conglacia- 'lw^ll,

52
vina adfulgente grada! DISSERTATiO PHYSiCA De CONGLACIA- 'lw^lL, <^V2M, Sufragantt Ampliffi Fatutt. thtkf. i$ Reg. ad Avram Atademiå t Sub kN.^8IO!O Mag. JOHANNIS BROWALLII Scient. Natur. Pro.. Reg. & Ord fubtic* 5,»«»°«»« examini , qua far «^ modeftut , fubmitut ERICUS 8, BACKMANN Jemtiuf. 46 ek i 3, Decemb. MDCCXXXVIH. loco horisqve fditis. ABOiS, per. Joh. &i*mpe, R. Ae.l^/p,

Upload: others

Post on 05-Dec-2021

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

vina adfulgente grada!DISSERTATiO PHYSiCA

De

CONGLACIA-'lw^lL,

<^V2M,Sufragantt Ampliffi Fatutt. thtkf. i$

Reg. ad Avram Atademiåt

SubkN.^8IO!OMag. JOHANNIS

BROWALLIIScient. Natur. Pro.. Reg. & Ordfubtic* 5,»«»°«»« examini , qua far «^modeftut , fubmitut

ERICUS 8, BACKMANNJemtiuf.

46 ek i 3, Decemb. MDCCXXXVIH.loco horisqve fditis.

ABOiS,per. Joh.&i*mpe, R.Ae.l^/p,

B:vX U_:x IV. JtisMAGN7E, FIDFI VIRO,

Re%trendiffmr>PMRt ae DOMINO ,

R"A ?■ /^ I^.l U^»K! I. I 1 *"_ l__f /"$HN- «f V/ i^ il2_Rj /1 8. . ■ f __L_> f%! I<# m■ llli M-^*- H U*^ !^,. 8 I I8/«.U «^ 2 » R F_^_«__. "*.______,_«._» <« / _«__.< _!.. ' x. X^e» a

S, S. TheoL DOCTORILonge Ctkbcrrimo ,

Inclutac Dioecdeos AfaoenfisEPISCOFO

Eimnentiffimo,Regfiae ad Avram Academiacp^o.^^c^^^^lO

Magnificentiflimo ,Yen, Confift. Ecclefiaftici

PI<H3ll)IGravifTimo 3

Scholarum per .a.3m Dioccefifl, EPHORO

Adcur_.t_ls_t.io,NLECENATI MAXIIUO.

N^-*'"-^!* /Hne arphrim* , 3.-3Versn»J\ 6!llime _?__.cer, i??? ■ ancipitem <.cdubittm red-liderunt , ar, Nomen TmimMagiiificenti{i.mum , htfte incomtisrudiqve 'Jlfinerva elibiratis pagellis pr*-fiere auderem. Deterruit me munerisTui drgnita» , perinde 6_- /<<».?,^Hc/ ei/e»bratiffima >°" /°ö//t!/^/?ö/c-^ e>-«'/ti-/H . s«_'

l*_?/_!/.//<.ilZ' oonfcium f*«_» X^^^- Fa-<!/o^ tarnen IU.UB, .Xrverer.d_n.fT.ePa-ter, prorfttt /5«F".-ä/X . t/, ft iiceret fufi-ficeretqve .X.-/-5 , p'^?^ paternus . cxjta avl-^s me:/ /^/ve Carmnas i,*-s«v.*/, jatnoe*-* i,X.!«I/«-M <55" qved e-:cnrrit , quo in-trä (are; nobdiffiim damm X'.ieL nerfart■■»lö/ 5.>-l_^Xv, innumera /> me e-fiitermt«2^/>-V«e/?,'^ , cX_X..'.X <???).'-??.'<7« adckdifi ,c-i/?.c3>iÄ/v?/!. invita.it; X« igitur /o/o/X---i,/

^. Bas ftudiorum eK-'i.»l primitias ,l«pietatis isX**»««?^^, _. ibi , R,evcresi-difl. iXter venerabundtu effir». M t*.!''»

tiffim.n, dußiu , /s«, ll*/ >l,- V...H ■_>. ndes. >/.e^ i*/<^ itaqjte ferena qva /s/e5, (rön-te , pibenites bofe X Conglactanone<<«//« , NominiTuo Revereiidiffimo,

facra*

fatratos , bumillime «ro , (f »e pofibac te-tt antea tlientum Tuorum numero ad»ftriptum ejfe finas, fftiod (i obtnuero ,mci utiqtje tfpcii eft eritqve femper, pro'lua NobiliflSma.qve Oomus luNptrenni mcotumkate , vtta nuncupare ca-tiiiffima. Faxit fummum Numen , ttt fe-ro -i_7«t7l/5/_i, illa tarn acerba Hes, qvATcö««_!^?l.'_l rebus e^_*tt/« , do/tat kci-/^ Det,döts .t _?.7if-/>», </o/_'^ /or />>'i*e»».. _^»/5/iOs»««^ Tua _^'sö/^M-»>. > doleant _^e»/>«eclientes TUS omncs, prafidium, fiukrum,jolatium (f tutamen firtniffimum , defide-ratiffimum. Sic ex intim c»l-^^e«etf*«/_»

bin vol>et bovebitque.REVERENDISS. d.o^l^!B l^^l

Devotiffimus eultorIricu» 8. LacKmann,.

57/wMmiUSSIMO

F& il? I? 17 111S?Un. JEi\Ju,xlM/liWALLEEN,

"Supremi OicaKerii Regii, qvod Abo-a. viger,

ADSESSORIGonful-ifiimo, fliqviflimoPATRONO MAXIMO.

jdmod. Retterendo Atque Praelar, Dotnint-

KLEFBERG,Gregis, qvi Chrifto in Nödön/ €é /Nässott Ze Ajpas colli^irur, PA-STOR. digniffin.o ,per jemriam au<ttralem & Herdaliam PRÄPOSITOwnFe meritiffimo, BcKoIiL Trivial.Uröl INz!?Ec_IORl adcuratiffimo ,

PRQMOTOR_a.c£ PATRONOOkTMO.

A dm. Kene?-. AtqH Praclariff VIRO,Dn. M3g ABRAHÅMO BMG/Reg Gymn. tterncel Eloqv. _seKs^bl.t. Gymru .iieKs^ dignifltmo. Ven.Gonlist. AåfeJJori arqviffimo, uc anteaPneceptori fideliffimo, ita jam /r#-

mstorr _5_ FAutori certifiimo.Pittrim, Rever. atque Praclar. VIRO,vn. Mag. PETRO BTA^',

Legions^Jemtlanc orum F^/?o^ men-tsffimo, _3.«e/^c.?«,?v atqve /^«is^

benigniflimo.

