �Hoc munus�; const. Lumen gentium,17, 20 �Missio�, 23 �Cura�; decl. Dignitatis humanae, 13 �In societate�; Paulus VI,m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, III �Cum� et 1; adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec.1975, 59.

2 Vat. II, decr. Ad gentes, 9, 19 �Opus� et �In huiusmodi�; Paulus VI, m.p. Ecclesiaesanctae, 6 aug. 1966, III, 18; adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 20 �Evangelium�,63; Synodus Episcoporum, nuntius, 28 oct. 1977, pars I, 5.

397Tytu³ XIV � Ewangelizacja narodów

TYTU£ XIVEWANGELIZACJA NARODÓW

Kan. 584 � § 1. Bêd¹c pos³uszny nakazowi Chrystusa ewangelizowa-nia wszystkich narodów i powodowany ³ask¹ i mi³o�ci¹ Ducha �wiête-go, ca³y Ko�ció³ uznaje siebie za misyjny.

§ 2. Ewangelizacja narodów powinna dokonywaæ siê tak, aby z za-chowaniem nienaruszalno�ci wiary i obyczajów Ewangelia mog³a wyra-¿aæ siê w kulturze poszczególnych narodów, mianowicie w katechezie,we w³asnych obrzêdach liturgicznych, w sztuce sakralnej, w prawie par-tykularnym, wreszcie w ca³ym ¿yciu ko�cielnym.

Kan. 585 � § 1. Do poszczególnych Ko�cio³ów sui iuris nale¿y sta³atroska, aby przez g³osicieli odpowiednio przygotowanych i pos³anych przezkompetentn¹ w³adzê zgodnie z przepisami prawa wspólnego, by³aprzepowiadana na ca³ym �wiecie Ewangelia pod kierownictwem Bisku-pa Rzymskiego.

§ 2. Przy Synodzie Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Radzie Hie-rarchów powinna istnieæ komisja ustanowiona w celu skuteczniejszegowspierania wspó³pracy wszystkich eparchii w dzia³alno�ci misyjnej Ko-�cio³a.

§ 3. W poszczególnych eparchiach nale¿y wyznaczyæ kap³ana dla sku-tecznego popierania dzia³alno�ci misyjnej.

§ 4. Chrze�cijanie powinni rozwijaæ w sobie i w innych �wiadomo�æi mi³o�æ misyjn¹, powinni o nie siê modliæ, wzbudzaæ powo³ania i chêtnieje wspieraæ swoimi subsydiami.

Kan. 586 � Surowo zabrania siê zmuszania kogokolwiek do przyst¹pie-nia do Ko�cio³a lub nak³aniania albo pozyskiwania do uci¹¿liwych dzie³;

KPK/83: 871

KPK/83: 791 n. 2

KPK/83: 748 § 2KPK/17: 1351

3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 3; const. Lumen gentium, 23 �Cura�; decr. Adgentes, 6 �Hoc munus�, 29 �Cura�, 38 �Episcopi�; Paulus VI, adh. ap. Evangelii nuntiandi,8 dec. 1975, 68 �En verae�.

4 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, III, 9; Vat. II, decr. Ad gentes, 38.5 Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, III, 4; Vat. II, decr. Ad gentes, 38.6 Vat. II, const. Lumen gentium, 23 �Cura�; decr. Ad gentes, 36, 38-39, 41; decr.

Perfectae caritatis, 20; Paulus VI, m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, III, 3.


deles curent, ut vindicetur ius ad libertatem religiosam, ne quis iniquisvexationibus ab Ecclesia deterreatur.1

Can. 587 � § 1. Qui se Ecclesiae coniungere volunt, caerimoniis liturgi-cis admittantur ad catechumenatum, qui non sit mera dogmatum prae-ceptorumque expositio, sed totius vitae christianae institutio et tirociniumdebite protractum.2

§ 2. Qui catechumenatui ascripti sunt, ius habent, ut admittantur ad litur-giam verbi aliasque celebrationes liturgicas christifidelibus non reserva-tas.3

§ 3. Iuris particularis est normas ferre, quibus catechumenatus ordineturdeterminando, quaenam a catechumenis sint praestanda et quaenam eisagnoscantur praerogativae.

Can. 588 � Integrum est catechumenis ascribi cuivis Ecclesiae sui iurisad normam can. 30; caveatur tamen, ne quid ipsis suadeatur, quod obsta-re possit eorundem ascriptioni Ecclesiae, quae eorum culturae magisconsentanea est.

Can. 589 � Missionarii sive exteri sive autochthoni sint congruis dotibuset ingenio idonei; sint apte instituti in missiologia et in spiritualitate mis-sionaria necnon instructi in historia et cultura populorum, qui evangeli-zandi sunt.4

Can. 590 � In activitate missionali curandum est, ut novellae Ecclesiaequam primum maturitatem consequantur atque plene constituantur ita, utsub ductu propriae hierarchiae sibi providere et opus evangelizandi assu-mere atque continuare possint.5

Can. 591 � Missionarii sedulo curent, ut:1° vocationes ad ministeria sacra inter neophytos prudenter promove-

antur ita, ut novellae Ecclesiae quam primum autochthonis clericisfloreant;6

1 Vat. II, decr. Ad gentes, 13 �Ecclesia�, 12; decl. Dignitatis humanae, 2 �Haec�, 4, 10�Caput�; Paulus VI, adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 80 �Vitium�.

2 Vat. II, decr. Ad gentes, 14 �Qui�. � Nic. I, can. 14; Constantinop. I, can. 7; Quinisext.can. 95.


wszyscy za� chrze�cijanie powinni troszczyæ siê o to, aby broniæ prawado wolno�ci religijnej, by nikogo nie odwodziæ od Ko�cio³a nak³adaniemnies³usznych obci¹¿eñ.

Kan. 587 � § 1. Ci, którzy chc¹ z³¹czyæ siê z Ko�cio³em, winni byædopuszczeni, z zachowaniem obrzêdów liturgicznych do katechumenatu,który nie jest jedynie ukazywaniem dogmatów i przepisów, lecz nale¿yt¹nauk¹ i zapocz¹tkowaniem ca³ego ¿ycia chrze�cijañskiego.

§ 2. Ci, którzy zostali przyjêci do katechumenatu, maj¹ prawo byæ do-puszczeni do liturgii s³owa i innych obrzêdów liturgicznych, nie zastrze-¿onych jedynie dla chrze�cijan.

§ 3. Prawo partykularne ma okre�liæ normy reguluj¹ce odbywanie ka-techumenatu i okre�laj¹ce obowi¹zki oraz uprawnienia katechumenów.

Kan. 588 � Katechumeni maj¹ prawo do przyjêcia ich do jakiegokol-wiek Ko�cio³a sui iuris wed³ug kan. 30; przestrzega siê jednak, przednamawianiem ich do czego�, co mog³oby przeszkodziæ ich przyjêciu doKo�cio³a bli¿szego im kulturowo.

Kan. 589 � Misjonarze tak zewnêtrzni, jak autochtoni maj¹ posiadaæodpowiednie dary i uzdolnienia; powinni byæ odpowiednio przygotowaniz zakresu misjologii i duchowo�ci misyjnej, jak równie¿ pouczeni o historiii kulturze ludów, które maj¹ ewangelizowaæ.

Kan. 590 � W dzia³alno�ci misyjnej nale¿y troszczyæ siê o to, aby noweKo�cio³y osi¹ga³y jak najszybciej dojrza³o�æ i tak w pe³ni siê ukonstytu-owa³y, aby pod przewodnictwem w³asnej hierarchii mog³y troszczyæ siêo siebie i podj¹æ oraz kontynuowaæ dzie³o ewangelizacji.

Kan. 591 � Misjonarze maj¹ z pilno�ci¹ troszczyæ siê:1° aby w�ród neofitów roztropnie rozbudzaæ powo³ania do �wiêtej s³u¿-

by tak, aby nowe Ko�cio³y jak najszybciej wzbogaci³y siê o kler au-tochtoniczny;

KPK/83: 788 § 1, 2

KPK/83: 788 § 3

KPK/83: 111 § 2

KPK/83: 786

3 Vat. II, decr. Ad gentes, 14 �Qui�. � Nic. I, can. 14; Constantinop. I, can. 7; Quinisext.can. 95; Neoc. can. 5; Laod. can. 19; Theophilus Alexandrinus, can. 8.

4 Vat. II, decr. Ad gentes, 16, 23, 25-26.5 Vat. II, const. Lumen gentium, 17; decr. Ad gentes, 6, 15, 16 �Gaudio�, 18-20.6 Vat. II, decr. Ad gentes, 15 �Iamvero�, 16 �Quae�.


2° catechistae ita instituantur, ut tamquam validi cooperatores ministro-rum sacrorum munus suum in evangelizatione necnon in actione li-turgica quam optime exsequi possint; iure particulari provideatur, utcatechistae iustam remunerationem habeant.1

Can. 592 � § 1. Speciali cura in territoriis missionum aptae formae apo-stolatus laicorum foveantur; instituta vitae consecratae, ratione habitasingulorum populorum ingenii et indolis, promoveantur; scholae et aliahuiusmodi educationis christianae et progressus culturalis instituta, ut opusest, constituantur.2

§ 2. Item dialogus et cooperatio cum non-christianis sedulo et prudenterfoveantur.3

Can. 593 � § 1. Omnes presbyteri cuiuscumque condicionis in territoriismissionum operam praestantes utpote unum presbyterium efformantesardenter in evangelizatione cooperentur.4

§ 2. Ipsi cum ceteris missionariis christianis, ut unum pro Christo Dominotestimonium reddant, libenter collaborent ad normam can. 908.

Can. 594 � Territoria missionum sunt, quae Sedes Apostolica ut taliaagnovit.

1 Vat. II, decr. Ad gentes, 17, 26 �Fratres�.2 Vat. II, decr. Ad gentes, 15, 18-19.


2° aby katechistów ukszta³towaæ tak, by mogli jak najlepiej wykonywaæswe zadanie, jako prawowici wspó³pracownicy �wiêtych szafarzy wdziele ewangelizacji, jak te¿ w czynno�ciach liturgicznych; w prawiepartykularnym nale¿y zadbaæ o to, aby katechi�ci otrzymywali spra-wiedliwe wynagrodzenie.

Kan. 592 � § 1. Na terytoriach misyjnych specjaln¹ trosk¹ nale¿y roz-wijaæ w³a�ciwe formy apostolatu �wieckich; nale¿y popieraæ instytuty¿ycia konsekrowanego z uwzglêdnieniem natury i charakteru poszcze-gólnych ludów; je�li potrzeba, nale¿y tworzyæ szko³y i inne tego rodzajuinstytucje kszta³cenia chrze�cijañskiego i postêpu kulturalnego.

§ 2. Podobnie nale¿y przyja�nie i roztropnie rozwijaæ dialog i wspó³pracêz niechrze�cijanami.

Kan. 593 � § 1. Wszyscy prezbiterzy w jakichkolwiek warunkach pra-cuj¹cy na terenach misyjnych, powinni gorliwie wspó³pracowaæ w ewan-gelizacji ukszta³towani jako jedno prezbiterium.

§ 2. Powinni oni chêtnie wspó³pracowaæ z pozosta³ymi misjonarzamichrze�cijañskimi, by dawaæ �wiadectwo jedno�ci ze wzglêdu na Chry-stusa Pana, wed³ug kan. 908.

Kan. 594 � Terytoriami misyjnymi s¹ te, które Stolica Apostolska zatakie uzna³a.

3 Vat. II, decr. Ad gentes, 11-12, 15.4 Vat. II, decr. Ad gentes, 20 �Presbyteri�.

402 Titulus XV � De magisterio Ecclesiastico

TITULUS XVDE MAGISTERIO ECCLESIASTICO

CAPUT IDe Ecclesiae munere docendi in genere

Can. 595 � § 1. Ecclesiae, cui Christus Dominus depositum fidei con-credidit, ut Spiritu Sancto assistente veritatem revelatam sancte custodi-ret, penitus perscrutaretur, fideliter annuntiaret atque exponeret, ius nati-vum a qualibet humana potestate independens et obligatio est omnibushominibus Evangelium praedicandi.1

§ 2. Ecclesiae competit semper et ubique principia moralia, etiam adordinem socialem spectantia, annuntiare necnon iudicium ferre de quibus-libet rebus humanis, quatenus dignitas personae humanae eiusque iurafundamentalia aut salus animarum id exigunt.2

Can. 596 � In nomine Ecclesiae docendi munus solis Episcopis compe-tit; in eodem tamen munere partem habent ad normam iuris sive ii, quiEpiscoporum per ordinem sacrum effecti sunt cooperatores, sive ii, qui inordine sacro non constituti mandatum docendi receperunt.3

Can. 597 � § 1. Infallibilitate in magisterio vi muneris sui gaudet Roma-nus Pontifex, si ut supremus omnium christifidelium Pastor et Doctor,

1 Vat. II, const. Dei Verbum, 10 �Munus�; decr. Inter mirifica, 3; const. Lumengentium, 24-25; decr. Christus Dominus, 19; decl. Dignitatis humanae, 13; Vat. I, sess.III, cap. II, De revelatione; cap. III, De fide; cap. IV, De fide et ratione; sess. IV, cap. IV,De Romani pontificis infallibili magisterio. � Innocentius III, ep. Eius exemplo, 18 dec.1208, Professio fidei Waldensibus praescr.; Clemens VI, ep. Super quibusdam, 29 sep.1351; Eugenius IV (in F1or.), const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 15; Pius IV, const.Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident.; Gregorius XIII, const.Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr.; Benedictus XIV, ep. Nuper adNos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr.; Pius VI, const. Auctorem fidei, 28aug. 1794, prop. 1, 85, Synodi Pistorien., damn.; Pius VIII, litt. ap. Litteris altero, 25 mar.1830; Gregorius XVI, ep. encycl. Summo iugiter, 27 maii 1832; ep. encycl. Mirari vos,15 aug. 1832; ep. encycl. Commissum divinitus, 17 maii 1835; Pius IX, ep. encycl. Quip1uribus, 9 nov. 1846; all. Ubi primum, 17 dec. 1847; ep. encycl. Nostis et Nobiscum, 5dec. 1849; litt. ap. Multiplices inter, 10 iun. 1851; all. Singulari quadam, 9 dec. 1854; ep.encycl. Singulari quidem, 17 mar. 1856; all. Iamdudum cernimus, 18 mar. 1861; all.Maxima quidem, 9 iun. 1862; ep. encycl. Quanto conficiamur moerore, 10 aug. 1863; ep.

403Tytu³ XV � Magisterium Ko�cio³a

TYTU£ XVMAGISTERIUM KO�CIO£A

ROZDZIA£ INauczycielskie zadanie Ko�cio³a w ogólno�ci

Kan. 595 � § 1. Ko�ció³, któremu Chrystus Pan powierzy³ depozyt wia-ry, aby z asystencj¹ Ducha �wiêtego strzeg³ �wiêcie prawdy objawionej,wnikliwie j¹ bada³, wiernie g³osi³ i wyk³ada³, ma wrodzone prawo nie-zale¿ne od jakiejkolwiek ludzkiej w³adzy oraz obowi¹zek przepowiadaniaEwangelii wszystkim narodom.

§ 2. Ko�cio³owi przys³uguje prawo g³oszenia zawsze i wszêdzie zasadmoralnych równie¿ w odniesieniu do porz¹dku spo³ecznego oraz wypo-wiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, o ile wymagaj¹ tegogodno�æ osoby ludzkiej i jej fundamentalne prawa i zbawienie cz³owieka.

Kan. 596 � W imieniu Ko�cio³a zadanie nauczania wykonuj¹ jedyniebiskupi; w zadaniu tym uczestnicz¹ tak¿e, stosownie do norm prawa, ci,którzy poprzez �wiêcenia stali siê wspó³pracownikami biskupów oraz ci,którzy nie posiadaj¹c �wiêceñ, otrzymali pozwolenie na nauczanie.

Kan. 597 � § 1. Nieomylno�ci¹ w nauczaniu, na mocy swego urzêdu,cieszy siê Biskup Rzymski, kiedy jako najwy¿szy Pasterz i Nauczyciel

KPK/83: 747 § 1KPK/17: 1322 § 1, 2

KPK/83: 747 § 2

KPK/83: 749 § 1

Tuas libenter, 21 dec. 1863; ep. Quum non sine, 14 iul. 1864; Syllabus errorum, a. 1864,prop. 15-18, 21; S.C.S. Off., litt. 8 nov. 1865; Pius IX, ep. Inter gravissimas, 28 oct.1870; ep. encycl. Vix dum a Nobis, 7 mar. 1874; Leo XIII, ep. encycl. Immortale Dei,1 nov. 1885; ep. Officio sanctissimo, 22 dec. 1887; ep. Sicut acceptum, 29 apr. 1889; litt.encycl. Sapientiae, 10 ian. 1890; litt. encycl. Providentissimus Deus, 18 nov. 1893; ep.encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896; ep. Testem, 22 ian. 1899; S.C.S. Off., decr. 4 iul.1907, prop. 2-6, 22, 31, 59-62, damn.; Pius XII, litt. encycl. Mystici Corporis, 29 iun.1943; Ioannes XXIII, all. Gaudet Mater Ecclesia, 11 oct. 1962; Paulus VI, hom. 7 dec.1965; adh. ap. Quinque iam anni, 8 dec. 1970; Synodus Episcoporum, decl. 25 oct. 1974,4; Paulus VI, adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 6-15; Ioannes Paulus II, litt.encycl. Redemptor hominis, 4 mar. 1979, 19.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 12; decl. Dignitatis humanae, 15; const. Gaudium etspes, 76 �Res�, 89 �Ecclesia�; Ioannes XXIII, litt encycl. Pacem in terris, 11 apr. 1963,V �Has�; Paulus VI, litt. encycl. Humanae vitae, 25 iul. 1968, 4; Synodus Episcoporum,30 nov. 1971, II De iustitia in mundo, III.

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 25 �Inter�; const. Dei Verbum, 10.


cuius est fratres suos in fide confirmare, doctrinam de fide vel de mori-bus tenendam definitivo actu proclamat.1

§ 2. Infallibilitate in magisterio pollet quoque Collegium Episcoporum, simagisterium exercent Episcopi in Concilio Oecumenico coadunati, qui utfidei et morum doctores et iudices pro universa Ecclesia doctrinam defide vel de moribus ut definitive tenendam declarant, aut si per orbemdispersi communionis nexum inter se et cum sancti Petri successore ser-vantes una cum eodem Romano Pontifice authentice res fidei vel mo-rum docentes in unam sententiam tamquam definitive tenendam conve-niunt.2

§ 3. Infallibiliter definita nulla intellegitur doctrina, nisi id manifesto con-stat.

Can. 598 � § 1. Fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quaeverbo Dei scripto vel tradito, uno scilicet deposito fidei Ecclesiae com-misso, continentur et simul ut divinitus revelata proponuntur sive ab Ec-clesiae magisterio sollemni sive ab eius magisterio ordinario et universali,quod quidem communi adhaesione christifidelium sub ductu sacri magi-sterii manifestatur; tenentur igitur omnes christifideles quascumque de-vitare doctrinas eisdem contrarias.3

§ 2. Firmiter etiam amplectenda ac retinenda sunt omnia et singula quaecirca doctrinam de fide vel moribus ab Ecclesiae magisterio definitive

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 25 �Haec�; Vat. I, sess. IV, const. Pastor aeternus,cap. 4.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 25 �Licet�.3 Vat. II, const. Lumen gentium, 25; const. Dei Verbum, 5, 10; Trid., sess. IV; Vat. I,

sess. III, cap. II, De revelatione; cap. III, De fide; cap. IV, De fide et ratione; De revelatione,can. 4; De fide, can. 6; De fide et ratione, can. 3; sess. IV, cap. IV, De Romani pontificisinfallibili magisterio. � S. Innocentius I, ep. Consulenti tibi, 20 feb. 405, c. 7; Nic. II, actioVIII, De imaginibus, humanitate Christi, traditione; Benedictus XII, const. BenedictusDeus, 29 ian. 1336; Clemens VI, ep. Super quibusdam, 29 sep. 1351; Martinus V (inConstantien.), const. Inter cunctas, 22 feb. 1418, art. 6 de quo errorum Wicleff et Huszsuspecti interrogandi; Eugenius IV (in Flor.), const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 6;Leo X, const. Exsurge Domine, 15 iun. 1520, errores 27, 29-30, Martini Luther, damn.;Pius IV, const. Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident.; Gregorius XIII,const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr.; Innocentius XI, breve, 11


wszystkich chrze�cijan, którego zadaniem jest utwierdzaæ braci w wie-rze, w sposób definitywny g³osi obowi¹zuj¹c¹ naukê w sprawach wiaryi obyczajów.

§ 2. Nieomylno�ci¹ w nauczaniu cieszy siê równie¿ Kolegium Biskupów,kiedy biskupi wype³niaj¹ urz¹d nauczycielski zebrani na soborze powszech-nym, gdy jako nauczyciele i sêdziowie wiary i moralno�ci og³aszaj¹ wsposób definitywny ca³emu Ko�cio³owi naukê, któr¹ nale¿y wyznawaæw sprawach wiary i obyczajów; albo kiedy rozproszeni po �wiecie, za-chowuj¹c wêze³ wspólnoty miêdzy sob¹ i z nastêpc¹ Piotra, autentycz-nie nauczaj¹c razem z tym¿e Biskupem Rzymskim w sprawach wiaryi moralno�ci, wyra¿aj¹ jednomy�lno�æ, ¿e co� nale¿y przyj¹æ jako defini-tywnie obowi¹zuj¹ce.

§ 3. Tylko wtedy nale¿y uznaæ jak¹� naukê za nieomylnie okre�lon¹, gdyto zosta³o wyra�nie stwierdzone.

Kan. 598 � § 1. Wiar¹ bosk¹ i katolick¹ nale¿y wierzyæ w to wszystko,co jest zawarte w s³owie Bo¿ym, pisanym lub przekazanym, a wiêc wjednym depozycie wiary powierzonym Ko�cio³owi i co równocze�nie jakoprzez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urz¹d Ko-�cio³a, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy te¿ w zwyczajnym i po-wszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia siê we wspólnym uzna-niu chrze�cijan pod kierownictwem �wiêtego Urzêdu Nauczycielskiego.Wszyscy wiêc chrze�cijanie obowi¹zani s¹ unikaæ wszelkich doktryn temuprzeciwnych.

§ 2. Ponadto nale¿y bez zastrze¿eñ przyj¹æ i zachowywaæ równie¿ wszyst-kie i poszczególne prawdy dotycz¹ce wiary i obyczajów, które Magiste-

KPK/83: 749 § 2

KPK/83: 749 § 3KPK/17: 1323 § 3

KPK/83: 750 § 1KPK/17: 1323 § 1KPK/83: 750 § 2.Tre�æ kan. 598 zmie-niona listem apostol-skim Jana Paw³a IIAd tuendam fidem zdnia 18 maja 1998 r.(AAS 90 (1998) s.457-461). Dotych-czasowy kan. 598zosta³ oznaczonyjako § 1, dodano § 2.KPK/83: 752

apr. 1682, art. 4, Cleri Gallicani, reiectus; Alexander VIII, const. Inter multiplices, 4 aug.1690, § 2; S.C.S. Off., decr. 7 dec. 1690, prop. 29-30, damn.; Benedictus XIV, ep. Nuperad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr.; Pius VI, const. Auctorem fidei,28 aug. 1794, prop. 6, Synodi Pistorien., damn.; Pius IX, litt. ap. Multiplices inter, 10 iun.1851; ep. Tuas libenter, 21 dec. 1863; Syllabus errorum, a. 1864, prop. 21; S.C.S. Off.,litt. 8 nov. 1865; Pius IX, ep. Inter gravissimas, 28 oct. 1870; all. Ordinem Vestrum, 27oct. 1871; Leo XIII, litt. encycl. Libertas, 20 iun. 1888; ep. Sicut acceptum, 29 apr. 1889;litt. encycl. Sapientiae, 10 ian. 1890; litt. encycl. Providentissimus Deus, 18 nov. 1893;ep. encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896; ep. encycl. Caritatis studium, 25 iul. 1898; ep.Testem, 22 ian. 1899; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, I, k); Leo XIII, litt. ap.Vigilantiae, 30 oct. 1902; S.C.S. Off., decr. 4 iul. 1907, prop. 2-7, 21-24, 26-27, 31, 61,damn.; Pius X, litt. encycl. Pascendi, 8 sep. 1907; Pius XII, const. ap. MunificentissimusDeus, 1 nov. 1950; S.C. pro Doctr. Fidei, ep. 24 iul. 1966; Synodus Episcoporum, decl.28 oct. 1967; S.C. pro Doctr. Fidei, decl. 24 iun. 1973, 2-5.


proponuntur, scilicet quae ad idem fidei depositum sancte custodiendumet fideliter exponendum requiruntur; ideoque doctrinae Ecclesiae catho-licae adversatur qui easdem propositiones definitive tenendas recusat.

Can. 599 � Non quidem fidei assensus, religiosum tamen intellectus etvoluntatis obsequium praestandum est doctrinae de fide et de moribus,quam sive Romanus Pontifex sive Collegium Episcoporum enuntiant, cummagisterium authenticum exercent, etsi definitivo actu eandem procla-mare non intendunt; christifideles ergo curent, ut devitent, quae cum eademnon congruunt.1

Can. 600 � Episcopi, qui sunt in communione cum Collegii capite etmembris, sive singuli sive in Synodis aut in Conciliis particularibus con-gregati, etsi infallibilitate in docendo non pollent, christifidelium suae cu-rae commissorum authentici sunt fidei doctores et magistri; cui magiste-rio authentico suorum Episcoporum christifideles religioso animi obse-quio adhaerere tenentur.2

Can. 601 � Singulis Ecclesiis onus incumbit imprimis a Patriarchis etEpiscopis exercendum modo unicuique generationi et culturae accom-modato ad perennes hominum interrogationes de sensu vitae responden-di necnon christianae solutioni problematum urgentiorum sub luce Evan-gelii signa temporum perscrutando consulendi ita, ut clarescat ubiquemagis lux Christi illuminans omnes homines.3

Can. 602 � In cura pastorali non tantum principia scientiarum sacrarum,sed etiam inventa aliarum scientiarum agnoscantur et ita adhibeantur, utchristifideles ad magis consciam et reflexam vitam fidei ducantur.4

Can. 603 � Litterarum artiumque cultus pro earum vi ad sensum fideisingulari efficacia exprimendum et communicandum agnitis iusta liberta-te et diversitate culturali provehatur.5

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 25; notificatio Quaesitum est, 15 nov. 1965. � PiusXII, litt. encycl. Humani generis, 12 aug. 1950, �Neque putandum�; S.C. pro Doctr.Fidei, ep. 24 iul. 1966; Synodus Episcoporum, decl. 28 oct. 1967, II; S.C. pro Doctr.Fidei, decl. 24 iun. 1973, 2-5.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 25. � Pius VI, const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794,prop. 6, Synodi Pistorien., damn.; Gregorius XVI, ep. encycl. Mirari vos, 15 aug. 1832;


rium Ko�cio³a og³asza w sposób ostateczny, to znaczy te, które s¹ wy-magane, aby gorliwie strzec i wiernie przekazywaæ sam depozyt wiary;kto zatem odrzuca te prawdy, które nale¿y przyj¹æ w sposób definityw-ny, sprzeciwia siê nauczaniu Ko�cio³a katolickiego.

Kan. 599 � Wprawdzie nie akt wiary, niemniej jednak religijne pos³u-szeñstwo rozumu i woli nale¿y okazywaæ nauce, któr¹ g³osi Papie¿ lubKolegium Biskupów w sprawach wiary i obyczajów, gdy sprawuj¹ au-tentyczne nauczanie, nawet je�li nie zamierzaj¹ przedstawiæ jej w sposóbdefinitywny. St¹d chrze�cijanie powinni staraæ siê unikaæ wszystkiego,co siê z t¹ nauk¹ nie zgadza.

Kan. 600 � Chocia¿ biskupi, pozostaj¹cy we wspólnocie z g³ow¹ Kole-gium i cz³onkami, czy to pojedynczy, czy te¿ zebrani na synodach lub nasoborach partykularnych nie posiadaj¹ nieomylno�ci w nauczaniu, s¹ jed-nak w odniesieniu do chrze�cijan powierzonych ich trosce autentyczny-mi nauczycielami i mistrzami wiary. Temu autentycznemu nauczaniuswoich biskupów chrze�cijanie obowi¹zani s¹ okazaæ religijne pos³uszeñ-stwo.

Kan. 601 � W poszczególnych Ko�cio³ach przede wszystkim na Pa-triarchach i biskupach, w sposób dostosowany do ka¿dego pokoleniai kultury, spoczywa obowi¹zek odpowiadania ludziom na pytanie o sens¿ycia, jak równie¿ przez chrze�cijañskie wyja�nianie znaków czasu roz-wi¹zywanie nagl¹cych problemów w �wietle Ewangelii tak, aby wszê-dzie bardziej b³yszcza³o �wiat³o Chrystusa o�wiecaj¹ce wszystkich ludzi.

Kan. 602 � W pos³udze pasterskiej nale¿y wykorzystywaæ nie tylkozasady nauk �wiêtych, lecz tak¿e zdobycze innych nauk i tak je poda-waæ, aby chrze�cijanie prowadzili bardziej �wiadome i refleksyjne ¿yciewiary.

Kan. 603 � W uznaniu s³usznej wolno�ci i ró¿norodno�ci kulturowejnale¿y zachowaæ szacunek dla pism i sztuki, ze wzglêdu na ich mocskutecznego wyra¿ania i komunikowania zmys³u wiary.

KPK/83: 753KPK/17: 1326

Pius IX, ep. Tuas libenter, 21 dec. 1863; Leo XIII, ep. Est sane molestum, 17 dec. 1888;Pius X, litt. encycl. Acerbo nimis, 15 apr. 1905; Pius XII, all. 31 maii 1954; S.C. proDoctr. Fidei, ep. 24 iul. 1966; Synodus Episcoporum, decl. 28 oct. 1967, II.

3 Vat. II, const. Gaudium et Spes, 4 �Ad tale�, 46.4 Vat. II, const. Gaudium et Spes, 62.5 Vat. II, const. Gaudium et Spes, 62 �Suo� et �Exinde�.


Can. 604 � Ecclesiae Pastorum imprimis est sedulo curare, ut inter va-rietates enuntiationum doctrinae in variis Ecclesiis idem sensus fidei ser-vetur atque promoveatur ita, ut integritas et unitas fidei damnum nonpatiatur, immo catholicitas Ecclesiae per legitimam diversitatem in melio-rem lucem ponatur.1

Can. 605 � Ad Episcopos praesertim in Synodis vel Consiliis coadunatos,singulariter vero ad Sedem Apostolicam pertinet integritatem et unitatemfidei bonosque mores auctoritative promovere, custodire et religiose defen-dere, etiam reprobando, quatenus opus est, sententias, quae eisdem contra-riae sunt, vel monendo de eis, quae eadem in discrimen ponere possunt.2

Can. 606 � § 1. Theologorum est pro sua mysterii salutis profundioreintellegentia et scientiarum sacrarum affiniumque necnon novarumquaestionum peritia fideliter magisterio Ecclesiae authentico obsequentessimulque ea, qua par est, libertate utentes fidem Ecclesiae illustrare etdefendere progressuique doctrinali consulere.3

§ 2. In veritatibus theologicis investigandis et exprimendis eorum est com-munitatis fidei aedificandae sollicitos esse atque cum Episcopis in eorummunere docendi sollerter cooperari.4

§ 3. Qui in theologicas disciplinas praesertim in seminariis, studiorumuniversitatibus et facultatibus incumbunt, cum hominibus, qui in aliis scien-tiis excellunt, collatis consiliis atque viribus cooperari studeant.5

CAPUT IIDe verbi Dei ministerio

Can. 607 � Verbi Dei ministerium, praedicatio nempe, catechesis omnis-que instructio christiana, inter quae homilia liturgica eximium locum ha-beat oportet, Sacra Scriptura salubriter nutriatur atque sacra traditioneinnitatur; celebratio verbi Dei vero opportune foveatur.6

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 18, 25 �Inter�; decr. Orientalium Ecclesiarum, 2; decr.Unitatis redintegratio, 4 �Quae�, 17; Paulus VI, all. 29 sep. 1963, �Unitatis redintegratio...�;all. 14 sep. 1964, �Vos denique�; all. 1 oct. 1966, �Veritati autem�.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 18, 23 �Col1egialis�, 25 �Inter�; decr. Christus Domi-nus, 13; Paulus VI, adh. ap. Quinque iam anni, 8 dec. 1970.


Kan. 604 � Pierwszorzêdnym obowi¹zkiem pasterzy Ko�cio³a jest tro-ska, aby po�ród ró¿norodno�ci wypowiedzi na temat doktryny, w ró¿-nych Ko�cio³ach by³ zachowany i wzmacniany ten sam zmys³ wiary, abynie ucierpia³a nienaruszono�æ i jedno�æ wiary, aby przede wszystkimkatolicko�æ Ko�cio³a poprzez prawowit¹ ró¿norodno�æ by³a pokazywa-na w lepszym �wietle.

Kan. 605 � Do biskupów, zw³aszcza zebranych na synodach lub sobo-rach, szczególnie za� do Stolicy Apostolskiej nale¿y autorytatywne popie-ranie, strze¿enie i sumienna obrona integralno�ci i jedno�ci wiary i dobrychobyczajów, odrzucaj¹c tak¿e kiedy trzeba pogl¹dy sprzeczne z tymi warto-�ciami oraz przestrzegaj¹c przed tym, co mo¿e im przeszkodziæ.

Kan. 606 � § 1. Zadaniem teologów jest, wobec ich g³êbszego zrozu-mienia tajemnicy zbawienia oraz bieg³o�ci w �wiêtych naukach, dyscy-plinach im pokrewnych i w nowych zagadnieniach, wyja�nianie i obronaoraz troska o rozwój doktrynalny z wiernym zachowaniem pos³uszeñ-stwa autentycznemu Magisterium Ko�cio³a i zarazem z wolno�ci¹.

§ 2. W poszukiwaniu i wyra¿aniu prawd teologicznych teologowie winnitroszczyæ siê o budowanie wspólnoty wiary i biegle wspó³pracowaæ zbiskupami w ich zadaniu nauczania.

§ 3. Ci, którzy uprawiaj¹ dyscypliny teologiczne, zw³aszcza w semina-riach, na uniwersytetach i wydzia³ach, niech d¹¿¹ do wspó³pracy wspólny-mi si³ami z lud�mi wybitnymi w innych naukach.

ROZDZIA£ IIPos³uga s³owa Bo¿ego

Kan. 607 � Pos³uga s³owa Bo¿ego czyli przepowiadanie, katechezai wszelkie nauczanie chrze�cijañskie, w�ród których szczególne miejscewinna zajmowaæ homilia, zbawiennie winna karmiæ siê Pismem �w.i opieraæ siê na �wiêtej Tradycji. Celebracjê s³owa Bo¿ego nale¿y za�nale¿ycie wspieraæ.

3 Vat. II, const. Gaudium et Spes, 44 �Praeteritorum�, 62; const Dei Verbum, 23;Paulus VI, all. 4 dec. 1963 �Huius generis�; all. 1 oct. 1966.

4 Paulus VI, all. 1 oct. 1966, �Animadversionum prima�.5 Vat. II, const. Gaudium et spes, 62 �Qui�.6 Vat. II, const. Dei Verbum, 24. � Quinisext. can. 19.


Can. 608 � Episcopi, presbyteri et diaconi pro suo cuiusque ordinis sacrigradu primi munus verbi Dei ministerii habent ad normam iuris exercen-dum; ceteri vero christifideles pro sua cuiusque idoneitate, statu vitae etmandato accepto libenter hoc ministerium participent.1

Art. I � De verbi Dei praedicatione

Can. 609 � Verbi Dei praedicationem moderari in suo territorio competitEpiscopo eparchiali firmo iure communi.2

Can. 610 � § 1. Episcopis ius est verbum Dei ubique terrarum praedica-re, nisi Episcopus eparchialis in casu speciali expresse renuit.3

§ 2. Presbyteri facultate praediti sunt praedicandi ibi, quo legitime mit-tuntur vel invitantur.4

§ 3. Eadem facultate praedicandi praediti sunt etiam diaconi, nisi iusparticulare aliud statuit.

§ 4. In extraordinariis adiunctis maxime ad supplendam penuriam cleri-corum ceteris quoque christifidelibus dari potest ab Episcopo eparchialimandatum praedicandi etiam in ecclesia firmo can. 614, § 4.

Can. 611 � Vi officii facultate praedicandi praediti sunt omnes, quibuscura animarum commissa est, qui etiam invitare possunt ad praedican-dum suae curae commissis quemlibet presbyterum vel firmo can. 610, §3 diaconum, nisi legitime prohibiti sunt.

Can. 612 � § 1. In institutis religiosis vel societatibus vitae communis adinstar religiosorum clericalibus iuris pontificii vel patriarchalis praedica-tionem moderari pertinet ad Superiores maiores.

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 28 �Christus�, 29, 33, 35; decr. Christus Dominus, 12,13 �Doctrinam�; decr. Presbyterorum ordinis, 4; decr. Apostolicam actuositatem, 3 �Omni-bus�, 10 �Utpote�, 20, d), 24, 31, a); decr. Ad gentes, 41; Paulus VI, adh. ap. Quinque iamanni, 8 dec. 1970, I �Concilium�; adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 66-70.


Kan. 608 � Biskupi, prezbiterzy i diakoni, ze wzglêdu na stopieñ �wiêceñka¿dego z nich, jako pierwsi maj¹ wype³niaæ pos³ugê s³owa Bo¿ego, zgod-nie z prawem; inni za� chrze�cijanie, ka¿dy w zale¿no�ci od zdolno�ci,stanu ¿ycia i otrzymanej misji, niech chêtnie uczestnicz¹ w tej pos³udze.

Art. I � Przepowiadanie s³owa Bo¿ego

Kan. 609 � Kierowanie przepowiadaniem s³owa Bo¿ego na swoim te-rytorium przys³uguje biskupowi eparchialnemu z zachowaniem prawawspólnego.

Kan. 610 � § 1. Biskupi maj¹ prawo na ca³ym �wiecie przepowiadaæs³owo Bo¿e, chyba ¿e biskup eparchialny w szczególnym przypadkuwyra�nie tego odmówi.

§ 2. Prezbiterzy maj¹ prawo przepowiadania tam, gdzie s¹ prawnie po-s³ani lub zaproszeni.

§ 3. Takie same uprawnienia maj¹ tak¿e diakoni, chyba ¿e prawo party-kularne inaczej stanowi.

§ 4. W nadzwyczajnych okoliczno�ciach, zw³aszcza ze wzglêdu na uzu-pe³nienie niedostatku duchownych, tak¿e pozosta³ym chrze�cijanom mo¿napowierzyæ zadanie przepowiadania, nawet w ko�ciele, z zachowaniemkan. 614 § 4.

Kan. 611 � Na mocy urzêdu upowa¿nienie do przepowiadania posia-daj¹ wszyscy, którym zosta³a powierzona pasterska troska; mog¹ onitak¿e zaprosiæ do przepowiadania tym, którzy s¹ powierzeni ich trosce,jakiegokolwiek prezbitera albo, z zachowaniem kan. 610 § 3, diakona,je�li prawnie nie zosta³o to im zabronione.

Kan. 612 � § 1. W instytutach zakonnych i w kleryckich stowarzysze-niach ¿ycia wspólnego na wzór zakonników na prawie papieskim lubpatriarchalnym kierowanie przepowiadaniem nale¿y do wy¿szych prze-³o¿onych.

KPK/83: 772 § 1

KPK/83: 763KPK/17: 1343 § 1CS: 185 § 1, 416

KPK/83: 764KPK/17: 1342 § 1

KPK/83: 764KPK/17: 1342 § 1

KPK/83: 766KPK/17: 1327 § 2

KPK/83: 765KPK/17: 1338 § 1

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 27; decr. Christus Dominus, 13 �Varia�. � Quinisext.cann. 19-20.

3 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, II, 1.4 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 4.


§ 2. Invitare vero ad praedicandum propriis sodalibus quemlibet presby-terum vel firmo can. 610, § 3 diaconum, nisi legitime prohibiti sunt, pos-sunt omnes Superiores, etiam locales, cuiuslibet instituti vitae consecra-tae.

Can. 613 � Contra decretum Hierarchae, quo quis prohibetur praedica-re, datur recursus in devolutivo tantum, qui sine mora definiendus est.

Can. 614 � § 1. Homilia, qua per anni liturgici cursum ex Sacra Scriptu-ra mysteria fidei et normae vitae christianae exponuntur, ut pars ipsiusliturgiae valde commendatur.1

§ 2. Parochis et rectoribus ecclesiarum incumbit obligatio curandi, utsaltem diebus dominicis et festis de praecepto intra Divinam Liturgiamhomilia habeatur, quae ne omittatur nisi gravi de causa.2

§ 3. Parocho non licet obligationem populo eius curae pastorali commis-so praedicandi per alium habitualiter persolvere nisi iusta de causa abHierarcha loci approbata.3

§ 4. Homilia sacerdoti aut, ad normam iuris particularis, etiam diaconoreservatur.4

Can. 615 � Episcopi eparchiales normis datis curent, ut opportunis tem-poribus ad populi christiani renovationem spiritualem specialis series sa-crae praedicationis habeatur.5

Can. 616 � § 1. Verbi Dei praedicatores sepositis humanae sapientiaeverbis abstrusisque argumentis christifidelibus praedicent integrum my-

1 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 35, 2), 52; const. Dei Verbum, 24; decr.Presbyterorum ordinis, 4.

2 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 52. � Quinisext. can. 19; Trid., sess. V,Decretum secundum, 9-11; sess. XXII, De missae sacrificio, cap. 8; sess. XXIV, De ref.,can. 7; Innocentius XIII, const. Apostolici ministerii, 23 maii 1723, § 11; Benedictus XIII,const. In Supremo, 23 sep. 1724, §§ 9, 28; const. Pastoralis officii, 27 mar. 1726, § 3;Benedictus XIV, ep. encycl. Ubi primum, 3 dec. 1740, § 3; ep. encycl. Etsi minime, 7 feb.1742, § 5; const. Ad militantis, 30 mar. 1742, § 8; const. Firmandis, 6 nov. 1744, § 9; litt.encycl. Cum religiosis, 26 iun. 1754, § 4; Pius X, litt. encycl. Acerbo nimis, 15 apr. 1905,16, VI. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. III, 5, III; Syn. Alexandrin.


§ 2. Wszyscy prze³o¿eni, tak¿e lokalni, ka¿dego instytutu ¿ycia konse-krowanego mog¹ zapraszaæ do przepowiadania w³asnym cz³onkom ja-kiegokolwiek prezbitera lub, z zachowaniem kan. 610 § 3, diakona, chy-ba ¿e by³oby to im prawnie zabronione.

Kan. 613 � Przeciwko dekretowi Hierarchy, w którym zabrania siê komu�przepowiadania, mo¿na wnie�æ rekurs jedynie odwo³awczy, który nale¿ybezzw³ocznie rozstrzygn¹æ.

Kan. 614 � § 1. Homiliê, przez któr¹ w ci¹gu roku liturgicznego wyja-�nia siê tajemnice wiary i zasady ¿ycia chrze�cijañskiego na podstawiePisma �w. nale¿y traktowaæ jako wa¿n¹ czê�æ liturgii.

§ 2. Na proboszczach i rektorach ko�cio³ów spoczywa obowi¹zek troski,aby przynajmniej w niedzielê i �wiêta nakazane podczas sprawowaniaS³u¿by Bo¿ej by³a wyg³aszana homilia, której nie nale¿y opuszczaæ bezpowa¿nej przyczyny.

§ 3. Proboszcz nie mo¿e powierzyæ na sta³e komu� innemu obowi¹zkuprzepowiadania ludowi powierzonemu jego pasterskiej trosce, chyba ¿edla s³usznej przyczyny zaaprobowanej przez Hierarchê miejsca.

§ 4. Homilia jest zarezerwowana kap³anowi oraz, wed³ug norm prawapartykularnego, tak¿e diakonowi.

Kan. 615 � Biskupi eparchialni poprzez wydanie norm powinni siê trosz-czyæ, aby dla odnowienia duchowego ludu chrze�cijañskiego w stosow-nym czasie by³y wyg³aszane specjalne cykle �wiêtego przepowiadania.

Kan. 616 � § 1. G³osiciele S³owa Bo¿ego, unikaj¹c s³ów m¹dro�ci ludz-kiej i niejasnych argumentów, niech g³osz¹ chrze�cijanom integraln¹ ta-

KPK/83: 765

KPK/83: 767 § 1

KPK/83: 767 § 2, 4KPK/17: 1344 § 1

KPK/83: 767 § 1

KPK/83: 770KPK/17: 1349

KPK/83: 768 § 1

Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. IV, art. IV, § 2, V; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891,tit. VII, cap. VI, 2; Syn. Armen., a. 1911, 813.

3 Trid., sess. XXIV, De ref., can. 4; Innocentius XIV, const. Apostolici ministerii, 23maii 1723, § 11; Benedictus XIII, const. In supremo, 23 sep. 1724, §§ 9, 28; const.Pastoralis officii, 27 mar. 1726, § 3.

4 Pont. Comm. Decr. Conc. Vat. II Interpr., resp. 11 ian. 1971, I. � Quinisext. can. 64.5 Trid., sess. XXIV, De ref., can. 4.

Kan. 614 § 4 � Biskup eparchialny nie ma prawa dyspensowaæ od normy, którarezerwuje prawo wyg³oszenia homilii kap³anowi i diakonowi (Int. z dnia 29 kwietnia1987 r. dotycz¹ca kan. 767 § 1 KPK/83 � AAS 79 (1987) s. 1249).

* INTERPRETACJA


sterium Christi, qui est via et veritas et vita; ostendant res terrestres etinstituta humana secundum Dei Creatoris consilium ad hominum salutemquoque ordinari et ideo ad aedificationem Corporis Christi non parumconferre posse.1

§ 2. Edoceant ideo etiam doctrinam Ecclesiae de dignitate personae hu-manae eiusque iuribus fundamentalibus, de vita familiari, de consortiocivili et sociali necnon de sensu iustitiae in vita oeconomica et laborispersequendo, qui confert ad pacem in terris construendam et ad progres-sum populorum consequendum.2

Art. II � De institutione catechetica

Can. 617 � Singularum Ecclesiarum sui iuris praesertim vero earumEpiscoporum est gravis obligatio catecheseos tradendae, qua fides admaturitatem adducatur et formetur Christi discipulus per cognitionem pro-fundiorem et magis ordinatam doctrinae Christi et per adhaesionem indies artiorem ipsius Personae.3

Can. 618 � Parentes primi obligatione tenentur verbo et exemplo filiosin fide et vitae christianae praxi efformandi; pari obligatione tenentur ii,qui parentum locum tenent, atque patrini.4

Can. 619 � Praeter familiam christianam ipsa paroecia atque quaeviscommunitas ecclesialis curare debent membrorum suorum institutionemcatecheticam atque eorum integrationem in ipsam communitatem illaspraebendo condiciones, in quibus ea, quae didicerunt, quam plenissimevivere possunt.5

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 12. � Trid., sess. XXIV, De ref., can. 7; sess. XXV,De purgatorio; Leo X (in Lat. V), const. Supernae Maiestatis, 19 dec. 1516; BenedictusXIV, ep. encycl. Etsi minime, 7 feb. 1742, § 5; Pius IX, ep. encycl. Qui pluribus, 9 nov.1846, 6; S.C.S. Off., instr. 10 maii 1884, 5; Pius X, litt. encycl. Acerbo nimis, 15 apr.1905, 13; m.p. Sacrorum antistitum, 1 sep. 1910, nn. 2-3, 5; Benedictus XV, litt. encycl.Humani generis, 15 iun. 1917, 11-12.

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 12 �Ostendant�; const. Gaudium et spes, 41; PaulusVI, adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 29.

3 Ioannes Paulus II, litt. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 19, 62-63; Vat. II, decr.Christus Dominus, 14; decl. Gravissimum educationis, 4; Paulus VI, adh. ap. Evangeliinuntiandi, 8 dec. 1975, 44; Synodus Episcoporum, nuntius, 28 oct. 1977, 7; Ioannes PaulusII, litt. encycl. Redemptor hominis, 4 mar. 1979, 19 �Haec�. � Benedictus XIV, ep. encycl.Etsi minime, 7 feb. 1742, §§ 2, 5; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 28 nov. 1785; Pius X, litt.encycl. Acerbo nimis, 15 apr. 1905, 12-13; Pius XI, m.p. Orbem catholicum, 29 iun. 1923.


jemnicê Chrystusa, który jest drog¹, prawd¹ i ¿yciem, i niech ukazuj¹rzeczy ziemskie i instytucje ludzkie, które wed³ug zamys³u Boga Stwórcys¹ podporz¹dkowane zbawieniu cz³owieka i st¹d powinny przyczyniaæsiê do budowania Cia³a Chrystusowego.

§ 2. Niech zatem nauczaj¹ doktryny Ko�cio³a o godno�ci osoby ludzkieji jej fundamentalnych prawach, o ¿yciu rodzinnym, o zwi¹zkach cywil-nych i spo³ecznych, jak te¿ o zmy�le sprawiedliwo�ci w ¿yciu ekono-micznym i pracowniczym, które prowadzi do tworzenia pokoju na ziemii do postêpu rozwoju ludzko�ci.

Art. II � Nauczanie katechetyczne

Kan. 617 � Poszczególne Ko�cio³y sui iuris, a zw³aszcza ich biskupi,maj¹ powa¿ny obowi¹zek prowadzenia katechezy, która doprowadzawiarê do dojrza³o�ci i formuje ucznia Chrystusowego poprzez g³êbszei bardziej uporz¹dkowane poznanie nauki Chrystusa i coraz mocniejsze zdnia na dzieñ trwanie przy Jego Osobie.

Kan. 618 � Rodzice jako pierwsi maj¹ obowi¹zek formowaæ dzieci s³owemi przyk³adem w wierze i praktyce ¿ycia chrze�cijañskiego. Podobny obowi¹-zek spoczywa na tych, którzy zastêpuj¹ rodziców oraz na chrzestnych.

Kan. 619 � Oprócz rodziny chrze�cijañskiej, sama parafia i ka¿da wspól-nota ko�cielna powinny troszczyæ siê o nauczanie katechetyczne swoichcz³onków i o ich integracjê z sam¹ wspólnot¹, zapewniaj¹c do tego wa-runki, w których nabyt¹ przez nich wiedz¹ mogliby jak najpe³niej ¿yæ.

KPK/83: 768 § 2

KPK/83: 773KPK/17: 1329

KPK/83: 774 § 2KPK/17: 1335, 1372§ 2

* Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. I, cap. VIII, 1; Syn. Armen., a. 1911, 804-805.4 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 3, 6 �Parentes�, 7 �Parentibus�, 8

�Meminerint�; const. Lumen gentium, 11 �Qui vero�, 35 �Quo�; decr. Apostolicamactuositatem, 11 �Coniuges�, 30 �Formatio� et �Parentum�; const. Gaudium et spes, 48�Unde�; Paulus VI, adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 71; Ioannes Paulus II, litt.encycl. Redemptor hominis, 4 mar. 1979, 19 �Praeterea�; adh. ap. Catechesi tradendae,16 oct. 1979, 68.

5 Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 24 �Communitatis�, 67;Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2) �In exsequendo�, 35, 4); Paulus VI, adh. ap. Evangeliinuntiandi, 8 dec. 1975, 68-71. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. II; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. II; Syn. Gusten. Maronitarum, a. 1768, can. 19; Syn.Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 11; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. II, 1;art. III, 2; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. I, cap. VIII; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. III, cap. IV, art. IV, § 2, V; Syn. Armen., a. 1911, 806-809.


Can. 620 � Consociationes et motus et circuli christifidelium, sive adfines pietatis et apostolatum sive ad opera caritatis et adiumenti inten-dunt, formationem religiosam membrorum suorum curent sub ductu Hie-rarchae loci.1

Can. 621 � § 1. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consi-lio Hierarcharum competit intra fines territorii propriae Ecclesiae nor-mas de institutione catechetica in directorium catecheticum apte compo-nendas ferre servatis eis, quae a suprema Ecclesiae auctoritate praescriptasunt.2

§ 2. In directorio catechetico ratio habeatur indolis specialis Ecclesiarumorientalium ita, ut momentum biblicum et liturgicum necnon traditionespropriae Ecclesiae sui iuris in patrologia, hagiographia et ipsa iconogra-phia in catechesi tradenda eluceant.3

§ 3. Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcha-rum est curare, ut catechismi ad varios coetus christifidelium accommo-dati simul cum subsidiis ac instrumentis provideantur necnon varia incep-ta catechetica provehantur atque inter se componantur.

Can. 622 � § 1. In quavis Ecclesia sui iuris assit commissio de re cate-chetica, quae etiam cum aliis Ecclesiis sui iuris pro eodem territorio velregione socio-culturali constitui potest.

§ 2. Commissioni de re catechetica praesto sit etiam centrum catecheti-cum, cuius est subsidio esse eisdem Ecclesiis ad incepta catecheticacoordinate et efficacius persolvenda atque inservire catechistarum for-mationi etiam permanenti.

Can. 623 � § 1. Episcopi eparchialis est institutionem catecheticamin sua eparchia summa cum sollicitudine provehere, dirigere atque mo-derari.4

§ 2. Ad quem finem assit curiae eparchiali centrum catecheticum epar-chiale.

1 Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 24 �Communitatis�, 70.2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 44 �Conficiantur�, 13-14, 36, 38, 6); decr. Ad gentes,

31; Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 50, 63.


Kan. 620 � Stowarzyszenia, ruchy i ko³a chrze�cijan, powsta³e b¹d� todla celów pobo¿no�ci i apostolatu, b¹d� do dzie³ mi³o�ci i wspomagania,niech troszcz¹ siê o formacjê religijn¹ swoich cz³onków pod kierownic-twem Hierarchy miejsca.

Kan. 621 � § 1. Synodowi Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego i RadzieHierarchów przys³uguje w granicach terytorium w³asnego Ko�cio³a pra-wo ustanawiania norm dotycz¹cych nauczania katechetycznego zebra-nych odpowiednio w formie dyrektorium katechetycznego, z zachowa-niem postanowieñ najwy¿szej w³adzy Ko�cio³a.

§ 2. W dyrektorium katechetycznym nale¿y mieæ wzgl¹d na specyficznycharakter Ko�cio³ów wschodnich tak, aby w przekazywaniu katechezyja�nia³ moment biblijny i liturgiczny, jak równie¿ tradycje w³asnego Ko-�cio³a sui iuris w patrologii, hagiografii i ikonografii.

§ 3. Do Synodu Biskupów lub Rady Hierarchów nale¿y troska o przygo-towanie katechizmów dostosowanych dla ró¿nych grup chrze�cijan wrazz odpowiednimi pomocami i �rodkami, jak te¿ podejmowanie ró¿nychprzedsiêwziêæ katechetycznych i ich koordynacja.