Fiiitr H) quo me amplexi eflis, Pa»fdne vulgsm fuit. Tot enim __eH»

iti me fuerttnt merita, ut omnino impa*is minus <*/e-??_?^e«^_. vel rtmunerandis,-*,e/^'_*/t fiacultates, mhilqut nift wmtemexplicanda o«_«/«'??'' buc Ä/a./e cnrui. /<??»«3 Me>./e grata tnteritura , etiam publicoingenii /t*e^?<« Vobfs adficribere _.i^«efcnum, folo dantis animo & p/ettste £jli-"pofi hac fdveatis %ehementer oro. Cujnsdere pia,pro veftra , velirorumqve

perman -JSiGbiliff. /-/«o^. Reverend. Prsclarrff»

(11./i^T' _-«»

Ericus s<^

Plur 3eve<*-e»</o <zi^he CUriJf, VIRO ,. Dn OLAVO FLODALIN .

paftorj tn Owikcn/ Myrsiö & HakasMt_X..s_.f.:_), vigilanuirimo - Everge->

t£ arqve Fantori propenftffimo.

St;Bst* atque PropU _5/H. VIRO ,Dn. JOHANNI SUNDELL,

Militiae equeftri pedeftriqve*Jemtlan-dl!.l3 3 ntionibus dexrerrimo _?.«e/>«»

Bori atqve Fautori faventiffimo.troni 6/ Faurores e^se^^/?./ _><.«_/

ftus cjusdem-'(perimina , tant.iqueVeftra.rem -°»e ,Xi.i-. csss/l*-,e// deprf.dkanda mul-JJ>uid e^o rependam, cvi fio^s ow»« de-fiam Atque .^^M relicftit ? cttjtts tamen<l/'»*e, ut ■>»e«.o»*/il benefcitrttm, nunquamdocumento pateat , hunc qualemcunqueo^e^/-e votui. Benigne -ii<lc?«e Accipiatismmdum , O' mibi ut bucusque /i/. _*//<«?«toti compos , «x»aA<«-« _*/e/i/?^»i Vo^ fun-</«</^?*'?»!>» falute (f /e//s^^ie, H/» vixerofuru* ,åc BpeKanll. Nominura Veftrorum-»»Hmx.,*Backman..,,

Länsmannen WälachtabSIMON OUN^LKd5(.)_^,

Mm Högtärade kiare Fader.V^Ed fagra ord &t «ordnad roijfa ,J++ £)ch rof« öfwcrlilidt sin Far,Det wil i wardet foga fpifa ,Mot minsta gott man mutif har;Hn när en Far da all förmsga ,-£)« pa ens bastå wela. wäga?

Jag «r min Far, i agit tycke,Mast therför mitznögd i«ed min lätt,tit jag ar ffp.&ia alt förmrcke ;Men doch eij bättre «mne fät ,Hn «II betalning j«z lan lilfwa ,Mast bli en rinza pappers gäfwa.

Dock stal mitt sinne tacksamt .iifro«fSä länge som jag sielf «r tif;Och HCrrcn stal . nädcr gifrca ,_f)»arom jag trägit bcdia wil,Sft Eder tid blir full m.d nöije,Och sluts ' hlmlens lust och Me.

M,n Hö.tär«de liält g«.««

lydigsie VonHICW -s°. BACRMANN,

rkH.PA^IO.

NIJllum nossro temporeeftdubium , qvin confide-ratione rerum naturali-um accurariori, Divina

Majeftas öi gloria optim? illuftra-ri, co«r-.nc_»c.*_qve hominum ma«xime pronvjveri qveanr. Etc»nun eo majyra fapientiaj boni-tat!*.q; Oearoriz. noftri indicia re-penmus 6c roanil-eftamus , utilita-tiq; li.im-_.lHi genera eo meliusconhihirms, qvo peni.ius corporuqvcn-un.cunq^e naruram rima-rrur, frrufkiram nur.qvam fatisadmirandam deregimus, öc p.ia_.»

A norae-

H

nomena expUcaaauS. Et cumhos _Xoä ii!.ez _?hU©_bp__us re"fp.ieere <_.«X3a. . p^c^t e_-m rene-£i :>.å eognitiottcwi indies majo-ren, _.t:qve majoren, s:bi de re-bus naturalibus» «vornpararidlM.lmo> unicuiqve irrcumbit, promodulo ad perficiendam naturNfcientta... qvantum qviverit con-ferre. Hac confideratione igiturLe e^.n exciratus fum. ur imbe-cilles vires li_eaz in qvodam pb'/°llco ar^urnrnto experirer, Cumvero co?^^c/^a feptentrioni, pra?locis propius ad ieqvatorern iitisjfamiliaris fil; ilbusqve pblrnome-na ,ut ierrnr, mulciä a noflxaterra remotis , vel miracu.um,vei fabula audianc, utpote Jndis(<« X Hilpanis (ö) Italis ( c)\ ;Coriftituimus leviffimo bocce ex-

erei»(a ) Vid. Stttrm, pbyfi. ecleß. cap.

Vll phm. I. p. m. 620.(i>) Hi.?^. I. r, (c) cenfit o»\d, _l.

i3ercitio iF/»^ exami-ti fubjicere , Zcqvidem ita, ut-primo pbjcmmen*ipfa psucik indicemus, & deindein cattfias eorum inqviramus. In«terim de _s«o B. l^. vore, atcsin meliorem partern interpreta-tione, laltem mitiori censurahaudqvaqvam dubitamus.

5.1H)Lr cong.aciationem intelligi-

mus illud phxnomenon, qvoliqvores przecipue vero aqvle, vifrigoris fluid.tatem amittunt» öcin corpus durum, elafticum,Iragile ,5c pellu^dum. qvod gla»des nommari iolet, abeunt.Na-turalis , vt communi experientiaconftat» lub noftro elimate inci-pere lc»!?r conglaciatio tempore_.utumn?.li meufe o&obris l.veNovembris, poftqvam obliqvitasmajor radiorum lo.arium, vea«tiqve aqvilonarez; aera .rigidurn

A i red*e?//?. elg. X, v. 2^. <,</ 40. p, m* p_r.

5rcddldere. wgruente itaqve fri-gore , unius neéhs fpatio primoobdueuntur latus no,ftri cenuiglaciali lamella ad inftZr cut_cu»iae, qv_e deinceps proratior.e fri-goriö craffior qvotidie _st, <_d> ©nt, poft decurlum a!iqv»t dse«lvm, li continuefur frigus, ho-mines ferre poflit , poftea nont,o^ tantum, sed & ingentia imoinc.re<_.ibi!ia fere o.nera. Obfer-vatur eflim craflities iftius per^tingere ad qvatvor pedes apudnoli; apud alios vero popu-los, qv. magis ad leptencri-onem vergunt, (ex L. p>ur:umiuille refertur. Ineipit hsrc con-glaciatio ordinario modo a fupe-riori parte, s. continuato ge-lu, delc^rclit l.ve tendit ad infe-riora magis maglsqve Qyareeti^m. vei qvod levior qvoqvebt, aqvis innaféc. Qvcusqvecominuatur cougelacio, iemper

obfeir-

5ohlervare iicet vapores , five ef-fluvia inft-sr tenuis tumi afcende-re. Poftqvam vero glacie alicu»jus craftitlei teHi funt iacus, con-tinuato tr.gore intentiondire licct (onirum, sacpe maxi-mum vel magientibus bobus ,vel ipfi qvoqve tonifru interdumGmilem , & (übinde obfervare li-cet glaciem eo ipfo rimas age-re, vel etiam dehiicere, qvi hi->atus noC.ro idiomate rak aliistvräk appeliantur» Haec ipla gla-des biemÄli tempore admodumdura eft, noftro tamen cljmatelimu! qvodan.nvdo frsabili^.cumcontra illis locis , qvn iXjgisadborealem plågarn lita (unt , exrelatione nownuUorum , multollt durier, magisqve elaftica.Qvomagl3 vero vernale appropin-qvat tempus, ftnllm rarior öctriabilior apud nos redditur gla-eies, ade© uc menlibu» Martio

*

6H Aprili licet notabilis fit c_raiU^.tiei.tamen ferendis oneribusma.jonbus* impar deprehendatur,donec tandem vél proprio pon-dere, vel aqvarum «3. ventorumrnotu diffrmgatur, ö. deinde vicaloris rdolvatur ac in priftjnamabeat fiuiditatem.

§. 11. '

OBfervandum autern eK nonorr.nes aqvas mqve clto

corgelari, qv_e cnjm rapidioriferuutur cudu, ferius glacieob-ducuntur , qvam qv_e tranqvil-hnt: & qvi hmolo funt tundolacus Le fUgna citius plerumqvcteguntur , qvam qvs lapideo, la-buiolo atqve arenofo. Pari m»>do obfervare iicet lacus , qvoscampi circumjacent, citius con-gelari , qvam paludes iftas» qv«ein denLss_mis ti tas filttt silvis Le.umbra arborum obteguntur : et-iam qvo profundior eft aqva ,

ro ierius ob6uci glacie videtur.Valium Oceanum nunqvarn gla-cie contegi viäemuz, ficet finusipsluz inte.rdum nannnlli. coéant;czvocl tarnen non Lt _, nisi frigo-re intenfiffimo > & 6iu poH alia-rum Lqvgrum congl?.ei3tionem.Qyemadmodum p2tet vel ex ma-n n.oftro Alandico , qvoä inter-dum, qvamvis ranffirne, ita «on-crevit, ur rhedis Holmiam pere-Eclicuftrit; vei ex finu illo m»'ris Balthici lutcrjacente Daniam& Bv6"iam , qvl ta.ni firma ob--6u<siuB fmt glacie hierne annil6<B l c^'/N txteris proinde hi-ems Svethica difciturj vt totasexercltUs aofler tr.ansportaripo-».l" *__■".& A> V

§. 111.H Lios etiam Uqvores qvam-

_/ ipluri nos congelari vid_.-__._iS;exceptis tamen no_.n_'!!iB, uttunt spul^uoG ; certe cereviGa

in

*?

8in glaciem abeunfe , fpirituoOorpars in medium colleåa perftar:lpiritus vini nye vinum combu-Kvm nunqvam fere congelatur,faltem qvamdiu vim fuam juftamretinet: pari modo olea higorisvim eludere , se mercunum vi-vum fluiditarern semper retinerecorapertum eK.

§. IV.TWTEc corpora tan.um liqvidaX 1 congelantur; sed etiam du-riora,utpote poma, carnes <scc,imo ipfa terra noftra ita hiemeplerumqve conftringitur, ut li»goHibus vix perforari pofftf ;dicitur ca congelatio vulgo til.--f)}e/ qv_e ad qvatvor ulnas <5c ul-tra interdum, pro ratione ferrar,apud nos pertingX EfTXlus au-tem in herbis , se qvibnscunqvefolidis rebus conglaciatiunis izeft, vt qvasdam confervet, qvs3-«lam Vero enece.» e. g. emori

tacit

facit herbas A viventia qvscun-qve , conlervat carnes 5c alia ;ita tarneu , vt citius putrefcantpoflqvam acceilerit calor. dieqveid praetereundura, congelata po»madic.ii lenta foco admittanturK. rvgelcntur, intsgra manens& conlervari , fin veru violenroadponantur calori , corrumpi.Qyemadmodum ipfi etiam od>fcrvavimus membra gelu con-ftriÄa, lt frigidge aqvZe injeflalente calefiant, convalefcere; sta»tim vera iz^i, vel corpori cali-diori admota, perdi. _L,iu«mc)dicongelat* res aqvae frigida im-mifid? crufta glaciali obduci io*lent , K illa demta, integr^ ved-di ; dillerentia ergo effeftus azradu caloris provenire videtur.Sed Kxc omnia vuigaribus ob-lervationibus patefcunt ; videa-mus jam qvid ex Phyficorum«dcuratis obfervationibus ad reranoftram facerc poffit. §. V.

9

10

5. V.I. F^<ongelas<.n aqva ad gradum

l^caioris Z2, m therm.F-ih-renheitiano ; ad grad aurern zz.ut plurimum regelafcit, mter-dum tarnen ad grad. z<s, imo41. perl_3t , obiervance K"s/^e(<») öc Reanmurio <^) 11. Mira-biies funt illi eff.&us, qvi depre-henduntur circa congelationem,utpote ; qvod vafa diftringat ,pr_ec_.^ue n obturenturj ita bor-nbardarn aqva plenarn öc adcu-rate obturaram frangi obfervavitEugenius ( c ).Florentini autem vimexpanliuniz in poilice cubico gla-ciei ob.ervarunt .rqvalem efleponderi 27720 iibrarum , idqvefphsera cava aenea, qvam -Variisvicibus atcenuamnt , antea c!l'!.>

fiffi-s å. ) Atrm §, 20/. (i* ) i» aB.