Kan. 622 � § 1. W ka¿dym Ko�ciele sui iuris powinna istnieæ komisjakatechetyczna, któr¹ mo¿na tak¿e utworzyæ z innymi Ko�cio³ami sui iu-ris dla tego samego terytorium lub regionu socjo-kulturowego.

§ 2. Komisji katechetycznej nale¿y przydzieliæ centrum katechetyczne,którego zadaniem jest niesienie pomocy tym Ko�cio³om w koordynacjiprzedsiêwziêæ katechetycznych i skutecznym ich wype³nianiu oraz s³u-¿eniu formacji katechetów, tak¿e ustawicznej.

Kan. 623 � § 1. Do biskupa eparchialnego nale¿y z najwiêksz¹ trosk¹podejmowanie, kierowanie i rz¹dzenie nauczaniem katechetycznym wew³asnej eparchii.

§ 2. W tym celu w kurii eparchialnej powinno istnieæ eparchialne cen-trum katechetyczne.

KPK/83: 775 § 2

KPK/83: 775 § 3

KPK/83: 775 § 1KPK/17: 1336

3 Quinisext. can. 19.4 Vat. II, const. Lumen gentium, 25 �Inter�, 27; decr. Christus Dominus, 2 �Episcopi�,

13-14, 35, 4); Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 63.


Can. 624 � § 1. Parochus summam operam dare debet attentis normisab auctoritate competenti statutis ad catechesim tradendam omnibus suaecurae pastorali commissis, cuiuscumque sunt aetatis vel condicionis.1

§ 2. Parochis adiutricem operam praestare tenentur presbyteri et diaconiparoeciae addicti; sodales autem institutorum religiosorum ad normamcann. 479 et 542.2

§ 3. Alii christifideles rite formati libenter suam adiutricem operam cate-chesi tradendae conferant.3

Can. 625 � Rationem oecumenicam habeat oportet catechesis rectamimaginem aliarum Ecclesiarum atque Communitatum ecclesialium prae-bendo; curandum tamen omnino est, ut in tuto ponatur recta ratio cate-cheseos catholicae.4

Can. 626 � Meminerint omnes, qui catechesi tradendae inserviunt, seEcclesiae partes gerere et ad verbum Dei revelatum, non proprium com-municandum missos esse; proinde doctrinam Ecclesiae integram modocatechizandis quidem accommodato eorumque culturae exigentiis respon-denti proponant.5

CAPUT IIIDe educatione catholica

Can. 627 � § 1. Cura filios educandi imprimis spectat ad parentes vel adeorum locum tenentes; quare eorundem est in familiae christianae ambi-tu fide illuminato atque amore mutuo animato filios educare praesertimad pietatem erga Deum et dilectionem proximi.6

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2); Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesitradendae, 16 oct. 1979, 67 �Ut paucis�. � Trid., sess. XXIV, De ref., cann. 4, 7; InnocentiusXIII, const. Apostolici ministerii, 23 maii 1723, § 11; Benedictus XIII, const. In Supremo,23 sep. 1724, §§ 9, 28; Benedictus XIV, ep. encycl. Ubi primum, 3 dec. 1740, § 3; ep.encycl. Etsi minime, 7 feb. 1742, § 5; const. Firmandis, 6 nov. 1744, § 9; S.C. de Prop.Fide, (C.G.), 21 sep. 1840, ad 2; Pius X, litt. encycl. Acerbo nimis, 15 apr. 1905, 11-12.* Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. II; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsI, cap. II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. XI, art. III, 5, III, 2; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. VII, caput VI, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III,cap. IV, art. IV, § 2, V; Syn. Armen., a. 1911, 804-807.


Kan. 624 � § 1. Proboszcz, zachowuj¹c przepisy wydane przez kompe-tentn¹ w³adzê, powinien z najwy¿sz¹ uwag¹ po�wiêcaæ siê przekazywa-niu katechezy wszystkim powierzonym jego pasterskiej trosce, jakiego-kolwiek wieku i stanu.

§ 2. Proboszczom powinni udzielaæ pomocy prezbiterzy i diakoni przy-dzieleni do parafii; cz³onkowie za� instytutów zakonnych wed³ug normkan. 479 i 542.

§ 3. Inni chrze�cijanie nale¿ycie przygotowani powinni chêtnie nie�æ po-moc w dziele przekazywania katechezy.

Kan. 625 � Z racji ekumenicznych nale¿y w katechezie przekazywaæprawdziwy obraz innych Ko�cio³ów i wspólnot ko�cielnych; nale¿y siêwszak¿e troszczyæ, aby w ca³ej rozci¹g³o�ci by³a przedstawiana praw-dziwo�æ katechezy katolickiej.

Kan. 626 � Wszyscy, którzy pos³uguj¹ w prowadzeniu katechezy, po-winni pamiêtaæ, ¿e reprezentuj¹ Ko�ció³ i zostali pos³ani do g³oszeniaBo¿ego, a nie w³asnego s³owa. Niech te¿ naukê Ko�cio³a przekazuj¹ wsposób integralny, dostosowany do poziomu katechizowanych i odpo-wiadaj¹cy wymaganiom ich kultury.

ROZDZIA£ IIIWychowanie katolickie

Kan. 627 � § 1. Troska o wychowanie dzieci w pierwszym rzêdziedotyczy rodziców albo tych, którzy ich zastêpuj¹. Ich obowi¹zkiem jestw krêgu rodziny chrze�cijañskiej, o�wieconym wiar¹ i o¿ywionym wza-jemn¹ mi³o�ci¹, wychowaæ dzieci do czci wzglêdem Boga i umi³owaniabli�niego.

KPK/83: 776

KPK/83: 776KPK/17: 1333 § 1

KPK/83: 776KPK/17: 1333 § 1

KPK/83: 769KPK/17: 1347 § 2

KPK/83: 793 § 1KPK/17: 1372 § 2

2 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2), 35; const. Lumen gentium, 28-29; Paulus VI,adh. ap. Evangelii nuntiandi, 8 dec. 1975, 68-69; Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesitradendae, 16 oct. 1979, 64-65. � Pius XI, m.p. Orbem Catholicum, 29 iun. 1923,�Illud�. * Syn. Armen., a. 1911, 805-810.

3 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2); Paulus VI, adh. ap. Evangelii nuntiandi,8 dec. 1975, 70; Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 66.

4 Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 32, 33 �Talis�.5 Ioannes Paulus II, adh. ap. Catechesi tradendae, 16 oct. 1979, 22, 30-31, 52-53.6 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 3, 6.


§ 2. Si propriae vires transcenduntur, ut consulatur integrae filiorum edu-cationi, parentum quoque est aliis partem muneris educationis concrede-re necnon eligere instrumenta educationis necessaria vel utilia.1

§ 3. Parentes in instrumentis educationis eligendis iustam libertatem ha-beant oportet firmo can. 633; quare operam dent christifideles, ut hoc iusa societate civili agnoscatur et secundum exigentias iustitiae congruisetiam subsidiis foveatur.2

Can. 628 � § 1. Ecclesiae, cum novas creaturas per baptismum generave-rit, est simul cum parentibus earundem educationem catholicam curare.3

§ 2. Omnes, quibus cura animarum commissa est, debent auxilio esseparentibus ad filios educandos, eosdem proprii iuris et obligationis con-scios reddere et educationi religiosae praesertim iuventutis providere.4

Can. 629 � Curent omnes educatores, ut attendatur integrae personaehumanae formationi ita, ut dotibus physicis, intellectualibus et moralibusharmonice excultis iuvenes virtutibus christianis instructi conformenturad Deum perfectius cognoscendum et diligendum, ad valores humanoset morales recta conscientia aestimandos et vera libertate amplectendoset simul exculto sensu iustitiae et responsabilitatis socialis ad fraternumcum aliis consortium prosequendum.5

Can. 630 � § 1. Magno animo operam dent christifideles, ut congrua edu-cationis et instructionis beneficia ad omnes homines ubique terrarum ci-tius extendi possint speciali cura habita illorum, qui sunt tenuioris fortunae.6

§ 2. Faveant omnes christifideles inceptis Ecclesiae ad educationemprovehendam aptis, praecipue ad scholas erigendas, dirigendas et susti-nendas.7

Art. I � De scholis, praesertim catholicis

Can. 631 � § 1. Inter varia instrumenta educationis speciali cura foven-da est schola catholica, in quam convergat oportet sollicitudo parentum,magistrorum necnon communitatis ecclesialis.8

1 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 6, 7 �Parentibus�.2 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 6-7.3 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, introd. in fine, 2, 3 �Singulari�, 4.4 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 2.


§ 2. Je�li troska o integralne wychowanie dzieci przekracza si³y rodzi-ców, powinni oni czê�ciowo powierzyæ innym obowi¹zek wychowania,jak te¿ wybraæ konieczne lub u¿yteczne narzêdzia wychowania.

§ 3. Rodzice w wybieraniu narzêdzi wychowania powinni mieæ nale¿yt¹wolno�æ, z zachowaniem kan. 633. Dlatego chrze�cijanie powinni do³o¿yæstarañ, aby ich prawo zosta³o uznane przez spo³eczno�æ �wieck¹ i wed³ugwymogów sprawiedliwo�ci zosta³o wsparte stosownymi pomocami.

Kan. 628 � § 1. Do Ko�cio³a, poniewa¿ zrodzi³ nowe stworzenia przezchrzest, nale¿y wraz z rodzicami troska o ich katolickie wychowanie.

§ 2. Wszyscy, którym zosta³a powierzona troska o dusze, powinni okazaæpomoc rodzicom w wychowaniu dzieci, u�wiadomiæ im ich prawa i obo-wi¹zki oraz zabezpieczyæ zw³aszcza religijne wychowanie m³odzie¿y.

Kan. 629 � Wszyscy wychowawcy powinni siê troszczyæ o integraln¹formacjê osoby ludzkiej, tak by m³odzi rozwijaj¹c harmonijnie zdolno�cifizyczne, intelektualne i moralne, poprzez cnoty chrze�cijañskie dojrze-wali do doskonalszego poznawania i mi³owania Boga, do prawid³owejoceny w sumieniu warto�ci ludzkich i moralnych oraz prawdziwie wol-nego ich przyjêcia, a zarazem do osi¹gniêcia braterskiej wspólnoty z in-nymi dziêki rozwiniêtemu poczuciu sprawiedliwo�ci i odpowiedzialno�cispo³ecznej.

Kan. 630 � § 1. Niech chrze�cijanie wielkodusznie do³o¿¹ starañ, abydobrodziejstwo wychowania i nauczania mog³o siê rozci¹gn¹æ na wszyst-kich ludzi na ca³ym �wiecie, z okazaniem szczególnej troski ubo¿szym.

§ 2. Niech wszyscy chrze�cijanie sprzyjaj¹ przedsiêwziêciom Ko�cio³amaj¹cym na celu wychowanie, zw³aszcza zak³adanie, kierowanie i utrzy-mywanie szkó³.

Art. I � Szko³y, zw³aszcza katolickie

Kan. 631 � § 1. W�ród ró¿nych �rodków wychowania, specjaln¹ trosk¹nale¿y otoczyæ szko³y, w których powinny zbiegaæ siê starania rodziców,nauczycieli, jak te¿ wspólnoty ko�cielnej.

KPK/83: 793 § 2

KPK/83: 797

KPK/83: 794 § 1

KPK/83: 794 § 2

KPK/83: 795

NORMY SPECJALNE*

KPK/83: 796 § 1

5 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 1-3.6 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 1 �Similiter�.7 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 9 �Sancta�.8 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 5.


§ 2. Ecclesiae ius est scholas cuiusvis generis et gradus erigendi ac mo-derandi.1

Can. 632 � Schola in iure non reputatur catholica, nisi ut talis erecta estab Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiore ecclesiastica aut abeisdem ut talis agnita.2

Can. 633 � § 1. Episcopo eparchiali competit de scholis quibuslibet iudi-care et decernere, utrum exigentiis educationis christianae respondeantnecne; item eidem competit gravi de causa frequentiam alicuius scholaechristifidelibus prohibere.

§ 2. Parentes filios in scholas catholicas ceteris paribus mittendos cu-rent.3

Can. 634 � § 1. Scholae catholicae est obligatio propria communitatisscholaris ambitum spiritu evangelico libertatis et caritatis animatum cre-are, adulescentes adiuvare, ut in propria persona evolvenda una simulcrescant secundum novam creaturam, quae per baptismum effecti sunt,atque universam culturam humanam ad nuntium salutis ordinare ita, utcognitio, quam alumni de mundo, vita et homine gradatim acquirunt, fideilluminetur.4

§ 2. Haec adiunctis propriis accommodare moderante auctoritate com-petenti ecclesiastica est ipsius scholae catholicae, si maiore ex parte abalumnis acatholicis frequentatur.5

§ 3. Scholae catholicae est non minus quam aliarum scholarum finesculturales et humanam socialemque iuvenum formationem prosequi.6

Can. 635 � Episcopi eparchialis praecipue est curare, ut habeantur scholaecatholicae, praesertim ubi aliae scholae desunt vel adaequatae non sunt,etiam scholae professionales et technicae, quatenus pro loci et temporisadiunctis speciali ratione requiruntur.7

Can. 636 � § 1. Institutio catechetica in scholis quibuslibet Episcopieparchialis auctoritati et vigilantiae subiecta est.8

1 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 8 �Schola�.2 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 24 �Plurima�.3 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 8 in fine.4 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 8 �Ecclesiae�.


§ 2. Ko�ció³ ma prawo do zak³adania i kierowania szko³¹ ka¿dego rodza-ju i stopnia.

Kan. 632 � Szko³ê wed³ug prawa uwa¿a siê za katolick¹, tylko wtedy,gdy jako taka zosta³a za³o¿ona przez biskupa eparchialnego lub wy¿sz¹w³adzê ko�cieln¹, albo przez tych samych zosta³a za tak¹ uznana.

Kan. 633 � § 1. Biskupowi eparchialnemu przys³uguje prawo, aby odno�niedo wszelkich szkó³ os¹dzaæ i rozstrzygaæ czy odpowiada, czy te¿ nie wyma-ganiom wychowania katolickiego. Tak¿e jemu przys³uguje prawo zabrania-nia chrze�cijanom uczêszczania do pewnych szkó³ z powa¿nej przyczyny.

§ 2. Rodzice powinni posy³aæ dzieci przede wszystkim do szkó³ katolic-kich.

Kan. 634 � § 1. Szko³a katolicka ma obowi¹zek tworzyæ w³asne �rodo-wisko wspólnoty szkolnej o¿ywione duchem ewangelicznej wolno�cii mi³o�ci, wspomagaæ m³odych, aby razem wzrastali w rozwoju w³asnejosoby wed³ug nowego stworzenia, którym stali siê przez chrzest i takprzyporz¹dkowaæ powszechn¹ kulturê ludzk¹ do orêdzia zbawczego, abypoznanie dotycz¹ce �wiata, ¿ycia i cz³owieka, które wychowankowiestopniowo nabywaj¹, by³o o�wiecone wiar¹.

§ 2. Sama szko³a katolicka winna pod kierunkiem kompetentnej w³adzyko�cielnej dostosowaæ te starania do w³asnych warunków, je¿eli wiêk-sza czê�æ uczêszczaj¹cych jest akatolicka.

§ 3. Szko³a katolicka powinna przyczyniaæ siê nie mniej ni¿ inne szko³y doosi¹gniêcia celów kulturalnych oraz formacji ludzkiej i spo³ecznej m³odzie¿y.

Kan. 635 � Biskupi eparchialni powinni usilnie troszczyæ siê o to, abyistnia³y szko³y katolickie, zw³aszcza tam, gdzie brakuje innych szkó³ albonie s¹ odpowiednie, tak¿e szko³y zawodowe i techniczne, ilekroæ ze wzglê-du na warunki miejsca i czasu wymaga ich szczególna potrzeba.

Kan. 636 � § 1. Nauczanie katechetyczne w ka¿dej szkole podlegaw³adzy i nadzorowi biskupa eparchialnego.

KPK/83: 800 § 1KPK/17: 1375

KPK/83: 803 § 1

KPK/83: 798KPK/83: 1374

KPK/83: 806 § 2

KPK/83: 802 § 1, 2KPK/17: 1379 § 1

KPK/83: 804 § 1KPK/17: 1381 § 1, 2

5 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 9.6 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 8 �Ecclesiae�.7 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 9 �Ceterum�.8 Trid., sess. XXV, De ref., cap. 2; Vat. II, decr. Christus Dominus, 35, 4); Paulus VI,

m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 39.


§ 2. Episcopi eparchialis quoque est nominare aut approbare magistrosreligionis catholicae eosque, si ratio fidei vel morum id requirit, amoverevel exigere, ut amoveantur.

Can. 637 � In scholis, in quibus institutio catholica deest vel ad iudiciumEpiscopi eparchialis non sufficit, supplenda est vera formatio catholicaomnium alumnorum catholicorum.

Can. 638 � § 1. Episcopo eparchiali competit ius canonice visitandi omnesscholas catholicas in eius eparchia exsistentes exceptis scholis, quaeexclusive patent propriis alumnis instituti vitae consecratae iuris pontificiivel patriarchalis, et salva omni in casu institutorum vitae consecrataeautonomia circa proprias scholas moderandas.1

§ 2. Ubi sunt plures Episcopi eparchiales, ius canonice visitandi competitilli, qui scholam fundavit vel approbavit, nisi aliter in statutis fundationisaut conventione speciali inter eosdem inita cavetur.

Can. 639 � Magistri, cum maxime sint auctores, ut schola catholica suaproposita et incepta ad rem deducere possit, debent esse doctrina prae-stantes atque vitae testimonio exemplares et sociam imprimis cum pa-rentibus, sed et cum aliis scholis praestent operam.2

Art. II � De catholicis studiorum universitatibus

Can. 640 � § 1. Catholica studiorum universitas hunc finem prosequitur,ut publica, stabilis atque universalis praesentia efficiatur mentis christia-nae in totius culturae altioris promovendae studio; ideo constituit investi-gationis, reflexionis et instructionis superioris ordinis institutionem, in quaEvangelii luce multifaria cognitio humana illustretur.3

§ 2. Alia instituta studiorum superiorum vel facultates catholicae autono-mae, quae eundem finem prosequuntur, catholicae studiorum universitati

1 Trid., sess. XXII, De ref., can. 8; Vat. II, decr. Christus Dominus, 35, 4); Paulus VI,m.p. Ecclesiae sanctae, 6 aug. 1966, I, 39.

2 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 8 �Meminerint�; decr. Apostolicamactuositatem, 30 �Scholarum�.


§ 2. Do biskupa eparchialnego nale¿y tak¿e mianowanie albo zatwier-dzanie nauczycieli religii katolickiej i, je¿eli wymaga tego racja wiaryalbo obyczajów, usuwanie tych¿e, albo ¿¹danie, aby zostali usuniêci.

Kan. 637 � W szko³ach, w których brakuje nauczania katolickiego albowed³ug uznania biskupa jest ono niewystarczaj¹ce, nale¿y uzupe³niæ praw-dziw¹ formacjê katolick¹ wszystkich wychowanków katolickich.

Kan. 638 � § 1. Biskupowi eparchialnemu przys³uguje prawo kanonicz-nego wizytowania wszystkich szkó³ katolickich istniej¹cych w jego epar-chii, z wyj¹tkiem szkó³ dostêpnych wy³¹cznie wychowankom instytutów¿ycia konsekrowanego na prawie papieskim lub patriarchalnym, z za-chowaniem, we wszystkich przypadkach instytutów ¿ycia konsekrowane-go, autonomii do kierowania w³asnymi szko³ami.

§ 2. Tam, gdzie jest kilku biskupów eparchialnych, prawo wizytacji kano-nicznej przys³uguje temu, który ufundowa³ lub zatwierdzi³ szko³ê, je�liinaczej nie zastrze¿ono w statutach fundacyjnych albo w specjalnej umowiezawartej miêdzy nimi.

Kan. 639 � Nauczyciele, którzy w najwy¿szej mierze s¹ sprawcami,aby szko³a katolicka mog³a doprowadziæ do realizacji swoje zamiaryi przedsiêwziêcia, powinni wyró¿niaæ siê w nauce i byæ przyk³adni w�wiadectwie ¿ycia, a przede wszystkim dokonywaæ wspólnego dzie³anie tylko z rodzicami, lecz tak¿e z innymi szko³ami.

Art. II � Uniwersytety katolickie

Kan. 640 � § 1. Katolicki uniwersytet s³u¿y temu celowi, aby umo¿liwiæpubliczn¹, sta³¹ i powszechn¹ obecno�æ my�li chrze�cijañskiej w pog³ê-bianiu ca³ej kultury. Tak wiêc prowadzi badania, refleksje i nauczanie nawy¿szym stopniu, podczas którego wielorakie �wiat³o o�wieca ludzkiepoznanie.

§ 2. Z uniwersytetami katolickimi zrównane s¹ inne instytuty studiówwy¿szych lub autonomiczne wydzia³y katolickie, s³u¿¹ce temu samemu

KPK/83: 805KPK/17: 1381 § 3

KPK/83: 806 § 1KPK/17: 1382

KPK/83: 803 § 2

NORMY SPECJALNE* *

KPK/83: 807

KPK/83: 814

3 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 10 �Altioris�; Ioannes Paulus II, const. ap.Sapientia christiana, 15 apr. 1979, Prooemium, II.


aequiparantur, non autem ecclesiasticae studiorum universitates et fa-cultates, de quibus in cann. 646-650.1

Can. 641 � In catholicis studiorum universitatibus singulae disciplinaepropriis principiis, propria methodo atque propria inquisitionis scientificaelibertate ita excolantur, ut profundior in dies earum disciplinarum intelle-gentia obtineatur et, novis progredientis aetatis quaestionibus ac investi-gationibus accuratissime consideratis, altius perspiciatur, quomodo fideset ratio in unum verum conspirent, atque formentur homines doctrinavere praestantes ad graviora officia in societate obeunda parati atquefidei in mundo testes.2

Can. 642 � § 1. Catholica studiorum universitas est institutum studiorumsuperiorum, quod ut talis erectum aut approbatum est sive a superioreauctoritate administrativa Ecclesiae sui iuris praevie consulta Sede Apo-stolica sive ab ipsa Sede Apostolica; de quo constare debet publico docu-mento.3

§ 2. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis haec superior auctoritasest Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.

Can. 643 � In catholicis studiorum universitatibus, in quibus nulla facul-tas theologiae exstat, saltem cursus theologici studentibus variarum fa-cultatum accommodati tradantur.4

Can. 644 � Qui disciplinas ad fidem et mores spectantes docent in ca-tholicis studiorum universitatibus, muniti esse debent mandato auctorita-tis ecclesiasticae designatae ab eis, de quibus in can. 642; eadem aucto-ritas hoc mandatum gravi de causa auferre potest praesertim si deficiuntidoneitas scientifica vel paedagogica, probitas vel doctrinae integritas.5

Can. 645 � Hierarcharum est collatis consiliis providere, ut etiam apudalias universitates convictus et centra universitaria catholica habeantur,in quibus christifideles accurate selecti et praeparati iuventuti universita-riae spirituale et intellectuale adiutorium permanens praebeant.6

1 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, artt. 86-87.2 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 10 �Altioris�; Ioannes Paulus II, const. ap.

Sapientia christiana, 15 apr. 1979, Prooemium, II �Quare�.3 Vat. II, decr. Apostolicam actuositatem, 24 �Plurima�.


celowi, ale nie uniwersytety i wydzia³y ko�cielne, o których mowa wkan. 646-650.

Kan. 641 � W uniwersytetach katolickich poszczególne dyscypliny na-le¿y uprawiaæ wed³ug w³a�ciwych zasad, w³a�ciw¹ metod¹ i z w³a�ciw¹swobod¹ badañ naukowych w taki sposób, aby z ka¿dym dniem osi¹gaæg³êbsze poznanie tych dyscyplin i rozwa¿ywszy z wielk¹ dok³adno�ci¹nowe zagadnienia i dociekania postêpu dziejowego, lepiej spostrzec, jakwiara i rozum d¹¿¹ do jednej prawdy i kszta³tuj¹ ludzi prawdziwie wyró¿-niaj¹cych siê doktryn¹, gotowych do podjêcia powa¿niejszych zadañ wspo³eczeñstwie, �wiadków wiary w �wiecie.

Kan. 642 � § 1. Uniwersytet katolicki jest instytutem studiów wy¿szych,który zosta³ jako taki erygowany lub zatwierdzony, czy to przez wy¿sz¹w³adzê administracyjn¹ Ko�cio³a sui iuris po uprzednim porozumieniu zeStolic¹ Apostolsk¹, czy te¿ przez sam¹ Stolicê Apostolsk¹. O tym fakcienale¿y sporz¹dziæ publiczny dokument.

§ 2. W granicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego t¹ najwy¿sz¹w³adz¹ jest Patriarcha za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriarchal-nego.

Kan. 643 � W uniwersytetach katolickich, w których nie ma wydzia³uteologii, nale¿y prowadziæ przynajmniej kursy teologiczne odpowiedniedla studentów ró¿nych wydzia³ów.

Kan. 644 � Ucz¹cy w uniwersytetach katolickich dyscyplin dotycz¹cychwiary i moralno�ci, powinni posiadaæ zlecenie w³adzy ko�cielnej przyznaneprzez tych, o których mowa w kan. 642. Ta sama w³adza mo¿e to zlecenieodwo³aæ z powa¿nej przyczyny, zw³aszcza je�li braknie kwalifikacji nauko-wych albo pedagogicznych, prawo�ci lub nieskazitelno�ci doktryny.

Kan. 645 � Do Hierarchów, po zasiêgniêciu opinii, nale¿y troska, abytak¿e w innych uniwersytetach mieæ konwikty i centra katolickie, w któ-rych chrze�cijanie odpowiednio wybrani i przygotowani, bêd¹ �wiadczyæm³odzie¿y sta³¹ pomoc duchow¹ i intelektualn¹.

KPK/83: 808

KPK/83: 811 § 2

KPK/83: 812

KPK/83: 813

4 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 10 �In universitatibus�.5 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 27.6 Vat. II, decl. Gravissimum educationis, 10 �Quandoquidem�.


Art. III � De ecclesiasticis studiorum universitatibuset facultatibus

Can. 646 � Assidue provehendae sunt imprimis ab Hierarchis ecclesia-sticae studiorum universitates et facultates, eae nempe, quae de divinaRevelatione et de scientiis cum ea conexis praesertim agunt ac propter-ea cum evangelizandi munere Ecclesiae artius coniunguntur.1

Can. 647 � Ecclesiasticae studiorum universitatis vel *facultatis finisest:2

1° divinam Revelationem et ea, quae cum eadem coniuncta sunt, pro-fundius et scientifice investigare, divinae Revelationis veritates sys-tematice enucleare ac ordinare, novas progredientis aetatis quaestio-nes in eius luce considerare et coaevis hominibus ratione propriaeculturae accommodata exhibere;

2° studentes in variis disciplinis secundum doctrinam catholicam altiusinstituere eosque ad diversa opera apostolatus, ministerii vel magi-sterii in eisdem disciplinis congrue praeparare atque formationem con-tinuam promovere.

Can. 648 � Ecclesiasticae studiorum universitates et facultates sunt,quae ab auctoritate competenti ecclesiastica canonice erectae vel ap-probatae scientias sacras et scientias cum eisdem conexas excolunt ettradunt et auctae sunt iure conferendi gradus academicos, qui effectuscanonicos habent.3

Can. 649 � Erectio vel approbatio ecclesiasticarum studiorum universi-tatum vel facultatum fit a Sede Apostolica aut a superiore auctoritateadministrativa, de qua in can. 642, una cum Sede Apostolica.4

Can. 650 � Circa statuta ecclesiasticae studiorum universitatis vel fa-cultatis, praesertim quod attinet ad regimen, administrationem, docen-tium nominationem vel cessationem ab officio, rationem studiorum etgraduum academicorum collationem, servandae sunt normae a Sede Apo-stolica latae.5

1 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, Prooemium, III; art. 4.2 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 3, §§ 1-2.3 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, artt. 2, 6, 9, § 1; S.C.

pro Inst. Cath., Ordinationes, 29 apr. 1979, art. 1.


Art. III � Uniwersytety i wydzia³y ko�cielne

Kan. 646 � Przede wszystkim Hierarchowie powinni usilnie rozwijaæuniwersytety i wydzia³y ko�cielne, które mianowicie zajmuj¹ siê Obja-wieniem Bo¿ym i dyscyplinami z nim zwi¹zanymi i z tego powodu s¹�ci�lej zwi¹zane z zadaniem ewangelizacyjnym Ko�cio³a.

Kan. 647 � Celem uniwersytetów lub wydzia³ów ko�cielnych jest:

1° g³êbsze i naukowe badanie Bo¿ego objawienia i dyscyplin z nim zwi¹-zanych, systematyczne wyja�nianie i porz¹dkowanie prawdy Bo¿e-go objawienia, rozwa¿anie w jej �wietle nowych zagadnieñ postêpudziejowego i ukazywanie ich wspó³czesnym ludziom w sposób do-stosowany do ich w³asnej kultury;

2° g³êbsze kszta³cenie studentów w ró¿nych dyscyplinach wed³ug dok-tryny katolickiej i odpowiednie przygotowanie ich do ró¿nych dzie³apostolatu, pos³ugi albo nauczania w tych¿e dyscyplinach i przyczy-nianie siê do sta³ej formacji.

Kan. 648 � Uniwersytetami i wydzia³ami ko�cielnymi s¹ te, które jakokanonicznie erygowane lub zatwierdzone przez kompetentn¹ w³adzêko�cieln¹, uprawiaj¹ i przekazuj¹ teologiê i nauki z ni¹ zwi¹zane i obda-rzone s¹ prawem nadawania stopni akademickich, maj¹cych skutek ka-noniczny.

Kan. 649 � Erygowanie lub zatwierdzenie uniwersytetów lub wydzia-³ów ko�cielnych przynale¿y do Stolicy Apostolskiej albo do wy¿szej w³a-dzy administracyjnej, o której mowa w kan. 642, razem ze Stolic¹ Apo-stolsk¹.

Kan. 650 � Odno�nie do statutów uniwersytetu lub wydzia³u ko�ciel-nego, zw³aszcza w kwestiach dotycz¹cych w³adzy, zarz¹dzania, nomi-nacji nauczycieli lub ust¹pienia z urzêdu, programu nauczania i nada-wania stopni akademickich, nale¿y zachowaæ normy wydane przez Sto-licê Apostolsk¹.

NORMY SPECJALNE***

KPK/83: 815

KPK/83: 817KPK/17: 1377

KPK/83: 816 § 1KPK/17: 1376 § 1

KPK/83: 816 § 2KPK/17: 1376 § 2

4 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 5.5 Ioannes Paulus II, const. ap. Sapientia christiana, 15 apr. 1979, art. 7; S.C. pro Inst.

Cath., Ordinationes, 29 apr. 1979.


CAPUT IVDe instrumentis communicationis socialis et in specie de libris

Can. 651 � § 1. Ad Evangelium ubique terrarum annuntiandi munusobeundum Ecclesia aptis mediis uti tenetur et ideo ius instrumenta com-municationis socialis adhibendi et in specie scripta libere typis edendi eiubique vindicetur oportet.1

§ 2. Omnes christifideles pro sua parte in tanta missione Ecclesiae colla-borent inceptaque huius apostolatus sustineant ac foveant; insuper ii prae-sertim, qui in communicationibus efficiendis et transmittendis periti sunt,actioni pastorali Episcoporum adiutricem operam sollicite praestent atqueomni studio satagant, ut eorundem instrumentorum usus spiritu Christiimbuatur.2

Can. 652 � § 1. Episcopi eparchiales curent, ut auxilio praesertim insti-tutorum de instrumentis communicationis socialis christifideles edocean-tur de critico et proficuo usu eorundem instrumentorum; inter varia haecinstituta cooperationem foveant; peritorum formationi provideant; deni-que, quod magis quam mala castigando et condemnando effici potest,incepta bona promoveant laudando et benedicendo imprimis bonos li-bros.3

§ 2. Ad integritatem fidei et morum tuendam Episcopo eparchiali, Syno-do Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, Consilio Hierarcharum atqueSedi Apostolicae competit prohibere, ne christifideles instrumentis com-municationis socialis, quatenus eidem integritati detrimento sunt, utanturvel ea cum aliis communicent.4

Can. 653 � Iuris particularis est normas pressius statuere de usu radio-phonico, cinematographico, televisifico et eiusmodi in tractandis eis, quaead doctrinam catholicam aut mores referunt.

Can. 654 � Normae iuris communis de libris valent etiam de quibuslibetaliis scriptis aut sermonibus per inventa technica quomodolibet reproduc-tis et divulgationi publicae destinatis.5

1 Vat. II, decr. Inter mirifica, 3.2 Vat. II, decr. Inter mirifica, 13, 16-17.3 Vat. II, decr. Inter mirifica, 3, 15.


ROZDZIA£ IV�rodki spo³ecznego przekazu, w szczególno�ci ksi¹¿ki

Kan. 651 � § 1. W wype³nianiu zadania g³oszenia Ewangelii na ca³ym�wiecie Ko�ció³ winien stosowaæ odpowiednie �rodki, a zatem wszêdzieprzys³uguje mu prawo do pos³ugiwania siê �rodkami spo³ecznego prze-kazu, a w szczególno�ci do wydawania ksi¹¿ek.

§ 2. Wszyscy chrze�cijanie ze swej strony winni wspó³pracowaæ w tejmisji Ko�cio³a, a dzie³a tego apostolatu wspieraæ i wspomagaæ. Przedewszystkim ci, którzy s¹ biegli w zakresie tworzenia i przekazywania in-formacji, niech z trosk¹ �wiadcz¹ pomoc w dzia³aniu duszpasterskim bi-skupów i z zapa³em troszcz¹ siê, aby korzystanie z tych narzêdzi przepe³-nione by³o duchem chrystusowym.

Kan. 652 � § 1. Biskupi eparchialni powinni siê troszczyæ, aby z po-moc¹ zw³aszcza instytutów do spraw �rodków spo³ecznego przekazu,chrze�cijanie byli pouczeni o krytycznym i po¿ytecznym korzystaniu ztych �rodków; niech wspieraj¹ wspó³pracê miêdzy ró¿nymi takimi insty-tutami, zatroszcz¹ siê o formacjê bieg³ych; w koñcu niech wspieraj¹ do-bre przedsiêwziêcia, gdy¿ jest to skuteczniejsze ni¿ karcenie i potêpianiez³ych, przede wszystkim zalecaj¹c i chwal¹c dobre ksi¹¿ki.

§ 2. Dla zachowania nieskazitelno�ci wiary i obyczajów, biskup epar-chialny, Synod Biskupów Ko�cio³a Patriarchalnego, Rada Hierarchówi Stolica Apostolska mog¹ zabroniæ chrze�cijanom u¿ywania �rodkówspo³ecznego przekazu, o ile te szkodz¹ tej¿e nieskazitelno�ci, lub te¿ niedopuszczaæ, aby te z innymi siê ³¹czy³y.

Kan. 653 � Przez prawo partykularne nale¿y ustaliæ dok³adniejsze nor-my dotycz¹ce korzystania z radiofonii, telewizji, kinematografii i tym po-dobnych w poruszaniu spraw odnosz¹cych siê do doktryny katolickiejalbo obyczajów.

Kan. 654 � Normy prawa ogólnego o ksi¹¿kach dotycz¹ tak¿e wszel-kich innych pism albo tre�ci mówionych przeznaczonych za pomoc¹ wy-nalazków technicznych do odtwarzania i rozpowszechniania.

KPK/83: 822 § 1

KPK/83: 822 § 3

KPK/83: 823 § 1, 2KPK/17: 1384 § 1

KPK/83: 772 § 2

KPK/83: 824 § 2KPK/17: 1384 § 2

4 S.C. pro. Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, �Ut vero�; notificatio, 14 iun. 1966; decr.15 nov. 1966; Vat. II, decr. Inter mirifica, 3.

5 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 1, 2.


Can. 655 � § 1. Christifidelibus aditus ad sacram Scripturam late pateatoportet; proinde aptae et rectae versiones sufficientibus explicationibusinstructae, ubi desunt, conficiantur cura Episcoporum eparchialium, immo,quatenus id convenienter et utiliter fieri potest, communi cum aliis chri-stianis opera.1

§ 2. Omnibus christifidelibus, praesertim pastoribus animarum curae sitdiffundere exemplaria Sacrae Scripturae aptis instructa adnotationibusad usum etiam non-christianorum accommodatis.2

§ 3. Ad usum liturgicum vel catecheticum eae tantum editiones SacraeScripturae adhibeantur, quae approbatione ecclesiastica praeditae sunt;ceterae editiones saltem licentia ecclesiastica munitae esse debent.3

Can. 656 � § 1. In celebrationibus liturgicis adhibeantur tantum libriapprobatione ecclesiastica praediti.

§ 2. Libri precum vel devotionum ad usum publicum vel privatum christi-fidelium destinati indigent licentia ecclesiastica.4

Can. 657 � § 1. Textuum liturgicorum approbatio praevia Sedis Aposto-licae recognitione reservatur in Ecclesiis patriarchalibus Patriarchae deconsensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis; in Ecclesiis me-tropolitanis sui iuris Metropolitae de consensu Consilii Hierarcharum; inceteris Ecclesiis hoc ius est solius Sedis Apostolicae atque intra limitesab eadem statutos Episcoporum eorumque coetuum legitime constituto-rum.5

§ 2. Eisdem auctoritatibus quoque competit ius approbandi versioneseorundem librorum ad usum liturgicum destinatas facta relatione, si deEcclesiis patriarchalibus vel metropolitanis sui iuris agitur, ad SedemApostolicam.

§ 3. Ad iterum edendos libros liturgicos vel eorum in aliam linguam ver-siones ad usum liturgicum destinatas vel eorum partes requiritur et suffi-cit, ut constet de concordantia cum editione approbata ex attestationeHierarchae loci, de quo in can. 662, § 1.

§ 4. In mutationibus textuum liturgicorum attendatur can. 40, § 1.

1 Vat. II, const. Dei Verbum, 22; S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 2, 2.2 Vat. II, const. Dei Verbum, 25 �Insuper�.3 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. Ecclesiae Pastorum, 19 mar. 1975, art. 2, 1.


Kan. 655 � § 1. Nale¿y chrze�cijanom zapewniæ szeroki dostêp do Pi-sma �w.: za staraniem biskupów eparchialnych nale¿y dokonaæ w³a�ci-wych i poprawnych przek³adów opatrzonych dostatecznymi obja�nienia-mi, a nawet, o ile bêdzie to stosowne i po¿yteczne, wspólnie z innymichrze�cijanami.

§ 2. Wszyscy chrze�cijanie, zw³aszcza duszpasterze winni zatroszczyæsiê o rozpowszechnianie egzemplarzy Pisma �w. opatrzonych w³a�ciwy-mi adnotacjami, przystosowanych tak¿e do u¿ytku niechrze�cijan.

§ 3. Do u¿ytku liturgicznego lub katechetycznego dopu�ciæ nale¿y tylkote wydania Pisma �w., które posiadaj¹ zatwierdzenie ko�cielne, innewydania winny byæ opatrzone przynajmniej zezwoleniem ko�cielnym.

Kan. 656 � § 1. W celebracjach liturgicznych dopu�ciæ nale¿y tylkoksiêgi posiadaj¹ce zatwierdzenie ko�cielne.

§ 2. Modlitewniki i ksi¹¿eczki do nabo¿eñstwa przeznaczone do u¿ytku pu-blicznego lub prywatnego chrze�cijan, potrzebuj¹ zezwolenia ko�cielnego.

Kan. 657 � § 1. Zatwierdzanie tekstów liturgicznych, po uprzednim zba-daniu przez Stolicê Apostolsk¹, zarezerwowane jest: w Ko�cio³ach pa-triarchalnych Patriarsze za zgod¹ Synodu Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego, w Ko�cio³ach metropolitalnych sui iuris � Metropolicie za zgod¹Rady Hierarchów, w pozosta³ych Ko�cio³ach prawo to przys³uguje jedy-nie Stolicy Apostolskiej, a w granicach przez ni¹ ustanowionych bisku-pom i ich zebraniom prawnie ustanowionym.

§ 2. Tym samym w³adzom przys³uguje tak¿e prawo zatwierdzania wersjiksi¹g przeznaczonych do u¿ytku liturgicznego, po zdaniu relacji, je�li cho-dzi o Ko�cio³y patriarchalne lub metropolitalne sui iuris, Stolicy Apostol-skiej.

§ 3. Do ponownego wydania ksi¹g liturgicznych lub ich przek³adów nainny jêzyk, przeznaczonych do u¿ytku liturgicznego, lub ich czê�ci, wy-maga siê i wystarczy potwierdzenie zgodno�ci z wydaniem zatwierdzo-nym przez Hierarchê miejsca, o którym w kan. 622 § 1.

§ 4. Przy zmianach tekstów liturgicznych, nale¿y zwa¿yæ na kan. 40 § 1.

KPK/83: 825 § 2

KPK/83: 825 § 1KPK/17: 1391, 1395§ 1

KPK/83: 826 § 1

KPK/83: 826 § 3KPK/17: 1385 § 1n. 2

KPK/83: 838 § 2KPK/17: 1257CS: 279 § 2

KPK/83: 838 § 2

KPK/83: 826 § 2KPK/17: 1390

4 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. Ecclesiae Pastorum, 19 mar. 1975, art. 3, 3.5 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 3, 1; Vat. II, const. Sacrosanctum

Concilium, 22, 40.


Can. 658 � § 1. Catechismi necnon alia scripta ad institutionem cate-cheticam in scholis cuiusque generis et gradus destinata eorumve versio-nes approbatione ecclesiastica egent.1

§ 2. Eadem norma applicanda est ad alios quoque libros de fide aut mo-ribus tractantes, si adhibentur ut textus, quo institutio catechetica nita-tur.2

Can. 659 � Commendatur, ut scripta quaelibet, quae fidem catholicamaut mores illustrant, saltem licentia ecclesiastica munita sint, salvis prae-scriptis institutorum vitae consecratae, quae plus exigunt.3

Can. 660 � In diariis, foliis aut libellis periodicis, qui religionem catholi-cam aut bonos mores manifesto impetere solent, ne quid scribant christi-fideles nisi iusta et rationabili de causa; clerici autem et sodales instituto-rum religiosorum insuper nonnisi de licentia eorum, de quibus in can.662.4

Can. 661 � § 1. Licentia ecclesiastica cum solo verbo imprimatur expres-sa significat opus ab erroribus circa fidem catholicam et mores esseimmune.

§ 2. Approbatio vero ab auctoritate competenti concessa ostendit textumab Ecclesia acceptum aut opus doctrinae authenticae Ecclesiae conso-num esse.

§ 3. Si opus insuper ab Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiorelaudatum vel benedictum est, hoc significat illud doctrinam authenticamEcclesiae bene exprimere ideoque commendandum esse.

Can. 662 � § 1. Approbatio vel licentia ecclesiastica ad libros edendos,nisi aliud iure expresse statuitur, concedi potest sive ab Hierarcha lociproprio auctoris sive ab Hierarcha loci, ubi publici iuris fiunt, sive deniqueab auctoritate superiore, quae in personas vel locos potestatem regiminisexsecutivam exercet.5

1 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 4, 1.2 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 4, 2.3 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 4, 3 et art. 5, 1; resp. 25 iun. 1980, II.


Kan. 658 � § 1. Katechizmy, jak te¿ inne pisma przeznaczone do na-uczania katechezy w szko³ach ka¿dego rodzaju i stopnia oraz ich prze-k³ady wymagaj¹ zatwierdzenia ko�cielnego.

§ 2. Ta sama norma ma zastosowanie tak¿e do innych ksi¹g traktuj¹-cych o wierze albo moralno�ci, je�li siê je przyjmuje jako teksty, na któ-rych opiera siê nauczanie katechetyczne.

Kan. 659 � Poleca siê, aby wszelkie pisma, które wyja�niaj¹ wiarê ka-tolick¹ albo obyczaje, by³y opatrzone przynajmniej pozwoleniem ko�ciel-nym, z zachowaniem przypisów instytutów ¿ycia konsekrowanego, sta-wiaj¹cych wiêksze wymagania.

Kan. 660 � W dziennikach, czasopismach albo wydawnictwach perio-dycznych, które otwarcie atakuj¹ religiê katolick¹ albo dobre obyczaje,chrze�cijanie powinni zamieszczaæ publikacje tylko dla s³usznej i uzasad-nionej przyczyny; ponadto duchowni i cz³onkowie instytutów zakonnychmog¹ to czyniæ jedynie za zgod¹ osób, o których w kan. 662.

Kan. 661 � § 1. Zezwolenie ko�cielne, wyra¿one jedynie s³owem �im-primatur� oznacza, ¿e dzie³o jest wolne od b³êdów co do wiary katolickieji obyczajów.

§ 2. Zatwierdzenie za� udzielone przez kompetentn¹ w³adzê, wskazuje,¿e tekst zosta³ zaakceptowany przez Ko�ció³ albo, ¿e dzie³o jest zgodne zautentycznym nauczaniem Ko�cio³a.

§ 3. Je�li ponadto dzie³o zosta³o pochwalone lub pob³ogos³awione przezbiskupa eparchialnego lub przez w³adzê wy¿sz¹, to znaczy, ¿e dobrzewyra¿a ono autentyczn¹ naukê Ko�cio³a i dlatego nale¿y je zalecaæ.

Kan. 662 � § 1. Zatwierdzenia lub pozwolenia ko�cielnego na wydanieksi¹¿ek, je�li prawo wyra�nie nie stanowi inaczej, mo¿e udzieliæ w³asnyHierarcha miejsca autora lub Hierarcha miejsca publikacji, lub wreszciew³adza wy¿sza, która sprawuje wykonawcz¹ w³adzê rz¹dzenia nad oso-bami i miejscami.

KPK/83: 827 § 1KPK/17: 1385 § 1n. 2

KPK/83: 827 § 2

KPK/83: 827 § 3KPK/17: 1385 § 1n. 2

KPK/83: 831 § 1KPK/17: 1386 § 2

KPK/83: 824 § 1KPK/17: 1395 § 2

4 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 5, 2.5 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 1, 1.


§ 2. Sodales institutorum religiosorum, ut scripta quaestiones de fide ca-tholica aut moribus tractantia edere possint, licentia quoque egent suiSuperioris maioris ad normam typici vel statutorum.1

Can. 663 � § 1. Licentia aliquod opus edendi aut alicuius operis appro-batio, laudatio vel benedictio valet pro textu originali, non autem pro noviseditionibus vel versionibus.2

§ 2. Si agitur de editionibus Sacrae Scripturae vel aliis libris, qui approba-tione ecclesiastica ad normam iuris indigent, approbatio ab uno Hierar-cha loci legitime concessa non sufficit, ut iidem in alia eparchia adhiberipossint, sed requiritur explicitus consensus Hierarchae loci eiusdem epar-chiae.

Can. 664 � § 1. Iudicium de libris committi potest ab Hierarcha locicensoribus ex elencho a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis velConsilio Hierarcharum confecto aut pro eius prudentia aliis personis, quibusconfidit; denique constitui potest commissio specialis censorum, quamHierarcha loci, Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consi-lium Hierarcharum consulere possunt.3

§ 2. Censores eligantur scientia, recta doctrina et prudentia praestanteset in suo obeundo officio omni personarum acceptione seposita iudiciumferant secundum doctrinam catholicam, sicut a magisterio authenticoEcclesiae proponitur.4

§ 3. Censores opinionem scripto dare debent; quae si favet, Hierarchapro suo prudenti iudicio licentiam aut approbationem concedat expressosuo nomine; secus rationes denegationis cum operis auctore communi-cet.5

Can. 665 � § 1. Caveant parochi et rectores ecclesiarum, ne in suisecclesiis icones vel imagines ab arte sacra germana alienae aut libri reli-gioni christianae vel moribus minus consonantes exponantur, vendanturaut distribuantur.6

1 Leo XIII, const. Officiorum ac munerum, 25 ian. 1897, 36; Pius X, m.p. SacrorumAntistitum, 1 sep. 1910, IV in fine.

2 Leo XIII, const. Officiorum ac munerum, 25 ian. 1897, 44.3 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 6, 1. � Leo XIII, const. Officiorum ac

munerum, 25 ian. 1897, 38; Pius X, m.p. Sacrorum Antistitum, 1 sep. 1910, IV.4 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 6, 2. � Leo XIII, const. Officiorum ac

munerum, 25 ian. 1897, 39; Pius X, m.p. Sacrorum Antistitum, 1 sep. 1910, IV.


§ 2. Cz³onkowie instytutów zakonnych, aby mogli wydawaæ pisma traktuj¹-ce o zagadnieniach wiary katolickiej albo obyczajach, potrzebuj¹ tak¿e po-zwolenia swojego prze³o¿onego wy¿szego, zgodnie z typikami i statutami.

Kan. 663 � § 1. Pozwolenie na wydanie jakiego� dzie³a lub zatwierdze-nie jakiego� dzie³a, jego pochwa³a lub b³ogos³awieñstwo jest wa¿ne dlatekstu oryginalnego, nie za� dla nowych wydañ lub przek³adów.

§ 2. Je�li chodzi o wydanie Pisma �w. albo innych ksi¹¿ek, które wyma-gaj¹ zgodnie z prawem zatwierdzenia ko�cielnego, zatwierdzenie praw-nie udzielone przez jednego Hierarchê miejsca nie wystarczy, aby mo¿naby³o z nich korzystaæ w innej eparchii, lecz wymaga siê wyra�nej zgodyHierarchy miejsca tej eparchii.

Kan. 664 � § 1. Ocenê ksi¹¿ek mo¿e Hierarcha miejsca powierzyæcenzorom z listy sporz¹dzonej przez Synod Biskupów Ko�cio³a patriar-chalnego albo Radê Hierarchów, albo wed³ug w³asnego os¹du tak¿e in-nym osobom, którym ufa. Mo¿na wreszcie ustanowiæ specjaln¹ komisjêcenzorów, z któr¹ mog¹ siê konsultowaæ Hierarcha miejsca, Synod Bi-skupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Rada Hierarchów.

§ 2. Na cenzorów nale¿y wybieraæ ludzi obdarzonych wiedz¹, zdrow¹nauk¹ i roztropno�ci¹, a przy wykonywaniu swego urzêdu winni wyda-waæ oceny zgodne z doktryn¹ katolick¹ przedstawian¹ przez Nauczy-cielski Urz¹d Ko�cio³a, odrzucaj¹c wszelki wzgl¹d na osobê.

§ 3. Cenzorzy winni wydawaæ opinie na pi�mie; je�li jest ona przychylna,Hierarcha zgodnie z w³asnym roztropnym os¹dem, powinien udzieliæwyra�nie w swoim imieniu pozwolenia lub zatwierdzenia; w przeciwnymwypadku powinien powiadomiæ autora dzie³a o przyczynach odmowy.

Kan. 665 � § 1. Proboszczowie i rektorzy ko�cio³ów powinni wystrze-gaæ siê, aby w ich ko�cio³ach nie wystawiano, nie sprzedawano i nierozprowadzano ikon lub obrazów, które s¹ obce prawdziwej sztuce �wiê-tej, lub ksi¹¿ek niezgodnych z religi¹ chrze�cijañsk¹ lub obyczajami.

KPK/83: 832KPK/17: 1385 § 3

KPK/83: 829KPK/17: 1392 § 1

KPK/83: 830 § 1KPK/17: 1393 § 1

KPK/83: 830 § 1, 2KPK/17: 1393 § 2

KPK/83: 830 § 3KPK/17: 1393 § 4,1394 § 2

KPK/83: 827 § 4

KPK/83: 828KPK/17: 1389

5 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 6, 3. � Pius X, m.p. Sacrorum Antistitum,1 sep. 1910, IV.

6 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 19 mar. 1975, art. 4, 4.

Kan. 664 § 3 � Nazwisko udzielaj¹cego zezwolenia winno byæ umieszczone w dzielewydrukowanym (Int. z dnia 20 czerwca 1987 r. dotycz¹ca kan. 830 § 3 KPK/83 � AAS 79(1987) s. 1249).

* INTERPRETACJA


§ 2. Item parochorum et rectorum ecclesiarum necnon moderatorumscholarum catholicarum est curare, ut spectacula cuiusvis speciei subeorum patrocinio volvenda sensu discretionis christianae seligantur.

§ 3. Caveant christifideles omnes, ne ea, de quibus in § 1, emendo, ven-dendo, legendo vel cum aliis communicando sibi aliisve damnum spiritu-ale inferant.

Can. 666 � § 1. Opus intellectuale auctoris sub tutela iuris est sive,quatenus manifestat personalitatem illius, sive, quatenus fons est iuriumpatrimonialium.

§ 2. Sub tutela iuris sunt textus legum et actorum officialium cuiuscum-que auctoritatis ecclesiasticae atque eorum collectiones authenticae; ide-oque ea iterum edere non licet nisi impetrata eiusdem vel auctoritatissuperioris licentia et servatis condicionibus ab eadem praescriptis.

§ 3. Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris normae magis de-terminatae de hac re ferantur servatis praescriptis iuris civilis circa iuraauctoris.


§ 2. Równie¿ proboszczowie i rektorzy ko�cio³ów oraz kierownicy szkó³katolickich, winni troszczyæ siê, aby jakiegokolwiek rodzaju przedstawieniaprzygotowywane pod ich kierunkiem wybierano w poczuciu rozeznaniachrze�cijañskiego.

§ 3. Wszyscy chrze�cijanie powinni baczyæ, aby nie wyrz¹dziæ sobie aniinnym osobom szkody duchowej przez sprzedawanie, kupowanie, czyta-nie lub u¿ywanie materia³ów, o których mowa w § 1.

Kan. 666 � § 1. Dzie³o intelektualne autora jest pod ochron¹ prawn¹,zarówno gdy tworzy jego uprawnienia osobiste jak te¿ jako �ród³o prawdziedzicznych.

§ 2. Pod ochron¹ prawn¹ znajduj¹ siê teksty ustaw i oficjalnych doku-mentów ka¿dej w³adzy ko�cielnej i ich autentyczne zbiory; nie godzi siêwiêc ponownie ich wydawaæ, chyba ¿e za wyra�nym pozwoleniem tejsamej lub wy¿szej w³adzy i z zachowaniem warunków przez ni¹ przepi-sanych.

§ 3. Bardziej szczegó³owe normy w tej kwestii powinno ustanowiæ pra-wo partykularne ka¿dego Ko�cio³a sui iuris, z zachowaniem przepisówprawa cywilnego odno�nie do praw autorskich.

* Kongregacja do Spraw Wychowania Katolickiego, L�Ecole Catholique, Roma 1977;tekst polski: PPK XI/1 n. 20621-20712.** Jan Pawe³ II, Konstytucja Apostolska Ex corde Ecclesiae z dnia 15 sierpnia 1990 r.,AAS 82 (1990) s. 1475-2509; tekst polski: OsRomPol 11 (1990) n. 11-12, s. 5-9.*** Jan Pawe³ II, Konstytucja Apostolska Sapientia christiana z dnia 15 kwietnia 1979 r.,AAS 71 (1979) s. 469-499; tekst polski: PPK XII/1 n. 23053-23243; Kongregacja doSpraw Wychowania Katolickiego, Zarz¹dzenia wprowadzaj¹ce w ¿ycie KonstytucjêApostolsk¹ Sapientia Christiana z dnia 29 kwietnia 1979 r., AAS 71 (1979) s. 500-521;tekst polski: PPK XII/1 n. 23244-23418.