Gu!!, 17re.(c) Vid.Dy. Httmei.mftreg, Åc,

/c/<.«/. _c.,_.. 1, 5. ii, c. i. j. l.

11

fiffimarn» ucqve dum frigori ex-polita, vi expanfiva glaciei fran-geretur. (^ ) 111. A proximocongelarioni-» punélo ad ebulli-tionem , quX contingit circiteradgrad, 212, d_Al thermometri, in-*crefcit aqva z^ totius volumi-nis ; s e ) el. tumen gråvitas fpe-cifica aqva? , ad gravitatem ipe-c-fL-arn glaciei, vt 9, ad F. exobiervarione liortntinorum, IV, Inlenta conglaciatione,a circumfe-rentiis vafis medium verfus e-mittuntur fubtilifiima Klamenta,inclinata ad latus fub diverfisangulis, raro redtis aut öo.gra-duum ,- poftea oriuntur alia ,qvN inordinate öc qvaqvaverfumad imum delcendunt, Zc fenlimlatiora fac"ta pellicul_e evadunt ,qva. inter fe sub diverfis angulis

zun-(ti) CMufifiihtnbr, /7/e/?.. _°ö)/I §.r^_r

(e) Muffehenbr, §.sif,cmf. IFiticU*Jnfiii. Pbj/fi Mttbept. §. i6f9*

12juwguntur scc.; in fubitanca au-tern cong.aciatione, oritur pri-mum in fuperficie lamella tenu-is, exporre&a a pariere verlusmedium , obliuvo ad fuperfici-«m fitu,' se niftu ocull oriun-tur lamella; triangulares etiamverfus medium pc»rrei__e , cufpi-dibus iaordinatis cruftam glaci-ei formantes, qvae a parte in-ferio infpeÄa utcunqve bovisabomafum refert ; l/) deindeautern crefcente ultra duas tres-ve lineas glaciei crafl-tie, pro-deunt bullas parva. , qv_s fenfimaugefcunc öc coéunt.poft lievum6c longum gelu evadentes fphae-ru!_e diametri dimidii,imo mte-gri pollicis ,- co minus auternglacies pellucet , qvo plnres ma>jorescp bulls prodeunt. V Aqvacoda lentius, faltera non citmsco..gelat;led fit etiam glacies pel-

luci»(f) Uufftbmlr* eter», sö)/ §./^2.

jr

iucidior & durior. (g) VI. Lavacuo aqva fere ebuliic ad gra-dum thermom: 96 & multscifius qvam in aperto atire con-ge'at. Fit etiam glacies ex a»eva aére prius orböta, multodurior , pellucidior & pondero.sior; nihilominus tarmen vi x-qvali gaudet expanfiva & bul»talis etiam fcatet. (A)VII. Cor-glaciatio artificialiter» ipfa etiamaftate, produci poteft: Boyliusphiaia vitrea inllrtx^a arnplioriinfra globulo; furfum autern i»iili^.jam anguftam exporrefla u-fus est , mixturamqve e gfacie Sefåle circa glnbum inferjorem dis-pofuit, qvo -f-Äi^o ccepit aqvain globo conglaciari , iimulacfluere inciperet mixtura , modo

ordi-(?) Botrb. cbynt. p. _?. p, yi. Wtlffi.

F^.^/>« 7°. il. />. 346,( b ) Conf. inlff. I. c. s, 341. O^

Baerh. /, s, f, 332,

is

iordinario a furttrno deorfum, fet!globus ipfe diffraftas tuit. Dtvero phiala integra ceufervare»tür, globum circumdedit qvi«dem undiqve nive contulave gla-de i led fa! nonmsi parti infi-m« admifcuit,- qvo confilio ef-f^Kum el^ , ut conglaciatio a-tun*do ineiperet, & fur/vm conlinu^-aretur, sa'em etiam paulatimpartibus niviz lateraSibus ihfptr*gendo , donec omnis aqva inglaciem abierit s/). Notandumtamen adbuc ex obiervatiombusrecentiorum, aqvani calentem adgrad, 33. Ab Llfulo fpiritu nitriincalelcere ad gradum 41. Qk )Interim tarnen Botrbaviiu (/ )aé're ad gr, 51, calente , aqvama 53. grad caloris, additis un«ciiä qvatvor ialis ammoniaci ad

aqvN( i ) f?_-i. _?^^»i. Phyfi ec/eI p.6n.{ k ) Mtiffcb* Etern. Pbyf. §t /40.

-(/,) Cbym. T,Up. 86,

4

2q^ imicas duodecim, redu>6t..m narrat ad gr. 25. Et qvi-dem ope nivis ve! glaciei con-tul^, admixris falinis fpiritibus;frigus ad gr. 40. infra o enor-tue excitari potcft. Glaciem ve-ro hcc Frignre produöiam exaqva pura, omni aére orbata ,perfe&iffirnam , duriflimam,pel«lucidifitmam & ponderofifTimamfutr.ram exiftimat literb -vitis, (^i)lIX. Evaporat etiam ålades :DiPer&ultiu* aqvam 4. libraru gelidoaeri cxposuit, »zvam obiervavitintra iparmm 18 dierum immi-nutarn tuiiTe ponders unius ü-brs, five qvartti lvi parte, (n)Boyiitu glacicm minon pondereqvam duarum unciarum hbrxadcuratiilimae imooluir, a cujusgravitate, una nocie decefleruntgråna decem. («)

§.Yl(»1 ) i. s. p, 312. s» ) OV. //>»7»5/.

Hifi. reg. /icaå fcient. L. t, H. VII. 6°,JU. §, i,{s) Wolff.T, 11, txftr,\f. 2SU

"S

16

H d.teqvam cauflas horum ph_e-/A nomenorum reddere poffi-mus , paucis m naturarn caloris6c frigoris mqvjreadum est. Inco qvidem laciie confentiunt o-mnes , qvod calor confiftat inmotu qvodam vibratorio vehc-mentitiimo , 6c nihil aliud fit ,qvam aliqvis ignis gradus. Ar_vero detur pecuiiare elementumcorporeum , qvod fit ignis.adhucdubitatur ; nee eapropcer certolicuit determinare , vel qv_Lnamigais fit caufla , 2N ignis ele-mentaris , aa veto vis elaftictcorporum 6cc. , vel qvodn2Mfit ignis (übje<ftu,au tota corpo-ra , aa vero aon aifi pars phio-giftica.ut qvidem plurima fva-dere videatur ph_eaomena. Hiacovoqve m explicanda natura lri-goris.in diverfa absuat eruditi,(Honssat tamca, ncqvaqvara fri-

g->S

17AU3 pofitivum qvid ejTe, m mal-ti volunt confiftere in merapriva.ione , ceffatione & defe&ucaleris 6c exiftimant plurimi ,qvando partes illa., qvious cor-pora conftant, qvodammodoqviescunt, five rectius , qvandomotus non omnis qvidem, fedvehementior ille, qvi caloremcfficit , imminuituratqve ceflat,oriri frigus. 6c qvo plenior fitqvies illarum partium , qv«r cor-pora Qonftituunt , co magis au-geri frigus , 6c eo irigidiora cen-feri corpora. Deficiente auternfic calore , noa poste non cor-pora condenfari 6c coaréhri, 6cli permittat eorum natura,coa»gelari 6c conglaciarl Nospau-cis obfervarionibus contenti eri-mus, I. Notiones caloris se fri*goris senluales lunt 6c per seclarae ; nomina vero, qvibus_et.fz.tiones noftras indigitamus,

L ad

18v,:,rum fcauffas tranxtuli^us, 11.

Ignis (eu c-X.aris effesus e«lz ...ornrna qvaqvaverfum expsndat;fngoris, ut in minus volumen' igat, (XZm in rem adcura-tilirna hint LoerbLsvii expcri»mct3. Obtinet autem ba.c igmzproprietas a_-qve in vLCuo ac inaére libero 11l Confidfratavi attraOioni. corporum p^tetcalorem ellc. ödvLNNtwm Zc vio-lentum , frigas autem statumcorporum proprium. IV. Calorin omnem dimenfionem agit,6cperinde ac lumea 6. _onu«. re-fi_<__itur, crescit 6c decrefcit inratione diftanfiarum. V, Vari-is modis calor generator: e. g.radiis folanbus accedc-nre oblia-culo , pro obftaculi conditione,propriaqve radiorum modifica-rione ; Frißiom , übi c^lori maxi-mo generando diutiflimeq; con-

(er-i?) ir*!f. T. 11,F^. <7^. S.

19Zervando corpora denla 6c elafti-ftjca, cetens paribus , aptifiimadeprchenfa lunt experimentisBoerhaavianisi Fermtntntione dein-de He />m/e/^Hs«e incalefcunt<qva_dam , 6c deniqve e^^e/ce»»t^; corpora enim frigida invicemmixta , qvN attraöione mutuamaxima gaudent, motoqjmaxi-me accelerato in le invicemru-um, co iplo fatpiffime caloremexcitant . suat tarnen pau-ca qvN tngus producunr. Plu-ra qvidem csrca naturarn calo-ris 6c frigons addi poflent, ledpropofita brevitas festinare jubet;qvapropter nee vsrioium opini-vnez de caulfis conglaciationisrecenfebimus, sed m^x pro vi-ribus phamomena explicare co-aabimur, §, VII.3>*,lcimuB communitsrcaullamH^D conglaciationis efie frigus,illudqve turn tanqvarn poficivum

L2, qvid

20

qvid cenilcteramus ,- sed obiternotandu-v., qvod ii attendenmus2d ejus naturarn , qvam dixi*mu_-. antea ia mera privaticne6c ddeKu caloris connftere, po-fitivum illud non poffe admittit_ici!e videbimus, Qyemad-fno-dum enim de ccecitate dici ne-qvit, cam poiuivum qvid efieex eo , qvod caufl* , qv*_. aciemoculorum abitulere , fueriat po-fitiv_e _ vel de tenebri. , lilaspofitivum <zvid efle , qvod laba-tur 6c crus irangat, qvi in lllisambulat; ita neqve de frigoreboc: prsmunciari pot*rit. fi velmaxime aut a cauffis pofitivis de-penderet , aut reales effeclusproduceret. Difpiciamus jam anirigus furHciat ad producendamglaciem i Producit tngus id,qvodcunqve fuerir.qvod ignem«olik 6c detedum caloris caulla-tur. jam certum ett indle ali-

qvid

21

qvid ipfi aqvH , qvod retineatparticulas eius fblutas 6c a se invicem fejunåas , ia qvo confi-_Hit fluiditas ; id amem efTe g.lo-rem pb«enomen2 docent; licetqvoqve aer, 6c alia fubtilis qvar»dam materia , in gqva delite-feens, aliqvrd forte ad fluidka-tem esus contribuant , lednon fiae calore. Galor veroTi-ne motu ne concipi qvidempoteft . caloris igitur motu ees»lante, coéunc corpufcula yl attra-■äionisSc coafblidaatur seu coa-glaeiantur. Vertitur igitur car-do rei in co, uc detegamus,qvodnam illud fit, qvod motumbun2 impedit, vel cauflam ejusaut deftruit, aut expeilit Andetur materia- qv-edam (übtilifli-ma igaea motu proprio , öc utita dicam effentiali g_udeas,noa"difputo ; caSorern autem a rads-iz foianbus , pexinde ac ab igae

noftro

22nostro culinarij originem ducere»omnibus noturn el_. lii radiimajorem habent vim, qvo ma-gis perpendiculares in corporaK_ec inferiora inddunt; tumqvod tot noa obfint perpendi-cularibus obftacula , qvot obli-qvis , ideoqve miaus refrangan-tur Zc divsdantur ; plures qvocgfirnul cadaat in Puperficiem ter-r_e perpendiculares radii , qviobliqve incidentes magis difper-guatur : turn etiam , qvod re»flexiones multum tZciant ad ca»lorem atmofphjcra noftra? au-geadum. Qvod ex speculis cau«fticis apparec , übi radii reKexicolleäi in focum mazorem, vitarnen superant radios diredtosvitris caufticis maioribus in fo-cos miaores colledo^*. Depen-der igitur cXor asftivus a radiissodribus magis colieöis, minusrefraäis 6c divlns, atqve etiam

refle»

reflexione concenrraiis. t)von-diaaa ex^crientia qvcqve hasaomaia tdtatur / calorem nam-qve qvovis anno oblrrvamuzso magis augeri, qvo propiusredtt ad verticem f.ol ,* qvo au-tern magis sol a vertice remo-vetur, eo obliqviores ad no«transmittit radios, qvi atn.ofphaf*ram non tanta vi, qva anteaienre vallat ,* unde Xc , vt in. ar-mofphsra <aior pauiatim immi-nuatur gl^czatim, usqve dum ul-tiraus ad super.^ciem aqvarumfitus a3r frigefsdus calbfera aqveis portirulis, auc alns , qvasforte inter aqveas rotantur, nontanrum non impert-ri qveßt,led etiLm aqv» pauiliiti:^ detra-hat refidui tantum caioris,qvan-tum ilium gradu. fuperat; xdqve-ät continuo conta&u , qvo aeririgidior fuperfidern aqvze lam»beudo jugiter motum calonfi-

cum

2?