NORMY SPECJALNE*

440 Titulus XVI � De cultu divino et praesertim de sacramentis

TITULUS XVIDE CULTU DIVINO ET PRAESERTIM

DE SACRAMENTIS

Can. 667 � Per sacramenta, quae Ecclesia dispensare tenetur, ut subsigno visibili mysteria Christi communicet, Dominus noster Iesus Chri-stus homines in virtute Spiritus Sancti sanctificat, ut singulari modo DeiPatris veri adoratores fiant, eosque sibi ipsi et Ecclesiae, suo Corpori,inserit; quare christifideles omnes, praesertim vero ministri sacri, eisdemsacramentis religiose celebrandis et suscipiendis praescripta Ecclesiaediligenter servent.1

Can. 668 � § 1. Cultus divinus, si defertur nomine Ecclesiae a personislegitime ad hoc deputatis et per actus ab auctoritate ecclesiastica appro-batos, dicitur publicus; secus privatus.

§ 2. Ad cultus divini publici ordinationem auctoritas competens ea est, dequa in can. 657, firmo can. 199, § 1; nemo alius quidquam ab hac aucto-ritate statutis addat, ab eis demat aut eadem mutet.2

Can. 669 � Cum sacramenta eadem sint pro universa Ecclesia et addivinum depositum pertineant, solius supremae Ecclesiae auctoritatis estapprobare vel definire, quae ad eorum validitatem sunt requisita.

Can. 670 � § 1. Christifideles catholici iusta de causa adesse possuntcultui divino aliorum christianorum et in eo partem habere servatis eis,quae habita ratione gradus communionis cum Ecclesia catholica ab Epi-scopo eparchiali aut ab auctoritate superiore statuta sunt.3

1 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 9; Trid., sess. VII,Canones de sacramentis in genere; Iohannes XXII, ep. Salvator noster, 29 apr. 1319,�Tenet�; Benedictus XII, a. 1341, prop. 42, Armenorum, damn.; Pius IV, const. Iniunctumnobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident.; Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a.1575, Professio fidei Graecis praescr., § 9; Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos, 16 mar.1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; Pius XII, litt. encycl. Mediator Dei, 20 nov.

441Tytu³ XVI � Kult Bo¿y, zw³aszcza sakramenty

TYTU£ XVIKULT BO¯Y,

ZW£ASZCZA SAKRAMENTY

Kan. 667 � Przez sakramenty, którymi Ko�ció³ ma obowi¹zek szafo-waæ, aby pod znakiem widzialnym objawiaæ tajemnicê Chrystusa, naszPan Jezus Chrystus u�wiêca ludzi w mocy Ducha �wiêtego, aby na so-bie w³a�ciwy sposób prawdziwie oddawali cze�æ Bogu Ojcu, i wszcze-pia ich w siebie samego i w Ko�ció³, który jest Jego Cia³em; dlategowszyscy chrze�cijanie, przede wszystkim za� �wiêci szafarze, powinnipobo¿nie celebruj¹c i przyjmuj¹c te sakramenty, wiernie zachowywaæprzepisy Ko�cio³a.

Kan. 668 � § 1. Kult Bo¿y, je�li jest sprawowany w imieniu Ko�cio³aprzez osoby prawnie do tego wyznaczone i przez czynno�ci zaaprobo-wane przez w³adzê ko�cieln¹, nazywa siê kultem publicznym; w innymprzypadku jest to kult prywatny.

§ 2. Kompetentn¹ w³adz¹ dla organizowania kultu publicznego jest w³a-dza, o której mowa w kan. 657, z zachowaniem kan. 199 § 1; nikt innynie mo¿e wzglêdem postanowieñ tej w³adzy niczego dodaæ, uj¹æ ani zmie-niæ.

Kan. 669 � Poniewa¿ sakramenty s¹ te same dla ca³ego Ko�cio³ai nale¿¹ do depozytu wiary, tylko do najwy¿szej w³adzy ko�cielnej nale¿yzatwierdzanie lub okre�lanie wymogów do ich wa¿no�ci.

Kan. 670 � § 1. Katolicy dla s³usznej przyczyny mog¹ byæ obecni pod-czas sprawowania kultu Bo¿ego przez innych chrze�cijan, a tak¿e ucze-stniczyæ w nim, z zachowaniem tego wszystkiego, co, stosownie do stop-nia wspólnoty z Ko�cio³em katolickim, postanowi³ biskup eparchialny lubwy¿sza w³adza.

NORMY SPECJALNE*

KPK/83: 840KPK/17: 737 § 1

KPK/83: 834 § 2KPK/17: 1256

KPK/83: 838 § 1,846 § 1KPK/17: 1260

KPK/83: 841

1947, I �Ecclesia� et �Utique�; Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 6-7, 14, 26-28,59; const. Lumen gentium, 7 �In corpore�; Synodus Episcoporum, Ultimis temporibus,30 nov. 1971, Pars Altera, I, d).

2 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 22 § 3.3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 26, 28; decr. Unitatis redintegratio, 8; Secret.

ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 50-51, 59.


§ 2. Si christianis acatholicis desunt loca, in quibus cultum divinum dignecelebrent, Episcopus eparchialis usum aedificii catholici vel coemeteriivel ecclesiae concedere potest ad normam iuris particularis propriaeEcclesiae sui iuris.1

Can. 671 � § 1. Ministri catholici sacramenta licite solis christifidelibuscatholicis ministrant, qui pariter eadem a solis ministris catholicis licitesuscipiunt.2

§ 2. Si vero necessitas id postulat aut vera spiritualis utilitas id suadet etdummodo periculum vitetur erroris vel indifferentismi, licet christifideli-bus catholicis, quibus physice aut moraliter impossibile est accedere administrum catholicum, sacramenta paenitentiae, Eucharistiae et unctio-nis infirmorum suscipere a ministris acatholicis, in quorum Ecclesiis vali-da exsistunt praedicta sacramenta.3

§ 3. Item ministri catholici licite sacramenta paenitentiae, Eucharistiaeet unctionis infirmorum ministrant christifidelibus Ecclesiarum orienta-lium, quae plenam communionem cum Ecclesia catholica non habent,si sua sponte id petunt et rite sunt dispositi; quod etiam valet circachristifideles aliarum Ecclesiarum, quae iudicio Sedis Apostolicae, adsacramenta quod attinet, in pari condicione ac praedictae Ecclesiaeorientales versantur.4

§ 4. Si vero adest periculum mortis aut de iudicio Episcopi eparchialis autSynodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcharumalia urget gravis necessitas, ministri catholici licite eadem sacramentaministrant ceteris quoque christianis plenam communionem cum Eccle-sia catholica non habentibus, qui ad ministrum propriae Communitatisecclesialis accedere non possunt atque sua sponte id petunt, dummodocirca eadem sacramenta fidem manifestent fidei Ecclesiae catholicaeconsentaneam et rite sint dispositi.5

§ 5. Pro casibus, de quibus in §§ 2, 3 et 4, normae iuris particularis neferantur nisi post consultationem cum auctoritate competenti saltem

1 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 52, 61.2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 26; decr. Unitatis redintegratio, 8.3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 27; Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I,

14 maii 1967, 42-44; Déclaration, 7 ian. 1970, 3, 6 �Le catholique�.


§ 2. Je¿eli chrze�cijanie akatolicy nie maj¹ miejsca, w którym moglibygodnie sprawowaæ kult Bo¿y, biskup eparchialny mo¿e zezwoliæ na u¿y-wanie budynku katolickiego, cmentarza lub ko�cio³a, wed³ug prawa par-tykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 671 � § 1. Katoliccy szafarze godziwie udzielaj¹ sakramentówtylko chrze�cijanom katolikom, którzy te¿ godziwie przyjmuj¹ je tylko odkatolickich szafarzy.

§ 2. Je�li domaga siê tego konieczno�æ lub zaleca prawdziwy po¿ytekduchowy i je�li nie zachodzi niebezpieczeñstwo b³êdu lub indyferenty-zmu, wolno chrze�cijanom katolikom, dla których fizycznie lub moralniejest niemo¿liwe udanie siê do katolickiego szafarza, przyj¹æ sakramentypokuty, Eucharystii i namaszczenia chorych od szafarzy akatolickich tychKo�cio³ów, w których s¹ wa¿ne wymienione sakramenty.

§ 3. Tak¿e szafarze katoliccy godziwie udzielaj¹ sakramentów pokuty,Eucharystii i namaszczenia chorych chrze�cijanom Ko�cio³ów wschod-nich, nie maj¹cych pe³nej wspólnoty z Ko�cio³em katolickim, gdy samio nie prosz¹ i s¹ odpowiednio przygotowani. Odnosi siê to tak¿e do chrze-�cijan innych Ko�cio³ów, które wed³ug oceny Stolicy Apostolskiej, doty-cz¹cej sakramentów, s¹ w takiej samej sytuacji, co i wspomniane Ko�-cio³y wschodnie.

§ 4. Je�li za� istnieje niebezpieczeñstwo �mierci albo przynagla inna po-wa¿na konieczno�æ, albo, zdaniem biskupa eparchialnego, Synodu Bi-skupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Rady Hierarchów, szafarze kato-liccy mog¹ godziwie udzielaæ wymienionych sakramentów tak¿e pozo-sta³ym chrze�cijanom, nie maj¹cym pe³nej wspólnoty z Ko�cio³em kato-lickim, którzy nie mog¹ siê udaæ do szafarza swojej wspólnoty ko�cielneji sami o nie prosz¹, je�li odno�nie do tych sakramentów wyra¿aj¹ wiarêzgodn¹ z Ko�cio³em katolickim i s¹ odpowiednio przygotowani.

§ 5. W przypadkach, o których mowa w § 2, 3 i 4, normy prawa party-kularnego nie mog¹ byæ stosowane bez konsultacji z kompetentn¹ w³adz¹

KPK/83: 844 § 1KPK/17: 731 § 2

KPK/83: 844 § 2

KPK/83: 844 § 3

KPK/83: 844 § 4

KPK/83: 844 § 5

4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 27; decr. Unitatis redintegratio, 15 �Cum�;Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 39, 46; Déclaration, 7 ian.1970, 3, 6; instr. 1 iun. 1972, 5; Communicatio, 17 oct. 1973, 8.

5 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 55; instr. 1 iun. 1972, 6;Communicatio, 17 oct. 1973, 6.


locali Ecclesiae vel Communitatis ecclesialis acatholicae, cuius inter-est.1

Can. 672 � § 1. Sacramenta baptismi, chrismationis sancti myri et sa-crae ordinationis iterari non possunt.2

§ 2. Si vero prudens dubium exsistit, num re vera aut num valide celebra-ta sint, dubio quidem post seriam investigationem permanente sub condi-cione ministrentur.3

Can. 673 � Celebratio sacramentorum, imprimis Divinae Liturgiae, utpoteactio Eclesiae, quatenus fieri potest, cum actuosa participatione christifi-delium fiat.4

Can. 674 � § 1. In sacramentis celebrandis accurate serventur ea, quaein libris liturgicis continentur.5

§ 2. Minister sacramenta celebret secundum praescripta liturgica pro-priae Ecclesiae sui iuris, nisi aliud iure statuitur vel ipse specialem facul-tatem a Sede Apostolica obtinuit.6

1 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 42; Déclaration, 7 ian.1970, 5; Communicatio, 17 oct. 1973, 8, b).

2 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 9; Trid., sess. VII,Canones de sacramentis in genere, can. 9; De baptismo, cann. 11, 13; sess. XXIII, Deordine, cap. 4, can. 4; Apost. cann. 47, 68; Carth. can. 48; Quinisext. can. 95; S. BasiliusM., cann. 1, 47; Timotheus Alexandrin., can. 19; S. Stephanus, litt. a. 258; S. Nicolaus I,litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, XV; Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele PalaeologoGregorio X oblata, a. 1274; Iohannes XXII, ep. Salvator noster, 29 apr. 1319 �Sed�; PiusIV, const. Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident., § 1; Gregorius XIII,const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr., § 9; Benedictus XIV, ep.Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; ep. encycl. Ex quo,1 mar. 1756, § 55. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, litt. III, § 2 �Sacramentum�.

3 Quinisext. can. 84; S. Basilius M., cann. 1, 47; Timotheus Alexandrin., can. 19;Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, §§ 1,4 �Si Episcopus�; Benedictus XIV,const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § III, II-III; ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743,§ 14; S.C.S. Off., (Jerosolym.), 14 ian. 1885; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 3;Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 15. * Syn. Ain-Trazen.Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 2.


przynajmniej zainteresowanego Ko�cio³a lokalnego lub Wspólnoty ko-�cielnej akatolickiej.

Kan. 672 � § 1. Sakramenty chrztu, chryzmacji oraz �wiêceñ nie mog¹byæ powtarzane.

§ 2. Je�li za� istnieje roztropna w¹tpliwo�æ, czy rzeczywi�cie lub czywa¿nie by³y udzielone, i w¹tpliwo�æ ta pozostaje mimo przeprowadzeniadok³adnego dochodzenia, nale¿y udzieliæ ich warunkowo.

Kan. 673 � Sakramenty, przede wszystkim Boska Liturgia, jako czyn-no�ci Ko�cio³a, o ile to mo¿liwe, powinny byæ sprawowane z czynnymudzia³em chrze�cijan.

Kan. 674 � § 1. Przy sprawowaniu sakramentów nale¿y dok³adnie za-chowywaæ to wszystko, co przepisuj¹ ksiêgi liturgiczne.

§ 2. Szafarz powinien sprawowaæ sakramenty wed³ug przepisów litur-gicznych w³asnego Ko�cio³a sui iuris, je�li prawo inaczej nie stanowi albonie otrzyma³ specjalnych uprawnieñ od Stolicy Apostolskiej.

KPK/83: 845 § 1KPK/17: 732 § 1

KPK/83: 845 § 2KPK/17: 732 § 2

KPK/83: 837 § 2

KPK/83: 846 § 1KPK/17: 732 § 1

KPK/83: 846 § 2KPK/17: 733 § 2CS: 2 § 1

4 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium; 14, 26-27, 48.5 Trid., sess. VII, Canones de sacramentis in genere, can. 13; Pius IV, const. Iniunctum

Nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident., § 1; Pius V, const. Providentia, 20 aug.1566, § 1; Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr.,§ 10; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § IX, I; ep. encycl. Demandatam,24 dec. 1743, § 11; ep. encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 34; S.C. de Prop. Fide, litt. 4iul. 1833; (C.G.), 30 apr. 1866, ad 2; Pius X, const. Tradita ab antiquis, 14 sep. 1912, I.* Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, introd. �Laudabilis�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. I, 2; cap. XIII, 7; pars IV, cap. V, 1; Syn. Ain-Trazen.Graeco-Melchitarum, a. 1835, cann. 2, 8; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. I �Quapropter�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 1-2; cap. V, art. I, 7; art. III, 3, VI; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I, 10;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. I, 12, I; art. II, 7, VIII; art. IV,secunda pars, I, III; Syn. Armen., a. 1911, 441, 613, 619.

6 S.C.S. Off., 14 iun. 1843; decr. 6 sep. 1865; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd.Coptis), 15 mar. 1790, VIII; (C.G.), 11 dec. 1838, ad 17-19; decr. 6 oct. 1863, C), a); (C.G.),30 apr. 1966, ad 3. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 6; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XI et XIII; Syn. Armen., a. 1911, 620.


CAPUT IDe baptismo

Can. 675 � § 1. In baptismo homo per lavacrum aquae naturalis cuminvocatione nominis Dei Patris et Filii et Spiritus Sancti a peccato libera-tur, ad vitam novam regeneratur, Christum induit et Ecclesiae, quae eiusCorpus est, incorporatur.1

§ 2. Tantummodo baptismo in re suscepto homo fit capax ceterorumsacramentorum.

Can. 676 � In casu necessitatis urgentis ministrari licet baptismum eatantum ponendo, quae sunt ad validitatem necessaria.2

Can. 677 � § 1. Baptismus ministratur ordinarie a sacerdote; sed eiusministratio competit salvo iure particulari parocho proprio baptizandi alii-ve sacerdoti de eiusdem parochi vel Hierarchae loci licentia, quae gravide causa legitime praesumitur.3

§ 2. In casu autem necessitatis baptismum ministrare licet diacono auteo absente vel impedito alii clerico, sodali instituti vitae consecratae velcuilibet alii christifideli; patri vero vel matri, si alius, qui baptizandi modumnovit, praesto non est.4

1 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 10; (in Flor.), const.Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 13; Trid., sess. V, De peccato originali, 3-4; sess. VI, Deiustificatione, capp. 4, 7; sess. VII, Canones de sacramentis in genere, can. 1; De baptismo,cann. 2, 5; sess. XIV, De poenitentia, cann. 1-2. � Apost. cann. 49-50; Carth. can. 110;Innocentius IV, ep. Sub catholicae, 6 mar. 1254, § 3, 3; Benedictus XII, a. 1341, prop. 58,Armenorum, damn.; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 12 maii 1630; (C.P.), 13 feb. 1631; (C.P.),27 mar. 1631; (C.P.), 4 iul. 1633; S.C.S. Off., 8 sep. 1633; 14 iun. 1741, ab �Inoltre�;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, II, V; ep. Nuper ad Nos, 16 mar.1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; S.C.S. Off., instr. (ad Vic. Ap. Abissiniae),2 maii 1858; Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Indoles�, 40; decr. Ad gentes, 14 �Deinde�.* Syn. Diamper. Syro-Malabarensium a. 1599, LXXII-LXXIII; Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Persuasum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsII, cap. II, 1-2, 4; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap.II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3, XI; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a.1891, tit. II, cap. I, 1, c); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7,IX; Syn. Armen. a. 1911, 376-377.


ROZDZIA£ IChrzest

Kan. 675 � § 1. W sakramencie chrztu cz³owiek przez obmycie wod¹naturaln¹ po³¹czone z wezwaniem Imienia Boga Ojca i Syna i Ducha�wiêtego zostaje uwolniony od grzechu, zrodzony powtórnie do nowego¿ycia, obleka siê w Chrystusa i zostaje w³¹czony do Ko�cio³a, który jestJego Cia³em.

§ 2. Jedynie cz³owiek, który przyj¹³ rzeczywi�cie chrzest, jest zdolny doprzyjêcia pozosta³ych sakramentów.

Kan. 676 � W wypadku nagl¹cej konieczno�ci wolno udzieliæ chrztu,wykonuj¹c tylko to, co jest wymagane do wa¿no�ci sakramentu.

Kan. 677 � § 1. Chrzest jest udzielany zwyczajnie przez kap³ana; alekompetentnym do jego udzielania, z zachowaniem prawa partykularnego,jest proboszcz w³asny przyjmuj¹cego chrzest lub inni kap³ani za zezwole-niem tego¿ proboszcza lub Hierarchy miejsca, które to zezwolenie z po-wa¿nej przyczyny domniemuje siê zgodnie z prawem.

§ 2. W przypadku konieczno�ci chrztu mo¿e udzieliæ diakon, albo w przy-padku jego nieobecno�ci lub przeszkody, inny duchowny, cz³onek instytu-tu ¿ycia konsekrowanego lub jakikolwiek inny chrze�cijanin; nie zezwalasiê jednak na to ojcu lub matce, je�li jest obecny kto� inny umiej¹cy udzieliæchrztu.

KPK/83: 849KPK/17: 737 § 1

KPK/83: 842 § 1KPK/17: 737 § 1

KPK/83: 850

KPK/83: 861 § 1KPK/17: 738 § 1

KPK/83: 861 § 2KPK/17: 741, 742 §1, 2, 3

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 6; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 5; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3, XIII;Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. I, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, XX.

3 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 10; Vat. II, const. Lumengentium, 26 �Ita�, 28 �Fidelium�; decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Parochi�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II,cap. II, 3; pars III, cap. III, 2, X; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3, V etXII; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, XVIII.

4 S. Nicephorus CP., cann. 19, 200; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866,XV-XVI, CIV; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 10; (in Flor.),const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 13; Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos, 16 mar.1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 3. *Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. II, 3 et 5; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. II, 3, XIII; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II,7, XIX.


Can. 678 � § 1. In alieno territorio nemini licet sine debita licentia bap-tismum ministrare; haec vero licentia a parocho diversae Ecclesiae suiiuris denegari non potest sacerdoti Ecclesiae sui iuris, cui baptizandusascribendus est.

§ 2. In locis, ubi non pauci degunt christifideles parochum Ecclesiae suiiuris, cui ascripti sunt, non habentes, Episcopus eparchialis presbyterumeiusdem Ecclesiae designet, si fieri potest, qui baptismum ministret.

Can. 679 � Baptismi suscipiendi capax est omnis et solus homo nondumbaptizatus.1

Can. 680 � Foetus abortivus, si vivit et si id fieri potest, baptizetur.

Can. 681 � § 1. Ut infans licite baptizetur, oportet:

1° spes habeatur fundata eum in fide Ecclesiae catholicae educatum irifirma § 5;2

2° parentes, saltem eorum unus, aut is, qui legitime eorundem locumtenet, consentiant.3

§ 2. Infans expositus et inventus, nisi de eiusdem baptismo certe constat,baptizetur.4

§ 3. Rationis usu ab infantia destituti baptizandi sunt ut infantes.

§ 4. Infans sive parentum catholicorum sive etiam acatholicorum, qui ineo versatur vitae discrimine, ut prudenter praevideatur moriturus, ante-quam usum rationis attingit, licite baptizatur.5

§ 5. Infans christianorum acatholicorum licite baptizatur, si parentes autunus saltem eorum aut is, qui legitime eorundem locum tenet, id petunt etsi eis physice aut moraliter impossibile est accedere ad ministrum pro-prium.

1 Trid., sess. V, De peccato originali, 3-4; sess. VII, De baptismo, cann. 12-13. � Carth.can. 110; Timotheus Alexandrin., can. 4; Innocentius III, ep. Eius exemplo, 18 dec. 1208;Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, 21; S.C. pro Doctr. Fidei, instr. 20oct. 1980, 4-10.

2 S.C. pro Doctr. Fidei, instr. 20 oct. 1980, 14-15, 22.


Kan. 678 � § 1. Na obcym terytorium nikt nie mo¿e udzieliæ chrztu bezkoniecznego pozwolenia; tego pozwolenia nie mo¿e jednak odmówiæ pro-boszcz innego Ko�cio³a sui iuris kap³anowi Ko�cio³a sui iuris, do któregonale¿y przyjmuj¹cy chrzest.

§ 2. W miejscach, w których s¹ liczni chrze�cijanie nie maj¹cy probosz-cza Ko�cio³a sui iuris, do którego nale¿¹, biskup eparchialny, o ile to mo¿-liwe, winien wyznaczyæ prezbitera tego Ko�cio³a, który bêdzie udziela³chrztu.

Kan. 679 � Do przyjêcia chrztu jest zdatny ka¿dy cz³owiek jeszcze nieochrzczony.

Kan. 680 � P³ód poroniony, je�li ¿yje i o ile jest to mo¿liwe, powinien byæochrzczony.

Kan. 681 � § 1. Do godziwego ochrzczenia dziecka wymaga siê:

1° aby istnia³a uzasadniona nadzieja, ¿e dziecko bêdzie wychowane pokatolicku, z zachowaniem § 5;

2° aby zgodzili siê rodzice, a przynajmniej jedno z nich, albo ten, ktoprawnie ich zastêpuje.

§ 2. Dziecko podrzucone lub znalezione, je�li nic pewnego o jego chrzcienie mo¿na ustaliæ, nale¿y ochrzciæ.

§ 3. Pozbawieni od dzieciñstwa u¿ywania rozumu powinni byæ ochrzczenitak jak dzieci.

§ 4. Godziwie jest chrzczone dziecko rodziców tak katolickich, jak i aka-tolickich, które znajduje siê w tak krytycznym momencie ¿ycia, ¿e real-nie przewiduje siê niebezpieczeñstwo �mierci przed osi¹gniêciem u¿y-wania rozumu.

§ 5. Dziecko chrze�cijan akatolików godziwie jest chrzczone, je�li rodzi-ce lub przynajmniej jedno z nich, albo ten, który ich prawnie zastêpuje,o to prosz¹ i je�li istnieje fizyczna lub moralna niemo¿no�æ udania siê dow³asnego szafarza.

KPK/83: 864KPK/17: 745

KPK/83: 871KPK/17: 747

KPK/83: 868 § 1KPK/17: 750 § 2KPK/83: 868 § 1, 2KPK/17: 750 § 2

KPK/83: 868 § 1 n. 1KPK/17: 750 § 2 n. 1

KPK/83: 870KPK/17: 781 § 2

KPK/83: 852 § 2KPK/17: 745 § 2 n.1, 754 § 1

KPK/83: 868 § 2KPK/17: 750 § 1

3 Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, 4-6, 14-17, 19-21.4 Carth. can. 72; Quinisext. can. 84; Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb.

1747, 8-11.5 Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, 8, 23; S.C. pro Doctr. Fidei,

instr. 20 oct. 1980, 15.


Can. 682 � § 1. Ut infantia egressus baptizari possit, requiritur, ut volun-tatem suam baptismum suscipiendi manifestet, sufficienter in veritatibusfidei sit instructus et in vita christiana probatus; admoneatur etiam, ut depeccatis suis doleat.1

§ 2. Infantia egressus, qui in periculo mortis versatur, baptizari potest, siquam de praecipuis veritatibus fidei habet cognitionem et quovis modointentionem suam baptismum suscipiendi manifestavit.2

Can. 683 � Baptismus celebrari debet secundum praescripta liturgicaEcclesiae sui iuris, cui ad normam iuris baptizandus ascribendus est.3

Can. 684 � § 1. Ex vetustissimo Ecclesiarum more baptizandus unumsaltem habeat patrinum.4

§ 2. Patrini ex suscepto munere est baptizando, qui infantia egressus est,in initiatione christiana astare vel baptizandum infantem praesentare atqueoperam dare, ut baptizatus vitam christianam baptismo congruam ducatet obligationes cum eo cohaerentes fideliter impleat.5

Can. 685 � § 1. Ut quis patrini munere valide fungatur, requiritur, ut:6

1° sit tribus sacramentis baptismi, chrismationis sancti myri et Euchari-stiae initiatus;

2° ad Ecclesiam catholicam pertineat firma § 3;3° intentionem id munus gerendi habeat;

4° sit ab ipso baptizando aut eius parentibus vel tutoribus aut, si desunt,a ministro designatus;

5° non sit pater aut mater aut coniux baptizandi;

1 Laod. cann. 46-47; Quinisext. can. 78; S. Nicephorus CP., can. 190; Trid., sess. VI,De iustificatione, cap. 6; Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, 18, 32-51.

2 Laod. can. 47; S. Cyrillus Alexandrin., can. 5; S. Nicephorus CP., can. 6.3 Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 5 �Proles sequatur�; Benedictus

XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, VIII-X; ep. encycl. Demandatam, 24 dec.1743, §§ 17-18; S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, D), c), d), e). * Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 12; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I,art. V, XXV; Syn. Armen., a. 1911, 623.

4 S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, XVIII; S.C. de Prop. Fide, reg.(pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XI. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,LXXXVII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Unum�; Syn. Ain-Trazen.


Kan. 682 � § 1. Po wyj�ciu z wieku dzieciêcego mo¿e byæ ochrzczonyten, kto wyrazi swoj¹ wolê przyjêcia chrztu, zosta³ dostatecznie pouczo-ny o prawdach wiary i wypróbowany w ¿yciu chrze�cijañskim. Ma byærównie¿ pouczony o konieczno�ci ¿alu za grzechy.

§ 2. Po wyj�ciu z wieku dzieciêcego, ten kto znajduje siê w niebezpieczeñ-stwie �mierci, mo¿e byæ ochrzczony, je�li maj¹c jak¹� znajomo�æ g³ównychprawd wiary, ujawni w jakikolwiek sposób swoj¹ intencjê przyjêcia chrztu.

Kan. 683 � Chrztu nale¿y udzielaæ wed³ug przepisów liturgicznych Ko�-cio³a sui iuris, do którego wed³ug prawa bêdzie nale¿a³ przyjmuj¹cy chrzest.

Kan. 684 � § 1. Na podstawie staro¿ytnego zwyczaju Ko�cio³ów, przyj-muj¹cy chrzest powinien mieæ przynajmniej jednego chrzestnego.

§ 2. Do obowi¹zków chrzestnego, wynikaj¹cych z podjêtego zadania,nale¿y w odniesieniu do przyjmuj¹cego chrzest po wyj�ciu z wieku dzie-ciêcego � towarzyszyæ mu w chrze�cijañskim wtajemniczeniu, a w od-niesieniu do dziecka � przedstawiæ je do chrztu oraz do³o¿yæ starañ, abyochrzczony prowadzi³ ¿ycie chrze�cijañskie odpowiadaj¹ce przyjêtemusakramentowi i wiernie wype³nia³ z³¹czone z nim obowi¹zki.

Kan. 685 � § 1. Wa¿nie mo¿e podj¹æ obowi¹zki chrzestnego ten, kto:

1° przyj¹³ sakramenty chrztu, chryzmacji i Eucharystii;

2° nale¿y do Ko�cio³a katolickiego, z zachowaniem § 3;3° posiada intencjê pe³nienia tego zadania;

4° jest wyznaczony przez samego przyjmuj¹cego chrzest albo przezjego rodziców lub opiekunów, albo, je�li ich nie ma, przez szafarzachrztu;

5° nie jest ojcem, matk¹ lub ma³¿onkiem przyjmuj¹cego chrzest;

KPK/83: 865 § 1KPK/17: 752 § 1

KPK/83: 865 § 2KPK/17: 752 § 2

KPK/83: 872KPK/17: 762 § 1

KPK/83: 872KPK/17: 769

KPK/83: 874 § 1KPK/17: 765, 766

KPK/83: 874 § 1 n. 3

KPK/83: 874 § 1 n. 3

KPK/83: 874 § 1 n. 1KPK/17: 765 n. 1KPK/83: 874 § 1 n. 1KPK/17: 765 n. 4

KPK/83: 874 § 1 n. 5KPK/17: 765 n. 3

Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 4; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II,3, XV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, XXIII.

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Unum�; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. I, 3.

6 S. Theodorus Studita, ep. II, 219, interr. XIV; S.C.S. Off., 14 oct. 1676, ad 1; 5 nov.1676; (Mission. Aegypti), 9 dec. 1745; (Smyrn.), 30 iun. et 7 iul. 1864, ad 4. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 11; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. II, 4; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3,XV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, XXIV-XXVI; Syn.Armen., a. 1911, 389.


6° non sit poena excommunicationis, etiam minoris, suspensionis, depo-sitionis vel privationis iuris patrini munus gerendi punitus.

§ 2. Ut quis patrini munere licite fungatur, insuper requiritur, ut aetatemiure particulari requisitam habeat atque vitam ducat fidei et muneri susci-piendo congruam.1

§ 3. Iusta de causa licet admittere christifidelem alicuius Ecclesiae orien-talis acatholicae ad munus patrini, sed semper simul cum patrino catholi-co.2

Can. 686 � § 1. Parentes obligatione tenentur, ut infans quam primumsecundum legitimam consuetudinem baptizetur.3

§ 2. Curet parochus, ut infantis baptizandi parentes itemque, qui munuspatrini sunt suscepturi, de significatione huius sacramenti deque obliga-tionibus cum eo cohaerentibus congrue edoceantur et ad celebrationemsacramenti apte praeparentur.4

Can. 687 � § 1. Baptismus extra casum necessitatis in ecclesia paroe-ciali celebrandus est salvis legitimis consuetudinibus.5

§ 2. In domibus autem privatis baptismus ministrari potest ad normamiuris particularis vel de Hierarchae loci licentia.6

Can. 688 � Qui baptismum ministrat, curet, ut, nisi adest patrinus, habe-atur saltem testis, a quo celebratio baptismi probari potest.7

1 S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XI; S. Paenit. Ap., 10 dec.1860, ad 19. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. II, 5; pars II, cap. II, 11;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. II, 4); Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3, XV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. II, 7, XXIV-XXVI; Syn. Armen., a. 1911, 389.

2 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 48.3 Eugenius IV (in Flor.), const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 13; Trid., sess. VII, De

baptismo, cann. 12-13; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 3; S.C.S. Off., monitum, 18feb. 1958; S.C. pro Doctr. Fidei, instr. 20 oct. 1980, 7. * Syn. Sergii PatriarchaeMaronitarum, 18 sep. 1596, can. 1; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, LXXVI;Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 7; Syn. Gusten. Maronitarum, a.1768, can. 23; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 1; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. II, 3, III; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. I,


6° jest wolny od ekskomuniki, tak¿e mniejszej, suspensy, depozycji i niezosta³ ukarany pozbawieniem prawa podjêcia funkcji chrzestnego.

§ 2. Do godziwego podjêcia funkcji chrzestnego nale¿y ponadto ukoñ-czyæ wiek przepisany prawem partykularnym i prowadziæ ¿ycie zgodnez wiar¹ i odpowiadaj¹ce funkcji, jak¹ ma siê pe³niæ.

§ 3. Dla s³usznej przyczyny mo¿na dopu�ciæ chrze�cijanina jakiegokol-wiek Ko�cio³a wschodniego akatolickiego do pe³nienia funkcji chrzest-nego, ale zawsze razem z chrzestnym katolikiem.

Kan. 686 � § 1. Do obowi¹zków rodziców nale¿y, aby dziecko jak naj-szybciej zosta³o ochrzczone, z uwzglêdnieniem prawnego zwyczaju.

§ 2. Proboszcz powinien siê zatroszczyæ, aby rodzice dzieci, które maj¹byæ ochrzczone, jak równie¿ ci, którzy maj¹ podj¹æ funkcjê chrzestnych,zostali odpowiednio pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o zwi¹za-nych z nim obowi¹zkach oraz zostali nale¿ycie przygotowani do celebra-cji chrztu.

Kan. 687 � § 1. Poza wypadkiem konieczno�ci, chrztu nale¿y udzielaæw ko�ciele parafialnym, z zachowaniem prawnych zwyczajów.

§ 2. W domach prywatnych chrzest mo¿e byæ udzielany wed³ug normprawa partykularnego lub za pozwoleniem Hierarchy miejsca.

Kan. 688 � Szafarz sakramentu chrztu powinien zatroszczyæ siê, aby,je�li nie ma chrzestnego, by³ przynajmniej �wiadek, który by móg³ po-twierdziæ udzielenie chrztu.

KPK/83: 874 § 1 n. 4KPK/17: 765 n. 2,766 n. 2

KPK/83: 874 § 1 n.2, 3KPK/17: 766

KPK/83: 874 § 2

KPK/83: 867 § 1KPK/17: 770

KPK/83: 851 n. 2

KPK/83: 857 § 2

KPK/83: 860 § 1KPK/17: 776 § 1

KPK/83: 875

1, a); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, III.4 S.C. pro Doctr. Fidei, instr. 20 oct. 1980, 28, 30.5 Quinisext. can. 59. * S. Macarius Hierosolymitan., can. 2; Nerses Astaraken., can.

14; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Quamquam�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 9; Syn. Gusten. Maronitarum, a. 1768, can. 23;Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 2 et 6; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. II, 3, I; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. I, 1, b); Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. II, 7, I; Syn. Armen., a. 1911, 385.

6 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Quamquam�; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. I, 1, b).

7 Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, 31, 55; S.C. de Prop. Fide, instr.(ad Vic. Ap. Indiar. Orient.), 8 sep. 1869, 43.


Can. 689 � § 1. Parochus loci, ubi baptismus celebratur, debet nominabaptizatorum mentione facta de ministro, parentibus ac patrinis necnon,si assunt, testibus, de loco ac die baptismi, in librum baptizatorum seduloet sine mora referre, simul indicatis loco nativitatis necnon Ecclesia suiiuris, cui baptizati ascribuntur.1

§ 2. Si de filio agitur ex matre non nupta nato, nomen matris inseren-dum est, si publice de eius maternitate constat aut mater sua spontescripto vel coram duobus testibus id petit; item nomen patris inseren-dum est, si eius paternitas probatur aliquo documento publico aut ipsiusdeclaratione coram parocho et duobus testibus facta; in ceteris casibusinscribatur nomen baptizati nulla indicatione de patris aut parentumnomine facta.

§ 3. Si de filio adoptivo agitur, inscribantur nomina adoptantium necnon,saltem si ita fit in actu civili regionis, parentum naturalium ad normam §§1 et 2 attento iure particulari.

Can. 690 � Si baptismus nec a parocho nec eo praesente ministratusest, minister de re certiorem facere debet parochum loci.2

Can. 691 � Ad baptismum probandum, si nemini fit praeiudicium, suffi-cit declaratio unius testis omni exceptione maioris aut declaratio ipsiusbaptizati argumentis indubiis fundata, praesertim si ipse infantia egressusbaptismum suscepit.3

1 Trid., sess. XXIV, De ref. matrim., cap. 2; Benedictus XIV, const. Firmandis, 6 nov.1744, § 9; S.C.S. Off., (Mission. Aegypti), 9 dec. 1745, �Officium�; S.C. de Prop. Fide,instr. (ad Vic. Ap. Indiar. Orient.), 8 sep. 1869, 21. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a.1720, tit. III, § 1 �Denique�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 13;Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 3; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. II, 3, XXI.


Kan. 689 � § 1. Proboszcz miejsca udzielenia chrztu powinien bez-zw³ocznie i dok³adnie zapisaæ w ksiêdze ochrzczonych nazwisko ochrzczo-nego, czyni¹c wzmiankê o szafarzu, rodzicach, chrzestnych oraz o �wiad-kach, je�li s¹ obecni, o miejscu i dacie udzielonego chrztu, podaj¹c rów-nie¿ miejsce urodzenia oraz Ko�ció³ sui iuris, do którego ochrzczony naby³przynale¿no�æ.

§ 2. Je�li chodzi o dziecko zrodzone z matki niezamê¿nej, nale¿y wpi-saæ nazwisko matki, gdy fakt jej macierzyñstwa jest publicznie stwier-dzony albo ona sama dobrowolnie o to prosi na pi�mie lub wobec dwóch�wiadków. Nale¿y tak¿e wpisaæ nazwisko ojca, gdy jego ojcostwo po-twierdza jaki� dokument publiczny albo o�wiadczenie z³o¿one przez niegowobec proboszcza i dwóch �wiadków. W pozosta³ych wypadkachwpisuje siê nazwisko ochrzczonego bez ¿adnej wzmianki o ojcu lubrodzicach.

§ 3. W wypadku dziecka adoptowanego nale¿y wpisaæ nazwiska adop-tuj¹cych oraz � przynajmniej je�li czyni siê tak w akcie cywilnym regionu� nazwiska rodziców naturalnych, zgodnie z § 1 i 2, przy uwzglêdnieniuprzepisów prawa partykularnego.

Kan. 690 � Je�li chrzest nie by³ udzielany przez proboszcza ani te¿ wjego obecno�ci, wtedy szafarz chrztu powinien powiadomiæ o tym fakcieproboszcza miejsca.

Kan. 691 � Do udowodnienia chrztu, je�li to nie przynosi nikomuszkody, wystarczy o�wiadczenie jednego wiarygodnego �wiadka alboo�wiadczenie samego ochrzczonego potwierdzone pewnymi ar-gumentami, zw³aszcza je�li przyjmowa³ on chrzest po wyj�ciu z wie-ku dzieciêcego.

KPK/83: 877 § 1KPK/17: 777 § 1

KPK/83: 877 § 2KPK/17: 777 § 2

KPK/83: 877 § 3

KPK/83: 878KPK/17: 778

KPK/83: 878KPK/17: 779

2 S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, C), a).3 Carth. can. 75; Quinisext. can. 84; S.C.S. Off., 5 ian. 1724; Benedictus XIV, ep.

Postremo mense, 28 feb. 1747, 31, 55; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Indiar.Orient.), 8 sep. 1869, 43, 2.


CAPUT IIDe chrismatione sancti myri

Can. 692 � Oportet eos, qui baptizati sunt, sancto myro chrismari, utsigillo doni Spiritus Sancti signati aptiores testes atque coaedificatoresRegni Christi efficiantur.1

Can. 693 � Sanctum myrum, quod ex oleo olivarum aut aliarum planta-rum et ex aromatibus constat, a solo Episcopo conficitur salvo iure parti-culari, secundum quod haec potestas Patriarchae reservatur.2

Can. 694 � Ex Ecclesiarum orientalium traditione chrismatio sancti myrisive coniunctim cum baptismo sive separatim ministratur a presbytero.3

Can. 695 � § 1. Chrismatio sancti myri ministrari debet coniunctim cumbaptismo, salvo casu verae necessitatis, in quo tamen curandum est, utquam primum ministretur.4

§ 2. Si celebratio chrismationis sancti myri non fit simul cum baptismo,minister tenetur de ea certiorem facere parochum loci, ubi baptismusministratus est.

1 Laod. can. 48; Constantinop. I, can. 7; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo,22 nov. 1439, §§ 9-10; Trid., sess. VII, Canones de sacramentis in genere, can. 1; Deconfirmatione, cann. 1-2; Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Indoles�; decr. Ad gentes, 36�Ut membra�; decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�; Paulus VI, const. ap. Divinaeconsortium naturae, 15 aug. 1971. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 2;Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. III, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. III.

2 Carth. can. 6; Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 13; const. Lumen gentium, 26�Ita�; Pius XII, m.p. Cleri sanctitati, 2 iun. 1957, can. 285 § 2 � Gregorius VII, litt.Summae Sedis, 6 iun. 1080, �Quorundam�; Innocentius III, const. ap. Quia divinae, 4ian. 1215, �Nam cum olim�; Innocentius IV, ep. Sub catholicae, 6 mar. 1254, § 3, 5;Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 11; Leo X, const. ap.Cunctarum, 1 aug. 1515; Trid., sess. VII, De confirmatione, can. 3; sess. XXIII, Deordine, cann. 4, 7; Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 3 �Non suntcogendi�; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 mar. 1742, § III, I et § IV; instr. Eoquamvis tempore, 4 maii 1745, § 8; ep. encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 49-58. * Syn.Sisen. Armenorum, a. 1342, �Item ... quod verum chrisma�; Syn. Sergii PatriarchaeMaronitarum, 18 sep. 1596, 9; Syn. Diamper. Syro- Malabarensium, a. 1599, CCVII;Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 2 �Sacrum�; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. II, 12; cap. III, 3, 6; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. III; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. III, IV-VI, X; Syn.


ROZDZIA£ IIChryzmacja

Kan. 692 � Ci, którzy zostali ochrzczeni, powinni tak¿e przyj¹æ sakra-ment chryzmacji, aby naznaczeni pieczêci¹ daru Ducha �wiêtego stalisiê �wiadkami i wspó³budowniczymi Królestwa Chrystusa.

Kan. 693 � �wiêty myron, który sk³ada siê z oleju z oliwek lub innychro�lin oraz z substancji aromatycznych, mo¿e byæ sporz¹dzany jedynieprzez biskupa z zachowaniem prawa partykularnego, zgodnie z którymw³adza ta zastrze¿ona jest Patriarsze.

Kan. 694 � Zgodnie z tradycj¹ Ko�cio³ów wschodnich chryzmacji udzielaprezbiter albo ³¹cznie z chrztem, albo oddzielnie.

Kan. 695 � § 1. Chryzmacja powinna byæ udzielana razem z chrztem, zwyj¹tkiem przypadku prawdziwej konieczno�ci. Nale¿y jednak jak naj-szybciej jej udzieliæ.

§ 2. Je�li chryzmacji nie udziela siê razem z chrztem, szafarz powinienzawiadomiæ o tym proboszcza miejsca, w którym chrzest zosta³ udzielo-ny.

KPK/83: 879

KPK/83: 847 § 1,880 § 2KPK/17: 734 § 1,781 § 1

KPK/83: 882KPK/17: 782 § 1, 2

KPK/83: 890, 891KPK/17: 787, 788

Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. I, art. V, XII; cap. III, art. III, XI-XX; Syn. Armen., a. 1911, 395, 404.

3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 13-14. � Innocentius IV, ep. Sub catholicae,6 mar. 1254, § 3, 4; Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata,a. 1274; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 11; Clemens VIII,instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, initio; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii1742, § II, I-II et § III, I, IV; ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 14; instr. Eoquamvis tempore, 4 maii 1745, §§ 6-9; ep. encycl. Anno vertente, 19 iun. 1750, § 5; ep.encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, ab § 22; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis),15 mar. 1790, XIV. * Syn. Sisen. Armenorum, a. 1342 �Item ... utriusque Armeniae�; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 2; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsII, cap. II, 15; cap. III, 2, 8; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 2; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. III; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. III, 4, I; art. XIII, § 8, 5; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. III, 4; Syn. Armen., a. 1911, 392.

4 Laod. can. 48; Benedictus XII, a. 1341, prop. 58 et 64, Armenorum, damn.; S.C.S.Off., instr. (ad Ep. Scepusien.), a. 1782; litt. 16 mar. 1872; 2 apr. 1879; (Ierosolym.), 14ian. 1885; 22 apr. 1896; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 4. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, XCIV; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. III, 7;Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 2; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. III, 4, I; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. III, 5, I.


Can. 696 � § 1. Omnes presbyteri Ecclesiarum orientalium chrismatio-nem sancti myri sive coniunctim cum baptismo sive separatim valideministrare possunt omnibus christifidelibus cuiusque Ecclesiae sui iuris,etiam Ecclesiae latinae.1

§ 2. Christifideles Ecclesiarum orientalium chrismationem sancti myrivalide suscipere possunt etiam a presbyteris Ecclesiae latinae secundumfacultates, quibus praediti sunt.

§ 3. Quivis presbyter solis christifidelibus propriae Ecclesiae sui iurischrismationem sancti myri licite ministrat; quod vero ad christifideles alia-rum Ecclesiarum sui iuris attinet, hoc licite fit, si agitur de propriis subdi-tis, de eis, quos ex alio titulo legitime baptizat, vel de eis, qui in periculomortis versantur, et salvis semper conventionibus hac in re inter Eccle-sias sui iuris initis.2

Can. 697 � Initiatio sacramentalis in mysterium salutis susceptione Di-vinae Eucharistiae perficitur, ideoque Divina Eucharistia post baptismumet chrismationem sancti myri christifideli ministretur quam primum se-cundum normam iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris.3

CAPUT IIIDe Divina Eucharistia

Can. 698 � In Divina Liturgia per ministerium sacerdotis in persona Christisuper oblationem Ecclesiae agentis perpetuatur virtute Spiritus Sancti, quodipse fecit in novissima Cena Dominus Jesus, qui discipulis dedit Corpus Suumin Cruce pro nobis offerendum Sanguinemque Suum pro nobis effunden-dum, verum mysticumque instaurans sacrificium, quo cruentum illud Crucissacrificium cum gratiarum actione commemoratur, actuatur et ab Ecclesiaparticipatur tum oblatione tum communione ad significandam et perficien-dam unitatem populi Dei in aedificationem Corporis Sui, quod est Ecclesia.4

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 14; S.C.S. Off., 22 apr. 1896; S.C. pro Eccl.Orient., decr. 1 maii 1948.

2 S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Scepusien.), a. 1782; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd.Coptis), 15 mar. 1790, XIII; decr. 6 oct. 1863, C), a); (C.G.), 5 iul. 1886; S.C. pro Eccl.Orient., decr. 1 maii 1948. * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XIII;Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 1 �Si acciderit�; Syn. Armen., a. 1911, 398.

3 Trid., sess. XXI, De communione, cap. 4, can. 4; S.C. de Prop. Fide, 5 apr. 1729, ad 3;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, VII; encycl. Allatae sunt, 26 iul.1755, § 24. * Syn. Sisen. Armenorum, a. 1342, �Item ... fit baptizatus verus�; Syn. Sergii


Kan. 696 � § 1. Wszyscy prezbiterzy Ko�cio³ów wschodnich wa¿nieudzielaj¹ chryzmacji zarówno ³¹cznie z chrztem, jak te¿ oddzielnie wszyst-kim chrze�cijanom ka¿dego Ko�cio³a sui iuris, tak¿e ³aciñskiego.

§ 2. Chrze�cijanie Ko�cio³ów wschodnich mog¹ wa¿nie przyj¹æ chryz-macjê tak¿e od prezbiterów Ko�cio³a ³aciñskiego, wed³ug uprawnieñ, ja-kie oni posiadaj¹.

§ 3. Ka¿dy prezbiter godziwie udziela chryzmacji jedynie chrze�cijanom w³as-nego Ko�cio³a sui iuris. Co siê za� tyczy chrze�cijan innych Ko�cio³ów suiiuris, czyni to godziwie, je�li czyni to w odniesieniu: do w³asnych podw³ad-nych, do tych, którym udziela chrztu z innego prawnego tytu³u, albo do tych,którzy znajduj¹ siê w niebezpieczeñstwie �mierci, zawsze z zachowaniemumów zawartych w tym przedmiocie miêdzy Ko�cio³ami sui iuris.

Kan. 697 � Wtajemniczenie sakramentalne w misterium zbawienia do-skonali siê w przyjêciu Eucharystii i dlatego Eucharystia powinna byæudzielana chrze�cijanom jak najszybciej po chrzcie i chryzmacji, wed³ugnorm prawa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

ROZDZIA£ IIIBoska Eucharystia

Kan. 698 � W Boskiej Liturgii przez pos³ugê kap³ana w osobie Chrystusasprawowan¹ nad darami Ko�cio³a, moc¹ Ducha �wiêtego nieprzerwaniedokonuje siê to, co sam Pan Jezus uczyni³ podczas Ostatniej Wieczerzy,kiedy da³ uczniom swoje Cia³o na Krzy¿u za nas ofiarowane i swoj¹ Krewza nas przelan¹, ustanawiaj¹c prawdziw¹ i mistyczn¹ ofiarê, w której owaOfiara Krzy¿a jest wspominana z dziêkczynieniem, jest uobecniana i w któ-rej uczestniczy Ko�ció³ poprzez ofiarê i komuniê dla wyra¿enia i udoskonale-nia jedno�ci Ludu Bo¿ego w budowaniu swojego Cia³a, to jest Ko�cio³a.

KPK/83: 886 § 1,887KPK/17: 783 § 1,784

KPK/83: 842 § 2

KPK/83: 897KPK/17: 801

Patriarchae Maronitarum, a. 1596, can. 7; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III,§ 3 �Etsi�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. II, 12; cap. XII, 13; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �Subiectum�; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. IV, § 5, 2, III; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II,cap. III, art. IV, prima pars, VI, II-III; Syn. Armen., a. 1911, 391, 422-423, 637, d).

4 S. Ioannes Chrysostomus, De proditione Judae, hom. I, 6 et hom. II, 6; De sacerdotio,lib. 3, 4 et lib. 6, 4; Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata,a. 1274; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 12; Trid., sess. XIII,De Eucharistia, capp. 1-5, cann. 1-3, 8; sess. XXI, De communione, cap. 3, can. 3; sess.


Can. 699 � § 1. Potestatem celebrandi Divinam Liturgiam habent soliEpiscopi et presbyteri.1

§ 2. Diaconi cum Episcopis et presbyteris proprio ministerio secundumpraescripta librorum liturgicorum in celebratione Divinae Liturgiae artio-rem partem habent.2

§ 3. Ceteri christifideles virtute baptismi atque chrismationis sancti myriin celebrationem Divinae Liturgiae concurrentes modo in libris liturgicisvel iure particulari determinato in Sacrificio Christi actuose participant etquidem plenius, si ex eodem Sacrificio Corpus et Sanguinem Domini su-munt.3

Can. 700 � § 1. Quod ad modum Divinam Liturgiam celebrandi spectat,utrum singillatim an in concelebratione facienda sit, prae oculis habean-tur imprimis pastorales christifidelium necessitates.

§ 2. Si tamen fieri potest, Divinam Liturgiam presbyteri una cum Episco-po praeside aut cum alio presbytero celebrent, cum ita opportune unitassacerdotii ac sacrificii manifestetur; integrum tamen manet ius uniuscu-iusque sacerdotis Divinam Liturgiam singillatim celebrandi, non autemeodem tempore, quo in eadem ecclesia concelebratio habetur.4

Can. 701 � Concelebratio inter Episcopos et presbyteros diversarumEcclesiarum sui iuris iusta de causa praesertim caritatem fovendi atqueunionem inter Ecclesias manifestandi gratia de Episcopi eparchialis li-centia fieri potest omnibus praescripta librorum liturgicorum primi cele-brantis sequentibus, remoto quolibet syncretismo liturgico et retentis opta-biliter vestibus liturgicis et insignibus propriae Ecclesiae sui iuris.

XXII, De sacrificio missae, capp. 1-2, cann. 1-4; Pius IV, const. Iniunctum nobis, 13 nov.1564, Professio fidei Trident.; Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a. 1575, Professiofidei Graecis praescr., §§ 12-13; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, §VI, XV; ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; Vat. II,const. Sacrosanctum Concilium, 10, 47; const Lumen gentium, 3, 11 �Indoles�, 17, 28�Christus�, 50 �Nobilissime�; decr. Presbyterorum ordinis, 5, 13 �Ut Sacrorum�; decr.Ad gentes, 39 �Presbyteri�; Paulus VI, ep. ap. Investigabiles divitias Christi, 6 feb. 1965,�Quoniam�; Ioannes Paulus II, lit. encycl. Redemptor hominis, 4 mar. 1979, 20; ep. ap.2 ian. 1980, III ab �Eucharistiam�. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap.XII, 1-6; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV; SynArmen., a. 1911, 433.

1 Nic. I, can. 18; S. Basilius M., can. 93; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo,22 nov. 1439, § 12; (in Flor.), const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 25; Trid., sess. XXII,De sacrificio missae, cap. 1, can. 2; sess. XXIII, De ordine, can. 1; Benedictus XIV, ep.


Kan. 699 � § 1. W³adzê sprawowania Boskiej Liturgii maj¹ wy³¹czniebiskupi i prezbiterzy.

§ 2. Diakoni swoj¹ pos³ugê podczas Boskiej Liturgii wype³niaj¹ wed³ugprzepisów ksi¹g liturgicznych razem z biskupami i prezbiterami.

§ 3. Pozostali chrze�cijanie moc¹ chrztu i chryzmacji czynnie uczest-nicz¹ w Ofierze Chrystusa zebrani na obrzêdach Boskiej Liturgii wed³ugsposobu okre�lonego w ksiêgach liturgicznych lub w prawie partykular-nym. Najpe³niej czyni¹ to wtedy, gdy spo¿ywaj¹ z owej Ofiary Cia³oi Krew Pañsk¹.

Kan. 700 � § 1. Co za� odnosi siê do sposobu celebrowania BoskiejLiturgii, czy to indywidualnie, czy to w koncelebrze, w pierwszym rzê-dzie nale¿y mieæ na uwadze potrzeby pastoralne chrze�cijan.