cum retardat, & calorem ex-haurit; qva? frigoris communi*catio luccessive deind« contmu-»tur in ipla aqva , a fuperficie»d fundumi Aqvas vero parti-cips frigefa&ae ad qvietem ma-gis verguat, se qvo qvietiorellevadunt, co ar&ius etiam «oe-unt, aéremqve , cujus copia in»qva reperitur magna, co ipfoexcluduat dttqve expellunt. Qvodil accellerint venti contaKum inluperiicie celerius mutando.mt»jorem caloris gradum abforbent.l^inc est qvod superKciez aqvasprimo concrefcat in glaciem,Eodem modo fri^uz per conta-dum corporum fngidorum cor»poribus noftris communicari len»«mus. Luculenttffime auternpatet successiva caloris se frigo-ris communicatio experimentsFlorentinorum , qvo obfervarutliqvorcm therrnoraetri in aqva

callda

4

ealida primo fobito defcendere;in frigida vero adfcendere, qvodpnus calorem se frigus fentiatvitrum , qvam liqvor in co con-tentue. Hoc experirnentum de-inde ?etropoll Majerus variismodis, eti«m cum machinis me-tallicis tentavit» eundemqj cffe-åum femper obfervavit. Et k*exiftimo in conglZciatione ex-plieanda, non fugiendum eflead atomos vel fpintus trigonfi-cos , St. alias cauflas, qvas va-rii fuppoluere Philofophi variaspofitive agentes.

§. VIII.

OStenfa Nc in genere «ongla-v/ ciationis caufla , ulla absqjdisstcultHte explicari pofle exifti-mo ph*nomena in fuperionbusallata .- qvod fcilicet congelatioautumno incipiat, & per hie-me.m duret : qvod in fupersscieaqva coacrefcere incipiat non a

tundo,

25

26i-undo, qvo in punKo, qvoadprofundas aqvas, fone etiamcalor iubrerraneus aliqvid eNce-re potent. Deinde, qvod gla-ci«« in (eptencrione fpiffior, 6cma^ori durkie coacrefcat; ma.jus cnim ibi eft frigus 6c per-feåior qvies; ideoqve vi pro-pria aråius coeunt particula?ciei , excludendo plenius asremse caufias , qv« particularumcoajunstionem antea impediere,

§. IX.

AQvae , qv« rapidiori ferun-/K tür curfu , c. g. fiuvia-Ues ,non tarn cito glacie obducuntur,ac ftagnantes , qvia illa? nuaqvaeandem retineKt fuperficiem. I-dem qvoqve dicendum est dt o-ceano, cu^us continuam smdi»tatem promovet enam qvammaxime ejus lalledo. qvod adprofuadkatem vero attinet, ma-jorem caloris qvancitatem plus

aqvse

zqv.V continet, qver, qvvd fuper-ficies conrinuo aéris «ttaOu per-dit, lubinde reddic, uzqvc dumtota aqvT altitudo qvodsmmodofit refrigerata» Mcc difficile ciijudicatu cur lasus fabuloio fundo.& maxims qvi n-morola habentlistor?, ferius tegantur giacieqvam ali,; cum nemini igno-tum fit , corpora duriora diuti-us rednere calorei-i, eumqvecum corporibns configuis &proxirris communicsre, uzqvedum eodem grada incalefcant.Liqvores vero qvod atunet , qviconglaciationi non fubjeåi funt,difficiliof omnino est qvaeftio.Etfateor qvidem rationes mecha-nicas hujus phamomini reddinon pofle ; led qvantilluro eK,qvod etiam in alns iateiligimus?Interim tamen chymica? odfer-vationes certlore^ nos reddunt,lpiritum vini & 0!« abundareiubtiiiflimophlogifto, utpote ma-

teria

37

28teri» ignis in corporibus exiften-te, qv«e sme dubio a phlogiftoaeris , se calore minimo agitaripoteft. Gaudet etiam aqva hocphl_.gi__o > sed in pauciori forteqvantkate ; patet id experimen-to Boerhavii (q). Saha etiam.ufficiente aqva? copia acceden-t« , non turbata . concretcuntin c. hryftallos ; immo in maxi»mo frigore artificiali , ipfi fpiri-tus acidl concentrati chryftalinä-tur. Uinc conglaciatione ordiaa-ria purificatur aqva, reäifican-tur lpirkus 6c olea, eorroboraa-tur 6c concen.r2n.ur lalia öcc.

§. X.IN §. VI. diximuT corporaD per frigus contrabi atqve co-ar&ari» Uuic aflertioni aliacontradicere videtur experientia,videkcet expanfio vel ddatatioilla, qv<L molem glaciei fenfibi-

luer( 5 ) Vid. c_»M. T. l. >. 332.

liter m^orem reddit mole aqva?,*fed hane diiarationem , per i-piam Aqva? contraäionem con-tingere non dubimmus. Namaqva Lere abundat , qvem di»mitrit ad 50. Gr. calenz inanthlia , ecre eduKo ad 26.p011.Rhen. mercurii, calidior citius,& ad 96. grad. caloris ebullit.l^lbil tarnen aér ad pondus aqv«fpecificum facit; nära aqva aé«re orba sqvaiiter ponderat cumaha i idro nec aér exrendit a-qvci.s particulas, led implct tan»tum ioterftitia inter globulos a-q.a? rebäia. Åddimus aqvamconftare particuhs duris ; eiiasenim in c^rpus durum concre-lcere neqviret) (^) iraqve dumparticulie aqva? arctius pertrigu3 coeunt , excludunt parti-culas aereas per totam rnaflamaqveam difperlas» H* ipf«,cum

mea-(ryww $p. f, fö.