§ 2. Je�li jednak jest to mo¿liwe, dla ukazania jedno�ci kap³añstwa i ofia-ry, prezbiterzy powinni sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê pod przewodnictwembiskupa lub razem z innymi prezbiterami, z zachowaniem prawa ka¿degokap³ana do indywidualnego odprawiania, jednak nie w tym samym cza-sie, gdy w tym samym ko�ciele ma miejsce koncelebra.

Kan. 701 � Koncelebra biskupów i prezbiterów ró¿nych Ko�cio³ów suiiuris dla s³usznej przyczyny, przede wszystkim dla pielêgnowania mi³o�cii okazania jedno�ci miêdzy Ko�cio³ami, mo¿e byæ sprawowana za zgod¹biskupa eparchialnego, z przestrzeganiem wszystkich przepisów ksi¹gliturgicznych g³ównego celebransa, w sposób wolny od jakiegokolwieksynkretyzmu liturgicznego, przy czym po¿¹dane jest zachowanie szatliturgicznych i insygniów w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

KPK/83: 900 § 1KPK/17: 802

KPK/83: 898KPK/17: 863, 1273

KPK/83: 902KPK/17: 803

KPK/83: 902

encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 41-42; Vat. II, const. Lumen gentium, 10 �Sacerdotium�,26 �Episcopus�, 28 �Christus�.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 29. � Nic. I, can. 18; Anc. can. 2; Quinisext. can. 7;Timotheus Alexandrin., cann. 22, 24.

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 10; const. Sacrosanctum Concilium, 14, 26, 33, 48;decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Est ergo�; decr. Orientalium Ecclesiarum, 15.

4 Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 9; const. Praeclaris, 18mar. 1746, �Non credette�; ep. encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 38; S.C.S. Off.,dubium, 23 maii 1957. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 18; Syn.Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 8, 5; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. V, § 7, 3, III; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I, 11; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, secunda pars, I, 2, VIII; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. III, cap. I, 8.


Can. 702 � Sacerdotes catholici vetiti sunt una cum sacerdotibus velministris acatholicis Divinam Liturgiam concelebrare.1

Can. 703 � § 1. Sacerdos extraneus ad celebrandam Divinam Litur-giam non admittatur, nisi rectori ecclesiae litteras commendatitias suiHierarchae exhibet aut alio modo ipsi rectori de eius probitate satisconstat.2

§ 2. Integrum est Episcopo eparchiali hac de re normas magis determi-natas ferre ab omnibus sacerdotibus, etiam quomodocumque exemptis,servandas.

Can. 704 � Divina Liturgia omnibus diebus laudabiliter celebrari potestexceptis eis, qui secundum praescripta librorum liturgicorum Ecclesiaesui iuris, cui sacerdos ascriptus est, excluduntur.3

Can. 705 � § 1. Sacerdos catholicus Divinam Liturgiam celebrare po-test super altare cuiusvis Ecclesiae catholicae.4

§ 2. Ut sacerdos Divinam Liturgiam in ecclesia acatholicorum celebrarepossit, licentia eget Hierarchae loci.5

Can. 706 � In Divina Liturgia sacra dona, quae offeruntur, sunt panismere triticeus recenter confectus ita, ut nullum sit periculum corruptio-nis, et vinum naturale de genimine vitis non corruptum.6

1 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Déclaration, 7 ian. 1970, 10.2 Apost. can. 33; Laod. can. 41; Chalc. can. 13; S.C. de Prop. Fide, 5 iul. 1631; S.C. pro

Eccl. Orient., monitum, 20 iul. 1937. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 4�Perniciosissimum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 12, II et 14;pars III, cap. IV, 24; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 14; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. II, cap. IX, 1); Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. V, § 2, VII; cap. XI, art. III, 5, V �Inter�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. IV, secunda pars, IV, XIII; Syn. Armen., a. 1911, 342, 444, 764.

3 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 13 �Ut�. � Laod. cann. 49, 51; Quinisext. can. 52;Trid., sess. XXIII, De rej., can. 14; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 31 mar. 1729; Benedictus XIV,ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 8; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 6. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. I, 13; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum,a. 1835, can. 3; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. 1, 1-4; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, secunda pars, IV, IX; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. III, cap. I, 5; Syn. Armen., a. 1911, 449-450, 739.

4 Laod. can. 58; S. Cyrillus Alexandrin., can. 8; S. Nicephorus CP., cann. 95, 97-98;Eugenius IV (in Flor.), bulla, Benedictus sit Deus, 7 aug. 1445, �Item ... presules�; ClemensVIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 2 �Si Graeci velint�; S.C. de Prop. Fide, (C.P.),31 dec. 1745, art. IV, n. 3; Benedictus XIV, ep. encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, §§ 35-


Kan. 702 � Zabrania siê kap³anom katolickim koncelebrowania BoskiejLiturgii z kap³anami lub innymi szafarzami akatolickimi.

Kan. 703 � § 1. Kap³an obcy nie mo¿e byæ dopuszczony do sprawowa-nia Boskiej Liturgii, je�li nie przedstawi rektorowi ko�cio³a pisma pole-caj¹cego w³asnego Hierarchy lub w inny sposób nie udowodni temu¿rektorowi swojej uczciwo�ci.

§ 2. Biskup eparchialny ma prawo wydaæ dok³adniejsze normy w tymprzedmiocie, których przestrzegaæ musz¹ wszyscy kap³ani, tak¿e w jaki-kolwiek sposób wyjêci.

Kan. 704 � Boska Liturgia mo¿e byæ sprawowana we wszystkie dni,z wyj¹tkiem tych, w których zabraniaj¹ tego przepisy ksi¹g liturgicznychKo�cio³a sui iuris, do którego nale¿y kap³an.

Kan. 705 � § 1. Kap³an katolicki mo¿e sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê nao³tarzu ka¿dego Ko�cio³a katolickiego.

§ 2. Aby kap³an móg³ sprawowaæ Bosk¹ Liturgiê w ko�ciele akatolickim,potrzebne jest zezwolenie Hierarchy miejsca.

Kan. 706 � W Boskiej Liturgii �wiête dary, które s¹ ofiarowywane, to:czysty chleb pszenny �wie¿o przyrz¹dzony tak, aby nie by³o niebezpie-czeñstwa zepsucia i wino naturalne z winnego krzewu nie zepsute.

KPK/83: 908

KPK/83: 903KPK/17: 804 § 1, 2

KPK/17: 804 § 3

KPK/83: 932 § 2KPK/17: 822 § 1

KPK/83: 933KPK/17: 823 § 1

KPK/83: 924 § 2, 3KPK/17: 815 § 1, 2

36; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, X; 16 aug. 1831; GregoriusXVI, ep. encycl. Inter gravissimas, 3 feb. 1832, §§ 6-7; S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct.1863, B). * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III �Cum�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 12, III et 15; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. V, § 2, I-II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV,secunda pars, IV, I; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap.IV �Locus�; Syn. Armen., a. 1911, 440, 652.

5 Secret. pro Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 36, b), 52. � S. NicephorusCP., cann. 36-37; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 7 maii 1631, ad 2; decr. 24 sep. 1632; instr.12 mar. 1809; S.C.S. Off., (Archiep. Antibaren.), 1 dec. 1757.

6 Apost. can. 3; Carth. can. 37; Quinisext. cann. 28, 32; Gregorius VII, litt. Summae sedisspecula, 6 iun. 1080, �Quorumdam�; Iohannes XXII, ep. Exsultavit cor nostrum, 28 mar.1318; ep. Salvator noster, 29 apr. 1319; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov.1439, § 12; (in Flor.), const. Cantate Domino, 4 feb. 1441, § 25; Gregorius XIII, const.Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr., § 3; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 30ian. 1635; Trid., sess. XXII, De sacrificio missae, capp. 1, 7, can. 9; Benedictus XIV, ep.Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; ep. encycl. Allatae sunt,26 iul. 1755, §§ 6, 22; S.C.S. Off., 7 aug. 1704, ad 2; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, III.* Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, prima pars, IV, I.


Can. 707 � § 1. Circa panis eucharistici confectionem, preces a sacer-dotibus ante celebrationem Divinae Liturgiae persolvendas, ieiunium eu-charisticum servandum, vestes liturgicas, tempus et locum celebrationiset huiusmodi iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris normaeaccurate statui debent.1

§ 2. Remota christifidelium admiratione licet uti vestibus liturgicis et panealterius Ecclesiae sui iuris, si vestes liturgicae et panis propriae Ecclesiaesui iuris praesto non sunt.

Can. 708 � Curent Hierarchae loci ac parochi, ut omni diligentiachristifideles instruantur de obligatione Divinam Eucharistiam susci-piendi in periculo mortis necnon temporibus a laudabilissima traditio-ne vel iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris statutis, praesertimvero tempore Paschali, in quo Christus Dominus eucharistica myste-ria tradidit.2

1 De confectione panis eucharistici: Gregorius VII, litt. Summae sedis specula, 6 iun.1080, �De reliquo�; Gregorius IX, ep. Cum iuxta testimonium veritatis, 18 maii 1233,�Verumtamen�; Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata, a.1274; Eugenius IV (in Flor.), const. Laetentur coeli, 6 iul. 1439, § 4; Leo X, litt. ap.Accepimus nuper, 18 maii 1521; Paulus III, litt. ap. Dudum, 23 dec. 1534; Gregorius XIII,const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr., § 3; Paulus V, litt ap. Planerepleta, 1 ian. 1606; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § I, II, § VI, X;ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; ep. encycl.Allatae sunt, 26 iul. 1755, §§ 22-23, 34; Pius X, const. Tradita ab antiquis, 14 sep. 1912,2; S.C. de Prop. Fide, 23 iun. 1633, n. 2; decr. 20 nov. 1838; instr. 31 iul. 1902, 1, e). *Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, §§ 3, 4 �Tametsi�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 7; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.IV, § 4, 1, IV, VII-VIII; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, primapars, IV, 4; Syn. Armen., a. 1911, 436.

De praecibus praeparatoriis: * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I,9; tit. IX, cap. II, 16; Syn. Armen., a. 1911, 442.

De ieiunio eucharistico: Pius XII, const. Christus Dominus, 6 ian. 1953; m.p. SacramCommunionem, 19 mar. 1957, 2-4; S.C.S. Off., litt. 22 mar. 1923; decl. 16 nov. 1923;instr. 6 ian. 1953. � Carth. can. 41; Quinisext. can. 29; Timotheus Alexandrin., can. 16; S.Nicephorus CP., can. 34; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, LXV. * S.Isaac M., can. 28; Nerses Astaraken., can. 22; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599, CI; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 4 �In honorem�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 17; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.V, § 2, VIII; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I, 7; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, prima pars, VI, IX, V; Syn. Armen., a. 1911,419.


Kan. 707 � § 1. Odno�nie do przygotowania chleba eucharystycznego,modlitw zanoszonych przez kap³anów przed sprawowaniem Boskiej Li-turgii, zachowania postu eucharystycznego, szat liturgicznych, czasui miejsca sprawowania i tym podobnych, prawo partykularne ka¿degoKo�cio³a sui iuris winno ustanowiæ dok³adne normy.

§ 2. Je�li nie budzi to zdziwienia chrze�cijan, wolno u¿yæ szat liturgicz-nych i chleba innego Ko�cio³a sui iuris, je�li nie ma szat liturgicznychi chleba w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 708 � Hierarchowie miejsca i proboszczowie powinni siê trosz-czyæ, aby wszyscy chrze�cijanie zostali pilnie pouczeni o konieczno�ciprzyjêcia Boskiej Eucharystii w niebezpieczeñstwie �mierci oraz w okre-sach ustanowionych przez najczcigodniejsz¹ tradycjê lub prawo party-kularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris, a zw³aszcza w okresie paschalnym,w którym Chrystus Pan powierzy³ misteria eucharystyczne.

KPK/83: 909, 926,929, 931, 932 § 1KPK/17: 810, 811 §1, 816, 820

KPK/83: 898, 920 §2, 921 § 1KPK/17: 859 § 1, 4,864 § 1

De vestibus liturgicis: * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 8�Sacra�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. V, § 3; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. IV, cap. I, 7; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV,secunda pars, II.

De tempore celebrationis: Innocentius IV, ep. Sub catholicae, 6 mar. 1254, § 3, 9;S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 6; Pius XII, const. Christus Dominus, 6 ian.1953, VI; S.C.S. Off., decr. 31 maii 1953; Pius XII, m.p. Sacram Communionem, 19mar. 1957, 1. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 4 �Illud�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 16; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. V, § 2, VIII; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I, 13-15; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, secunda pars, IV, VIII; Syn.prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. III, cap. I, 7; Syn. Armen., a.1911, 439.

2 Nic. I, can. 13; S. Gregorius Nyssen., cann. 2, 5, (b); S. Cyrillus Alexandrin., can. 5;S. Nicephorus CP., cann. 34, 183; Innocentius III, litt. Quia divinae, 4 ian. 1215, �Namcum olim� et �Statuimus�; Leo X, const. ap. Cunctarum, 1 aug. 1515; Trid., sess. XIII,De Eucharistia, can. 9; S.C.S. Off., 12 dec. 1821; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Del. Ap.Aegypti), 30 apr. 1862, ad 2; (C.G.), 11 dec. 1838, ad 23; litt. encycl. 26 feb. 1896; instr.31 iul. 1902, 6; Pius X, const. Tradita ab antiquis, 14 sep. 1912, IV-V; S.C. pro Eccl.Orient., decl. 14 apr. 1924; resol. 26 ian. 1925. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium,a.1599, XCIX, CII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Quia�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. IV, 8; cap. XII, 14, 18-19; pars III, cap. III, 2, X-XI;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �Synodus�; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 14; cap. V, art. IV, § 5, 2, IV; Syn. Leopolien.Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. III, 7-8; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. IV, prima pars, VI, IX; Syn. Armen., a. 1911, 341, 415-416, 423.


Can. 709 � § 1. Divinam Eucharistiam distribuit sacerdos vel iure parti-culari propriae Ecclesiae sui iuris ita ferente etiam diaconus.1

§ 2. Integrum est Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Con-silio Hierarcharum opportunas normas statuere, secundum quas etiamalii christifideles Divinam Eucharistiam distribuere possunt.

Can. 710 � Circa infantium in Divina Eucharistia participationem postbaptismum et chrismationem sancti myri serventur opportunis adhibitiscautelis praescripta librorum liturgicorum propriae Ecclesiae sui iuris.2

Can. 711 � Qui peccati gravis sibi conscius est, Divinam Liturgiam necelebret neque Divinam Eucharistiam suscipiat, nisi adest gravis ratio etdeest opportunitas sacramentum paenitentiae suscipiendi; quo in casuelicere debet actum perfectae contrititionis, qui includit propositum quamprimum ad hoc sacramentum accedendi.3

Can. 712 � Arcendi sunt a susceptione Divinae Eucharistiae publiceindigni.4

Can. 713 � § 1. Divina Eucharistia distribuenda est in celebratione Divi-nae Liturgiae, nisi iusta causa aliud suadet.

1 Nic. I, can. 18; Quinisext. can. 58; Trid., sess. XIII, De Eucharistia, cap. 8; sess.XXIII, De ordine, cap. 1; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 6. * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 11; pars III, cap. II, 4; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. IV, § 4, 4; cap. V, art. XIII, § 5, 4, 2); Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. IV, prima pars, VII, 2 et 3, VI; Syn. Armen., a. 1911, 410.

2 Leo X, litt. ap. Accepimus nuper, 18 maii 1521; Paulus III, litt. ap. Dudum, 23 dec.1534; Trid., sess. XXI, De communione, cap. 4, can. 4; Gregorius XIII, const. ap. BenedictusDeus, 14 feb. 1577; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § II, VII; ep.encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 24; S.C. de Prop. Fide, 5 apr. 1729; S.C.S. Off., 14 iun.1741. * Syn. Sisen. Armenorum, a. 1342, �Item ... fit baptizatus verus�; Syn. Sergii PatriarchaeMaronitarum, a. 1596, can. 7; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 3 �Etsi�; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 13; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. 4 �Subiectum�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. II, 3, XIX; art. IV, § 5, 2, III; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.IV, prima pars, VI, II-III; Syn. Armen., a. 1911, 391, 422-423, 637, d).

3 Trid., sess. XIII, De Eucharistia, cap. 7, can. 11; S. Nicephorus CP., can. 10; BenedictusXIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VI, I; S.C.S. Off., decr. 18 mar. 1666, prop.38-39 damn.; S.C.C., decr. 20 dec. 1905, 3. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599,


Kan. 709 � § 1. Eucharystiê rozdziela kap³an, lub gdy prawo partykular-ne w³asnego Ko�cio³a sui iuris tak stanowi, tak¿e diakon.

§ 2. Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Rada Hierarchówmaj¹ prawo ustanowiæ stosowne normy, wed³ug których tak¿e inni chrze-�cijanie mog¹ rozdzielaæ Bosk¹ Eucharystiê.

Kan. 710 � Co do udzia³u dzieci w Boskiej Eucharystii po przyjêciuchrztu i chryzmacji, nale¿y przestrzegaæ przepisów ksi¹g liturgicznychw³asnego Ko�cio³a sui iuris, z zachowaniem w³a�ciwej ostro¿no�ci.

Kan. 711 � Ten, kto ma �wiadomo�æ grzechu ciê¿kiego, nie powiniensprawowaæ Boskiej Liturgii ani przyjmowaæ Boskiej Eucharystii, chyba¿e istnieje powa¿na racja i nie ma mo¿liwo�ci skorzystania z sakramentupokuty. W takim jednak wypadku powinien wzbudziæ akt ¿alu doskona-³ego, który zawiera w sobie postanowienie wyspowiadania siê jak naj-szybciej.

Kan. 712 � Przyjêcie Boskiej Eucharystii jest zabronione tym, którzy s¹publicznie znani jako niegodni.

Kan. 713 � § 1. Boska Eucharystia powinna byæ rozdzielana podczassprawowania Boskiej Liturgii, je�li s³uszna przyczyna czego innego niedoradza.

KPK/83: 910 § 1KPK/17: 845 § 1, 2

KPK/83: 910 § 2

KPK/83: 913 § 1KPK/17: 854 § 1, 2,3, 4, 5

KPK/83: 916KPK/17: 807, 856

KPK/83: 915KPK/17: 855 § 1

KPK/83: 918KPK/17: 863

C, CV; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 16; Syn. prov. Alba-Iulien.et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �Subiectum�; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. IV, § 5, 2, V; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.IV, prima pars, IV, IX, I.

4 S. Basilius M., cann. 23-24; Timotheus Alexandrin., can. 25; S. Paenit. Ap., 10 dec.1860, ad 20; S.C.S. Off., decr. 1 iul. 1949, ad 3. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599, C; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 3 �Ne alicuius�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 12; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.IV, § 5, 2, I-II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. IV, prima pars,VI, IX, II; Syn. Armen., a. 1911, 418, 426.

Kan. 709 § 2 � Nadzwyczajny szafarz Komunii �w. nie mo¿e wykonywaæ swojegopomocniczego zadania, je�li s¹ obecni w ko�ciele, chocia¿by nie uczestniczyli w liturgii,niczym nie przeszkodzeni szafarze zwyczajni (Int. z dnia 20 lutego 1987 r. dotycz¹ca kan.910 § 2 KPK/83 � AAS 80 (1988) s. 1373).

Kan. 712 � Deklaracja Papieskiej Rady do Spraw Interpretacji Tekstów Prawnych zdnia 24 czerwca 2000 r. (AAS 92 (2000) s. 428; tekst polski: OsRomPol 21 (2000) nr 10,s. 55-56).

* INTERPRETACJE


§ 2. Circa praeparationem participationis Divinae Eucharistiae per ieiu-nium, preces aliaque opera christifideles fideliter normas Ecclesiae suiiuris, cui ascripti sunt, servent non solum intra fines territorii eiusdemEcclesiae, sed, quatenus fieri potest, ubique terrarum.1

Can. 714 � § 1. In ecclesiis, ubi cultus divinus publicus et saltem aliquo-ties in mense Divina Liturgia celebratur, Divina Eucharistia custodiaturpraesertim pro infirmis, praescriptis librorum liturgicorum propriae Ec-clesiae sui iuris fideliter servatis, atque summa reverentia a christifideli-bus adoretur.2

§ 2. Custodia Divinae Eucharistiae subest vigilantiae ac moderamini Hie-rarchae loci.

Can. 715 � § 1. Sacerdotibus licet oblationes recipere, quas christifide-les secundum probatum Ecclesiae morem pro celebratione Divinae Li-turgiae ad proprias intentiones ipsis offerunt.3

§ 2. Licet etiam, si ita fert legitima consuetudo, oblationes recipere proLiturgia Praesanctificatorum et pro commemorationibus in Divina Litur-gia.4

Can. 716 � Firmo can. 1013 enixe commendatur, ut Episcopi eparchia-les, quatenus fieri potest, praxim introducant, secundum quam solum eaeoblationes occasione Divinae Liturgiae recipiantur, quas christifideles suasponte offerunt; singuli vero sacerdotes libenter etiam sine ulla oblationeDivinam Liturgiam ad intentionem christifidelium praecipue egentiumcelebrent.

1 Timotheus Alexandrin., can. 16; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866,LXV; S. Nicephorus CP., can. 34; S. Isaac M., can. 29; Nerses Astaraken., can. 22. * Syn.Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CI; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �Synodus�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. IV, § 5, 2, VI; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, primapars, VI, IX, V-VI; Syn. Armen., a. 1911, 419.

2 S. Basilius M., cann. 93-94; Timotheus Alexandrin., can. 24; Trid., sess. XIII, DeEucharistia, capp. 5-6, cann. 6-7; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742,§ VI, IV-V, VII; const. Praeclaris, 18 mar. 1746, �Perché poi�; S.C. de Prop. Fide, litt. (adPatr. Cyrillum Melkit.), 7 maii 1746. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,XCVII-XCVIII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 3 �Statuit�, § 4�Quoniam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 4, 23-24; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a.1872, tit. V, cap. IV �In asservanda�; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. IV, § 7; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.II, cap. III, prima pars, VIII; Syn. Armen., a. 1911, 412-413.


§ 2. Odno�nie do przygotowania do uczestniczenia w Boskiej Liturgiipoprzez post, modlitwy i inne uczynki chrze�cijan, nale¿y wiernie zacho-wywaæ normy Ko�cio³a sui iuris, do którego nale¿¹, nie tylko w grani-cach terytorium tego Ko�cio³a, ale, o ile to mo¿liwe, na ca³ym �wiecie.

Kan. 714 � § 1. W ko�cio³ach, gdzie sprawowany jest publiczny kultBo¿y i przynajmniej kilka razy w miesi¹cu Boska Liturgia, Boska Eucha-rystia powinna byæ przechowywana przede wszystkim dla chorych,z wiernym zachowaniem przepisów ksi¹g liturgicznych w³asnego Ko�cio-³a sui iuris, i z najwy¿szym szacunkiem adorowana przez chrze�cijan.

§ 2. Strze¿enie Boskiej Eucharystii podlega szczególnej trosce i kierow-nictwu Hierarchy miejsca.

Kan. 715 � § 1. Kap³ani godziwie mog¹ przyjmowaæ ofiary, które chrze�-cijanie wed³ug uznanego zwyczaju Ko�cio³a ofiaruj¹ im z racji sprawo-wania Boskiej Liturgii w ich w³asnych intencjach.

§ 2. Wolno tak¿e, je�li jest taki prawny zwyczaj, przyj¹æ tak¿e ofiary zracji sprawowania Liturgii wcze�niej po�wiêconych darów i z racji czy-nienia wspomnieñ podczas Boskiej Liturgii.

Kan. 716 � Z zachowaniem kan. 1013 usilnie zaleca siê, aby biskupieparchialni, o ile to mo¿liwe, wprowadzali praktykê, wed³ug której przyj-muje siê jedynie te ofiary z okazji sprawowania Boskiej Liturgii, którechrze�cijanie dobrowolnie sk³adaj¹. Wszystkim za� kap³anom zaleca siê,aby tak¿e nie otrzymawszy ofiary sprawowali Bosk¹ Liturgiê w inten-cjach chrze�cijan, zw³aszcza ubogich.

KPK/83: 919 § 1KPK/17: 858 § 1

KPK/83: 934 § 1, 2KPK/17: 1265 § 1

KPK/83: 945 § 1KPK/17: 824 § 1

KPK/83: 945 § 2

3 Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam, 24 dec. 1743, § 10; const. Praeclaris, 18mar. 1746, �Non credette�; S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, XVI; litt. encycl. (adEpp. Orient.), 20 ian. 1893; S.C.C., decr. 11 maii 1904; litt. 22 maii 1907; S.C. de Prop.Fide, 15 iul. 1908; S.C. pro Eccl. Orient., 1 feb. 1933, 8; Paulus VI, m.p. Firma intraditione, 13 iun. 1974. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXXXIV; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 4 �Denique�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XIII, 13; Syn. Bekorkien. Maronitarum, a. 1790, s. 11; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IV �Quodpiam�; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. V, § 10; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap.II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, secunda pars, V; Syn.Armen., a. 1911, 445-446.

4 Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 3; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. IV, cap. II, 3; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit.III, cap. I, 5.


Can. 717 � Sacerdotes, si oblationes ad Divinam Liturgiam celebran-dam a christifidelibus alterius Ecclesiae sui iuris accipiunt, gravi obliga-tione tenentur de his oblationibus servandi normas illius Ecclesiae, nisialiud constat ex parte offerentis.

CAPUT IVDe sacramento paenitentiae

Can. 718 � In sacramento paenitentiae christifideles, qui, peccatis postbaptismum commissis, ad Deum a Spiritu Sancto ducti corde convertun-tur et dolore de peccatis moti propositum novae vitae ineunt, per ministe-rium sacerdotis, facta ipsi confessione et dignae satisfactionis accepta-tione, veniam a Deo obtinent simulque cum Ecclesia, quam peccandovulneraverunt, reconciliantur; quo modo hoc sacramentum quam maxi-me ad vitam christianam fovendam confert et ad Divinam Eucharistiamsuscipiendam disponit.1

Can. 719 � Qui gravis peccati sibi conscius est, quam primum fieri potest,sacramentum paenitentiae suscipiat; omnibus vero christifidelibus enixecommendatur, ut frequenter et praesertim temporibus ieiunii et paeniten-tiae in propria Ecclesia sui iuris servandis hoc sacramentum suscipiant.2

Can. 720 � § 1. Individualis et integra confessio atque absolutio solumconstituunt modum ordinarium, quo christifidelis peccati gravis sibi con-scius cum Deo et Ecclesia reconciliatur; sola impossibilitas physica velmoralis ab huiusmodi confessione excusat, quo in casu aliis quoque mo-dis reconciliatio haberi potest.3

§ 2. Absolutio pluribus simul paenitentibus sine praevia individuali con-fessione generali modo impertiri non potest, nisi:

1 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Qui vero�, 28 �Christus�; decr. Christus Dominus,30, 2) �In perficiendo�; decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�. � Quinisext. can. 102;Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata, a. 1274; BenedictusXII, a. 1341, prop. 48, 51-52, Armenorum, damn.; Eugenius IV (in Flor.), const. ExsultateDeo, 22 nov. 1439, § 13; Trid., sess. VI, De iustificatione, cap. 14, can. 29; sess. VII,Canones de sacramentis in genere, can. 1; sess. XIV, De poenitentia; S.C. pro Doctr.Fidei, Normae pastorales, 16 iun. 1972, initio. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599, CXXXV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. IV, 1-2; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. V; Syn. Armen., a. 1911, 454-457.


Kan. 717 � Kap³ani, je�li przyjmuj¹ ofiary z racji sprawowania BoskiejLiturgii od chrze�cijan innego Ko�cio³a sui iuris, maj¹ powa¿ny obowi¹-zek zachowania w odniesieniu do tych ofiar norm tego Ko�cio³a, je�li coinnego nie wynika ze strony ofiarodawcy.

ROZDZIA£ IVSakrament pokuty

Kan. 718 � W sakramencie pokuty chrze�cijanie, którzy, pope³niwszypo chrzcie grzechy, prowadzeni przez Ducha �wiêtego zwracaj¹ do Bogaserca i poruszeni ¿alem za grzechy zaczynaj¹ nowe ¿ycie, przez pos³ugêkap³ana, wyznaj¹c przed nim grzechy i przyj¹wszy odpowiedni¹ pokutê,otrzymuj¹ przebaczenie od Boga i jednocze�nie dostêpuj¹ pojednania zKo�cio³em, któremu grzesz¹c zadali ranê. W ten sposób sakrament po-kuty ukierunkowuje jak najbardziej ku pog³êbieniu ¿ycia chrze�cijañskiegoi przygotowuje do przyjêcia Boskiej Eucharystii.

Kan. 719 � Ten, kto ma �wiadomo�æ grzechu ciê¿kiego, powinien jaknajszybciej skorzystaæ z sakramentu pokuty. Wszystkich za� chrze�cijanusilnie zachêca siê, aby czêsto przyjmowali ten sakrament, zw³aszcza wokresach postu i pokuty zachowywanych we w³asnym Ko�ciele sui iuris.

Kan. 720 � § 1. Indywidualna i integralna spowied� oraz rozgrzeszeniestanowi¹ jedyny zwyczajny sposób, przez który chrze�cijanin, �wiadomygrzechu ciê¿kiego, dostêpuje pojednania z Bogiem i Ko�cio³em. Jedynieniemo¿liwo�æ fizyczna lub moralna zwalnia z takiej spowiedzi. W takimwypadku pojednanie mo¿e siê dokonaæ tak¿e innymi sposobami.

§ 2. Absolucja wielu penitentów równocze�nie bez uprzedniej indywidualnejspowiedzi, na sposób ogólny, nie mo¿e byæ udzielona, chyba ¿e:

NORMY SPECJALNE

DOTYCZ¥CE ODPU-STÓW* *

KPK/83: 959KPK/17: 870

KPK/83: 989KPK/17: 906

KPK/83: 960

KPK/83: 961 § 1

2 Timotheus Alexandrin., can. 18; Innocentius III, litt. Quia divinae, 4 ian. 1215, �Namcum olim�; Leo X, const. ap. Cunctarum, 1 aug. 1515; S.C. pro Doctr. Fidei, Normaepastorales, 16 iun. 1972, VII. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXXXVII;Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Quia�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. IV, 8; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 4, 5; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 5, VII; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891,tit. II, cap. IV, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. IV, prima pars,VI, VI; art. V, 13, VII; Syn. Armen., a. 1911, 472.

3 S.C. pro Doctr. Fidei, Normae Pastorales, 16 iun. 1972, I.


1° imminet periculum mortis et tempus non suppetit sacerdoti vel sacer-dotibus ad ministrandum sacramentum paenitentiae singulis paeni-tentibus;1

2° est gravis necessitas, videlicet si attento paenitentium numero sacer-dotum copia praesto non est ad ministrandum singulis paenitentibussacramentum paenitentiae intra congruum tempus ita, ut sine propriaculpa gratia sacramentali aut susceptione Divinae Eucharistiae diucarere cogantur; necessitas vero non censetur sufficiens, cum con-fessarii praesto esse non possunt ratione solius magni concursus pae-nitentium, qualis haberi potest in magna aliqua sollemnitate aut pe-regrinatione.2

§ 3. Decernere, num detur talis gravis necessitas, competit Episcopoeparchiali, qui collatis consiliis cum Patriarchis et Episcopis eparchialibusaliarum Ecclesiarum sui iuris in eodem territorio potestatem suam exer-centibus casus talis necessitatis etiam generalibus praescriptis determi-nare potest.3

Can. 721 � § 1. Ut christifidelis sacramentali absolutione una simul plu-ribus data frui possit, requiritur non solum, ut sit rite dispositus, sed etiamut simul sibi proponat singillatim debito tempore confiteri peccata gravia,quae in praesens ita confiteri non potest.4

§ 2. Christifideles, quatenus fieri potest, de his requisitis edoceantur etpraeterea, etiam in casu periculi mortis, exhortentur, ut actum contritionisunusquisque eliciat.5

Can. 722 � § 1. Sacramentum paenitentiae a solo sacerdote ministratur.6

§ 2. Episcopi omnes ubique terrarum sacramentum paenitentiae ipso iureministrare possunt, nisi, ad liceitatem quod spectat, Episcopus eparchialisin casu speciali expresse renuit.7

1 S. Paenit. Ap., Facultates, 30 aug. 1939, 2-3; S.C. Consist., Index facultatum, 8 dec.1939, 14, b; S. Paenit. Ap., instr. 25 mar. 1944, I; S.C. pro Doctr. Fidei, Normae Pastorales,16 iun. 1972, II.

2 S.C. pro Doctr. Fidei, Normae pastorales, 16 iun. 1972, III; resp. 20 ian. 1978; S.Paenit. Ap., resp. 10 dec. 1940; instr., 25 mar. 1944, II; Ioannes Paulus II, all. 30 ian.1981, �Nel rinnovare�.

3 S.C. pro Doctr. Fidei, Normae Pastorales, 16 iun. 1972, V.


1° zagra¿a niebezpieczeñstwo �mierci i brak czasu na to, by kap³an lubkap³ani wyspowiadali poszczególnych penitentów;

2° istnieje powa¿na konieczno�æ, a mianowicie kiedy z uwagi na liczbêpenitentów nie ma dostatecznie du¿o spowiedników do nale¿ytegowyspowiadania ka¿dego z osobna w odpowiednim czasie, na skutekczego penitenci bez w³asnej winy musieliby pozostawaæ przez d³ugiczas bez ³aski sakramentalnej albo Komunii �w. Nie jest uwa¿ana zadostateczn¹ konieczno�æ sytuacja, gdy nie ma wystarczaj¹cej liczbyspowiedników jedynie z powodu wielkiego nap³ywu penitentów, jakimo¿e siê zdarzyæ podczas jakiej� wielkiej uroczysto�ci lub pielgrzymki.

§ 3. Okre�lenie, czy zachodzi taka powa¿na konieczno�æ, nale¿y do bi-skupa eparchialnego, który po zasiêgniêciu rady Patriarchy i biskupóweparchialnych innych Ko�cio³ów sui iuris wykonuj¹cych sw¹ w³adzê natym samym terytorium, mo¿e okre�liæ tak¿e ogólnymi przepisami przy-padki takiej konieczno�ci.

Kan. 721 � § 1. By chrze�cijanin wa¿nie skorzysta³ z sakramentalnejabsolucji udzielonej wielu penitentom równocze�nie, wymaga siê od niegonie tylko odpowiedniej dyspozycji, lecz równie¿ postanowienia, ¿e w odpo-wiednim czasie wyzna grzechy ciê¿kie, których teraz wyznaæ nie mo¿e.

§ 2. Chrze�cijan, o ile to mo¿liwe, nale¿y pouczyæ o tych wymogachi zachêciæ ponadto, aby zw³aszcza w niebezpieczeñstwie �mierci, ka¿dywzbudzi³ akt ¿alu.

Kan. 722 � § 1. Sakrament pokuty mo¿e byæ sprawowany jedynie przezkap³ana.

§ 2. Wszyscy biskupi z mocy samego prawa mog¹ sprawowaæ sakramentpokuty na ca³ym �wiecie, chyba ¿e, co odnosi siê do godziwo�ci, biskupeparchialny w poszczególnym przypadku wyra�nie siê temu sprzeciwi.

KPK/83: 961 § 1 n. 1

KPK/83: 961 § 1 n. 2

KPK/83: 961 § 2

KPK/83: 962 § 1

KPK/83: 962 § 2

KPK/83: 965KPK/17: 871

KPK/83: 967 § 1

4 S.C. pro Doctr. Fidei, Normae pastorales, 16 iun. 1972, VII; S. Paenit. Ap., Facultates,30 aug. 1939, 2; resp. 10 dec. 1940; instr. 25 mar. 1944, IV.

5 S. Paenit. Ap., instr. 25 mar. 1944, V; S.C. pro Doctr. Fidei, Normae Pastorales, 16iun. 1972, VIII.

6 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 13; Trid., sess. VI, Deiustificatione, cap. 14; sess. XIV, De poenitentia, capp. 1-2, 5-7, 9, can. 10; sess. XXIII,De ordine, cap. 1; Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�.

7 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, II, 2.


§ 3. Presbyteri vero ut valide agant, debent praeterea esse praediti fa-cultate sacramentum paenitentiae ministrandi, quae facultas confertursive ipso iure sive speciali collatione ab auctoritate competenti facta.1

§ 4. Presbyteri, qui facultate sacramentum paenitentiae ministrandi prae-diti sunt vi officii vel vi collationis Hierarchae loci eparchiae, cui ascriptisunt aut in qua domicilium habent, sacramentum paenitentiae valide mi-nistrare possunt ubique terrarum quibuslibet christifidelibus, nisi quis Hie-rarcha loci in casu speciali expresse renuit; eadem facultate licite utunturservatis normis ab Episcopo eparchiali latis necnon de licentia saltempraesumpta rectoris ecclesiae vel, si de domo instituti vitae consecrataeagitur, Superioris.2

Can. 723 � § 1. Vi officii pro sua quisque dicione facultate sacramen-tum paenitentiae ministrandi praeditus est praeter Hierarcham loci etiamparochus aliusque, qui loco parochi est.3

§ 2. Vi officii facultate sacramentum paenitentiae ministrandi praeditusest etiam omnis Superior instituti religiosi vel societatis vitae communisad instar religiosorum iuris pontificii vel patriarchalis, si sacerdos est,erga sodales proprii instituti necnon erga illos, qui diu noctuque in eiusdomo degunt.

Can. 724 � § 1. Soli Hierarchae loci competit facultatem sacramentumpaenitentiae quibuslibet christifidelibus ministrandi speciali collatione con-ferre presbyteris quibuscumque.4

1 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 13; Trid., sess. XXIII,De ref., can. 15. � Gregorius XV, const. Inscrutabili, 5 feb. 1622, § 1; Benedictus XIV,const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § V, V-VII; Pius VI, const. Auctorem Fidei, 28 aug.1794, prop. 37, Synodi Pistorien., damn. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599,CXLV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Qui�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. IV, 4-7; pars III, cap. III, 1; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 4, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a.1872, tit. V, cap. V �Minister�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 4; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. IV, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. V, 12; Syn. Armen., a. 1911, 463-464.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 16. � Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31aug. 1595, § 3; S.C. de Prop. Fide, 1 iun. 1626, n. 6; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis,26 maii 1742, § V, V-VI; S.C.S. Off., 15 maii 1766; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Patr. etEpp. Ritus Graeco-Melchit.), 29 maii 1789, n. 2; instr. (ad Archiep. Aleppen.), 2 iun.


§ 3. Prezbiterzy za�, aby czynili to wa¿nie, powinni najpierw otrzymaæupowa¿nienie do sprawowania sakramentu pokuty, które mo¿na posia-daæ z mocy samego prawa lub na podstawie specjalnego udzielenia kom-petentnej w³adzy.

§ 4. Prezbiterzy, którzy upowa¿nienie do sprawowania sakramentu pokutyotrzymali z urzêdu albo na podstawie udzielenia przez Hierarchê miejscatej eparchii, do której nale¿¹ lub w której maj¹ sta³e zamieszkanie, mog¹wa¿nie sprawowaæ ten sakrament na ca³ym �wiecie wobec wszystkichchrze�cijan, chyba ¿e Hierarcha miejsca w poszczególnym przypadku siêtemu sprzeciwi. Z tego upowa¿nienia korzystaj¹ godziwie, gdy zachowuj¹normy wydane przez Biskupa eparchialnego za domnieman¹ przynajmniejzgod¹ rektora ko�cio³a lub, w przypadku domu instytutu ¿ycia konsekro-wanego, za zgod¹ przynajmniej domnieman¹, prze³o¿onego domu.

Kan. 723 � § 1. Na mocy urzêdu, stosownie do zakresu w³adzy, upo-wa¿nienie do spowiadania posiada, oprócz Hierarchy miejsca, tak¿e pro-boszcz i ten, kto prawnie zastêpuje proboszcza.

§ 2. Na mocy urzêdu upowa¿nienie do spowiadania ma tak¿e ka¿dyprze³o¿ony instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ¿ycia wspólnego nawzór zakonników na prawie papieskim lub patriarchalnym, je�li jest ka-p³anem, w odniesieniu do cz³onków w³asnego instytutu, a tak¿e w odnie-sieniu do tych, którzy dniem i noc¹ przebywaj¹ w jego domu.

Kan. 724 � § 1. Tylko Hierarcha miejsca jest kompetentny do udziela-nia upowa¿nienia wszystkim prezbiterom do spowiadania jakichkolwiekchrze�cijan.

KPK/83: 966 § 1, 2KPK/17: 872, 874 § 1

KPK/83: 967 § 2

KPK/83: 968 § 1KPK/17: 873 § 1

KPK/83: 967 § 3,968 § 2KPK/17: 873 § 2

KPK/83: 969 § 1KPK/17: 875 § 1

1835; (C.G.), 11 dec. 1838, a); 31 mar. 1843; instr. (ad Del. Ap. Aegypti), 30 apr. 1862,n. 2; decr. 6 oct. 1863, C), b), E), b); S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Ritus Orient.), decr. 18aug. 1913, art. 28; decr. 17 aug. 1914, art. 22; decr. 27 mar. 1916, 9; S.C. pro Eccl. Orient.,decr. 1 mar. 1929, art. 31; decr. 24 maii 1930, art. 36. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. III, art. IX, 14; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, 13, VII;Syn. Armen., a. 1911, 625.

3 Trid., sess. XXIII, De ref., can. 15; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii1742, § V, VII. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 5, VIII.

4 Trid., sess. XXII, De ref., can. 15. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,CXLV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Qui�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 1; pars IV, cap. II, 8; Syn. Bekorkien. Maronitarum,a. 1790, s. 9; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 4, 2; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 5, VIII; Syn. Armen., a. 1911, 760.


§ 2. Superior instituti vitae consecratae, dummodo potestate regiminisexsecutiva praeditus sit, facultatem, de qua in can. 723, § 2, conferrepotest ad normam typici vel statutorum cuilibet presbytero.

Can. 725 � Omnis sacerdos quoslibet paenitentes in periculo mortis ver-santes valide et licite absolvere potest a quibusvis peccatis, etsi praesensest alius sacerdos facultate sacramentum paenitentiae ministrandi prae-ditus.1

Can. 726 � § 1. Facultas sacramentum paenitentiae ministrandi ne re-vocetur nisi gravi de causa.

§ 2. Revocata facultate sacramentum paenitentiae ministrandi collata abHierarcha, de quo in can. 722, § 4, presbyter eandem amittit ubique ter-rarum; revocata autem ab alia auctoritate competenti eandem amittit indicione revocantis tantum.

§ 3. Praeterquam revocatione facultas sacramentum paenitentiae mini-strandi, de qua in can. 722, § 4, cessat amissione officii, ascriptionis epar-chiae vel domicilii.

Can. 727 � In nonnullis casibus ad salutem animarum providendam op-portunum esse potest facultatem a peccatis absolvendi limitare atquedeterminatae auctoritati reservare; hoc tamen fieri non potest nisi deconsensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hie-rarcharum vel Sedis Apostolicae.2

Can. 728 � § 1. Sedi Apostolicae reservatur absolvere a sequentibuspeccatis:1° directae violationis sigilli sacramentalis;2° absolutionis complicis in peccato contra castitatem.

§ 2. Episcopo eparchiali vero reservatur absolvere a peccato procuratio-nis abortus effectu secuto.

1 Neoc. can. 2; Carth. can. 7; Trid., sess. XIV, De poenitentia, cap. 7; S.C.S. Off.,(C.G.), 28 aug. 1669, ad 4; (Smyrnen.), 30 iun. et 7 iul. 1864, ad 6.

2 Trid., sess. XIV, De poenitentia, cap. 7, can. 11; Leo XIII, litt. ap. Orientalium, 30nov. 1894, VI; S.C.S. Off., instr. 13 iul. 1916. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.


§ 2. Prze³o¿ony instytutu ¿ycia konsekrowanego, o ile posiada wyko-nawcz¹ w³adzê rz¹dzenia, mo¿e udzielaæ ka¿demu prezbiterowi upowa¿-nienia, o którym mowa w kan. 723 § 2, stosownie do norm typików lubstatutów.

Kan. 725 � Ka¿dy kap³an mo¿e wa¿nie i godziwie rozgrzeszyæ jakich-kolwiek penitentów znajduj¹cych siê w niebezpieczeñstwie �mierci z ja-kichkolwiek grzechów, nawet je�li jest obecny inny kap³an posiadaj¹cyupowa¿nienie do sprawowania sakramentu pokuty.

Kan. 726 � § 1. Upowa¿nienie do sprawowania sakramentu pokutymo¿e byæ odwo³ane tylko z powa¿nej przyczyny.

§ 2. Po odwo³aniu upowa¿nienia do spowiadania udzielonego przez Hie-rarchê, o którym mowa w kan. 722 § 4, prezbiter traci je na ca³ym �wie-cie. Po odwo³aniu za� przez inn¹ kompetentn¹ w³adzê, traci je jedynie naterytorium odwo³uj¹cego.

§ 3. Poza odwo³aniem, upowa¿nienie do sprawowania sakramentu po-kuty, o którym mowa w kan. 722 § 4, traci siê poprzez utratê urzêdu,przynale¿no�ci do eparchii lub sta³ego zamieszkania.

Kan. 727 � W niektórych przypadkach po¿ytecznym dla zbawienia duszmo¿e okazaæ siê ograniczenie upowa¿nienia do rozgrzeszania i zarezer-wowanie okre�lonej w³adzy. Nie mo¿na tego jednak uczyniæ bez zgodySynodu Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego, Rady Hierarchów lub Stoli-cy Apostolskiej.

Kan. 728 � § 1. Stolicy Apostolskiej jest zarezerwowane rozgrzeszeniez nastêpuj¹cych grzechów:1° bezpo�rednie naruszenie tajemnicy spowiedzi;2° rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciwko czysto�ci.

§ 2. Biskupowi eparchialnemu jest zastrze¿one rozgrzeszenie z grzechudokonania aborcji, gdy skutek nast¹pi³.

KPK/83: 967 § 3,969 § 2KPK/17: 875 § 1

KPK/83: 976KPK/17: 882

KPK/83: 974 § 1KPK/17: 880 § 1

KPK/83: 974 § 2, 4

KPK/83: 975KPK/17: 873 § 3

1599, CXLVI-CXLVII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Denique�;Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. V; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. VII; cap. VII, art. III, 6, 15); Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. V, De peccatis reservatis; Syn. Armen., a. 1911, 477-481.


Can. 729 � Quaevis reservatio absolutionis a peccato omni vi caret:1° si confessionem peragit aegrotus, qui domo egredi non potest, vel

sponsus matrimonii celebrandi causa;2° si de prudenti iudicio confessarii absolvendi facultas ab auctoritate

competenti peti non potest sine gravi paenitentis incommodo vel sinepericulo violationis sigilli sacramentalis;

3° extra fines territorii, in quo auctoritas reservans potestatem exercet.

Can. 730 � Absolutio complicis in peccato contra castitatem invalida estpraeterquam in periculo mortis.1

Can. 731 � Qui confitetur se falso confessarium innocentem apudauctoritatem ecclesiasticam denuntiavisse de delicto sollicitationis adpeccatum contra castitatem, ne absolvatur, nisi antea falsam denuntia-tionem formaliter retractavit et paratus est damna, si quae habentur,reparare.2

Can. 732 � § 1. Pro qualitate, gravitate et numero peccatorum, habitaratione paenitentis condicionis necnon eiusdem ad conversionem dispo-sitionis, confessarius convenientem morbo afferat medicinam opportunaopera paenitentiae imponens.3

§ 2. Meminerit sacerdos se divinae iustitiae et misericordiae mini-strum a Deo constitutum esse; tamquam pater spiritualis etiam op-portuna consilia praebeat, ut quis progredi possit in sua vocatione adsanctitatem.4

Can. 733 � § 1. Sacramentale sigillum inviolabile est; quare caveat dili-genter confessarius, ne verbo aut signo aut alio quovis modo et quavis decausa prodat aliquatenus paenitentem.5

1 Benedictus XIV, const. Apostolici muneris, 8 feb. 1745; Pius IX, const. ApostolicaeSedis, 12 oct. 1869, § I, 10. * Syn. Armen., a. 1911, 475.

2 Benedictus XIV, const. Sacramentum Poenitentiae, 1 iun. 1741, § 3; const. Etsipastoralis, 26 maii 1742, § IX, V; const. Apostolici muneris, 8 feb. 1745, § 2; S.C. deProp. Fide, litt. encycl. 6 aug. 1885, 2. * Syn. Armen., a. 1911, 476.

3 Quinisext. can. 102; S. Nicephorus CP., cap. 9; Eugenius IV (in Flor.), const. ExsultateDeo, 22 nov. 1439, § 13; Trid., sess. XIV, De poenitentia, capp. 3, 5, 8-9, cann. 4, 12-15;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § V, I; ep. encycl. Ex quo, 1 mar.1756, § 48. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Quia�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. IV, 10; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.


Kan. 729 � Jakiekolwiek zastrze¿enia rozgrzeszenia nie maj¹ mocy:1° je�li spowiada siê osoba chora, która nie mo¿e opu�ciæ domu, lub

nupturient z okazji sakramentu ma³¿eñstwa;2° je�li na podstawie roztropnego os¹du spowiednika nie mo¿e on zwró-

ciæ siê o upowa¿nienie do kompetentnej w³adzy bez powa¿nej niedo-godno�ci dla penitenta lub bez nara¿enia na niebezpieczeñstwo naru-szenia tajemnicy sakramentalnej;

3° poza granicami terytorium, na którym zastrzegaj¹cy wykonuje swoj¹w³adzê.

Kan. 730 � Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciwko czysto�cipoza niebezpieczeñstwem �mierci jest niewa¿ne.

Kan. 731 � Kto wyznaje w spowiedzi, ¿e niewinnego spowiednika oskar-¿y³ przed w³adz¹ ko�cieln¹ o przestêpstwo nak³aniania do grzechu prze-ciwko czysto�ci, nie powinien byæ rozgrzeszony, je�li najpierw formalnienie odwo³a fa³szywego doniesienia i nie wyrazi gotowo�ci naprawieniaszkód, je�li takie wynik³y.

Kan. 732 � § 1. Spowiednik powinien zastosowaæ odpowiednie do cho-roby lekarstwo, nak³adaj¹c nale¿ne czyny pokutne, stosownie do rodzaju,ciê¿ko�ci i liczby grzechów, z uwzglêdnieniem sytuacji penitenta i jegodyspozycji do nawrócenia.

§ 2. Kap³an powinien pamiêtaæ, ¿e Bóg ustanowi³ go szafarzem Bo¿ejsprawiedliwo�ci i mi³osierdzia, dlatego jako ojciec duchowny powinientak¿e odpowiednio udzieliæ rady, w jaki sposób penitent mo¿e wzrosn¹æw swoim powo³aniu do �wiêto�ci.

Kan. 733 � § 1. Tajemnica spowiedzi jest nienaruszalna. Spowiednik powi-nien pilnie troszczyæ siê o to, by ani s³owem, ani znakiem, ani w jakikolwiekinny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w niczym nie zdradziæ penitenta.

KPK/83: 977KPK/17: 884

KPK/83: 982KPK/17: 894

KPK/83: 981KPK/17: 887

KPK/83: 978 § 1KPK/17: 888 § 1

KPK/83: 983 § 1KPK/17: 889 § 1

Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. V, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. V, 13, XI; Syn. Armen., a. 1911, 459-461.

4 Apost. can. 52; Quinisext. can. 102; S. Nicephorus CP., cap. 9; Trid., sess. XIV, Depoenitentia, cap. 8.

5 S. Nicephorus CP., can. 222; S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, XVII. * Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 5 �Si quis�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. IV, 15; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit.V, cap. V, 3 �Quum�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. V, 13, XII;Syn. Armen., a. 1911, 470.


§ 2. Obligatione secretum servandi tenentur quoque interpres, si datur,necnon omnes alii, ad quos ex confessione notitia peccatorum quoquomodo pervenit.1

Can. 734 � § 1. Omnino confessario prohibetur scientiae ex confessio-ne acquisitae usus cum paenitentis gravamine, etiam quovis revelationispericulo excluso.2

§ 2. Qui in auctoritate est constitutus, notitia, quam de peccatis in con-fessione quovis tempore excepta habet, ad externum regimen nullo modouti debet.3

§ 3. Moderatores instituti educationis sacramentum paenitentiae suis alum-nis ordinarie ne ministrent.

Can. 735 � § 1. Omnis, cui cura animarum vi muneris est demandata,gravi tenetur obligatione providendi, ut sacramentum paenitentiae mini-stretur christifidelibus sibi commissis, qui opportune id petunt, eisdemqueoccasio praebeatur accedendi ad confessionem individualem diebus achoris in eorum commodum statutis.4

§ 2. Urgente necessitate omnis sacerdos, qui facultate sacramentumpaenitentiae ministrandi praeditus est, in periculo mortis vero etiam quili-bet alius sacerdos, hoc sacramentum ministrare debet.

Can. 736 � § 1. Locus proprius sacramentum paenitentiae celebrandiest ecclesia salvo iure particulari.5

§ 2. Ob infirmitatem vel alia iusta de causa hoc sacramentum celebraripotest etiam extra locum proprium.6

1 S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 6 sep. 1630.2 S.C.S. Off., decr. 18 nov. 1682; instr. 15 iun. 1915.3 Clemens VIII, decr. Sanctissimus, 26 maii 1593, § 4.4 Vat. II, decr. Christus Dominus, 30, 2) �In perficiendo�; decr. Presbyterorum ordinis,

13 �Ut sacrorum�; S.C. pro Doctr. Fidei, Normae Pastorales, 16 iun. 1972, IV, IX,XII. � S. Nicephorus CP., can. 9; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar.1790, V.


§ 2. Obowi¹zek zachowania tajemnicy ma tak¿e t³umacz, je�li wystêpuje,jak równie¿ wszyscy inni, którzy w jakikolwiek sposób zdobyli ze spo-wiedzi wiadomo�ci o grzechach.

Kan. 734 � § 1. Bezwzglêdnie zabrania siê spowiednikowi korzystaniaz wiadomo�ci uzyskanych w spowiedzi, powoduj¹cych uci¹¿liwo�ci dlapenitenta, nawet przy wykluczeniu wszelkiego niebezpieczeñstwa wyja-wienia.

§ 2. Kto posiada w³adzê, nie mo¿e w ¿aden sposób korzystaæ w ze-wnêtrznym zarz¹dzaniu z wiadomo�ci, jakie uzyska³ o grzechach wyzna-nych w jakimkolwiek czasie w spowiedzi.

§ 3. Prze³o¿eni instytutów naukowych nie powinni sprawowaæ sakramentupokuty w odniesieniu do swoich wychowanków.

Kan. 735 � § 1. Ka¿dy, komu na mocy urzêdu zosta³a zlecona troskaduszpasterska, jest obowi¹zany dbaæ o to, by chrze�cijanie jemu powie-rzeni mogli skorzystaæ z sakramentu pokuty, je�li w sposób uzasadnionyo to prosz¹, a tak¿e by daæ im sposobno�æ przystêpowania do indywi-dualnej spowiedzi w ustalonych i dogodnych dla nich dniach i godzinach.