20

meZM3 non pateant afaeunfi*)colliguntur paffim in :nt«>rlllNls .se coilecli majorem elaftidtatisvim adqvirunt, unde neceilano(eqvitur tatiu^ mo>^ extcnHo»Hirse , li l^^vL in vafculo deor»fum congiaciatur,facile vasrum-nitar; fi «utem iurfum, iiludcunlervlnir, cum asr per nui-dam aqvam pazlim locum habe-at evo^ndl, partim mguam gia-cialem exporrigendi. Hec aerisö?.pans.u caufla qvoqve eK, curconftridii lacus rlmaz atqve fis-furas agunt , qvatenus fcilicet il-I» rims .l fiibu.kntia fnperficieiaqvse jgjaciem fuftentanus nonprovemunt: !^ec non , cur gla-des aqva fpeeiftce fit levior- d^ecdifficulter intelliguntur contrariiilfi , vt apparet, effe&us, qvodnempe conglaciatio & confervet& Lmori faciat ; qvrmadmodumenim vita reqvinc calorem , vi-

ven-

5«»

venwim NruKurV proportions»f.! - ,- it 2illo deficiente non pos-(unt tion viventia emori» Sed econtrario , cum putiefaöio oria-tur «b humore CLttöo refolven-te, cum tollitur csulla per fri-gus, necellano tollitur eneöus,pura corruptio. dum vero va-pores qvam maxime putrefZKio-nem promoveant, ut ex obfer-vationibus conflat ; s/) igiturqvando ädelt caior, qvi in va»pons redigere poteO: aavam, ccr-pors i» c.lnalcenli maximum eKa putrej^dloue pcriculum.Qyodautem corpora vel membra ,gva? geki conftriéta funt , inte-gra maneant, b lente caloremrecipiant . har.c videtur habererationern , videiicet : fibras atqvefilamenta corponsjam rigida pertalem calefaéhonem non inträtcalor majori gradu , qvam qvi

fuffici-( / ) H/_^.^^ö»^. t. c. § _r_?_?.

Il

fufficiat ad regelationem; co».tra , gvar intenHori calore velutivi qvadam atqve violentia in a-gitationem rapiuntur, facillimedisrumpi pollunt. ( t ) (^vod ve«ro glade obducantur regelantiacorpora dnra m aqva gelida, e-andem rationem agnolcit, qvamphasnomena glactfi artificiahs,qva2 nulla aiia ett, qvam red-proca caloris & frigoris com-municatio. Obfervatum qvoqveeft,calorem femper verfus den-fiora & fngidiora ferri^U,'qvodpbivnomenon, ult^nus explicarenon vacat.

§, XI.FXE.eberr.ma hodie eft cnntro»A^/ verfia inter maxirai nomi*nis Phyficos.- an convertatur a-qva in glaciem folo frigcre, feumateria calorifica fugam capi-

Ente( . ) conf. IP-lf. Zirn, II. Exper.

f* M2\-if4t# mi.Ci * Ph c<l*

32

«n»e: an vero gelafcenti admilc«°atur ahqvod particularum genus.i^linV imprimis natur» , qvoHignem fugando partes fluidas adfirmitatem cogat ? kriorem fo-vet acutiffimus l^b^«, & poKeura prascipue /oö. Henr. li^i».c^/er," , qvi in diflertatione decaufiis caloris & frigoris an,1737. edita , 3c postea in Infti-tutiombus Mathematico phyficis§.1661. adcuratiffimum H/^cöe«»b>*«s^»< retutare conatur , qvipofteriorem fententiam tuetur.Nos cum Winchkr» lecimus ,prXterqvam qvod materiam qv3«dam calorificam ltatuere nonawfi fimus. Argumenta Mufichcn*brockii in Elem. Phyf. §. $40.tunt feqventia.

/. £h>od glacks Aqva fit rari--9r , etiam qvx ex Aqva 6'ére«^/>, lene/Lije»-//. Refpondcri pot-

C eft

n

eit» .Hane difterentiam ex acreaq^V inelufo derivavimus; ne»:ÄNtbliL? ope Vmniz aér educi pot-erit jnihilomsnus& peiiucidior &ponderoiioZ' erit glades , cui^zminus »ens in aqva concre-fceßte fuerit contentum»

//. Nen femper regelAtt» cbfer*valar ad e_^).<ie« «<«/ii^ gradum. Refp, Communicatio calo-ris 6c frigoris eft fucceffiva, 6cqvod durms 6c folidius est cor-pus cglslem perinde ac fiigusdiutius cvnservat. pollsl.t et-iam particulares caufla? citarikujus pb^nomeni.

111. _A^s_^ venti vernali ien-port /F^ee >,i?!*^», m glaciem to-

F^»i'. Rf. Ex frigidis regioni-bus fpirante» frigus advehere seaqva^continuo rautato contaétu,csleriter fatis commuNieare pos-se »oa dubitamuf.

IV, /^^/ei<«_!- trea eonghciatie.iftem

34

nen in iisJem regionibtu thfsrva,-tur. Rf. ldem etiam drea fri-ges ; & » eauffis partrculari-bu* dependec.

V. DijferentU gtacialis aqvtt areiiqva i» infufis if coilitniiius.N.f Non tanta eK, qvm aretento m^jore frigoris gradu,& amiflb förte aére tferivaripollit.

/^/. Jjhtod i?H*i^>« c_^/e.'i/__c^ gr&&,"$%.Ab affiufo fpiritu n.tri r<«/<?-!5». cmcipi-«H/- Ad grad. 41: ealenti Aittcm ddgr,i2, Affufus bic KiXi?^ emrmt /--_:-gm exchet, Kf. Adverfana huicexperimento cxpenentia videturBoerhaavii,de qv» ancea; L. po-fito* qvid iade?

VII. Congtaeiatio artifcinHi. Rf. £a-iia non novimus, qv_e deauiurna6c duriffima corpora nbcrnme itapenetrare qveant. Nee conge-latur aqva , anteqvam ffuere in-cepe_.i. malla ex glAcis contula

35

& fåle roixta ,' eft etiam huic fri-gelailioni terminus liatutuz, fcili-cec mixtione peracia ,5c aqva ad«undem gradum retrigerata. Fa-temur tamen in hifce plurimaoecurrere difficilia explicatu.Ad--6imus tantum pro opinioae no-Nra.

1. Gravitatem fpecificam ad»mixtis particulis falinis augeridebuiffe , qvN tamen re ipfa im-minuitur.11. Aqva: ialfae difficilius coéuntin glaciem qvam dulces ,' qvoda major: denfitaee lalium fakemex pZrte, derivari debet; denfi-oribus enim ferius frigus com-municatur.

l!lp in glade ne minima qvi-dem ldis occurrunt veftigia; i-mo congiaciatione a falibus le-»gregantur aqvas 6c glacies aqvseMLrinM dulcis deprehendkur.

$. Xll°

35

37§. XII.