§ 2. W razie konieczno�ci ka¿dy kap³an, który posiada upowa¿nienie dosprawowania sakramentu pokuty, a w niebezpieczeñstwie �mierci tak¿eka¿dy inny kap³an, powinien ten sakrament sprawowaæ.

Kan. 736 � § 1. Miejscem w³a�ciwym dla sprawowania sakramentupokuty jest ko�ció³, z zachowaniem prawa partykularnego.

§ 2. W przypadku choroby lub w razie zaistnienia innej s³usznej przyczy-ny sakrament ten mo¿e byæ sprawowany tak¿e poza w³a�ciwym miej-scem.

KPK/83: 983 § 2KPK/17: 889 § 2

KPK/83: 984 § 1KPK/17: 890 § 1

KPK/83: 984 § 2KPK/17: 890 § 2

KPK/83: 985KPK/17: 891

KPK/83: 986 § 1KPK/17: 892 § 1

KPK/83: 986 § 2KPK/17: 892 § 2

KPK/83: 964 § 1KPK/17: 908

5 Gregorius XVI, ep. encycl. Inter gravissimas, 3 feb. 1832, § 7. * Syn. Libanen.Maronitarum, a.1736, pars II, cap. IV, 10; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a.1835, can. 4, 1; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. IV, 5; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 5, IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. V, 13, IV; Syn. Armen., a. 1911, 465.

6 S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, XIII; decr. 22 sep. 1838, �Denique�; decr. 18feb. 1851. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VI, 5, V-VI; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. V, 13, VI; Syn. Armen., a. 1911, 466.


CAPUT VDe unctione infirmorum

Can. 737 � § 1. Sacramentali unctione infirmorum a sacerdote cumoratione peracta christifideles morbo gravi affecti cordeque contriti gra-tiam percipiunt, qua spe aeterni praemii roborati et a peccatis soluti ademendationem vitae disponuntur et ad infirmitatem superandam patien-terve sufferendam adiuvantur.1

§ 2. In Ecclesiis, in quibus mos est, ut sacramentum unctionis infirmoruma pluribus sacerdotibus simul ministretur, curandum est, ut, quatenus fieripotest, hic mos servetur.2

Can. 738 � Christifideles unctionem infirmorum libenter suscipiant,quandocumque graviter aegrotant; curent autem pastores animarum etinfirmorum propinqui, ut tempore opportuno hoc sacramento infirmisubleventur.3

Can. 739 � § 1. Unctionem infirmorum valide ministrant omnes et solisacerdotes.4

§ 2. Unctionem infirmorum ministrare pertinet ad parochum, vicariumparoecialem atque omnes alios sacerdotes circa illos, quorum cura eis exofficio commissa est; de licentia saltem praesumpta praedictorum quili-bet sacerdos hoc sacramentum licite ministrare potest, in casu necessi-tatis vero etiam debet.5

1 Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata, a. 1274;Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 14; Trid., sess. XIV, Deextrema unctione, cap. 1, cann. 1-3; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742,§ V, II-III; ep. encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 44-48; Vat. II, const. SacrosanctumConcilium, 73; const. Lumen gentium, 11 �Qui vero�; decr. Presbyterorum ordinis, 5�Deus�; Paulus VI, const. ap. Sacram unctionem infirmorum, 30 nov. 1972. * Syn.Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLIII-CLIV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a.1720, tit. III, § 6 �Sacra�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 1; Syn.Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 5; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VI �Extrema�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V,art. VIII, 1-2; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. V; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, 1-2; Syn. Armen., a. 1911, 493-494.

2 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 6 �Quamquam�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 8; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a.1835, can. 5, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VI


ROZDZIA£ VNamaszczenie chorych

Kan. 737 � § 1. Przez sakramentalne namaszczenie chorych sprawo-wane przez kap³ana wraz z modlitw¹, chrze�cijanie bêd¹cy w stanie ciê¿-kiej choroby i skruszeni w sercu otrzymuj¹ ³askê, dziêki której umocnieniw nadziei wiecznej i uwolnieni od grzechów s¹ wspomagani do prowa-dzenia poprawnego ¿ycia i do przezwyciê¿enia choroby oraz do znosze-nia cierpienia.

§ 2. W Ko�cio³ach, w których jest zwyczaj, aby sakrament namaszczeniaby³ sprawowany równocze�nie przez wielu kap³anów, nale¿y, o ile tomo¿liwe, ten zwyczaj zachowaæ.

Kan. 738 � Chrze�cijanie niech przyjmuj¹ chêtnie namaszczenie cho-rych ilekroæ ciê¿ko choruj¹. Duszpasterze i osoby bliskie chorym po-winni troszczyæ siê, aby w odpowiednim czasie chorzy zostali wzmoc-nieni tym sakramentem.

Kan. 739 � § 1. Sakrament namaszczenia chorych wa¿nie sprawujeka¿dy kap³an i tylko kap³an.

§ 2. Sprawowanie sakramentu namaszczenia chorych nale¿y do probosz-cza, wikariusza parafialnego i do wszystkich innych kap³anów wobec osób,o które troska zosta³a im powierzona z urzêdu. Ka¿dy za� kap³an mo¿e,przynajmniej za domnieman¹ zgod¹ wy¿ej wymienionych, ten sakramentsprawowaæ, a w przypadku konieczno�ci powinien to uczyniæ.

KPK/83: 998KPK/17: 937

KPK/83: 1001KPK/17: 944

KPK/83: 1003 § 1KPK/17: 938 § 1

KPK/83: 1003 § 2KPK/17: 938 § 2

�Quod�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VIII, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, 7, I; Syn. Armen., a. 1911, 500.

3 Innocentius IV, ep. Sub catholicae, 6 mar. 1254, § 3, 6; Eugenius IV (in Flor.), const.Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 14; Trid., sess. XIV, De extrema unctione, capp. 1-3;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § V, II; ep. encycl. Ex quo, 1 mar.1756, §§ 46-47; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 7.

4 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 14; Trid., sess. XIV, Deextrema unctione, capp. 1-3, can. 4; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742,§ V, III; ep. encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 45-46. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a.1720, tit. III, § 6 �Porro�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 7; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, 7; Syn. Armen., a. 1911, 495,499.

5 S.C. de Prop. Fide, litt. 11 oct. 1780; decr. 6 oct. 1863, C), d). * Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 7; pars III, cap. III, 2, X; Syn. Armen., a. 1911,502-503.


Can. 740 � Christifideles graviter aegrotantes, qui sensus vel usum ra-tionis amiserunt, praesumuntur velle sibi hoc sacramentum ministrari inpericulo mortis vel etiam ad iudicium sacerdotis alio tempore.

Can. 741 � Oleum in sacramento unctionis infirmorum adhibendum de-bet esse benedictum et quidem, nisi aliud fert ius particulare propriaeEcclesiae sui iuris, ab ipso sacerdote, qui sacramentum ministrat.1

Can. 742 � Unctiones verbis, ordine et modo praescriptis in libris liturgi-cis accurate peragantur; in casu tamen necessitatis sufficit una unctiocum propria formula.2

CAPUT VIDe sacra ordinatione

Can. 743 � Per sacramentalem ordinationem ab Episcopo peractamSpiritus Sancti operante virtute ministri sacri constituuntur, qui munere etpotestate a Christo Domino Apostolis suis concreditis adaugentur et invariis gradibus fruuntur Evangelium annuntiandi, populum Dei pascendiet sanctificandi.3

Art. I � De sacrae ordinationis ministro

Can. 744 � Solus Episcopus sacram ordinationem valide ministrat ma-nuum impositione et oratione ab Ecclesia praescripta.4

1 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 14; Clemens VIII, instr.Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 3; Benedictus XIV, ep. encycl. Ex quo, 1 mar. 1756, §§ 46-47. * Syn. Duinen. Armenorum, a. 719, can. 11; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium,a.1599, CLIV-CLVI; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a.1720, tit. III, § 6 �Eius�; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 2-4; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 5, 2 et 4; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. VI �Materia�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VIII, 5, I;Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. V, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. VI, 4; Syn. Armen., a. 1911, 496.

2 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 14; Trid., sess. XIV, Deextrema unctione, cap. 1. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599, CLIV; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 6 �Porro�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. VIII, 5-6; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872,


Kan. 740 � Chrze�cijanom ciê¿ko chorym, którzy s¹ nieprzytomni lubpozbawieni u¿ywania rozumu, nale¿y udzieliæ tego sakramentu w niebez-pieczeñstwie �mierci lub tak¿e, wed³ug os¹du kap³ana, w innym czasie.

Kan. 741 � Olej potrzebny przy sprawowaniu sakramentu namaszcze-nia chorych powinien byæ pob³ogos³awiony i, je�li inaczej nie stanowiprawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris, przez tego samego ka-p³ana, który sprawuje sakrament.

Kan. 742 � Nale¿y dok³adnie zachowaæ s³owa, porz¹dek i sposób na-maszczenia przepisane w ksiêgach liturgicznych. Jedynie w przypadkukonieczno�ci wystarczy jedno namaszczenie z w³a�ciw¹ formu³¹.

ROZDZIA£ VI�wiêcenia

Kan. 743 � Przez sakrament �wiêceñ udzielany przez biskupa, poprzezdzia³aj¹cego Ducha �wiêtego s¹ ustanawiani �wiêci szafarze, którzy ubo-gacani s¹ zadaniem i w³adz¹ udzielon¹ przez Chrystusa Pana Jego Apo-sto³om i na ró¿nych stopniach owocuj¹ g³oszeniem Ewangelii oraz paste-rzowaniem i u�wiêcaniem Ludu Bo¿ego.

Art. I � Szafarz �wiêceñ

Kan. 744 � Jedynie biskup wa¿nie udziela �wiêceñ poprzez w³o¿enier¹k i modlitwê przepisan¹ przez Ko�ció³.

KPK/83: 1006KPK/17: 943

KPK/83: 999KPK/17: 945

KPK/83: 1000 § 1KPK/17: 947 § 1

KPK/83: 1008KPK/17: 948

KPK/83: 1009 § 2,1012KPK/17: 951

tit. V, cap. VII �Forma�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. VIII, 3; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. V, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VI, 7, II-III; Syn. Armen., a. 1911, 497-498.

3 Trid., sess. XXIII, De ordine; Vat. II, const. Lumen gentium, 10 �Sacerdotium�, 11�Qui vero�, 20 �Missio�; decr. Presbyterorum ordinis, 2 �Idem�, 5 �Deus�, 12.

4 Apost. can. 2; Anc. can. 13; Ant. cann. 9-10; Chalc. cann. 25, 28; S. Basilius M., can.1 �Oi de kaqaroi,�; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 15; Trid.,sess. XXIII, De ordine, cap. 4, can. 7; Vat. II, const. Lumen gentium, 21 �Ad tanta�, 28�Christus�; decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Deus�. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium,a. 1599, CLVII; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Porro�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 6; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. VII �Minister�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 1, II;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, cap. III, art. VII, § 1, 8 �In collatione�.


Can. 745 � Ordinatio episcopalis reservatur ad normam iuris Roma-no Pontifici, Patriarchae vel Metropolitae ita, ut nulli Episcopo liceatquemquam ordinare Episcopum, nisi antea constat de legitimo man-dato.1

Can. 746 � § 1. Episcopus ordinetur ab Episcopis tribus excepto casuextremae necessitatis.2

§ 2. Episcopus secundus et tertius, si adesse non possunt Episcopi eius-dem Ecclesiae sui iuris ac primus Episcopus ordinans, possunt esse alte-rius Ecclesiae sui iuris.3

Can. 747 � Candidatus ad diaconatum vel presbyteratum a proprio Epi-scopo eparchiali ordinetur aut ab alio Episcopo cum legitimis litteris di-missoriis.4

Can. 748 � § 1. Episcopus eparchialis proprius, quod attinet ad sacramordinationem eius, qui alicui eparchiae ascribatur, est Episcopus epar-chiae, in qua candidatus habet domicilium, aut eparchiae, pro cuius servi-tio candidatus se devovere velle scripto declaravit; quod attinet ad sa-cram ordinationem eius, qui alicui eparchiae iam est ascriptus, est Epi-scopus illius eparchiae.5

§ 2. Candidatum sibi subditum alii Ecclesiae sui iuris ascriptum Episco-pus eparchialis ordinare non potest nisi de licentia Sedis Apostolicae; sivero de candidato agitur, qui Ecclesiae patriarchali ascriptus est et intrafines territorii eiusdem Ecclesiae domicilium vel quasi-domicilium habet,hanc licentiam etiam Patriarcha concedere potest.6

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 20; Paulus VI, m.p. Ecclesiae Sanctae, 6 aug. 1966,I, 10.

2 Apost. can. 1; Carth. cann. 13, 49; Constantinop., a. 394, can. 1 �Nectarius�; S.C.S.Off., 13 mar. 1669, 2; S.C. de Prop. Fide, 18 aug. 1845, dub. 7. * Syn. Mar IsaaciChaldaeorum, a. 410, cann. 1, 11.

3 Paulus V, litt. ap. In supremo, 10 dec. 1615.4 Nic. I, can. 16; Anc. can. 13; Ant. cann. 9-10; Sard. cann. 14*, 15; Carth. can. 54; S.

Basilius M., can. 89; Innocentius III, litt. Ad translationem, a. 1200; Clemens VIII, instr.Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 4; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, §VII, VIII-IX. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �In propria�; Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 8; pars III, cap. IV, 24; Syn. Sciarfen.


Kan. 745 � �wiêcenia biskupie s¹ zarezerwowane wed³ug norm prawaBiskupowi Rzymskiemu, Patriarsze lub Metropolicie w ten sposób, ¿e¿adnemu biskupowi nie godzi siê wy�wiêcaæ kogokolwiek na biskupa,je�li wcze�niej nie upewni siê o prawnym zleceniu.

Kan. 746 � § 1. Biskup jest wy�wiêcany przez trzech biskupów, z wyj¹t-kiem przypadku ostatecznej konieczno�ci.

§ 2. Biskupi drugi i trzeci, je�li nie mog¹ byæ obecni biskupi tego samegoKo�cio³a sui iuris co pierwszy biskup udzielaj¹cy �wiêceñ, mog¹ byæ zinnego Ko�cio³a sui iuris.

Kan. 747 � Kandydat do diakonatu lub prezbiteratu powinien byæ �wiê-cony przez w³asnego Biskupa eparchialnego lub przez innego biskupa napodstawie dymisoriów wystawionych zgodnie z prawem.

Kan. 748 � § 1. Je�li chodzi o �wiêcenia, w³asnym Biskupem eparchial-nym tego, który ma nabyæ przynale¿no�æ do jakiej� eparchii, jest biskuptej eparchii, w której kandydat ma sta³e zamieszkanie albo eparchii, któ-rej s³u¿bie postanowi³ siê po�wiêciæ, deklaruj¹c to na pi�mie. Je�li nato-miast chodzi o �wiêcenia tego, który do jakiej� eparchii ju¿ nale¿y, bisku-pem w³asnym jest biskup tej eparchii.

§ 2. Kandydata bêd¹cego podw³adnym, a nale¿¹cego do innego Ko�cio-³a sui iuris, biskup eparchialny nie mo¿e wy�wiêciæ bez zgody StolicyApostolskiej. Je�li dotyczy to kandydata, który nale¿y do Ko�cio³a pa-triarchalnego i w granicach tego Ko�cio³a ma sta³e lub tymczasowe za-mieszkanie, tej zgody mo¿e udzieliæ tak¿e Patriarcha.

KPK/83: 1013KPK/17: 953CS: 242, 256 § 1 n. 1,319 n. 1, 320 § 1 n. 4,326 § 1 n. 2

KPK/83: 1014KPK/17: 954

KPK/83: 1015 § 1KPK/17: 955 § 1

KPK/83: 1016KPK/17: 956

KPK/83: 1015 § 2KPK/17: 955 § 2

Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II,cap. III, art. VII, § 4, XIII; Syn. Armen., a. 1911, 530-531, 541-542.

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �In propria�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 9; pars III, cap. IV, 24; pars IV, cap. II, 8; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VII, § 4, XV; Syn. Armen., a. 1911, 541.

6 Ant. can. 9; Coelestinus III, litt. Cum secundum, a. 1191/8; Leo X, litt. ap. Accepimusnuper, 18 maii 1521; Paulus III, litt. ap. Dudum, 23 dec. 1534; Clemens VIII, instr.Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 7; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 mali 1742,§ VII, I, XVI, XX, XXIV et § IX, XIII. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II,cap. XIV, 33, 50; Syn. Armen., a. 1911, 531.


Can. 749 � In aliena eparchia Episcopus prohibetur sacram ordinatio-nem celebrare sine licentia Episcopi eparchialis, nisi ius particulare Ec-clesiae patriarchalis, ad Patriarcham quod attinet, aliud statuit.1

Can. 750 � § 1. Litteras dimissorias firmis cann. 472, 537 et 560, § 1dare possunt:1° Episcopus eparchialis proprius;

2° Administrator Ecclesiae patriarchalis atque de consensu collegii con-sultorum eparchialium Administrator eparchiae.2

§ 2. Administrator Ecclesiae patriarchalis litteras dimissorias ne conce-dat eis, qui a Patriarcha reiecti sunt, nec Administrator eparchiae eis, quiab Episcopo eparchiali reiecti sunt.

Can. 751 � Litterae dimissoriae ne concedantur nisi habitis antea omni-bus testimoniis, quae iure exiguntur.

Can. 752 � Litterae dimissoriae mitti possunt ab Episcopo eparchialiproprio ad quemlibet eiusdem Ecclesiae sui iuris Episcopum, non autemad Episcopum alterius Ecclesiae ac ordinandus, nisi de licentia eorum, dequibus in can. 748, § 2.3

Can. 753 � Litterae dimissoriae ab ipso concedente aut ab eius succes-sore limitibus circumscribi aut revocari possunt, sed semel concessaenon exstinguuntur resoluto iure concedentis.

Art. II � De sacrae ordinationis subiecto

Can. 754 � Sacram ordinationem valide suscipere potest solus vir bap-tizatus.4

Can. 755 � Episcopus eparchialis et Superior maior nonnisi gravissimade causa, etsi occulta, diacono sibi subdito ad presbyteratum destinato

1 Apost. can. 35; Ant. cann. 13, 22; Constantinop. I, can. 2; S.C.C., 17 aug. 1641, ad1. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Porro�; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 7; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 3; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 4, XI, XIII.

2 * Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. III, 2.3 Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 7; Benedictus XIV, const. Etsi


Kan. 749 � Biskup nie mo¿e udzielaæ �wiêceñ w obcej eparchii bezzezwolenia miejscowego Biskupa eparchialnego, chyba ¿e prawo party-kularne Ko�cio³a patriarchalnego w tym, co dotyczy Patriarchy, inaczejstanowi.

Kan. 750 � § 1. Dymisorie, z zachowaniem kan. 472, 537 i 560 § 1,mog¹ wystawiæ:1° w³asny Biskup eparchialny;

2° administrator Ko�cio³a patriarchalnego, a za zgod¹ konsultorów epar-chialnych, administrator eparchii;

§ 2. Administrator Ko�cio³a patriarchalnego nie mo¿e wystawiæ dymiso-riów tym, którym odmówi³ tego Patriarcha, a administrator eparchii tym,którym odmówi³ Biskup eparchialny.

Kan. 751 � Nie nale¿y wystawiaæ dymisoriów, dopóki nie ma wszyst-kich �wiadectw wymaganych przez prawo.

Kan. 752 � Dymisorie mo¿e przes³aæ w³asny Biskup eparchialny dojakiegokolwiek biskupa tego samego Ko�cio³a sui iuris, co maj¹cy przy-j¹æ �wiêcenia, nie za� do innego biskupa, chyba ¿e za zgod¹ tych, o któ-rych mowa w kan. 748 § 2.

Kan. 753 � Dymisorie mog¹ byæ przez udzielaj¹cego lub jego nastêpcêczym� uwarunkowane lub odwo³ane. Raz jednak udzielone nie trac¹wa¿no�ci w wypadku wyga�niêcia w³adzy tego, kto je wystawi³.

Art. II � Podmiot �wiêceñ

Kan. 754 � �wiêcenia mo¿e wa¿nie przyj¹æ tylko mê¿czyzna ochrzczo-ny.

Kan. 755 � Biskup eparchialny i wy¿szy prze³o¿ony jedynie dla najpo-wa¿niejszej przyczyny, tak¿e tajnej, mo¿e zabroniæ przyst¹pienia do �wiê-

KPK/83: 1017KPK/17: 1008

KPK/83: 1018 § 1KPK/17: 958 § 1

KPK/83: 1018 § 1 n. 1KPK/17: 958 § 1 n.1, 4KPK/83: 1018 § 1 n. 2KPK/17: 958 § 1 n. 3

KPK/83: 1018 § 2KPK/17: 958 § 2

KPK/83: 1020KPK/17: 960 § 1

KPK/83: 1021KPK/17: 961

KPK/83: 1023KPK/17: 963

KPK/83: 1024KPK/17: 968 § 1

KPK/83: 1030KPK/17: 970

pastoralis, 26 maii 1742, § VII, I, XVII, XXII-XXV et § IX, XIII. * Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 4, XII-XIII; Syn. Armen., a. 1911, 531.

4 Nic. I, can. 19; S. Leo M., litt. Omnis admonitio, 12 ian. 444; Vat. II, decr.Presbyterorum ordinis, 2 �Officium�; S.C. pro Doctr. Fidei, decl. 15 oct. 1976; IoannesPaulus II, ep. ap. Mulieris dignitatem, 15 aug. 1988, 26. * Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 6.


ascensum ad ipsum presbyteratum prohibere possunt salvo iure recursusad normam iuris.

Can. 756 � Non licet aliquem quovis modo qualibet de causa ad ordinessacros suscipiendos cogere vel ad normam iuris idoneum ab eisdem sus-cipiendis avertere.1

Can. 757 � Is, qui superiorem ordinem sacrum suscipere recusat, nonpotest prohiberi a suscepti ordinis sacri exercitio, nisi impedimento cano-nico detinetur aliave gravis de iudicio Episcopi eparchialis vel Superiorismaioris obest causa.

1° De requisitis in candidatis ad sacram ordinationem

Can. 758 � § 1. Ut quis licite ordinari possit, requiruntur:2

1° chrismationis sancti myri susceptio;

2° mores atque qualitates physicae et psychicae ordini sacro suscipien-do congruentes;3

3° aetas iure praescripta;4° debita scientia;4

5° ordinum inferiorum susceptio ad normam iuris particularis propriaeEcclesiae sui iuris;5

6° interstitiorum iure particulari praescriptorum observatio.

§ 2. Requiritur praeterea, ne candidatus impeditus sit ad normam can.762.

§ 3. Circa coniugatos ad ordines sacros admittendos servetur ius parti-culare propriae Ecclesiae sui iuris vel normae speciales a Sede Aposto-lica statutae.6

1 Benedictus XIV, instr. Eo quamvis tempore, 4 maii 1745, § 21; ep. encycl. Annovertente, 19 iun. 1750, § 7; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 29 art. 1754, �Frater�; Vat. II, decr.Optatam totius, 6.

2 Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 4; S.C.S. Off., (Ierosolym.), 14ian. 1885. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLIX; Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Si vero�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II,cap. XIV, 27-29; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 6; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VII, I; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. XIII, § 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VII, § 2; Syn. Armen., a. 1911, 525-529.

3 Apost. can. 78; Nic. I, cann. 2, 9, 19; Carth. can. 57; S. Basilius M., can. 69;S. Tarasius CP., ep. ad Epp. Siciliae; S. Nicephorus CP., cann. 21, 92.


ceñ prezbiteratu w³asnemu diakonowi, z zachowaniem mo¿no�ci wnie-sienia rekursu, zgodnie z prawem.

Kan. 756 � Nie godzi siê, aby kogokolwiek w jakikolwiek sposób i zjakiejkolwiek przyczyny do przyjêcia �wiêceñ przymuszaæ lub zdatnegowed³ug prawa odwodziæ od ich przyjêcia.

Kan. 757 � Temu, kto odmawia przyjêcia �wiêceñ wy¿szych nie mo¿nazabroniæ wykonywania ju¿ przyjêtych �wiêceñ, chyba ¿e jest zwi¹zanykanoniczn¹ przeszkod¹ albo, wed³ug os¹du Biskupa eparchialnego lubwy¿szego prze³o¿onego, istnieje inna powa¿na przyczyna.

1° Wymogi stawiane kandydatom do �wiêceñ

Kan. 758 � § 1. Aby kto� móg³ byæ godziwie wy�wiêcony wymaga siê:1° przyjêcia sakramentu chryzmacji;

2° obyczajów oraz cech fizycznych i psychicznych odpowiednich doprzyjêcia �wiêceñ;

3° ukoñczenia wieku przepisanego prawem;4° odpowiedniej wiedzy;

5° przyjêcia �wiêceñ ni¿szych wed³ug prawa partykularnego w³asnegoKo�cio³a sui iuris;

6° zachowania interstycji przewidzianych prawem partykularnym.

§ 2. Wymaga siê ponadto, aby kandydat nie by³ zwi¹zany przeszkodami,wed³ug kan. 762.

§ 3. Odno�nie do ¿onatych kandydatów przystêpuj¹cych do �wiêceñ,nale¿y zachowaæ prawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris lubnormy specjalne ustanowione przez Stolicê Apostolsk¹.

KPK/83: 1026KPK/17: 971CS: 158

KPK/83: 1038KPK/17: 973 § 2

KPK/17: 974 § 1

KPK/83: 1033KPK/17: 974 § 1 n. 1

KPK/83: 1029KPK/17: 973 § 3,974 § 1 n. 2KPK/17: 974 § 1 n. 3

KPK/83: 1027KPK/17: 974 § 1 n. 4

KPK/17: 974 § 1 n. 5

KPK/83: 1031 § 1KPK/17: 974 § 1 n. 6

KPK/83: 1025 § 1KPK/17: 968 § 1,973 § 3

CS: 71

4 * S. Nerses Glaien., Armenorum, ep. past., a. 1166, cap. V �Nemo e vobis propter�;Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXII; Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. III, § 7 �Post�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 30;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VII, I, a); Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 2, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VII, § 2, III; Syn. Armen., a. 1911, 525.

5 Protodeut. can. 17; Constantinop. IV, can. 5.6 Apost. can. 5; Carth. can. 4; Quinisext. cann. 3, 6, 13, 30; S. Cyrillus Alexandrin., can.

4, (a); S. Nicephorus CP., can. 156; Innocentius III, litt. Cum olim, 5 sep. 1203; BenedictusXIV, ep. encycl. Allatae sunt, 26 iul. 1755, § 22; S.C. de Prop. Fide, litt. 4 iul. 1833, IX;litt. encycl. 1 oct. 1890; litt. 12 apr. 1894; decr. 1 maii 1897; Pius X, litt. ap. Ea semper,14 iun. 1907, artt. X-XII; S.C. de Prop. Fide, decr. 18 aug. 1913, artt. 10-11; S.C. pro


Can. 759 � § 1. Aetas praescripta ad diaconatum est vicesimus tertiusannus expletus, ad presbyteratum vicesimus quartus expletus firmo iureparticulari propriae Ecclesiae sui iuris provectiorem aetatem exigente.1

§ 2. Dispensatio ultra annum ab aetate iure communi praescripta reser-vatur Patriarchae, si de candidato agitur, qui domicilium vel quasi-domi-cilium intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis habet; secus Sedi Apo-stolicae.

Can. 760 � § 1. Diaconum ordinare licet tantum post feliciter expletumquartum curriculi studiorum philosophico-theologicorum annum, nisi Sy-nodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilium Hierarcharumaliud statuit.2

§ 2. Si vero de candidato ad sacerdotium non destinato agitur, eum dia-conum ordinare licet tantum post feliciter expletum tertium annum stu-diorum, de quibus in can. 354; si vero forte in posterum ad sacerdotiumadmittitur, antea studia theologica opportune complere debet.3

Can. 761 � Candidatus ad ordinem diaconatus vel presbyteratus, ut lici-te ordinetur, Episcopo eparchiali proprio aut Superiori maiori declaratio-nem tradere debet manu propria subscriptam, qua testificatur se sua sponteac libere ordinem sacrum et obligationes eidem ordini adnexas susceptu-rum atque se ministerio ecclesiastico perpetuo mancipaturum esse, simulpetens, ut ad ordinem sacrum suscipiendum admittatur.

2° De impedimentis suscipiendi vel exercendi ordines sacros

Can. 762 � § 1. A suscipiendis ordinibus sacris est impeditus:4

Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 12; decr. 23 dec. 1929, 6; decr. 24 maii 1930, art. 15;Pius XI, litt. encycl. Ad Catholici Sacerdotii, 20 dec. 1935, II �Praeclarissimum�; PaulusVI, litt. ap. Episcopalis potestatis, 2 maii 1967, VIII, 1-2. * Syn. Iosephi PatriarchaeMaronitarum, 3 nov. 1596, can. II; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXIV-CLXVI; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 35; Syn. Monast. SS.Salvatoris, Melchitarum, a. 1811, pars II, cap. I, reg. VI; pars III, cap. I, regg. III-IV, VI;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. IV; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 5, 3; cap. VI, art. VII; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 5, I, III-IV; Syn. Armen., a. 1911, 737.

1 Neoc. can. 11; Carth. can. 16; Quinisext. can. 14; S. Nicephorus CP., can. 21;Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VII, XIX; instr. Eo quamvistempore, 4 maii 1745, §§ 18-23. * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a. 410, can. 16; Syn.


Kan. 759 � § 1. Do przyjêcia diakonatu nale¿y ukoñczyæ 23 lata, doprezbiteratu nale¿y ukoñczyæ 24 lata, z zachowaniem prawa partykular-nego w³asnego Ko�cio³a sui iuris, które mo¿e ustanowiæ wy¿szy wiek doprzyjêcia �wiêceñ.

§ 2. Dyspensa ponad rok od wieku wymaganego przez prawo powszechnejest zarezerwowana Patriarsze w odniesieniu do kandydata, który posia-da sta³e lub tymczasowe zamieszkanie w granicach Ko�cio³a patriar-chalnego; w pozosta³ych przypadkach Stolicy Apostolskiej.

Kan. 760 � § 1. Wy�wiêciæ na diakona mo¿na jedynie po ukoñczeniuprzez kandydata czwartego roku studiów filozoficzno-teologicznych, chyba¿e Synod Biskupów Ko�cio³a patriarchalnego lub Rada Hierarchów po-stanowi³a inaczej.

§ 2. Je�li chodzi o kandydata nie przystêpuj¹cego do kap³añstwa, mo¿na gowy�wiêciæ na diakona po ukoñczeniu przez niego trzech lat studiów, o któ-rych mowa w kan. 354. Je�li za� pó�niej zechce przyst¹piæ do �wiêceñ ka-p³añskich, powinien wcze�niej odpowiednio uzupe³niæ studia teologiczne.

Kan. 761 � Kandydat do �wiêceñ diakonatu lub prezbiteratu, aby godzi-wie by³ wy�wiêcony, powinien przed³o¿yæ w³asnemu biskupowi epar-chialnemu lub wy¿szemu prze³o¿onemu w³asnorêcznie podpisan¹ dekla-racjê, w której stwierdza, ¿e z w³asnej woli i w sposób wolny przyjmuje�wiêcenia i z³¹czone z nimi obowi¹zki oraz ¿e zawsze bêdzie wykonywa³pos³ugê ko�cieln¹, jednocze�nie prosz¹c o dopuszczenie do �wiêceñ.

2° Przeszkody do przyjêcia i wykonywania �wiêceñ

Kan. 762 � Przeszkod¹ do przyjêcia �wiêceñ zwi¹zany jest:

KPK/83: 1031 § 1KPK/17: 975

KPK/83: 1031 § 4

KPK/83: 1032 § 1KPK/17: 976 § 2

KPK/83: 1032 § 3

KPK/83: 1036KPK/17: 992

KPK/83: 1041, 1042KPK/17: 984, 985,987

Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLIX; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720,tit. III, § 7 �Cum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 26; Syn.Armen., a. 1911, 526-527.

2 Vat. II, decr. Optatam totius, 12. * Syn. Armen., a. 1911, 525.3 S. Leo M., litt. Omnium quidem, 13 ian. 444; * Syn. Mar Isaaci Chaldaeorum, a. 410,

can. 16; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Cum�; Syn. Armen., a. 1911,263.

4 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Noverint�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VI, 6-7; cap. XIV, 6, 19; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VII, I-II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. XIV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 3; Syn.Armen., a. 1911, 533-537.


1° qui aliqua forma laborat amentiae aliusve infirmitatis psychicae, quaconsultis peritis inhabilis iudicatur ad ministerium rite implendum;

2° qui delictum apostasiae, haereseos aut schismatis commisit;1

3° qui matrimonium, etiam civile tantum, attentavit, sive ipse vinculo ma-trimoniali aut ordine sacro aut voto publico perpetuo castitatis a ma-trimonio celebrando impeditus, sive cum muliere matrimonio validoconiuncta aut eodem voto ligata;2

4° qui voluntarium homicidium perpetravit aut abortum procuravit ef-fectu secuto omnesque positive cooperantes;3

5° qui se ipsum vel alium graviter et dolose mutilavit vel sibi vitam adi-mere tentavit;4

6° qui actum ordinis posuit in ordine episcopatus vel presbyteratus con-stitutis reservatum vel eodem carens vel ab eiusdem exercitio aliquapoena canonica prohibitus;5

7° qui officium vel administrationem gerit clericis vetitam, cuius ratio-nem reddere debet, donec deposito officio et administratione atquerationibus redditis liber factus erit;

8° neophytus, nisi iudicio Hierarchae sufficienter probatus est.6

§ 2. Actus, ex quibus impedimenta, de quibus in § 1, nn. 2-6 oriri possunt,illa non pariunt, nisi fuerunt peccata gravia et externa post baptismumperpetrata.

Can. 763 � Ab exercendis ordinibus sacris est impeditus:

1° qui impedimento ordines sacros suscipiendi, dum afficiebatur, illegiti-me ordines sacros suscepit;

2° qui delicta vel actus commisit, de quibus in can. 762, § 1, nn. 2-6;

3° qui amentia aliave infirmitate psychica, de qua in can. 762, § 1, n. 1,afficitur, donec Hierarcha consulto perito eiusdem ordinis sacri exer-citium permiserit.

1 Apost. can. 62; Nic. I, can. 10; S. Petrus Alexandrin., can. 10; Theophilus Alexandrin.,can. 7; Innocentius I, litt. Magna me gratulatio, 13 dec. 414, �Si quis vero�.

2 Apost. can. 61; Neoc. can. 1; Theophilus Alexandrin., can. 3.3 S. Gregorius Nyss., can. 5, (a),4 Apost. cann. 22-23; Nic. I, can. 1.


1° kto cierpi na amencjê w jakiejkolwiek formie lub innej chorobie psy-chicznej, na skutek której, po zasiêgniêciu opinii bieg³ych, jest uwa¿a-ny za niezdatnego do w³a�ciwego wykonywania pos³ugi;

2° kto pope³ni³ przestêpstwo apostazji, herezji lub schizmy;

3° kto usi³owa³ zawrzeæ ma³¿eñstwo, nawet tylko cywilne, b¹d� samzwi¹zany wêz³em ma³¿eñskim albo �wiêceniami lub wieczystym pu-blicznym �lubem czysto�ci, b¹d� te¿ z kobiet¹ zwi¹zan¹ wa¿nym ma³-¿eñstwem lub takim samym �lubem;

4° kto pope³ni³ dobrowolne zabójstwo albo spowodowa³ aborcjê, gdyskutek nast¹pi³, oraz wszyscy pozytywnie wspó³dzia³aj¹cy;

5° kto powa¿nie i z rozmys³em zrani³ siebie lub innego lub usi³owa³ ode-braæ sobie ¿ycie;

6° kto wykona³ akt �wiêceñ zarezerwowany maj¹cym �wiêcenia bisku-pie lub prezbiteratu albo nie maj¹c tych �wiêceñ, albo nie mog¹c gowykonaæ na skutek zakazu wynikaj¹cego z jakiej� kary kanonicznej;

7° kto sprawuje urz¹d lub zarz¹d zakazany duchownym, zwi¹zany zobowi¹zkiem rozliczenia siê, dopóki nie uwolni³ siê przez z³o¿enie urzê-du lub zarz¹du i zwi¹zanych z nim rozliczeñ;

8° neofita, dopóki wed³ug os¹du Hierarchy nie zosta³ dostatecznie utwier-dzony.

§ 2. Przeszkody, o których mowa w § 1, nn. 2-6, mog¹ pochodziæ tylko zaktów pope³nionych po przyjêciu chrztu jako grzechy ciê¿kie i zewnêtrz-ne.

Kan. 763 � Przeszkod¹ do wykonywania �wiêceñ jest zwi¹zany:

1° kto przyj¹³ �wiêcenia bezprawnie, bêd¹c zwi¹zany przeszkod¹ doprzyjêcia �wiêceñ;

2° kto pope³ni³ przestêpstwa lub dokona³ jednego z czynów, o którychmowa w kan. 762 § 1, nn. 2-6;

3° kto popad³ w amencjê lub inn¹ chorobê psychiczn¹, o której mowa wkan. 762 § 1, n. 1, dopóki Hierarcha, po zasiêgniêciu opinii bieg³ego,nie zezwoli na wykonywanie �wiêceñ.

KPK/83: 1041 n. 1KPK/17: 984 n. 3

KPK/83: 1041 n. 2KPK/17: 985 n. 1

KPK/83: 1041 n. 3KPK/17: 985 n. 3

KPK/83: 1041 n. 4KPK/17: 985 n. 4

KPK/83: 1041 n. 5KPK/17: 985 n. 5

KPK/83: 1041 n. 6KPK/17: 985 n. 7

KPK/83: 1042 n. 2KPK/17: 987 n. 3

KPK/83: 1042 n. 3KPK/17: 987 n. 6

KPK/83: 1044 § 1, 2KPK/17: 968 § 2,985KPK/83: 1044 § 1 n.1 § 2 n. 1KPK/17: 968 § 2

KPK/83: 1044 § 1 n.2, 3KPK/17: 985 n. 1, 3,4, 5, 7KPK/83: 1044 § 2 n. 2KPK/17: 984 n. 3

5 Apost. cann. 12, 28; Nic. I, can. 16; Ant. can. 4; Carth. can. 29; Clemens VIII, instr.Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 4 �Graeci sine litteris�; Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis,26 maii 1742, § VII, IX; S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, VIII.

6 Apost. can. 80; Nic. I, can. 2; Laod. can. 3; Constantinop. IV, can. 5; S. NicephorusCP., can. 21.


Can. 764 � Impedimenta suscipiendi vel exercendi ordines sacrosiure particulari statui non possunt; consuetudo vero novum impedi-mentum inducens aut impedimento iure communi statuto contrariareprobatur.

Can. 765 � Ignorantia impedimentorum ab eisdem non eximit.

Can. 766 � Impedimenta multiplicantur ex diversis suis causis, non au-tem ex repetita eadem causa, nisi agitur de impedimento ex homicidiovoluntario aut ex procurato abortu effectu secuto.

Can. 767 � § 1. Episcopus eparchialis vel Hierarcha instituti vitae con-secratae potest sibi subditos dispensare ab impedimentis suscipiendi velexercendi ordines sacros sequentibus exceptis:1° si factum, quo impedimentum innititur, ad forum iudiciale deductum

est;2° ab impedimentis, de quibus in can. 762, § 1, nn. 2-4.

§ 2. Dispensatio ab his impedimentis reservatur Patriarchae circa candi-datos vel clericos, qui domicilium vel quasi-domicilium intra fines territo-rii Ecclesiae, cui praeest, habent; secus Sedi Apostolicae.1

§ 3. Eadem potestas dispensandi competit cuilibet confessario in casibusoccultis urgentioribus, in quibus auctoritas competens adiri non potest etpericulum imminet gravis damni vel infamiae, sed ad hoc dumtaxat, utpaenitentes ordines sacros iam susceptos exercere licite possint firmoonere adeundi quam primum eandem auctoritatem.

Can. 768 � § 1. In precibus ad obtinendam dispensationem omnia impe-dimenta indicanda sunt; dispensatio generalis vero valet etiam pro impe-dimentis bona fide reticitis eis exceptis, de quibus in can. 762, § 1, n. 4,aliisve ad forum iudiciale deductis, non autem pro reticitis mala fide.

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VI, 11; pars III, cap. IV, 30; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIV, § 1, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. III, cap. III, art. I, III, 3; Syn. Armen., a. 1911, 537.


Kan. 764 � Przeszkody do przyjêcia lub wykonywania �wiêceñ nie mog¹byæ ustanawiane prawem partykularnym. Odrzuca siê zwyczaj wpro-wadzaj¹cy now¹ przeszkodê lub przeciwny przeszkodzie ustanowionejprawem powszechnym.

Kan. 765 � Nieznajomo�æ przeszkód nie uwalnia od nich.

Kan. 766 � Przeszkody zwielokrotniaj¹ siê z ró¿nych ich przyczyn, nieza� na skutek powtarzania tej samej przyczyny, chyba ¿e chodzi o prze-szkodê pochodz¹c¹ z dobrowolnego zabójstwa lub ze skutecznie doko-nanej aborcji.

Kan. 767 � § 1. Biskup eparchialny lub Hierarcha instytutu ¿ycia kon-sekrowanego mo¿e dyspensowaæ swoich podw³adnych od przeszkód doprzyjêcia i wykonywania �wiêceñ z nastêpuj¹cymi wyj¹tkami:1° je�li fakt, na którym opiera siê przeszkoda zosta³ wprowadzony na

drogê s¹dow¹;2° od przeszkód, o których mowa w kan. 762 § 1, nn. 2-4.

§ 2. Dyspensowanie od tych przeszkód jest zarezerwowane Patriarszew odniesieniu do kandydatów lub duchownych, którzy maj¹ sta³e lubtymczasowe zamieszkanie w granicach terytorium Ko�cio³a, któremu onprzewodzi; w innych przypadkach Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Tê sam¹ w³adzê dyspensowania ma ka¿dy spowiednik w przypad-kach tajnych nagl¹cych, w których jest niemo¿liwe zwrócenie siê dokompetentnej w³adzy, a zagra¿a niebezpieczeñstwo powa¿nej szkody lubznies³awienia, a przynajmniej, je�li penitent przyjêtych ju¿ �wiêceñ niemo¿e godziwie wykonywaæ, z obowi¹zkiem zwrócenia siê jak najszyb-ciej do kompetentnej w³adzy.

Kan. 768 � § 1. W pro�bie o dyspensê nale¿y wymieniæ wszystkie prze-szkody. Jednak dyspensa ogólna jest wa¿na równie¿ w odniesieniu doprzeszkód pominiêtych w dobrej wierze, z wyj¹tkiem przeszkód, o któ-rych mowa w kan. 762 § 1, n. 4 oraz innych wprowadzonych ju¿ nadrogê s¹dow¹. Nie obejmuje natomiast przeszkód pominiêtych w z³ejwierze.

KPK/83: 1040

KPK/83: 1045KPK/17: 988

KPK/83: 1046KPK/17: 989

KPK/83: 1047 § 1, 4KPK/17: 990 § 1

KPK/83: 1047 § 1KPK/17: 990 § 1

KPK/83: 1047 § 2 n.1, 2 § 3KPK/17: 990 § 1KPK/83: 1047 § 1, 2KPK/17: 990 § 1CS: 265 n. 1

KPK/83: 1048KPK/17: 990 § 2

KPK/83: 1049 § 1KPK/17: 991 § 1


§ 2. Si agitur de impedimento ex voluntario homicidio aut ex procurato abor-tu, etiam numerus delictorum ad validitatem dispensationis exprimendus est.

§ 3. Dispensatio generalis ab impedimentis suscipiendi ordines sacrosvalet pro omnibus ordinibus.

Art. III � De eis, quae sacrae ordinationi praemitti debent

Can. 769 � § 1. Auctoritas, quae candidatum ad sacram ordinationemadmittit, obtineat:1

1° declarationem, de qua in can. 761, necnon testimonium ultimae sa-crae ordinationis aut, si de prima sacra ordinatione agitur, etiam testi-monium baptismi et chrismationis sancti myri;

2° si candidatus est matrimonio iunctus, testimonium matrimonii et con-sensum uxoris scripto datum;

3° testimonium de peractis studiis;

4° testimoniales litteras rectoris seminarii vel Superioris instituti vitaeconsecratae aut presbyteri, cui candidatus extra seminarium com-mendatus est, de bonis moribus eiusdem candidati;

5° testimoniales litteras, de quibus in can. 771, § 3;6° testimoniales litteras, si id expedire iudicat, aliorum Episcoporum epar-

chialium vel Superiorum institutorum vitae consecratae, ubi candida-tus per aliquod tempus commoratus est, de candidati qualitatibus de-que eius libertate ab omni impedimento canonico.

§ 2. Haec documenta asserventur in archivo eiusdem auctoritatis.

Can. 770 � Episcopus ordinans cum legitimis litteris dimissoriis, quibusasseritur candidatum ad ordinem sacrum suscipiendum idoneum esse,potest huic attestationi acquiescere, sed non tenetur; si vero pro sua con-scientia censet candidatum non esse idoneum, eum ne ordinet.

Can. 771 � § 1. Nomina candidatorum ad ordines sacros promovendo-rum publice nota fiant in ecclesia paroeciali uniuscuiusque candidati adnormam iuris particularis.2

1 Nic. II, can. 2; S. Basilius M., can. 89; Theophilus Alexandrin., can. 7; S. CyrillusAlexandrin., can. 4, (a); S. Cornelius, litt. Ut autem scias, a. 251, �Agendum�; S.C. proEccl. Orient., decr. 27 ian. 1940, nn. 7-12; S.C.S. Off., monitum, 15 iul. 1961, 4); Vat. II,decr. Optatam totius, 6, 12; Paulus VI, litt. encycl. Sacerdotalis coelibatus, 24 iun. 1967,63, 71; S.C. pro Inst. Cath., Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis, 6 ian. 1970,39-42. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Cum� � �Ut autem�; Syn.


§ 2. W przypadku przeszkód z dobrowolnego zabójstwa lub aborcji, nale-¿y do wa¿no�ci dyspensy podaæ tak¿e liczbê przestêpstw.

§ 3. Dyspensa ogólna od przeszkód do przyjêcia �wiêceñ jest wa¿na wodniesieniu do wszystkich �wiêceñ.

Art. III � O tym, co powinno poprzedzaæ �wiêcenia

Kan. 769 � § 1. W³adza, która dopuszcza do �wiêceñ, powinna otrzy-maæ:1° deklaracjê, o której mowa w kan. 761, a tak¿e �wiadectwo ostatnich

�wiêceñ albo, je�li dotyczy to pierwszych �wiêceñ, tak¿e �wiadec-two chrztu i chryzmacji;

2° je�li kandydat jest zwi¹zany ma³¿eñstwem, �wiadectwo �lubu i pi-semn¹ zgodê ¿ony;

3° �wiadectwo odbytych studiów;

4° �wiadectwo rektora seminarium lub prze³o¿onego instytutu ¿ycia kon-sekrowanego lub prezbitera, którego opiece powierzony by³ kandy-dat poza seminarium � o dobrych obyczajach tego kandydata;

5° �wiadectwa, o których mowa w kan. 771 § 3;6° �wiadectwa, je�li wydaje siê to po¿yteczne, innych Biskupów epar-

chialnych lub prze³o¿onych instytutów ¿ycia konsekrowanego, gdziekandydat przebywa³ przez jaki� czas � o kwalifikacjach kandydatai jego wolno�ci od wszystkich przeszkód kanonicznych.

§ 2. Powy¿sze dokumenty nale¿y zachowaæ w archiwum tej w³adzy.

Kan. 770 � Biskup udzielaj¹c �wiêceñ na podstawie prawnych dymisoriów,które uznaj¹ kandydata za zdatnego do przyjêcia �wiêceñ, mo¿e, lecz niemusi zadowoliæ siê tym za�wiadczeniem. Je�li jednak na podstawie swojegorozeznania uwa¿a, ¿e kandydat nie jest zdatny, nie powinien go wy�wiêcaæ.

Kan. 771 � § 1. Nazwiska kandydatów promowanych do przyjêcia �wiê-ceñ powinny byæ podane do publicznej wiadomo�ci w ko�ciele parafial-nym ka¿dego kandydata, stosownie do norm prawa partykularnego.

KPK/83: 1049 § 2KPK/17: 991 § 2

KPK/83: 1049 § 3KPK/17: 991 § 3

KPK/83: 1050KPK/17: 993

KPK/83: 1050 n. 2, 3KPK/17: 993 n. 1

KPK/83: 1050 n. 3KPK/17: 993 n. 1

KPK/83: 1050 n. 1KPK/17: 993 n. 2

KPK/83: 1051 n. 1KPK/17: 993 n. 3

KPK/83: 1051 n. 2

KPK/83: 1051 n. 2

KPK/83: 1052 § 2, 3KPK/17: 995 § 1,997 § 2

Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 10-11, 20; Syn. Bekorkien. Maronitarum,a. 1790, s. 6; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 6; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 2, 3.

2 Theophilus Alexandrin., can. 7. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7�Illi�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 27; Syn. Armen., a. 1911,538-539.


§ 2. Omnes christifideles obligatione tenentur impedimenta, si qua nove-runt, Episcopo eparchiali vel parocho ante sacram ordinationem revelan-di.1

§ 3. Parocho, qui publicationem peragit, et etiam alii presbytero, si idexpedire videtur, Episcopus eparchialis committat, ut de candidatorumvita et moribus a personis fide dignis diligenter exquirat et testimonialeslitteras illam investigationem et publicationem referentes ad curiam epar-chialem mittat.2

§ 4. Episcopus eparchialis alias investigationes, etiam privatas, si oppor-tunum ducit, facere ne omittat.

Can. 772 � Omnis candidatus ad sacram ordinationem promovendusrecessui spirituali vacet modo iure particulari determinato.3

Art. IV � De sacrae ordinationis tempore, loco,adnotatione et testimonio

Can. 773 � Sacrae ordinationes cum christifidelium quam maxima fre-quentia celebrentur in ecclesia die dominico vel festo, nisi iusta causaaliud suadet.4

Can. 774 � § 1. Celebrata sacra ordinatione nomina singulorum ordina-torum ac Episcopi ordinantis, locus et dies sacrae ordinationis adnotenturin speciali libro in archivo curiae eparchialis asservando.5

§ 2. Singulis ordinatis det Episcopus ordinans authenticum sacrae ordi-nationis susceptae testimonium; qui, si ab Episcopo cum litteris dimisso-riis ordinati sunt, illud proprio Episcopo eparchiali vel Superiori maioriexhibeant pro sacrae ordinationis adnotatione in speciali libro in archivoasservando.

1 Theophilus Alexandrin., can. 7.2 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Illi�.3 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Ut autem�; Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 30; Syn. Gusten. Maronitarum, a. 1768, can. 11;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 2, 6; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. II, cap. VI, 3; Syn. Armen., a. 1911, 526.


§ 2. Wszyscy chrze�cijanie, przed �wiêceniami kandydata, maj¹ obo-wi¹zek poinformowaæ Biskupa eparchialnego lub proboszcza o znanychim przeszkodach.

§ 3. Je�li siê to wydaje po¿yteczne, Biskup eparchialny mo¿e postano-wiæ, aby proboszcz, który podaje do wiadomo�ci zapowiedzi, albo innyprezbiter, zasiêgnêli opinii osób godnych zaufania o ¿yciu i obyczajachkandydatów i aby przes³ali do kurii eparchialnej wyniki owego dochodze-nia i wyg³oszonych zapowiedzi.

§ 4. Biskup eparchialny nie powinien pomin¹æ, je�li to po¿yteczne, in-nych dochodzeñ, tak¿e prywatnych.

Kan. 772 � Ka¿dy kandydat promowany do przyjêcia �wiêceñ powi-nien odprawiæ rekolekcje, wed³ug sposobu okre�lonego prawem party-kularnym.

Art. IV � Czas, miejsce, zapisaniei �wiadectwo �wiêceñ

Kan. 773 � �wiêceñ nale¿y udzielaæ przy jak najwiêkszym udziale chrze�-cijan w ko�ciele w niedzielê lub �wiêto, je�li s³uszna przyczyna czegoinnego nie doradza.

Kan. 774 � § 1. Po udzieleniu �wiêceñ, nazwiska poszczególnych wy-�wiêconych i biskupa, który udzieli³ �wiêceñ oraz miejsce i datê �wiêceñnale¿y zapisaæ w specjalnej ksiêdze przechowywanej w archiwum kuriieparchialnej.

§ 2. Biskup, który udzieli³ �wiêceñ, powinien wydaæ ka¿demu wy�wiê-conemu autentyczne �wiadectwo otrzymanych �wiêceñ. Ci, którzy zo-stali wy�wiêceni przez biskupa na podstawie dymisoriów, powinni to�wiadectwo przedstawiæ w³asnemu Biskupowi eparchialnemu lub wy-¿szemu prze³o¿onemu w celu zapisania w specjalnej ksiêdze przechowy-wanej w archiwum.

KPK/83: 1043KPK/17: 999

KPK/83: 1051 n. 2

KPK/83: 1051 n. 2

KPK/83: 1039KPK/17: 1001 § 1

KPK/83: 1010, 1011§ 1, 2KPK/17: 1006 § 1,2, 3, 1009 § 1, 2

KPK/83: 1053 § 1KPK/17: 1010 § 1

KPK/83: 1053 § 2KPK/17: 1010 § 2

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIV, 18; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VII, § 4, VIII, X, XII; Syn. Armen., a. 1911, 543.

5 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 7 �Illud�; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars II, cap. XIV, 36; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 3, 4;Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VII, § 4, XVII.


Can. 775 � Episcopus eparchialis aut Superior maior notitiam sacraeordinationis uniuscuiusque diaconi mittat ad parochum apud quem ordi-nati baptismus adnotatus est.

CAPUT VIIDe matrimonio

Can. 776 � § 1. Matrimoniale foedus a Creatore conditum eiusque legi-bus instructum, quo vir et mulier irrevocabili consensu personali totiusvitae consortium inter se constituunt, indole sua naturali ad bonum coniu-gum ac ad filiorum generationem ed educationem ordinatur.1

§ 2. Ex Christi institutione matrimonium validum inter baptizatos eo ipsoest sacramentum, quo coniuges ad imaginem indefectibilis unionis Christicum Ecclesia a Deo uniuntur gratiaque sacramentali veluti consecranturet roborantur.2

§ 3. Essentiales matrimonii proprietates sunt unitas et indissolubilitas,quae in matrimonio inter baptizatos specialem obtinent firmitatem rationesacramenti.3

Can. 777 � Ex matrimonio oriuntur inter coniuges aequa iura et obliga-tiones circa ea, quae ad consortium vitae coniugalis pertinent.4

Can. 778 � Omnes possunt matrimonium inire, qui iure non prohiben-tur.5

1 Vat. II, const. Gaudium et spes, 48; decr. Apostolicam actuositatem, 11; Eugenius IV(in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep.Graeco-Rumen.), a. 1858; Leo XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; Pius XI, litt.encycl. Casti connubii, 31 dec. 1930; S.C.S. Off., decr. 1 apr. 1944; Pius XII, all. 29 oct.1951, IV; Paulus VI, litt. encycl. Humanae vitae, 25 iul. 1968, 8; all. 9 feb. 1976.