QVodad usum co-nglaciatio-nis attiaec, nemo noKrum

eft, qvi nefcit eum maximumeffe. Videtur per providentiamDci iila prarogativa concdTa es-fe fepteiitrioni , vt fterilitatemfoli, kinerkl compenfaret com-rnodiras , qvomra beaeficio di-vitias metallicas montibus no-ftris conceitlas eruere, metallur-gica opera exercere, filvisqve »qvibus abundat tellus noftra, riteuti poflumus ; imo etiam perinvia aiia loca qv« bic noninfreqventer occurrunt , profi-cifci. Ne varia pifcamne gene-ra logvar, qvae palNm temporehiemali commc.dil._me 6c M3Xi-mo exercentur cum lucro, Neeminor eft utili.as conglaciatio-nis,;k- respeKu ad confervatio-nem carnium, ciborum 6c obio-»iorura ,- qvid qvod eundem no-

bis

bis praebci ufura ac Waliarnis fa-OZ illinitio illa, qva prsfervanturcorpora contra carruptioitcm, qUX-qve W2ximis impenfis inftituitur.D-prehenfum enbn fuit , corporaqvse A.Hcie abcluc^a fuere, integramanfiife &: a corruptione libera jcujus, referent?! Sturmio , fat no-tabile adfert exemplum Barthslinus ,neinpe corpora militum noftrorumSyettiicorum , qvi 26 oppu^natio»nern Haffnienfem d. n. ?eb. 1659,occifi fuere, reperta elfe poftmo-duiA éodem (itu vultuqve rigida,qvo viva 2i_l!iuc fu^rant oppreffa.Pari modo per hane conghciatio-nem confcrvantur radices «35 femi-in» Zrgminum, arborum & planta-rum. Nec cum de u u a^i^ug pra-tereundum inv^^rum CeleberrimiBoylii in traftatu de Frigore, con-fiewndi nen pc pocula glacialia ,admodum idonea, qvibus vinuminfundatur qvocl ex F.'«?-»?<<,hieexferibere non pigebit.- I. Confki-tur ex lamina ferrea Kanno utrin-

qVC

2S

Hve obdu&a rrodulus aut matrixfqvjfi , pro dtfidersta valculi futurimagnttudihe ; 2. aliud fimile ledpriori undiqvaqve minus at marginefuperne IZtiori praeditum , ueinli.r-tum priori »b ejus turn lateribus ,turn fundo ( 66 ab hoc qvidem ma-gis ) notabiliter undiqvaq; diftet.Interius vafcuium repletur mixturaex glacie & fale ; intcrvaHiim utri»usqve aqva; tandeirqve 4, forinfe-cuz circumponitur cadern glZcieilal>sc!ve mixtura , qv^ adeo unacum interiore, aczv^m intern^rdi-am in valculum fiVc poculum g!a-ciale promte convertit. 5. Ad prar»cavendnm ne valculum hocce g!a>ciale adha_rreat fornufae live rrodu*lo mctallico , latera ante infufio-nem aqvs , pingu?dint> UliniUN»tur. kuriosum qvoqve est, qvodclarilT. Hs.^/o^s aflerit polfe por»tionem glaciei , bullviarum exper»tern , qva? ex utrZqve parte conve-xarn habet figurarn , ufurpari locofpecuh ulioru ad radios folares c«I.ligendos. §. XIII,.

19

40$. X!?l.

QVid de ccr«->, ex conglaciatio-nishujus confidcratione, in glo-rian-- Creatoris conc°udcndum

eft, cuivis facillime pati.'l'ccre exi-ftimamuz; Capientia enim Divina,potentia s6clenXciilima providentiat^n. luculenter etiam hic,ut .n..!i_sejuz operibus ducent , ut l.az licuc6i reliqvaz Dci perfe&iones nun-qvam fat convenienter depingere,admirari aut laudare poffimusj hi-fce igitur leviffimis fubfiftatrus, 6icoronidis loco verba ex Paranistrium virorum v. 7/, 71. adponamusjGeiu i5frigtxi , gineies (3 nives bemäi-eite Därnino, tM/datt ö- fupra ömma

extoiiite eurrt in \ecuia,faamm.

Ad polkam Amici fuiiate^errimi

Tereximii «itqtrt Przftnntiffimivn. LB.ici BACKMANNI,De COMGLACIATIONE .

Differtationem.

J^Rigorc Autn trepitant ftbtt , dumprata rigeficunt ,

JJpera dum glades flurnina lentategit,

kngtnium fervet Mufis doßtifyCamenis_?e-/<..«0 nafiris ignetu <ii**^s?-' adeft.

F?^/^o^?V7_* gUtialis hiems «t />^«-»vei,l/i radik Pbmhi /X/_-/_. cedit biems.

Hhc qutcunqutJatttm, ge'id<f qutäfnb-jscet axe,

Dkitis *'?«/e/.x, i»?.c prttperate citi.Paäadisen cultorfelixJAnt pulpitn jcan*

<_e?-iF- ,Hix docet ut lympbam frigidaflrin-

■gAt hiems.vebit huc bereas, guts fertgfa*

ciesfy nivalis,JdditeproeUfeiprsthia promeritAt

Olaus HuH jsmtius.

Amice atqve popularisInce^errime

MlUtiam Themidis quod/l?/»e diutfetdifii

étftrtHa reßrke Dea, dofiis% vacaftiPieridum (india, \Mufis «sK«l»*i?/l di-

urnis

lempora junxifti , fifecimtn teflatur ab-unde.

Hsc eg* nunc tibi fiuccedat quequecs?»/>^c»^, «i^«e

framta pra mcritis tandem frußtuquecapeffas.

Z«i « ex x«/«.< /^«/?< a_x_-*»stCptMt

A. F.

Til Herr Refpondenten.

SSJ2- man litet öfwerwagerWjJ Hwad för krafter watnct a-

ger/Kan man häpna undra pa /Hur' det genom berg sig bryter /Med ston oän och brujand ryterAt det långt hörs der iftän.Icke mindre kan det bindas /ZDch liksom i blöjor lindasUtaf .^" $tsmmo klor:Sy da han begynner fiuiaMcd sin kiöld/ ffijl aldrigBojor för Herr "^,«« flor.Sy han honom snan instänger/Öch ett tacke öfwerhanger /At ftan knapt fralneitta far/Hwilket jom CryflAllen lyser /Och sin Rara strålar hyserAlt in til den blida wahr.-£wflfett nu hat lust erfara

Hwar-

Hwaraf täcket månlr wcitajDes natur och rätta Ött /Lusc huadHen />^^^^^strifwit/Öch l detta rrdrcict trtfwit/Finner han det Solckiurt.

Xwqna ftuchter sig har wisn.--: .ckct V'cXarn plär ju prisa;

Si mcd Lärdom filten kröns IHedren snart pa lärdom följer:Nöiset swctteu b.'? bonsiöljcr/Sådant jnmt uppå€hr röns!

Oussar Herr Re-fondentetuHörsamsie Tienare

JOJNNES f. HMSERMAHCKt). Ostbits