2 Vat. II, const. Lumen gentium, 11 �Tandem coniuges�, 41 �Coniuges autem�; const.Gaudium et spes, 48 �Christus Dominus�; Professio fidei (in Lugd. II) a MichaelePalaeologo Gregorio X oblata, a. 1274; Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22nov. 1439, § 16; Trid., sess. VII, Canones de sacramentis in genere, can. 1; sess. XXIV,De matrimonio, prooem. et can. 1; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a.1858; Leo XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; Pius XI, litt. encycl. Casti connubii,31 dec. 1930, I �Et quoniam�.

3 Vat. II, const. Gaudium et spes, 48 �Quae intima�. � S. Gregorius M., litt. Magnasomnipotenti, a. 601; Professio fidei (in Lugd. II) a Michaele Palaeologo Gregorio X oblata,


Kan. 775 � Biskup eparchialny lub wy¿szy prze³o¿ony powinni przes³aæzawiadomienie o udzieleniu �wiêceñ diakonatu proboszczowi, w któregoparafii zapisany jest chrzest wy�wiêconego.

ROZDZIA£ VIIMa³¿eñstwo

Kan. 776 � § 1. Ma³¿eñskie przymierze, przez które mê¿czyzna i kobie-ta nieodwo³aln¹ zgod¹ osobow¹ ustanawiaj¹ miêdzy sob¹ wspólnotê ca-³ego ¿ycia, skierowan¹ ze swojej natury do dobra ma³¿onków i do zro-dzenia i wychowania dzieci zosta³o ustanowione przez Stwórcê i rz¹dzisiê Jego prawami.

§ 2. Z ustanowienia Chrystusa wa¿ne ma³¿eñstwo pomiêdzy ochrzczo-nymi tym samym jest sakramentem, przez który ma³¿onkowie jednocz¹siê na obraz doskona³ej jedno�ci Chrystusa i Ko�cio³a i ³ask¹ sakramen-taln¹ s¹ jakby konsekrowani i umacniani przez Boga.

§ 3. Istotnymi przymiotami ma³¿eñstwa s¹ jedno�æ i nierozerwalno�æ,które w ma³¿eñstwie miêdzy ochrzczonymi nabieraj¹ szczególnej mocy zracji sakramentu.

Kan. 777 � Z ma³¿eñstwa wynikaj¹ dla ma³¿onków równe prawa i obo-wi¹zki w tym, co nale¿y do wspólnoty ¿ycia ma³¿eñskiego.

Kan. 778 � Ma³¿eñstwo mog¹ zawrzeæ wszyscy, którym prawo tegonie zabrania.

KPK/83: 1054KPK/17: 1011

KPK/83: 1055 § 1KPK/17: 1013 § 1CA: 2 § 1

KPK/83: 1055 § 1,2, 1134KPK/17: 1012 § 1,2, 1110CA: 1 § 1, 2, 99

KPK/83: 1056KPK/17: 1013 § 2CA: 2 § 2

KPK/83: 1135KPK/17: 1111CA: 100

KPK/83: 1058KPK/17: 1035CA: 25

a. 1274; Benedictus XII, a. 1341, prop. 102, Armenorum, damn.; Eugenius IV (in Flor.),const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16; Trid., sess. XXIV, De matrimonio, can. 2; Deref. matrimonii, capp. 1, 7; Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 5; BenedictusXIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VIII, II; Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos,16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep.Graeco-Rumen.), a. 1858; Leo XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; S.C.S. Off., instr.(ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883; Pius XI, litt. encycl. Casti connubii, 31 dec. 1930, I;Paulus VI, litt. encycl. Humanae vitae, 25 iul. 1968, 25.

4 Paulus VI, litt. encycl. Humanae vitae, 25 iul. 1968, 2, 10; Ioannes Paulus II, litt. ap.Familiaris consortio, 22 nov. 1981, 22 �Ad mulierem�.

5 S.C.S. Off., resp. 27 ian. 1949; resp. 22 dec. 1949; Ioannes XXIII, litt. encycl. Pacemin terris, 11 apr. 1963, I �Insuper hominibus�. � Professio fidei (in Lugd. II) a MichaelePalaeologo Gregorio X oblata, a. 1274.


Can. 779 � Matrimonium gaudet favore iuris; quare in dubio standumest pro validitate matrimonii, donec contrarium probetur.1

Can. 780 � § 1. Matrimonium catholicorum, etsi una tantum pars estcatholica, regitur iure non solum divino, sed etiam canonico salva compe-tentia auctoritatis civilis circa effectus mere civiles matrimonii.2

§ 2. Matrimonium inter partem catholicam et partem baptizatam acatho-licam salvo iure divino regitur etiam:1° iure proprio Ecclesiae vel Communitatis ecclesialis, ad quam pars

acatholica pertinet, si haec Communitas ius matrimoniale propriumhabet;3

2° iure, quo pars acatholica tenetur, si Communitas ecclesialis, ad quampertinet, iure matrimoniali proprio caret.

Can. 781 � Si quando Ecclesia iudicare debet de validitate matrimoniiacatholicorum baptizatorum:1° quod attinet ad ius, quo partes tempore celebrationis matrimonii tene-

bantur, servetur can. 780, § 2;2° quod attinet ad formam celebrationis matrimonii, Ecclesia agnoscit

quamlibet formam iure praescriptam vel admissam, cui partes tem-pore celebrationis matrimonii subiectae erant, dummodo consensusexpressus sit forma publica et, si una saltem pars est christifidelisalicuius Ecclesiae orientalis acatholicae, matrimonium ritu sacro ce-lebratum sit.

Can. 782 � § 1. Sponsalia, quae laudabiliter matrimonio praemittunturex antiquissima Ecclesiarum orientalium traditione, reguntur iure particu-lari propriae Ecclesiae sui iuris.4

§ 2. Ex matrimonii promissione non datur actio ad petendam matrimoniicelebrationem; datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debetur.5

1 S.C.S. Off., 18 mar. 1903, ad 2; Pius XII, all. 3 oct. 1941.2 Pius VI, const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794, prop. 58, Synodi Pistorien., damn.; Leo

XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; Pius XI, litt. encycl. Casti connubii, 31 dec.1930, III �Quid� � �Itaque�.

3 Vat. II, decr. Unitatis redintegratio, 16; decl. Dignitatis humanae, 4 �His igitur�.4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 3; Syn. Ain-Trazen. Graeco-

Melchitarum, a. 1835, can. 7, 1-2; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,


Kan. 779 � Ma³¿eñstwo cieszy siê przychylno�ci¹ prawa, dlatego ww¹tpliwo�ci nale¿y uwa¿aæ ma³¿eñstwo za wa¿ne, dopóki nie udowodnisiê czego� przeciwnego.

Kan. 780 � § 1. Ma³¿eñstwo katolików, chocia¿by tylko jedna stronaby³a katolicka, podlega nie tylko prawu Bo¿emu, lecz tak¿e kanoniczne-mu, z zachowaniem kompetencji w³adzy pañstwowej odno�nie do czystocywilnych skutków ma³¿eñstwa.

§ 2. Ma³¿eñstwo miêdzy stron¹ katolick¹ i stron¹ ochrzczon¹ akatolick¹,z zachowaniem prawa Bo¿ego, jest regulowane tak¿e:1° prawem w³asnym Ko�cio³a lub Wspólnoty ko�cielnej, do której nale-

¿y strona akatolicka, je�li ta Wspólnota posiada w³asne prawo ma³-¿eñskie;

2° prawem, które obowi¹zuje stronê akatolick¹, je�li Wspólnota ko�cielna,do której nale¿y, nie ma w³asnego prawa ma³¿eñskiego.

Kan. 781 � Je�li Ko�ció³ os¹dza wa¿no�æ ma³¿eñstwa akatolików och-rzczonych, powinien:1° w tym, co dotyczy prawa, którym strony by³y zwi¹zane w czasie

zawierania ma³¿eñstwa, nale¿y zachowaæ kan. 780 § 2;2° w tym, co dotyczy formy zawarcia ma³¿eñstwa, Ko�ció³ uznaje ka¿d¹

formê przepisan¹ lub dopuszczon¹ przez prawo, którego strony by³ypodmiotem w czasie zawierania ma³¿eñstwa, o ile zgoda by³a wyra-¿ona w formie publicznej i, je�li przynajmniej jedna strona nale¿a³a dojakiego� Ko�cio³a wschodniego akatolickiego, by³ zachowany �wiêtyobrzêd zawarcia ma³¿eñstwa.

Kan. 782 � § 1. Zarêczyny, które ze staro¿ytnej tradycji Ko�cio³ówwschodnich uroczy�cie poprzedzaj¹ zawarcie ma³¿eñstwa, rz¹dz¹ siêprawem partykularnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

§ 2. Z przyrzeczenia ma³¿eñstwa nie wynika prawo do wniesienia skargi¿¹daj¹cej jego zawarcia. Przys³uguje jednak skarga o wynagrodzenieszkód, je�li takie powsta³y.

KPK/83: 1060KPK/17: 1014CA: 3

KPK/83: 1059KPK/17: 1016CA: 5

KPK/83: 1062 § 1KPK/17: 1017 § 1CA: 6 § 1

KPK/83: 1062 § 2KPK/17: 1017 § 3CA: 6 § 3

a. 1872, tit. V, cap. VIII, II, 1); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 20; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. XV §§ 1-2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VIII, § 1; Syn. Armen., a. 1911, 547, 553, 577.

5 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 9, III; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. XV, § 7, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VIII, § 5, 3, III.


Art. I � De cura pastorali et de eis, quae matrimonii celebrationipraemitti debent

Can. 783 � § 1. Pastores animarum obligatione tenentur curandi, utchristifideles ad statum matrimonialem praeparentur:1° praedicatione et catechesi iuvenibus et adultis aptata, quibus christi-

fideles instituantur de significatione matrimonii christiani, de obliga-tionibus coniugum inter se necnon de iure primario et obligatione,quae parentes habent, filiorum educationem physicam, religiosam,moralem, socialem et culturalem pro viribus curandi;1

2° instructione sponsorum personali ad matrimonium, qua sponsi ad no-vum statum disponantur.2

§ 2. Enixe commendatur sponsis catholicis, ut in matrimonio celebrandoDivinam Eucharistiam suscipiant.3

§ 3. Celebrato vero matrimonio pastores animarum auxilium coniugibuspraebeant, ut matrimoniale foedus fideliter servantes atque tuentes adsanctiorem in dies plenioremque in familia vitam ducendam perveniant.4

Can. 784 � Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris, collatisconsiliis cum Episcopis eparchialibus aliarum Ecclesiarum sui iuris ineodem territorio potestatem suam exercentibus, statuantur normae deexamine sponsorum et de aliis mediis ad investigationes, praecipue quodad baptismum et ad statum liberum spectat, quae ante matrimonium per-agendae sunt, quibus diligenter observatis procedi potest ad matrimoniicelebrationem.5

Can. 785 � § 1. Pastores animarum obligatione tenentur pro necessita-tibus locorum et temporum omnia pericula a matrimonio invalide ac illici-

1 Vat. II, const. Gaudium et spes, 47, 52; Ioannes Paulus II, litt. ap. Familiarisconsortio, 22 nov. 1981, 66.

2 Vat. II, const. Gaudium et spes, 52; Pius XI, litt. encycl. Casti connubii, 31 dec.1930, III; Ioannes Paulus II, litt. ap. Familiaris consortio, 22 nov. 1981, 66 �Praeparatioproxima�. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Si nullum�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 2; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XV, § 12, V; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 2, 7, V.

3 * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXVIII; Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Accessuri�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsII, cap. XI, 2; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 12, I et V; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. VII, 5; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VIII, § 2, 7, II.


Art. I � Pasterska troska i czynno�ci poprzedzaj¹cezawarcie ma³¿eñstwa

Kan. 783 � § 1. Duszpasterze maj¹ obowi¹zek troszczyæ siê o to, abychrze�cijanie byli przygotowani do stanu ma³¿eñskiego:1° poprzez przepowiadanie, odpowiednio przygotowan¹ katechezê m³o-

dzie¿y i doros³ych, przez któr¹ chrze�cijanie s¹ pouczani o znaczeniuma³¿eñstwa chrze�cijañskiego, o wzajemnych obowi¹zkach ma³¿eñ-skich, a tak¿e o pierwszorzêdnym prawie i obowi¹zku, które maj¹rodzice w sprawach troski o wychowanie fizyczne, religijne, moral-ne, spo³eczne i kulturalne dzieci, stosownie do mo¿liwo�ci;

2° poprzez przygotowanie osobiste narzeczonych do ma³¿eñstwa, któreto przygotowanie ma ich przysposobiæ do nowego stanu.

§ 2. Usilnie zachêca siê narzeczonych katolików, aby w czasie zawiera-nia ma³¿eñstwa przyjmowali Bosk¹ Eucharystiê.

§ 3. Po zawarciu ma³¿eñstwa duszpasterze powinni nie�æ pomoc ma³-¿onkom, aby wiernie zachowuj¹c ma³¿eñskie przymierze, osi¹gali w ro-dzinie ¿ycie coraz bardziej �wiête i doskona³e.

Kan. 784 � W prawie partykularnym ka¿dego Ko�cio³a sui iuris, pozasiêgniêciu rady Biskupów eparchialnych innych Ko�cio³ów sui iuris,wykonuj¹cych swoj¹ w³adzê na tym samym terytorium, nale¿y ustano-wiæ normy dotycz¹ce egzaminu narzeczonych oraz dotycz¹ce innych�rodków w celu ustalenia przed �lubem przede wszystkim tego, co tyczysiê chrztu i stanu wolnego, aby pilnie ich przestrzegaj¹c, mo¿na by³o przy-st¹piæ do celebracji sakramentu ma³¿eñstwa.

Kan. 785 � § 1. Duszpasterze maj¹ obowi¹zek, bior¹c pod uwagê oko-liczno�ci miejsca i czasu, chroniæ odpowiednimi �rodkami ma³¿eñstwo

KPK/83: 1063KPK/17: 1018, 1033CA: 8, 23KPK/83: 1063 n. 1KPK/17: 1018CA: 8

KPK/83: 1063 n. 2KPK/17: 1033CA: 23

KPK/83: 1065 § 2

KPK/83: 1063 n. 4KPK/17: 1018CA: 8

KPK/83: 1067KPK/17: 1020 § 1,2, 3CA: 10 § 1, 2, 3

KPK/83: 1066KPK/17: 1019 § 1CA: 9 § 1

4 Vat. II, const. Lumen gentium, 41 �Coniuges�; const. Gaudium et spes, 52�Sacerdotum�.

5 S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XV; decr. 6 oct. 1863, D),a); S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Orient.), 22 aug. 1890. * Syn. Sergii Patriarchae Maronitarum,18 sep. 1596, can. XIV; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXVI; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II,cap. III, 12; cap. XI, 27; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 3 et 8; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 12, VI-VII; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 2, 7, V; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. VIII, II, 3; cap. IX; a. 1882, tit. IV, sect. I, §§ 27-30, 42.


te celebrando remediis opportunis arcendi; ideo, antequam matrimoniumcelebratur, constare debet nihil eius validae ac licitae celebrationi obsta-re.1

§ 2. In periculo mortis, si aliae probationes haberi non possunt, sufficit,nisi contraria assunt indicia, affirmatio sponsorum, si casus fert, etiamiurata, se baptizatos esse et nullo detineri impedimento.2

Can. 786 � Omnes christifideles obligatione tenentur impedimenta, siqua noverunt, parocho aut Hierarchae loci ante matrimonii celebratio-nem revelandi.

Can. 787 � Parochus, qui investigationes peregit, de harum exitu statimper authenticum documentum certiorem faciat parochum, cuius est ma-trimonium benedicere.

Can. 788 � Si quod dubium post accuratas investigationes adhuc super-est de exsistentia impedimenti, parochus rem ad Hierarcham loci defe-rat.3

Can. 789 � Etsi matrimonium de cetero valide celebrari potest, sacer-dos praeter alios casus iure determinatos sine licentia Hierarchae loci nebenedicat:1° matrimonium vagorum;4

2° matrimonium, quod ad normam iuris civilis agnosci vel iniri non po-test;

3° matrimonium eius, qui obligationibus naturalibus tenetur erga tertiampartem filiosve ex praecedenti unione cum illa parte ortos;

4° matrimonium filii familias minoris insciis aut invitis parentibus;5

1 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII �Curent�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. XV, § 12, VI.

2 S.C. de Prop. Fide, ep. (ad Ep. Nicopolitan.), 25 ian. 1817.3 S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd. Coptis), 15 mar. 1790, XV; S.C.S. Off., instr. (ad

Deleg. Ap. Aegypti), 13 ian. 1869; (Constantinop.), 2 apr. 1873.


przed niebezpieczeñstwem niewa¿nego i niegodziwego sprawowania.St¹d, przed sprawowaniem ma³¿eñstwa nale¿y siê upewniæ, ¿e nic nieprzeszkadza wa¿no�ci i godziwo�ci jego zawarcia.

§ 2. Je�li w niebezpieczeñstwie �mierci nie mo¿na zdobyæ innych dowo-dów, wystarcza, je�li nie ma przeciwnych podejrzeñ, o�wiadczenie na-rzeczonych, je�li jest taki przypadek, zaprzysiê¿one, ¿e zostali ochrzczenii nie s¹ zwi¹zani ¿adn¹ przeszkod¹.

Kan. 786 � Wszyscy chrze�cijanie maj¹ obowi¹zek znane im przeszko-dy ma³¿eñskie wyjawiæ proboszczowi lub Hierarsze miejsca przed za-warciem ma³¿eñstwa.

Kan. 787 � Proboszcz, który przeprowadzi³ dochodzenie przed�lubne,o jego wyniku powinien powiadomiæ autentycznym dokumentem pro-boszcza, który bêdzie b³ogos³awi³ ma³¿eñstwo.

Kan. 788 � Je�li po dok³adnym dochodzeniu pozostaje jakakolwiek w¹t-pliwo�æ co do istnienia przeszkody, proboszcz powinien przedstawiæ spra-wê Hierarsze miejsca.

Kan. 789 � Chocia¿ ma³¿eñstwo mo¿e byæ celebrowane wa¿nie, opróczinnych przypadków przewidzianych prawem, kap³an nie powinien b³ogo-s³awiæ bez zezwolenia Hierarchy miejsca:1° ma³¿eñstwa tu³aczy;

2° ma³¿eñstwa, które nie mo¿e byæ uznane lub zawarte wed³ug prawacywilnego;

3° ma³¿eñstwa osoby, któr¹ wi¹¿¹ naturalne obowi¹zki wobec osobytrzeciej lub wobec dzieci zrodzonych z poprzedniego zwi¹zku z t¹osob¹;

4° ma³¿eñstwa ma³oletnich bez wiedzy ich rodziców albo wobec ichsprzeciwu;

KPK/83: 1068KPK/17: 1019 § 2CA: 9 § 2

KPK/83: 1069KPK/17: 1027CA: 17

KPK/83: 1070KPK/17: 1029CA: 19

KPK/17: 1031 § 1CA: 21 § 1

KPK/83: 1071 § 1KPK/17: 1032, 1034,1065 § 2CA:22, 24, 55 § 2

KPK/83: 1071 § 1 n. 1KPK/17: 1032CA: 22KPK/83: 1071 § 1 n. 2Na terytorium Polskiobowi¹zuje ponadtoInstrukcja dotycz¹cama³¿eñstw konkor-datowych z dnia 12 li-stopada 1998 r. n. 3 i 7.

KPK/83: 1071 § 1 n. 6KPK/17: 1034CA: 24

4 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Eo vero�; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. XV, § 12, VIII.

5 S. Basilius M., cann. 38, 40, 42. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap.XI, 19; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, cann. 7, 9; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 33; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. XV, § 3, 8; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VIII, § 2, 7, I.


5° matrimonium eius, qui sententia ecclesiastica vetatur transire ad no-vum matrimonium, nisi quasdam condiciones implet;

6° matrimonium eius, qui publice fidem catholicam abiecit, etsi ad Ec-clesiam vel Communitatem ecclesialem acatholicam non transiit; Hie-rarcha loci vero hoc in casu licentiam ne concedat nisi servato can.814 congrua congruis referendo.

Art. II � De impedimentis dirimentibus in genere

Can. 790 � § 1. Impedimentum dirimens personam inhabilem reddit admatrimonium valide celebrandum.

§ 2. Impedimentum, etsi ex alterutra tantum parte se habet, matrimo-nium tamen reddit invalidum.1

Can. 791 � Publicum censetur impedimentum, quod probari in foro exter-no potest; secus est occultum.

Can. 792 � Iure particulari Ecclesiae sui iuris impedimenta dirimentia nestatuantur nisi gravissima de causa, collatis consiliis cum Episcopis epar-chialibus aliarum Ecclesiarum sui iuris, quorum interest, et consulta SedeApostolica; nulla auctoritas inferior autem nova impedimenta dirimentiastatuere potest.

Can. 793 � Consuetudo novum impedimentum inducens aut impedimentisexsistentibus contraria reprobatur.

Can. 794 � § 1. Hierarcha loci christifidelibus sibi subditis ubicumquecommorantibus necnon ceteris christifidelibus propriae Ecclesiae sui iu-ris intra fines territorii eparchiae actu degentibus vetare potest matrimo-nium in casu speciali, sed ad tempus tantum, gravi de causa eaque per-durante.2

§ 2. Si de Hierarcha loci agitur, qui intra fines territorii Ecclesiae patriar-chalis potestatem suam exercet, Patriarcha tali vetito clausulam dirimen-tem addere potest; ceteris in casibus vero sola Sedes Apostolica.3

1 Benedictus XIV, ep. Singulari, 9 feb. 1749, § 8.2 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 32;

Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 7, 6; Syn. Armen., a. 1911, 577, n. 2.


5° ma³¿eñstwa osoby, której wyrok ko�cielny zabrania wstêpowania wnowe ma³¿eñstwo bez wype³nienia pewnych warunków;

6° ma³¿eñstwa osoby, która publicznie odesz³a od wiary katolickiej, na-wet je�li nie przesz³a do Ko�cio³a lub Wspólnoty ko�cielnej akatolic-kiej; w tym przypadku Hierarcha miejsca nie powinien daæ zgodybez odpowiedniego zachowania kan. 814.

Art. II � Przeszkody zrywaj¹ce w ogólno�ci

Kan. 790 � § 1. Przeszkoda zrywaj¹ca czyni osobê niezdoln¹ do wa¿-nego zawarcia ma³¿eñstwa.

§ 2. Przeszkoda, chocia¿ dotyczy tylko jednej strony, czyni jednak ma³-¿eñstwo niewa¿nym.

Kan. 791 � Przeszkodê uwa¿a siê za publiczn¹, je�li mo¿e byæ udowodnio-na w zakresie zewnêtrznym; w pozosta³ych wypadkach jest tajna.

Kan. 792 � Ko�cio³y sui iuris nie powinny ustanawiaæ przeszkód zrywa-j¹cych prawem partykularnym, chyba ¿e dla najpowa¿niejszej przyczy-ny, po zasiêgniêciu rady zainteresowanych Biskupów eparchialnych in-nych Ko�cio³ów sui iuris i po konsultacji ze Stolic¹ Apostolsk¹. ¯adnani¿sza w³adza nie mo¿e ustanawiaæ nowych przeszkód zrywaj¹cych.

Kan. 793 � Odrzuca siê zwyczaj wprowadzaj¹cy now¹ przeszkodê alboprzeciwny przeszkodzie istniej¹cej.

Kan. 794 � § 1. Hierarcha miejsca mo¿e zabroniæ zawarcia ma³¿eñ-stwa swoim podw³adnym gdziekolwiek przebywaj¹cym, a tak¿e pozo-sta³ym chrze�cijanom w³asnego Ko�cio³a sui iuris aktualnie przebywaj¹-cym w granicach terytorium jego eparchii w szczególnym przypadku, aletylko czasowo, na czas trwania powa¿nej przyczyny.

§ 2. Je�li chodzi o Hierarchê miejsca, który wykonuje swoj¹ w³adzê wgranicach terytorium Ko�cio³a patriarchalnego, Patriarcha mo¿e do tegozakazu dodaæ klauzulê niewa¿no�ci; w pozosta³ych za� przypadkach mo¿eto uczyniæ jedynie Stolica Apostolska.

KPK/83: 1071 § 1 n.4, § 2KPK/17: 1065 § 2CA: 55 § 2

KPK/83: 1073KPK/17: 1036 § 2CA: 26 § 2

KPK/17: 1036 § 3CA: 26 § 3

KPK/83: 1074KPK/17: 1037CA: 27

KPK/83: 1075 § 2KPK/17: 1038 § 2CA: 28 § 2

KPK/83: 1076KPK/17: 1041CA: 30

KPK/83: 1077 § 1KPK/17: 1039 § 1CA: 29 § 1

KPK/83: 107762 § 2KPK/17: 1039 § 2CA: 29 § 2

3 S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 22 ian. 1629.


Can. 795 � § 1. Hierarcha loci christifideles sibi subditos ubicumquecommorantes necnon ceteros christifideles propriae Ecclesiae sui iurisascriptos et intra fines territorii eparchiae actu degentes dispensare po-test ab impedimentis iuris ecclesiastici sequentibus exceptis:1

1° ordinis sacri;

2° voti publici perpetui castitatis in instituto religioso emissi, nisi agiturde congregationibus iuris eparchialis;

3° coniugicidii.

§ 2. Dispensatio ab his impedimentis reservatur Sedi Apostolicae; Pa-triarcha vero dispensare potest ab impedimentis coniugicidii et voti publi-ci perpetui castitatis in congregationibus cuiusvis condicionis iuridicaeemissi.

§ 3. Numquam datur dispensatio ab impedimento consanguinitatis in li-nea recta aut in secundo gradu lineae collateralis.

Can. 796 � § 1. Urgente periculo mortis Hierarcha loci christifideles sibisubditos ubicumque commorantes necnon ceteros christifideles intra fi-nes territorii eparchiae actu degentes dispensare potest a forma celebra-tionis matrimonii iure praescripta et ab omnibus et singulis impedimentisiuris ecclesiastici sive publicis sive occultis excepto impedimento ordinissacri sacerdotii.2

§ 2. In eisdem rerum adiunctis et solum in casibus, in quibus ne Hierar-cha loci quidem adiri potest, eandem potestatem dispensandi habent pa-rochus, alius sacerdos facultate matrimonium benedicendi praeditus etsacerdos catholicus, de quo in can. 832, § 2; confessarius vero eandempotestatem habet, si agitur de impedimento occulto, pro foro interno siveintra sive extra actum sacramentalis confessionis.3

1 Vat. II, decr. Christus Dominus, 8, b); Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov.1963, I, 19; litt. ap. Episcopalis potestatis, 2 maii 1967, VIII, 6-10; Pont. Comm. ad Red.Cod. Iur. Can. Orient., interpr. auth. 3 maii 1953, ad can. 32 § 5. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXIX-CXCI; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, parsII, cap. XI, 12-16; pars III, cap. IV, 30; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835,can. 7, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, 11,5), e); a. 1882, tit. IV, sect. I, cap. IV; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, §§9, 11; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. VII, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum,


Kan. 795 � § 1. Hierarcha miejsca mo¿e dyspensowaæ od przeszkód zprawa ko�cielnego swoich podw³adnych gdziekolwiek przebywaj¹cychoraz innych chrze�cijan nale¿¹cych do jego Ko�cio³a sui iuris i aktualnieprzebywaj¹cych w granicach terytorium jego eparchii, z wyj¹tkiem:1° przeszkody �wiêceñ;

2° przeszkody publicznego wieczystego �lubu czysto�ci z³o¿onego w in-stytucie zakonnym, chyba ¿e jest to zgromadzenie na prawie epar-chialnym;

3° przeszkody ma³¿onkobójstwa.

§ 2. Dyspensowanie od tych przeszkód jest zarezerwowane Stolicy Apo-stolskiej. Patriarcha za� mo¿e dyspensowaæ od przeszkód ma³¿onkobój-stwa i publicznego wieczystego �lubu czysto�ci z³o¿onego w zgromadze-niu za³o¿onym na ka¿dym prawie.

§ 3. Nigdy nie udziela siê dyspensy od przeszkody pokrewieñstwa w liniiprostej i w drugim stopniu linii bocznej.

Kan. 796 � § 1. W gro¿¹cym niebezpieczeñstwie �mierci, Hierarchamiejsca mo¿e dyspensowaæ swoich podw³adnych gdziekolwiek przeby-waj¹cych oraz pozosta³ych chrze�cijan przebywaj¹cych aktualnie w gra-nicach terytorium jego eparchii, od formy zawarcia ma³¿eñstwa przepi-sanej prawem oraz od wszystkich i poszczególnych przeszkód z prawako�cielnego, zarówno publicznych jak i tajnych, z wyj¹tkiem przeszkody�wiêceñ kap³añskich.

§ 2. W tych samych okoliczno�ciach, ale tylko w wypadkach, w którychnie mo¿na zwróciæ siê do Hierarchy miejsca, tê sam¹ w³adzê dyspenso-wania posiada proboszcz, inny kap³an posiadaj¹cy upowa¿nienie do b³ogo-s³awienia ma³¿eñstw i kap³an katolicki, o którym mowa w kan. 832 § 2;spowiednik za� posiada tê sam¹ w³adzê, je�li chodzi o przeszkodê tajn¹, wzakresie wewnêtrznym, zarówno podczas spowiedzi, jak i poza ni¹.

KPK/83: 1078 § 1KPK/17: 1040CA: 32 § 1

KPK/83: 1078 § 2 n. 1CA: 32 § 1

KPK/83: 1078 § 2 n. 1CA: 32 § 1

KPK/83: 1078 § 1 n. 2CA: 32 § 1

KPK/83: 1078 § 2

KPK/83: 1078 § 3

KPK/83: 1079 § 1KPK/17: 1043CA: 33

KPK/83: 1079 § 2, 3KPK/17: 1044CA: 34 § 1

a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4; sect. III, cap. III, art. IV, 1, II; Syn. Armen., a.1911, 578.

2 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, I, 20. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. XV, § 9, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art.VIII, § 6, 5; Syn. Armen., a. 1911, 579.

3 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 9, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 6, 5; Syn. Armen., a. 1911, 578.


§ 3. Hierarcha loci censetur adiri non posse, si tantum alio modo quamper epistulam vel personalem accessum id fieri potest.

Can. 797 � § 1. Si impedimentum detegitur, dum iam omnia parata suntad matrimonium celebrandum nec matrimonium sine probabili gravis malipericulo deferri potest, donec ab auctoritate competenti dispensatio ob-tenta erit, potestatem dispensandi ab omnibus impedimentis, eis exceptis,de quibus in can. 795, § 1, nn. 1 et 2, habent Hierarcha loci et, dummodocasus sit occultus, omnes, de quibus in can. 796, § 2, servatis condicioni-bus ibidem praescriptis.1

§ 2. Haec potestas valet etiam ad matrimonium convalidandum, si idempericulum est in mora nec tempus suppetit adeundi auctoritatem compe-tentem.2

Can. 798 � Sacerdotes, de quibus in cann. 796, § 2 et 797, § 1, deconcessa dispensatione vel convalidatione pro foro externo Hierarchamloci statim certiorem faciant eaque adnotetur in libro matrimoniorum.

Can. 799 � Nisi aliud fert rescriptum Sedis Apostolicae aut intra limiteseorum competentiae Patriarchae vel Hierarchae loci, dispensatio in forointerno non sacramentali concessa ab impedimento occulto adnotetur inarchivo secreto curiae eparchialis nec alia dispensatio pro foro externoest necessaria, etsi postea occultum impedimentum publicum evasit.3

Art. III � De impedimentis in specie

Can. 800 � § 1. Vir ante decimum sextum aetatis annum expletum,mulier ante decimum quartum aetatis annum expletum matrimonium va-lide celebrare non possunt.4

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 9, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 6, 6; Syn. Armen., a. 1911, 578.

2 S.C.S. Off., litt. encycl. 20 feb. 1888; 6 iul. 1898, ad 3.3 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 44.4 S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 9. * S. Nerses Glaien. Armenorum, ep. past.,

a. 1166, cap. V �Nemo e sacerdotibus coronam�; Syn. Sergii Patriarchae Maronitarum, 18sep. 1596, can. XIII; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXCIII; Syn. Zamosten.


§ 3. Przez niemo¿no�æ zwrócenia siê do Hierarchy miejsca rozumie siêsytuacjê, w której mo¿na tego dokonaæ tylko innym sposobem ni¿ listow-nie lub osobi�cie.

Kan. 797 � § 1. Je�li przeszkoda zostaje wykryta, gdy ju¿ wszystko zosta-³o przygotowane do zawarcia ma³¿eñstwa i ma³¿eñstwa nie da siê od³o¿yæbez prawdopodobieñstwa wielkiego z³a do czasu uzyskania dyspensy odkompetentnej w³adzy, w³adzê dyspensowania od wszystkich przeszkód, zwy³¹czeniem tych, o których jest mowa w kan. 795 § 1, nn. 1 i 2, maj¹Hierarcha miejsca, i gdy przypadek jest tajny, wszyscy, o których mowa wkan. 796 § 2, z zachowaniem przepisanych tam warunków.

§ 2. Ta w³adza rozci¹ga siê tak¿e na uwa¿nienie ma³¿eñstwa, je�li zw³o-ka grozi takim samym niebezpieczeñstwem i nie ma czasu na odniesieniesiê do kompetentnej w³adzy.

Kan. 798 � Kap³ani, o których mowa w kan. 796 § 2 i 797 § 1, powinnio udzielonej dyspensie lub uwa¿nieniu w zakresie zewnêtrznym natych-miast powiadomiæ Hierarchê miejsca. Nale¿y j¹ równie¿ odnotowaæ wksiêdze ma³¿eñstw.

Kan. 799 � Je�li czego innego nie postanawia reskrypt Stolicy Apostol-skiej albo, w granicach ich kompetencji, reskrypt Patriarchy lub Hierar-chy miejsca, dyspensa udzielona w zakresie wewnêtrznym pozasakra-mentalnym od przeszkody tajnej powinna byæ zapisana w tajnym archi-wum kurii eparchialnej i nie jest konieczna inna dyspensa, je�li pó�niejprzeszkoda tajna stanie siê publiczn¹.

Art. III � Poszczególne przeszkody

Kan. 800 � § 1. Nie mo¿e zawrzeæ wa¿nego ma³¿eñstwa mê¿czyznaprzed ukoñczeniem szesnastego roku ¿ycia i kobieta przed ukoñczeniemczternastego roku.

KPK/83: 1079 § 4CA: 34§ 2

KPK/83: 1080 § 1KPK/17: 1045 § 1, 3CA: 35 § 1, 3

KPK/83: 1080 § 2KPK/17: 1045 § 2CA: 35 § 2

KPK/83: 1081KPK/17: 1046CA: 36

KPK/83: 1082KPK/17: 1047CA: 37

KPK/83: 1083 § 1KPK/17: 1067 § 1CA: 57 § 1

Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Caeterum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsII, cap. XI, 9, VI; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 4; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, a); a. 1882, tit. IV,sect. I, § 4, c); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 5; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, V; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 1;Instit. 1, 10, pr.; D. 23, 2, 4; C 5, 60, 3; Basilic. 28, 4, 3.


§ 2. Integrum est iuri particulari Ecclesiae sui iuris aetatis annum supe-riorem ad licitam matrimonii celebrationem statuere.

Can. 801 � § 1. Impotentia coeundi antecedens et perpetua sive exparte viri sive ex parte mulieris sive absoluta sive relativa matrimoniumex ipsa eius natura dirimit.1

§ 2. Si impedimentum impotentiae dubium est sive dubio iuris sive dubiofacti, matrimonium non est impediendum nec stante dubio nullum decla-randum.2

§ 3. Sterilitas matrimonium nec prohibet nec dirimit firmo can. 821.

Can. 802 � § 1. Invalide matrimonium attentat, qui vinculo tenetur prio-ris matrimonii.3

§ 2. Etsi prius matrimonium invalidum aut solutum est qualibet ex causa,non licet aliud matrimonium celebrare, antequam de prioris invaliditateaut solutione legitime et certo constat.4

Can. 803 � § 1. Matrimonium cum non baptizatis valide celebrari nonpotest.5

§ 2. Si pars tempore celebrati matrimonii tamquam baptizata communi-ter habebatur aut eius baptismus erat dubius, praesumenda est ad nor-mam can. 779 validitas matrimonii, donec certo probetur alteram partembaptizatam esse, alteram vero non baptizatam.

§ 3. Circa condiciones dispensandi applicetur can. 814.

1 Sixtus V, ep. Cum frequenter, 27 iun. 1587; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. RituumOrient.), 1883, tit. VI, art. 5; S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 13 maii 1977.

2 S.C.S. Off., resp. 16 feb. 1935; resp. 28 sep. 1957; resp. 28 ian. 1964; resp. 25 mar.1964.

3 Apost. can. 48; Carth. can. 102; Quinisext. can. 87; S. Basilius M., cann. 9, 46, 48,77; Timotheus Alexandrin., can. 15; Syn. Trid., sess. XXIV, De matrimonio, can. 7;Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16; Benedictus XIV, ep.Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; S.C. de Prop. Fide,instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785; instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858;Leo XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.),


§ 2. Prawo partykularne Ko�cio³a sui iuris mo¿e ustaliæ wy¿szy wiek dogodziwego zawarcia ma³¿eñstwa.

Kan. 801 � § 1. Niezdolno�æ dokonania stosunku ma³¿eñskiego uprzed-nia i trwa³a, czy to ze strony mê¿czyzny czy kobiety, czy to absolutna czywzglêdna, czyni ma³¿eñstwo niewa¿nym z samej jego natury.

§ 2. Je�li przeszkoda niezdolno�ci jest w¹tpliwa, zarówno gdy jest tow¹tpliwo�æ prawna, jak i gdy jest to w¹tpliwo�æ faktyczna, nie nale¿yzabraniaæ zawarcia ma³¿eñstwa ani te¿, dopóki trwa w¹tpliwo�æ, orze-kaæ jego niewa¿no�ci.

§ 3. Niep³odno�æ ani nie zabrania zawarcia ma³¿eñstwa, ani nie powodu-je jego niewa¿no�ci, z zachowaniem kan. 821.

Kan. 802 � § 1. Niewa¿nie usi³uje zawrzeæ ma³¿eñstwo, kto jest zwi¹-zany wêz³em poprzedniego ma³¿eñstwa.

§ 2. Chocia¿ pierwsze ma³¿eñstwo jest niewa¿ne lub zosta³o rozwi¹zanez jakiejkolwiek przyczyny, nie wolno zawrzeæ innego ma³¿eñstwa, dopókinie stwierdzi siê zgodnie z prawem i w sposób pewny niewa¿no�ci lubrozwi¹zania poprzedniego.

Kan. 803 � § 1. Nie mo¿e byæ wa¿nie zawarte ma³¿eñstwo z osob¹nieochrzczon¹.

§ 2. Je�li w czasie zawierania ma³¿eñstwa strona by³a powszechnie uwa-¿ana za ochrzczon¹ albo jej chrzest by³ w¹tpliwy, nale¿y domniemywaæ,zgodnie z kan. 779, wa¿no�æ ma³¿eñstwa, dopóki w sposób pewny nieudowodni siê, ¿e jedna strona by³a ochrzczona, a druga nieochrzczona.

§ 3. Odno�nie do warunków dyspensowania stosuje siê kan. 814.

KPK/83: 1084 § 1KPK/17: 1068 § 1CA: 58 § 1

KPK/83: 1084 § 2KPK/17: 1068 § 2CA: 58 § 2

KPK/83: 1084 § 3KPK/17: 1068 § 3CA: 58 § 3

KPK/83: 1085 § 1KPK/17: 1069 § 1CA: 59 § 1

KPK/83: 1085 § 2KPK/17: 1069 § 2CA: 59 § 2

KPK/83: 1086 § 1KPK/17: 1070 § 1CA: 60 § 1

KPK/83: 1086 § 3KPK/17: 1070 § 2CA: 60 § 2

KPK/83: 1086 § 2

a. 1883, tit. VI, art. 4; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 9. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Parochus�.

4 S. Basilius M., cann. 31, 36; Lucius III, litt. Dominus ac Redemptor, a. 1181/5; S.C.S.Off., instr. (ad Del. Ap. Aegypti), 13 ian. 1861; instr. (ad Ep. Orient.), 22 aug. 1890, 11.

5 Chalc. can.14; Quinisext. can. 72; S.C.S. Off., instr. (ad omnes Ep. Ritus Orient.), 12dec. 1888, 1; * Syn. Partaven. Armenorum, a. 771, can. 11; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XI, 8, VII et 17; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7,1; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, i); a. 1882.tit. IV, sect. I, § 10; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 14; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, XIII; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 10.


Can. 804 � Invalide matrimonium attentat, qui in ordine sacro est consti-tutus.1

Can. 805 � Invalide matrimonium attentat, qui votum publicum perpetu-um castitatis in instituto religioso emisit.2

Can. 806 � Cum persona abducta vel saltem retenta intuitu matrimoniicum ea celebrandi matrimonium valide celebrari non potest, nisi posteailla ab abducente vel retinente separata et in loco tuto ac libero constitutamatrimonium sua sponte eligit.3

Can. 807 � § 1. Qui intuitu matrimonii cum certa persona celebrandieius coniugi vel proprio coniugi mortem intulit, invalide hoc matrimoniumattentat.4

§ 2. Invalide quoque matrimonium inter se attentant, qui mutua operaphysica vel morali mortem coniugi intulerunt.5

Can. 808 � § 1. In linea recta consanguinitatis matrimonium invalidumest inter omnes ascendentes et descendentes.6

§ 2. In linea collaterali invalidum est usque ad quartum gradum inclusive.7

§ 3. Numquam matrimonium permittatur, si quod subest dubium, numpartes sint consanguineae in aliquo gradu lineae rectae aut in secundogradu lineae collateralis.

1 Quinisext. cann. 3, 6, 26; S. Basilius M., can. 27; Timotheus Alexandrin., cann. 27-28; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 18 sep. 1629; S.C.S. Off., decr. 3 iun. 1635, ad 1-2; 5 aug.1650, ad 1; 29 ian. 1660; mandatum, 5 maii 1660; (C.G.), 28 aug. 1669, 1; BenedictusXIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VII, XXVII; instr. Eo quamvis tempore, 4maii 1745, §§ 39-40; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Vic. gen. Fagarasien.), 5 feb. 1746; litt.(ad Metrop. Alba-Iulien. et Fagarasien.), 31 maii 1892. * Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XI, 8, IX; cap. XIV, 35; pars III, cap. II, 3; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VII, cap. V; a. 1882, tit. IV, sect. I, § 11; Syn.Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 8; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898,sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, XI; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 4.

2 Chalc. can. 16; Quinisext. can. 44; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a.1883, tit. VI, art. 5 �Adnotatio specialis�.

3 S. Basilius M., cann. 22, 30.4 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Caeterum�; Syn. Libanen.

Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8, VI; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.


Kan. 804 � Niewa¿nie usi³uje zawrzeæ ma³¿eñstwo ten, kto otrzyma³�wiêcenia.

Kan. 805 � Niewa¿nie usi³uje zawrzeæ ma³¿eñstwo ten, kto jest zwi¹za-ny wieczystym publicznym �lubem czysto�ci z³o¿onym w instytucie za-konnym.

Kan. 806 � Z osob¹ uprowadzon¹ lub choæby przetrzymywan¹ z zamia-rem zawarcia z ni¹ ma³¿eñstwa, nie mo¿na wa¿nie zawrzeæ ma³¿eñstwa,chyba ¿e pó�niej osoba ta uwolniona od porywacza lub przetrzymuj¹ce-go i znajduj¹ca siê w bezpiecznym i wolnym miejscu, sama dobrowolniewybierze ma³¿eñstwo.

Kan. 807 � § 1. Kto, chc¹c zawrzeæ ma³¿eñstwo z okre�lon¹ osob¹zadaje �mieræ wspó³ma³¿onkowi jej lub w³asnemu, usi³uje niewa¿nie za-wrzeæ ma³¿eñstwo.

§ 2. Niewa¿nie równie¿ usi³uj¹ zawrzeæ ma³¿eñstwo ci, którzy poprzezfizyczny lub moralny wspó³udzia³ spowodowali �mieræ wspó³ma³¿onka.

Kan. 808 � § 1. W linii prostej pokrewieñstwa niewa¿ne jest ma³¿eñ-stwo miêdzy wszystkimi wstêpnymi i zstêpnymi.

§ 2. W linii bocznej niewa¿ne jest a¿ do czwartego stopnia w³¹cznie.

§ 3. Nigdy nie zezwala siê na ma³¿eñstwo, je�li istnieje w¹tpliwo�æ, czystrony s¹ spokrewnione w jakim� stopniu linii prostej lub w drugim stop-niu linii bocznej.

KPK/83: 1087KPK/17: 1072CA: 62 § 1, 2

KPK/83: 1088KPK/17: 1073CA: 63

KPK/83: 1089KPK/17: 1074 § 1, 2CA: 64 § 1, 2

KPK/83: 1090 § 1KPK/17: 1075CA: 65

KPK/83: 1090 § 2KPK/17: 1075CA: 65

KPK/83: 1091 § 1KPK/17: 1076 § 1CA: 66 § 1

KPK/83: 1091 § 2KPK/17: 1076 § 2CA: 66 § 2KPK/83: 1091 § 4KPK/17: 1076 § 3CA: 66 § 3

Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, k); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 13; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 16; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II,cap. III, art. VIII, § 5, 4, XV; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 11.

5 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 13.6 S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, a. 866, XXXIX; Clemens VIII, breve, Christi

fidelium, 17 aug. 1599; S.C.S. Off., instr. (Ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883, tit. VI, art. I.* Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXIX; Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. III, § 8 �Caeterum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8,IV; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, 1), a); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 14;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 10; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, VIII; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 5.

7 Quinisext. can. 54; Timotheus Alexandrin., can. 11. * Syn. Sahapivan. Armenorum,aa. 446-447, can. 13; Syn. Sisen. Armenorum, a. 1342, �Responsio: Secundum antiquamconsuetudinem�.


§ 4. Impedimentum consanguinitatis non multiplicatur.

Can. 809 � § 1. Affinitas matrimonium dirimit in quolibet gradu lineaerectae et in secundo gradu lineae collateralis.1

§ 2. Impedimentum affinitatis non multiplicatur.

Can. 810 � § 1. Impedimentum publicae honestatis oritur:2

1° ex matrimonio invalido post instauratam vitam communem;

2° ex notorio vel publico concubinatu;3° ex instauratione vitae communis eorum, qui ad formam celebrationis

matrimonii iure praescriptam astricti matrimonium attentaverunt co-ram officiali civili aut ministro acatholico.

§ 2. Hoc impedimentum matrimonium dirimit in primo gradu lineae rec-tae inter virum et consanguineas mulieris itemque inter mulierem et viriconsanguineos.

Can. 811 � § 1. Ex baptismo oritur inter patrinum et baptizatum eiusqueparentes cognatio spiritualis, quae matrimonium dirimit.3

§ 2. Si iteratur baptismus sub condicione, cognatio spiritualis non oritur,nisi iterum idem patrinus adhibitus est.

1 Neoc. can. 2; Quinisext. can. 54; S. Basilius M., cann. 23, 76, 78, 87; TimotheusAlexandrin., can. 11; Theophilus Alexandrin., can. 5; S. Nicephorus CP., can. 81; ClemensVIII, breve, Christi fidelium, 17 aug. 1599; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a.1883, tit. VI, art. I. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXIX; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Caeterum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XI, 8, V; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 2;Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, m); a.1882, tit. IV, sect. I, § 17; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 12; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, IX; Syn. Armen., a.1911, 571, n. 6.

2 Clemens VIII, breve, Christi fidelium, 17 aug. 1599; S.C.S. Off., instr. (ad Ep.Rituum Orient.), a. 1883, tit. VI, art. 2. * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III,§ 8 �Caeterum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8, XI; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, n); a. 1882, tit. IV,sect. I, § 18; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 13; Syn. Alexandrin.


§ 4. Przeszkoda pokrewieñstwa nie zwielokrotnia siê.

Kan. 809 � § 1. Powinowactwo w jakimkolwiek stopniu w linii prosteji w drugim stopniu linii bocznej powoduje niewa¿no�æ ma³¿eñstwa.

§ 2. Przeszkoda powinowactwa nie zwielokrotnia siê.

Kan. 810 � § 1. Przeszkoda przyzwoito�ci publicznej powstaje:

1° z niewa¿nego ma³¿eñstwa po rozpoczêciu ¿ycia wspólnego;

2° z notorycznego lub publicznego konkubinatu;3° z rozpoczêtego ¿ycia wspólnego tych, którzy zobowi¹zani do zacho-

wania przepisanej prawem formy zawarcia ma³¿eñstwa, usi³owalizawrzeæ ma³¿eñstwo przed urzêdnikiem cywilnym lub szafarzem aka-tolickim.

§ 2. Ta przeszkoda czyni ma³¿eñstwo niewa¿nym w pierwszym stopniulinii prostej pomiêdzy mê¿czyzn¹ i krewnymi kobiety lub miêdzy kobiet¹i krewnymi mê¿czyzny.

Kan. 811 � § 1. Ma³¿eñstwo czyni niewa¿nym przeszkoda pokrewieñ-stwa duchowego, która pochodzi z chrztu i zachodzi pomiêdzy chrzest-nym i osob¹ ochrzczon¹ oraz jej rodzicami.

§ 2. Je�li chrzest zosta³ udzielony warunkowo, pokrewieñstwo duchowez niego nie wynika, chyba ¿e powtórnie ten sam chrzestny przy nim asy-stowa³.

KPK/83: 1091 § 3KPK/17: 1076 § 2CA: 66 § 2KPK/83: 1092KPK/17: 1077 § 1CA: 67 § 1 n. 1

KPK/17: 1077 § 2CA: 67 § 2

KPK/83: 1093KPK/17: 1078CA: 69KPK/83: 1093KPK/17: 1078CA: 69KPK/83: 1093KPK/17: 1078CA: 69

KPK/83: 1093KPK/17: 1078CA: 69

KPK/17: 768, 1079CA: 70 § 1, § 2 n. 1

CA: 70 § 2 n. 2

Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. III, art. VIII, § 5, 4, XII; Syn. Armen., a. 1911, 571,n. 7.

3 Quinisext. can. 53; S. Nicephorus CP., cann. 124, 185; S. Nicolaus I, litt. Ad consultavestra, 13 nov. 866, II; Clemens VIII, breve, Christi fidelium, 17 aug. 1599; BenedictusXIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VIII, VI; S.C. de Prop. Fide, reg. (pro Sacerd.Coptis), 15 mar. 1790, XI; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883, tit. VI, art. I;litt. (Leopol. Ruthen.), 29 apr. 1894; S.C. de Prop. Fide, (C.G.), litt. (ad Archiep.Fagarasien.), 25 iun. 1897. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXCI; Syn.Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, litt. III, § 1 �Unum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. II, 10; pars III, cap. XI, 8, IV �Cognatio Spiritualis�; Syn. Ain-Trazen.Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 1, 4; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum,a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, 1), b); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 15; Syn. Sciarfen. Syrorum, a.1888, cap. V, art. II, 3, XXII; art. XV, § 8, 11; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.II, cap. III, art. II, XXVII; sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, VIII; Syn. Armen., a. 1911,571, n. 9.


Can. 812 � Matrimonium inter se valide celebrare non possunt, qui co-gnatione legali ex adoptione orta in linea recta aut in secundo gradu line-ae collateralis coniuncti sunt.1

Art. IV � De matrimoniis mixtis

Can. 813 � Matrimonium inter duas personas baptizatas, quarum alteraest catholica, altera vero acatholica, sine praevia auctoritatis competen-tis licentia prohibitum est.2

Can. 814 � Licentiam iusta de causa concedere potest Hierarcha loci;eam vero ne concedat nisi impletis condicionibus, quae sequuntur:3

1° pars catholica declaret se paratam esse pericula a fide deficiendiremovere atque sinceram promissionem praestet se omnia pro viri-bus facturam esse, ut omnes filii in Ecclesia catholica baptizentur eteducentur;

2° de his promissionibus a parte catholica faciendis altera pars tempe-stive certior fiat ita, ut constet ipsam vere consciam esse promissio-nis et obligationis partis catholicae;

3° ambae partes edoceantur de finibus et proprietatibus essentialibusmatrimonii a neutro sponso excludendis.

Can. 815 � Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris statuaturmodus, quo hae declarationes et promissiones, quae semper requiruntur,faciendae sint, et modus determinetur, quo de eisdem et in foro externoconstet et pars acatholica certior fiat.

Can. 816 � Hierarchae loci aliique pastores animarum curent, ne coniu-gi catholico et filiis ex matrimonio mixto natis auxilium spirituale desit ad

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8, IV �Cognatio Legalis�;Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 2; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII, I, 1), g); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 16;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 11; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, VIII; Syn. Armen., a. 1911, 571, n. 8; Instit. 1, 10,1-3.

2 Laod. cann. 10, 31; Chalc. can. 14; Carth. can. 21; Quinisext can. 72; S.C. de Prop.Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858; S.C.S. Off., instr. (ad Archiep. Corcyren.),3 ian. 1871, 3; Leo XIII, ep. encycl. Arcanum, 10 feb. 1880; S.C.S. Off., instr. (ad omnesEp. Ritus Orientalis), 12 dec. 1888, 1-4. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II,cap. XI, 8, VII; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 1; Syn. Prov.


Kan. 812 � Nie mog¹ ze sob¹ wa¿nie zawrzeæ ma³¿eñstwa ci, którzy s¹zwi¹zani pokrewieñstwem prawnym powsta³ym z adopcji w linii prostejlub w drugim stopniu linii bocznej.

Art. IV � Ma³¿eñstwa mieszane

Kan. 813 � Ma³¿eñstwo miêdzy dwiema osobami ochrzczonymi, z któ-rych jedna jest katolicka, druga za� akatolicka, jest zabronione bez uprzed-niego zezwolenia kompetentnej w³adzy.

Kan. 814 � Tego pozwolenia mo¿e udzieliæ Hierarcha miejsca, je�li ist-nieje s³uszna przyczyna. Nie mo¿e jednak pozwolenia udzieliæ, je�li niezosta³y spe³nione nastêpuj¹ce warunki:1° strona katolicka winna o�wiadczyæ, ¿e jest gotowa odsun¹æ od siebie

niebezpieczeñstwo utraty wiary, jak równie¿ z³o¿yæ szczere przyrze-czenie, ¿e uczyni wszystko, co w jej mocy, aby wszystkie dzieci by³yochrzczone i wychowane w Ko�ciele katolickim;

2° druga strona winna byæ powiadomiona w odpowiednim czasie o sk³a-danych przyrzeczeniach strony katolickiej, aby by³o wiadomo, ¿e rze-czywi�cie jest �wiadoma przyrzeczeñ i zobowi¹zañ strony katolickiej;

3° obydwie strony winne byæ pouczone o celach oraz istotnych przy-miotach ma³¿eñstwa, których nie mo¿e wykluczyæ ¿adna ze stron.

Kan. 815 � Prawo partykularne ka¿dego Ko�cio³a sui iuris powinnookre�liæ, w jaki sposób nale¿y z³o¿yæ te deklaracje i przyrzeczenia, któres¹ zawsze wymagane, oraz okre�liæ w jaki sposób ma to zostaæ stwier-dzone w zakresie zewnêtrznym i jak ma byæ o tym powiadomiona stronaakatolicka.

Kan. 816 � Hierarcha miejsca i inni duszpasterze powinni siê troszczyæ,aby ma³¿onek katolicki i dzieci zrodzone w ma³¿eñstwie mieszanym nie

KPK/83: 1094KPK/17: 1080CA: 71

KPK/83: 1124KPK/17: 1060CA: 50

KPK/83: 1125KPK/17: 1061 § 1CA: 51 § 1

KPK/83: 1125 n. 1KPK/17: 1061 § 1 n. 2CA: 51 § 1 n. 2

KPK/83: 1125 n. 2KPK/17: 1061 § 1 n. 3CA: 51 § 1 n. 3

KPK/83: 1025 n. 3

KPK/83: 1128

Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. IX; a. 1882, tit. IV, sect. I, §31; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 7, 5; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. II, cap. VII, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII,§ 5, 3, IV; Syn. Armen., a. 1911, 577, n. 5.

3 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858; S.C.S. Off., instr. (adArchiep. Corcyren.), 3 ian. 1871, 3; instr. (ad omnes Ep. Ritus Orient.), 12 dec. 1888, 4-5; 10 feb. 1892; decr. 14 iun. 1932; decr. 16 ian. 1942. * Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XI, 17; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit.V, cap. IX; a. 1882, tit. IV, sect. I, § 31; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV,§ 7, 5; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. VII, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 3, IV �Si propter�.


eorum obligationes conscientiae implendas, atque coniuges adiuvent adconsortii vitae coniugalis et familiaris unitatem fovendam.

Art. V � De consensu matrimoniali

Can. 817 � § 1. Consensus matrimonialis est actus voluntatis, quo vir etmulier foedere irrevocabili se mutuo tradunt et accipiunt ad constituen-dum matrimonium.1

§ 2. Consensus matrimonialis nulla humana potestate suppleri potest.2

Can. 818 � Sunt incapaces matrimonii celebrandi:1° qui sufficienti usu rationis carent;2° qui laborant gravi defectu discretionis iudicii circa iura et obligationes

matrimoniales essentiales mutuo tradenda et acceptanda;

3° qui ob causas naturae psychicae obligationes matrimonii essentialesassumere non possunt.3

Can. 819 � Ut consensus matrimonialis haberi possit, necesse est, utmatrimonium celebrantes saltem non ignorent matrimonium esse con-sortium permanens inter virum et mulierem ordinatum ad filios coopera-tione aliqua sexuali procreandos.

Can. 820 � § 1. Error in persona invalidum reddit matrimonium.

§ 2. Error in qualitate personae, etsi dat causam matrimonio, matrimo-nium non dirimit, nisi haec qualitas directe et principaliter intenditur.4

Can. 821 � Qui matrimonium celebrat deceptus dolo ad obtinendumconsensum patrato circa aliquam alterius partis qualitatem, quae sua na-tura consortium vitae coniugalis graviter perturbare potest, invalide cele-brat.

1 Vat. II, const. Gaudium et spes, 48; Paulus VI, litt. encycl. Humanae vitae, 25 iul.1968, 8. � Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16; S.C. de Prop.Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785.

2 Benedictus XIII, a. 1341, prop. 100, Armenorum, damn.; Pius XI, litt. encycl. Casticonnubii, 31 dec. 1930, �At, quamquam�; Paulus VI, all. 9 feb. 1976. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Cum autem liber�. D. 23, 2, 2.


byli pozbawieni pomocy duchowej w wype³nianiu przez nich obowi¹z-ków sumienia, a tak¿e powinni pomagaæ ma³¿onkom w pog³êbianiu wspól-noty ¿ycia ma³¿eñskiego i jedno�ci rodzinnej.

Art. V � Zgoda ma³¿eñska

Kan. 817 � § 1. Zgoda ma³¿eñska jest aktem woli, którym mê¿czyznai kobieta w nieodwo³alnym przymierzu wzajemnie siê sobie oddaj¹ i przyj-muj¹ w celu stworzenia ma³¿eñstwa.

§ 2. Zgody ma³¿eñskiej nie mo¿e uzupe³niæ ¿adna ludzka w³adza.

Kan. 818 � Niezdolni do zawarcia ma³¿eñstwa s¹ ci, którzy:1° s¹ pozbawieni wystarczaj¹cego u¿ywania rozumu;2° maj¹ powa¿ny brak rozeznania oceniaj¹cego co do istotnych praw

i obowi¹zków ma³¿eñskich wzajemnie przekazywanych i przyjmo-wanych;

3° z przyczyn natury psychicznej nie s¹ zdolni podj¹æ istotnych obo-wi¹zków ma³¿eñskich.

Kan. 819 � Do zaistnienia zgody ma³¿eñskiej konieczne jest, aby stronywiedzia³y przynajmniej, ¿e ma³¿eñstwo jest trwa³ym zwi¹zkiem miêdzymê¿czyzn¹ i kobiet¹, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakie�seksualne wspó³dzia³anie.

Kan. 820 � § 1. B³¹d co do osoby powoduje niewa¿no�æ ma³¿eñstwa.

§ 2. B³¹d co do przymiotu osoby, chocia¿by by³ przyczyn¹ zawarciama³¿eñstwa, nie powoduje niewa¿no�ci ma³¿eñstwa, chyba ¿e przymiotten by³ bezpo�rednio i zasadniczo zamierzony.

Kan. 821 � Kto zawiera ma³¿eñstwo zwiedziony podstêpem, dokona-nym dla uzyskania zgody ma³¿eñskiej, a dotycz¹cym jakiego� przymiotudrugiej strony, który ze swej natury mo¿e powa¿nie zak³óciæ wspólnotê¿ycia ma³¿eñskiego, zawiera je niewa¿nie.

KPK/83: 1057 § 1KPK/17: 1081 § 1CA: 72 § 2

KPK/83: 1057 § 2KPK/17: 1081 § 2CA: 72 § 1KPK/83: 1095

KPK/83: 1095 n. 1

KPK/83: 1095 n. 2

KPK/83: 1095 n. 3

KPK/83: 1096 § 1KPK/17: 1082 § 1CA: 73 § 1

KPK/83: 1097 § 1KPK/17: 1083 § 1CA: 74 § 1KPK/83: 1097 § 2KPK/17: 1083 § 2CA: 74 § 2

KPK/83: 1098

3 Ioannes Paulus II, all. 5 feb. 1987; all. 25 ian. 1988.4 S. Basilius M., cann. 40, 42. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI,

8, II; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 8, 2 et 4; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 4, II; Syn. Armen., a. 1911, 568.


Can. 822 � Error circa matrimonii unitatem vel indissolubilitatem autsacramentalem dignitatem, dummodo non determinet voluntatem, nonvitiat consensum matrimonialem.1

Can. 823 � Scientia aut opinio nullitatis matrimonii consensum matrimo-nialem non necessario excludit.2

Can. 824 � § 1. Internus animi consensus praesumitur conformis verbisvel signis in celebrando matrimonio adhibitis.3

§ 2. Sed si alterutra vel utraque pars positivo voluntatis actu excluditmatrimonium ipsum vel matrimonii essentiale aliquod elementum vel es-sentialem aliquam proprietatem, invalide matrimonium celebrat.4

Can. 825 � Invalidum est matrimonium celebratum ob vim vel metumgravem ab extrinseco etiam inconsulto incussum, a quo ut quis se liberet,eligere cogatur matrimonium.5

Can. 826 � Matrimonium sub condicione valide celebrari non potest.6

Can. 827 � Etsi matrimonium invalide ratione impedimenti vel defectusformae celebrationis matrimonii iure praescriptae celebratum est, con-sensus praestitus praesumitur perseverare, donec de eius revocationeconstiterit.

Art. VI � De forma celebrationis matrimonii

Can. 828 � § 1. Ea tantum matrimonia valida sunt, quae celebrantur ritusacro coram Hierarcha loci vel parocho loci vel sacerdote, cui ab alter-utro collata est facultas matrimonium benedicendi, et duobus saltem testi-

1 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785.2 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785.3 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785.4 S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785.5 S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883, tit. VI, art. 3. * Syn. Zamosten.

Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Cum autem liber�; Syn. Libanen. Maronitarum, a.1736, pars II, cap. XI, 8, VIII; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a.1872, tit. V, cap. VIII, I, d); a. 1882, tit. IV, sect. I, § 5, b); Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,


Kan. 822 � B³¹d co do jedno�ci lub nierozerwalno�ci albo sakramental-nej godno�ci ma³¿eñstwa nie narusza zgody ma³¿eñskiej, chyba ¿e deter-minuje wolê.

Kan. 823 � Wiedza lub opinia o niewa¿no�ci ma³¿eñstwa niekonieczniewyklucza zgodê ma³¿eñsk¹.

Kan. 824 � § 1. Domniemywa siê, ¿e wewnêtrzna zgoda odpowiadas³owom lub znakom u¿ytym przy zawieraniu ma³¿eñstwa.

§ 2. Je�li jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woliwyklucza³y samo ma³¿eñstwo lub jaki� istotny element ma³¿eñstwa czyjaki� istotny przymiot, zawieraj¹ je niewa¿nie.

Kan. 825 � Niewa¿ne jest ma³¿eñstwo zawarte pod przymusem lubpod wp³ywem ciê¿kiej boja�ni z zewn¹trz, choæby nieumy�lnie wywo-³anej, od której, aby siê uwolniæ, zmuszony jest kto� wybraæ ma³¿eñ-stwo.

Kan. 826 � Ma³¿eñstwo nie mo¿e byæ wa¿nie zawarte pod warunkiem.

Kan. 827 � Chocia¿ ma³¿eñstwo zosta³o zawarte niewa¿nie z racji prze-szkody lub braku formy zawarcia ma³¿eñstwa przepisanej prawem, tojednak domniemywa siê, ¿e wyra¿ona zgoda trwa, dopóki nie uzyska siêpewno�ci o jej odwo³aniu.

Art. VI � Forma zawarcia ma³¿eñstwa

Kan. 828 � § 1. Tylko te ma³¿eñstwa s¹ wa¿ne, które s¹ zawierane zzachowaniem �wiêtego obrzêdu wobec Hierarchy miejsca lub probosz-cza miejsca lub kap³ana, który od jednego z nich otrzyma³ upowa¿nienie

KPK/83: 1099KPK/17: 1084CA: 75

KPK/83: 1110KPK/17: 1085CA: 76

KPK/83: 1101 § 1KPK/17: 1086 § 1CA: 77 § 1

KPK/83: 1101 § 2KPK/17: 1086 § 2CA: 77 § 2

KPK/83: 1103KPK/17: 1087 § 1CA: 78 § 1

KPK/83: 1102 § 1KPK/17: 1092 n., 1,2, 3CA: 83

KPK/83: 1107KPK/17: 1093CA: 84

KPK/83: 1108 § 1KPK/17: 1094CA: 85 § 1

cap. V, art. XV, § 8, 3; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII,§ 5, 4, IV; Syn. Armen., a. 1911, 569.

6 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 5, d);Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 3, 6; Syn. Armen., a. 1911, 564-567.

Kan. 825 � Defekt konsensu ma³¿eñskiego, jakim jest przymus i boja�ñ mo¿e byæaplikowany tak¿e do ma³¿eñstw niekatolików (Int. z dnia 25 listopada 1986 r. dotycz¹cakan. 1103 KPK/83 � AAS 79 (1987) s. 1132).

* INTERPRETACJA


bus secundum tamen praescripta canonum, qui sequuntur, et salvis excep-tionibus, de quibus in cann. 832 et 834, § 2.1

§ 2. Sacer hic censetur ritus ipso interventu sacerdotis assistentis et be-nedicentis.

Can. 829 � § 1. Hierarcha loci et parochus loci capta possessionecanonica officii, dum legitime officio funguntur, intra fines sui territoriiubique valide benedicunt matrimonium, sive sponsi sunt subditi sive,dummodo alterutra saltem pars sit ascripta propriae Ecclesiae sui iuris,non subditi.2

§ 2. Hierarcha et parochus personalis vi officii matrimonium solummodoeorum, quorum saltem alteruter sibi subditus est, intra fines suae dicionisvalide benedicunt.3

§ 3. Patriarcha ipso iure facultate praeditus est servatis aliis de iure ser-vandis matrimonia per se ipsum benedicendi ubique terrarum, dummodoalterutra saltem pars ascripta sit Ecclesiae, cui praeest.

Can. 830 � § 1. Hierarcha loci et parochus loci, dum legitime officiofunguntur, possunt sacerdotibus cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam Eccle-siae latinae, facultatem conferre, intra fines sui territorii determinatummatrimonium benedicendi.

§ 2. Facultatem generalem vero matrimonia benedicendi conferre potestsolus Hierarcha loci firmo can. 302, § 2.

§ 3. Collatio facultatis matrimonia benedicendi, ut valida sit, determinatissacerdotibus expresse immo, si de facultate generali agitur, scripto con-ferri debet.

1 S. Nicephorus CP., cann. 90, 199; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866,III; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Vic. Ap. Constantinop.), 1 oct. 1785; litt. (ad Ep.Nicopolitan.), 11 ian. 1817; S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug. 1913,art. 36; decr. 17 aug. 1914, art. 30; decr. 27 mar. 1916, 17; S.C. pro Eccl. Orient., decr.1 mar. 1929, art. 39; decr. 24 maii 1930, art. 45; Pont. Comm. ad Red. Cod. Iur. Can.Orient., interpr. auth. 8 ian. 1953, I; interpr. auth. 3 maii 1953, ad can. 85 § 2. * Syn. SergiiPatriarchae Maronitarum, 18 sep. 1596, can. XIV; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium,a. 1599, CLXXXV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8; Syn. Libanen.


do b³ogos³awienia ma³¿eñstw i wobec przynajmniej dwóch �wiadków,jednak wed³ug kanonów, które nastêpuj¹, z uwzglêdnieniem wyj¹tków,o których mowa w kan. 832 i 834 § 2.

§ 2. Za �wiêty uwa¿any jest obrzêd z udzia³em kap³ana asystuj¹cegoi b³ogos³awi¹cego.

Kan. 829 � § 1. Hierarcha miejsca i proboszcz miejsca po kanonicznymobjêciu urzêdu, podczas prawnego sprawowania urzêdu w granicachswojego terytorium wszêdzie wa¿nie b³ogos³awi¹ ma³¿eñstwo, zarównow odniesieniu do narzeczonych swoich podw³adnych, jak i w sytuacji,gdy narzeczeni nie s¹ podw³adnymi, ale przynajmniej jedna strona nale¿ydo jego w³asnego sui iuris.

§ 2. Hierarcha i proboszcz personalny na mocy urzêdu wa¿nie b³ogos³a-wi¹ jedynie ma³¿eñstwa tych, z których przynajmniej jedna strona jestjego podw³adnym, w granicach swojego okrêgu.

§ 3. Patriarcha z mocy prawa posiada upowa¿nienie, z zachowanieminnych prawnych wymogów, b³ogos³awienia na ca³ym �wiecie ma³¿eñstw,w których przynajmniej jedna strona nale¿y do Ko�cio³a, któremu onprzewodzi.

Kan. 830 � § 1. Hierarcha miejsca i proboszcz miejsca w czasie praw-nego sprawowania urzêdu mog¹ upowa¿niæ kap³anów ka¿dego Ko�cio³asui iuris, tak¿e Ko�cio³a ³aciñskiego, do b³ogos³awienia okre�lonego ma³-¿eñstwa w granicach swojego terytorium.

§ 2. Upowa¿nienia ogólnego do b³ogos³awienia ma³¿eñstw mo¿e udzieliæjedynie Hierarcha miejsca, z zachowaniem kan. 302 § 2.

§ 3. Udzielenie upowa¿nienia do b³ogos³awienia ma³¿eñstw, aby by³owa¿ne, powinno zostaæ dane w sposób wyra�ny okre�lonym kap³anom,a ponadto je�li chodzi o upowa¿nienie ogólne, powinno byæ ono dane napi�mie.

CA: 85 § 2

KPK/83: 1109KPK/17: 1095 § 1CA: 86 § 1

KPK/83: 1110

KPK/83: 1111 § 1KPK/17: 1095 § 2CA: 87 § 1 n. 1

KPK/83: 1111 § 1KPK/17: 1096 § 1CA: 87 § 1 n. 2

KPK/83: 1111 § 2KPK/17: 1096 § 1CA: 87 § 1 n. 1

Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 8, XII et 28; pars III, cap. III, 2, X; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, §§ 23-25; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 12; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap.III, art. VIII, § 5, 4, XVI; Syn. Armen., a. 1911, 575.

2 Pont. Comm. ad Red. Cod. Iur. Can. Orient., interpr. auth. 8 iul. 1952; interpr. auth. 3maii 1953, ad can. 86 § 1 n. 2. * Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. VII, 3.

3 Pius XII, const. ap. Exsul Familia, 1 aug. 1952, 35-36 et 39.


Can. 831 � § 1. Hierarcha loci vel parochus loci matrimonium licitebenedicunt:1° postquam sibi constitit de domicilio vel quasi-domicilio vel menstrua

commoratione aut, si de vago agitur, actuali commoratione alterutriussponsi in loco matrimonii;1

2° habita, si hae condiciones desunt, licentia Hierarchae vel parochi do-micilii vel quasi-domicilii alterutrius partis, nisi iusta causa excusat;

3° in loco quoque exclusivo alterius Ecclesiae sui iuris, nisi Hierarcha,qui in hoc loco potestatem suam exercet, expresse renuit.2

§ 2. Matrimonium coram sponsi parocho celebretur, nisi vel ius particula-re aliud fert vel iusta causa excusat.3

Can. 832 � § 1. Si haberi vel adiri non potest sine gravi incommodosacerdos ad normam iuris competens, celebrare intendentes verum ma-trimonium illud valide ac licite coram solis testibus celebrare possunt:

1° in periculo mortis;

2° extra periculum mortis, dummodo prudenter praevideatur earum re-rum condicionem esse per mensem duraturam.

§ 2. In utroque casu, si praesto est alius sacerdos, ille, si fieri potest,vocetur, ut matrimonium benedicat salva matrimonii validitate coramsolis testibus; eisdem in casibus etiam sacerdos acatholicus vocari po-test.

§ 3. Si matrimonium celebratum est coram solis testibus, coniuges asacerdote quam primum benedictionem matrimonii suscipere ne negle-gant.

Can. 833 � § 1. Hierarcha loci cuilibet sacerdoti catholico facultatemconferre potest matrimonium christifidelium alicuius Ecclesiae orientalis

1 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 28.2 Pont. Comm. ad Red. Cod. Iur. Can. Orient., interpr. auth. 8 iul. 1952.3 Benedictus XIV, const. Etsi pastoralis, 26 maii 1742, § VIII, XI-XII; S.C. de Prop.

Fide, decr. 6 oct. 1863, C), c), D), b); S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18aug. 1913, art 37; decr. 17 aug. 1914, art. 30; decr. 27 mar. 1916, 17; S.C. pro Eccl. Orient.,


Kan. 831 � § 1. Hierarcha miejsca lub proboszcz miejsca godziwie b³o-gos³awi¹ ma³¿eñstwa:1° je�li upewni siê, ¿e przynajmniej jedna ze stron posiada w miejscu

zawarcia ma³¿eñstwa sta³e lub tymczasowe zamieszkanie albo mie-siêczny pobyt albo, je�li chodzi o tu³acza, pobyt aktualny;

2° je�li posiada, o ile nie spe³nia powy¿szych warunków, zgodê Hierar-chy lub proboszcza sta³ego lub tymczasowego zamieszkania jednejze stron, chyba ¿e s³uszna przyczyna usprawiedliwia brak zgody;

3° w miejscu wy³¹cznym innego Ko�cio³a sui iuris, chyba ¿e Hierarcha,który wykonuje w tym miejscu swoj¹ w³adzê, wyra�nie siê temu sprze-ciwi.

§ 2. Ma³¿eñstwo powinno byæ zawierane przed proboszczem narze-czonego, chyba ¿e prawo partykularne co innego postanawia lub wyma-wia od tego s³uszna przyczyna.

Kan. 832 � § 1. Je�li kap³an, wed³ug prawa kompetentny, jest nieosi¹-galny lub nie mo¿na siê do niego udaæ bez powa¿nej niedogodno�ci, ci,którzy pragn¹ zawrzeæ ma³¿eñstwo mog¹ to uczyniæ wa¿nie i godziwiewobec samych �wiadków:1° w niebezpieczeñstwie �mierci;

2° poza niebezpieczeñstwem �mierci jedynie wtedy, gdy roztropnie prze-widuje siê, ¿e te okoliczno�ci bêd¹ trwa³y przez miesi¹c.

§ 2. W obydwu przypadkach, gdyby by³ osi¹galny inny kap³an, o ile tomo¿liwe nale¿y go poprosiæ o pob³ogos³awienie ma³¿eñstwa, z zachowa-niem zasady wa¿no�ci ma³¿eñstwa wobec samych �wiadków; w takiejsytuacji mo¿e byæ poproszony tak¿e kap³an akatolicki.

§ 3. Je�li ma³¿eñstwo zosta³o zawarte wobec samych �wiadków, ma³-¿onkowie nie powinni zaniedbaæ przyjêcia jak najszybciej od kap³ana b³o-gos³awieñstwa ma³¿eñstwa.

Kan. 833 � § 1. Hierarcha miejsca mo¿e udzieliæ ka¿demu kap³anowikatolickiemu upowa¿nienia do b³ogos³awienia ma³¿eñstwa chrze�cijan

KPK/83: 1114KPK/17: 1097 § 1CA: 88 § 1KPK/83: 1115KPK/17: 1097 § 1 n. 2CA: 88 § 1 n. 2

KPK/83: 1115KPK/17: 1097 § 1 n. 3CA: 88 § 1 n. 3

KPK/17: 1097 § 2CA: 88 § 3

KPK/83: 1116 § 1KPK/17: 1098CA: 89

KPK/83: 1116 § 1 n. 1KPK/17: 1098 n. 1CA: 89 n. 1KPK/83: 1116 § 1 n. 2KPK/17: 1098 n. 1CA: 89 n. 1

KPK/83: 1116 § 2KPK/17: 1098 n. 2CA: 89 n. 2

decr. 1 mar. 1929, art. 39; decr. 24 maii 1930, art. 45; decr. 23 nov. 1940, art. 39; Pont.Comm. ad Red. Cod. Iur. Can. Orient., interpr. auth. 3 maii 1953, ad can. 88 § 3. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 28; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. III, art. IX, 11; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XXIV;Syn. Armen., a. 1911, 622.


acatholicae, qui sacerdotem propriae Ecclesiae sine gravi incommodoadire non possunt, benedicendi, si sua sponte id petunt et dummodo nihilvalidae vel licitae celebrationi matrimonii obstet.

§ 2. Sacerdos catholicus, si fieri potest, antequam matrimonium benedi-cit, auctoritatem competentem illorum christifidelium de hac re certio-rem faciat.

Can. 834 � § 1. Forma celebrationis matrimonii iure praescripta servan-da est, si saltem alterutra pars matrimonium celebrantium in Ecclesiacatholica baptizata vel in eandem recepta est.

§ 2. Si vero pars catholica alicui Ecclesiae orientali sui iuris ascriptamatrimonium celebrat cum parte, quae ad Ecclesiam orientalem acatho-licam pertinet, forma celebrationis matrimonii iure praescripta servandaest tantum ad liceitatem; ad validitatem autem requiritur benedictio sa-cerdotis servatis aliis de iure servandis.1

Can. 835 � Dispensatio a forma celebrationis matrimonii iure praescrip-ta reservatur Sedi Apostolicae vel Patriarchae, qui eam ne concedat nisigravissima de causa.

Can. 836 � Extra casum necessitatis in matrimonii celebratione serven-tur praescripta librorum liturgicorum et legitimae consuetudines.2

Can. 837 � § 1. Ad matrimonium valide celebrandum necesse est, utpartes sint praesentes una simul et consensum matrimonialem mutuoexprimant.3

§ 2. Matrimonium per procuratorem valide celebrari non potest, nisi iureparticulari propriae Ecclesiae sui iuris aliud statuitur, quo in casu etiam decondicionibus, sub quibus tale matrimonium celebrari potest, providen-dum est.4

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 18; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 22 feb. 1967.2 S. Nicephorus CP., can. 90. * Syn. Duinen. Armenorum, a. 719, can. 15; Syn.

Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CLXXXV; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a.1720, tit. III, § 8 �Quoniam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars III, cap. III, 2, X;Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. II, cap. VII, 6; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888,cap. V, art. XV, § 12, IV; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII,§ 2, III; Syn. Armen., a. 1911, 576.


ka¿dego Ko�cio³a wschodniego akatolickiego nie mog¹cych udaæ siê dokap³ana w³asnego Ko�cio³a bez powa¿nej niedogodno�ci, je�li chrze�ci-janie ci dobrowolnie o to prosz¹ i je¿eli nic nie bêdzie przeszkadzaæ wa¿-nemu lub godziwemu zawarciu ma³¿eñstwa.

§ 2. Kap³an katolicki, o ile to mo¿liwe, zanim pob³ogos³awi ma³¿eñstwo,powinien powiadomiæ o tym kompetentn¹ w³adzê tych chrze�cijan.

Kan. 834 � § 1. Forma zawarcia ma³¿eñstwa przepisana prawem powinnabyæ zachowana, je�li przynajmniej jedna strona zawieraj¹ca ma³¿eñstwo zo-sta³a ochrzczona w Ko�ciele katolickim lub do niego zosta³a przyjêta.

§ 2. Je�li za� strona katolicka nale¿¹ca do jakiego� Ko�cio³a wschodniegosui iuris zawiera ma³¿eñstwo ze stron¹, która nale¿y do Ko�cio³a wschod-niego akatolickiego, forma zawarcia ma³¿eñstwa przepisana prawem po-winna byæ zachowana jedynie do godziwo�ci, do wa¿no�ci za� nale¿y b³o-gos³awieñstwo kap³ana, z zachowaniem innych przepisów prawa.

Kan. 835 � Dyspensowanie od formy zawarcia ma³¿eñstwa przepisa-nej prawem jest zarezerwowane Stolicy Apostolskiej lub Patriarsze, któ-ry nie mo¿e jej udzieliæ, chyba ¿e dla najpowa¿niejszej przyczyny.

Kan. 836 � Poza wypadkiem konieczno�ci przy zawarciu ma³¿eñstwanale¿y zachowaæ przepisy ksi¹g liturgicznych i prawnych zwyczajów.

Kan. 837 � § 1. Do wa¿nego i godziwego zawarcia ma³¿eñstwa ko-nieczne jest, aby strony by³y obecne równocze�nie i wyrazi³y wzajemniezgodê ma³¿eñsk¹.

§ 2. Ma³¿eñstwo przez pe³nomocnika nie mo¿e byæ wa¿nie zawarte, chyba¿e prawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris inaczej postanawia,w takim przypadku nale¿y przewidzieæ warunki, pod którymi takie ma³-¿eñstwo mo¿e byæ zawarte.

KPK/83: 1117KPK/17: 1099 § 1CA: 90 § 1

KPK/83: 1127 § 1

CA: 32 § 2 n. 5

KPK/83: 1119KPK/17: 1100CA: 91

KPK/83: 1104 § 1, 2KPK/17: 1088 § 1, 2CA: 79 § 1, 2

CA: 80 § 1

3 Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Si nullum�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, parsII, cap. XI, 27; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 7, 3; Syn. prov.Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V, cap. VIII �Causa�; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 3, 4; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II,cap. III, art. VIII, § 2, IV; Syn. Armen., a. 1911, 563.

4 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 29; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. XV, § 3, 7; Syn. Armen., a. 1911, 563.


Can. 838 � § 1. Matrimonium celebretur in ecclesia paroeciali aut delicentia Hierarchae loci vel parochi loci in alio loco sacro; in aliis autemlocis celebrari non potest nisi de licentia Hierarchae loci.1

§ 2. Circa tempus celebrationis matrimonii servandae sunt normae iureparticulari propriae Ecclesiae sui iuris statutae.2

Can. 839 � Vetita est ante vel post canonicam celebrationem alia eius-dem matrimonii celebratio religiosa ad matrimonialem consensum praes-tandum vel renovandum; item vetita est celebratio religiosa, in qua etsacerdos catholicus et minister acatholicus partium consensum exqui-runt.3

Can. 840 � § 1. Permissio matrimonii secreti ab Hierarcha loci gravi eturgenti de causa concedi potest et secumfert gravem obligationem se-cretum servandi ex parte Hierarchae loci, parochi, sacerdotis facultatematrimonium benedicendi praediti, testium et alterius coniugis, altero nonconsentiente divulgationi.

§ 2. Obligatio secretum servandi ex parte Hierarchae loci cessat, si gra-ve scandalum aut gravis erga matrimonii sanctitatem iniuria ex secretiobservantia imminet.

§ 3. Matrimonium secreto celebratum in speciali tantummodo libro inarchivo secreto curiae eparchialis asservando adnotetur, nisi gravissimacausa obstat.4

Can. 841 � § 1. Celebrato matrimonio parochus loci celebrationis vel is,qui eius vices gerit, etsi neuter matrimonium benedixit, quam primumadnotet in libro matrimoniorum nomina coniugum, sacerdotis benedicen-tis ac testium, locum et diem celebrati matrimonii, dispensationem, si ca-sus fert, a forma celebrationis matrimonii vel ab impedimentis eiusque

1 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Si nullum�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 26; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XV, § 12, V.

2 Laod. can. 52; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, XLVIII; S.C. deProp. Fide, decr. 6 oct. 1863, C), c). * Syn. Duinen. Armenorum, a. 719, can. 5; Syn.Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXCII; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736,


Kan. 838 � § 1. Ma³¿eñstwo powinno byæ zawierane w Ko�ciele para-fialnym albo, za zgod¹ Hierarchy miejsca lub proboszcza miejsca, w in-nym miejscu �wiêtym. W innych za� miejscach nie mo¿e byæ zawierane,chyba ¿e za zgod¹ Hierarchy miejsca.

§ 2. Odno�nie do czasu zawarcia ma³¿eñstwa powinny byæ zachowanenormy ustanowione przez prawo partykularne w³asnego Ko�cio³a sui iu-ris.

Kan. 839 � Przed lub po kanonicznym zawarciu ma³¿eñstwa jest zabro-niona inna religijna celebracja tego samego ma³¿eñstwa w celu wyra¿e-nia lub odnowienia zgody ma³¿eñskiej. Zabroniony jest równie¿ taki ob-rzêd religijny, w którym i kap³an katolicki i szafarz akatolicki pytaj¹ stro-ny o zgodê ma³¿eñsk¹.

Kan. 840 � § 1. Zezwolenie na tajne zawarcie ma³¿eñstwa mo¿e byæudzielone przez Hierarchê miejsca dla powa¿nej i nagl¹cej przyczynyi poci¹ga za sob¹ obowi¹zek zachowania tajemnicy przez Hierarchê miej-sca, proboszcza, kap³ana upowa¿nionego do b³ogos³awienia ma³¿eñstwa,�wiadków i drugiego ma³¿onka, je�li nie s¹ jednomy�lni co do rozg³osze-nia ma³¿eñstwa.

§ 2. Obowi¹zek zachowania tajemnicy ze strony Hierarchy miejsca ustaje,je�li z powodu jej zachowania zagra¿a powa¿ne zgorszenie lub wielkaszkoda dla �wiêto�ci ma³¿eñstwa.

§ 3. Ma³¿eñstwo zawarte tajnie powinno byæ zapisane w specjalnej ksiê-dze przechowywanej w tajnym archiwum kurii eparchialnej, chyba ¿e naprzeszkodzie stoi bardzo powa¿na przyczyna.

Kan. 841 � § 1. Po zawarciu ma³¿eñstwa proboszcz miejsca zawarcialub jego zastêpca, chocia¿by ¿aden z nich nie b³ogos³awi³ ma³¿eñstwa,powinien jak najszybciej zapisaæ w ksiêdze za�lubionych nazwiska ma³-¿onków, kap³ana b³ogos³awi¹cego, �wiadków, miejsce i datê zawarciama³¿eñstwa, dyspensê, je�li zosta³a udzielona, od formy zawarcia ma³-

KPK/83: 1118 § 1, 2KPK/17: 1109 § 1, 2CA: 98 § 1, 2

CA: 97 § 1

KPK/83: 1127 § 3KPK/17: 1063 § 1CA: 53 § 1

KPK/83: 1130, 1131KPK/17: 1104, 1105CA: 93, 94

KPK/83: 1132KPK/17: 1106CA: 95

KPK/83: 1133KPK/17: 1107CA: 96

KPK/83: 1121 § 1, 3KPK/17: 1103 § 1CA: 92 § 1

pars II, cap. XI, 9, II; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. V,cap. VIII, II, 4; a. 1882, tit. IV, sect. I, § 22; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art.XV, § 7, 2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 5, 3, V; Syn.Armen., a. 1911, 577, n. 1.

3 S.C.S. Off., instr. (ad omnes Ep. Ritus Orient.), 12 dec. 1888, 7-8; resp. 9 feb. 1965.4 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 12, IX.


auctorem una cum impedimento eiusque gradu, facultatem matrimoniumbenedicendi collatam atque alia secundum modum a proprio Episcopoeparchiali praescriptum.1

§ 2. Praeterea parochus loci in libro baptizatorum adnotet coniugem talidie in sua paroecia matrimonium celebravisse; si vero coniux alibi bapti-zatus est, parochus loci testimonium matrimonii mittat per se vel per cu-riam eparchialem ad parochum, apud quem coniugis baptismus adnota-tus est, nec acquiescat, donec notitiam de adnotatione matrimonii in librobaptizatorum receperit.

§ 3. Si matrimonium ad normam can. 832 celebratum est, sacerdos, siillud benedixit, secus testes et coniuges curare debent, ut celebratio ma-trimonii in praescriptis libris quam primum adnotetur.

Can. 842 � Si matrimonium vel convalidatur pro foro externo vel nullumdeclaratur vel legitime praeterquam morte solvitur, parochus loci cele-brationis matrimonii certior fieri debet, ut adnotatio in libris matrimonio-rum et baptizatorum fiat.

Art. VII � De matrimonii convalidatione

1° De convalidatione simplici

Can. 843 � § 1. Ad convalidandum matrimonium invalidum ob impedi-mentum dirimens requiritur, ut cesset impedimentum vel ab eodem di-spensetur et consensum renovet saltem pars impedimenti conscia.2

§ 2. Haec renovatio requiritur ad validitatem convalidationis, etsi initioutraque pars consensum praestitit nec postea revocavit.

1 * Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. III, § 8 �Tandem�; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XI, 30; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 37; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV,§ 12, IX; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 2, 7, VI.


¿eñstwa lub od przeszkód i tego, który jej udzieli³, razem z przeszkod¹ i jejrodzajem, upowa¿nienie udzielone do b³ogos³awienia ma³¿eñstwa i inneokoliczno�ci, zgodnie ze sposobem przepisanym przez Biskupa eparchial-nego.

§ 2. Oprócz tego proboszcz miejsca powinien zapisaæ w ksiêdze ochrzczo-nych, ¿e ma³¿onek zawar³ ma³¿eñstwo w okre�lonym dniu w swojej pa-rafii; je�li za� ma³¿onek zosta³ ochrzczony w innej parafii, proboszcz miej-sca �lubu powinien �wiadectwo �lubu przes³aæ osobi�cie lub za po�red-nictwem kurii eparchialnej do proboszcza, u którego jest zapisany chrzestma³¿onka, nie bêd¹c spokojnym, dopóki nie otrzyma od niego zawiado-mienia o dokonaniu adnotacji w ksiêdze ochrzczonych.

§ 3. Je�li ma³¿eñstwo zosta³o zawarte wed³ug przepisu kan. 832, kap³an,je�li je b³ogos³awi³, wraz ze �wiadkami i ma³¿onkami powinien siê za-troszczyæ, aby fakt zawarcia ma³¿eñstwa zosta³ zapisany w ksiêgachza�lubionych i ochrzczonych.

Kan. 842 � Ilekroæ ma³¿eñstwo zostaje uwa¿nione w zakresie zewnêtrz-nym albo orzeczona jego niewa¿no�æ, albo zgodnie z prawem zosta³orozwi¹zane, poza przypadkiem �mierci, nale¿y powiadomiæ o tym pro-boszcza miejsca zawarcia ma³¿eñstwa w celu dokonania odpowiedniejadnotacji w ksiêgach za�lubionych i ochrzczonych.

Art. VII � Uwa¿nienie ma³¿eñstwa

1° Uwa¿nienie zwyk³e

Kan. 843 � § 1. Do uwa¿nienia ma³¿eñstwa niewa¿nego z racji prze-szkody zrywaj¹cej, wymagane jest ustanie przeszkody lub dyspensa odniej oraz ponowienie zgody przynajmniej przez stronê �wiadom¹ prze-szkody.

§ 2. To ponowienie wymagane jest do wa¿no�ci uwa¿nienia, chocia¿byna pocz¹tku obydwie strony wyrazi³y zgodê i potem jej nie odwo³a³y.

KPK/83: 1122 § 1, 2KPK/17: 1103 § 2CA: 92 § 2

KPK/83: 1121 § 2KPK/17: 1103 § 3CA: 92 § 3

KPK/83: 1123

KPK/83: 1156 § 1KPK/17: 1133 § 1CA: 122 § 1

KPK/83: 1156 § 2KPK/17: 1133 § 2CA: 122 § 2

2 * Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1882, tit. IV, sect. I, § 46;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 10; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. III, pars II, art. VIII, § 7.


Can. 844 � Renovatio consensus debet esse novus voluntatis actus inmatrimonium, quod pars renovans scit aut opinatur ab initio invalidumfuisse.

Can. 845 � § 1. Si impedimentum est publicum, consensus ab utraqueparte renovandus est forma celebrationis matrimonii iure praescripta.

§ 2. Si impedimentum est occultum, satis est, ut consensus renoveturprivatim et secreto; a parte quidem impedienti conscia, dummodo alterain consensu praestito perseveret, aut ab utraque parte, si impedimentumest utrique parti notum.

Can. 846 � § 1. Matrimonium invalidum ob defectum consensus conva-lidatur, si pars, quae non consensit, iam consentit, dummodo consensusab altera parte praestitus perseveret.

§ 2. Si defectus consensus probari non potest, satis est, ut pars, quae nonconsensit, privatim et secreto consensum praestet.

§ 3. Si defectus consensus probari potest, necesse est, ut consensusrenovetur forma celebrationis matrimonii iure praescripta.

Can. 847 � Matrimonium invalidum ob defectum formae celebrationismatrimonii iure praescriptae, ut validum fiat, denuo hac forma celebraridebet.

2° De sanatione in radice

Can. 848 � § 1. Matrimonii invalidi sanatio in radice est eiusdem sinerenovatione consensus convalidatio ab auctoritate competenti concessasecumferens dispensationem ab impedimento, si adest, atque a formacelebrationis matrimonii iure praescripta, si servata non est, necnon re-trotractionem effectuum canonicorum ad praeteritum.1

§ 2. Convalidatio fit a momento concessionis gratiae; retrotractio verointellegitur facta ad momentum celebrationis matrimonii, nisi aliter in con-cessione expresse cavetur.

1 * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XV, § 10, 5; Syn. Alexandrin. Coptorum,a. 1898, sect. II, cap. III, art. VIII, § 7, 5.


Kan. 844 � Odnowienie zgody powinno byæ nowym aktem woli na ma³-¿eñstwo, o którym strona ponawiaj¹ca wie lub przypuszcza, ¿e by³o odpocz¹tku niewa¿ne.

Kan. 845 � § 1. Gdy przeszkoda jest publiczna, obydwie strony powinnypowtórzyæ zgodê ma³¿eñsk¹ w formie zawarcia ma³¿eñstwa przepisanejprawem.

§ 2. Je�li przeszkoda jest tajna, wystarczy ponowienie zgody prywatnei tajne i to przez stronê �wiadom¹ przeszkody, je�li trwa zgoda wyra¿onaprzez drug¹ stronê, albo przez obydwie, gdy obydwie strony wiedzia³yo przeszkodzie.

Kan. 846 � § 1. Ma³¿eñstwo niewa¿ne z powodu braku zgody zostajeuwa¿nione z chwil¹ wyra¿enia zgody przez stronê, która jej nie wyrazi³a,je�li trwa zgoda wyra¿ona przez drug¹ stronê.

§ 2. Je�li braku zgody nie mo¿na udowodniæ, wystarczy, aby strona, któ-ra zgody nie wyrazi³a, uczyni³a to w sposób prywatny i tajny.

§ 3. Je�li mo¿na udowodniæ brak zgody, konieczne jest jej ponowienie wformie zawarcia ma³¿eñstwa przepisanej prawem.

Kan. 847 � Uwa¿nienie ma³¿eñstwa niewa¿nego z powodu braku prze-pisanej prawem formy zawarcia ma³¿eñstwa dokonuje siê przez zawar-cie ma³¿eñstwa wed³ug tej formy.

2° Uwa¿nienie w zawi¹zku

Kan. 848 � § 1. Uwa¿nienie w zawi¹zku ma³¿eñstwa niewa¿nego jestuwa¿nieniem go bez ponawiania zgody, dokonane przez kompetentn¹w³adzê. Zawiera ono w sobie dyspensê od przeszkody, gdyby istnia³aoraz od przepisanej prawem formy zawarcia ma³¿eñstwa, je�li nie zosta-³a zachowana, jak równie¿ cofniêcie skutków kanonicznych.

§ 2. Uwa¿nienie nastêpuje z chwil¹ udzielenia ³aski; natomiast cofniêcieskutków odnosi siê do momentu zawarcia ma³¿eñstwa, chyba ¿e przyudzieleniu zastrze¿ono wyra�nie co innego.

KPK/83: 1157KPK/17: 1134CA: 123

KPK/83: 1158 § 1KPK/17: 1135 § 1CA: 124 § 1

KPK/83: 1158 § 2KPK/17: 1135 § 2, 3CA: 124 § 2, 3

KPK/83: 1159 § 1KPK/17: 1136 § 1CA: 125 § 1

KPK/83: 1159 § 2KPK/17: 1136 § 2CA: 125 § 2

KPK/83: 1159 § 3KPK/17: 1136 § 3CA: 125 § 3

KPK/83: 1160KPK/17: 1137CA: 126

KPK/83: 1161 § 1KPK/17: 1138 § 1CA: 127 § 1

KPK/83: 1161 § 2KPK/17: 1138 § 2CA: 127 § 2


Can. 849 � § 1. Sanatio matrimonii in radice valide concedi potest etiamalterutra vel utraque parte inscia.

§ 2. Sanatio in radice ne concedatur nisi gravi de causa et nisi probabileest partes in consortio vitae coniugalis perseverare velle.

Can. 850 � § 1. Matrimonium invalidum sanari potest, dummodo con-sensus utriusque partis perseveret.

§ 2. Matrimonium invalidum ob impedimentum iuris divini valide sanarinon potest, nisi postquam impedimentum cessavit.1

Can. 851 � § 1. Si in utraque vel alterutra parte deest consensus, matri-monium non potest valide sanari in radice, sive consensus ab initio defuit,sive ab initio praestitus postea revocatus est.

§ 2. Si vero consensus ab initio quidem defuit, sed postea praestitus est,sanatio concedi potest a momento praestiti consensus.

Can. 852 � Patriarcha et Episcopus eparchialis concedere possunt sa-nationem in radice in singulis casibus, si validitati matrimonii obstat de-fectus formae celebrationis matrimonii iure praescriptae vel aliquod im-pedimentum, a quo ipsi dispensare possunt, et in casibus iure praescrip-tis, si impletae sunt condiciones, de quibus in can. 814; in ceteris casibuset si de impedimento iuris divini agitur, quod iam cessavit, sanatio in radi-ce concedi potest a sola Sede Apostolica.2

Art. VIII � De separatione coniugum

1° De dissolutione vinculi

Can. 853 � Matrimonii vinculum sacramentale matrimonio consummatonulla humana potestate nullaque causa praeterquam morte dissolvi po-test.3

1 Paulus VI, m.p. Episcopalis potestatis, 2 maii 1967, VIII, 13, b).2 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, I, 21-22; m.p. Episcopalis potestatis,

2 maii 1967, VIII, 13, a), c).3 Vat. II, const. Gaudium et spes, 48 �Intima�. � Benedictus XII, a. 1341, prop. 102,


Kan. 849 � § 1. Uwa¿nienie ma³¿eñstwa w zawi¹zku mo¿e byæ wa¿niedokonane tak¿e wtedy, je�li jedna lub obie strony s¹ tego nie�wiadome.

§ 2. Uwa¿nienie w zawi¹zku mo¿e byæ dokonane jedynie dla s³usznejprzyczyny i je�li jest prawdopodobne, ¿e strony chc¹ utrzymaæ wspólno-tê ¿ycia ma³¿eñskiego.

Kan. 850 � § 1. Ma³¿eñstwo niewa¿ne mo¿e byæ uwa¿nione, je¿eli trwazgoda obydwu stron.

§ 2. Ma³¿eñstwo niewa¿ne z powodu przeszkody z prawa Bo¿ego wa¿-nie nie mo¿e byæ uwa¿nione, chyba ¿e ustanie przeszkoda.

Kan. 851 � § 1. Je�li u obydwu stron albo u jednej brakuje zgody ma³-¿eñskiej, ma³¿eñstwo nie mo¿e zostaæ wa¿nie uwa¿nione w zawi¹zku,bez wzglêdu na to czy zgody nie by³o od pocz¹tku, czy te¿ by³a pocz¹tko-wo wyra¿ona, a pó�niej zosta³a odwo³ana.

§ 2. Je�li na pocz¹tku nie by³o wprawdzie zgody, ale potem zosta³a onawyra¿ona, uwa¿nienia mo¿na dokonaæ od momentu wyra¿enia zgody.

Kan. 852 � Patriarcha i biskup eparchialny mog¹ dokonaæ uwa¿nieniaw zawi¹zku w poszczególnych przypadkach, je¿eli niewa¿no�æ ma³¿eñ-stwa spowodowana zosta³a brakiem formy zawarcia ma³¿eñstwa prze-pisanej prawem lub jakakolwiek przeszkoda, od której mog¹ oni dyspen-sowaæ, i w przypadkach okre�lonych prawem, je�li zosta³y spe³nionewarunki, o których mowa w kan. 814. W pozosta³ych za� przypadkachoraz je�li istnia³a przeszkoda pochodz¹ca z prawa Bo¿ego, która ju¿ usta³a,uwa¿nienia w zawi¹zku mo¿e dokonaæ jedynie Stolica Apostolska.

Art. VIII � Separacja ma³¿onków

1° Rozwi¹zanie wêz³a

Kan. 853 � Sakramentalny wêze³ ma³¿eñski ¿adn¹ ludzk¹ w³adz¹ i zjakiejkolwiek przyczyny oprócz �mierci, nie mo¿e byæ rozwi¹zany po do-pe³nieniu ma³¿eñstwa.

KPK/83: 1164KPK/17: 1138 § 3CA: 127 § 3

KPK/83: 1161 § 3,1164

KPK/83: 1163 § 1KPK/17: 1139 § 1CA: 128 § 1

KPK/83: 1163 § 2KPK/17: 1139 § 2CA: 128 § 2

KPK/83: 1162 § 1KPK/17: 1140 § 1CA: 129 § 1

KPK/83: 1162 § 2KPK/17: 1140 § 2CA: 129 § 2

KPK/83: 1165 § 1, 2KPK/17: 1141CA: 130 § 1, 2

KPK/83: 1141KPK/17: 1118CA: 107

Armenorum, damn.; Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595, § 5 �Matrimonia�;S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858; Leo XIII, ep. Encyc1.Arcanum, 10 feb. 1880; S.C.S. Off., instr. (ad Ep. Rituum Orient.), a. 1883, tit. V, art. 4;Pius XI, litt. encycl. Casti connubii, 31 dec. 1930; Pius XII, all. 6 oct. 1946, II.


Can. 854 � § 1. Matrimonium initum a duobus non baptizatis solvitur exprivilegio paulino in favorem fidei partis, quae baptismum suscepit, ipsoiure, si novum matrimonium ab eadem parte celebratur, dummodo parsnon baptizata discedat.1

§ 2. Discedere censetur pars non baptizata, si non vult pacifice cohabita-re cum parte baptizata sine contumelia Creatoris, nisi haec post baptis-mum susceptum iustam illi dedit discedendi causam.2

Can. 855 � § 1. Ut pars baptizata novum matrimonium valide celebret,pars non baptizata interpellari debet, num:3

1° velit et ipsa baptismum suscipere;

2° saltem velit cum parte baptizata pacifice cohabitare sine contumeliaCreatoris.

§ 2. Haec interpellatio post baptismum fieri debet; sed Hierarcha locigravi de causa potest permittere, ut interpellatio ante baptismum fiat,immo potest ab interpellatione dispensare sive ante sive post baptismum,si modo procedendi saltem summario et extraiudiciali constat eam fierinon posse aut fore inutilem.4

Can. 856 � § 1. Interpellatio fit regulariter de auctoritate Hierarchaeloci partis conversae, a quo concedendum est alteri coniugi spatiumtemporis ad respondendum, si id petivit, eo tamen monito, ut hoc spatiotemporis inutiliter elapso eius silentium pro responsione negativa habe-atur.

§ 2. Interpellatio etiam privatim facta ab ipsa parte conversa valet, immoest licita, si forma superius praescripta servari non potest.

§ 3. In utroque casu de interpellatione facta deque eiusdem exitu in foroexterno legitime constare debet.

Can. 857 � Pars baptizata ius habet novum matrimonium celebrandicum parte catholica, si:

1 Benedictus XIV, ep. Postremo mense, 28 feb. 1747, § 58.2 Quinisext. can. 72.


Kan. 854 � § 1. Ma³¿eñstwo zawarte przez dwie osoby nieochrzczonezostaje rozwi¹zane na mocy przywileju paw³owego dla dobra wiary stro-ny, która przyjê³a chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego ma³¿eñstwaprzez stronê ochrzczon¹, je�li strona nieochrzczona odesz³a.

§ 2. Uwa¿a siê, ¿e strona nieochrzczona odchodzi, je�li nie chce za-mieszkiwaæ ze stron¹ ochrzczon¹ w pokoju i bez obrazy Stwórcy, chyba¿e strona ochrzczona po przyjêciu chrztu da³a s³uszny powód odej�cia.

Kan. 855 � § 1. Aby strona ochrzczona wa¿nie zawar³a nowe ma³¿eñ-stwo, nale¿y stronê nieochrzczon¹ interpelowaæ:1° czy i ona chcia³aby przyj¹æ chrzest;

2° czy przynajmniej chcia³aby zgodnie mieszkaæ ze stron¹ ochrzczon¹bez obrazy Stwórcy.

§ 2. Ta interpelacja powinna nast¹piæ po chrzcie. Jednak¿e Hierarchamiejsca mo¿e na skutek powa¿nej przyczyny zezwoliæ na zastosowanieinterpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensowaæ, zarówno przedchrztem, jak i po chrzcie, je�li z dochodzenia przynajmniej sumarycznegoi pozas¹dowego stwierdzi siê, ¿e nie mo¿na jej dokonaæ lub ¿e bêdziebezowocna.

Kan. 856 � § 1. Interpelacja powinna byæ dokonywana z zasady po-wag¹ Hierarchy miejsca strony nawróconej, który obowi¹zany jest zo-stawiæ drugiej stronie, je�liby o to prosi³a, czas na odpowied�, zaznacza-j¹c jednak, ¿e gdy czas ten bezu¿ytecznie up³ynie, jej milczenie zostanieuznane za odpowied� negatywn¹.

§ 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronê nawrócon¹jest wa¿na; jest te¿ godziwa, je�li nie da siê zachowaæ przepisanej wy¿ejformy.

§ 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wyniki po-winny byæ stwierdzone zgodnie z prawem w zakresie zewnêtrznym.

Kan. 857 � Strona ochrzczona ma prawo zawrzeæ nowe ma³¿eñstwo zestron¹ katolick¹:

KPK/83: 1143 § 1KPK/17: 1120 § 1CA: 109 § 1

KPK/83: 1143 § 2KPK/17: 1123CA: 112

KPK/83: 1144 § 1KPK/17: 1121 § 1CA: 110 § 1KPK/83: 1144 § 1 n. 1KPK/17: 1121 § 1 n. 1CA: 110 § 1 n. 1KPK/83: 1144 § 1 n. 2KPK/17: 1121 § 1 n. 2CA: 110 § 1 n. 2

KPK/83: 1144 § 2KPK/17: 1121 § 2CA: 110 § 2

KPK/83: 1145 § 1KPK/17: 1122 § 1CA: 111 § 1

KPK/83: 1145 § 2KPK/17: 1122 § 2CA: 111 § 2

KPK/83: 1145 § 3KPK/17: 1122 § 2CA: 111 § 2

KPK/83: 1146KPK/17: 1123, 1124CA: 112, 113

3 Quinisext. can. 72.4 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, I, 23.


1° altera pars negative interpellationi respondit;1

2° interpellatio legitime omissa est;

3° pars non baptizata, sive iam interpellata sive non, antea perseveransin pacifica cohabitatione postea sine iusta causa discessit; quo in casuvero interpellatio ad normam cann. 855 et 856 praemittenda est.

Can. 858 � Hierarcha loci tamen gravi di causa concedere potest, utpars baptizata, utens privilegio paulino, celebret matrimonium cum parteacatholica sive baptizata sive non baptizata servatis etiam praescriptiscanonum de matrimoniis mixtis.2

Can. 859 � § 1. Non baptizatus, qui plures uxores non baptizatas simulhabet, suscepto in Ecclesia catholica baptismo, si ei durum est cumearum prima permanere, unam ex illis ceteris dimissis retinere potest;idem valet de muliere baptizata, quae plures maritos non baptizatossimul habet.3

§ 2. In hoc casu matrimonium forma celebrationis matrimonii iure praes-cripta celebrandum est servatis etiam aliis de iure servandis.4

§ 3. Hierarcha loci condicione morali, sociali, oeconomica locorum etpersonarum prae oculis habita curet, ut eorum, qui dimissi sunt, necessi-tatibus satis provisum sit secundum normas iustitiae, caritatis et aequita-tis.

Can. 860 � Non baptizato, qui suscepto in Ecclesia catholica baptismocum coniuge non baptizato ratione captivitatis vel persecutionis cohabi-tationem restaurare non potest, aliud matrimonium celebrare licet, etsialtera pars baptismum interea suscepit, firmo can. 853.5

Can. 861 � In re dubia privilegium fidei gaudet favore iuris.6

1 Quinisext. can. 72.2 Paulus VI, m.p. Pastorale munus, 30 nov. 1963, I, 20.3 Paulus III, const. Altitudo, 1 iun. 1537; Pius V, const. Romani Pontificis, 2 aug. 1571;

S.C.S. Off., resp. 30 iun. 1937.


1° je�li druga strona odpowiedzia³a negatywnie na interpelacjê;

2° je�li interpelacja zosta³a zgodnie z prawem pominiêta;

3° je�li strona nieochrzczona � czy to ju¿ interpelowana, czy te¿ nie �zamieszkuj¹c najpierw w zgodzie, nastêpnie odesz³a bez uzasadnio-nej przyczyny; w tym przypadku tak¿e powinna mieæ miejsce inter-pelacja wed³ug kan. 855 i 856.

Kan. 858 � Hierarcha miejsca mo¿e jednak dla powa¿nej przyczynyzezwoliæ, aby strona ochrzczona, korzystaj¹c z przywileju paw³owego,zawar³a ma³¿eñstwo ze stron¹ akatolick¹, ochrzczon¹ lub nieochrzczon¹,z zachowaniem przepisów kanonów o ma³¿eñstwach mieszanych.

Kan. 859 � § 1. Nieochrzczony, który mia³ równocze�nie przed chrztemkilka ¿on, po przyjêciu chrztu w Ko�ciele katolickim, je�li trudno mu po-zostaæ z pierwsz¹ ¿on¹, mo¿e zatrzymaæ jedn¹ z nich, oddalaj¹c pozosta-³e. To samo odnosi siê do kobiety nieochrzczonej, która mia³a równocze-�nie kilku mê¿ów nieochrzczonych.

§ 2. W przypadku takiego ma³¿eñstwa powinna byæ zachowana formazawarcia ma³¿eñstwa przepisana prawem, z zachowaniem innych wy-mogów prawnych.

§ 3. Hierarcha miejsca, maj¹c na uwadze warunki moralne, spo³eczne,ekonomiczne miejsca i osób, powinien zatroszczyæ siê, aby ci, którzyzostali oddaleni, mieli wystarczaj¹co zabezpieczone potrzeby zgodnie zzasadami sprawiedliwo�ci, mi³o�ci i s³uszno�ci.

Kan. 860 � Je�li nieochrzczony, po przyjêciu chrztu w Ko�ciele katolic-kim, nie mo¿e ze wspó³ma³¿onkiem nieochrzczonym nawi¹zaæ wspó³za-mieszkania z racji uwiêzienia lub prze�ladowania, mo¿e zawrzeæ nowema³¿eñstwo, chocia¿by tymczasem druga strona przyjê³a chrzest, z za-chowaniem przepisu kan. 853.

Kan. 861 � W razie w¹tpliwo�ci przywilej wiary cieszy siê przychylno-�ci¹ prawa.

KPK/83: 1146 n. 1KPK/17: 1123CA: 112KPK/83: 1146 n. 1KPK/17: 1123CA: 112KPK/83: 1146 n. 2KPK/17: 1124CA: 113

KPK/83: 1147

KPK/83: 1148 § 1KPK/17: 1125CA: 114

KPK/83: 1148 § 2

KPK/83: 1148 § 3

NORMY SPECJALNE* **

KPK/83: 1149KPK/17: 1125CA: 114

KPK/83: 1150KPK/17: 1127CA: 116

4 S.C.S. Off., resp. 30 iun. 1937.5 Gregorius XIII, const. Populis, 25 ian. 1585.6 S.C.S. Off., decr. 10 iun. 1937.


Can. 862 � Matrimonium non consummatum solvi potest iusta de causaa Romano Pontifice utraque parte rogante vel alterutra, etsi altera estinvita.1

2° De separatione manente vinculo

Can. 863 � § 1. Enixe commendatur, ut coniux caritate motus et bonifamiliae sollicitus veniam non abnuat comparti adulterae atque consor-tium vitae coniugalis non disrumpat; si vero eiusdem culpam expresseaut tacite non condonavit, ius ei est solvendi consortium vitae coniugalis,nisi in adulterium consensit aut eidem causam dedit vel ipse quoque adul-terium commisit.2

§ 2. Tacita condonatio habetur, si coniux innocens, postquam de adulteriocertior factus est, sua sponte cum altero coniuge maritali affectu conver-satus est; praesumitur vero, si per sex menses consortium vitae coniuga-lis servavit neque auctoritatem ecclesiasticam vel civilem de re adiit.

§ 3. Si coniux innocens sua sponte consortium vitae coniugalis solvit,debet intra sex menses causam separationis deferre ad auctoritatemcompetentem, quae omnibus inspectis adiunctis perpendat, num coniuxinnocens adduci possit, ut culpam condonet et separationem non protra-hat.

Can. 864 � § 1. Si alteruter coniugum vitam communem coniugi vel filiispericulosam aut nimis duram reddit, alteri legitimam praebet causam di-scedendi decreto Hierarchae loci et etiam propria auctoritate, si peri-culum est in mora.3

§ 2. Iure particulari Ecclesiae sui iuris aliae causae pro moribus populo-rum et locorum circumstantiis statui possunt.

§ 3. In omnibus casibus causa separationis cessante consortium vitaeconiugalis restaurandum est, nisi ab auctoritate competenti aliud statu-itur.

1 Trid., sess. XXIV, De matrimonio, can. 6; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858.

2 S. Basilius M., can. 9; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, XCVI;Eugenius IV (in Flor.), const. Exsultate Deo, 22 nov. 1439, § 16; Trid., sess. XXIV, De


Kan. 862 � Ma³¿eñstwo niedope³nione mo¿e byæ dla s³usznej przyczynyrozwi¹zane przez Biskupa Rzymskiego na pro�bê obydwu stron lub tylkojednej, choæby druga siê nie zgadza³a.

2° Separacja podczas trwania wêz³a

Kan. 863 � § 1. Usilnie siê zachêca, aby ma³¿onek pobudzony chrze�ci-jañsk¹ mi³o�ci¹ i zatroskany o dobro rodziny nie odmawia³ stronie cudzo-³o¿nej przebaczenia i nie zrywa³ z ni¹ ¿ycia ma³¿eñskiego. Jednak, gdywyra�nie lub milcz¹co nie darowa³ winy, ma prawo przerwaæ wspólnotê¿ycia ma³¿eñskiego, chyba ¿e zgodzi³ siê na cudzo³óstwo, sta³ siê jegoprzyczyn¹ lub sam tak¿e pope³ni³ cudzo³óstwo.

§ 2. Zachodzi milcz¹ce darowanie, gdy strona niewinna upewniona ju¿o zdradzie ma³¿eñskiej, dobrowolnie z mi³o�ci¹ ma³¿eñsk¹ pozostaje z t¹,która zawini³a. Domniemywa siê za� je, je�li przez okres sze�ciu miesiê-cy zachowa³a wspólnotê ¿ycia ma³¿eñskiego i nie odnios³a siê do w³adzyko�cielnej lub �wieckiej.

§ 3. Je�li wspó³ma³¿onek niewinny sam zerwa³ dobrowolnie wspólnotê¿ycia ma³¿eñskiego, powinien w ci¹gu sze�ciu miesiêcy wnie�æ sprawêo separacjê do kompetentnej w³adzy, która, bior¹c pod uwagê wszystkieokoliczno�ci, rozwa¿y, czy niewinny ma³¿onek móg³by byæ nak³oniony dodarowania winy i nie przed³u¿ania separacji.

Kan. 864 � § 1. Je�li jedno z ma³¿onków czyni niebezpiecznym lub na-zbyt trudnym ¿ycie wspólne dla drugiej strony albo dla potomstwa, tymsamym daje drugiej stronie zgodn¹ z prawem przyczynê odej�cia b¹d�na mocy dekretu Hierarchy miejsca b¹d� tak¿e w³asn¹ powag¹, gdyniebezpieczeñstwo jest bezpo�rednie.

§ 2. Prawo partykularne Ko�cio³a sui iuris mo¿e ustanowiæ inne przy-czyny ze wzglêdu na obyczaje ludzi i okoliczno�ci miejsca.

§ 3. Po ustaniu przyczyny separacji, we wszystkich przypadkach nale¿yprzywróciæ ¿ycie wspólne, chyba ¿e w³adza ko�cielna inaczej postano-wi.

KPK/83: 1142KPK/17: 1119CA: 108

KPK/83: 1152 § 1KPK/17: 1129 § 1CA: 118 § 1

KPK/83: 1152 § 2KPK/17: 1129 § 2CA: 118 § 2

KPK/83: 1152 § 3KPK/17: 1130CA: 119

KPK/83: 1153 § 1KPK/17: 1131 § 1CA: 120 § 1 n. 1

KPK/83: 1153 § 2KPK/17: 1131 § 2CA: 120 § 1 n. 2

matrimonio, can. 7; Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fideiMaronitis praescr., § 5; S.C. de Prop. Fide, instr. (ad Ep. Graeco-Rumen.), a. 1858; PiusIX, ep. Verbis exprimere, 15 aug. 1859; S.C. de Prop. Fide, instr. 31 iul. 1902, 1, f).

3 Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5.


Can. 865 � Facta separatione coniugum opportune semper cavendumest de debita filiorum sustentatione et educatione.

Can. 866 � Coniux innocens laudabiliter alterum coniugem ad consor-tium vitae coniugalis rursus admittere potest, quo in casu iuri separationisrenuntiat.

CAPUT VIIIDe sacramentalibus, de locis et de temporibus sacris,

de cultu Sanctorum, de voto et de iureiurando

Art. I � De sacramentalibus

Can. 867 � § 1. Per sacramentalia, quae sacra sunt signa, quibus adaliquam sacramentorum imitationem effectus praesertim spirituales si-gnificantur et ex Ecclesiae impetratione obtinentur, homines ad praeci-puum sacramentorum effectum suscipiendum disponuntur et varia vitaeadiuncta sanctificantur.1

§ 2. Circa sacramentalia serventur normae iuris particularis propriaeEcclesiae sui iuris.2

Art. II � De locis sacris

Can. 868 � Loca sacra, quae ad cultum divinum destinantur, nonnisi delicentia Episcopi eparchialis erigi possunt, nisi aliud iure communi expressestatuitur.

1° De ecclesiis

Can. 869 � Ecclesia est aedes exclusive cultui divino dedicata conse-cratione vel benedictione.3

1 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 60. � Nic. II, actio VII, Definitio de sacrisimaginibus.

2 * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CCXVII, CCXXIII; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. VIII, 9; pars III, cap. II, 6, I; cap. III, 2, X; pars IV,cap. II, 5 et 11; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1900, tit. III, cap.II, 13; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. VIII; Syn. Leopolien. Ruthenorum,a. 1891, tit. III; Syn. Armen., a. 1911, 586-593.


Kan. 865 � Po separacji ma³¿onków nale¿y zawsze zatroszczyæ siê oodpowiednie utrzymanie i wychowanie dzieci.

Kan. 866 � Wspó³ma³¿onek niewinny mo¿e, w sposób godny pochwa³y,dopu�ciæ na nowo drug¹ stronê do wspólnoty ¿ycia ma³¿eñskiego; wtakim przypadku zrzeka siê prawa do separacji.

ROZDZIA£ VIIISakramentalia, miejsca i czasy �wiête, kult �wiêtych,

�lub i przysiêga

Art. I � Sakramentalia

Kan. 867 � § 1. Sakramentalia, które s¹ �wiêtymi znakami oznaczaj¹-cymi na wzór sakramentów skutki zw³aszcza duchowe, za wstawiennic-twem Ko�cio³a, przygotowuj¹ chrze�cijan do w³a�ciwego przyjêcia skut-ków sakramentów i u�wiêcaj¹ ró¿ne okoliczno�ci ¿ycia.

§ 2. Odno�nie do sakamentaliów powinny byæ zachowane przepisy pra-wa partykularnego w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

Art. II � Miejsca �wiête

Kan. 868 � Miejsca �wiête, które s¹ przeznaczone dla kultu Bo¿ego, niemog¹ byæ erygowane bez zgody Biskupa eparchialnego, chyba ¿e coinnego prawo powszechne wyra�nie stanowi.

1° Ko�cio³y

Kan. 869 � Ko�ció³ jest to budynek przeznaczony wy³¹cznie dla kultuBo¿ego poprzez konsekracjê lub b³ogos³awieñstwo.

KPK/83: 1154KPK/17: 1132CA: 121

KPK/83: 1155KPK/17: 1130CA: 119

KPK/83: 1166KPK/17: 1144

KPK/83: 1167 § 1, 2KPK/17: 1145, 1148§ 1

KPK/83: 1214KPK/17: 1161

3 Quinisext. cann. 31, 59, 74, 76; S. Cyrillus Alexandrin., can. 8; Protodeut. can. 12;Leo X (in Lat. V), const. Dum intra, 19 dec. 1516, § 12; Trid., sess. XXII, De observandiset evitandis in celebratione missae, �Deinde�. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III,art. V, 1; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. IV, 1 et 13; Syn. Armen.,a. 1911, 652, 661-662.


Can. 870 � Nulla aedes ad ecclesiam destinata aedificetur sine expres-so Episcopi eparchialis consensu scripto dato, nisi aliter iure communicavetur.1

Can. 871 � § 1. Consecratione dedicentur ecclesiae cathedrales et, sifieri potest, ecclesiae paroeciales, ecclesiae monasteriorum et ecclesiaedomui religiosae adnexae.

§ 2. Consecratio reservatur Episcopo eparchiali, qui potest alii Episcopofacultatem ecclesiam consecrandi conferre; de peracta consecrationevel benedictione ecclesiae redigatur documentum in archivo curiae epar-chialis asservandum.

Can. 872 � § 1. Arcendum est ab ecclesiis, quidquid a loci sanctitateabsonum est.2

§ 2. Curent omnes, ad quos pertinet, ut in ecclesiis illa munditia servetur,quae domum Dei decet, mediaque securitatis adhibeantur ad res sacraset pretiosas tuendas.3

Can. 873 � § 1. Si qua ecclesia nullo modo amplius ad cultum divinumadhiberi potest et possibilitas non datur eam reficiendi, ab Episcopo epar-chiali in usum profanum non sordidum redigi potest.4

§ 2. Si aliae graves causae suadent, ut aliqua ecclesia ad cultum divinumamplius non adhibeatur, Episcopus eparchialis eam in usum profanumnon sordidum redigere potest consulto consilio presbyterali, de consensueorum, qui iura in eandem sibi legitime vindicant, et dummodo salus ani-marum nihil inde detrimenti capiat.

1 Chalc. can. 4; Nic. II, cann. 10, 17. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV,cap. I, 1; Syn. Armen., a. 1911, 651-652, 660.

2 Quinisext. cann. 74, 76; Trid., sess. XXII, De observandis et evitandis in celebrationemissae, �Deinde�; Pius V, const. Cum primus, 1 apr. 1566, § 4; Urbanus VIII, const. CumEcclesiae, 30 ian. 1642; Benedictus XIV, const. Ad militantis, 30 mar. 1742, § 6;ep. encycl. Annusqui, 19 feb. 1749, § 1; Pius VI, encycl. Inscrutabile, 25 dec. 1775, § 5;


Kan. 870 � ¯aden budynek przeznaczony na ko�ció³ nie mo¿e byæwybudowany bez wyra�nej zgody biskupa eparchialnego wydanej na pi-�mie, chyba ¿e prawo powszechne zastrzega inaczej.

Kan. 871 � § 1. Ko�cio³y katedralne oraz, je�li to mo¿liwe, ko�cio³yparafialne, ko�cio³y monasterów i ko�cio³y zwi¹zane z domami zakonny-mi powinny byæ konsekrowane.

§ 2. Konsekracja jest zarezerwowana biskupowi eparchialnemu, którymo¿e udzieliæ upowa¿nienia do konsekracji ko�cio³a innemu biskupowi.Z odbytej konsekracji lub b³ogos³awieñstwa ko�cio³a powinien byæ spo-rz¹dzony dokument, który nale¿y przechowywaæ w archiwum kuriieparchialnej.

Kan. 872 � § 1. Zabrania siê czyniæ w ko�cio³ach czegokolwiek, cosprzeciwia siê �wiêto�ci miejsca.

§ 2. Wszyscy, do których to nale¿y maj¹ siê troszczyæ o utrzymanie wko�cio³ach czysto�ci, jaka przystoi domowi Bo¿emu i powinni zastoso-waæ �rodki bezpieczeñstwa dla ochrony rzeczy cennych i �wiêtych.

Kan. 873 � § 1. Je�li jaki� ko�ció³ nie nadaje siê ju¿ w ¿aden sposób dosprawowania w nim kultu Bo¿ego i nie ma mo¿liwo�ci odrestaurowaniago, mo¿e byæ przeznaczony przez biskupa eparchialnego do u¿ytku �wiec-kiego, ale nie niew³a�ciwego.

§ 2. Gdy inne powa¿ne racje doradzaj¹ wy³¹czenie jakiego� ko�cio³a zesprawowania w nim kultu Bo¿ego, biskup eparchialny, wys³uchawszyzdania Rady kap³añskiej, mo¿e go przeznaczyæ na cele �wieckie, ale nieniew³a�ciwe, za zgod¹ tych, którzy w stosunku do tego ko�cio³a nabylis³uszne uprawnienia, je�li dobro dusz nie doznaje z tego powodu ¿adnejszkody.

KPK/83: 1215 § 1KPK/17: 1162 § 1

KPK/83: 1217 § 2KPK/17: 1165 § 3

KPK/83: 1207, 1208KPK/17: 1156, 1157,1158

KPK/83: 1210, 1220§ 1KPK/17: 1178

KPK/83: 1220 § 1, 2KPK/17: 1178

KPK/83: 1222 § 1KPK/17: 1187

KPK/83: 1222 § 2

S.C. de Prop. Fide, decr. 13 apr. 1807, III-IV; S.C. Consist., decr. Maxima cura, 20 aug.1910, can. 1, 9; decr. 10 dec. 1912; Pius XII, litt encycl. Mediator Dei, 20 nov. 1947, IV�Cupimus�; Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 122, 124. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CCXXVIII-CCXXXI; Syn. Armen., a. 1911, 655, 658.

3 Vat. II, decr. Presbyterorum ordinis, 5 �Domus�.4 Quinisext. can. 49; Trid., sess. XXI, De ref., can. 7.


2° De coemeteriis et de exsequiis ecclesiasticis

Can. 874 � § 1. Ius est Ecclesiae catholicae possidendi propria coeme-teria.

§ 2. Coemeteria Ecclesiae propria, ubi fieri potest, habeantur vel saltemspatia in coemeteriis civilibus christifidelibus defunctis destinata alterutrabenedicenda; si vero haec obtineri non possunt, occasione exsequiarumtumulus benedicetur.1

§ 3. In ecclesiis defuncti ne sepeliantur reprobata contraria consuetudi-ne, nisi de eis agitur, qui Patriarchae, Episcopi vel Exarchi fuerunt.2

§ 4. Paroeciae, monasteria ceteraque instituta religiosa propria coeme-teria habere possunt.

Can. 875 � Exsequiis ecclesiasticis, quibus Ecclesia defunctis spiritu-alem opem impetrat, eorum corpora honorat simulque vivis spei solaciumaffert, omnes christifideles et catechumeni defuncti donari debent, nisieisdem iure privati sunt.3

Can. 876 � § 1. Concedi possunt exsequiae ecclesiasticae acatholicisbaptizatis de prudenti Hierarchae loci iudicio, nisi constat de contrariaeorum voluntate et dummodo minister proprius haberi non possit.4

§ 2. Parvuli, quos parentes baptizare intendebant, aliique, qui aliquo modoEcclesiae propinqui videbantur, sed antequam baptismum susceperunt,decesserunt, exsequiis ecclesiasticis item de prudenti Hierarchae lociiudicio donari possunt.

§ 3. Illis, qui proprii cadaveris cremationem elegerunt, nisi constat eos idfecisse rationibus ductos vitae christianae adversis, concedendae sunt exse-

1 Laod. can. 9; Leo X (in Lat. V), const. Dum intra, 19 dec. 1516, § 12; Benedictus XIV,ep. encycl. Inter omnigenas, 2 feb. 1744, § 5; S.C.S. Off., 13 apr. 1853; 3 aug. 1897. * Syn.Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. X, 7-11; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. XI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XI; Syn.Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XII, cap. II; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect.II, cap. III, art. VI, De Coemeterio; Syn. Armen., a. 1911, 663-668, 673.

2 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. X, 7-11; Syn. Sciarfen. Syrorum,a. 1888, cap. V, art. X, 5, 11; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI,De Coemeterio, V.


2° Cmentarze i pogrzeb ko�cielny

Kan. 874 � § 1. Ko�ció³ katolicki ma prawo posiadania w³asnych cmenta-rzy.

§ 2. Tam, gdzie jest to mo¿liwe, Ko�ció³ powinien mieæ w³asne cmenta-rze albo przynajmniej kwatery na cmentarzach �wieckich, przeznaczonena grzebanie chrze�cijan zmar³ych, jedne i drugie pob³ogos³awione. Je�lijest to niemo¿liwe, nale¿y podczas pogrzebu b³ogos³awiæ poszczególnegroby.

§ 3. W ko�cio³ach nie wolno grzebaæ zmar³ych, z odrzuceniem przeciw-nych zwyczajów, chyba ¿e chodzi o Patriarchê, biskupa lub egzarchê.

§ 4. Parafie, monastery i pozosta³e instytuty zakonne mog¹ posiadaæw³asne cmentarze.

Kan. 875 � Pogrzeb ko�cielny, w którym Ko�ció³ wyprasza zmar³ymduchow¹ pomoc, okazuje szacunek ich cia³om i równocze�nie ¿ywymniesie pociechê nadziei, przys³uguje wszystkim zmar³ym chrze�cijanomi katechumenom, chyba ¿e zostali go przez prawo pozbawieni.

Kan. 876 � § 1. Akatolikom ochrzczonym mo¿na odprawiæ pogrzebko�cielny za roztropnym os¹dem Hierarchy miejsca, chyba ¿e wiadomoo przeciwnej woli zmar³ego i jedynie wtedy, gdy w³asny szafarz jest nie-osi¹galny.

§ 2. Dzieci, które rodzice zamierzali ochrzciæ oraz inni, którzy w jakikol-wiek sposób wydawali siê bliscy Ko�cio³a, ale zmarli przed przyjêciemchrztu, mog¹ mieæ odprawiony pogrzeb ko�cielny, wed³ug roztropnegoos¹du Hierarchy miejsca.

§ 3. Tym, którzy sami wybrali kremacjê swojego cia³a, ale nie z moty-wów przeciwnych wierze chrze�cijañskiej, przys³uguje pogrzeb ko�ciel-

KPK/83: 1240 § 1, 2KPK/17: 1206 § 1,2, 3

KPK/83: 1242KPK/17: 1205 § 2

KPK/83: 1241 § 1KPK/17: 1108 § 1, 2

KPK/83: 1176§ 1, 2,1183 § 1KPK/17: 1215, 1239§ 2, 3

KPK/83: 1183 § 3

KPK/83: 1183 § 2

KPK/83: 1176 § 3KPK/17: 1203 § 1

3 * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. X, 1-2; Syn. prov. Alba-Iulien.et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. XI; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.V, art. X; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XII, cap. I, § I; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, De Exequiis et Sepultura; Syn. Armen.,a. 1911, 665, 670-672, 674.

4 Secret. ad Christ. Unit. Fov., Directorium I, 14 maii 1967, 52, 59-60; S.C. pro Doctr.Fidei, decr. 11 iun. 1976.


quiae ecclesiasticae eo tamen modo celebratae, ut non lateat Ecclesiamcorporum sepulturam cremationi anteponere utque scandalum vitetur.1

Can. 877 � Exsequiis ecclesiasticis privandi sunt, nisi ante mortem ali-qua dederunt paenitentiae signa, peccatores, quibus eaedem non sinepublico christifidelium scandalo concedi possunt.2

Can. 878 � § 1. In exsequiarum ecclesiasticarum celebratione omnispersonarum acceptio vitetur.

§ 2. Firmo can. 1013 enixe commendatur, ut Episcopi eparchiales, quate-nus fieri potest, praxim introducant, secundum quam occasione exse-quiarum ecclesiasticarum solum eae oblationes recipiantur, quas christi-fideles sua sponte offerunt.

Can. 879 � Expleta tumulatione adnotatio in libro defunctorum fiat adnormam iuris particularis.

Art. III � De diebus festis et paenitentiae

Can. 880 � § 1. Dies festos et paenitentiae omnibus Ecclesiis orientali-bus communes constituere, transferre aut supprimere solius est supre-mae Ecclesiae auctoritatis firma § 3.3

§ 2. Dies festos et paenitentiae singulis Ecclesiis sui iuris proprios consti-tuere, transferre aut supprimere competit etiam auctoritati, cuius est iusparticulare earundem Ecclesiarum statuere, debita tamen habita rationealiarum Ecclesiarum sui iuris et firmo can. 40, § 1.4

1 S.C.S. Off., instr. 5 iul. 1963.2 S.C. pro Doctr. Fidei, decr. 20 sep. 1973. � Lat. II, can. 13; Trid., sess. XXV, De ref.,

cap. 19. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. X, 12; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. XI �Cum sepulturae denegatio�;Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XI, 7; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891,tit. XII, cap. II, 1-2; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. III, art. VI, DeCoemeterio, VII; Syn. Armen., a. 1911, 672.

3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 19; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 28 ian. 1949.� Leo M., litt. Quod saepissime, 15 apr. 454, �Petitionem autem�; Innocentius III, const.Quia divinae, 4 ian. 1215; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 7 maii 1631; Pius VI, litt. ap.Assueto paterne, 8 apr. 1775.

4 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 19; � S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 7 feb. 1624;


ny, w ten jednak sposób odprawiony, aby unikn¹æ zgorszenia sugeruj¹c,i¿ Ko�ció³ wy¿ej ceni kremacjê od pogrzebu.

Kan. 877 � Pogrzebu ko�cielnego powinni byæ pozbawieni grzesznicy,którym nie mo¿na go przyznaæ bez publicznego zgorszenia chrze�cijan,chyba ¿e przed �mierci¹ dali jakie� oznaki pokuty.

Kan. 878 � § 1. W odprawianiu pogrzebów ko�cielnych nale¿y unikaæjakiegokolwiek wyró¿niania osób.

§ 2. Z zachowaniem kan. 1013, usilnie zachêca siê, aby Biskupi epar-chialni, o ile to mo¿liwe, wprowadzali praktykê, wed³ug której z racjipogrzebów ko�cielnych by³yby przyjmowane tylko te ofiary, które chrze-�cijanie dobrowolnie sk³adaj¹.

Kan. 879 � Po pogrzebie nale¿y sporz¹dziæ akt w ksiêdze zmar³ych,zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego.

Art. III � Dni �wi¹teczne i dni pokuty

Kan. 880 � § 1. Ustanawianie dni �wi¹tecznych i dni pokuty wspólnychdla wszystkich Ko�cio³ów wschodnich, ich przenoszenie albo znoszenie,nale¿y wy³¹cznie do najwy¿szej w³adzy Ko�cio³a, z zachowaniem § 3.

§ 2. Ustanawianie dni �wi¹tecznych i dni pokuty dla poszczególnychKo�cio³ów sui iuris, ich przenoszenie albo znoszenie, nale¿y tak¿e dokompetencji w³adzy, która ustanawia prawo partykularne ka¿dego Ko-�cio³a; powinna ona jednak uwzglêdniæ racje innych Ko�cio³ów sui iuris,z zachowaniem kan. 40 § 1.

KPK/83: 1184 § 1KPK/17: 1240 § 1

KPK/83: 1181KPK/17: 1234 § 1

KPK/83: 1181KPK/17: 1234 § 1,1235 § 2

KPK/83: 1182KPK/17: 1238

KPK/83: 1244 § 1KPK/17: 1244 § 1

CS: 264

1 iun. 1626, n. 7; 30 ian. 1635, �Proposta ultima�; 28 iun. 1635; S.C.S. Off., 4 apr. 1658,n. 5; S.C. de Prop. Fide, 4 feb. 1665, n. 28, § 5; 4 feb. 1676, n. 31, ad 3; Benedictus XIV,litt ap. Demandatam, 24 dec. 1743, §§ 5-6; const. Praeclaris, 18 mar. 1746 �La Santità�� Tali cose�; S.C. de Prop. Fide, 8 aug. 1774; Pius VI, litt, Assueto paterne, 8 apr. 1775,§ 3; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 29 sep. 1781; 25 ian. 1830; 13 maii 1844, dub. 2, b); 18 iun.1844, dub. 7. * Syn. Sergii Patriarchae Maronitarum, 18 sep. 1596, can. XVII; Syn.Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CCVIII-CCXVI; Syn. Zamosten. Ruthenorum,a. 1720, tit. XVI; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. IV; pars III, cap. VI,2, 21; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 10; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. VIII; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.IV; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. IV, I-II; tit. XI; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. II, artt. II-III; Syn. Armen., a. 1911, 676-700.


§ 3. Dies festi de praecepto omnibus Ecclesiis orientalibus communes,praeter dies dominicos, sunt dies Nativitatis Domini Nostri Iesu Christi,Epiphaniae, Ascensionis, Dormitionis Sanctae Dei Genitricis Mariae acdies Sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, salvo iure particulari Eccle-siae sui iuris a Sede Apostolica approbato, quo quidam dies festi de prae-cepto supprimuntur vel ad diem dominicum transferuntur.

Can. 881 � § 1. Christifideles obligatione tenentur diebus dominicis etfestis de praecepto Divinam Liturgiam participandi aut secundum prae-scripta vel legitimam consuetudinem propriae Ecclesiae sui iuris celebra-tionem laudum divinarum.1

§ 2. Quo facilius christifideles hanc obligationem implere possint, statu-itur tempus utile decurrere inde a vesperis vigiliae usque ad finem dieidominici vel festi de praecepto.2

§ 3. Enixe commendatur christifidelibus, ut his diebus immo frequentiusvel etiam cottidie Divinam Eucharistiam suscipiant.3

§ 4. Abstineant christifideles his diebus ab illis operibus et negotiis, quaecultum Deo reddendum, laetitiam diei Domini propriam aut debitam mentisac corporis relaxationem impediunt.4

Can. 882 � Diebus paenitentiae christifideles obligatione tenentur ieiu-nium vel abstinentiam servandi modo iure particulari propriae Ecclesiaesui iuris statuto.5

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 19; const. Sacrosanctum Concilium, 106. �Laod. can. 29; Quinisext. can. 80; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, IX;S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 11 dec. 1838, ad 14; instr. (ad Del. Ap. Aegypti), 30 apr. 1862�Circa�; instr. 31 iul. 1902, 10; S.C. de Prop. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug.1913, art. 33; decr. 17 aug. 1914, art. 27; decr. 27 mar. 1916, 14; S.C. pro Eccl. Orient.,decr. 1 mar. 1929, art. 36; decr. 24 maii 1930, art. 42. * Syn. Duinen. Armenorum., a. 719,can. 31; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599, CXXXI-CXXXII; Syn. Libanen.Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XIII, 12, VI; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. II �Quamobrem�; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.IV, art. II, 1; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. IV, cap. I, 13; Syn. Alexandrin.Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. II, art. III, 4; Syn. Armen., a. 1911, 683.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 15.3 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 15; Ioannes Paulus II, ep. ap. 2 ian. 1980, III

�Inde�. � Apost. can. 9; Ant. can. 2; S. Basilius M., can. 94; Timotheus Alexandrin., can.3; Trid., sess. XIII, De Eucharistia, cap. 8; sess. XXII, De sacrificio missae, cap. 6;S.C.C., decr. 20 dec. 1905, 6. * Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars II, cap. XII, 15;cap. XIII, 9; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. IV, § 5, 2, IV.


§ 3. Dniami �wi¹tecznymi nakazanymi wspólnymi dla wszystkich Ko-�cio³ów wschodnich, oprócz niedziel, s¹ dni: Narodzenia Pana naszegoJezusa Chrystusa, Epifanii, Wniebowst¹pienia, Za�niêcia �wiêtej Bo¿ejRodzicielki Maryi, �wiêtych Aposto³ów Piotra i Paw³a, z zachowaniemprawa partykularnego Ko�cio³a sui iuris zatwierdzonego przez StolicêApostolsk¹, która mo¿e dzieñ �wi¹teczny nakazany znie�æ albo prze-nie�æ na niedzielê.

Kan. 881 � § 1. Chrze�cijanie s¹ zobowi¹zani w niedziele i �wiêta naka-zane uczestniczyæ w Boskiej Liturgii oraz, wed³ug przepisów lub praw-nych zwyczajów w³asnego Ko�cio³a sui iuris, w celebracji Liturgii Go-dzin.

§ 2. Aby chrze�cijanie mogli ³atwiej wype³niæ ten obowi¹zek, ustanawiasiê czas u¿yteczny biegn¹cy od nieszporów wigilii a¿ do zakoñczenianiedzieli lub �wiêta nakazanego.

§ 3. Usilnie zachêca siê chrze�cijan, aby zw³aszcza w tych dniach czê-�ciej lub nawet codziennie przyjmowali Bosk¹ Eucharystiê.

§ 4. Chrze�cijanie powinni w tych dniach powstrzymaæ siê od tych zajêæi prac, które utrudniaj¹ oddawanie czci Bogu, prze¿ywanie rado�ci dnia Pañ-skiego oraz korzystanie z nale¿nego odpoczynku duchowego i fizycznego.

Kan. 882 � W dniach pokuty chrze�cijanie maj¹ obowi¹zek zachowaniapostu lub wstrzemiê�liwo�ci na sposób ustanowiony przez prawo party-kularne w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

KPK/83: 1246 § 1, 2KPK/17: 1147 § 1, 3

KPK/83: 1247KPK/17: 1248

KPK/83: 1248 § 1KPK/17: 1249

KPK/83: 898KPK/17: 863

KPK/83: 1247KPK/17: 1248

KPK/83: 1251KPK/17: 1152 § 1,2, 4

4 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 106. � S. Nicolaus I, litt. Ad Consulta vestra,13 nov. 866, X-XII, XXIV, XXVI. * Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can.10; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. II �Porro�.

5 Apost. can. 69; Gang. cann. 18-19; Laod. can. 50; Quinisext. cann. 29, 56, 89; S.Dionysius Alexandrin., can. 1; S. Petrus Alexandrin., can. 15; Timotheus Alexandrin.,cann. 8, 10, 18, 23; Theophilus Alexandrin., can. 1; S. Nicephorus CP., cann. 1-3, 43-44,68, 71, 75; S. Nicolaus I, litt. Ad consulta vestra, 13 nov. 866, LX; Innocentius IV, ep. Subcatholicae, 6 mar. 1254, �De ieiunio�; Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug. 1595,§ 6; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 31 mar. 1729; Benedictus XIV, ep. encycl. Demandatam,24 dec. 1743, §§ 5-6; S.C. de Prop. Fide, litt. (ad Patr. Melkit. Cyrillum), 7 maii 1746; litt.4 iul. 1833, XI. * Nerses Astaraken., can. 28; Syn. Sisen. Armenorum, aa. 1204, 1246,1307, 1342; Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a.1599, CCX-CCXII; Syn. Zamosten.Ruthenorum, a.1720, tit. XVI �Sicut�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap.IV; Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 23; Syn. prov. Alba-Iulien. etFagarasien. Rumenorum, a. 1872, tit. VI, cap. VIII; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap.IV, art. I; Syn. Leopolien. Ruthenorum, a. 1891, tit. XI; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. II, cap. II, art. II; Syn. Armen., a. 1911, 689-700.


Can. 883 � § 1. Christifideles extra fines territorii propriae Ecclesiae suiiuris versantes circa dies festos et paenitentiae ad normas in loco, ubidegunt, vigentes se plene conformare possunt.1

§ 2. In familiis, in quibus coniuges diversis Ecclesiis sui iuris ascripti sunt,circa dies festos et paenitentiae praescripta unius vel alterius Ecclesiaesui iuris observare licet.2

Art. IV � De cultu Sanctorum,sacrarum iconum vel imaginum et reliquiarum

Can. 884 � Ad sanctificationem populi Dei fovendam Ecclesia speciali etfiliali christifidelium venerationi commendat Sanctam Mariam semper Vir-ginem, Dei Matrem, quam Christus hominum omnium Matrem constituit,atque verum et authenticum promovet cultum aliorum Sanctorum, quorumquidem exemplo christifideles aedificantur et intercessione sustentantur.3

Can. 885 � Cultu publico eos tantum servos Dei venerari licet, qui auc-toritate Ecclesiae inter Sanctos vel Beatos relati sunt.4

Can. 886 � Firma maneat praxis in ecclesiis sacras icones vel imaginesvenerationi christifidelium proponendi modo et ordine iure particulari pro-priae Ecclesiae sui iuris statuendis.5

1 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 21. � Clemens VIII, instr. Sanctissimus, 31 aug.1595, § 6 �Graeci existentes�; S.C.S. Off., 7 iun. 1673, ad 1 et 3; 13 mar. 1727, ad 1; S.C. deProp. Fide (pro Neg. Rit. Orient.), decr. 18 aug. 1913, art. 33; decr. 14 aug. 1914, art. 27; decr.27 mar. 1916, 14; S.C. pro Eccl. Orient., decr. 1 mar. 1929, art. 36; decr. 24 maii 1930, art. 41.

2 Vat. II, decr. Orientalium Ecclesiarum, 21. � S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 12 mar. 1635;S.C.S. Off., 13 mar. 1727, ad 2-3; S.C. de Prop. Fide, 25 ian. 1830; (C.P.), 28 dec. 1842; PiusIX, litt. ap. Plura sapienter, 11 iun. 1847, § 5; S.C. de Prop. Fide, decr. 6 oct. 1863, D), c);(C.G.), 25 iul. 1887, ad 1. * Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. III, art. IX, 9; Syn.Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. II, cap. I, art. V, XXIII; Syn. Armen., a. 1911, 622.

3 Vat. II, const. Lumen gentium, 50-69; const. Sacrosanctum Concilium, 103-104,111. � Symbolum Nicaeno-Constantinopolitanum; Eph. antecedentia, cap. XXVI, XI;actio I �Multi sane�; Chalc. actio V, Symbolum; Constantinop. II, collatio octava, VI;Trid., sess. XXV, De invocatione, veneratione et reliquiis Sanctorum, et sacris imaginibus;Pius IV, const. Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fidei Trident: Benedictus XIV,ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitis praescr., § 5; Pius IX, bulla,Ineffabilis Deus, 8 dec. 1854; Pius XII, litt. encycl. Mediator Dei, 20 nov. 1947, III�Etenim� � �Sanctos�; const. ap. Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950; litt. encycl.Fulgens corona, 8 sep. 1953; litt. encycl. Ad Caeli Reginam, 11 oct. 1954; Paulus VI, litt.encycl. Mense maii, 29 apr. 1965; litt. encycl. Christi Matri, 15 sep. 1965; adh. ap.


Kan. 883 � § 1. Chrze�cijanie przebywaj¹cy poza granicami terytoriumw³asnego Ko�cio³a sui iuris odno�nie do dni �wi¹tecznych i dni pokutymog¹ zachowywaæ normy obowi¹zuj¹ce na terenie, gdzie przebywaj¹,troszcz¹c siê, aby te praktyki nale¿ycie wype³niaæ.

§ 2. W rodzinach, w których ma³¿onkowie nale¿¹ do ró¿nych Ko�cio³ówsui iuris, odno�nie do dni �wi¹tecznych i dni pokuty wolno zachowaæprzepisy jednego lub drugiego Ko�cio³a sui iuris.

Art. IV � Kult �wiêtych,�wiêtych ikon lub obrazów i relikwii

Kan. 884 � Dla umocnienia �wiêto�ci Ludu Bo¿ego, Ko�ció³ poleca szcze-gólnej i synowskiej czci chrze�cijan Naj�wiêtsz¹ Maryjê, zawsze Dziewi-cê, Matkê Bo¿¹, któr¹ Chrystus ustanowi³ Matk¹ wszystkich ludzi orazpopiera prawdziwy i autentyczny kult innych �wiêtych, których przyk³a-dem chrze�cijanie buduj¹ siê i ich wstawiennictwem s¹ wspomagani.

Kan. 885 � Kult publiczny mo¿na oddawaæ tylko tym S³ugom Bo¿ym,którzy autorytetem Ko�cio³a zostali zaliczeni w poczet �wiêtych lub B³o-gos³awionych.

Kan. 886 � Nale¿y zachowaæ praktykê umieszczania w ko�cio³ach �wiêtychikon lub obrazów, by doznawa³y czci ze strony chrze�cijan, wed³ug sposobu iporz¹dku ustanowionego prawem partykularnym w³asnego Ko�cio³a sui iuris.

KPK/83: 1186, 1276KPK/17: 1255 § 1

KPK/83: 1187KPK/17: 1277 § 1

KPK/83: 1188KPK/17: 1279 § 1,2, 3

Signum magnum, 13 maii 1967; adh. ap. Marialis cultus, 2 feb. 1974, I-II. * Syn. Diamper.Syro-Malabarensium, a. 1599, XXIII; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap.V, 1-2; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. I, art. VI; Syn. Alexandrin. Coptorum, a.1898, sect. I, cap. II, art. IV; Syn. Armen., a. 1911, 87-90.

4 S.C.S. Off., decr. 13 mar. 1625; S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 7 mar. 1631 �Ad quintum�;(C.P.), 30 ian. 1635, �Proposita quaestione 4�; Urbanus VIII, const. Coelestis Hierusalem,5 iul. 1634, §§ 1-2; Benedictus XIV, ep. Iampridem, 28 feb. 1747, 6-7; const. Quamvisiusto, 30 apr. 1749, § 12; ep. Beatus Andreas, 22 feb. 1755, § 21. * Syn. Zamosten.Ruthenorum, a. 1720, litt. XVII; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. V, 8.

5 Vat. II, const. Sacrosanctum Concilium, 125, 111. � Nic. II, actio VII, Definitio desacris imaginibus; Trid., sess. XXV, De invocatione, veneratione et reliquiis Sanctorumet sacris imaginibus; Pius IV, const. Iniunctum Nobis, 13 nov. 1564, Professio fideiTrident.; Gregorius XIII, const. Sanctissimus, a. 1575, Professio fidei Graecis praescr.,§ 15; Innocentius XI, const. Coelestis Pastor, 20 nov. 1687, prop. 18, Michaelis deMolina, damn.; Benedictus XIV, ep. Nuper ad Nos, 16 mar. 1743, Professio fidei Maronitispraescr., § 5; Pius VI, const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794, prop. 70-71, Synodi Pistorien.,damn.; S.C.S. Off., instr. 30 iun. 1952. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,XXXI; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars I, cap. V, 3-7 et 9; Syn. Sciarfen.Syrorum, a. 1888, cap. I, art. V.


Can. 887 � § 1. Sacrae icones vel imagines pretiosae, id est vetustateaut arte praestantes in ecclesiis venerationi christifidelium expositae, inaliam ecclesiam transferri vel alienari non possunt nisi de consensu scriptodato Hierarchae, qui in eandem ecclesiam potestatem suam exercet, fir-mis cann. 1034-1041.

§ 2. Sacrae icones vel imagines pretiosae etiam ne restaurentur nisi deconsensu scripto dato eiusdem Hierarchae, qui, antequam eum concedit,peritos consulat.

Can. 888 � § 1. Sacras reliquias vendere non licet.

§ 2. Insignes reliquiae, icones vel imagines, quae in aliqua ecclesia ma-gna populi veneratione honorantur, non possunt valide quoquo modo alie-nari neque in aliam ecclesiam perpetuo transferri nisi de consensu SedisApostolicae vel Patriarchae, qui eum dare non potest nisi de consensuSynodi permanentis firmo can. 1037.1

§ 3. Circa restaurationem harum iconum vel imaginum servetur can.887, § 2.

Art. V � De voto et de iureiurando

Can. 889 � § 1. Votum, promissio scilicet deliberata ac libera Deo factade bono possibili et meliore, ex virtute religionis impleri debet.

§ 2. Voti sunt capaces omnes congruentem usum rationis habentes, nisiiure prohibentur.2

§ 3. Votum ex metu gravi et iniuste incusso vel ex dolo emissum ipso iurenullum est.

§ 4. Votum est publicum, si nomine Ecclesiae a legitimo Superiore eccle-siastico acceptatur; secus est privatum.3

Can. 890 � Votum neminem obligat ratione sui nisi emittentem.

1 Nic. II, can. 7; Trid., sess. XXV, De invocatione, veneratione et reliquiis Sanctorumet sacris imaginibus; Pius IV, const. Iniunctum nobis, 13 nov. 1564, Professio fideiTrident.; S.C. Indulg., 17 nov. 1676. * Syn. Diamper. Syro-Malabarensium, a. 1599,XXX; Syn. Zamosten. Ruthenorum, a. 1720, tit. XVII; Syn. Libanen. Maronitarum,a. 1736, pars I, cap. V, 1, 9-11.


Kan. 887 � § 1. �wiête ikony lub obrazy drogocenne, a wiêc wyró¿nia-j¹ce siê staro¿ytno�ci¹ lub artyzmem, umieszczone w ko�cio³ach dla od-bierania czci ze strony chrze�cijan, nie mog¹ byæ przenoszone do innegoko�cio³a lub alienowane bez danej na pi�mie zgody Hierarchy, który wtym ko�ciele wykonuje sw¹ w³adzê, z zachowaniem kan. 1034-1041.

§ 2. �wiête ikony lub obrazy drogocenne nie mog¹ byæ tak¿e odnawianebez pisemnej zgody danej na pi�mie tego samego Hierarchy, który zanimwyda zgodê, winien zasiêgn¹æ opinii bieg³ych.

Kan. 888 � § 1. Nie godzi siê sprzedawaæ relikwii.

§ 2. Relikwie znaczne, ikony lub obrazy, które w jakim� ko�ciele ciesz¹siê wielk¹ czci¹ ze strony ludu, nie mog¹ byæ wa¿nie w ¿aden sposóbalienowane ani przenoszone na sta³e do innego ko�cio³a bez zgody Stoli-cy Apostolskiej lub Patriarchy, który nie mo¿e jej wydaæ bez zgody sta³e-go Synodu, z zachowaniem kan. 1037.

§ 3. Odno�nie do odnawiania tych ikon lub obrazów, nale¿y zachowaækan. 887 § 2.

Art. V � �lub i przysiêga

Kan. 889 � § 1. �lub, to jest �wiadom¹ i dobrowoln¹ obietnicê z³o¿on¹Bogu, maj¹c¹ za przedmiot dobro mo¿liwe i lepsze, nale¿y wype³niæ zcnoty religijno�ci.

§ 2. Do z³o¿enia �lubu s¹ zdolni wszyscy posiadaj¹cy u¿ywanie rozumu,chyba ¿e prawo im tego zabrania.

§ 3. �lub z³o¿ony pod wp³ywem ciê¿kiej i niesprawiedliwej boja�ni albopodstêpu jest niewa¿ny z mocy samego prawa.

§ 4. �lub jest publiczny, je�li jest przyjmowany przez uprawnionego dotego prze³o¿onego ko�cielnego w imieniu Ko�cio³a; w innych wypad-kach jest prywatny.

Kan. 890 � �lub ze swojej natury nie wi¹¿e nikogo poza �lubuj¹cym.

KPK/83: 1190 § 3KPK/17: 1281 § 1

KPK/83: 1189KPK/17: 1280

KPK/83: 1190 § 1KPK/17: 1289 § 1

KPK/83: 1190 § 2, 3KPK/17: 1281 § 1

KPK/83: 1191 § 1KPK/17: 1307 § 1

KPK/83: 1191 § 2KPK/17: 1307 § 2

KPK/83: 1191 § 3KPK/17: 1307 § 3

KPK/83: 1192 § 1KPK/17: 1308 § 1PA: 311

KPK/83: 1193KPK/17: 1310 § 1

2 Trid., sess. VII, De baptismo, can. 9.3 S.C. de Prop. Fide, (C.P.), 4 iul. 1634, �Proposita�; Vat. II, const. Lumen gentium, 44

�Per vota�.


Can. 891 � Cessat votum elapso tempore ad finiendam obligationemapposito, mutatione substantiali materiae promissae, deficiente condicio-ne, de qua votum pendet, aut eiusdem causa finali, dispensatione, com-mutatione.1

Can. 892 � Qui potestatem in voti materiam habet, potest voti obligatio-nem tamdiu suspendere, quamdiu voti impletio sibi praeiudicium affert.

Can. 893 � § 1. A votis privatis iusta de causa dispensare potest, dum-modo dispensatio ne laedat iura aliis quaesita:1° sibi subditos omnis Hierarcha, parochus et Superior localis instituti

vitae consecratae, qui potestatem regiminis habet;

2° ceteros christifideles propriae Ecclesiae sui iuris Hierarcha loci, dum-modo intra fines territorii eparchiae actu degant; itemque parochusloci intra fines territorii propriae paroeciae;

3° eos, qui diu noctuque in domo instituti vitae consecratae degunt, Su-perior localis, qui potestatem regiminis habet, eiusque Superior ma-ior.

§ 2. Haec dispensatio sub eadem condicione, sed pro foro interno tantumconcedi potest a quolibet confessario.

Can. 894 � Vota ante professionem religiosam emissa suspenduntur,dum vovens in monasterio, ordine vel congregatione permanet.

Can. 895 � Iusiurandum, id est invocatio Nominis divini in testem verita-tis, coram Ecclesia praestari potest tantummodo in casibus iure statutis;secus nullum parit effectum canonicum.2

1 Benedictus XIV, ep. encycl. Inter praeteritos, 3 dec. 1749, §§ 45-47.2 S. Basilius M., cann. 10, 17, 29; Innocentius III, litt. ap. Rex Regum (ad Primatem

Bulgarorum), 25 feb. 1204; ep. Eius exemplo, 18 dec. 1208, Professio fidei Waldensibus praescr.;Ioannes XXI, litt. encycl. Gloriosam Ecclesiam, 23 ian. 1318, §§ 18-19; Martinus V (inConstantien.), const. Inter cunctas, 22 feb. 1418, art. 43, Ioannis Wicleff, damn.; artt. 12-14 dequibus errorum Wicleff et Hus suspecti interrogandi; Gregorius XII, const. Inter Apostolicas, 5sep. 1584; S.C.S. Off., decr. 4 mar. 1679, prop. 24-28 damn.; Innocentius XII, const. Ecclesiaecatholicae, 22 sep. 1695, §§ 1-2; Clemens XI, const. Unigenitus, 8 sep. 1713, prop. 101,Paschasii Quesnel, damn.; const. Pastoralis officii, 28 aug. 1718, § 4; Clemens XIII, litt. Delatisad nos, 1 aug. 1760, § 5; litt. Romani Pontificis (ad Patr. Graeco-Melkitarum), 9 iul. 1764, § 4;S.C. de Prop. Fide, (C.G.), 26 aug. 1793, ad 4; Pius VI, const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794, prop.75, Synodi Pistorien., damn.; Pius VII, litt. Ubi primum (ad Archiep. Alep. electum), 3 iun. 1816,§ 2; Leo XII, const. Quo graviora, 13 mar. 1825, § 14; litt. Apostolatus officium (ad Patr. Graeco-Melchitarum), 4 iul. 1828; Pius IX, litt. Supremi Apostolatus, 22 mar. 1869, § 4; * Syn. Zamosten.


Kan. 891 � �lub wygasa z up³ywem czasu oznaczonego na wype³nienieobowi¹zku, wskutek istotnej zmiany przyrzeczonego przedmiotu, w razieniespe³nienia siê warunku, od którego �lub jest uzale¿niony albo ustaniaprzyczyny celowej �lubu, jak równie¿ przez dyspensê i zamianê.

Kan. 892 � Kto posiada w³adzê w odniesieniu do przedmiotu �lubu,mo¿e obowi¹zek wynikaj¹cy z niego zawiesiæ tak d³ugo, dopóki spe³nie-nie �lubu przynosi mu szkodê.

Kan. 893 � § 1. Od �lubów prywatnych dla s³usznej przyczyny, je�lidyspensa nie narusza praw nabytych przez innych, mo¿e dyspensowaæ:1° ka¿dy Hierarcha, proboszcz i prze³o¿ony lokalny instytutu ¿ycia kon-

sekrowanego, który posiada w³adzê rz¹dzenia � w stosunku do swo-ich podw³adnych;

2° pozosta³ych chrze�cijan w³asnego Ko�cio³a sui iuris Hierarcha miej-sca, o ile przebywaj¹ oni aktualnie w granicach terytorium jego epar-chii, a tak¿e proboszcz w granicach w³asnej parafii;

3 tych, którzy dniem i noc¹ przebywaj¹ w domu instytutu ¿ycia konse-krowanego, prze³o¿ony lokalny, który posiada w³adzê rz¹dzenia i jegoprze³o¿ony wy¿szy.

§ 2. Dyspensa ta, pod tymi samymi warunkami, ale w zakresie wewnêtrz-nym mo¿e byæ udzielona przez ka¿dego spowiednika.

Kan. 894 � �luby z³o¿one przed profesj¹ zakonn¹, ulegaj¹ zawieszeniu,dopóki �lubuj¹cy pozostaje w monasterze, zakonie lub zgromadzeniu.

Kan. 895 � Przysiêga, to jest wezwanie Imienia Bo¿ego na �wiadka prawdy,wobec Ko�cio³a mo¿e byæ skuteczna jedynie w przypadkach ustanowio-nych prawem; poza tym nie poci¹ga za sob¹ skutków kanonicznych.

KPK/83: 1194KPK/17: 1311

KPK/83: 1195KPK/17: 1312 § 2

KPK/83: 1196KPK/17: 1313

KPK/83: 1196 n. 1, 2KPK/17: 1313 n. 1, 2

KPK/83: 1196 n. 1KPK/17: 1313 n. 1

KPK/83: 1196 n. 2KPK/17: 1313 n. 2

KPK/83: 1198KPK/17: 1315

KPK/83: 1199 § 1KPK/17: 1316 § 1

Ruthenorum, a. 1720, tit. VI �Ut etiam�; Syn. Libanen. Maronitarum, a. 1736, pars IV, cap. I, 12;Syn. Ain-Trazen. Graeco-Melchitarum, a. 1835, can. 20; Syn. prov. Alba-Iulien. et Fagarasien.Rumenorum, a. 1882, tit. V, §§ 48, 90; Syn. Sciarfen. Syrorum, a. 1888, cap. V, art. XIII, § 10, 4�His�; cap. VIII, art. II �Decet�; Syn. Alexandrin. Coptorum, a. 1898, sect. III, cap. II, art. II, 11et 13; cap. V, 3, VI; cap. VI, tit. II, 6-7; tit. V, art. IV, 1, 26-27, 31-33, 35; tit. VI, art. III, 1-2; Syn.Armen., a. 1911, 201, 245, 317, 332.

* Kongregacja Ko�cio³ów Wschodnich, Istruzione per l�applicazione delle prescrizioniliturgiche del Codice dei Canoni delle Chiese Orientali,Cittá del Vaticano, Libreria Editri-ce Vaticana 1996.** Enchiridion Indulgentiarum. Normae et concessiones z dnia 16 lipca 1999 r. Cittá delVaticano, Libreria Editrice Vaticana 1999.*** Kongregacja Nauki Wiary, Normae de conficiendo processu pro solutione vinculimatrimonialis in favorem fidei, E Civitate Vaticana 2001.

* NORMY SPECJALNE

codex canonum - archidiecezja lubelskadiecezja.lublin.pl/kkkw/pdf/kodeks_cz.1.pdfspis treœci 5...

Documents